که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 21شەممە /5 23شەممە 25که‌رکوک /٣شەممە /4 28شەممە /5 31شەممە 33 هه‌ولێر /٣شەممە /4 28شەممە /5 31شەممە 32سلێمانی /٣شەممە /4 26شەممە /5 27شەممە 30 12دهۆک 16 17 14 10 7 6 11 9 14 13 11
د .خالید ته‌وه‌كوولی بۆ به‌یان:
بایی ( )750دینارە
بە بۆنەى جەژىن قورباىن پیرۆزەوە ،ژمارەى داهاتووى (بەیان) لە کاىت خۆیدا دەرناچێت، لێرەوە پیرۆزبایی لە خوێنەرامنان دەکەین. چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
شاره‌كانى ئێمە دێهاتی گه‌وره‌ن و هه‌مان فه‌رهه‌نگی دێهاتییان ه بەسەریاندا زاڵه 10
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)55سێشەممە ،2013/10/8ساڵی دووەم
بیروڕا
هەنگاوەکەى ئەردۆغان و هەڵوێستێک
13 وەرزش رۆژنامه‌یه‌كی چیللی: میسی كێیه؟!
www.bayanpress.net
محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ،ئـه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی بۆ به‌یان:
پارتی سیستمێکى دواکەوتووانەى هەیە
الپەڕە4 :
8 پریاسکە
ئەو خواردنانەى کە دوژمنى ڕیخۆڵەن
یه‌كێتی هه‌ڵمه‌تی مووچه‌بڕین ده‌ستپێده‌كات به‌یان .تایبه‌ت دوای ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن و ئه‌و گۆڕانكارییه‌ی له هاوسه‌نگیی هێزه‌كاندا به شوێنیدا هات ،یه‌كێتیی نیشتامنی له ڕێگه‌ی كۆمیته و كه‌رته‌كانیه‌وه هه‌ڵمه‌تی ك��ێ��وم��اڵ��ك��ردن��ی ب��ۆ ن��اس��ی��ن�ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌نگیان به حیزبه‌كه‌یان نه‌داوه ،ده‌ستپێكردووه .هه‌ركه‌سێك ئاشكرا ببێت كه ده‌نگی به یه‌كێتی ن���ه‌داوه ،ده‌ستبه‌جێ مووچه یان خانه‌نشینییه‌كه‌ی ده‌بڕن. به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) خانه‌نشینێكی نوێ ده‌خرێته شوێنی ئ�هو مووچه‌خۆرانه‌ی ده‌نگیان به یه‌كێتی ن���ه‌داوه .بڕیاریشه به‌شی خانه‌نیشنیی ئ �هو حیزبه له‌گه‌ڵ هه‌موو مه‌ڵبه‌نده‌كان كۆببێته‌وه و به وردی دیراسه‌ی چۆنیه‌تی بڕینی م��ووچ �هی ئ �هو كه‌سانه بكات .له ئێستاشدا فۆڕمێكی زۆری نوێی خانه‌نشینیی دابه‌ش ده‌كرێت. بڕوانه الپهڕەی هەواڵ و ڕاپۆرت.
هێنانی مناره‌ی مزگه‌وت له توركیا و ئێرانه‌و‌ه قه‌ده‌غ ه ده‌كرێت
9
100دۆالر موكافه‌ئه‌ی ده‌ركردنی خێزانێكه
به‌یان .تایبه‌ت
به‌یان .دیاله سه‌رچاوه‌یه‌ك له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای دیاله به(به‌یان)ی راگه‌یاند «بۆمان ده‌ركه‌وتووه چه‌ند رێكخراو و گروپێكی تیرۆریستی ،به‌تایبه‌ت ده‌وڵه‌تی عێراقی ئیسالمی و بیالدی شام ،خه‌ڵك هانی ئاواره‌یی ده‌ده‌ن له پارێزگای دیاله ،به‌تایبه‌ت له شاری به‌عقوبه و شارۆچكه‌كانی سه‌عدیه و خاڵس و چه‌ند شوێنێكی تر». سه‌رچاوه‌كە وتیشی «له دوایین هه‌وڵیشیاندا ،ئه‌و تاقمه تیرۆریستانه بڕی 100دۆالری ئه‌مریكی ده‌ده‌نه ئ�هو گرووپه چه‌كدارانه ،ی��ان ئه‌و كه‌سانه‌ی بتوانن خێزانێك ناچاری ده‌ركردن بكه‌ن .له ئێسته‌شدا هێزه ئه‌منییه‌كان ئاگاداركراونه‌ته‌وه له‌و حاڵه‌ته و له ئاینده‌یه‌كی نزیكدا هه‌وڵی گرتنیان ده‌درێت».
Tuesday, No, 55 Second Year, Oct 8, 2013
چه‌ندین بڕیار له‌و باره‌یه‌وه ده‌رده‌كه‌ن
كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو بەخۆیاندا دەچنەوە به‌یان .تایبه‌ت هه‌ردوو پارتی ئیسالمی (كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو) له دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه ده‌ستیان ك��ردووه به ب �ه‌دواداچ��وون و پێداچوونه‌وه به به‌رنامه و ئۆرگانه‌كانیاندا، به‌رپرسانی ئه‌و دوو حیزبه‌ش پێیان وایه ئه‌و هه‌واڵنه‌یان ده‌بێته هۆكارێك بۆ گه‌شه‌كردنی زیاتر. ئه‌بوبه‌كر ه�ه‌ڵ�ه‌دن��ی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرتووی ئیسالمی،
ب�ه (ب��هی��ان)ی ڕاگ�هی��ان��د «هه‌ڵوه‌ست ه ده‌ك �هی��ن ل�ه ه��ۆك��اری كه‌مبوونه‌وه‌ی ده‌نگه‌كامنان ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش له‌گه‌ڵ ڕێكخسنت و كادیره‌كامنان تاوتوێی ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ده‌كه‌ین» .ناوبراو پێیشیوابوو كۆمه‌ڵێك هۆكاری خودی هه‌ن ،بۆ منوونه گوتاری خۆیان و ڕاگه‌یاندنیان ،له‌باره‌ی هۆكاره بابه‌تییه‌كانیشه‌وه منوونه‌ی به «ڕووداوه‌كانی میرس و فه‌توا و لێدوانی هه‌ندێك ڕم���وزی ئیسالمی ك�ه هانی خه‌ڵكیان داوه نه‌چن بۆ ده‌ن��گ��دان»
هێنایه‌وه .باسی ل �ه‌وه‌ش كرد كه ئه‌و دۆخه حیزبییه‌ی له كوردستانیشدا هه‌یه، هۆكارێكی دیكه بووه كه «دوو حیزب پێگه‌ی خۆیان و داهاتی كوردستانیان به هه‌موو قورسایی خۆیانه‌وه به‌كارهێناوه». ئ���ه‌ب���وب���ه‌ك���ر ه���ه‌ڵ���ه‌دن���ی بۆ به‌رپرسیارێتیی دۆخ��ی حیزبه‌كه‌شیان، ئاماژەی به‌وه دا «ئێمه وه‌ك سه‌ركردایه‌تی به‌رپرسیاریه‌تییه‌كه له ئه‌ستۆ ده‌گرین». ئه‌نوه‌ر سه‌نگاوی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمیش به (به‌یان)
ی ڕاگه‌یاند «له كۆبوونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیدا هه‌ندێك هه‌نگاومان دیاری ك��ردووه بۆ پێداچوونه‌وه به ئۆرگانه ته‌نفیزییه‌كاندا .ده‌زگ��ای ئه‌نجومه‌نی چ��اودێ��ری��ش س��ه‌ردان��ی ئ��ۆرگ��ان�ه‌ك��ان ده‌كات و له‌گه‌ڵ ئه‌ندامان كۆده‌بێته‌وه، ه �ه‌ردوو لیژنه‌ی بااڵش راپۆرتی خۆیان ده‌بێت .دواتریش لیژنه بۆ یه‌كخستنی ب��ی��روب��ۆچ��وون �ه‌ك��ان و دی��اری��ك��ردن��ی کەموکووڕییەکان دروس��ت ده‌كرێت و هه‌وڵی چاره‌سه‌ری كێشه‌كان ده‌ده‌ین».
حكومه‌ت هێنانی مناره‌ی مزگه‌وت ل ه توركیا و ئێرانه‌و ه قه‌ده‌غ ه ده‌كات. ڕەزا محه‌مه‌د ،قائیمقامی پێنجوێن ،له باره‌ی سه‌رچاوه‌ی بڕیاره‌كه‌و ه ڕایگه‌یاند «ئه‌و ه بڕیاری و هزاره‌ت��ی ئه‌وقاف ه و له ڕێگه‌ی و هزاره‌ت���ی ن��اوخ��ۆو ه ب ه ئێمه گه‌یشتووه». دكتۆر به‌شیر خه‌لیل ح��ه‌دداد، سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئه‌وقافی پ هرله‌مانی كوردستان ،بێئاگایی خۆی له‌و بڕیاره ده‌رب��ڕی .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا پێی وابوو «ئ �هو قه‌ده‌غه‌كردن ه ب��اش نییه ،ئه‌و مناران ه ن ه خواردنن ئێكسپایه‌ر بنب ،نه مه‌سه‌له‌یه‌كی سیاسیشه ،په‌یوه‌ندیشی ب ه مه‌سه‌له‌ی ئاینی و ح هرام و حه‌اڵڵه‌وه نییه ،ئه‌وانه‌ی توركیا و ئێران هه‌رزان و ئاسانن بۆ دان��ان» .هه‌روه‌ك ناوبراو ئاماژەی ب �هو ه دا «مناره‌ی ك��وردی و عه‌ره‌بیامن نییه ،هه‌مووی یه‌ك شێوه‌یه. پێم خۆش ه و هزاره‌ت���ی ئ�ه‌وق��اف به‌و بڕیاره‌یدا بچێته‌وه». (به‌یان) په‌یوه‌ندیی كرد ب ه چه‌ند به‌رپرسێكی و هزاره‌تی ئه‌وقافه‌وه ،به‌اڵم كه‌سیان به‌رده‌ست نه‌بوون.
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
نه‌جیبه نه‌جیب :پاره‌ی كه‌م بۆ كۆمپانیاكانی نه‌وتی هه‌رێم دانراوه
عێراق :ل ه بودجه‌ی ئه‌مساڵیشدا موسته‌حه‌قاتی پێشمه‌رگ ه نادیاره زریان جه‌وهه‌ر جارێكی دی پرۆژەیاسای بودجه‌ی عێراق مشتومڕی له‌نێوان الیه‌نه‌كان هێنایه‌ئارا ،به‌تایبه‌ت له‌نێوان هه‌ردوو حكومه‌تی هه‌رێم و به‌غدا ،ئه‌م ه له كاتێكدا ده‌بێت دوای په‌سه‌ندكردنی بودجه له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق. ئه‌ندامێكی كوردی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیش ده‌ڵێت :هیچ هیوایه‌ك نییه ئه‌مساڵیش حكومه‌تی فیدڕاڵیی نه پاره‌ی كۆمپانیاكانی نه‌وت و نه پ��اره‌ی پێشمه‌رگه ب��دات ،چونكه
ئیراده‌ی نییه. نه‌جیبه ن �ه‌ج��ی��ب ،ئ�هن��دام��ی لیژنه‌ی دارای���ی په‌رله‌مانی عێراق، ده‌رب��اره‌ی پرسی زیادكردنی مووچه‌ی بنه‌ڕەتیی فه‌رمانبه‌ران و دابینكردنی ب���ودج���هی ه��ێ��زه‌ك��ان��ی پێشمه‌رگه و پ���اره‌ی كۆمپانیاكانی ن���ه‌وت ،بۆ (به‌یان) وتی «ئێمه له لیژنه‌ی دارایی ڕەشنووسی پ��ڕۆژەی��اس��ای بودجه‌مان دوای ت��اووت��وێ��ك��ردن��ی ،ئ��اڕاس��ت �هی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران ك����رده‌وه بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی ،ئ�ه‌وان ئێستا بڕگه ب�ه بڕگه خه‌ریكی تاووتوێكردنین، هه‌ڵبه‌ت بودجه‌ی ئه‌مساڵ جیاوازه و
تێیدا دوو ترلیۆن دینار بۆ زیادكردنی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی پله‌كانی چوار تا 10ته‌رخانكراوه ،ترلیۆنێك دیناریش بۆ یه‌كخستنی مووچه‌ی خانه‌نیشینان تایبه‌تكراوه ،هه‌ركاتێكیش یاسای خانه‌نیشنی له عێراق ده‌رچ��وو ،ئه‌و یه‌كخستنه جێبه‌جێده‌كرێت و پێده‌چێت له سه‌ره‌تای ساڵی داهاتووه‌وه بێت». ن��اوب�راو ب���ه‌دووری زان��ی گرفتی پ��رۆژەی��اس��ای ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ببێته‌هۆی دواخستنی په‌سه‌ندكردنی پڕۆژەیاسای بودجه له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران و ئاشكرایكرد هه‌ر ل ه بودجه‌ی ئه‌مساڵدا بڕی سه‌د ملیار دینار بۆ كۆمسیۆنی
ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان ت �ه‌رخ��ان��ك �راوه تا هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئاماده‌سازییه‌كانی داهاتووی عێراقی پێ ڕایی بكات. ده‌رباره‌ی كێشه داراییه‌كانی نێوان هه‌رێم و ب�ه‌غ��دا ،كه سااڵنه له‌گه‌ڵ خوێندنه‌وه‌ی پڕۆژەیاسای بودجه له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن، نه‌جیبه نه‌جیب ده‌ڵێت «ب��ه فه‌رمی دوام���ان���ك���ردووه م �ه‌س �ه‌ل �ه دارای��ی��ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان ب �ه‌رل �ه‌وه‌ی بێنه په‌رله‌مان ،چاره‌سه‌ر بكرێن ،تاوه‌كو له‌ناو په‌رله‌مان ڕووب��ه‌ڕووی كه‌مرتین گرفت ببنه‌وه .س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه كێشه داراییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غداش،
وه‌زاه‌رت���ی پالندانان له ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵدا كه ئێستا له ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه و مادده‌به‌مادده په‌سه‌ندی ده‌كات ،پاره‌یه‌كی كه‌می بۆ كۆمپانیاكانی نه‌وتی هه‌رێم داناوه ،كه ته‌نیا یه‌ك ترلیۆن دیناره ،كه‌چی 16 ترلیۆن دیناری بۆ كۆمپانیاكانی نه‌وتی ناوه‌ڕاست و باشوور داناوه .پیشمه‌رگه‌ش به هه‌مان شێوه هیچ موسته‌حه‌قاتێكی له بودجه‌دا دیارنییه ،گه‌رچی باسی پیشمه‌رگه كراوه ،به‌اڵم موسته‌حه‌قاتی بۆ دیاریی نه‌كراوه .ساڵی ڕاب��ردووش به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا زۆرمان هه‌وڵدا ،به‌اڵم یاساكه به‌بێ كورد تێپه‌ڕێندرا ،ئه‌مساڵیش
داوامانكردووه و ئێستاش له گفتوگۆ و پێكهاتنداین بۆ دادكۆكی له مافی پیشمه‌رگه و كرێی كۆمپانیاكانی نه‌وت». نه‌جیبه نه‌جیب ده‌رب���اره‌ی م���ه‌ودای جددییه‌تی حكومه‌تی ن��اوه‌ن��د ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری كێشه دارای���ی���ه‌ك���ان ل��ه‌گ��ه‌ڵ ه �ه‌رێ��م، ئاشكرایده‌كات كه ئه‌و پێشبینی ناكات ئه‌مساڵیش به‌غدا بودجه‌ی پێشمه‌رگه و كرێی كۆمپانیاكانی ن�ه‌وت ب��دات ،چونكه حكومه‌تی ناوه‌ند ئ��ی�راده‌ی بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كان نییه.
«به دوو خوله‌ك مووچه ده‌بڕن ،به‌اڵم ب ه دوو ساڵ زیادی ناكه‌ن»
كه‌مئه‌ندامان ساڵێك ه چاوه‌ڕوانی زیادكردنی مووچه‌ن بەیان .تایبەت كه‌مئه‌ندامان م��اوه‌ی ساڵێك ه ل ه چاوه‌روانیی زیادكردنی مووچه‌دان، ب���ه‌اڵم وه‌ك ك�ه‌م��ئ�هن��دام��ان ده‌ڵ��ێ��ن، ح��ك��وم �ه‌ت وه‌ك پێویست ك���ار بۆ جێبه‌جێكردنی بڕیاره‌كانیشی ناكات، هه‌ر به‌وهۆیه‌شه‌وه تا ئێستا كه‌مئه‌ندام و خ��اوه‌ن پێداویستییه تایبه‌ته‌كان چه‌ندین خۆپیشاندان و كه‌مپین و گردبوونه‌وه‌ی ناڕەزاییان به‌ڕێوه‌بردووه، ته‌نانه‌ت به‌شێكیان له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ئازاردراون و هه‌ندێكیشیان ب ه به‌رچاوی ڕاگه‌یاندنه‌وه سووكایه‌تییان پێكراوه. ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه ،سه‌میره جه‌لكی كه یه‌كێكه له كه‌مئه‌ندامانی ن��اڕازی، سه‌رباری ڕەخنه و نیگه‌رانیی زۆری له لیژنه‌ی كه‌مئه‌ندامان ،بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌مه چه‌ندین ساڵه ئێمه چاوه‌ڕوانی زیادكرنی مووچه‌ین ،به‌اڵم له ئێستادا هیچ ئومیدێكامن به‌و زیادكردنه نه‌ماوه، جگ ه ل ه لیژنه و لیژنه‌كاری ،چه‌ندین جاریش حكومه‌ت ل ه یاسای بودجه‌دا
بڕەپاره‌ی به‌ناوی زیادكردنی مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامانه‌وه ته‌رخانكردووه ،بێئه‌وه‌ی هیچ پاره‌یه‌ك ببینین و بێئه‌وه‌ی بزانین پار ه ته‌خانكراوه‌كه‌ش چی به‌سه‌ر دێت». ئه‌و كه‌مئه‌ندام ه ناڕازییه ئه‌وه‌ش ده‌خاته‌ڕوو حكومه‌ت هه‌ر كات بیه‌وێت مووچه‌ت لێ ببڕێت ،ئه‌وا ته‌نها دوو
خوله‌كی به‌سه ،به‌اڵم كه باس دێته‌سه‌ر زیادكردن ،دوو ساڵی ده‌وێت و هێشتا زیادیش ناكرێت .ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت «كه‌مئه‌ندامان ئه‌و پاره‌یه‌ی ئه‌مساڵ بۆیان ته‌رخانكرا و نه‌یاندراوه‌تێ ،به دزراوی داده‌نێن .ده‌بێت ئه‌و پاره‌یه بۆ گیرفانی كه‌مئه‌ندامان خۆیان بگه‌ڕێته‌وه،
ده‌شبێت له 2013/1/1ە‌وه خه‌رجبكرێت و بخرێته سه‌ر مووچه‌كانی داهاتوومان». الی خ��ۆی �ه‌وه ،دڵ��ش��اد خۆشناو، س �ه‌رۆك��ی كۆمه‌ڵه‌ی كه‌مئه‌ندامانی كوردستان بۆ (به‌یان) وتی «مووچه‌ی ك �ه‌م��ئ �هن��دام��ی ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی ڕێ���ژەی كه‌مئه‌ندامیی ك �ه‌س �ه‌ك �هی �ه ،ب �ه‌اڵم
ئ �ه‌وه‌ی جێگه‌ی نیگه‌رانییه هه‌ركات لیژنه‌ی پشكیننی كه‌مئه‌ندامان ڕێژەی كه‌مئه‌ندامیی كه‌سێكی كه‌مكرده‌وه، ڕاسته‌وخۆ ب ه ئاڕاسته‌ی كه‌مكردنه‌وه مووچه‌كه‌ی ده‌ستكاریی ده‌كرێت، كه‌چی كاتێك مووچه‌ك ه ڕوو له به‌رزی بێت ،به ساڵێك خه‌رجكردنی زیاده‌كه‌ی ناخرێته ب���واری جێبه‌جێكردنه‌وه، سه‌رچاوه‌ی ئه‌م كێشه‌یه‌ش ڕێنامییه‌كانی وه‌زاره‌تی داراییه». ل���ه‌ب���اره‌ی ك��ات��ی خ�ه‌رج��ك��ردن��ی زیاده‌مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامان ،سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی كه‌مئه‌ندامانی كوردستان ڕوون���ی���ك���رده‌وه «ب���ڕی���اره ل��ه ساڵی داهاتووه‌وه زیاده‌مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامان بدرێت ،به‌اڵم به ڕاستی دیاره حكومه‌ت ل�ه موعاناتی ت��وێ��ژی كه‌مئه‌ندام و خاوه‌ن پێداویستیی تایبه‌ت تێناگات. ده‌بێت هاوكاریی زیاتری كه‌مئه‌ندامان بكرێت ت��ا ئ �ه‌وان��ی��ش ببن ه خ��اوه‌ن داهاتی خۆیان و بتوانن ژیانی خۆیانی پێ ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن ،نابێت ڕێنامیی وه‌زیر یان وه‌زاره‌تێك ببێته بیانوو بۆ
وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی :دوای ئه‌م ڕاپۆرته به‌دواداچوون ده‌كه‌ین
نه‌بوونی ده‌رمان ،كێشه‌ی گه‌وره‌ی نه‌خۆشخانه‌ی ڕانیه‌یه زریان جه‌وهه‌ر زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ی گشتیی شاری ڕانیه ده‌ك �هن ،به‌بێ وه‌رگرتنی ده‌رم��ان به‌ڕێ ده‌كرێن و بۆ په‌یداكردنیشی ڕوو له ده‌رمانخانه ئه‌هلییه‌كان ده‌كه‌ن ،ئه‌مه‌ش بووه‌ته مایه‌ی نیگه‌رانیی هاوواڵتیان و بارگرانیی سه‌ر شانیان. یه‌كێك ل �هو هاوواڵتیانه به‌ناوی باوه‌ڕ عه‌بدوڵاڵ ،ك ه سه‌رگه‌رمی ده‌رمان كڕین بوو بۆ خوشكێكی كه نه‌شته‌گه‌ریی بۆ كرابوو ،به (به‌یان)ی وت «گه‌رچی نه‌خۆشه‌كه‌مان له نه‌خۆشخانه كه‌وتبوو، ك�ه‌چ��ی ل �ه واده‌ی ته‌نیا دوو ڕۆژدا پزیشكه‌كان بایی پاره‌یه‌كی زۆر ده‌رمان و چاره‌سه‌ریان له ده‌ره‌وه پێ كڕیوم .لێره وا هه‌ست ده‌كه‌یت له عیاده‌یه‌كی ئه‌هلی بیت ن�ه‌ك نه‌خۆشخانه‌یه‌كی حكومی.
نه‌خۆشخانه‌یه‌ك كه نیوملیۆن هاوواڵتی ده‌كه‌ونه سنووری كاركردنیه‌وه ،چۆن ده‌بێت پێویستیی سه‌ره‌تایی وه‌ك ئاوی مقه‌ته‌ر و ئ��اوی مغه‌زیی تێدا نه‌بێت، چاره‌سه‌ری ئازاری تێدا ده‌ست نه‌كه‌وێت. پاره بۆ ڕابواردنی فه‌رمیی هه‌یه ،به‌اڵم بۆ ڕزگاركردنی مرۆڤه‌كان له مردن ،نییه». الی خ��ۆی �ه‌وه پزیشكێكی به‌شی ده‌رمانی نه‌خۆشخانه‌كه ك ه نه‌یویست ناوی ئاشكرابكرێت ،بۆ (به‌یان) وتی «بڕی 100 ملیۆن بۆ 120ملیۆن دینار بۆ داواكاریی گه‌وره‌ی نه‌خۆشخانه‌كه و بۆ داواكاریی ئاساییش ڕۆژان�ه 10بۆ 20ملیۆن دینار بۆ نه‌خۆشخانه‌كه ته‌رخانكراوه ،به‌اڵم ئه‌و بودجه‌یه به‌ش ناكات و نه‌خۆشخانه‌كه داوای زۆر شتی ك��ردووه كه له‌به‌ر بێ پاره‌یی نه‌توانراوه دابین بكرێن .له‌ڕاستیدا پاره‌یه‌كی كه‌م بۆ دانیشتووانێكی زۆر ته‌رخانكراوه و ئه‌مه‌ش بوو ه به كێشه بۆ
نه‌خۆشخانه‌كه ،له منوونه‌ى ئه‌و كێشه‌یه‌ش نه‌بوونی ده‌رزیی ئازار و ده‌رزیی هه‌وكردنه كه داواكاریی ڕۆژانه‌ن و نه‌خۆش ده‌بێت
له ده‌رمانخانه‌كانی ده‌ره‌وه بیانكڕێت». ل ه به‌رامبه‌ردا ،دكتۆر محه‌مه‌د ڕەسوڵ، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی ته‌ندروستیی ڕاپه‌ڕین
بۆ (به‌یان) وتی «به‌هۆی نه‌بوونی پاره‌و ه ناتوانین ده‌رم��ان بۆ نه‌خۆشه‌كان دابین بكه‌ین .له‌سه‌ر ئه‌م كێشه‌یه نوورساومان بۆ و هزاره‌ت كردوو ه به‌اڵم ئه‌ویش ده‌ڵێت پاره‌مان له به‌رده‌ستدا نییه تا ده‌رمانی پێویست بۆ نه‌خۆش دابین بكه‌ین .وه‌زیری ته‌ندروستی له‌م كێشه‌یه به‌رپرسه ،ئه‌مه‌ش حاڵی سه‌رجه‌م به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌كانی ته‌ندروستییه». (به‌یان) بۆ وه‌رگرتنی ڕای وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی له‌سه‌ر كێشه‌ی نه‌بوونی ده‌رم����ان و پێویستیی پزیشكیی له نه‌خۆشخانه حكومییه‌كان ،دكتۆر خاڵس ق��ادر ،به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی وه‌زاره‌ت��ی دوان ،ناوبراو ل ه وه‌اڵمدا وتی «ئاگاداری كێشه‌ی له‌وجۆره نین ،به‌دڵنیاییه‌وه دوای ئه‌م ڕاپۆرته‌ی ڕۆژنامه‌كه‌تان ،وه‌زاره‌ت بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و كێشه‌یه به‌دواداچوون ده‌كات».
په‌كخستنی زیاده‌مووچه‌ی توێژێكی وه‌ك كه‌مئه‌ندامان». له به‌رانبه‌ر گله‌یی و گازه‌نده‌ی كه‌مئه‌ندامانیش ل�ه‌س�ه‌ر دواخستی جێبه‌جێكردنی ب��ڕی��اری زیادكردنی مووچه‌كانیان ،عه‌باس ئه‌كره‌م ،وته‌بێژی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی بۆ (به‌یان) ئاشكرایكرد «ئه‌وه په‌یوه‌ندی به ئێمه‌وه نییه ،ئێمه‌ش وه‌ك كه‌مئه‌ندامان چاوه‌ڕێین حكومه‌ت بڕیاری سه‌رفكردنی ئه‌و بڕەزیاده‌یه له مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامان ب��دات .كه‌مئه‌ندامان له توێژە هه‌ره ده‌ستكورته‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ن .ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی به ئێمه‌وه وه‌ك وه‌زاره‌ت��ی ك��اروك��اروب��اری كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت، ك��ردووم��ان�ه ،ب �ه‌اڵم وه‌زاه‌رت���ی دارای��ی بڕیاره‌كه جێبه‌جێ ناكات». ل���ه‌ب���اره‌ی چ���اره‌ن���ووس���ی ئ �هو بڕەپاره‌یش كه وه‌ك قه‌ره‌بوو و زیاده‌ی مووچه بۆ كه‌مئه‌ندامان له بودجه‌دا ته‌خانكرابوو ،ناوبراو وتی «ئ �ه‌وه له و هزاره‌ت���ی دارای��ی بپرسن ،ئێمه‌ی لێ به‌رپرس نین».
ونبوون پێناسێكی س�هن��دی��ك��ای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان - لقی كه‌ركووك ،به ناوی عومه‌ر خورشید محه‌مه‌د (عومه‌ر ئاواره) ونبووه ،هه‌ركه‌س دۆزیویه‌تییه‌وه په‌یوه‌ندی بكات ب ه ژماره مۆبایلی 07701269874 ---------------------------پێناسێكی باری شارستانی ب��هن��اوی (ئ �ه‌ب��وب �ه‌ك��ر حسێن عه‌بدوڵاڵ) له چوارقوڕنه ونبووه، ه��ه‌رك��ه‌س دۆزی��وی �ه‌ت��ی��ی �ه‌وه په‌یوه‌ندی بكات ب ه ژماره مۆبایلی 07501860380
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
كۆمسیۆن :سكااڵكان كاریگه‌رییان له‌سه‌ر كورسی نابێت
الیه‌نه‌كان ده‌رباره‌ی كۆمسیۆن چی ده‌ڵێن؟ شڤان عه‌لی دوای ب���ه‌رێ���وه‌چ���وون���ی پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان و راگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی ،به‌شێك ل ه الیه‌نه‌سیاسییه‌كان ڕەخنه‌ی توند له كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌گ��رن و جه‌ختش له‌وه ده‌كه‌نه‌وه ئه‌وله‌وییه‌تی كاریان له خولی چواره‌می په‌رله‌مانی كوردستاندا ،پێكهێنانی كۆمسیۆنێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌بێت بۆ به‌ڕێوه‌بردنی هه‌ڵبژاردن له هه‌رێمی كوردستان .به‌رپرسێكی كۆمسیۆنیش رایده‌گه‌یه‌نێت سكااڵی حزبه‌كان كه ل ه راگه‌یاندنه‌كانه‌وه به گه‌رمیی باس ده‌كرێن ،هیچ كاریگه‌رییه‌كیان له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن نابێت. له‌و ڕووه‌وه ،به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه جه‌ماوه‌رییه‌كانی كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق رایده‌گه‌یه‌نێت ئ��هو الی�هن��ان�هی س��ك��ااڵی��ان له‌سه‌ر ئه‌نجامه‌كانی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن هه‌یه، تاوه‌كو سكااڵكانیان له كۆمسیۆن تۆمار نه‌كه‌ن ،باسكردنی ئه‌و سكااڵیانه له ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه هیچ سوودێكی نابێت .عه‌بدولڕەحامن خه‌لیفه بۆ (به‌یان) وتی «مه‌رج نییه هه‌ر الیه‌نێك س��ك��ااڵی له‌سه‌ربێت كورسیی لێ كه‌مبكرێته‌وه ،چونكه پێویست ه ده‌سته دادوه‌رییه‌كه گه‌یشتبێته قه‌ناعه‌تێك كه ئه‌و سكااڵیه وایه ،جا ئه‌وه له‌سه‌ر حسابی كیانێكی سیاسی بێت یان كۆمسیۆن خۆی هه‌ڵه‌ی كردبێت ،بۆیه مه‌رج نییه حزب و كیانێكی سیاسیی دیاریكراو به ئامانج بگیرێت ،دوورنییه سكااڵكان له دژی كۆمسیۆن بن». خه‌لیفه ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی ب���ه‌رده‌وام سكااڵكان ڕوو له حزبه ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ك��ان��ن ،ده‌ڵێت «ئ �ه‌وه حاڵه‌تێكی هه‌میشه‌ییه ،الی تۆ وایه، پێده‌چێت الی ئ �هو به‌شێوه‌یه‌كی دیكه بێت ،ئه‌مه ته‌نیا بۆچوونه و الیه‌نه‌كان ل ه ئێستاوه تا ده رۆژی
دیك ه له ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه قسه بكه‌ن، هیچ شتێك ناگۆڕێت و كاریگه‌ریی نابێت، ئ �ه‌وه نه‌بێت كۆمسیۆن ب �ه‌رده‌وام � ه له ئیجرائاته‌كانی كه تان ه و سكااڵن». له‌الیه‌كی دی��ك�ه‌وه ،زان��ا رۆستایی به‌رپرسی پێشووی ناوه‌ندی هه‌ڵبژاردنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،ده‌رب��اره‌ی پێكهاته‌ی كۆمسیۆن و گومانه‌كانی حیزبیبوونی، بۆ (به‌یان) وتی «پێشرتیش الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی ه�ه‌رێ��م زۆر هه‌وڵیاندا كه‌سێكیان بچێته ن��او ئه‌نجومه‌نی ك��ۆم��س��ی��اران��ی ك��ۆم��س��ی��ۆن��ی ب���ااڵی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان��ی ع��ێ��راق ،ب���ه‌اڵم له كۆتاییدا ته‌نیا نوێنه‌رانی پارتی و یه‌كێتی گه‌یشتنه ناو ئه‌نجومه‌نه‌كه و الیه‌نه‌كانی
ئۆپۆزسیۆن به‌تایبه‌ت بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان كه ده‌رفه‌رتی زیاتری هه‌بوو بچێته ناو ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران ،فه‌رامۆشكرا. ئه‌وكاتیش ئۆپۆزسیۆن گله‌یی ك��رد و هه‌وڵیدا بچنه ناو ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران، به‌اڵم به‌هۆی ئه‌و رێكه‌وتنه سیاسییانه‌ی له‌نێوان هه‌ندێك له حیزبه بااڵده‌سته‌كانی عێراقدا ه �هن ،پۆسته‌كانی كۆمسیۆن دیسان له‌الیه‌ن حیزبه‌كانی ده‌سه‌اڵته‌وه كۆنرتۆڵكرانه‌وه». ده‌رب���اره‌ی په‌یوه‌ندیی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران به حیزبه‌كانه‌وه، ڕۆستایی ڕوونیكرده‌وه «هه‌ر یه‌كێك له نۆ كه‌سه‌كه‌ی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیاران، ن��وێ��ن �ه‌ری الیه‌نێكه ل��هو الی�هن��ان�هی
گه‌وره‌ترین كوتله‌ی په‌رله‌مانییان له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران هه‌یه و سه‌ربه‌خۆ نین». ده‌رب���اره‌ی ئ�هو ناڕەزاییانه‌ش كه ل�ه‌س�ه‌ر كۆمسیۆن دێ��ن �ه‌ئ��ارا ،هه‌مان سه‌رچاوه رایگه‌یاند گه‌وره‌ترین گله‌یی له‌سه‌ر كۆمسیۆن ئ�ه‌وه‌ی�ه ئیجرائات و رێوشوێن بۆ به‌ڕێوه‌بردنی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن به ڕاوێ��ژ له‌گه‌ڵ حیزبه‌كان دانانێت ،به‌ڵكو كۆمسیاران خۆیان دای��ده‌ن��ێ��ن و گ��وم��ان��ی��ش ه �هی �ه بۆ به‌رژەوه‌ندیی هه‌ندێك الیه‌ن بن. ئ��ام��اژەی ب���ه‌وه‌ش ك��رد ده‌بێت په‌له‌بكرێت له چاكسازیی ئه‌نجومه‌نی كۆمسیۆن ،ئه‌گه‌ر كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن
جێی متامنه‌ی هه‌موو الیه‌نه‌سیاسییه‌كان نه‌بێت ،ب��ه‌رده‌وام پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌كه‌وێت ه ژێر گومانه‌وه ،بۆیه پێویسته كاری له پێشینه‌ی په‌رله‌مانی داهاتوو ئ�ه‌وه بێت كۆمسیۆنێكی سه‌ربه‌خۆ بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردستان به نوێن هرایه‌تیی سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان دامبه‌زرێنێت. هه‌ر له‌و چوارچێوه‌یه‌یدا ،به‌رپرسی مه‌كته‌بی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی یه‌كگرتووی ئیسالمی ،ده‌رب���اره‌ی نه‌مانی متامنه‌ی الیه‌نه‌كان به‌كۆمسیۆن بۆ (به‌یان) وتی «تائێستاش الم��ان روون نییه ژم��اره‌ی ده‌نگی پێویست بۆ كورسییه‌ك له‌و رێ��ژەی %95ە كه كۆمسیۆن بۆ ده‌نگی
سه‌رجه‌م قه‌واره‌كانی ئاشكراكرد، چه‌نده ،كه گه‌یشتیشه %100هه‌ر نه‌یتوانی ده‌نگی تێكڕای قه‌واره‌كان رابگه‌یه‌نێت .له‌الیه‌كی دیكه‌وه یه‌كێكی تر ل �هو ره‌خنانه‌ی باس ده‌ك��رێ��ت ،فۆڕمی ()704ە كه له سندوقه كێشه‌داره‌كانی هه‌ولێر هه‌ر نه‌خرایه به‌رده‌ستی نوێنه‌ری الیه‌نه‌كان ،وه‌ك ئه‌وه‌ی له سلێامنی پێشوه‌خت له به‌رده‌ستی نوێنه‌ری الیه‌نه‌كاندا بوو .ئه‌و فۆڕمانه بۆ ئه‌وه دروستكراون تا به ئاسانی بتوانرێت س��ك��ااڵ بكرێت و بگه‌یه‌ندرێته كۆمسیۆنی ب��ااڵی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن له ب�ه‌غ��دا ،ب �ه‌اڵم له هه‌ولێر له‌كاتی خۆیدا نه‌درایه ده‌ست قه‌واره‌كان تا بتوانرێت بۆ سكااڵكان پشتیان پێ ببه‌سرتێت .ئه‌مه جگه‌له‌وه‌ی به‌شێك له فۆڕمی 704به دوو شێوه له هه‌ر وێستگه‌یه‌ك هه‌بوون ،ئه‌مه‌ش ئاماژەی ساخته‌كارییه و پێده‌چێت ده‌ستكاریی ده‌نگه‌كان كرابێت». ئ��هو ب �ه‌رپ��رس �هی یه‌كگرتوو ڕاشیگه‌یاند ئه‌وه‌ی كێشه‌ی گه‌وره‌ی كۆمسیۆنه ،ئه‌وه‌یه كه پێشرت ئاماژەی پێدراوه كه پاكنه‌كردنه‌وه‌ی تۆماری ده‌نگده‌رانه ،تائێستا ژماره‌یه‌كی زۆر و به‌رچاو له م��ردووان و دووب��اره و مادده‌ی 140ی تێدایه كه له ناوچه دابڕێندراوه‌كان هه‌ن و له هه‌رێم دووباره‌بوونه‌ته‌وه. له‌سه‌ر پێكهاته‌ی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش بۆ به‌یان وتی «ئێمه له‌سه‌ر كه‌سایه‌تیی خودی كۆمسیاران هیچ قسه‌یه‌كامن نییه، ئێم ه قسه‌مان له‌سه‌ر رێكار و به‌ر ئه‌نجامی ئیشه‌كان هه‌یه كه هاتووه‌ته ب�ه‌رده‌س��ت�مان .پێامن وای �ه له‌كاتی پێكهێنانی كۆمسیۆندا ،له‌جیاتی دوو كورسی بۆ كورد ،ئه‌گه‌ر سیان بوایه و یه‌كێك له كۆمسیاره‌كان له‌الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن بوایه ،بێگومان باشرت ده‌رده‌چوو له‌وه‌ی ئێستا هه‌یه».
له ده‌ڤه‌ری ڕاپه‌ڕین ته‌نیا سێیه‌كی ده‌نگی مووچه‌خۆره‌كانی هێنا
یه‌كێتی هه‌ڵمه‌تی مووچه‌بڕین ده‌ستپێده‌كات به‌یان .تایبه‌ت دوای ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن و ئ�هو گۆڕانكارییه‌ی ل ه هاوسه‌نگیی هێزه‌كاندا به شوێنیدا هات، یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستان تاكه‌الیه‌ن بوو تاڕادده‌یه‌كی زۆر ئه‌نجامه‌كانی به‌الو ه چاوه‌ڕواننه‌كراو بوو ،به‌تایبه‌ت كه ئ�هو حزب ه پێشوه‌خت مووچه و خانه‌نشینیی حزبیی بۆ ده‌ی��ان هه‌زار كه‌س به ناونیشانی جۆراوجۆر بڕیوه‌ته‌وه و ن��ه‌ده‌ك��را الن��ی ك��ه‌م ده‌ن��گ��ی ئه‌و مووچه‌خۆرانه‌ش نه‌هێنێته‌وه .به‌منوونه ئ �هو حیزب ه ل�ه س��ن��ووری مه‌ڵبه‌ندی ڕاپ �ه‌ڕی��ن ك�ه ناوچه‌كانی بیتوێن و پشده‌ر و به‌ری مه‌رگه و بناری كۆرسه‌ت ده‌گ��رێ��ت��ه‌وه ،نزیكه‌ی 128ه��هزار خانه‌نشینی حزبیی هه‌بووه ،ئه‌مه جگه له ژماره‌یه‌كی دیك ه له مووچه‌خۆرانی كه‌مئه‌ندامیی و پێشمه‌رگه‌ی دێرین و مووچه‌خۆری تایبه‌ت و نزیكه‌ی هه‌زار
كارگێڕ و ئ�هن��دام كۆمیته و ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ند ،كه‌چی له‌سه‌ر ئه‌م ئامارانه‌وه، ئه‌و حزبه له سنووره‌كه ته‌نیا 41هه‌زار و 673ده‌نگی له هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 21 ی ئه‌یلوولدا هێنا ،كه ده‌نگی ته‌نیا سێیه‌كی مووچه‌خۆره‌كانیه‌تی ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانییه‌كی زۆری به‌رپرسانی یه‌كێتیی به‌دوادا هات. س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك��ی ئ���اگ���ادار كه نه‌یویست ن��اوی ئاشكرا بكرێت ،بۆ (به‌یان) ئاشكرایكرد ،دوای ده‌ركه‌وتنی ئه‌نجامه‌كانی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن ،به‌شی خانه‌نیشنیی یه‌كێتی له‌ڕێگه‌ی كۆمیته و كه‌رته‌كانه‌وه ،هه‌ڵمه‌تی كێوماڵكردنی بۆ ناسینه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌نگیان به حیزبه‌كه‌یان ن �ه‌داوه ،ده‌ستپێكردووه، هه‌ركه‌سێك ئاشكرا ببێت ك ه ده‌نگی به یه‌كێتی نه‌داوه ،ده‌ستبه‌جێ مووچه یان خانه‌نشینییه‌كه‌ی ده‌بڕن و كه‌سی دیكه ده‌خه‌نه شوێنی. ه�ه‌ر به‌پێی ئ�هو زانیارییانه كه
ده‌س��ت (به‌یان) كه‌وتوون ،به‌رپرسی ب �ه‌ش��ی خانه‌نیشنیی م�ه‌ڵ��ب�هن��دی ڕاپ��ه‌ڕی��ن زۆر ن��ی��گ � هران ب���ووه له‌و ناوانه‌ی له كۆمیته‌كانه‌وه به‌مه‌به‌ستی خانه‌نشینكردنیان پێیان ده‌گ���ات، چونكه دوای لێكۆڵینه‌وه ده‌ركه‌وتووه ژماره‌یه‌كی زۆریان وه‌الئیان بۆ یه‌كێتی نییه و ده‌نگیان به الیه‌نه‌كانی دیكه داوه ،ئه‌مه له كاتێكدا نابێت به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ند به‌بێ پشتگیری و مۆری كۆمیته و كه‌رته‌كان ،ئیمزا له‌سه‌ر فایلی هیچ خانه‌نشینێك بكات. ده‌رب���اره‌ی هه‌ڵمه‌ته نوێیه‌كانی خانه‌نشینكردنی ئه‌ندامانی حیزبیش، ئ �هو س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه ئاشكرایكرد ،هه‌ر
خانه‌نشینێكی نوێ ده‌خرێته شوێنی ئه‌و مووچه‌خۆرانه‌ی ده‌نگیان به حزبه‌ك ه نه‌داوه. هه‌ر به‌پێی زانیارییه‌كان ،سبه‌ینێ دوای ته‌واوبوونی كۆبوونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی ،به‌شی خانه‌نیشنیی ئه‌و حیزبه له‌گه‌ڵ هه‌موو مه‌ڵبه‌نده‌كان كۆده‌بێته‌و ه و به وردی دیراسه‌ی چۆنیه‌تی بڕینی مووچه‌ی ئه‌و كه‌سان ه ده‌كات ك ه ده‌نگیان به یه‌كێتی ن �ه‌داوه .له ئێستاشدا فۆڕمێكی زۆری خانه‌نشینیی دابه‌شده‌كرێت تا بخرێنه شوێنی ئه‌وانه‌ی ده‌نگیان به حیزبه‌كه نه‌داوه. (به‌یان) بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی
ل ه سنووری مه‌ڵبه‌ندی ڕاپه‌ڕین ،یه‌كێتی ب ه 128 هه‌زار مووچەخۆرەوە 41 ،هه‌زار ده‌نگی هێنا
هه‌واڵه‌كه و زیاتر ڕوون��ك��ردن�ه‌وه‌ی ئه‌م پێشهاته ،په‌یوه‌ندییكرد ب ه عه‌لی خه‌یات ،به‌رپرسی به‌شی خانه‌نیشینیی ل �ه مه‌ڵبه‌ندی ڕاپ �ه‌ڕی��ن��ی یه‌كێتی، ناوبراو بۆ (به‌یان) وتی «ئێمه ئێستا بۆ ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه چاوه‌ڕوانی ئه‌نجامی كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی و بڕیاری سه‌روو خۆمانین ،به‌اڵم تا ته‌واوبوونی كوبوونه‌وه‌كه هیچ بڕیارێك نادرێت، بۆیه بڕیارمان نه‌داوه مووچه‌ی هیچ مووچه‌خۆر و خانه‌نیشنێكی حكومیی ببڕین .كه‌میی ده‌نگیش هۆكاری دیكه‌ی هه‌یه و تاوانی ده‌نگده‌ری تێدا نییه». ده‌رب�����اره‌ی ئ��ه‌گ��ه‌ری نانبڕینی هاوواڵتیانیش وه‌ك تۆڵه‌ی ده‌نگنه‌دان له‌الیه‌ن حیزبه‌كانه‌وه ،ئاسۆس هه‌ردیی ڕۆژنامه‌نووس بۆ (به‌یان) وتی «ئه‌وه بیركردنه‌وه‌ی ته‌سكی حیزبایه‌تییه. ده‌بوو هه‌ڵبژادن ئه‌وه‌ی فێری حیزبه‌كان بكردای ه كه خه‌ڵك چیرت به پاره و ترس
ناخه‌ڵه‌تێت ،هۆكاره‌كانی فریودان كاتیین و له هیچ شوێنێكی دنیا بۆ كه‌س نه‌چووه‌ته‌سه‌ر ،ڕەنگ ه بۆ ماوه‌یه‌ك ك��اری��گ�ه‌ری��ی��ان ه�ه‌ب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم زۆر ناخایه‌نێت .ئه‌م كاره‌ی حیزبه‌كان زیاتر له سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ته تۆتالیتاره‌كانه‌وه نزیكه ،ك ه به داهاتی واڵت ویژدانی خه‌ڵك ده‌كڕن و پشكی شێریش هه‌ر بۆ به‌رپرسه‌كانیان ده‌بێت». ده‌رباره‌ی دیارده‌ی مووچ ه وه‌رگرتن له حیزبه‌كان و ده‌نگ پێنه‌دانیان ،ئه‌و ڕۆژنامه‌نووس ه پێی وابوو ئه‌وه جۆرێكه له خۆفرۆشنت ،چونكه ناكرێت كه‌سێك ب��ڕوای به شتێك نه‌بێت كه‌چی پاره‌ی له‌سه‌ر بخوات .ڕوونیشیكرده‌وه پێویسته خه‌ڵكی پاره‌یه‌ك وه‌رنه‌گرن كه مافی خۆیان نه‌بێت ،چونكه وه‌ك ئه‌و وتی «واڵتی ئێمه بایی ئه‌وه‌نده كاری تێدایه كه هاوواڵتی بتوانێت خۆی بژێنێت، خه‌ڵكی به نانكردنی مااڵن خۆیان بژێنن باشرته له‌وه‌ی پاره‌ی له‌وجۆره وه‌ربگرن».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
ی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ به‌یان:
ارزانی ،پارتی وه‌ك یه‌كێتیی لێ بێت ئیسالمییه‌كان ده‌توانن بااڵنسی حوكم ڕابگرن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :نه‌خێر ،ئێستا بااڵنس نین و ناتوانن. به‌یان :بۆچی؟ م��ح �ه‌م �ه‌دی م��ه‌ال ق����ادر :چونكه كه‌مینه‌ن ،ئه‌گه‌ر هاتباو یه‌كگرتوو 20بۆ 22بوایه ،كۆمه‌ڵ 18بۆ 20بوایه ،ئه‌وا ده‌یانتوانی ببن ه بااڵنس ،به‌اڵم ئێستا بااڵنس نین ،چونك ه س ێ حزبی عه‌ملانی (پارتی و گۆڕان و یه‌كێتی) یه‌ك بگرن ،هیچیان بۆ نامێنێته‌وه. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت هه‌وڵێك هه‌یه ئه‌و س ێ الیه‌ن ه به‌جۆرێك ل ه جۆرەكان، كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو پشتگو ێ بخه‌ن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌و ه ئه‌گه‌رێكه، به‌اڵم باش نییه ،ڕای من ئه‌وه‌ی ه ك ه له‌و قۆناغ ه باشرتین چاره‌سه‌ر كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتوو و گۆڕان و یه‌كێتی و پارتی كابینه‌یه‌كی دووس��اڵ��ی دروس��ت بكه‌ن، س�ه‌رۆك وه‌زی��ر بۆ پارتی بێت ،سه‌رۆكی پ هرله‌مان بۆ گ��ۆڕان بێت ،دوو جێگر بۆ ئیسالمییه‌كان بێت ،جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ب��ۆ یه‌كێتی بێت ،ی��ان دوو جێگر بۆ حكومه‌تیش بێت ،خۆ ده‌كرێت ئایه‌تی قورئان نییه ،هه‌ر پێنج كورسییەک وه‌زیرێكی هه‌بێت ،ئه‌وه‌ی یه‌ك كورسی بێت ،به‌ڕێوه‌به‌رێكی گشتیی هه‌بێت. ب���هی���ان :ئ����هو ت �ه‌ش��ی��ك��ل �هی تۆ سه‌رده‌گرێت؟ محه‌مه‌دی م�ه‌ال ق��ادر :من ده‌ڵێم ده‌بێت وابێت ،واش ده‌كه‌ن ،ك ه وانه‌كه‌ن، زه‌ره‌ر ده‌ك���هن ،ئ��هو ه پێشبینیی منه، حیزبه‌كان و كوردیش زه‌ره‌ر ده‌كه‌ن. به‌یان :به‌اڵم ب ه نه‌مانی ئۆپۆزسیۆن كورد ده‌ستكه‌وتێكی مێژوویی گه‌وره‌ی له‌ده‌ست ناچێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :جا ئۆپۆزسیۆنی تر دروست ده‌بێت ،ورد ه ورد ه ئۆپۆزسیۆنی تر ده‌بێت ،حیزبی تر دروست ده‌بێت له خه‌ڵك ،وه‌ك نه‌بوو ،ئێستا بوو ،یان با ئه‌و حیزبه‌ی ك ه ده‌ستپێشخه‌ری بكات و شتی ج��وان بكات ،ده‌بێت ه ئۆپۆزسیۆنی ئه‌و و هزاره‌ته‌ی كار ناكات ،ئه‌و ه ئۆپۆزسیۆنێكی ئیجابیی ه له‌ناوخۆدا. ب �هی��ان :ئ �ه‌م ج��ۆر ه ل ه ته‌شكیله‌ی حكومه‌ت ده‌توانێت هێز ه چه‌كداره‌كان سه‌ربه‌خۆ بكات و دووئیداره‌یی نه‌هێڵێت؟ محه‌مه‌دی م �ه‌ال ق���ادر :ج��ا ئ�ه‌وه كارەساتی كورده ،ك ه 23ساڵ ه نه‌بووینه حكومه‌ت ،دوو له‌شكرمان هه‌یه ،سوپامان نییه ،هه‌موو شتیان جیاوازه .به‌و كۆتاییه‌ی خه‌ریك بوون ڕێكیان بخه‌ن ،به‌اڵم ڕێكیان نه‌خسنت .ب ه قورئان هێزی پێشمه‌رگ ه به‌ره‌اڵ بكه ،هه‌ریه‌ك ه ده‌چێته‌و ه ماڵه‌كه‌ی خۆی و الی حزبه‌كه‌ی خۆی ،ئه‌مه‌ش زۆر خه‌ته‌ره. زۆرج��ار باسی ش�ه‌ڕی ناوخۆ ده‌كرێت، به‌اڵم شه‌ڕی ناوخۆ زۆر دووره ،بااڵده‌ست ئه‌مریكایه ،درۆی ه بڵێیت سه‌ربه‌خۆین، كه‌س واناڵێت ،باوه‌ڕ بك ه هیچ الیه‌كامن ناتوانین ف��ز ه بكه‌ین ،ئه‌مریكا شه‌قی تێهه‌ڵده‌دات و ده‌چیت ه زبڵدانی مێژوو، بۆی ه زه‌حمه‌ت ه ش �ه‌ڕی ناوخۆ دروست ببێت .خه‌ڵك بیر له‌و ه ده‌كاته‌و ه ئه‌م دوو هێز ه شه‌ڕی ناوخۆ دروست بكه‌ن ،بۆ بیر له‌و ه ناكه‌نه‌و ه شه‌ڕێك دروست بێت ئه‌و له‌شكر‌ه ناڕێكوپێك ه چی پێ ده‌كرێت؟ بۆی ه ده‌بێت له‌شكرێكت هه‌بێت ،هی میلله‌ت بێت ،خه‌ڵك ب ه هی خۆی بزانێت، نه‌ك ل ه ناوچ ه و كۆمیت ه ته‌زكییه‌یان بۆ بكه‌ی ،بیانكه‌ی ب ه پێشمه‌رگه ،ئه‌و ه خراپه، ده‌بێت به‌دیلی تر هه‌بێت ،وه‌ك موالید و شتی تر. ب �هی��ان :پێت وان��ی��ی� ه ب��ۆ نه‌مانی
دووهێزی و دروستبوونی سوپایه‌كی به‌هێز، وه‌زیری پێشمه‌رگ ه بدرێت ه ده‌ست كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،یان گۆڕان؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌و ه ئیراده‌ی ده‌وێ��ت ،نه‌ك غه‌ریبێك به‌ریت ،بیكه‌یه وه‌زی��ری له‌شكرێكی ناڕێكوپێك ،چونكه ئۆپۆزسیۆن زۆرین ه نییه. به‌یان :به‌اڵم شتێك هه‌ی ه جار جار باس ده‌كرێت ك ه یه‌كێتی و گۆڕان و یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵی ئیسالمی حكومه‌ت ته‌شكیل بكه‌ن ب ێ پارتی ،ئه‌و ه ده‌كرێت پارتی ببێته ئۆپۆزسیۆن؟ م��ح�ه‌م�ه‌دی م��ه‌ال ق���ادر :ن��ا ،شتی وانابێت ،ڕاست نییه ،پارتی زۆرین ه بێت، بیكه‌ی ه ئۆپۆزسیۆن ،ناكرێت ،ئه‌و ه تێكدانه و غه‌ڵه‌ته .بۆ ئه‌و قۆناغ ه پێوست ه پێنج حزبه سه‌ره‌كییه‌ك ه كابینه‌یه‌كی برایان ه دروست بكه‌ن ب ه ڕۆحێكی خزمه‌تگوزاریی برایانه. به‌یان :تۆ باسی پێنج حزبی سه‌ره‌كی ده‌كه‌ی ،به‌اڵم له‌م نێوه‌نده‌دا 35حزبی تر هه‌ن ،ك ه ب ه ملیار دینار سااڵن ه بودج ه له حكومه‌ت وه‌رده‌گ��رن ،ك ه تا ئێستا ته‌نها بزووتنه‌و ه توانیویه‌تی ب ه حه‌قی خۆی یه‌ك كورسی بهێنێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :حیزب هه‌یه ه هزار و حه‌وسه‌د ده‌نگی هه‌یه ،توخودا ئه‌م ه حیزبه؟ حیزب هه‌ی ه 250ده‌نگی هه‌یه ،توخودا ئ �هو ه بۆ چییه؟ با هه‌ر نه‌مێنن باشرته. به‌یان :ئه‌ی چ سوودیان بۆ یه‌كێتی و پارتی هه‌یه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ب ه خودا هیچ سوودیان نییه. به‌یان :ئه‌ی بۆ پاڵپشتیی مانه‌وه‌یان ده‌كه‌ن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :دی��ار ه شتێك هه‌یه. به‌یان :ئه‌و شت ه چییه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :وه‌ڵاڵ نازانم، ڕەنگ ه ل ه ژێره‌و ه شتێك هه‌بێت ،به‌س من نایزانم ،ك ه مبزانیبای ه ده‌مگوت .گوناح ه ئه‌و پاره‌ی ه بدرێت به‌مانه ،هه‌ندێكیان وه‌ك دوكانن ،له‌بری بچن ل ه بازاڕ له‌سه‌ر دوكان دابنیشن ،دێن ل ه باره‌گا ئه‌و حیزبه‌یان داناوه ،پاره‌كه‌ی ل ه حكومه‌ت وه‌رده‌گرن. بۆی ه ب ه ب��ڕوای من ئ �هو ه مشه‌خۆرییه، ك ه زۆر ده‌مێك ه وتووم ه ئه‌و حزبه‌ی له پ هرله‌مان ك ه یه‌ك كورسی بهێنێت ،ب ه قه‌د ئه‌و كورسیی ه پاره‌ی بده‌نێ .ڕەنگ ه ئه‌مجاره به‌پێی كورسی پاره‌یان بده‌نێ ،ئه‌وه‌ی كورسیی نییه ،ب هڕاستی حه‌ق ه پاره‌كه‌یان لێ ببڕێت و مۆڵه‌تیان هه‌بێت ،بڵێن ئێو ه كار بكه‌ن ،به‌س پاره‌تان نییه ،به‌خوا هه‌مووی نامێنن. ب���ه‌اڵم ڕەن��گ � ه ح��زب��ی شیوعی له ه�ه‌م��ووان جیابكه‌ینه‌و ه باشه ،چونكه حزبێك ه پاشخانێكی نێونه‌ته‌وایه‌تی هه‌یه، ئێستاش ل ه دونیا ماوه ،به‌س باوی نییه، تابیعی عێراقچێتیی هه‌یه ،بۆ ئێم ه ڕەنگه له‌نگه‌رێكی الوازی ئه‌مان بێت ،تا حه‌ددێك باشه .هه‌رچه‌ند ه من شیوعیم خۆش ده‌وێن ها. به‌یان :جا چۆن ده‌بێت تۆ عه‌ملانی بیت و ماركسی بیت ،قورئانخوێن بیت، نه‌ته‌وه‌یی بیت ،ئه‌مان ه جیاوازن ،چۆن هه‌موو الیه‌كت پێده‌كرێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئینسان ده‌بێت وابێت. ب�هی��ان :بۆ ئیسالمییه‌كانت خۆش ناوێن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئیسالم بۆ خۆی حیزبه ،خوا بۆ خۆی ده‌فه‌رموێت ئه‌وه‌ی حیزبوڵاڵی ه سه‌ركه‌وتووه ،ئ�ه‌وه‌ی حزبی شه‌یتانه ،خه‌ساره‌مته‌نده .دوو حزب هه‌ن
الی خوا ،یه‌كیان حیزبی خوای ه ك ه ئیسالمه، ئ �ه‌وی تر حیزبی شه‌یتانی کە كافرن، هه‌رچه‌ند ه ئێستا نابێت به‌و تێگه‌یشتن ه كار بكه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وان هه‌ن ،ئه‌مری واقیعن، ب �ه‌اڵم نه‌یانتوانیو ه سه‌ركه‌وتنی گ�ه‌وره به‌ده‌ست بێنن. ب���هی���ان :ب��ۆچ��ی ئیسالمییه‌كان نه‌یانتوانیو ه سه‌ركه‌وتنی گه‌ور ه به‌ده‌ست بێنن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :چونك ه شێوه‌ی سیستمی حوكمڕانییان دیار نییه ،كه‌س نازانێت چ ج��ۆر ه حوكمێكیان ده‌وێ��ت، بۆی ه زۆر خه‌ڵك ه هن ،ده‌نگیان پێنادەت، ئه‌گه‌رنا ك ه خه‌ڵك بزانێت سیستمی حوكمی ئیسالمییه‌كان چۆن ده‌بێت و ب ه ڕوونی دیاریی بكه‌ن و باڵوی بكه‌نه‌وه ،ئه‌و كاته زۆر خه‌ڵك ب ه دوایان ده‌كه‌ون و ده‌نگیان پێده‌ده‌ن. به‌یان :با باس ل ه پارتی بكه‌ین ،تۆ زۆر ده‌ڵێیت من پارتیم ،به‌س پارتییه‌كی دوورم، بۆچی؟
پارتی ،سیستمه‌كه‌یه‌تی ،نه‌ك كه‌سه‌كان. به‌یان :قسه‌یه‌ك هه‌ی ه ده‌وترێت ئه‌وه‌ی بێت ه ناو پارتی ،هه‌رچه‌ند چاالك بێت ،دوایی ب ه سووڕی متبووندا ده‌چێت؟ م��ح �ه‌م �ه‌دی م��ه‌ال ق����ادر :چونكه سیستمه‌ك ه دواكه‌وتوو و موته‌خه‌لیفه، به‌داخه‌و ه ئێستا وایلێهاتووه ،پێشرت وانه‌بوو. به‌یان :پارتی خۆی پ ێ سه‌ركه‌وتووه ل ه كاتێكدا نه‌یتوانیو ه ل ه سلێامنی ده‌نگی مووچه‌خۆر ه حیزبییه‌كانیشی به‌ده‌ست بێنێت ،هۆی ئه‌م ه چییه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :به‌ڵ ێ ڕاسته ،كه سه‌رۆكی لیژنه‌ی هه‌ڵبژاردنی عێراق بووم، چووم بۆ هه‌ڵه‌بجه ،نزیكه‌ی 28ه هزار مووچه‌خۆرمان هه‌بوو ،كه‌چی هه‌ژده ه هزار ده‌نگامن هێنا ،خه‌ڵك به‌ناو له‌گه‌ڵ ئێمه‌یه ،ب ه ده‌نگ له‌گه‌ڵامن نییه. به‌یان :بۆچی؟ م��ح �ه‌م �ه‌دی م��ه‌ال ق����ادر :چونكه بیركردنه‌و ه جیاوازه ،حیزبه‌كان ده‌ڵێن بڕۆن پار ه ل ه پارتی وه‌ربگرن ،پاره‌ی زۆره ،به‌اڵم
ئه‌گه‌ر پارتی ده‌ستوور بخات ه ڕاپرسییه‌وه، ناتوانێت ئه‌نجامێكی ئه‌وتۆ به‌ده‌ست بهێنێت ده‌بوو یه‌كێتی ده‌نگی كه‌متریش بهێنێت باشترین چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ه كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو و گۆڕان و یه‌كێتی و پارتی ،كابینه‌یه‌كی دووساڵی دروست بكه‌ن ئیسالمییه‌كان به‌ره‌وپێش هه‌نگاو ده‌نێن یه‌كێتی مام جه‌اللی نه‌ماوه ،بڵێن مردووه باشتره له سه‌دا هه‌شتای قیاد‌ه و قه‌واعیدی یه‌كێتی نه‌وشیروانیان ب ه سكرتێر قبوڵه محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ناوه‌ڵاڵ پارتیم، نزیكم ،به‌س وه‌ك پارتیی جاران نیم ،چونكه من ئێستاش هه‌ر پارتیم ،هه‌ر له‌سه‌ر ڕێبازی بارزانیم ،به‌س من بڕوام ب ه كۆنگره‌ی سیانزه نه‌بوو ،به‌داخه‌و ه ده‌ستكاری و ته‌زیویری زۆری تێدا كرا ،بۆی ه من له‌و ه ته‌حه‌فوزم كرد و وازم هێناوه. به‌یان :پارتی هه‌ڵبژاردن ل ه دوای هه‌ڵبژاردن به‌ره‌و كه‌مبوونه‌و ه ده‌چێت، بۆچی؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :به‌ڵ ێ ڕاسته، حزبی شیوعیی سۆڤیه‌تی سه‌رۆكایه‌تیی 20 ملیۆن كه‌سی ده‌كرد ،ئێستا نه‌ماوه. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت ده‌موچاوه‌كان زۆر ناشیرین بوون ،هێند ه له‌سه‌ر حوكم ماونەتەوە؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :نا ،ب ه ده‌موچاو نییه ،خ��ۆم له‌گه‌ڵ ئ �هو ن �ه‌زه‌ری � ه نیم، ده‌موچاو هه‌ی ه هێند خاوێنه ،حه‌زده‌كه‌ی ه�ه‌م��وو ڕۆژ بیبینیت ،ده‌م��وچ��اوی وا ناشیرین هه‌یه ،حه‌زت لێی ه هه‌ر نه‌یبینی، گۆڕین ل ه سیستم باشه ،به‌اڵم ل ه كه‌سه‌كان ده‌ور نابینێت .بۆی ه هۆكاری پاشه‌كشه‌ی
ده‌نگی پێمه‌ده‌ن ،ئه‌وه‌ش نیشانه‌ی الوازیی ئه‌و به‌رپرس ه حیزبییه‌یه. به‌یان :به‌اڵم پارتی مووچه‌ی هه‌موو ئه‌وانه‌ی بڕی ك ه ده‌نگی پێنه‌دان؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌و نانبڕینه م��اف��ی خ��ۆی �ه‌ت��ی ،جگ ه ل � ه ئ�هی��ل��ول و كه‌مئه‌ندامه‌كان ،پێوست ه ل ه حزب ده‌ریان بكه‌ی. به‌یان :زۆرێك ل ه چاودێران باس له‌وه ده‌ك �هن ئه‌و ته‌كه‌توالته‌ی ناو یه‌كێتی، پارتیی پ ێ بارگاوی بووه ،ئایا ئه‌م ه هه‌یه له‌ناو پارتی؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :نه‌خێر ،ب هو پله‌ی ه نییه ،هه‌ی ه زۆر ڕاسته ،ب ێ شك له‌ناو پارتی ئه‌فكار و ته‌یارات هه‌یه ،به‌اڵم الوازه، گه‌ور ه نه‌بوو ه تا ببێت ه ته‌كه‌تولێكی گه‌وره، به‌اڵم له‌ناو یه‌كێتی هه‌ر یه‌ك ه جه‌ماعه‌تی خۆی هه‌یه ،ئه‌میان سه‌ر ب ه فاڵن ه و ئه‌ویان سه‌ر ب ه فیساره ،ئه‌م ه له‌ناو پارتی نییه. ب �هی��ان :ب��ه‌اڵم ل��ێ��ره‌ش جه‌ماعه‌تی مه‌رسور و نێچیرڤان جیاوازن؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :هه‌یه ،به‌اڵم زۆر شاره‌وایه ،هیچیان ل ه دژی ئه‌وی تر قسه
ناكه‌ن ،جنێو ناده‌ن ه یه‌ك وه‌ك یه‌كێتی، بۆ منوون ه جه‌ماعه‌تی كۆرسه‌تی قس ه ب ه دژەكه‌ی خۆی ده‌ڵێت ب ه ئاشكرا ،ئه‌م ه له‌ناو پارتی نییه. ب��هی��ان :ب���ه‌اڵم ئ���هو ه ب � ه ئاشكرا ده‌ركه‌وت ،به‌و ته‌مه‌ن ه كه‌مه‌وه ،نێچیرڤان كوڕی خۆی نارد بۆ مونته‌دای ئابووری، مه‌سعود بارزانیش كوڕی خۆی بۆ فه‌ڕەنسا ده‌نێرێت ،ئه‌م ه ب ه ئاشكرا ده‌بیرنێت ،بۆ دیار نییه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ئ�هو ه نابێته هۆی ته‌كه‌تول ،چونك ه ته‌كه‌تول ده‌بێت فكریی بێت ،من ناڵێم نییه ،هه‌یه ،به‌اڵم الواز ه و ب ه نهێنییه. به‌یان :ب �ه‌اڵم ب��اس ل �هو ه ده‌كرێت ب ه نه‌مانی مه‌سعود بارزانی ،پارتی وه‌ك یه‌كێتیی لێ دێت ،كوتله‌كان ده‌ته‌قنه‌وه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :بۆی هه‌یه، ئه‌گه‌رێكه ،ڕۆژیك بارزانی نه‌ما ،پارتی نه‌ك وه‌ك یه‌كێتیی ل ێ دێت ،به‌اڵم ناكرێت تۆ بیر بكه‌یه‌و ه ك ه ئه‌و مرد چی لێدێت ،ده‌بوو پێش مام جه‌الل یه‌كێکی تر دیاری كرابایه بۆ سكرتێر ،به‌اڵم ب ه ڕای من ك ه مام جه‌الل ده‌ب��وو ب ه س �ه‌رۆك كۆمار ،نه‌وشیروانی كردبای ه ب ه سكرتێری یه‌كێتی ،ل ه جێگه‌ی خ��ۆی ،ئه‌م دووله‌تبوونه‌ش نه‌ده‌بوو و پلنیۆمێكی حزبی به‌ستبوایه. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت نه‌وشیروان ئه‌وه‌ی قبوڵ نه‌كردبوو؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :من ئه‌و ه نازانم، ب�ه‌اڵم ده‌ب��وو شتێكی وانه‌بوایه ،ب ه ڕای من یه‌ك دوو یه‌ك نه‌بێت ،ئه‌وانه‌ی ئااڵی شۆڕش نه‌بن ،هه‌موویان نه‌وشیروانیان دوای مام جه‌الل قبوڵ ه ب ه سكرتێری یه‌كێتی و برا گه‌وره‌یان. به‌یان :ده‌شوتریت هه‌ر حزبێك له پارتی نزیك بێت ،سه‌ره‌نجامی تیاچوونه ،به به‌ڵگه‌ی حزبی دیموكرات و سۆشیالیست و ق��ادر عه‌زیز و یه‌كێتی ،ئ��هو ه چۆن لێكده‌ده‌یته‌وه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :من پێموانییه، یه‌كێتی ل �ه‌ب �ه‌ر دۆس��ت��ای�ه‌ت��ی��ی پارتی وایلێنه‌هاتووه ،هۆكاره‌كان ئه‌وه‌ی ه كه باسمكردن. ب�هی��ان :پێتوای ه پارتی یه‌كێتی له حكومڕانی پ هراوێز ده‌خات؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :نه‌خێر ،پێشی بكرێت نایكات ،چونك ه هه‌ندێك ئه‌خالقیات ل ه پارتی هه‌یه ،نایه‌وێت یه‌كێتی په‌كبخات. به‌یان :فازیل میرانی ده‌ڵێت ئێمه ده‌ستبه‌رداری یه‌كێتی نابین ،به‌و حاڵه‌شه‌وه. ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتیش ده‌ڵێت پارتی ده‌یه‌وێت ئه‌وه‌ی به‌ده‌ستامن هێناوه، ئه‌وه‌شامن له‌ده‌ست بدات؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ئ �ه‌وه‌ی كاك فازیل میرانی ڕاس��ت�ه ،چونك ه پێیوایه سیاسه‌تی پارتی واده‌بێت ،خه‌ڵكی تریش ڕازی نابێت ئه‌مجار ه په‌نجا ب ه په‌نجا بكات. به‌یان :باس ل�هو ه ده‌كرێت ئه‌گه‌ر پارتی بیزانیای ه ئه‌نجامی وه‌ك یه‌كیێتی ده‌بێت ،ئه‌وا هه‌ڵبژاردنی نه‌ده‌كرد ،تا چه‌ند ڕاسته؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :خۆ ئه‌م ه له ده‌ست پارتی نییه ،بكرێت یان نا. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت سیناریۆیه‌كی وای دروست ده‌كرد ك ه نه‌كرێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ئه‌و ه ڕاست نییه. به‌یان :به‌اڵم ڕاگه‌یاندنه‌كان جۆرێك ته‌زویر پیشان ده‌ده‌ن ك ه پارتی نه‌ك هه‌ر بۆ خۆی ،به‌ڵكو بۆ كه‌م ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانیشی ده‌ك��ات ،ئه‌و ه له‌ناو زێره‌ڤانی مه‌سیحی دووه‌م بوون ،ب ه ڕای تۆ پارتی ئه‌م ته‌زویره‌ی خۆی پێ كه‌مه؟
محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :من هه‌میش ه وتووم ه ته‌زویر ده‌كرێت ،میلله‌تی ئێمه فێری ته‌زویر ب��ووه ،ب ه قورئان خه‌وی لێناكه‌وێت ك� ه ت �ه‌زوی��ر ن �ه‌ك��ات ،وه‌ك موسه‌كیناته ،ه�ه‌ر كه‌س ه و هه‌ندێكی كردووه. به‌یان :به‌اڵم پارتی زۆر به‌و ه تۆمه‌تبار ده‌كرێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :یه‌كێتیش له سلێامنی واده‌كات ،تۆ ل ه سلێامنی هه‌شتا ه� هزار ده‌نگیت ،ل ه دهۆك 400ه هزار، وات � ه تۆ نه‌تتوانیو ه ل �هو ێ ی�ه‌ك ده‌نگ ته‌زویر بكه‌ی ،یه‌كێتیش به‌هه‌مان شێو ه له دهۆك چه‌ند ه هزارێك ،ل ه سلێامنی چه‌ند سه‌د ه هزار ،ئه‌ویش دیار ه نه‌یتوانیو ه یه‌ك ده‌ن��گ ل ه ده��ۆك ته‌زویر بكات .ئه‌وان زۆریان كردووه ،پارتیش ڕێگه‌ی نه‌داو ه له دهۆك بیكات ،به‌اڵم پارتیش ب ه ته‌نیا نییه ل ه ته‌زویر. به‌یان :وته‌بێژی پارتی ل ه سلێامنی ده‌ڵێت به‌داخه‌و ه سته‌مێكی زۆر ل ه پارتی كرا ،سه‌عات پێنج بنكه‌ی ده‌نگدان داخرا، چونك ه زۆربه‌ی زۆری ده‌نگد هرانی پارتی سه‌عات پێنج چوون بۆ ده‌نگدان ،ك ه بۆ ته‌زویر نییه ،بۆچی ده‌نگده‌ری پارتی جیاواز ل ه الیه‌نه‌كانی تر سه‌عات پێنج ده‌چن بۆ ده‌نگدان؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر( :ب ه پێكه‌نینه‌وه) وه‌ڵاڵهی بڵێم چی ،ئه‌و واده‌ڵێت. ب �هی��ان :ب��ه‌اڵم حزبێكی توركامنی ده‌ڵێت پارتی ته‌زویر له‌ناو ئێمه‌ش ده‌كات، بۆچی واده‌كات؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ك ه وایكردبێت هه‌ڵه‌یه. ب�هی��ان :ده‌ك��رێ��ت له‌ناو زێرەڤانی حزبێكی توركامنی دووه‌م بێت ،له‌كاتێكدا ده‌نگێكی كه‌می هه‌یه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :جا بۆ نابێت، ڕەنگ ه پاره‌یان دابنێ ،بۆ منوون ه توركیا پاره‌ی دابێت به‌و زێرەڤانیی ه ده‌نگ ب ه توركامن بده‌ن. به‌یان :شتی وا چۆن ده‌بێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :بۆ ئه‌مڕۆ ،به پار ه هه‌موو شت ده‌كرێت. به‌یان :كه‌وات ه ده‌سه‌اڵتی پارتی هێنده الوازه ،توركیا پار ه بدات ب ه توركامن بۆ ده‌نگدان؟ محه‌مه‌دی م�ه‌ال ق��ادر :م �ه‌رج نییه توركیا ڕاسته‌وخۆ ،ڕەنگ ه ل ه ڕێگه‌ی حزبێكی توركامنیەوە بێت. به‌یان :دوایین ته‌وه‌رمان ده‌ستووره، پێشمه‌رجی ده‌س��ت��وور ب��ۆ گفتوگۆی پێكهێنانی حكومه‌ت چۆن ده‌بینیت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌م ه هه‌ڵه‌یه، پێموای ه پ هرله‌مانی نو ێ بێته‌و ه پ هرله‌مان ،له سه‌ره‌تا تا كۆتایی پێداچوونه‌وه‌ی بۆ بكرێت و بخرێت ه ڕیفراندۆم. به‌یان :پارتی ئه‌م ه ده‌كات؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :نازانم ،من به‌رپرسی پارتی نیم ،ك ه ئه‌و ه نه‌كات خراپه، چونك ه پارتی بیخات ه ڕیفراندۆم ،ناتوانێت ئه‌نجامێكی ئه‌وتۆ به‌ده‌ست بهێنێت ،بۆیه من پێموای ه ناچار ه ده‌بێت بیگه‌ڕێنێته‌وه، پ هرله‌مان بیكات باشرت ه نه‌ك نه‌یكات. ده‌بێت سه‌رئه‌نجامی ده‌ستوور و سه‌رۆكی هه‌رێم یه‌كالبكرێته‌وه .ده‌ستووریش ئایه‌تی قورئان نییه ،هه‌ر له‌و پ هرله‌مان ه په‌سه‌ند ك �راوه ،با هه‌ر له‌و پ هرله‌مانه‌ش قسه‌ی له‌سه‌ر بكرێت. به‌یان :به‌اڵم پارتی ڕێكاری یاسایی كردووه‌ت ه بیانوو؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌و ه بیانووه ،با چیرت خه‌ڵك له‌و ه زیاتر ب ێ ده‌ستوور ،ئه‌وه بۆ كورد باش نییه.
4 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ،ئـه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی
ئـه‌گـه‌ر هـه‌یـه بـه نـه‌مانی مه‌سـعود بـا محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ،ئه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ،ل ه گفتوگۆیه‌كی كراوه‌ی (به‌یان)دا، تیشك ده‌خاته سه‌ر چه‌ندین بابه‌تی هه‌ستیاری ناو هه‌ردوو پارتی ده‌سه‌اڵت و الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌كان و الیه‌نه‌كانی دیكه. گفتوگۆ :زریان جه‌وهه‌ر
فۆتۆگراف :بەشدار سەردار
به‌یان :ئه‌نجامی ئه‌و هه‌ڵبژاردن ه چۆن ده‌بینیت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌م هه‌ڵبژاردنه هیچ موفاجه‌ئه‌یه‌كی تێدا نییه ،زۆر رسوشتیی ه و ئاساییه ،ئه‌نجامه‌كان باشن. پارتی زۆرت��ر ب��ووه ،هه‌میشه‌ش زۆرینه بووه ،ته‌نها له‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی پێشوو له‌گه‌ڵ یه‌كێتی په‌نجا به‌په‌نجا بووه ،به‌اڵم چونكه به‌یه‌كه‌وه‌بوون ،دیار نه‌بووه .گۆڕان وه‌ك خۆیه‌تی ،ڕەنگ ه پێشیش كه‌وتبێت ،چونكه ئه‌وكات له‌ناو یه‌كێتی به‌هۆی یه‌كلیستیی پارتی و یه‌كێتی كۆمه‌ڵێك ڕێكخستنی یه‌كێتی ده‌نگیان ب ه گ��ۆڕان داوه ،به‌اڵم ئه‌مجار ه یه‌كێتی ده‌نگی ب ه یه‌كێتی و گۆڕان ده‌نگی ب ه گۆڕان داوه.پارتیش له‌كورتیی داوه ،تۆزێك له‌گه‌ڵ سااڵنی پێشووتر. سه‌ره‌تا 51بوو ،یه‌كێتی 49بوو ،جا كه ئه‌و ه لێكبدرێته‌وه ،زۆر ل ه كورتیی نه‌دراوه. گۆڕانیش باشی هێناوه ،چونك ه جاری پێشوو دوو تا س ێ كورسیی ڕەنگ ه هی گۆڕان نه‌بووبێت ،یه‌كێتییه‌كان ده‌نگیان داوه‌ت��� ێ و هی یه‌كێتی ب��وون ،چونكه یه‌كێتی په‌نجا به‌په‌نجای هه‌ر هه‌بوو. به‌یان :به‌اڵم به‌رپرسانی یه‌كێتی ده‌ڵێن ئه‌و ئه‌نجام ه چاوه‌ڕواننه‌كراو ب��وو ،تۆ پێتوای ه ده‌بوو چۆن بوایه؟
محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :من بڕوام وای ه ده‌بوو كه‌مرتیش بێنێت .ئه‌گه‌ر یه‌كێتی كه‌میشی هێنابێت ،ك�ه‌م نییه ،چونكه یه‌كێتی نیمچه‌كاره‌ساتی به‌سه‌ردا هاتووه، به‌اڵم هه‌موو الیه‌كامن له‌ناو ڕووداوه‌كان ده‌ژین ،هه‌موو شتێكامن ال گه‌ور ه نییه، گرتنی سه‌ددام و ڕووخاندنی ،زۆر گه‌وره بوو ،به‌اڵم وایلێهات زۆر ئاسایی بووه‌وە، یه‌كێتیش ئینشیقاقی زۆر گ��ه‌ور ه لێی ڕوویدا ،بوو ب ه دوو به‌ش ،ئێستا ك ه ئه‌و دابه‌شبوون ه لێكبده‌یته‌وه ،زیاتری هێناوه ل ه پارتی. به‌یان :به‌اڵم گۆڕان خۆی ب ه یه‌كێتی نازانێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ڕاسته ،به‌اڵم له بنه‌ڕەتدا یه‌ك بوون. به‌یان :كه‌وات ه ئه‌و قسه‌یه‌ی سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیر‌ه چۆن لێك ده‌ده‌یته‌و ه كه ده‌ڵێت ئێم ه و گۆڕان ل ه پارتیامن زیاتر هێناوه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌و ه ته‌قریبه‌ن ڕاسته. به‌یان :ب ه ڕای تۆ ئه‌و قسه‌ی ه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك هاتووه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :وات ه ل ه كۆندا یه‌ك بووین ،قیاده‌ی یه‌كێتی بووه‌ت ه دوو
به‌ش ،قیاده‌ی گۆڕان پێشرت یه‌كێتی بوون، ڕێكخه‌ره‌كه‌یان وه‌ك سكرتێر بوو. ب��هی��ان :ب���ه‌اڵم به‌شێكی ئێستای گۆڕان ئیسالمییه‌كانیش بوون ،سه‌رۆكی لیسته‌كه‌یان پێشرت ئیسالمی بوو؟ محه‌مه‌دی م �ه‌ال ق��ادر :ئ �هو ه تازه بووه‌ت ه گۆڕان .یه‌كێتی و پارتیش خه‌ڵكی نوێیان هاتووه‌ت ه ناو ،بۆی ه من پێموایه شكستی یه‌كێتی بۆ زۆر هۆكار ده‌گه‌ڕێته‌وه، یه‌كێك له‌وان ه ئینشیقاق بوو ،دووه‌م مام جه‌اللی نه‌ماوه ،بڵێن نه‌ماو ه و مردووه باشرته .مام جه‌الل داینه‌مۆی ئه‌و حزبه بووه ،مانه‌وه‌ی یه‌كێتی به‌و داینه‌مۆیه‌وه بوو ،وه‌ك چۆن بارزانی داینه‌مۆی پارتییه. ئه‌م ه مانای وانیی ه شكستی نه‌خواردووه، شكستی گه‌وره‌ی خواردووه ،سه‌ركرده‌كه‌ی له‌ده‌ستدا نه‌ماوه ،دیار نیی ه ل ه ژیاندا ماوه یان نا؟ تۆ ن ه قسه‌ت هه‌بێت ،ن ه ده‌نگ و ڕەنگت هه‌بێت ،چ جۆر ه له‌ژیاندامانێكه؟ ئه‌گه‌ر ل ه ژیانیشدا مابێت ،هه‌ر ب ه نه‌ماو داده‌نرێت و ب ه مردوو حیساب ده‌كرێت. من م��ردووی وام بینیوه ،وه‌ك ش��ارۆن. خێزانه‌كه‌ی منیش هه‌ر وابوو ،ك ه یه‌كێتی لێیدا ،حه‌وت مانگ بێهۆش بوو ،به‌داخه‌وه شه‌هیدیان ك��رد .بۆی ه یه‌كێتی زۆریش نه‌هاتووه‌ت ه خوارێ ،زیره‌كیش نه‌بن ،له‌مه
به‌والو ه زیاتر دێت ه خوارێ. ب�هی��ان :ب �ه‌اڵم قسه‌یه‌ك هه‌یه ،ك ه هۆكاری شكسته ئەوەیە ل ه دیارنه‌بوونی مام جه‌اللدا ،به‌رپرس ه بااڵكان كه‌سیان یه‌كرتیان قبوڵ نییه ،ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش ئ��ه‌وه‌ی ده‌رخست ك ه ملمالنێی نێوان ئه‌رسه‌الن بایز و كوڕی كۆرسه‌ت ڕەسوڵ هه‌یه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ئێستا له‌ناو حیزبه‌كان هه‌ندێك ملمالنێی ناشه‌ریف هه‌یه ،حیزبه‌ك ه له‌بیرده‌كه‌ن ،خۆیان ده‌بینن .حیزبایه‌تیی ئێستاش وایلێهاتووه ه �ه‌م��وو ب���ه‌رژەوه‌ن���دی و كۆمپانیا و شه‌ریكاته ،دڵسۆزیی حیزبایه‌تی نه‌ماوه. له‌دونیادا ئایدۆلۆژی الواز بووه ،هه‌موو به‌ره‌ژەوه‌ندییه‌كانیش زاتی و نێوده‌وڵه‌تین. زۆربه‌ی حزبه‌كان وابه‌سته‌ن ب ه ده‌وڵه‌تانی ده‌ره‌وه ،ده‌وڵه‌ت ه گه‌وره‌كان ك ه پاڵپشتی و یارمه‌تییان ده‌ده‌ن ،حیزب ه ك��وردی و عێراقییه‌كان دیار نین ك ه بڵێیت ئه‌و حیزبه سه‌ربه‌خۆی ه و به‌خۆی خۆی ده‌ژێنێت. ناڵێم هه‌ر نییه ،به‌اڵم حیزبی سه‌ربه‌خۆ و بێالیه‌ن به‌ڕای من زۆر كه‌مه. ب �هی��ان :ل � ه غیابی م��ام ج �ه‌الل��دا، سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی یه‌كرتیان قبووڵ ه بۆ سه‌رۆكایه‌تیی یه‌كێتی؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :من ل ه سه‌دا سه‌د شار هزای یه‌كێتی نیم ،به‌اڵم زۆربه‌یان ه���اوڕ ێ و نزیكین ب� ه ه��ۆی ش��ۆڕش و ڕابردوومان .مام جه‌الل كۆیكردبوونه‌وه، هه‌ر دوو س ێ الی كۆكردبوونه‌وه ،هه‌مووان مام جه‌اللیان قبوڵ بوو ،به‌اڵم ئێستا كه‌سێك نیی ه هه‌مووان قبوڵیان بێت ،هه‌ندێك قبوڵی ده‌كه‌ن ،هه‌ندێك قبوڵی ناكه‌ن. به‌یان :پێتوانیی ه ئه‌م یه‌كرتقبوڵنه‌كردنه واده‌كات به‌شێك ل ه سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی و جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی بچن ه ناو گۆڕان؟ م��ح�ه‌م�ه‌دی م��ه‌ال ق���ادر :پێموایه ل ه س �ه‌دا هه‌شتای قیاد ه و قه‌واعیدی یه‌كێتی نه‌وشیروانی قبوڵ ه ب ه سكرتێر، چونك ه سكرتێری پێشوویانه ،ل ه كۆمه‌ڵه ب��ااڵده‌س��ت ب��ووه ،له‌ناو یه‌كێتی دوای كۆمه‌ڵه‌ش نه‌وشیروان جێگری سكرتێری یه‌كێتی بوو ،ڕەنگ ه ل ه ڕووی ئه‌ده‌بییه‌وه قبوڵیان بێت ،به‌اڵم نازانم ل ه ڕووی فكری و به‌رژەوه‌ندیەوە قبوڵیان بێت ،چونكه به‌رژەوه‌ندیش ده‌ور ده‌بینێت. ب��هی��ان :زۆرێ����ك ل�� ه ب�ه‌رپ��رس��ان��ی یه‌كێتی ده‌ڵێن ئێم ه باجی كوده‌تای سیی ح��وزه‌ی �رامن��ان دا ،ت��ۆ ئه‌م ه چۆن لێكده‌ده‌یته‌وه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ناڵێم ئه‌وه كاریگه‌ریی نییه ،به‌اڵم هه‌موو هۆكاری شكسته‌ك ه نییه ،به‌ڵكو عه‌یبپۆشییه، ده‌یانه‌وێت عه‌یبی خۆیان دابپۆشن به‌و ناوه ،ك ه عه‌یب نییه. به‌یان :به‌اڵم ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی ده‌ڵێت ل ه دونیادا خه‌ڵك شه‌ڕ بۆ ده‌سه‌اڵت ده‌كات ،كه‌چی یه‌كێتی هه‌دیه‌ی ده‌كات؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ب ه بڕوای من ئه‌و ده‌سه‌اڵت ه هه‌ر هه‌یه ،نه‌شمێنێت هه‌ر ده‌مێنێت ،ئه‌و ه خۆگێلكردن ه یان خۆالدانه، خۆیان گێل ده‌كه‌ن ،به‌اڵم گێل نین ،وه‌ك
وتم ئه‌و ه هۆكارێكه ،به‌اڵم هه‌مووی نییه، هۆكاری گه‌ور ه ئینشیقاق و مام جه‌الله، ئه‌گه‌رنا چه‌ند ساڵ ه یه‌كێتی ڕێكه‌وتنی له‌گه‌ڵ پارتی هه‌یه ،هه‌ر په‌نجا ب ه په‌نجا بووه ،به‌اڵم ئه‌م هه‌ڵبژاردن ه ده‌ركه‌وت كه په‌نجا به په‌نجا نه‌بووه ،هه‌رگیز یه‌كێتی هێنده‌ی پارتی نه‌بووه ،به‌اڵم پارتی زه‌ڕبه‌ی داوه. پارتی سته‌می ل ه خۆی ك��ردوو ه بۆ یه‌كێتی ،ب ه س هڕاحه‌ت هه‌میش ه وام وتووه، هه‌ر واش ده‌ڵێم ،به‌اڵم یه‌كێتی زۆر منه‌تیان پ ێ نه‌بوو ،پێیان وابوو هونه‌ری خۆیانه، ك ه ده‌ركه‌وت هونه‌ری خۆیان نه‌بوو18 ، كورسییان هه‌یه ،پارتی 38كورسی كه دووجار هێنده‌ی یه‌كێتییه ،ئینجا په‌نجا به په‌نجاشی له‌گه‌ڵ ده‌كات ،ل ه هه‌موو دونیا شتی وانییه. به‌یان :ئه‌م ه ڕووده‌داته‌و ه بۆ یه‌كێتی؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :نه‌خێر ،پێم وانییه ،ئه‌م ه هه‌رگیز بۆی ڕووناداته‌وه. به‌یان :كه‌وات ه ئێستا كاتی كۆتاییهاتنی ڕێكه‌وتنی سرتاتیژییه؟ محه‌مه‌دی م�ه‌ال ق��ادر :ڕێكه‌وتنی سرتاتیژی هه‌رگیز نه‌بووه ،ڕاست ه ب ه قسه وتراوه ،من پێشرت ل ه ڕاگه‌یاندن ده‌مگوت ڕێكه‌وتنی سرتاتیژی ،ب �ه‌اڵم ل ه واقیعدا به‌هیچ شێوه‌یه‌ك سرتاتیژی نه‌بووه ،چونكه تۆ ل ه شه‌ڕ ،ل ه براكوژی ،ئه‌م هه‌موو ساڵه خوێنڕشنت و وێرانكردن ،كوێڕا بووین به سرتاتیژیی! سرتاتیژی وات ه ل ه ئایدۆلۆجی و به‌رنام ه و هه‌موو شتامن .ئه‌م ه هه‌مووی یه‌ك شته ،چاوبه‌سته‌گی خه‌ڵكه ،بۆیه ڕێكه‌وتنی سرتاتیژی ن �ه‌ب��ووه ،به‌ڵكو ڕێكه‌وتنی تاكتیكی بووه. ب �هی��ان :ك �هوات � ه تاكتیك ب��وو ه له الیه‌نه‌كانی تر؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :بۆ هه‌ردووال ب��ووه ،پارتیش پێویستی ب ه مام جه‌الل هه‌بووه ،یه‌كێتیش زۆر پێویستی ب ه پارتی هه‌بووه .دوای ئینشیقاق ك ه داڵده‌ی بدات، فیعله‌ن داڵده‌شی دا ،چاكه‌ی له‌گه‌ڵ كرد. من به ئاشكراش ده‌یڵێم ك ه مام جه‌الل كاندید كراوه ،له‌ناو مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی تاكه‌كه‌س بووم دژی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی مام جه‌الل بووم. به‌یان :بۆچی ئه‌و دژایه‌تییه‌ت ده‌كرد؟ م��ح �ه‌م �ه‌دی م��ه‌ال ق����ادر :چونكه عێراقێكی پڕ كێشه ،یه‌كێتییه‌كی پڕ كێشه ب��ۆ كابرایه‌كی پیر و ن�ه‌خ��ۆش ئ��اڵ��ۆزه، زیانی هه‌یه ،با خۆی ته‌فه‌روغ بكات بۆ ك��اری یه‌كێتییه‌كه‌ی خ��ۆی ،بۆ بچێت له عێراق كار بكات ،با یه‌كێكی تر بوای ه به سه‌رۆكی كۆمار .پیاوێكی وا نه‌خۆش ئه‌وه ئه‌نجامه‌كه‌یه‌تی ،قسه‌كانی من ڕاست ده‌رچوون. به‌یان :ك ێ باجی نه‌خۆشیی مام جه‌الل ده‌دات ،كورد یان عێراق هه‌مووی؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :وه‌ڵاڵ پارتی و یه‌كێتی باجی ئه‌و نه‌خۆشییه‌ی مام جه‌الل ده‌ده‌ن. به‌یان :به‌اڵم ده‌وترێت بارزانی پێی خۆش نیی ه كه‌سی تر ببێت ه سه‌رۆك كۆمار ،تا خۆی هه‌م ڕۆڵی سه‌رۆك كۆمار بگێڕێت بۆ كورد ،هه‌م ڕۆڵی سه‌رۆكی هه‌رێم؟
محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌شه‌هه‌دوبیال كاك مه‌سعود جاری دووه‌م نه‌بوای ه مام جه‌الل نه‌ده‌بوو ب ه سه‌رۆك كۆمار ،چونكه ع�ه‌ره‌ب�ه‌ك��ان نه‌یانده‌ویست ،ئه‌مریكا نه‌یده‌ویست ،كاك مه‌سعود پێداگیریی كرد ،وتی ته‌نها ده‌بێت مام جه‌الل بێت. به‌خوا ئێستا یه‌كێتیش نایه‌وێت كه‌س ببێته سه‌رۆكی كۆمار ،ده‌شزانم بۆ نایانه‌وێت، به‌اڵم پێتناڵێم. ب��هی��ان :ب��ا ئ��ه‌م ه��ۆك��ار ه خه‌ڵكی كوردستان ل ه تۆ بیبیستی ،بۆ پێامن ناڵێیت؟ محه‌مه‌دی م�ه‌ال ق��ادر :بۆ یه‌كێتی ڕای��ن��اگ�هی�هن��ێ��ت م��ام ج���ه‌الل چ��ی لێ ب��ه‌س��ه‌ره��ات��ووه؟ ب��ۆچ��ی ب��ۆ خه‌ڵكی ڕوونناكه‌نه‌و ه ك ه ماوه؟ هه‌ندێك وێنه‌ی كاریكاتێرییان باڵوكرده‌وه ،ئه‌و ه كه‌ی وێنه‌ی مام جه‌الل بووه ،كه‌ی ڕاست بووه ،سێبه‌ری خۆر ب ه بێژنگ ناگیرێت .ئه‌م ه ڕاست نییه، ئه‌و هه‌موو سیناریۆ و شانۆگه‌رییه ،ئه‌مه خزمه‌تی ن ه یه‌كێتی ،ن ه كورد ناكات. به‌یان :با بێین ه سه‌ر ئیسالمییه‌كان، ده‌نگ و پێگه‌ی ئه‌وانت ب ه الو ه چۆن بوو؟ م��ح�ه‌م�ه‌دی م��ه‌ال ق���ادر :كۆمه‌ڵی ئ��ی��س�لام��ی و ی �ه‌ك��گ��رت��وو ه����ه‌ردووال پێشكه‌وتوون ،كۆمه‌ڵ چ��وار كورسیی هه‌بوو ،ئێستا شه‌شی هه‌یه ،ئه‌م ه بابه‌تێكی حیسابییه ،تۆ چوار كورسی بكه‌ی ه شه‌ش، ئ�هی له‌خوا به‌زیاد بێت .یه‌كگرتووش شه‌شی كرد ه ده. ب��هی��ان :ك��ه‌وای�� ه ئیسالمییه‌كان به‌ره‌وپێش هه‌نگاو ده‌نێن؟ محه‌مه‌دی م�ه‌ال ق��ادر :به‌ڵێ ،له‌م هه‌ڵبژاردن ه به‌ره‌و پێش چوون. به‌یان :به‌اڵم ئه‌وانیش خۆیان پێ له دوایه ،به‌وه‌ی ك ه ده‌نگیان ل ه گۆڕان زیاتر نییه ،زۆریك پێیان وای ه سیاسه‌تی جیاوازیان نه‌بوو ه ل ه گۆڕان ،بۆی ه ده‌نگی زیاتریان نه‌هێناوه ،تۆ ڕات چییه؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :ئه‌و ه ڕاست نییه ،چونك ه گۆڕان عه‌ملانییه ،به‌اڵم ڕاسته خه‌ڵكی كورستان موسڵامنه ،نوێژ ده‌كات، به‌اڵم زۆربه‌ی زۆری دیموكراتی نه‌ته‌وه‌یی، بۆی ه خه‌ڵك زۆرتر ده‌نگی ب ه عه‌ملانییه‌كان داو ه و حزبی عه‌ملانییان ده‌وێ���ت و ئیسالمیشیان ده‌وێت ،وه‌ك پارتی ،تۆزێك ڕێز ل ه دین بگرێت ،ب ه ئاشكرا دژی دین نه‌بێت ،ئه‌وه‌یان ده‌وێت .من بۆ خۆیشم قورئان ده‌خوێنم ،نوێژ ده‌كه‌م ،ڕۆژووش ده‌گرم ،عه‌ملانیشم. به‌یان :جا ده‌كرێت موسڵامن بێت و عه‌ملانیش بێت؟ محه‌مه‌دی مه‌ال قادر :ئه‌ی بۆ ناكرێت، خوا ده‌فه‌رموێت ك ه ده‌ته‌وێت كافر به یان موسڵامن به ،بۆ هه‌ردووكیان پاداشتی خۆیان هه‌یه. به‌یان :به‌اڵم مامۆستا عه‌لی باپیر له كتیبی جیهانگیری ،ناسیۆنالیزم و عه‌وله‌مه ده‌ڵێت «عه‌ملانیه‌ت وات ه دوور ل ه دینی، چۆن ئه‌و ه ده‌بێت»؟ محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر :من ڕێزم بۆ جه‌نابی مامۆستا هه‌یه ،به‌اڵم وانییه ،چونكه عه‌ملانیه‌ت ،وات ه زانستی ،ئه‌و هۆكارانه‌ی كه ل ه زانست وه‌رده‌گیرێن. ب��هی��ان :ب��ا ل���هو ه دره‌چ��ی��ن ،ئایا
7 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
نێچیره‌وان بارزانی شانۆی حكومه‌تداریی هه‌رێمی كوردستان مۆنۆپۆڵ ده‌كات
له‌ماوه‌ی 14ساڵدا سه‌رۆكایه‌تیی چوار كابین ه ده‌كات فه‌رمان ره‌شاد ل �ه چ�هن��د ل��ێ��دوان��ی به‌رپرسانی سه‌ركردایه‌تی و مه‌كته‌ب سیاسیی پارتی ئه‌وه ڕوون ب��ووه‌وه كه كاندیدی پارتی بۆ سه‌رۆكایه‌تیی كابینه‌ی هه‌شته‌می حكومه‌تی هه‌رێم ،دیسانه‌وه نێچیره‌وان بارزانییه ،كه ن��اوب�راو ك��وڕی ئیدریس بارزانی و ب �رازای مه‌سعوود بارزانییه. كاندیدكردنه‌وه‌ی ناوبراو تاڕاده‌یه‌كی به‌رچاو ،چاوه‌ڕوانكراو بوو ،به‌تایبه‌ت كه ئه‌و رۆڵێكی به‌رچاوی هه‌بوو ل ه هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی لیسته‌كه‌ی .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا كاندیدكردنه‌وه‌ی نێچیره‌وان بارزانی جارێكی تر ئه‌و ڕاستییه‌ی سه‌ملانده‌وه كه پۆسته گرنگه‌كان ده‌بێت بۆ بنه‌ماڵه‌ی بارزانی بن .هاوكات ئه‌وه‌شی ڕوونرت ك���رده‌و ه كه پارتی به‌دیلی ن��اوب�راوی نییه ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی ئ �هو پۆسته .له‌م ڕاپ��ۆرت�ه‌دا گوزه‌رێكی خێرا به مێژووی نێچیره‌وان بارزانیدا ده‌كه‌ین له‌گه‌ڵ كابینه جیاوازه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم و ئه‌و ئاستنه‌گانه‌ی ك ه چاوه‌ڕێ ده‌كرێ دووچاری ببێته‌وه نێچیره‌وان بارزانی له كابینه‌كانی حكومه‌تدا یه‌كه‌م ده‌ركه‌وتنی نێچیره‌وان ب��ارزان��ی ل �ه پۆستێكی ب��ااڵی حكومه‌ت بۆ مانگی نۆی ساڵی 1996ده‌گه‌ڕێته‌وه ،ئه‌ویش دوای ڕووداوه‌كانی 31ی ئاب و سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردنی دوو ئ��ی��داره‌ی��ی ،پ��ارت��ی ل��هو س��اڵ�ه ل �ه س��ن��ووری زه‌رد كابینه‌ی سێیه‌می ح��ك��وم �ه‌ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی ڕاگه‌یاند به سه‌رۆكایه‌تیی د .رۆژ ن��وری شاوێس و جێگرایه‌تیی نێچیره‌وان ب���ارزان���ی ،ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ی ئ �هو جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ب��وو ،ب �ه‌اڵم ل ه ڕووی ده‌سه‌اڵته‌وه تاڕاده‌یه‌كی به‌رچاو له سه‌رۆكی حكومه‌ت ك��اری��گ �ه‌ت��ر ب��������وو، ئ��ه‌وی��ش به‌هۆی ئه‌و
ده‌س�����ه‌اڵت�����ه ل���هن���او زۆره‌ی ح��ی��زب �ه‌ك �هی ه �هی��ب��وو. بارزانی به جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی زه‌رد مایه‌و ه تاكو له ساڵی 1999پارتی كابینه‌ی چ��واره‌م��ی پێكهێنا ،ئه‌مجاره ڕاسته‌وخۆ به سه‌رۆكایه‌تیی نێچیره‌وان بارزانی ،كابینه‌كه‌ی ناوبراو به‌ده‌وام بوو تا یه‌كگرتنه‌وه‌ی دووئیداره ،واتا ساڵی .2006 له ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی كابینه‌ی چواره‌م، به‌هۆی نفوزی شه‌خسیی خۆیه‌وه ،توانی وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی كاریزمی ،دوای مامی، خۆی ده‌ربخات .له بواری حكومه‌تدارییش چه‌ند هه‌نگاوێكی نا كه زیاتر بوو له كابینه‌ی سێیه‌م ،به تایبه‌ت ك ه له‌سه‌رده‌می كابینه‌كه‌ی ئه‌و ڕژێمی به‌عس ڕووخا و بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستانیش كه پێشرت ته‌نیا له‌سه‌ر داهاتی گومرگه‌كان و باج
بوو ،دوای ڕووخاندنی ڕژێم به ڕێژەیه‌كی به‌رچاو زی��ادی كرد و له‌الیه‌ن كۆریای باشوور و ئه‌مریكاش چه‌ندین پرۆژەی سرتاتیژی له سنووری ده‌سه‌اڵتی زه‌رد جێبه‌جێ كران .دوابه‌دوای یه‌كگرتنه‌وه‌ی دوو ئیداره‌یی و پێكهێنانی حكومه‌تی هاوبه‌ش له ئایاری ساڵی ،2006به‌گوێره‌ی ڕێككه‌وتنی سرتاتیژی ،سه‌رۆكایه‌تیی حكومه‌تی هه‌رێم درا به پارتی و بۆ ئه‌م پۆسته‌ش جارێكی تر پارتی نێچیره‌وان بارزانیی دی��اری ك��رده‌وه .به‌گوێره‌ی ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی باڵوده‌كرانه‌وه ،جگه له پارتی ،خ��ودی مام جه‌اللیش پێی خۆش ب��ووه نێچیره‌وان بارزانی ئه‌و پۆسته وه‌ربگرێت ،ئه‌گه‌رچی به‌گوێره‌ی ڕێككه‌وتنی یه‌كێتی و پارتی ده‌بوایه كابینه‌ی پێنجه‌م تا ساڵی 2008بوایه و پ��اش ئ��ه‌وه سه‌رۆكایه‌تیی ح�����ك�����وم�����ه‌ت
به‌و ماوه درێژە سه‌رۆكایه‌تیی حكومه‌ت بكات ،چ له كابینه‌ی سه‌وزی یه‌كێتی، چ له سه‌رده‌می یه‌كگرتنه‌وه‌ی دوو ئیداره‌یی. كێشه‌كانی له ناوخۆی حیزب ف �راوان��ب��وون��ی ئاستی نێچیره‌وان ب��ارزان��ی له‌ناو ناڕەحه‌تیی حیزبه‌كه‌ی، م��ه‌رسوور بارزانیی كوڕی سه‌رۆكی پارتی و ئامۆزای ن��اوب��راوی ب���ه‌دوای خۆیدا هێناوه ،چونك ه ب�هو پێیه‌ی نێچیره‌وان ب��ارزان��ی جێگری سه‌رۆكی پارتیی ه و سه‌رۆكایه‌تیی كابینه‌كانی پارتیی له‌ئه‌ستۆیه، ئێستا به هه‌موو پێوه‌ره‌كان كه‌سایه‌تیی دووه‌می نێو پارتییه ،له‌كاتێكدا مه‌رسوور بارزانی به‌و پێیه‌ی كوڕی سه‌رۆكه ،به مافی خۆی ده‌زانێت ببێت ه كه‌سایه‌تیی دووه‌م ،بۆیه به‌شێوه‌ی ج����ۆراوج����ۆر ك������اری
پارێزگاریی له پێگه‌ی دووه‌م ك��ردووه، ئه‌میش له هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردندا ڕەن��گ��ی��دای��ه‌وه ،ك �ه ل����ه‌دوای وێنه‌ی سه‌رۆكی پارتی ،ته‌نیا وێنه‌ی نێچیره‌وان بارزانی به‌رزده‌كرایه‌وه .ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر م���ه‌رسوور ب��ارزان��ی ه �ه‌ژم��ار ده‌كرێن، پێیان وایه ئه‌و گه‌نده‌ڵییه‌ی دووچ��اری پارتی و پشكه‌كه‌یان بووه له حكومه‌ت، په‌یوه‌ندیی به ئه‌دای نێچیره‌وان بارزانیی هه‌یه كه ڕێی بۆ كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك خۆش كردووه له‌سه‌ر حیسابی پارتی ده‌وڵه‌مه‌ند بنب و سیامی حیزبه‌كه‌ش نارشین بكه‌ن. ته‌نانه‌ت ده‌وترێ به‌شێك له‌و به‌ڵگانه‌ی كه له‌سه‌ر كه‌ناڵی ڕووداوی سه‌ر به نێچیره‌وان بارزانی باڵوكرانه‌وه ،كه له پاره‌ی نه‌وت دامه‌زراوه ،له‌الی ئه‌وانەوە دزه‌ی كردووه، بۆیه درێ���ژەدان به‌و ملمالنێیه ،ڕەنگه گرفتی سه‌ره‌كیی نێچیره‌وان بارزانی بێت له حكومه‌تی ئایینده. له‌گه‌ڵ یه‌كێتی و ئۆپۆزسیۆن زۆرێك له چاودێران ب ه كه‌سایه‌تییه‌كی دیبلۆماسی به‌هێز ن��اوی ده‌هێنن ،كه توانای ڕاگرتنی په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌یه له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كان ،ئه‌مه‌ش وای كردوو ه له‌الیه‌ن خه‌ڵكی ده‌ره‌وه‌ی پارتی به كه‌سایه‌تییه‌كی میانڕەوی نێو پارتی ه�ه‌ژم��ار بكرێت ،بۆیه له‌سه‌ر ئاستی ده‌ره‌وه‌ی حیزب ڕەن��گ�ه كێشه‌یه‌كی ئه‌وتۆی نه‌بێت ،به تایبه‌ت كه ئه‌مجاره چاوه‌ڕێ ده‌كرێت ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مانی نه‌مێنێ و حكومه‌تی بنكه‌فراوان دروست بكرێت ,.له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا چ��اوه‌ڕێ ده‌ك���رێ ن��اوب �راو توشی ئاسته‌نگی زۆر بێت بۆ پێكهێنانی حكومه‌تی ب��ن��ك�ه‌ف�راوان ،ب�ه تایبه‌ت له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن ك ه تاڕاده‌یه‌كی به‌رچاو دنیابنییان جیایه .خودی نێچیره‌وان بارزانی زیاتر له‌گه‌ڵ حكومه‌تی بنكه‌فراوانه تا زۆرینه ،ئه‌ویش هه‌م بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی فشاره‌كان و ب ه هاوكاریی الیه‌نه‌كانیش سه‌ركه‌وتنی گه‌وره به‌ده‌ست بهێنێت .ئه‌وه‌ی تایبه‌ته به
ئه‌وه‌ی له سیاسه‌تی ئه‌م دواییه‌یدا ده‌بیندرێ ،نێچیرەوان بارزانى زۆر له‌ژێر كاریگه‌رییدا ڕەجه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغاندایه بدرایه‌ته‌وه به یه‌كێتی ،ب �ه‌اڵم له‌سه‌ر خواستی سكرتێری گشتیی یه‌كێتی ته‌مه‌نی كابینه‌كه‌ی نێچیره‌وان بارزانی درێژكرایه‌وه تا هه‌ڵبژاردنه‌كانی .2009/7/25دوای ئ��ه‌وه‌ی ل �هو هه‌ڵبژاردنه‌دا یه‌كێتی و پارتی به لیستی هاوبه‌ش به‌شدارییان كرد و زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كانیان ب��رده‌وه، سه‌رۆكایه‌تیی كابینه‌ی شه‌شه‌م درا به یه‌كێتی ،ب �ه‌اڵم به‌گوێره‌ی ڕێككه‌وتنی سرتاتیژی ،جارێكی تر له ساڵی 2012
حكومه‌ت ته‌سلیم به پارتی كرایه‌وه، ئه‌مجاره‌ش پارتی نێچیره‌وان بارزانیی ڕاسپارد بۆ پێكهێنانی كابینیه‌ی حه‌وته‌م. ئ �ه‌وه‌ی له س��ه‌ره‌وه ئاماژەمان بۆ كردووه ،هه‌مووی ده‌رخه‌ری ئه‌و ڕاستییه‌یه كه پارتی به‌دیلی نێچیره‌وان بارزانیی نییه، چاوه‌ڕێش ده‌ك��رێ بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ ئه‌و كه‌سایه‌تیی ه شانۆی حكومه‌تداریی پارتی مۆنۆپۆڵ بكات .ئه‌مه له‌كاتێكدایه هیچ كه‌سایه‌تییه‌كی یه‌كێتی نه‌یتوانیوه
له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی نفوزی نێچیره‌وان بارزانی كردووه ،ئه‌میش زیاتر له كۆنگره‌ی 13ی پ��ارت��ی ده‌رك����ه‌وت ،به‌شێوه‌یه‌ك زۆرینه‌ی ئه‌وانه‌ی به نزیك له نێچیره‌وان بارزانی داده‌ندران ،ده‌رنه‌چوون ،ئه‌وه‌ش وای كرد به ڕێژەیه‌كی به‌رچاو كاریگه‌ریی ناوبراو له‌سه‌ر ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تیی پ��ارت��ی ك��ه‌م ببێته‌وه .س����ه‌ر هڕای ئه‌و ه�ه‌واڵن�ه‌ش ،ب �ه‌اڵم نێچیره‌وان بارزانی له‌سه‌ر ئاستی جه‌ماوه‌ری حیزبه‌كه‌ی،
یه‌كێتیش ،چونكه پێشرت ئه‌زموونی حكومه‌تداریی هاوبه‌شی له‌گه‌ڵیان هه‌بووه ،پێده‌چێت ئاسانرت له‌گه‌ڵیان بگات ه ڕێككه‌وتن .ئ �ه‌وه‌ی وه‌ك گرفتی گ �ه‌وره‌ی به‌رده‌می ده‌مێنێته‌وه ،پرسی مانه‌وه‌ی كاریگه‌رییه‌كانی دوو ئیداره‌ییه، به‌شێوه‌یه‌ك پێشرتیش ناوبراو ئه‌وه‌ی نه‌شاردووه‌ته‌وه كه دوو ئیداره‌یی گرفتی گ���ه‌وره‌ی ب��ۆ دروس��ت��ك��ردوو ه چ��اوه‌ڕێ ده‌ك��رێ��ت ل �ه كابینه‌ی هه‌شته‌میش
به هه‌مان شێوه ئ �هو گرفته به‌رۆكی بگرێته‌وه ،به‌اڵم ڕەنگه به‌هۆی شكستی یه‌كێتی و هاتنه پێشه‌وه‌ی گ��ۆڕان و كه‌مبوونه‌وه‌ی كاریگه‌ریی ڕێكه‌وتنی سرتاتیژی كه فاكته‌ری سه‌ره‌كیی مانه‌وه‌ی دوو ئیداره‌ییه ،له‌م ڕووه‌وه كێشه‌كانی تاڕاده‌یه‌ك كه‌مرت ببێته‌وه ،به‌اڵم چاودێران جه‌خت له‌سه‌ر ئ �ه‌وه‌ش ده‌كه‌نه‌و ه كه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن به‌شداریی كابینه‌ی داه��ات��وو بكات ،ڕەنگه ده‌مه‌قاڵێ و هه‌ڵوێستی جیا جیا له‌نێو كابینه‌كه په‌یدا ببێت ،ئه‌مه‌ش به‌جۆرێك له جۆره‌كان كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئه‌دای حكومه‌ته‌كه ده‌بێت. نێچیره‌وان بارزانی له‌سه‌ر ئاستی واڵتانی ده‌ره‌وه ،توركیا به‌تایبه‌ت ئه‌و له‌سه‌ر ئاستی واڵتان په‌یوه‌ندیی دیبلۆماسیی به‌هێزی هه‌یه ،له‌سه‌ر ئاستی واڵتانی ناوچه‌كه‌ش له‌گه‌ڵ ئێران و توركیا په‌یوه‌ندیی پته‌وی هه‌یه ،به‌تایبه‌ت توركیا .ئه‌وه‌ی له سیاسه‌تی ئه‌م دواییه‌یدا ده‌بیندرێ ،ئه‌وه‌ی ه زۆر له‌ژێر كاریگه‌ریی ڕەجه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغاندایه ،ته‌نانه‌ت له ماوه‌ی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنی لیسته‌كه‌ی له‌شێوازی بانگه‌شه و ته‌نه‌نات جوڵه‌ی سه‌ر سه‌كۆی بانگه‌شه ،كاریگه‌بوو ب ه ئه‌ردۆغان. به‌شداریكردنی ناوبراو به ڕیكالمێك له بانگه‌شه‌ی لیسته‌كه‌ی كه تایبه‌ته به پرسی نه‌وت و ئابووری ،ئه‌و ڕاستییه پشتڕاست ده‌كاته‌وه ،به‌اڵم كێشه‌ی ئه‌و له‌وه‌دایه هه‌رگیز ناتوانێ وه‌ك ئه‌ردۆغان بێت له‌به‌ر چه‌ند خاڵێك ،یه‌كه‌میان :ئه‌وه‌یه هه‌موو بۆچوونه‌كان پێداگرن له‌سه‌ر ئه‌و خاڵه‌ی كه گه‌نده‌ڵی به ڕێژەیه‌كی به‌رچاو له‌و كابینانه ته‌شه‌نه‌ی كردووه كه سه‌رپه‌رشتیی ك��ردوون ،له‌كاتێكدا به پێچاوانه‌وه له سه‌رده‌می كابینه‌كانی ئه‌ردۆغان گه‌نده‌ڵی ب �ه‌ره‌و پوكانه‌وه چ��ووه .له كابینه‌كانی خۆیدا ب��ارزان��ی به هیچ شێوه‌ك كاری له‌سه‌ر ژێرخانی ئابووریی كوردستان نه‌كردووه جگه له گه‌شه‌پێدانی بواری ن�ه‌وت ،ئه‌ویش به‌شێوه‌یه‌كی ناشه‌فاف كه زۆرینه‌ی خه‌ڵكی كوردستان لێی ڕازی نین .حیزبه‌كه‌ی ئ �ه‌ردۆغ��ان له توركیا زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كانی به‌ده‌ستهێناوه، له‌به‌رانبه‌ردا پارتی ت��اك��و
ئ���ێ���س���ت���ا نه‌یتوانیوه پشتگیری ئه‌و ڕێژەیه‌ی خه‌ڵكی كوردستان به‌ده‌ست بهێنێت ،رسوشتی حیزبه‌كه‌ی ئه‌ردۆغان دیموكراسیرته له‌كاتێكدا حیزبه‌كه‌ی نێچیره‌وان ب��ارزان��ی بنه‌ماڵه‌ییه .له هه‌موویشی گرنگرت ،ئه‌رۆغان سیاسییه‌كی بلیمه‌تی وه‌ك ئه‌حمه‌د داود ئۆغلۆی له‌گه‌ڵه كه ڕۆڵێكی گه‌وره‌ی پشت په‌رده ده‌گێرێت له سیاسیه‌تی ئه‌ردۆغاندا، ئه‌مه جگه له رسوشتی جیاوازی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تێكی مه‌زنی وه‌ك توركیا .هه‌موو ئه‌وانه ده‌مانگه‌یه‌ننە ئه‌و بڕوایه‌ی ئه‌گه‌رچی نێچیره‌وان بارزانی سه‌رسامه به ئه‌ردۆغان ،به‌اڵم ناتوانێ به سه‌ركه‌وتوویی منوونه‌كه‌ی له كوردستان دووباره‌بكاته‌وه.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
پارتی بە عه‌شیره‌تگه‌ری بادینانی كۆنترۆڵكردو‌وه رۆژنامه‌نووسێك :پارتی 50هه‌زار دۆالری به‌سه‌رۆك عه‌شیره‌تێك داوه تا خه‌ڵكی عه‌شیره‌ته‌كه‌ی كۆنرتۆڵ بكات
په‌یجور :فه‌رمان ڕەشاد زیاتر ل ه نێوه‌ی ئ �هو ده‌نگانه‌ی پ��ارت��ی دی��م��وك �رات��ی ك��وردس��ت��ان له‌م هه‌ڵبژاردنه هێناویه‌تی ،له بادینان بووه. چاودێرانیش پێیان وایه به‌هۆی ئه‌وه‌ی پارتی له‌و ده‌ڤه‌ره زۆرترین كاندیدی له عه‌شیره‌ته‌كان هه‌بووه و ملمالنێیه‌كی خه‌ستی له‌نێو عه‌شیره‌ته‌كان دروست كرد ،به‌و هۆیه‌وه توانی ده‌نگی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ئه‌و ده‌ڤ��ه‌ره بۆخۆی بباته‌وه. كاندیدێكی سه‌ركه‌وتووی پارتییش له ده‌ڤه‌ری بادینان پێی وایه ئه‌گه‌رچی له عه‌شیره‌ته‌كان كاندید هه‌بووه ،به‌اڵم هه‌موو خه‌ڵك له‌سه‌ر ئه‌و بنچینه ده‌نگی نه‌داوه. ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌وه ش��ێ��روان شێروانی، ڕۆژن��ام �هن��ووس ل�ه ن��اوچ �هی بادینان، له لێدوانێكدا بۆ (ب�هی��ان) وت��ی «له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا پارتی له ناوچه‌ی بادینان ملمالنێكه‌ی له سیاسه‌ته‌وه خسته قاڵبی عه‌شیره‌تگه‌ری و زۆرترین خه‌ڵكی له عه‌شیره‌ته‌كان كاندیدكرد ،توانیشی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت ،ئه‌مه‌ش به سوودوه‌رگرتن له‌وه‌ی هێشتا له بادینان هه‌ستی عه‌شیره‌تگه‌ری به‌هێزه و خه‌ڵك په‌یوه‌ست ه به ئاغاوه» .ئه‌و رۆژنامه‌نووسه هه‌روه‌ها وتی «به‌گوێره‌ی زانیاریی من ته‌نیا له ی�ه‌ك شوێن پارتی 50ه�هزار دۆالری به سه‌رۆك عه‌شیره‌تێك داوه تا خه‌ڵكی عه‌شیره‌ته‌كه‌ی كۆنرتۆڵ بكات بۆ ئه‌وه‌ی ده‌نگ به كاندیدێكی دیاریكراو بده‌ن». ملمالنێی عه‌شیره‌تگه‌ری ده‌نگی ئۆپۆزسیۆن و یه‌كێتیشی كه‌م كردووه‌ته‌وه. هه‌ر له‌وباره‌یه‌وه شێروانی وتی «ئه‌و سیاسه‌ته‌ی پارتی كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ده‌نگی ئۆپۆزسیۆن و یه‌كێتیش هه‌بووه، ب �ه‌وه‌ی خه‌ڵكی یه‌كێتی و الیه‌نه‌كانی
ت��ری��ش ل �ه‌پ��ێ��ن��او ئ����ه‌وه‌ی ك��ان��دی��دی عه‌شیره‌ته‌كه‌یان له عه‌شیره‌ته‌كانی تر زیاتر بهێنێت ،ده‌نگیان به‌و كاندیده ده‌دا كه پارتی دیاریكردبوو» .به بۆچوونی ئه‌و رۆژنامه‌نووسه ،ئه‌م جۆر ه سیاسه‌ته كۆمه‌ڵگا به‌ره‌و دواوه ده‌بات و لێدان ه له پرۆسه‌ی دیموكراسی و ئه‌سلی مه‌به‌ستی هه‌ڵبژاردن .بۆیه به بۆچوونی شێروان شێروانی ،په‌رله‌مانی ئه‌مجار ه ده‌بێته دیوه‌خانی عه‌شیره‌ته‌كان. عه‌لی هالۆ ،كاندیدی سه‌ركه‌وتووی پارتی بۆ په‌رله‌مان له ده‌ڤه‌ری بادینان ،له
لیدوانێكیدا بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) له‌سه‌ر هه‌مان پرس ،وتی «ڕاسته ئه‌و كاندیدان ه كه سه‌ر به‌عه‌شیره‌ته‌كانن حیزب دایناون، ب �ه‌اڵم دواج��ار خه‌ڵك ده‌نگی پێداون، بۆیه پێویسته ڕێز له ئیراده‌ی خه‌ڵك بگیرێت» .ئه‌و كاندید ه سه‌ركه‌وتووه‌ی پارتی بۆ په‌رله‌مان هه‌روه‌ها وتی «ئه‌و قسه‌یه ڕاسته هه‌ندێ كاندید كه له عه‌شیره‌تێكی دیاریكراو ب��وون ده‌نگی زۆری ئه‌و عه‌شیره‌ته‌یان به‌ده‌ست هێناوه، هه‌رچه‌نده من پێم وایه عه‌شیره‌تگه‌ری له‌گه‌ڵ سیستمی دیموكراسیی ڕاسته‌قینه
و نه‌ته‌وه‌بوون و چوون به‌ره‌و ده‌وڵه‌ت ن��اگ��ون��ج��ێ ،ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���ه‌وه ئه‌مه واقیعه‌كه‌یه ئه‌م دۆخه‌ی فه‌رزكردووه». ناوبراو ڕەتی كرده‌وه هه‌موو خه‌ڵكی بادینان له‌سه‌ر بنچینه‌ی عه‌شیره‌تگه‌ری ده‌نگیان دابێت .ئه‌و ئاماژەی بۆ ئه‌وه‌ش كرد كه به‌شێكی به‌رچاو له‌سه‌ر بنچینه‌ی لێهاتوویی و خه‌بات و ئه‌كادیمیبوون ده‌نگیان داوه. عه‌لی هالۆ ،له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی ل �ه ب��ادی��ن��ان پ��ارت��ی ده‌ستپێشخه‌ریی كردووه له كاندیدكردنی زۆرترین خه‌ڵكی
عه‌شیره‌ته‌كان ،وتی «من پێم باش نیی ه خه‌ڵكی دی��اری عه‌شیره‌ته‌كان به‌ربژێر بكرێن ،پێویست ده‌كات حیزب فراوانرت له عه‌شیره‌ت و شار بیربكاته‌وه و ئه‌و قۆناغه ببڕێت ،به‌اڵم ئه‌مه واقیعه خۆی ف���ه‌رزك���ردووه ،ده‌خ���وازم ل�ه داه��ات��وو نه‌مێنێت». هاوكات عیسا تاهیر ،نووسه‌ر و چاودێری سیاسی له ده‌ڤ��ه‌ری بادینان به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ب �ه‌رده‌وام پارتی به زیره‌كان ه سوود له به‌هێزیی پێگه‌ی عه‌شیره‌ته‌كان له بادینان وه‌رده‌گرێت،
ئ �ه‌وان به ئاشكرا سیاسه‌تی به به‌هێز هێشتنه‌وه‌ی هه‌ستی عه‌شیره‌تگه‌ری له بادینان په‌یڕەو ده‌ك��ەن ،بۆی ه به‌شێكی ب���ه‌رچ���اوی ك��ان��دی��ده‌ك��ان ل��ه ده��ۆك كه‌سایه‌تیی نێو عه‌شیره‌ته‌كان بوون و هه‌موو عه‌شیره‌تێك كاندیدی خۆی هه‌بوو، به‌وه‌ش توانییان سه‌رنجی خه‌ڵكی بادینان به‌الی خۆیاندا ڕابكێشن» .ناوبراو هه‌روه‌ها وت��ی «ه �ه‌م��وو س���ه‌رۆك عه‌شیره‌تێكی ده‌ڤه‌ری بادینان له‌الیه‌ن پارتییه‌وه مانگانه پ��اره‌ی��ان بۆ ب��ڕاوه‌ت��ه‌وه ،ب�هو پاره‌یه‌ش سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كان هاوكاریی خه‌ڵكی خۆیان ده‌كه‌ن .ئه‌م سیاسه‌ته‌ش له‌پێناوی ئه‌وه‌ی ه پێگه‌ی سه‌رۆك عه‌شیره‌ته‌كان به به‌هێزی مبێنێته‌وه و له دۆخی له شێوه‌ی هه‌ڵبژاردن ،سوودیان لێ وه‌ربگرێت». جێی ب��اس �ه ت �هن��ات �ه‌ت ل �ه كاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنیش ،ڕاگه‌یاندنه‌كانی پارتی زیاتر گرنگییان به‌و كاندیدانه ده‌دا كه عه‌شیره‌ت ه دی��اره‌ك��ان پیشتگیرییان ده‌كردن ،ئه‌مه‌ش ناڕەزایی كاندیده‌كانی ت��ری هێنابووه پێش .ل�ه كاریگه‌ریی ئ��ه‌م��ه‌ش ب��هی��ار دۆس��ك��ی ،ك��ان��دی��دی عه‌شیره‌تی دۆسكی ،توانیویه‌تی زیاتر له 20ه� هزار ده‌نگ به‌ده‌ست بهێنێت له به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌دا عه‌بدولفه‌تاح بۆتانی كه مامۆستایه‌كی دی��اری زانكۆی دهۆك و كه‌سایه‌تییه‌كی ئه‌كادیمییه له‌ناو دهۆك ،توانیویه‌تی ته‌نها 900ده‌نگ به‌ده‌ست بهێنێت. ك���ان���دی���دان���ی پ���ارت���ی ب��ه‌س��ه‌ر عه‌شیره‌ته‌كان به‌م شێوه‌یه دابه‌شكرابوون: ب���ه‌رواری 4 :كاندید ،دۆسكی ،2 كۆچه‌ر ،2 :مزووری ،1بۆتانی ،1نێروه‌یی ،1نهێلی (ب �ه‌رگ��اره‌ی��ی) ،1ئێزدی،1 سلێڤانه‌یی .1 جێگه‌ی باسه له كۆی 38كاندیدی سه‌ركه‌وتووی پارتی28 ،یان له ناوچه‌ی بادینانبوون.
له ماوەى سێ هه‌فته‌دا پێنج جار خۆپیشاندانیان ئه‌نجامداوه
ل ه كه‌ركووك كه‌رتی په‌روه‌رده پڕە ل ه كه‌موكووڕی شڤان جه‌باری ـ كه‌ركووك پ��ه‌روه‌رده و فێركردن له شارێكی ده‌وڵه‌مه‌ند به سامانی نه‌وت ،پڕاوپڕە له كه‌لێن و كه‌موكووڕی .هه‌ر له‌گه‌ڵ یه‌كه‌م ده‌ستپێكی زه‌نگی خۆێندن له شاری كه‌ركووك له 2013/9/24تا ساته وه‌ختی ئاماده‌كردنی ئ �ه‌م په‌یجوره ،ده‌نگی ناڕەزایی له نێو ( )5قوتابخانه‌ی شاری كه‌ركووكه‌وه به‌رزبووه‌ته‌وه و سه‌باره‌ت به گرفته‌كانی پ���ه‌روه‌رده هاتوونه‌ته ده‌نگ. شێرزاد ڕەشید كاكه ،به‌ڕێوەبه‌ری خوێندنی ك��وردی له شاری كه‌ركووك، تایبه‌ت به (به‌یان) وتی «سه‌ره‌كیرتین گ��رف��ت��ی ئ��ه‌م��س��اڵ ڕووخ���ان���ی ئ �هو ق��وت��اب��خ��ان��ان �هی �ه ك��ه به‌مه‌به‌ستی ن���ۆژەن���ك���ردن���ه‌وه ڕووخ����ێ��ن�راون و قوتابییه‌كانی ئه‌مساڵ ب��ێ شوێنن، ئێمه‌ش به ناچاری قوتابخانه‌كانی ترمان ك��ردووه به ( )2ده‌وام و ( )3ده‌وام». به‌ڕێوەبه‌ری خوێندنی كوردی ڕەخنه‌ی له وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی عێراقیش گرت كه پالنیان نه‌بووه بۆ ئه‌م نۆ‌ژەنكردنه‌وه‌یه و ئ��ام��اژەی ب��ه‌وه‌ش ك��رد به‌ڵێنده‌ره‌ی نۆژەنكردنه‌وه‌كان زۆر سستی ده‌نوێنن له
جێبه‌جێكردنی پڕۆژەكانیان .ئه‌و گرفتێكی تری خسته به‌رباس ئه‌ویش نه‌بوون و كه‌میی مامۆستای وانه زانستییه‌كانه له قوتابخانه‌كاندا. هونه‌ر عه‌بدوڵاڵ ،جێگری سه‌رۆكی لقی كه‌ركووكی یه‌كێتیی مامۆستایان به ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند :گرفته‌كانی پ���ه‌روه‌رده سااڵنه له زی��ادب��وون��دان و ڕەخنه‌ی له یه‌كێتی و پارتییش گرت
كه له ڕێگای مه‌ڵبه‌ند و لقه‌وه به‌شه دامه‌زراندن ئه‌نجامده‌ده‌ن. ه �ه‌ر بۆیه ڕۆژی مامۆستایانی كوردستان له شاری كه‌ركووك ده‌كرێته وێستگه‌یه‌ك ب��ۆ گ��ازەن��ده‌ی كه‌رتی پ���ه‌روه‌رده و مامۆستایانی شاره‌كه‌ش ل�ه‌وپ�ه‌ڕی بێ ئومێدیدان له ه �ه‌ردوو حكومه‌تی ناوه‌ند و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ،نیگه‌رانن له‌وه‌ی بێبه‌شن له
ماف و مئتیازاته‌كان. محه‌مه‌د جه‌لیل ،كارگێڕی لقی ك �ه‌رك��ووك��ی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان بۆ ڕۆژن��ام �هی به‌یان وتی «ی�ه‌ك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ن �ه‌ب��ووه‌ت �ه داكۆكیكه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی مامۆستا، هۆكاره‌كه‌شی به‌حیزبیبوونی یه‌كێتییه‌كه و زۆر وه‌رگرتنی ئابوونه و تێنه‌گه‌یشتنی ك���اری ڕەێ��ك��خ �راوه‌ی��ی �ه ل �هن��او چینی
مامۆستایاندا». گرفتی په‌روه‌رده وه‌ك مامۆستایان ئاماژەی بۆ ده‌ك��هن ،گیری خ��واردووه له نێوان به‌ڕێوەبه‌رایه‌تیی خوێندنی ك���وردی و ع���ه‌ره‌ب���ی ،ب��ۆ من��وون �ه له ئاماده‌یی پیشه‌سازیی ئازادی به زمانی كوردی وانه ده‌وترێته‌وه و مه‌نهه‌جیش عه‌ره‌بییه ،هه‌ردوو به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ش ده‌ستاوده‌ستیان پێده‌كه‌ن .جگه له‌وه‌ش قوتابخانه‌كه‌یان ( )7پ��ۆل و ()300 قوتابیان هه‌یه ،واتا هه‌ر پۆلێك ()45 قوتابیی تێدایه. مامۆستا ع��وم �ه‌ر ،ی��اری��ده‌ده‌ری ئاماده‌ییه‌كه ،باسی خراپیی بینای قوتابخانه‌كه و نه‌بوونی گ��وڕەپ��ان و پشتگوێخستنیانی كرد له الیه‌ن وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی هه‌رێم و عێراقه‌وه. ل �ه‌الی �ه‌ك��ی ت��ری��ش �ه‌وه ه���ه‌ردوو ق��وت��اب��خ��ان�هی ئ���ااڵی س �ه‌ره‌ت��ای��ی كه خوێندنیان كوردییه و میعراجی سه‌ره‌تایی كه خوێندنیان عه‌ره‌بییه ،قوتابییه‌كانیان و دای��ك و باوكیان گردبوونه‌وه‌یه‌كی ناڕەزاییان ئه‌نجامدا له گه‌ڕەكی ئه‌رسا و مه‌فقودین ،به هۆی ئه‌وه‌ی كه ()1400 قوتابی له دوو خوێندنی جیاوازدا تێكه‌ڵ كراون له‌به‌ر نه‌بوونی بینای قوتابخانه
ناتوانن به باشی خوێندنه‌كه‌یان ئه‌نجام ب���ده‌ن ،جگه ل���ه‌وه‌ش دای��ك و باوكی قوتابییه‌كان ڕێگه ن��اده‌ن كه ك��وڕان و كچانی قوتابی تێكه‌ڵ بكرێن ،ئه‌ویش به هۆی كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه. له قوتابخانه‌ی زان��ای سه‌ره‌تایی ل�ه گ �ه‌ڕەك��ی په‌نجا ع�ه‌ل��ی ،مامۆستا و قوتابییه‌كان مانیان گ��رت و داوای نۆژەنكردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌كه‌یان كرد، س����ه‌ره‌ڕای ئ���ه‌وه‌ی ك �ه ب �ه‌ڕێ��وەب �ه‌ری قوتابخانه‌كه‌ش ڕێگریی له ڕۆژنامه‌نووسان كرد بۆ ڕووماڵكردن ،هاوكات قوتابییه‌كان له ده‌ره‌وه‌ی قوتابخانه‌كه لێدوانیان بۆ ڕۆژن��ام�هن��ووس��ان دا و وتیان «كه ( )350قوتابیین له ( )11پۆلدا و ته‌نیا ( )9وانه‌بێژیشیان هه‌یه ،جگه له‌وه‌ش مامۆستایان نییه )2( ،كابینه‌ش كراوه به پۆل كه له زستاندا به‌هۆی باران و سارد و سه‌رماوه به كه‌ڵكی ئه‌وه نایه‌ت قوتابی وانەی تێدا بخۆێنێت. په‌روین فاتیح ،به‌رپرسی یه‌كه‌ی سه‌رپه‌رشتیارانی خوێندنی ك��وردی به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «ك �ه كێشه‌كه‌ی قوتابخانه‌ی (میعراج) و (ئااڵ) سیاسییه و هه‌وڵ ده‌ده‌ین كه به زووی چاره‌سه‌ر بكرێت».
9 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
ئه‌و خواردنانه‌ی كه دوژمنی ریخۆڵه‌ن
و .نوها ریخۆڵه؛ ئه‌ندامنێكی گرنگ و سه‌ره‌كییه له جه‌سته‌ی مرۆڤدا ،سه‌المه‌تیی ئه‌و ،راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندیی هه‌یه له‌گه‌ڵ جۆری خواردنی كه‌سه‌كه‌دا .بۆ پارێزگاری له سه‌المه‌تیی ئه‌م ئه‌ندامه ،ده‌بێت زۆر ئاگاداری چۆنێتی خواردنه‌كه‌مان بین. گۆشته ئاماده‌كراوه‌كان له‌وانه‌یه ئێوه‌ش وه‌ك زۆرێ��ك ل ه كه‌سانی تر عاشقی سوسیس ،كاڵباس و هه‌مبه‌رگر بن ،به‌اڵم ئه‌م جۆره گۆشته
ئاماده‌كراوانه ،له‌و ماده خۆراكییانه‌ن كه كه‌مرت گونجاون .خواردنی گۆشتی ئ��ام��اده‌ك �راو ،وات��ه خ��واردن��ی نه‌تراتی س��ۆدی��ۆم ،ئ �ه‌م م��اده‌ی�ه به‌كاردێت بۆ: پاراسنتی خ��واردن �ه‌ك �ه ،جێگیركردنی ره‌نگ ،تامبه‌خشین و دژەمیكرۆب ،به‌اڵم سه‌ملێرناوه كه سۆدیۆمی ن�ه‌ت�رات له جه‌سته‌ی مرۆڤدا ده‌گۆڕێت بۆ نیروزی ئاوێته شێرپه‌نجه دروستكه‌ره‌كان .له‌به‌ر ئه‌م هۆیه‌یه كه زۆرێك له لێكۆڵینه‌وه‌كان و تاقیكردنه‌وه‌كان ،په‌یوه‌ندیی به‌هێزی نێوان به‌ركاهێنانی گۆشتی ئاماده‌كراو و تووشبووان به شێرپه‌نجه‌یان سه‌ملاندووه.
په‌تاته‌ی سووره‌وەكراو چپس و په‌تاته‌ی س��ووره‌وەك�راو ئه‌ندازه‌یه‌كی زۆری ئاكریالمیدیان ت��ێ��دای �ه ،ئ��ه‌م م���ادده‌ی���ه‌ش به‌هۆی به‌ركه‌وتنی هه‌ندێ م��ادده‌ی خۆراكی به گه‌رمایه‌كی زۆر (له‌كاتی ئاماده‌كردن یا سووره‌كردنه‌وه) دروس��ت ده‌بێت. ئ �هو تاقیكردنه‌وانه‌ی ك�ه ت��ا ئێستا ئه‌نجامدراون له‌سه‌ر ئ��اژە‌اڵن ئه‌وه نیشان ده‌ده‌ن كه ئه‌كریالمیده‌كان ده‌توانن ببن ه هۆی ده‌ركه‌وتنی چه‌ندین جۆر شێرپه‌نجه و له‌وانه‌ش شێرپه‌نجه‌ی ریخۆڵه.
شه‌كر ڕوون����ە ک��ە ش �ه‌ك��ر خ��واردن��ی خان ه شێرپه‌نجه‌ییه‌كانه .هه‌رچه‌نده هه‌موو خانه‌كان (خان ه ته‌ندروست و شێرپه‌نجه‌ییه‌كان) بۆ گه‌شه‌كردن و زیادبوونی خۆیان ل ه فرۆكتۆز (به‌شێكه ل ه شه‌كر و شه‌كری ئاسایی) سوود وه‌رده‌گ��رن .به‌اڵم سوودوه‌رگرتنی خانه شێرپه‌نجه‌ییه‌كان زۆر زیاتر و كاریگه‌رتره ل ه خان ه ته‌ندروسته‌كان .ئه‌م مه‌سه‌له‌یه به‌و مانایه‌ی ه به‌كارهێنانی فرۆكتۆز له فراوانبوونی خان ه شێرپه‌نجه‌ییه‌كان كاریگه‌ریی هه‌یه.
له‌نده‌ن پێشبڕكێی سیناریۆی كوردی رێكده‌خات سەریاس محەمەد ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی سینه‌مای ك��وردی پێویستییه‌كی ژیاریی ب ه سیناریۆی به‌پێز و باشداڕێژڕاو هه‌یه ،فیستیڤاڵی فیلمی كوردی ل ه له‌نده‌ن پێشبڕكێیه‌ك ڕێکدەخات بۆ باشرتین سیناریۆ بۆ چیرۆك ه فیلمێك (فیچه‌ر) سه‌باره‌ت ب ه بابه‌تێكی كوردی .ئه‌م پێشبڕكێی ه به‌شێك ه ل ه هه‌شته‌مین خولی فیستیڤاڵی فیلمی ك��وردی ل ه له‌نده‌ن كه ل ه 15تا 24ی مانگی یانزده( ،نۆڤه‌مبه‌ر) ی ئه‌مساڵدا سازده‌كرێت .سیناریۆی براوه بڕی 5000دۆالر وه‌ك خه‌اڵت وه‌رده‌گرێت. زانكۆی كوردستان ل ه هه‌ولێر سپۆنسه‌ری ئه‌م خه‌اڵته‌یه. پێشبڕكێیه‌ك ه كراوه‌ی ه بۆ هه‌موو كه‌س، به‌پێی ئه‌م هه‌لومه‌رجانه‌ی خواره‌وه: ـ به‌شداربوو گێڕانه‌وه‌یه‌كی كورتی چیرۆكی فیلمه‌ك ه و شێوازی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ بابه‌ته‌كه‌ی ( )Treatmentبنێرێت ،كه
ل ه نێوان 1000بۆ 1500وشه‌دا بێت؛ (وات ه نزیكه‌ی 3تا 4الپهڕەی ،)4Aبه‌اڵم نابێت له‌و ه زیاتربێت. ـ به‌شداربوو كورته‌یه‌ك سه‌باره‌ت به سیناریۆك ه ( )Synopsisبنێرێت ك ه ل ه 150 وش ه زیاتر نه‌بێت. ـ ئه‌م دوو نووسین ه ب ه زمانی ئینگلیزی یان كوردی (كرمانجی یان سۆرانی) بنێردرێن. هیچ به‌شدارییه‌ك ب ه زمانی تر په‌سه‌ند ناكرێت. ـ سیناریۆك ه ده‌رباره‌ی بابه‌تێكی كوردی بێت.
هێمنی هێمنی و له‌سه‌رخۆیی به‌رامه‌یه‌ك ه ڕووناكیی دڵ گه‌شده‌كاته‌وه.. هه‌ر ك هسێك ه ێمن بێت ،به‌خ شنده‌یی خوای گ�� هوره‌ری ب ه س �ه‌ردا ڕژاو ه و رك هه هسێكیش هه‌ڵه‌ش ه بێت، ه هستی شه‌یتان ی له ناخیدایه.
ـ ل ه ش��ێ��وازی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ بابه‌ته‌كه‌دا ،چیرۆكی فیلمه‌ك ه باسبكرێت و ( )Plotوات� ه پیالن و نه‌خش ه و هێڵی چیرۆكه‌ك ه دیاریبكرێت و كاراكته‌ره سه‌ره‌كییه‌كانیش ده‌ستنیشان بكرێن. ـ ل ه ش��ێ��وازی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ بابه‌ته‌كه‌دا ئه‌وه‌ش ده‌ستنیشان بكرێت كه ئایا بابه‌ته‌ك ه بیرۆكه‌ی خودی به‌شداربووه یان وه‌رگیراوه؟ ئه‌گه‌ر وه‌رگیراو بێت ،ئه‌وا ده‌بێت ئاماژ ە ب ه سه‌رچاو ه سه‌ره‌كییه‌كه بكرێت و ئه‌وه‌ش دیاریبكرێت ك ه ئایا ڕەزام �هن��دی ل ه خ��اوه‌ن��ی بابه‌ت و بیرۆكه‌ك ه وه‌رگیراو ه یان نا؟ ـ ل������ ه ه����ه‌ر
به‌شداربوویه‌ك ته‌نها بیرۆكه‌ی یه‌ك سیناریۆ په‌سه‌ندده‌كرێت .ناردنی زیاتر ل ه یه‌كێك ده‌بێت ه هۆی ڕه‌تكردنه‌وه‌ی به‌شداربوونه‌كه. ئ��ەوان��ەی نیازی بەشدابوونیان ه��ەی��ە ،ل��ە ڕێ��گ��ەی ئ��ەم ئیمەیلەوە بەشداری بکەن screenplay@lkff. co.uk دوا ك���ات ب��ۆ ب��ه‌ش��دارب��وون، یه‌كشه‌م ه ،2013/10/20كات 12ی شه‌و ب ه كاتی گرینیچ.
ک ا ر ی ک ا ت ێ ر ی س ت ێک د ە ی ە و ێ ت ب ە ها بۆ مرۆڤ بگەڕێتەوە
شەماڵ ڕەشید لە کاىت ڕوونکردنەوە بۆ ئامادەبووان سەنگەر ساالر ڕۆژی پێنجشه‌ممه ،2013/10/3 فه‌رمانگه‌ی ڕۆشنبیری و هونه‌ریی سه‌یدسادق ،به هاوكاریی نێوه‌ندی ته‌را ،له هۆڵی وه‌لی دێوانه‌ی قه‌زای سه‌یدسادق ،پێشانگایه‌كی كاركاتێریی بۆ هونه‌رمه‌ند (شه‌ماڵ ڕەشید) كرده‌وه. له‌وباره‌یه‌وه شه‌ماڵ ڕەشید بۆ ڕۆژنامه‌ی ب �هی��ان وت��ی «ئیشه‌كه پێنجه‌مین پێشانگای كاریكاتێریی تایبه‌تی من بوو له سه‌یدسادق .پێكهاتبوو له چل تابلۆی كاركاتێری ،كه زیاتر ته‌عبیر بوون له بارودۆخی سیاسیی جیهان به گشتی و ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و كوردستان به‌تایبه‌تی .كاریكاتێره‌كان كاركردن بوون له‌سه‌ر موعاناتی مرۆڤ
و دیوی ناوه‌وه‌ی ئینسان» .سه‌باره‌ت به كاره‌كانی له ڕاب��وردوودا ،ئاماژەی به‌وه دا «له ماوه‌ی 10ساڵی كاركردنم له‌م بواره‌دا ،زیاتر له 100كاریكاتێرم له گۆڤار و ڕۆژنامه دیاره‌كانی كوردستاندا ب�ڵاوك��راون��ت��ه‌وه .پێنج پێشانگای تایبه‌تیشم له سه‌یدسادق و هه‌ڵه‌بجه و پێنجوێن كردووه‌ته‌وه و له‌گه‌ڵ چه‌ند كاریكاتێریستێكی تریش ،به‌شداریی چه‌ند پێشانگایه‌كی هاوبه‌شم كردووه». ئەم کاریکاتێریستە کە زۆربەى کارەکاىن ئاماژەن بۆ دابەزینى بەهاى م��رۆڤ ،دەڵێت «کارەکانم خەمێکى گ���ەورەی���ان ه��ەڵ��گ��رت��ووە ،ئ��ەوی��ش بێرنخکردىن مرۆڤ و بێبەها سەیرکردىن ئ��ەو کائینەیە ،بەتایبەت لەالیەن سیاسییەکانەوە».
ەک لە کاىت ئامادەبووی
ل ه ه ه ر د ه ر یا ی ە ک د ڵ ۆ پێك تێگه‌یشتنی ورد هیوا و ئومێد دانایی یان ژیریی ڕێگ ه نادات هیچ گوومانێك ب ه ئ �هن �دازه‌ی په‌ڵه‌ی ڕ هشی م ێش ووله‌یه‌ك له‌سه‌ر به‌رگێكی سپی ل ه ژیانتدا دروستبكات، ئه‌وه ی ل ه كۆمه‌ڵه‌ی خشۆكه‌كان ه ناتوانێت بفڕێت. قسه ب هپێی شوێنی خۆی.
تاك ه هانده‌رە ك ه به‌ره‌و پێشمان ده‌ب��ات و هه‌میش ه ده‌ن��گ��ی (سبه‌ین ێ ڕۆژی سه‌ركه‌وتنه) به‌گوێماندا ده‌چرپێنێ.
ئارامگرتن كلیلی سه‌ركه‌وتن ه و مرۆڤ ب ه ئارامگرتن ده‌گات ب ه هه‌موو ئامانجه‌كانی ،به‌اڵم به‌ب ێ ئارامگرتن مرۆڤ هیچ به‌رهه‌مێك
ناچنێته‌وه .ئه‌گه‌ر ماسییه‌ك بده‌یت ب ه ه هژارێك ب ه یه‌ك ڕۆژ ده‌یخوات و ده‌بڕێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر فێری ڕاوه‌ماسیی بكه‌یت ،ب ه درێژایی ته‌مه‌نی ده‌توانێت ماسی بخوات.
تەماشاکرد
و .جهانگیر ئەحمەد
بترس ه ل همانه سووكایه‌تیكردن به به‌ڕێزێك ڕێ��زگ��رت��ن ل � ه بێڕێزێك، شه‌رمه‌زاركردنی مرۆڤێكی ژیر، سوعبه‌تكردن له‌گه‌ڵ گه‌مژه،
هاوڕێیه‌تیكردنی تاوانبار.
ىن کارەکاندا
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی یەکەم
چاره‌نووسی یانه‌كان ل ه قۆناغی كۆمه‌ڵه‌كانی یانه‌پاڵه‌وانه‌كاندا هه‌ردی عه‌زیز دوای راكێشانی تیروپشكی قۆناغی كۆمه‌ڵه‌كانی خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپا و ئه‌نجامداىن یه‌كه‌م یارییه‌كانی قۆناغی گ��رووپ�ه‌ك��ان ،ئاستی چه‌ند یانه‌یه‌ك ب ه به‌رزی ده‌ركه‌وتن و هه‌ر له ئێستاوه دیاره گه‌یشتنیان به قۆناغی 16 روونه و هه‌ندێكیشیان چاره‌نووسێكی نادیاریان هه‌یه. كۆمه‌ڵه‌ی ی�ه‌ك�ه‌م :ئاستی ئه‌م كۆمه‌ڵه به مامناوه‌ند داده‌نرێت كه هه‌ریه‌كه ل�ه یانه‌كانی مانچسته‌ر یونایتدی ئینگلیزی ،شاختاری ئۆكرانی، بایرن لیڤه‌ركوزنی ئه‌ڵامنی له‌گه‌ڵ ریاڵ سۆسیدای ئیسپانی له خۆ گرتووه. له‌م كۆمه‌ڵه‌دا مانچسته‌ر یونایتد سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی له پله‌ی یه‌كه‌مدایه، ب �ه‌اڵم ب ه بارێكی باشدا تێناپه‌ڕێت، سه‌ركه‌وتنیشی بۆ قۆناغی دهاتوو م��ان��دوو ب��وون��ی زی��ات��ری ده‌وێ���ت. ك��ران��ه‌ده‌ره‌وه‌ی ری��اڵ سۆسیداد رۆر نزیكه دوای دۆڕاندنی دوو یارییه‌كه‌ی سه‌ره‌تا ،بلیتی دووه‌میش له نێوانی شاختاری ئۆكرانی ك ه نزیكرته له‌گه‌ڵ لیڤه‌ركوزنی ئه‌ڵامنی ،كه شاختار وه‌رزی رابردوویش ل ه كۆمه‌ڵه‌ی یۆڤانتۆس و چێڵسیدا توانی له‌سه‌ر حسابی چێڵسی بگاته قۆناغی شانزه. كۆمه‌ڵه‌ی دووه‌م :ئه‌م كۆمه‌ڵه ك �ه ه��ه‌ر ی�ه‌ك�ه ل �ه یانه‌كانی ری��اڵ م��ه‌دری��دی ئیسپانی ،یۆڤانتۆسی ئیتاڵی ،گەڵه‌ته‌س هرای توركی له‌گه‌ڵ
كۆپنهاگنی دانیامركی له‌خۆگرتووه ،جگ ه له یانه دانیامركییه‌كه هه‌ر سێ یانه‌كه‌ی تری ئه‌م كۆمه‌ڵه ئاستێكی به‌رزیان هه‌یه، ك ه ریاڵ مه‌درید سه‌ركه‌وتنی له ئێستاوه روونه ،به‌اڵم یۆڤانتۆس ئاستی وه‌ك وه‌رزی پێشوو نییه و بۆ سه‌ركەوتن پێویستی به بردنه‌وه‌یه له ریاڵ مه‌درید له دوو یاریی داهاتوودا ،یان به‌ده‌ستهێنانی چوار خاڵ له دوو یارییه‌كه‌یاندا ،رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ریاڵیش سوودێكی زۆری پێده‌گه‌یه‌نێت بۆ قۆناغه‌كانی داهاتوو ،ئه‌گه‌ر به سه‌المه‌تی ل ه ده‌ستی ده‌ربچێت و بتوانێت یه‌كێك له دوو رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌كه بباته‌وه و ئه‌وی تر یه‌كسانبێت ،ل ه به‌رامبه‌ردا گەڵه‌ته‌سه‌رای هه‌مان چانسی زۆره بتوانێت پله‌ی دووه‌می به‌ده‌ستبهێنێت ،دوای ئه‌و یه‌كسانییه‌ی له
یاریگای یۆڤانتۆس. كۆمه‌ڵه‌ی سێهه‌م :ئ�ه‌م كۆمه‌ڵه ب ه ئاسان داده‌نرێت و یانه‌كانی به‌نفیكای پورتوگالی ،پاریس سان جێرمانی فه‌ره‌نسی، ئۆڵۆمپیا كۆسی یۆنانی له‌گه‌ڵ ئه‌نده‌رله‌ختی به‌لجیكی له‌خۆ گرتووه ،كه به‌نفیكا و پاریس سان جێرمان یه‌كیان یه‌كه‌می كۆمه‌ڵه‌كه ده‌بێت و ئه‌وی تریش دووه‌م ،ل ه به‌رامبه‌ردا یانه یۆنانییه‌كه نزیك ه له بردنی پله‌ی سێهه‌می گه‌یشنت به خولی ئه‌ورپی. كۆمه‌ڵه‌ی چ���واره‌م :كۆمه‌ڵه‌یه‌كی مامناوه‌نده كه یانه‌كانی بایرن میونخی ئه‌ڵامنی هه‌ڵگری نازناو و سیسكا مۆسكۆی روس��ی و مانچسته‌ر سیتیی ئینگلیزی و ڤیكتۆرای بلزنی چیكی له‌خۆ گروتووه. له‌م كۆمه‌ڵه‌دا هه‌ریه‌كه له یانه‌كانی
بایرن میونخ به پله‌ی یه‌كه‌م و مانچسته‌ر سیتی به دووه‌م ده‌گه‌نه قۆناغی داهاتوو، دوو یانه‌كه‌ی تریش ركابه‌ریی ده‌ك�هن له‌سه‌ر بلتی سێهه‌می گه‌یشنت به خولی ئه‌ورپی. ب���ای���رن س��������ه‌ره‌ڕای رۆی��ش��ت��ن��ی راهێنه‌ره‌كه‌ی ،به‌اڵم هه‌مان ئاستی وه‌رزی رابردووی هه‌ی ه به سه‌ركردایه‌تیی گواردیۆال، ئاستی مانچسته‌ر سیتیش جیاواز ه له‌گه‌ڵ پلگرینی ل�هو كاته‌ی رۆب�ه‌رت��ۆ مانشینی راهێنه‌ر بوو ،سه‌ره‌ڕای شكسته قورسه‌كه‌ی هه‌فته‌ی پێشوو به‌رامبه‌ر بایرن میونخ ،كه دوو وه‌رزی پێشوو نه‌یتوانی له قۆناغی كۆمه‌ڵه‌كان یانه‌ك ه سه‌ربخات بۆ قۆناغی .16 ك��ۆم�ه‌ڵ�هی پێنجه‌م :ل�ه كۆمه‌ڵه‌ی پێنجه‌مدا شاڵكه‌ی ئه‌ڵامنی و بازلی
سویرسی و چێڵسیی ئینگلیزی پاڵێوراون بۆ گه‌یشنت ب ه قۆناغی شانزه ،ئه‌وه‌یش دوای ئه‌وه‌ی چێڵسی له یاریگای خۆیدا تووشی شكستێكی چ��اوه‌ڕوان نه‌كراو ب��ووه‌وه له یه‌كه‌م یاریدا ب هرامبه‌ر بازلی سویرسی ،به‌اڵم له دووه‌م یاریدا شاڵكه توانی له یاریگای بازل سه‌ركه‌وتن تۆماربكات ،كه جگه له‌و سێ یانه‌یه ،ستیوابوخارستی رۆمانی هه‌یه و ده‌بێته پارووییه‌كی چه‌ور بۆ یانه‌كان ،وه‌ك ئه‌و سێ خاڵه‌ی چێڵسی به‌ده‌ستی هێنا له یاریگاكه‌یدا. ب��ازل ئه‌گه‌ری زۆره ل�ه‌م كۆمه‌ڵه‌دا بگاته قۆناغی داهاتوو ،به‌هۆی ئه‌و ئاسته ب���ه‌رزه‌ی موحه‌ممه‌د سه‌اڵحی میرسیی هێرشبه‌ر پێشكه‌شی ده‌كات ،كه سه‌رنجی یانه ئینگلیزییه‌كانی به‌الی خۆیدا راكێشاوه.
كۆمه‌ڵه‌ی شه‌شه‌م :ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ی ه به قورسرتین داده‌نرێت ،كه هه‌ریه‌كه له ئارسیناڵی پێشه‌نگی خولی ئینگلیزی و ناپۆلی ئیتاڵی و مارسیلیای فه‌ره‌نسیی له‌خۆ گرتووه. ئارسیناڵ ده‌توانێت هاوشانی دۆرمت��ۆن��د ی��ان ناپۆلی سه‌ربكه‌وێت، كه زیاتر ناپۆلی و ئارسیناڵ پاڵوراون، دۆرمتۆندیش بۆ سێهه‌می ،به‌اڵم مارسیلیا پله‌ی چواره‌می مسۆگه‌ره. كۆمه‌ڵه‌ی حه‌وته‌م :ئه‌م كۆمه‌ڵه ئه‌تله‌تیكۆ مه‌دریدی ئیسپانی ده‌توانێت یه‌كێك له بلیته‌كانی گه‌یشنت به قۆناغی شانزه‌ی یانه‌پاڵه‌وانه‌كان به‌ده‌ستبهێنێت، دوای كۆكردنه‌وه‌ی شه‌ش خاڵ له دوو یاریی یه‌كه‌مدا ،بلیته‌كه‌ی تریش له نێوان پۆرتۆی پورتوگالی و زینت سان برتسبۆرگی رووسیدا ده‌بێت ،به‌اڵم پۆرتۆ نزیكرته ،ئۆسرتیا ڤیه‌ننای نه‌مساویش پله‌ی چواره‌می مسۆگه‌ره. ك��ۆم��ه‌ڵ��هی ه��ه‌ش��ت��ه‌م :ئ �ه‌م كۆمه‌ڵه ملمالنێیه‌كی توندی تێدایه و به‌رشه‌لۆنه‌ی ئیسپانیی له‌خۆ گرتووه، كه سه‌ركه‌وتنی بۆ قۆناغی داهاتوو زۆر نزیكه به پله‌ی یه‌كه‌می بێت، بیلته‌كه‌ی تریش له نێوان هه‌رسێ یانه‌ی میالن و سه‌ڵتیك و ئه‌جاكسدا ده‌بێت ،كه میالن نزیكرته سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ئاستێكی باش له خولی ئیتاڵیدا پێشكه‌ش ناكات ،ئه‌وه‌یش به‌هۆی بردنه‌وه‌ی له سه‌ڵتیك و یه‌كسانبوونی به‌رامبه‌ر ئه‌جاكس ،له ده‌ره‌وه‌ی یاریگای خۆی ،له كاتێكدا سه‌ڵتیك دوو یاریی یه‌كه‌می دۆڕاندووه.
ئه‌م وه‌رز ه خولی ئیتاڵی جیاوازه دارا حسێن
سه‌رده‌مێكه خولی ئیتاڵی س��ه‌رده‌م��ی زێ��ڕی��ن��ی كۆتایی ه��ات��ووه ،به تایبه‌ت له ساڵی 2006ە‌وه ل �ه دوای كالچیۆ بۆلییه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م خوله له‌م وه‌رزه وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ب �ه دار عه‌سایه‌كی سیحری گ���ۆڕدرا بێت به خولێكی تر ،جیاوازه، خ��ول �ه ج��وان��ه‌ك��ه ن��زی��ك �ه له گێڕانه‌وه‌ی سه‌رده‌می سه‌روه‌ری و جوانییه‌كانی كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ى رابردوو. خولی ئیتاڵی ئ�ه‌م وه‌رزه زیاتر له چه‌ند یانه‌یه‌ك پاڵێوراون ب��ۆ ب���ردن���ه‌وه‌ی ن��ازن��اوه‌ك��ه،
ئه‌وه‌یش به ئه‌نجامدانی چه‌ند ورد ه گۆڕانكارییه‌ك به تایبه‌ت له پۆستی راهێنه‌رانه‌رایه‌تیی یانه‌كانی ناپۆلی و رۆما و ئینته‌ر میالندا. هه‌رچه‌نده گرنگرتین ئه‌ستێره‌ی وه‌رزی راب��ردوو كه كاڤانی بوو له یانه‌ی ناپۆلی ،چوو بۆ یانه‌ی پاریس سان جێرمانی فه‌ره‌نسی ،به‌اڵم ئه‌وه به قازانج بۆ یانه‌كه‌ی باشووری ئیتاڵیا شكایه‌وه و ب�ه ه��ۆی �ه‌وه چه‌ندین گرێبه‌ستی تری كرد. ئه‌و یانه گه‌ورانه كه راهێنه‌ره‌كان گۆڕی ،ئه‌م وه‌رزه له‌گه‌ڵ یۆڤانتۆسی هه‌ڵگری نازناو ئاستێكی سه‌رنجڕاكێش پێشكه‌ش ده‌ك��هن و تا ئێستا وه‌ك یه‌ك چانسی بردنه‌وه‌ی نازناوی خولی كالچیۆیان هه‌یه. جگه له‌وه‌ی ركابه‌رییه‌كی توند ل�ه ن��ێ��وان یانه‌كاندا هه‌یه له‌سه‌ر خوله‌كه ،هاوكات ئاستی یانه‌كان به
شێوه‌یه‌كی زۆر روون به‌ره‌وپێشچوون و ب �ه‌رزب��وون �ه‌وی��ان پ��ێ��وه دی���اره و دوور نییه له چه‌ند ساڵێكی كه‌می داهاتوودا به هۆی ئاستی پێشبینی كراویان له خوله‌كانی ده‌ره‌وه‌ش��دا پله ل �ه ده‌س��ت��چ��ووه‌ك �هی خوولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانیان بۆ بگه‌ڕێته‌وه، چونكه به‌ڕاستی خولی ئه‌ڵامنی كه پله‌كه‌ی لێ داگیركردوون ،شایه‌نی ئه‌وه نین و هه‌ر سێ یانه‌ی ئه‌ڵامنیا بۆ ئه‌وه ده‌بن به‌شداریی پاڵه‌وانێتییه‌كه بكه‌ن. جگه له یۆڤانتۆس و ناپۆلی و رۆما و ئینته‌ر ،هاوكات یانه‌ی فیۆرنتیناش ئاستێكی گ�ه‌ش��اوه منایش ده‌ك��ات، ب�ه‌اڵم میالنی خ��اوه‌ن ح�ه‌وت خولی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌ورپا پێویستی به گۆڕانكاریی زیاتره ،له‌وانه‌یه باشرتین چاره‌سه‌ری ئه‌ویش البردنی پلگرینیی راهێنه‌ری بێت.
رۆژنامه‌یه‌كی چیللی :میسی كێیه؟!
كاتی یاریی ناپۆلی و رۆما دیاری یكرا
به‌شداریی به‌رازیل ل ه یۆرۆدا ره‌تده‌كرێته‌وه
رۆژنامه‌ی الكواترای لۆكاڵی چیللی هه‌رایه‌كی گ �ه‌وره‌ی ل ه ناو راگه‌یاندنه‌كانی كه‌ته‌لۆنیادا نایه‌وه دوای ئ�ه‌وه‌ی هه‌ستا به ستایشكردنی ئه‌لێكس سانشێزی هاونیشتیامنیان و یاریزانی به‌رشه‌لۆنه ب ه شێوه‌یه‌ك باشرت ل ه میسی ناوی ده‌بات و نوسیویه‌تی «میسی كێیه«، ب هرامبه‌ر ئه‌و ئاست ه به‌رزه‌ی سانشێز ب هرامبه‌ر به‌له‌د وه‌لید له خولی ئیسپانیدا پێشكه‌شی كرد ،به‌هۆی سوود وه‌رگرتن ل ه ئاماده نه‌بوونی میسی له یارییه‌كه‌دا و به‌شداریی كردن به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی ،به رای هه‌ندێك له چاودێران ئه‌و مانشێت ه ئه‌گه‌ری دروستكردنی كێشه‌ی له نێوان هه‌ردوو یاریزانه‌كه‌دا هه‌یه كه ب �ه‌رده‌وام میسی ده‌بێت یاریزانی ژماره‌ی یه‌كی تیپه‌كه‌بێت.
یه‌كێتی تۆپی پێی ئیتاڵی بڕیاریدا كه له 18ی مانگدا و له رۆژی هه‌نیدا یاریی نیوان هه‌ردوو یانه‌ی ناپۆلی دووه‌می ری��زب�هن��دی و رۆم���ای پێشه‌نگی ری��زب�هن��دی خولی ئیتاڵی به‌ڕێوه‌بچێت ،له كاتژمێر 9:45خوله‌كی شه‌ودا. به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه بڕیاره له 19مانگدا خۆپیشاندانێكی گه‌وره رۆمای پایته‌خت بگرێته‌وه و نه‌ده‌توانرا له‌و رۆژه‌دا یارییه‌كه به‌ڕێوه‌بچێت. هه‌رچه‌نده پێشبینی ده‌كرا یارییه‌كه بۆ كاتێكی تر دوابخرێت به‌اڵم تۆپی پێی ئیتاڵیا به پێچه‌وانه‌وه كاتی یارییه‌كه‌ی 24كاتژمێر پێشخست.
دوای ئه‌وه‌ی ده‌نگۆی ئه‌و ه له ئارادا بوو كه یه‌كێتی تۆپی پێی فه‌ره‌نسی هه‌ستێت به میوانداریی كردنی هه‌ڵبژارده‌یه‌ك له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌ورپا له جامی ئه‌ورپای 2016ه‌وه ،به تایبه‌ت هه‌ڵبژارده‌كانی به‌رازیل و ئه‌رجه‌نتین و مه‌كسیك و یابان ،به‌اڵم یه‌كێتی تۆپی پێی ئه‌ورپی ئه‌و هه‌واڵه‌ی ره‌تكرده‌وه و وته‌بێژێك به ناوی یه‌كێتییه‌كه‌وه بۆ رۆژنامه‌ی میرۆری بریتانی هه‌واڵه‌كه‌ی به پڕوپاگه‌نده و ناراست وه‌سفكرد ،راشیگه‌یاند ئه‌و ه ته‌نها له چیرۆك ده‌چێت و دووره له نه‌خشه‌كانی تۆپی پێی ئه‌وروپیی.
11 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
ۆڕی گه‌شه‌سه‌ندن بۆ به‌یان:
سەرەقەڵەم
فه‌رهه‌نگی دێهاتییان ه تیایاندا زاڵه ڕەه��هن��دی بنچینه‌ییه‌وه گ��رێ��دراوه، س��ه‌رم��ای��هی ئ��اب��ووری و سه‌رمایه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئێمه به بوونی ئه‌م دوو هۆ و پێناوه‌ش وه‌ك پێویست گه‌شه‌نده نیین، بۆچی؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :سه‌رمایه‌ی ك��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی ،ئ��اب��ووری و مرۆیی ب��ۆ گ��ه‌ش��ه‌س��هن��دن پ��ێ��وی��س�تن .ه��ه‌ر ك��ام له‌مانه ئ��ه‌گ��ه‌ر ب��ه شێوه‌یه‌كی دیموكراتی به‌رنامه‌ی بۆ دانه‌ڕێژرێت، له‌وانه‌یه كاریگه‌رییه‌كانی پێچه‌وانه‌ی گه‌شه‌سه‌ندن بێت .له هه‌مانكاتدا نابێ ئه‌م ڕاستیی ه ف هرامۆش بكه‌ین كه گه‌شه‌سه‌ندن ئاگایی و بیروباوه‌ڕی تایبه‌ت ب ه خۆی گه‌ره‌كه ،كه هیچكام له‌مانه له كوردستاندا نابیرنێ .من لێره نامه‌وێ باس ل ه فاكته‌ر ه ده‌ره‌كییه‌كان بكه‌م ،ئه‌گینا ئه‌وانیش كاریگه‌ریی خۆیان هه‌یه. به‌یان :پێشمه‌رجی گه‌شه‌سه‌ندنی كولتووری چییه ،چ په‌یوه‌ندییه‌كی به پێشكه‌وتنی ئابووری و ته‌كنه‌لۆژییه‌وه هه‌یه؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :به‌ر له هه‌موو شتێك ،ده‌شێ ئه‌و ده‌سته‌واژەیه پێناسه بكرێ و مه‌نزورمان له‌باره‌یه‌وه ڕۆشن ببێته‌وه .ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ئه‌وه‌بێ كه گۆڕانكاری به‌سه‌ر به‌شێك له فه‌رهه‌نگی خۆمانا بهێنین و ئه‌مڕۆیی بكه‌ین، دی��ار ه ئ��ه‌وه پێویستی به لێكۆڵینه‌وه و گفتوگۆ له كه‌شێكی ئ��ازاددا هه‌یه ك ه دی��اری بكرێ كام له توخمه‌كانی فه‌رهه‌نگ كۆنه و نیازه‌كانی ئه‌مڕۆی خه‌ڵك ب��هراورد ناكات .ئینجا ده‌س به
گۆڕانیان بكرێ .ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست ل ه گه‌شه‌سه‌ندنی فه‌رهه‌نگی ئ��ه‌وه بێ داموده‌زگا فه‌رهه‌نگییه‌كان زیاد بكرێن، بۆ وێنه قوتابخانه و زانكۆ دروست بكرێ و ....هتد ،ئه‌مه پێویستی به سه‌رمایه‌ی ئابووری و به‌رنامه‌ی گونجاو هه‌یه ك ه ڕێژەی خوێنده‌وار زۆر ببێت. ب��هی��ان :گه‌شه‌سه‌ندن حه‌متییه‌تێكی كۆمه‌اڵیه‌تیی هه‌موو كۆمه‌ڵگاكانه ،یان پشت به پێوه‌ر و بنه‌ما لۆكاڵییه‌كان ده‌به‌ستێت؟ د .خالید ت��ه‌وه‌ك��ول��ی :ئ��ه‌وان��هی ب��اوه‌ڕی��ان به تیۆری مۆدێرنیزاسیۆن هه‌یه ،گه‌شه‌سه‌ندن وه‌كو حه‌متییه‌تێكی كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری سه‌یر ده‌كه‌ن و پێیان وایه ئه‌مه ڕێگایه‌كه ك ه ته‌واوی نه‌ته‌وه و واڵتانی جیهان ناچارن بیپێون و ه��ه‌ر ب��هو شێوه‌یه به‌رنامه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندن ب��ه‌ڕێ��وه ب��ب��هن .ب��ه‌اڵم به‌شێكی ت��ر ل��ه بیرمه‌ندانی ب��واری گه‌شه‌سه‌ندن ئه‌م ڕەوته به حه‌متی نازانن و ته‌نانه‌ت وا بیرده‌كه‌نه‌وه كه واڵتانی جیهانی سێیه‌م هه‌رگیز ناتوانن به‌و ڕێگایه‌دا بڕۆن كه واڵتانی گه‌شه‌سه‌ندوو پێیدا ڕۆیشتوون .بیرمه‌ندێكی وه‌كوو گ��ۆن��دێ��ر ف��ران��ك ت��هن��ان��ه‌ت ب��اس له گه‌شه‌سه‌ندنی دواكه‌وتوویی ده‌كا له واڵتانی دواكه‌وتوو. ب��هی��ان :بوونی ك��ورد وه‌ك واڵتی جیهانی س��ێ��ی��ه‌م ،ت��اچ��هن��د ئ��ه‌گ��ه‌ری گه‌شه‌نده‌بوونی سه‌رجه‌م ئاسته‌كان و چوونه‌پێشه‌وه‌ی دواده‌خات؟ د .خالید ت��ه‌وه‌ك��ول��ی :جیهانی سێیه‌مبوون ،خۆی له خۆیدا به‌ربه‌سته
گه‌شه‌سه‌ندن ئاگایی و بیروباوه‌ڕی تایبه‌ت ب ه خۆی گه‌ره‌ك ه ك ه هیچكام له‌مان ه ل ه كوردستاندا نابینرێ ل ه به‌رده‌م گه‌شه‌سه‌ندنی هه‌ر واڵتێك، نابه‌رابه‌ری له په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ واڵتانی گه‌شه‌سه‌ندوو سه‌ره‌كییرتین هۆكاره، به‌اڵم ل ه هه‌مانكاتدا ئه‌مه ته‌واوی شته‌كان نییه .له‌وانه‌یه هۆكاری ئابووری ،سیاسی و فه‌رهه‌نگیی ناوخۆیی ببێته هۆی دواكه‌وتوویی و ناگه‌شه‌نده‌بوونی واڵتێك. به‌یان :شاره‌كانی ئێمه تا چه‌ند گه‌شه‌سه‌ندن تیایاندا رسوشتییه ،له ڕووی فه‌رهه‌نگی و ته‌واوی پێوه‌ره‌كانی تره‌وه ده‌كرێت بڵێین شارمان وه‌ك شار هه‌یه؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :زۆر سه‌خته ئه‌و ئیدیعایه‌مان ببێ .ب��ه‌اڵم له‌وه‌ش نكۆڵی ناكرێ كه گۆڕانكاریی زۆر به سه‌ر شاره‌كاندا هاتووه كه ڕواڵه‌تی ش��اره‌ك��ان��ی ل��ه ش��اری م��ۆدێ��رن نزیك ك��ردووه‌ت��ه‌وه .شه‌قامی دوور و درێژ، پاساژ ،جیابوونه‌وه‌ی بازاڕ له ناوماڵ و حه‌شیمه‌تی زۆر و قه‌ره‌باڵغی و ترافیك و ئاپارمتان له شاره‌كان به‌رچاو ده‌كه‌وێ. به‌اڵم فه‌رهه‌نگی شارنشینی له‌وانه‌یه زۆر جێ نه‌كه‌وتبێ ،بۆیه هه‌نێ كه‌س ده‌ڵێن شاره‌كامنان به‌س دێهاتی گه‌وره‌ن
و هه‌مان فه‌رهه‌نگی دێهاتییانه له‌وێش زاڵه. به‌یان :ته‌كنه‌لۆژیا چ كاریگه‌رییه‌ك له‌سه‌ر گه‌شه‌سه‌ندن داده‌نێت ،جیاوازیی به‌كاربردن و ده‌ست و په‌نج ه نه‌رمكردن له‌گه‌ڵی بۆ هه‌موو كۆمه‌ڵگاكان وه‌ك یه‌كه یان چۆن ده‌كه‌وێته‌وه؟ د .خالید ت��ه‌وه‌ك��ول��ی :بنه‌مای سه‌ره‌كیی گه‌شه‌سه‌ندن ،ته‌كنۆلۆژیایه. دی��ار ه ئه‌میش ژێربه‌نا (ژێ��رخ��ان) و هۆشیاریی تایبه‌ت به خۆی هه‌یه .ئه‌گه‌ر ئه‌و ژێربه‌نا و هۆشیارییانه له به‌رچاو نه‌گیرێ ،ته‌كنۆلۆژیا له‌وانه‌یه سه‌رنه‌گرێ و له الیه‌كه‌وه ژینگه بڕووخێرنێت و له الیه‌كی تره‌وه واڵتی دواكه‌وتوو وابه‌سته بكات به واڵتانی پێشكه‌وتووه‌وه. به‌یان :له ڕووی پێشینه‌ی مێژوویی و تایبه‌مته‌ندییه‌كانیه‌وه ،كۆمه‌ڵگای كوردی چ ناونیشانێك هه‌ڵده‌گرێت؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :كۆمه‌ڵگای كوردی هه‌ندێ گۆڕانی به‌س هرا هاتووه و چ��اوه‌ڕوان ده‌كرێ گۆڕانی تریش به خۆیه‌وه ببینێ ،به‌اڵم هێشتا زۆر الیه‌نی
د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
سوننه‌تییش له كۆمه‌ڵگای كوردیدا به‌دی ده‌كرێ ،كه‌وابوو ده‌توانین بڵێین كۆمه‌ڵگای ڕوو له گۆڕانه. ب��هی��ان :ب��ۆ كه‌وتنه ن��او دۆخ��ی گه‌شه‌سه‌ندنی جیهانییه‌وه ،ك��ورد پێویستی به چ به‌رنامه‌یه‌ك هه‌یه؟ ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ی ئه‌مڕۆ حكومه‌ت په‌یڕەوی ده‌كات ،ده‌توانێت مبانگه‌یه‌نێته دۆخی گه‌شه‌نده‌یی ،یان پێویسته گۆڕانی تێدا بكرێت؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :به‌رنامه‌كانی حكومه‌ت زۆر الوازن و هه‌مه‌الیه‌نه نین و جێی ڕەخ��ن��هی زۆرن .ب��ه‌اڵم له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی بنه‌ماكانی دیموكراسی زۆر جێگیر نه‌بوون و له هه‌مان كاتدا گه‌نده‌ڵییش زۆره ،پێم وانییه به‌م به‌رنامانه و له‌م كه‌شوهه‌وادا ،كورد بگات به گه‌شه‌سه‌ندن. به‌یان :بۆ ده‌ره‌وه‌ی خۆمان وا نیشانی ده‌ده‌ی��ن كه پێشكه‌وتووین، ڕەنگه واش نه‌بێت ،له‌جیاتی ئه‌وه بۆچی خه‌ریكی بیناكردنه‌وه‌ی ته‌واوی بواره‌كانی ژیار و ژیانی ئه‌م واڵته نیین، ئه‌م ه سیاسه‌تێكه كه حكومه‌ت په‌یڕەوی ده‌كات ،پێت وای ه ئه‌مه پێشكه‌وتنامن بۆ ده‌هێنێت؟ د .خالید ته‌وه‌كولی :گه‌شه‌سه‌ندن ده‌بێت ته‌واوی بواره‌كانی ژیانی تاكی كورد بگرێته‌وه .گرنگیدان به بیروڕای ده‌ره‌وه و دروستكردنی ئه‌پارمتان خراپ نین ،به‌اڵم به‌ر له‌وه له به‌رانبه‌ردا خه‌ڵكی خۆیان ده‌شێ به‌رپرس بن و له بواره‌كانی تری ژیانی خه‌ڵك و كۆمه‌ڵگا گۆڕانكاری به‌دی بهێرنێت.
ڕۆژنامه‌نووسێك :متامنه‌ی دامه‌زراوه حیزبییه‌كان زۆر زیاتره
حیزب شوێنی دامه‌زراوه حكومییه‌كانی گرتووهتهوه راپۆرت :ئیره‌م ڕەئووف یه‌كێك له سه‌یروسه‌مه‌ره‌كانی واڵتی ئێمه ،بوونی دوو شوێنی ئیدارییه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كاروباری ئیداری و یاسایی ڕۆژان���هی هاوواڵتیان ،ئه‌ویش بوونی دام��ه‌زراوه حكومی و باره‌گا حیزبی و شوێنی كاری به‌رپرسه حیزبییه‌كانه .ئه‌م دوو شوێنه ڕۆژان��ه جمه‌یان دێ��ت له خه‌ڵكی ڕەشوڕووتی ئه‌م واڵته .هه‌ریه‌كه و بۆ مه‌به‌ستێك هاتووه و له‌به‌رده‌م قاپیی باره‌گایه‌كی حیزبی ،یان دامه‌زراوه‌یه‌كی حكومیدا س��ه‌ره‌ی گرتووه .له كاتێكدا ده‌بێت له هه‌موو واڵتێكی ته‌ندروست و خاوه‌ن دامه‌زراوه‌ی به‌ڕێوه‌بردندا ته‌نیا داموده‌زگا حكومییه‌كان مافی ڕاپه‌ڕاندنی كاروباری هاوواڵتیانیان هه‌بێت ،ئێمه‌ش له چه‌ند هاوواڵتییه‌كامن پرسی له‌باره‌ی ئه‌م دیارده‌یه‌وه ،به‌م شێوه‌یه وه‌اڵمیان داینه‌وه. ك��ام��هران ڕەح��ی��م��ی ،ه��اوواڵت��ی، وت��ی «ل��ه س��ه‌ره‌ت��ای ئاشنابوومنان به شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی خۆماڵی ،باره‌گا حیزبییه‌كان وه‌ك دیوه‌خانی كوێخا و ئاغاكانی ڕاب���وردوو ،بوونه شوێنێك و به‌شێكی زۆری كاروباری هاوواڵتیانیان گرته ئه‌ستۆ ،ئه‌مه‌ش بوو به دیارده‌یه‌كی زۆر خراپ له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا .كاروباری دامه‌زراندن و پشتگیریی به‌رزبوونه‌وه‌ی پله‌ی كارمه‌ندێك له فه‌رمانگه‌یه‌كی حكومی و پاشان بڕوانامه‌ی زانكۆ و
په‌یامنگاكان بۆ هه‌ندێك كه‌سی حیزبی، ئه‌مانه و چه‌ندین ك��اری تر له باره‌گا حیزبییه‌كانه‌وه به ئاسانی ده‌ك��ران و شكۆی هه‌موو وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌ت به‌ده‌ستی ئه‌م باره‌گا حیزبییانه‌وه‌یه ،كه فه‌رق و جیاوازییه‌كی زۆریان له‌ناو ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا دروست كرد». سێوه بورهان ،پیشه‌ی مامۆستاییه و له‌وباره‌یەوه وتی «ڕاسته له هه‌موو واڵت��ێ��ك��دا حیزب حكومه‌ت دروس��ت ده‌ك���ات ،ب��ه‌اڵم پێویسته هاوواڵتیان ته‌نیا ڕوو له داموده‌زگاكانی حكومه‌ت بكه‌ن بۆ ڕاپه‌ڕاندنی كاره‌كانیان ،به‌اڵم له‌م وێرانبووه‌ی ئێمه‌دا وه‌زی��ره‌ك��ان و به‌ڕێوه‌به‌ری دائیره‌كان له‌ژێر ڕەحمه‌تی به‌رپرسه حیزبییه‌كاندا ك��ارده‌ك��هن، وات��ه هه‌موو وه‌زیرێك و به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌یه‌ك فه‌رمان له به‌رپرسێكی حیزبییه‌وه وه‌رده‌گرێت .ئه‌مه‌ش هه‌تا چه‌ند ساڵێكی له‌مه‌وبه‌ریش ته‌نیا كه‌سه ه��ه‌ژار و بێ واسته‌كان ده‌چوونه ناو داموده‌زگاكانی حكومه‌ته‌وه ،ئه‌گینا پێشرت ده‌بوو پشتگیریی به‌رپرسێكی حیزبیت پێبوایه ئینجا كاره‌كه‌ت بۆ ده‌كرا». ك��ه‌وك��هو ه��ه‌ورام��ی ،ئافره‌تێكی ڕۆژنامه‌نووسه و ده‌رباره‌ی ئه‌و دیراده‌یه ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��ه‌گ��ه‌ر ب��ه‌راوردێ��ك له‌نێوان باره‌گایه‌كی حیزبیی پارته ده‌سه‌اڵتداره‌كاندا بكه‌یت له‌گه‌ڵ داموده‌زگا حكومییه‌كاندا، جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ نابینیت له‌نێوانیاندا سه‌باره‌ت به كۆبوونه‌وه‌ی هاوواڵتیان و
به‌ڕێكردنی كاروباره‌كانیان .ده‌توانین بڵێین باره‌گا حیزبییه‌كان متامنه‌یان زیاتره ل ه فه‌رمانگه حكومییه‌كان .ئه‌مه دیارده‌یه‌كی زۆر ناشارستانییه ،دژی هه‌موو سیستمێكی به‌ڕێوه‌بردنی دیموكراسییه و شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی واڵت ده‌خاته دۆخێكی
گاڵته‌ئامێزه‌وه .چاره‌سه‌ری ئه‌مه‌ش به‌م حكومه‌ته ناكرێت .ده‌بێت له دوای ئه‌مانه‌وه بتوانین چاره بۆ ئه‌م دیارده و هه‌موو شته خراپه‌كانی تری ئه‌م واڵته بدۆزینه‌وه». نازم جاسم ،هاوواڵتییه‌كی دانیشتووی
شاری سلێامنییه له‌وباره‌یه‌وه وتی «له‌م ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��هی دوای��ی��ش��دا ب��ه هه‌مان شێوه‌ی سااڵنی پێشوو ،به‌ڵێنی البه‌ال به خه‌ڵكی دراوه بۆ پێدانی ئیمتیازات، وه‌ك��و پێدانی زه‌وی و دام��ه‌زران��دن و سوودمه‌ندبوونی له هه‌ندێك شت كه ده‌بێت ته‌نیا حكومه‌ت پێیان هه‌ڵبسێت و هه‌موو هاوواڵتییه‌كیش بگرێته‌وه به‌بێ جیاوازی .دی��اره ئه‌زموونی ڕاب��وردووش ئه‌وه‌ی سه‌ملاندووه كه زۆربه‌ی كاره‌كان له كۆمیته و ناوچه‌كانه‌وه ئه‌نجامدراون، بۆیه هه‌تا ئێستاش هاوواڵتیان زیاتر متامنه‌یان به باره‌گا حیزبییه‌كان هەیە». ه��هن��او ك��ه‌ری��م ،فه‌رمانبه‌ر ،پێی واب���وو یه‌كێك ل��ه شكسته‌كانی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ی ئێمه له بواری به‌ڕێوه‌بردندا بوونی ئه‌م دیارده دزێوه‌یه كه باره‌گای حیزبی جێگه‌ی فه‌رمانگه حكومییه‌كانی گرتووهتهوه ،هۆكاری ئه‌مه‌ش نه‌بوونی یاسایه ل��ه‌م واڵت����ه‌دا ،ل��ه جێی یاسا به‌رپرسه‌كان بڕیار ده‌ده‌ن و به ئاره‌زووی خۆیان ته‌حه‌كوم به هه‌موو شتێكی ئه‌م واڵته‌وه ده‌كه‌ن ،كه ناعه‌داله‌تییه‌كی زۆر گ��ه‌وره‌ی دروستكرد له‌ناو هاوواڵتیاندا و دواج�����ار ن����اڕەزای����ی گ���ه‌وره‌ش���ی لێكه‌وته‌وه .هه‌ناو وتیشی «حورمه‌تی هه‌موو فه‌رمانگه و داموده‌زگایه‌كی حكومی له سه‌ربه‌خۆبوونیدایه ،بۆیه ده‌خاله‌تنه‌كردنی به‌رپرسه‌كان له كاروباره حكومییه‌كاندا ،واتای ئه‌زموونێكی جوانی به‌ڕێوه‌بردن ده‌گه‌یه‌نێت».
كاریگه‌ریی بیرۆكه‌ی نوێ ل ه كاتێكدا كاركردن ل ه دوو بواری بازرگانی و مه‌ده‌نیدا گه‌شه‌ی خێرای ب�� ه خ��ۆی��هو ه بینیو ه ل�� ه م���اوه‌ی په‌نجا ساڵی ڕاب��وردوودا ،ل ه سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگا پێشكه‌وتوو و پ��ه‌ره‌س��هن��دووه‌ك��ان��دا. هه‌ریه‌ك ه ل ه ب��واری بازرگانی و بواری مه‌ده‌نی چه‌ندین گۆڕانكاری به‌سه‌ردا هاتوو ه ل ه ڕووی بونیادی ب��واره‌ك�� ه و پێگ ه و كاریگه‌ری له‌سه‌ر ره‌فاهیه‌تی كۆمه‌ڵگا و دابینكردنی پێداویستییه‌كانی هاوواڵتی و پاراستنی ماف ه بنه‌ڕەتییه‌كانی و ف هراهه‌مهێنانی هه‌لی ڕەخساو بۆ كارابوونی توێژە كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ،به تایبه‌تی گه‌نجان‌و ژنان. پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیا‌و زیادبوونی خێرای دیمۆگرافیای زۆرێ��ك ل ه واڵتان و عه‌وله‌مه ،ب ه س ێ هۆكاری كاریگه‌ری سه‌ره‌كی داده‌نرێن له‌سه‌ر گه‌شه‌ی بواره جیاجیاكانی بازرگانیی لۆكاڵی‌و ناوچه‌یی‌و جیهانی ،هه‌روه‌ها دروستبوون‌و زاڵبوونی كۆمپانیا جیهانییه‌كان به‌سه‌ر بازاڕە جیهانی و ناوچه‌یی‌و لۆكاڵییه‌كاندا. یه‌كێك ل��هو دی���اردان���هی ك�� ه له سه‌ره‌تای سااڵنی نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی بیسته‌و ه سه‌ریهه‌ڵداوه ،یه‌كگرتنی كۆمپانیا چوونیه‌كه‌كان ه ل ه ب��واری به‌رهه‌مهێنان و بازرگانیدا ،ل ه واڵتانی جیهاندا چه‌نده ئه‌زموونی سه‌ركه‌وتوو‌و دوو ئه‌وه‌نده‌ش ئه‌زمونوی شكستخواردوو ل ه ئه‌نجامی یه‌كگرتنی كۆمپانیاكان هه‌ژمار كراوه. پسپۆڕان ل ه بواری به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌كردن و هاورده‌كردنی بازرگانیدا، ئه‌نجامی سه‌ركه‌وتن ،یان شكستهێنانی یه‌كگرتنی كۆمپانیا گه‌وره ،یان بچووكه‌كان، ده‌گ��ێ��ڕن��هو ه ب��ۆ ب���وون و ن��ه‌ب��وون��ی بیرۆكه‌ی نو ێ ك ه گونجاو بێت له‌گه‌ڵ گۆڕانكارییه‌كانی په‌یوه‌ندیدار ب ه بازاڕ‌و به بازاڕگه‌یاندنی به‌رهه‌می ئه‌و كۆمپانیایانه. بۆی ه زۆرجار ته‌عبیریان ل ه كاریگه‌ربوونی بیرۆكه‌ی نوێ به‌م هاوكێشانه‌كردووه: ـ كۆمپانیای گه‌ور ه +كۆمپانیای گه‌وره = شكست ،كۆمپانیای گه‌ور ه +بیرۆكه‌ی نو ێ +كۆمپانیای گه‌ور ه = سه‌ركه‌وتن. ـ كۆمپانیای بچوك +بیرۆكه‌ی نوێ = سه‌ركه‌وتن ،كۆمپانیای گه‌وره +بیرۆكه‌ی نوێ +كۆمپانیای بچوك= سه‌ركه‌وتن. ئ��ه‌م هاوكێشه‌ی ه ب�� ه ت�� هواوه‌ت��ی به‌سه‌ر واقیعی دامه‌زراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیشدا جێبه‌جێده‌بێت ،له‌مه‌وه ده‌توانین پۆلێنكردن ئه‌نجام بده‌ین بۆ دام��ه‌زراو ه جۆربه‌جۆره‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی م��ه‌ده‌ن��ی ،ب ه پێی ب��وون ی��ان نه‌بوونی بیرۆكه‌ی ن��و ێ ل��هو ب���واره‌ی ك ه خودی دام��ه‌زراوه‌ك�� ه ك��ار و چاالكی پێشكه‌ش ده‌كات. زۆربوونی ڕێكخراوه‌كان ل ه بواری گه‌نجان ،الوان ،ژن��ان ،ڕاهێنان ،مافی مرۆڤ ،په‌ره‌پێدانی تواناكان و په‌ره‌پێدانی دیمۆكراسی و ...ه��ت��د ،ب ه ب ێ بوونی بیرۆكه‌ی نو ێ ك ه نوێكاری ب ه كاری مه‌ده‌نی بدات‌و هاوكات كاری مه‌ده‌نی بگونجێنێت له‌گه‌ڵ ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی ك ه به‌سه‌ر ژیانی كۆمه‌ڵگاكاندا هاتووه ،بۆی ه هه‌لی خاوه‌ندارێتی بۆ كاریگه‌ری و سه‌ركه‌وتن ته‌نیا بۆ ئ��هو ڕێكخراو و دام��ه‌زراوان��ه ده‌بێت ،ك ه په‌یامی نو ێ‌و میكانیزمی نوێ و به‌رنامه‌ی نوێیان پێی ه ل ه بواری كاری تایبه‌تی خۆیاندا. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
د .خالید ته‌وه‌كولی ،پســپۆ
شاره‌كانمان دێهاتی گه‌وره‌ن و هه‌مان
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
گوناهه‌كانی ئایدۆلۆژیا ڕەش و سپی پێكه‌و ه ته‌واون، ناكرێت یه‌كێكیان ب ێ ئه‌وی تریان ئه‌و كامڵبوو ه گومان لێنه‌كراو ه بێت ك ه به‌ر دیده‌ی ئێم ه ده‌كه‌وێت. ڕەش ب ه ته‌نیا وه‌ك ئه‌و ه نیی ه كه له‌گه‌ڵ سپیدا ده‌چێت ه ئه‌و په‌یامنه‌وه ك ه بوونێكی ته‌واتر وه‌رده‌گرێت. سه‌یر له‌وه‌شدای ه ك ه ڕەش و سپی له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆكبوونه‌یان ل ه گوتار و مه‌رسه‌فكردندا ته‌نیا شتێك به‌یه‌كه‌وه‌یان ده‌به‌ستێت ،ئه‌ویش دژیه‌كبوونه .هیچ یه‌كڕیزییه‌ك جگه ل ه بوونی دژیه‌كی ،ڕەش و سپی پێكه‌و ه كۆناكاته‌وه .بوونی هه‌ریه‌كه له‌م خوازان ه ب ه ته‌نیا ،واتای ئه‌و ه نییه ك ه نه‌بیرنێن و نه‌خوێرنێنه‌وه ،به‌اڵم له‌م په‌یامنه‌دا ڕەش و سپی ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن ك ه دژیه‌كبوون یه‌كێك ه له هۆیه‌كانی پێكه‌و ه بوون و مانه‌وه. ڕەنگ نیی ه ته‌نیا كۆكبوون مایه‌ی پێكه‌و ه بوون و یه‌كڕیزی بن ،ئایدۆلۆژیاش وایه .ئێم ه كاتێك بیر ل ه شتێك ده‌كه‌ینه‌و ه ك ه له‌گه‌ڵ پێوه‌ر ه باو و مه‌یله‌كان و لۆژیكی دابڕاومان له‌وانی تر ناگونجێت، خه‌ریك ده‌بین ب ه دووركه‌وتنه‌و ه لێی و خۆمان ده‌خه‌ین ه چاره‌نووسێكی به‌دی ئه‌م لێكجیاكردنه‌وه‌یه‌وه .به درێژایی مێژوو ،مرۆڤ ئه‌وه‌نده‌ی هه‌وڵی داو ه چوارچێو ه و به‌ستێن بۆ خۆجیاكردنه‌و ه له‌وانی تر دابنێت، ڕەنگ نیی ه به‌دووی ته‌واوكردنی خۆیدا گ هڕابێت. هه‌موو ئایدۆلۆژیاكان ب هرله‌وه‌ی بكه‌ون ه ته‌وقی دامه‌زراوبوونه‌وه، هه‌موو جۆر ه گۆڕانكارییه‌ك گرتونیە‌تییه‌وه ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ نه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای دژیه‌كبوون یه‌كڕیزی دروست ناكرێت ،به‌ڵكو هیچكات ئایدۆلۆژیا ڕێگ ه نادات به‌شه ناته‌واوه‌كه‌ش ده‌ربكه‌وێت .ئایدولۆژیا شتێكی تر نیی ه بێجگ ه ل ه پڕكردنه‌وه‌ی بۆشایی ه ناته‌واوه‌كان ب ه دڵنیایی. لێره‌و ه گوتاری پێكه‌وه‌بوون هه‌میشه به‌ره‌و جیاكردنه‌و ه و تۆخكردنه‌وه‌ی سنووری ئه‌وی دی به‌ڕووی ئێمه‌دا ده‌كه‌وێته‌وه .پۆست مۆدێرنیسته‌كانی وه‌ك بۆدریار ،پێیان وای ه ئه‌سته‌مه مرۆڤ ئه‌مڕۆ بتوانێت بگات ه تیۆر ل ه زانستدا ،چونك ه تیۆر واتای كۆتا ته‌فسیر و لێكدانه‌وه‌ی ه بۆ دونیا ،بۆ دواڕۆژ ،ك ه خێرایی زه‌مه‌نی ئه‌مڕۆ هه‌موو دڵنیایی و ڕاڤه‌كردنێك بۆ داهاتوو له‌ناو ده‌بات .له‌سه‌ر ئاستی باوه‌ڕ و دۆكرتینیش ،ئایدۆلۆژیا هه‌مان چاره‌نووسی هه‌یه. ئێم ه هه‌موو ئه‌گه‌ر ڕووتی ڕووت ببینه‌وه ،هیچ بیانوویه‌ك نابینینه‌و ه بۆ دووركه‌وتنه‌و ه له‌یه‌كرت. ب ه واتایه‌كی دی ،مرۆڤ ئه‌مڕۆ هیچ شتێك شك نابات بیكات ه دارده‌ست بۆ جیابوونهوه ،ل ه ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌شدا بنه‌مای ناچوونیه‌كی سیستم وه‌ك عیرفان مسته‌فا ده‌ڵێت :ده‌بێت ببێت ه بنه‌مای سازان و پێكه‌وه‌بوون و هاوبه‌شیی گوتار و زیاتریش ده‌مێنێته‌وه.
گه‌شه‌سه‌ندن ،بابه‌تی ئه‌مڕۆی شار و سه‌رجه‌م ئاسته‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵگایه .كۆچ و زۆربوونی دانیشتوان و پێداویستییه‌كان له الیه‌كه‌وه و نه‌بوونی به‌رنام ه و ماسته‌رپالنی داهاتوو له الیه‌كی دیكه‌وه، وایانكردووه واڵتی ئێمه ب ه بوونی هێزی كار و سه‌رمایه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابوورییش ،وه‌ك پێویست گه‌شه‌نه‌كات و چوونه پێشه‌وه‌ی ل ه ئاستی دونیای ئه‌مڕۆدا الواز بێت .له‌مه‌ڕ پرسی گه‌شه‌سه‌ندن ب ه گشتی و بواره‌كانی په‌یوه‌ست به گه‌شه‌سه‌ندنی كۆمه‌اڵیه‌تی ب ه تایبه‌ت( ،به‌یان) دیدارێكى له‌گه‌ڵ به‌ڕێز ،دكتۆر خالید ته‌وه‌كولی ،خاوەنى بڕوانامەى دكتۆرا ل ه بواری كۆمه‌ڵناسیی گه‌شه‌سه‌ندن ،ئه‌نجام دا. دیدار :ڕایان عوسامن
به‌یان :گه‌شه‌سه‌ندن بابه‌تی نوێی كۆمه‌ڵناسیی ئه‌مڕۆیی شاریی و زۆر زانسته‌كانی تره ،به‌اڵم وه‌ك ده‌ركه‌وتووه، له‌ناو كورددا ئاگایی له‌باره‌یه‌وه زۆر كه‌مه و ته‌نانه‌ت ڕواڵه‌ته‌كانیشی وه‌ك پێویست ناخوێرنێنه‌وه و باس ناكرێن ،هۆی ئه‌مه بۆچی ده‌گێڕیته‌وه؟ د .خالید ت��ه‌وه‌ك��ول��ی :هۆكاری ئ��ه‌م الن��ه‌ك��ردن��ه‌وه‌ی��ه ل��ه ب��اب��ه‌ت و
باسی گه‌شه‌سه‌ندن ،زۆرن و ئاستی كۆمه‌اڵیه‌تیی جۆراوجۆریان هه‌یه .به‌اڵم به گشتی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ الوازی زانستی كۆمه‌ڵناسی و جێگیربوونی زۆری سیاسه‌ت ل ه ت��هواوی بواره‌كانی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیدا .بۆ منوونه هه‌تا ئێستا ده‌قه جیدییه‌كانی كۆمه‌ڵناسی له كوردستان نه‌خراونه‌ته به‌رباس و لێكۆڵینه‌وه. ب��هی��ان :گ��ه‌ش��ه‌س��هن��دن ب��ه دوو
پیاوێك :پیاو هه‌رچیی هه‌یه له ژنه‌كه‌یەوه‌یه‌تی ،ئیرت بۆچی گیرفان جیابكاته‌وه!
ژنان :جیابوونهوه باشترە لە گیرفان جیاكردنه‌وه ڕاپۆرت :ڕەزا هه‌ورامی هه‌میشه یه‌كێك ل��هو گرفتانه‌ی ك��ه ن��ێ��وان ه��اوس��ه‌ره‌ك��ان��ی تێكداوه، ج��ی��اك��ردن��ه‌وه‌ی گ��ی��رف��ان و داه��ات��ی ماڵه‌وه‌یه .هه‌ندێك له پیاوان هه‌میشه داهاته‌كه الی خێزانه‌كانیان داده‌نێن و هه‌ندێكیش ده‌یشارنه‌وه .ئه‌وانه‌ی ده‌یشارنه‌وه ،به جۆرێك متامنه‌یان به خێزانه‌كانیان كه‌مرته و هه‌شیانه بڕوای وایه ده‌سه‌اڵتی كه‌مده‌كاته‌وه .ژنانیش وه‌ك حساببۆنه‌كردن ده‌ڕوان��ن��ه ئه‌م مه‌سه‌له‌یه و پێیان وایه ئه‌گه‌ر ژن و پیاو یه‌كێكن و پێكه‌وه یه‌كرت ته‌واو ده‌كه‌ن، ئه‌مه بۆچی؟! هه‌ندێكیش له‌وبڕوایه‌دان كه ژیانی ئێستا جیاوازتره و ژن و پیاوی ئێستا كه‌مرت ئه‌و جیاكردنه‌وه‌یه ده‌كه‌ن. به‌مۆ عه‌لی هه‌ڵه‌بجه‌یی ،پێیوایه ژن و پیاو له‌و په‌یامنه‌دا كه هاوسه‌رگیرییه، ده‌بنه‌وه به یه‌ك و هه‌موو هه‌وڵی پیاو له ده‌ره‌وه بۆ ژن و منداڵه‌كه‌یه‌تی ،ئیرت چ مانایه‌كی هه‌یه گیرفان جیابكه‌یته‌وه له خێزانت؟! به‌مۆ وتیشی «یه‌كگیرفانی متامنه‌ی خێزان به‌هێز ده‌ك��ات و ئه‌و بۆشاییه‌ی كه ده‌بێته ه��ۆی كێشه بۆ خێزانه‌كه ،نایهێڵێت». هه‌دیه محه‌مه‌د ،وه‌ك مامۆستایه‌ك، پێیوایه بوونی جیایی له گیرفانی ژن و پیاوی خێزانێك بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه كه كۆمه‌ڵگای پێشوو پێیوابوو نابێت ژن به به‌شێك له زانیاری و تایبه‌مته‌ندییه‌كانی
پیاوه‌كه‌ی بزانێت ،ئه‌مه‌ش له شاردنه‌وه‌ی نهێنیگه‌لێك و داهاتی ماڵه‌وه و هه‌ندێك شتی تایبه‌تی ت��ردا ڕەنگی داب��ووه‌وه. هه‌دیه ئ��ه‌م دۆخ��هی ئێستا به باشرت ده‌زانێت بۆ نه‌مانی گیرفانجیاكردنه‌وه‌ی ژن و پیاو و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ژنانیش ئه‌مڕۆ خ��اوه‌ن داه��ات��ن ،پ��ی��اوان ن��اچ��ارن ئه‌و جیاكارییه نه‌كه‌ن.
مژده عه‌بدوڵاڵ هێشتا هاوسه‌رگیریی نه‌كردووه و خاوه‌ن داهاتی خۆشیه‌تی، ئه‌و له‌باره‌ی به‌ڕێوه‌بردنی ماڵه‌وه و خاوه‌ن بڕیاری ئابووری خێزانه‌كه‌یانه‌وه، وت��ی «ت��ا ئێستاش دایكم س��ه‌روك��اری داه��ات و پ��اره‌ی ماڵه‌‌وه‌مان ده‌ك��ات و ئ���ه‌وه‌ش ب��ۆ ب��ی��رك��ردن��ه‌وه‌ی باوكم ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه ك��ه ل��ه ب��ه‌رژوه‌ن��دی��ی
خێزانه‌كه‌مان بیری كردووه‌ته‌وه» .مژده وتیشی «جیاكردنه‌وه‌ی گیرفان به‌رهه‌می بیری دواكه‌وتوو و پشتگوێخستنی ژنانه له‌به‌رچاوی پیاو و هیچ مانایه‌كی نییه». هێرۆ جه‌الل ماوه‌ی 18ساڵه شووی ك���ردووه ،به وت��هی خ��ۆی تا ئێستاش نازانێت داهاتی ماڵه‌وه چه‌نده و بێجگه ل��ه‌وه‌ش ،تا داوای شتێك له مێرده‌كه‌ی
ده‌كات ،ته‌واو بێزار ده‌بێت .هێرۆ وتی «ئه‌م چه‌ند ساڵه نازانم چه‌ندمان هه‌یه، چیامن هه‌یه ،چۆن و به چی ده‌درێت و پیاوەكه‌م هیچكات ئ��ه‌وه‌ی پێ ڕەوا نه‌بینیوم كه ڕۆژێكیش پاره‌كانی بخاته به‌رده‌ستم». س���ه‌الم م��هه��دی ،دوك��ان��دارێ��ك��ی گه‌نجه و 4ساڵه هاوسه‌رگیریی كردووه و پێی وایه له‌سه‌ر متامنه و یه‌كرتتێگه‌یشنت و خۆشه‌ویستی دوو كه‌سه‌كه خۆیان وه‌س��ت��اوه« .پ��ی��اوی وا هه‌یه هه‌موو متامنه‌یه‌كی به خێزانه‌كه‌ی ك��ردووه و پاره‌كانی داوه‌ت��ه ده‌ستیه‌وه ،به‌اڵم ژنه‌كه‌ی ته‌خشان و په‌خشانی كردووه و ویژدانی نه‌خستووه‌ته ك��ار ،هه‌شه خێزانه‌كه‌ی بۆ ئ��ه‌وه ده‌شێت دڵیشی بكاته قوربانی ب��ۆی ،ب��ه‌اڵم پیاوه‌كه‌ی متامنه‌ی پێناكات». فرمێسك عه‌زیز وه‌ك توێژەرێكی كۆمه‌اڵیه‌تی ،پێی وای��ه جیاكردنه‌وه‌ی گ��ی��رف��ان��ی ژن و پ��ی��او پ��ێ��چ��ه‌وان��هی ئ��هو ئامانجه‌یه ك��ه خێزانی له‌سه‌ر دام��ه‌زراوه .خێزان واته هاوبه‌شیكردنی ژن و پیاو له‌سه‌رجه‌م كاروباره‌كانی ژی��ان و پێكه‌وه‌بوونیان و به هه‌موو شت زانینی یه‌كرت له كاتی خۆشی و ناخۆشیدا .فرمێسك ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو «جیاكردنه‌وه وات��ای كه‌لێن و كێشه‌ی خێزانی ده‌گه‌یه‌نێت و له‌ئێستاشدا به هۆی گۆڕانی كۆمه‌ڵگاوه ،ئه‌م مه‌سه‌له‌یه به‌ره‌وپێشچووه».
13 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕوانین
ئه‌ره‌ستۆ :هونه‌ر و شیعر )(21 د .سه‌باح به‌رزنجی * ئ�ه‌ره‌س��ت��ۆ ل �ه ب���واری هونه‌ر و ئه‌ده‌بیاتیشدا دیدگای تایبه‌تی ه���ه‌ب���ووه .زۆر ك���ه‌س ئ���هو به دامه‌زرێنه‌ری تیۆری ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن ،به تایبه‌ت كه ئه‌و دوو نوورساوی له‌سه‌ر شیعر و وتاردان (خه‌تابه) هه‌یه .تیۆری ئه‌ده‌بیی ئه‌ره‌ستۆ له‌سه‌ر چه‌مكی الساكردنه‌وه و چاولێگه‌ریی (املحاكاه) بنیاترناوه. مه‌به‌ستی ئ��هو ل � ه چاولێگه‌ریی ئه‌وه‌یه كه پێویسته هونه‌ر وێناكردنی
راستییه‌كانی ب��وون بێت ،ن �ه‌ك ته‌نها دووب��اره نووسینه‌وه‌ی ئه‌و راستییانه. راستییه‌كانی ن��او ه �ه‌ر به‌رهه‌مێكی ئه‌ده‌بی پێویسته یه‌كبوونێكی ته‌واویان له‌ناودا هه‌بێت ،یه‌كبوونی رووداو ،كات و شوێن .ئامانجیش له ك��اری ئه‌ده‌بی بریتییه له پاكبوونه‌وه .به‌اڵم پاكبوونه‌وه چییه؟ له به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌ره‌ستۆدا هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌ك سه‌باره‌ت به‌م زاراوه‌یه به‌دیناكه‌ین .بۆیه ده‌بێ له سیاقی وتار و بۆچوونه‌كانیدا سۆراخی بكه‌ین. ئ �ه‌ره‌س��ت��ۆ پ��ێ��ی وای���ه ت �راژی��دی��ا فرمانێكی هه‌یه ،ئه‌ویش پاكبوونه‌وه‌یه. پاكبوونه‌وه‌ش بریتییه له‌و كاریگه‌رییه‌ی ت��راژی��دی��ا ل��ه‌س��ه‌ر وه‌رگ����ر دای��ده‌ن��ێ ب�ه شێوه‌یه‌ك ك�ه س��ۆز و ترسی ئه‌و بجووڵێنێت .كه‌وات ه پاكبوونه‌وه بریتییه له جۆشخواردنی هه‌ست و عاتیفه‌ی خوێنه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌قی ئه‌ده‌بی به جۆرێك كه پاڵفته ببێت .به‌م پێیه كاری ئه‌ده‌بی رووده‌كاته ویژدان و ناخی مرۆڤ و به‌ره‌و بایه‌خه
ئینسانییه‌كان ئاراسته‌ی ده‌ك��ات .له‌م كاره‌دا پشت به دوو ره‌گه‌زی ورووژاندن و خورپه (موفاجه‌ئه) ده‌به‌ستێت. به‌پێی ئه‌م تیۆرییه ،وه‌رگر رۆڵێكی بنه‌ڕەتی له نرخاندنی به‌رهه‌می ئه‌ده‌بیدا ده‌بینێت .به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌فرێنه‌ری ئ�هو به‌رهه‌مه توانیبێتی راستگۆیانه گوزارشت له واقیع بكات. م��رۆڤ ل�ه منداڵییه‌وه ده‌ی��ه‌وێ چ��او له رسوش��ت بكات و له هه‌موو زی��ن��ده‌وه‌رێ��ك زیاتر چ��او له رسوشت ده‌كات .به‌اڵم ئه‌م چاولێكردنه به مانای الساییكردنه‌وه نییه ،هه‌تا مانایه‌كی نێگه‌تیڤ بدات به‌ده‌سته‌وه .چاولێگه‌ریی شاعیر بۆ رسوشت ئه‌وه‌یه كه ده‌خوازێ ژیان جۆرێكی تر بێ و ده‌شێت جۆرێكی تر بێ .واقیعییه‌تی هونه‌ر واقیعییه‌تی خه‌یاڵدانی مرۆڤه بۆ ئه‌گه‌ره گونجاوه چێژبه‌خشه‌كان .هونه‌ر ده‌بێته ئاوێنه‌یه‌ك بۆ بینینی ئه‌و خه‌ونانه‌ی كه ده‌شێت ببنه واقیع.
ك�هوات�ه هونه‌رمه‌ند ده‌ی���ه‌وێ ل ه رێگه‌ی هونه‌ره‌وه باس له بوونی خۆی ب��ك��ات و ئ��ام��رازی تایبه‌ت به‌خۆی به‌كارده‌هێنێت .ه�ه‌ر بۆیه كاره‌كه‌ی ناوازه‌یه و ب ه شاكار و ده‌رهاویشته‌ی خه‌یاڵ و دیدگای ئه‌و ناوزه‌د ده‌كرێت. چاوكردن له واقیع الی ئه‌ره‌ستۆ كۆڵه‌كه‌ی كاری ئه‌ده‌بی و هونه‌ریی ه به پێچه‌وانه‌ی ئه‌فالتوون كه به نوقسانی وه‌سفی ده‌كات. پێوه‌ری ئه‌ره‌ستۆ بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی ه��ون �ه‌ر و ئ �ه‌ده‌ب��ی��ات بریتییه له‌و كاریگه‌رییه‌ی له‌سه‌ر ناخ و ده‌روون��ی مرۆڤ دایده‌نێ ،واته تا چ ئه‌ندازه‌یه‌ك بینه‌ر و خوێنه‌ر یا بیسه‌ر ده‌هه‌ژێنێ و سۆز و ئه‌وین یان ترس و نیگه‌رانیی بۆ دروستده‌كات. چه‌مكێكی دیكه ك ه ئه‌ره‌ستۆ له تیۆرییه‌كه‌یدا زۆر گرنگیی پێده‌دا ،چه‌مكی جوانییه ،له‌و رووه‌وه كه مرۆڤ به جوانی سه‌رسام ده‌بێ و چێژی لێوه‌رده‌گرێ.
هونه‌رمه‌ند ده‌ب��ێ ته‌نانه‌ت ل ه وێناكردندا ئاگاداری ورووژاندنی هه‌ستی وه‌رگر بێ به شتی مه‌حاڵ ،به‌اڵم گونجاو و مه‌عقوول سه‌رسامی بكا و سه‌رنجی رابكێشێت .هه‌ر بۆیه زۆر جار موباله‌غه و ئیغراق و زیاده‌ڕەویی له شوبهاندن و وێنه‌ی شیعرییدا ،جوانیی زیاتری پێده‌به‌خشێ و خورپه‌یه‌كی زیاتر بۆ وه‌رگر دروستده‌كات. ك��هوات��ه الی ئ �ه‌ره‌س��ت��ۆ ب��ۆ هه‌ر شاكارێكی ه��ون�ه‌ری و ئ �ه‌ده‌ب��ی ،سێ ره‌گه‌زی سه‌ره‌كی بوونیان هه‌یه: ئه‌فرێنه‌ر ،ده‌ق ،وه‌رگر .له‌م سیانه وه‌رگر الی ئه‌ره‌ستۆ پله‌ی یه‌كه‌می هه‌یه. واته تا چه‌ند وه‌رگر هه‌ست به جوانی و شكۆی ده‌قێكی ئه‌ده‌بی ده‌كات .جوانییش به‌سرتاو ه به پێكه‌وه‌گونجانی به‌شه‌كان و هه‌ماهه‌نگیی نێوانیانه‌وه .گه‌وره‌یی و ریزبه‌ندی دوو مه‌رجی سه‌ره‌كیی جوانین. واته هه‌ر شتێك بچووك بێ جوان نییه، هه‌رچه‌ند جوان ریز كرابێ .له‌والشه‌وه
گه‌وره‌ش ئه‌گه‌ر جوان ریزنه‌كرابێ له به‌های جوانی دوورده‌كه‌وێته‌وه. مرۆڤ له‌م تیۆرییه‌دا پێگه‌یه‌كی گه‌وره و گرانی هه‌یه ،چونكه ئه‌وه نرخ داده‌نێ بۆ كاره هونه‌رییه‌كان. ئێستاشی ب���ه‌س���ه‌ره‌وه ب��ێ، تیۆرییه‌كانی ئه‌ره‌ستۆ له هونه‌ر و جوانی و ئه‌ده‌بیاتدا ،بوونه‌ته ده‌ستاوێزی تیۆرییه نوێیه‌كان و رۆژانه خویندنه‌وه‌ی تازه‌ی بۆ ده‌كرێت. ب��ه ش��ێ��وه‌ی �ه‌ك��ی گ��ش��ت��ی ،تا ده‌روازه‌كانی سه‌ده‌ی نوێ ،ئه‌ره‌ستۆ به مامۆستای بیری سیكۆالستیكی و ته‌نانه‌ت به كه‌سێكی بێهه‌ڵه هه‌ژمار ده‌ك��را .ره‌نگه خاڵی وه‌رچه‌رخانی فه‌لسه‌فه له‌و ساته‌وه‌خته‌وه ده‌ست پێ بكات ك ه ئه‌و تاجی عیسمه‌ته‌یان له‌سه‌ری ئه‌و داگرت. هەفتانە دەینووسێت
هه‌نگاوه‌كه‌ی ئه‌ردۆغان و هه‌ڵوێستێك كۆشان عه‌لی زه‌مانی ل � ه دواه �ه‌م��ی��ن ئ��ێ��واره‌ی مانگی ڕاب���ردوودا ،س��ه‌رۆك وه‌زی�ران��ی توركیا، ڕەج �ه‌ب ته‌یب ئ �ه‌ردۆغ��ان ،پاكێجێكی 28خاڵیی ڕاگه‌یاند ،ك ه ل ه ڕێگه‌یه‌وه ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌رێ��ت م��ه‌ودای دیموكراسی له‌و واڵت��ه‌دا ب �ه‌ره‌و پێشه‌و ه بربدرێت. دوابه‌دوای ئه‌و وتاره‌ی ئه‌ردۆغان چه‌ند خوێندنه‌وه‌ی جیاواز هاتن ه ئاراوه. له‌سه‌ره‌تاو ه ده‌بێت بڵێم ،ئێمه‌ی كورد له‌كاتێكدا بابه‌تێكی له‌م شێوه‌یه ده‌خوێنینه‌وه ،ده‌بێت چه‌ند پێوه‌رێك له‌به‌رچاو بگرین .سه‌ره‌تا ده‌بێت خوێنه‌ر و شیكاری ئ�ه‌م بابه‌ت ه ده‌ستبه‌رداری الیه‌نگریی نیشتامنپه‌روه‌ری ببێت ،ئینجا خوێندنه‌و ه بۆ ئ�ه‌م بابه‌ت ه بكات ،بۆ ئ �ه‌وه‌ی هه‌ست و سۆز به‌سه‌ریدا زاڵ نه‌بێت .ل ه الیه‌كی تره‌و ه بارودۆخی ئه‌و واڵت ه ل ه ڕووی مێژوویی و ناوخۆیی و هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تییه‌و ه له‌به‌رچاو بگرێت .ئه‌گه‌ر به‌و چ��اوه‌و ه ته‌ماشای پاكێجه‌كه‌ی ئه‌ردۆغان بكه‌ین ،ده‌كرێت زیاتر هاوسه‌نگ بین و به ته‌واوی ڕەتی نه‌كه‌ینه‌وه ،یاخود قبووڵی بكه‌ین و به شان و باڵیدا بڵێین. له‌كاتێكدا ئ �ه‌م پاكێج ه به‌ناوی پاكێجی (دیموكراسی) دێ��ت ،مانای ئه‌وه‌ی ه ك ه حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌ردۆغان ب ه خودی س�ه‌رۆك وه‌زیرانیشه‌وه ،دان به‌وه‌دا ده‌نێت ك ه دیموكراسیه‌ت هێشتا ب ه ته‌واوی ل ه توركیادا پێنه‌گه‌یشتوو ه و ته‌حه‌ددا و مه‌ترسیی زۆری له‌سه‌ره .له الیه‌كی تره‌وه ،ناوزه‌دكردنی ئه‌م پاكێجه ب ه دیموكراسی ،بۆ ئه‌وه‌ی ه ئه‌وه‌نده‌ی تر ئه‌ردۆغان دووبار ه جه‌خت ل ه متامن ه و هێزی ناوخۆی و ده‌ره‌كی و نێوده‌وڵه‌تیی خۆی بكاته‌وه ،ك ه ب ه خۆپیشاندانه‌كانی
گ �ه‌زی پ��ارك كاریگه‌ر ب��وون ل ه مانگی ئایاری ئه‌مساڵدا .هه‌روه‌ها هه‌نگاوێك ه بۆ زیاتر نزیكبوونه‌و ه ل ه ئه‌وروپا ،ئه‌مه‌ش له الیه‌ن ئه‌وروپاوە ل ه سه‌ره‌تاو ه پێشوازیی لێكرا .به‌اڵم نابێت ئه‌وه‌مان له‌یاد بچێت ك ه هه‌ند ێ ل ه ڕەخنه‌گران به‌هۆی ئه‌وه‌ی هه‌ند ێ قه‌ید و شه‌رت له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی سه‌رپۆش و دابونه‌ریت ه ئاینییه‌كان البراوه، ئ��ه‌ردۆغ��ان تۆمه‌تبار ده‌ك���هن ب �ه‌وه‌ی ك� ه ده‌ی �ه‌وێ��ت توركیایه‌كی ئیسالمی دروستبكات ،یاخود ئ�ه‌وه‌ی ل ه ڕێگه‌ی ئه‌م پاكێجه‌و ه ده‌یه‌وێت شوێن ده‌ستی پارته‌كه‌ی زیاتر له‌و واڵته‌دا جێگیر بكات. گ��وم��ان ل����ه‌وه‌دا نیی ه ك�� ه دوو هه‌ڵبژاردنی ساڵی داهاتوو (شاره‌وانییه‌كان و س��ه‌رۆك��ای��ه‌ت��ی) و س��اڵ��ی دوات���ر (هه‌ڵبژاردنی پ هرله‌مان) كاریگه‌ریی گه‌وره‌یان له‌سه‌ر وتاره‌كه‌ی ئه‌ردۆغان هه‌ی ه و ده‌بێت ،ل ه ڕێگه‌ی ئه‌م پاكێجه‌وه ده‌یه‌وێت جه‌ماوه‌رێتیی پارته‌ك ه زیاتر بكات و هه‌وادارانی هانبداته‌وه .ته‌نانه‌ت ئه‌م خوێندنه‌وه‌ی ه زیاتر واقعی ده‌بێت، له‌كاتێكدا ك ه ئه‌ردۆغان ته‌نها ئاماژەی به‌وه دا ك ه پاكێجی زیاتریش ل ه الیه‌ن حكومه‌ته‌كه‌یه‌و ه ده‌خرێت ه ڕوو ،به‌اڵم ئاماژەی به‌و ه نه‌دا ك ه ئایا كه‌ی و چ كاتێك ئه‌و ه ده‌كات. س���ه‌ر هڕای هه‌موو ئه‌وانه ،ئه‌گه‌ر ل ه ڕووی مێژووییه‌و ه هه‌ڵسه‌نگاندن بكه‌ین بۆ ئه‌و پاكێجه‌ی ئه‌ردۆغان ،ئه‌وا هه‌نگاوه‌كانی هه‌نگاوی گۆڕانكاریی ڕادیكاڵین. ل ه كاتێكدا دوای تێپه‌ڕبوونی ده ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی كۆماری توركیا، مسته‌فا كه‌مال ئه‌تاتورك ڕایگه‌یاند «چه‌ند به‌خته‌وه‌ر ه ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌ڵێت :من توركم» ،ئه‌م وته‌یه‌ی ئه‌تاتورك داڕێژرایه‌وه و ل ه ماوه‌ی 80ساڵی ڕاب��ردوودا هه‌موو به‌یانییه‌ك خوێندكاره‌كانی سه‌ره‌تایی ده‌یانگوته‌و ه و ده‌یڵێنه‌وه .هه‌موو به‌یانییه‌ك ده‌ب��ێ��ت خوێندكاره‌كان په‌یامنی خۆیان بۆ توركبوون و ده‌وڵه‌تی یه‌كپارچه‌ی توركیا نوێبكه‌نه‌وه ،ك ه ئه‌مه‌ش ب ه ت��هواوی دژە ب ه هه‌موو بنه‌ماكانی ف��ره‌ی��ی و دی��م��وك�راس��ی .ئ��ه‌م په‌یامن نوێكردنه‌و ه بڕبڕەی پشتی پ �ه‌روه‌رده‌ی
ئازادكردنی به‌كارهێنانی س ێ پیته‌كه ،ك ه ل ه زمانی توركیدا به‌كارنایه‌ن ،هه‌نگاوێكی گه‌وره‌ی ه له چاكسازی
ئه‌تاتوركه ،به‌اڵم كاتێك ئه‌ردۆغان دێت و ئه‌و ه ڕەتده‌كاته‌وه ،ده‌توانین بڵێین ئه‌م ه گۆڕانكارییه‌كی ڕیشه‌ییه .به‌هۆی ئ��ه‌وه‌ش��ه‌وه‌ب��وو ك � ه ل � ه الی���هن پارتی بزووتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستی توركییه‌و ه به ته‌واوی ڕەتكرایه‌وه. ل ه الیه‌كی ت��ره‌وه ،ل ه كۆتاییه‌كانی ساڵی ،1983ڕژێمی سوپای توركیا بڕیاری ئه‌وه‌ی دا ك ه به‌كارهێنانی زمانی كوردی ل ه شوێن ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان و ته‌نانه‌ت له گفتوگۆ تایبه‌تییه‌كانیشدا ،قه‌ده‌غ ه بكرێت. ب �ه‌اڵم ل���ه‌دوای ئ��ه‌وه‌ی حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌ردۆغان ل ه ساڵی ڕاب��ردوودا خوێندنی زمانی كوردیی به‌شێوه‌یه‌كی ئیختیاری ل ه زانكۆدا ڕاگه‌یاند ،ل ه ئێستادا ڕێگه ده‌دات ب� ه ك��ردن��ه‌وه‌ی قوتابخانه‌ی تایبه‌ت ك� ه ب� ه زم��ان��ی ك���وردی تێیدا بخوێرنێت .ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه ك ه له الی �هن هه‌ند ێ ل ه ڕەخنه‌گرانه‌و ه ئه‌م هه‌نگاو ه جێگه‌ی ڕەزامه‌ندی نییه ،چونكه ل ه ناوچ ه كوردنشینه‌كاندا ،بۆ منوونه ل ه دیاربه‌كر ،ڕێ��ژەی بێكاری ()%20ە به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌ی ل ه الیه‌ن گروپی قه‌یران ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ل ه ()2009 دا ب�ڵاوك�راوه‌ت�هو ه و داهاتی سااڵنه‌ی تاكه‌كه‌س ( )1500دۆالری ئه‌مریكییه ،كه ئه‌مه‌ش كه‌مرت ه ل ه یه‌ك ل ه پێنجی داهاتی تاكه‌كه‌سیی توركیا .به‌اڵم سه‌ر هڕای هه‌موو ئه‌وانه ،هه‌نگاوه‌ك ه بۆخۆی ڕادیكاڵییه، ئه‌گه‌ر له‌دواتردا سه‌ركه‌وتووبێت و كه‌رتی حكومیش بگرێته‌وه. هه‌روه‌ها ئازادكردنی به‌كارهێنانی س � ێ پیته‌كه ،ك � ه ل � ه زم��ان��ی توركیدا ب �ه‌ك��ارن��ای �هن ،ئ �ه‌م �ه‌ش هه‌نگاوێكی گه‌وره‌بوو ك ه به‌الی هه‌ندێكه‌و ه ئه‌مه ته‌نها شتێكی الوه‌كییه .به‌اڵم ئه‌وانه‌ی ئاگاداری بارودۆخی توركیا و ئه‌و واڵته‌ن، ئه‌و ه د هزانن ك ه ه� هزاران كه‌س له‌سه‌ر به‌كارهێنانی ئه‌و س ێ پیت ه زیندانی كراون! جگ ه له‌م دوو خاڵه‌ی پاكێجه‌كه، ده‌توانین بڵێین زیادبوونی ده‌رفه‌تی وه‌رگرتنی دارایی بۆ پارت ه سیاسییه‌كان و به‌شدارییان ل ه پ هرله‌ماندا و كه‌مپینكردن ب � ه زم��ان��ی دای���ك ،ئ�ه‌م��ان� ه ه�ه‌م��ووی گۆڕانكاریی گه‌وره‌ن. توركیا ك ه له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌وڵه‌ىت
ن�ه‌ت�هو ه دام����ه‌زراوه ،گۆڕانكاریی له‌م شێوه‌ی ه تێیدا ئاسان نییه .ده‌وڵه‌تێك كه هه‌موو جومگه‌كانی هوتافی توركبوون ده‌ڵێنه‌وه ،پێویستی ب ه كه‌لتوورێكیش هه‌ی ه تێیدا لێبورده‌یی بچه‌سپێنێت .بۆیه ئه‌م هه‌نگاوان ه ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان ڕادیكاڵییش نه‌بن ،ئه‌وا ده‌كرێت ل� ه داه��ات��وودا هه‌نگاوی گ �ه‌وره‌ت��ری ب �ه‌دواداب��ێ��ت .چونك ه گ��ۆڕان��ك��اری له كۆمه‌ڵگه‌ی توركیدا و ل ه هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی تردا ،پێویستی ب ه گۆڕانكاری ل ه كه‌لتووری خه‌ڵكیدا هه‌یه ،پێویستی به‌وه‌ی ه كه هه‌موو داموده‌زگاكانی ده‌وڵه‌ت پابه‌ند بن ب ه گۆڕانكارییه‌كانه‌وه .ئه‌ردۆغان له‌ئێستادا ته‌نها حكومه‌تی ئه‌و واڵته‌ی به‌ده‌سته‌وه‌یه، ده‌وڵ��ه‌ت��ی توركیا ل �ه‌ژێ��ر هه‌ژموونی كه‌لتووری كه‌مالیزم و سوپای ئه‌و واڵته و مێژووی درێژخایه‌نی ده‌وڵه‌ىت نه‌ته‌و ه و سێكیوالریزمه .ده‌وڵه‌ت زانكۆ و كه‌لتوور و هه‌موو بواره‌كانی تر ده‌گرێته‌وه، له‌كاتێكدا حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌ردۆغان ته‌نها پۆستێكی ئیداری و ته‌نفیزیی ه و ده‌بێت بۆ گۆڕانكارییه‌كان ده‌رفه‌ت و ژینگه‌ی له‌بار دروست ببێت .پارتی داد و گه‌شه‌پێدان و ئه‌ردۆغان باشرت ئه‌و واقیع ه د هزانن له‌كاتێكدا چه‌ندین پارتی توركیا ب ه هۆی هه‌وڵ و گۆڕانكارییه‌كانیانه‌و ه داخراون. حیزبه‌كه‌ی ئه‌ربه‌كان و خۆی ،له‌كاتێكدا چه‌ند به‌شدارییه‌كان هه‌بوو ل ه كاری ئیسالمیدا و ل ه هه‌وڵی هێنانه‌كایه‌ی مۆركێكی ئیسالمی ب��وون بۆ توركیا، حكومیان ته‌نها یه‌ك ساڵ به‌رگه‌ی گرت و ل ه ده‌سه‌اڵت دوورخرانه‌وه .ئه‌ردۆغان بۆ خۆی له‌دایكبووی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی ه و باشرت د هزانێت مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ ئه‌و بارودۆخه بكات ،له‌كاتێكدا خودی خۆی ب ه هۆی خوێندنه‌وه‌ی پارچ ه شیعرێكه‌و ه 10مانگ زیندانی كرا .هه‌روه‌ها ل ه هه‌ڵبژاردنی 2002ك��ات��ێ��ك داد و گ�ه‌ش�ه‌پ��ێ��دان سه‌ركه‌وتنی گ �ه‌ور ه به‌ده‌ستده‌هێنێت، به‌پێی ڕاپرسییه‌كان ده‌نگد هرانی ئه‌و پارت ه ()%40یان ئیسالمییه‌كان و ()%60ی سێكیوالره‌كان بوون ،بۆی ه ده‌بێت داد و گه‌شه‌پێدان هه‌میش ه ل ه هه‌ڵوێسته‌كانیدا موراعاتی ئ �هو الیه‌نگر و ده‌ن��گ��ده‌ره سێكوالران ه بكات ك ه ده‌نگیان پێی داوه.
12 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
birura_bayan@yahoo.com
كۆمسیۆنێكی بێ متمانه ته‌قینه‌وه‌كانی هه‌ولێر عه‌لی سیرینی تا ئێستاش ب ه ت هواوی ڕوون نیی ه كێ ل ه پشت ئه‌م ته‌قینه‌وه‌یەوە بوو بێ .ئایا ئێران و شیعه‌ی عێراقن ،قاعید ه و ئه‌نسارن، یان ده‌ستی شاراوه‌ی نێوخۆی كوردستان و واڵتانی ئیقلیمین .به‌اڵم گریامنی قاعید ه و ئه‌نسار ل ه نێوانیان ل ه هه‌موویان به‌هێزتره. ئه‌م ڕووداو ه ب ه سستی تێپه‌ڕی كرد. وه‌ك ه هواڵ ده‌نگی دایه‌وه ،به‌اڵم رشۆڤه و باسی كه‌می لێوه‌كرا .هه‌رچه‌ند ه میدیای سه‌ر ب ه ده‌سه‌اڵت و ده‌هۆڵچییه‌كانی، باسی ئه‌وه‌یان كرد گوای ه ئامانجی ته‌قینه‌وه‌ك ه میلله‌تی كورد و ئه‌زمونه سه‌ركه‌وتووه‌كه‌ی بوو .با بۆ خاتری خاتران بڵێین قسه‌كانتان ڕاسته ،ئامانجی ته‌قینه‌وه كورد و ئه‌زمونه‌كه‌یه‌تی .ئه‌ی باش ه پێنج سه‌یاره‌ی بۆمبڕێژكراو ،بۆ ل ه نێو بازاڕ و قه‌ره‌باڵغیه‌كان نه‌ته‌قێرنانه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی زه‌ره‌ره‌كه‌ی زیاتر بێت ،مادام كورد ئامانجی سه‌ره‌كییه؟ ئه‌و كات ه له‌جیاتی شه‌ش كورد، شه‌شسه‌د ده‌كوژرا و وێرانكاریش زیاتر! نه‌خێر ،مه‌سه‌ل ه ئه‌م ه نیی ه و میدیای ده‌سه‌اڵت چ هواشه‌كاریی ده‌كات .ئێمه جارێ ته‌نها یه‌ك گریامن ه وتوێژ ده‌كه‌ین. ئاساییش منایش و ڕووی به‌رجه‌سته‌بوونی هێزی ده‌سه‌اڵته .سااڵنێكی دوور و درێژە ل ه ده‌زگای ئاساییش و ه هواڵگریی هه‌رێم ،ئیسالمییه‌كان و گرووپه‌كانی تر ل ه زیندانه‌كاندا ه هراسان ده‌كرێن. ده‌ستدرێژیی سێكسیان ده‌كرێت ه سه‌ر و ئه‌شكه‌نجه‌ی جۆراو جۆر ده‌درێن .گه‌لێكیان بێسه‌روشوێن كراون ،ب ه دڕنده‌ترین شێواز كوژراون ،خێزان و هه‌تیویان ل ه دوای خۆیان جێهێشتووه. وته‌یه‌كی فه‌ڕەنسی ده‌ڵێ «ئه‌وه‌ی بیه‌وێ تۆڵ ه بكاته‌وه ،با برینه‌كانی به سه‌وزی بهێڵێته‌وه» .دیار ه زۆر كه‌سیش برین و قوربانییه‌كانیان ل ه بیر نه‌كردووه، ب ه سه‌وزی هێشتوویانه‌ته‌وه .ئه‌مه‌یان مه‌ترسیی گه‌وره‌ی ه بۆ سه‌ر كورد .پێویسته هۆكاره‌كانیشی چاره‌سه‌ر بكرێن ،نه‌ك خه‌ڵكی ب ه ال ڕێدا بربدرێت و چ هواشه بكرێت .چه‌ندین خێڵ و بنه‌ماڵه‌ی كوردستان ،ك ه ئێستا هه‌ندێكیان له ده‌سه‌اڵتن ،دوژمندارییان بۆ سااڵنێكی دوور و درێژ ده‌گه‌ڕێته‌وه .هه‌ندێكیان بۆ 100 ساڵ دوژمندارییان هه‌بوو ه و ل ه یه‌كرتیان كوشتووه .ك هوات ه باش د هزانن لۆژیكی تۆڵه واتای چییه .كاتێك تۆ ده‌سه‌اڵت و هێزی میلله‌ت به‌كاربهێنیت بۆ به‌رژەوه‌ندیی الیه‌نێكی تایبه‌ت (حیزب ،بنه‌ماڵ ه یان خێڵ) و به‌رببیت ه گیانی ه هزاران خه‌ڵك ل ه تیرۆركردنیان ،ل ه ئه‌شكه‌نجه‌دانیان و ل ه ماف پێشێلكردنیان ،پێویست ه چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌ش بیت ،ك ه خه‌ڵكانێكیان هه‌بن هیوایان ب ه ژیان نه‌مابێت ب ه هۆی ئه‌م هه‌موو زوڵمه ،ئیرت به‌دوای تۆڵ ه بگه‌ڕێن. من خه‌ڵك ده‌ناسم ل ه نێو زیندانه‌كانی ده‌سه‌اڵت ب ه كاره‌با لێیدراوه ،زانیومه كه‌سیش هه‌بوو ه به‌فری به‌ستوییان به‌سه‌ر پشتیه‌و ه تواندووه‌ته‌وه ،یان چه‌ند سه‌عاتێك هه‌ڵوارساو ه و ل ه ژێر پێیه‌و ه سۆبا پێكراوه! ته‌قینه‌وه‌كه‌ی ئاساییشی هه‌ولێر تاوان بوو ،جێگای خه‌م و په‌ژار‌ه بوو. قوربانییانیش هه‌ر نه‌وه‌ی هه‌ژاری میلله‌ت بوون .چونك ه مه‌سئول و ده‌سه‌اڵتداری گه‌نده‌ڵ ،منداڵه‌كانی ل ه پرسگه‌ی ئاساییش دانانێ .ئه‌م ه تۆڵه‌كردنه‌وه‌یه‌كی هه‌ڵه و كوێرانه‌و پڕ تاوانه .تۆڵ ه ب ه تیرۆر ناكرێته‌وه ،به‌ڵكو ب ه ڕەتكردنه‌وه‌ی زومل و سته‌م و خه‌باتكردن بۆ عه‌داله‌ت .سه‌یاره ته‌قاندنه‌وه‌ش به‌شێك ه ل ه زوڵم .ئه‌مه‌ش ده‌رسێكی ناخۆش بوو بۆ هێزی ئاساییش!
شێخ موحسین حسین دیاره كۆمسیۆن نازناوی سه‌ربه‌خۆ ك �راوه‌ت �ه پاشگری ن��اوه‌ك��هی ،ئه‌مه‌ش ب ه مه‌به‌ستی ئ �ه‌وه‌ی ئه‌م دام�ه‌زراوه‌ی�ه ب��ۆ ه �ه‌م��وو ه��اوواڵت��ی��ان بێت ب � ه بێ جیاوازی ،نه‌ك ته‌نها به‌رژەوه‌ندیی پارته ده‌سه‌اڵتداره‌كان ده‌سته‌به‌ر بكات. به‌اڵم جگه له شێوازی پێكهاته‌كه‌ی، زۆر به‌داخه‌وه ده‌بینین ئه‌م دامه‌زراوه‌یه ئیشوكار و هه‌نگاوه‌كانی ئه‌وه‌نده پڕ گومانن ،قۆناغ لە دواى قۆناغ متامنه زیاتر له‌ده‌ست ده‌دات و خۆی زیاتر ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه ،هه‌تا كار گه‌یشتووه‌ته ئه‌وه‌ی پارته‌كانی ئۆپۆزسیۆن جگه له‌وه‌ی بریكاریان له ڕۆژی هه‌ڵبژاردن له بنكه‌كانی ده‌نگدان هه‌بووه ،دواتریش شه‌وانه له ترسی ته‌زویركردنی زیاتر پاسه‌وان به دیار سندوقه‌كانی ده‌نگدانه‌وه دابنێن و
له‌ناو هۆڵی كۆكردنه‌وه‌ی سندوقه‌كاندا ش �هو له كاتی خ��ه‌ودا ه �ه‌ر چرپه‌یه‌ك هات خێرا هه‌ستنه سه‌ر پێ ،نه‌وه‌ك ئه‌وه كارمه‌ندێكی كۆمسیۆن بێت خه‌ریكی ده‌ستكاریكردنی ئه‌نجامه‌كان بێت. مایه‌ی نیگه‌رانیی ه ئه‌م كۆمسیۆنه كارمه‌ندی وای هه‌بێت ڕێز له ئیراده‌ی خه‌ڵكی ن�ه‌گ��رێ��ت و هیچ حیسابێك ب��ۆ ئیستیحقاقی ئینتیخابی نه‌كات، به‌شێوه‌یه‌كی ب�ه‌رن��ام�ه ب��ۆ داڕێ���ژراو خه‌ریكی كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌نگی پارته ئۆپۆزسیۆنه‌كان و گزی و ته‌زویر بێت. به‌ڕاستی موسیبه‌تێكی گ�ه‌وره ڕووی له دامه‌زراوه و ده‌زگا حكومییه‌كانی ئه‌م واڵته كردوه .ئیرت بۆچی ئاوازی ناوه‌كه‌ی گرمه‌ی بێالیه‌نی ب��دات به‌گوێی هاوواڵتیانی كوردستان ،كه‌چی له ناخدا ئه‌م نازناوه ته‌نها گه‌مه‌ی نێوان داڕشتنی وش �ه و چاواشه‌كاری بێت؟! هه‌موو كه‌س ده‌زانێت له ماوه‌ی ئه‌م چ��وار ساڵه‌دا ،پارته ئیسالمییه‌كان به ڕێژەیه‌كی به‌رچاو ئه‌ندام و الیه‌نگر و ه�ه‌واداری��ان زی��ادی ك��ردووه ،ئه‌مه‌ش ڕاستییه‌كی ح��اش��ا ه �ه‌ڵ��ن �ه‌گ��ره .هه‌ر كه‌سێكیش ئه‌گه‌ر تۆزێك له سیاسه‌ت بزانێت ،به مه‌عقولی نازانێت له دواى كاره‌ساتی حه‌ڤده‌ی شوبات و كوشتنی
با ئیسالمییه‌كان به‌شداریی هه‌ڵبژاردن نه‌كه‌ن ،تا كۆمسیۆنێكی سه‌ربه‌خۆ و پڕ متمان ه له كوردستان ته‌شكیل ده‌بێت هاوواڵتیی بێدیفاع له‌به‌رده‌م باره‌گای یه‌كێك له پارته ده‌سه‌اڵتداره‌كان ،كه‌چی ده‌نگه‌كانی ئه‌و پارته ل ه هه‌ڵكشاندا بێت. ب���ڕوا ن��اك��ه‌م ل��ه پ��اداش��ت��ی ئ �هو ده‌ستسووربوونه به خوێنی هاوواڵتیانی بێدیفاع ،خه‌ڵكی شاری سلێامنی خه‌اڵتی خوێنڕێژان بكات و ده‌نگبارانیان بكات، له به‌رامبه‌ریشدا سزای پارته ئیسالمییه‌كان بدات كه تا ساته‌وه‌ختی هه‌ڵبژاردنیش س �ه‌رب �ه‌رزان �ه ل� ه ب���ه‌ره‌ی هاوواڵتیانی زوڵملێكراودا بوون. له الیه‌كی تریشه‌وه ،من سه‌رم له‌وه ده‌رناچێت بۆچی ده‌بێت به‌رده‌وام پارته ئیسالمییه‌كانی كوردستان ده‌نگه‌كانیان له هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقدا زیاتر بێت ل ه ده‌نگه‌كانیان له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان؟ جاری پێشوو هه‌ردوو حزبه ئیسالمییه دیاره‌كه‌ی كوردستان (كۆمه‌ڵی ئیسالمی
و یه‌كگرتووی ئیسالمیی) له‌گه‌ڵ دوو پارتی تری عه‌ملانیدا لیستێكیان پێكهێنا ب ه ناوی (لیستی خزمه‌تگوزاری و چاكسازی) به‌یه‌كه‌وه به‌شداریی هه‌ڵبژاردنه‌كانی كوردستانیان كرد ،به‌اڵم هه‌ر ڕێژەیه‌كی كه‌م ده‌نگیان به‌ده‌ست هێنا كه به هه‌ر چوار پارته‌كه 13كورسی بوو .ئه‌وه ئه‌و كات ومتان ئه‌و ه ئه‌نجامی ئه‌و ه بووه كه له‌گه‌ڵ دوو پارتی عه‌ملانی هاوپه‌یامن بوون ،ئه‌ی باشه بۆ چه‌ند مانگێك دواى ئ �هو هه‌ڵبژاردنه كۆمه‌ڵی ئیسالمی و یه‌كگرتووی ئیسالمی هه‌ر یه‌كه‌یان به‌جیا ب�ه‌ش��داری��ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانیان كرد ،كه‌چی ده‌نگێكی زۆریان به‌ده‌ستهێنا؟ به‌اڵم ئێستاش دوای چوار ساڵ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش كه چوار موالید زیادی ك��ردوه ،كه‌چی ه �ه‌ردوو پارتی ئیسالمی له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستاندا ده‌نگه‌كانیان كه‌می كردوه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی
كه ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانیان له په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌دایه‌كی باشیان پێشكه‌ش ك��ردووه؟ ه �ه‌ردوو حیزب ڕێكخستنێكی خزمه‌تگوزاریان ه�ه‌ب��ووه ،خزمه‌تێكی زۆری��ان پێشكه‌ش به هاوواڵتیان كردوه، جا نه خه‌ڵكی كوردستان ئه‌وه‌نده سپڵه‌یه چاوی له‌و هه‌موو خزمه‌ته‌ی دوو پارته ئیسالمییه‌ك ه نه‌بێت ،نه ئه‌ندام‌و الیه‌نگرانی ئه‌و دوو پارته‌ش ڕیزه‌كانی حزبه‌كه‌یان جێهێشتوو ه و وازیانهێناوه .دی��اره دزی و ته‌زویر له الیه‌ن هه‌ندێك ل ه ئه‌ندامه كورده‌كانی كۆمسیۆن له ئاستی عێراقدا قورسرته تا له‌سه‌ر ئاستی كوردستان .كه‌واته له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستاندا زیاتر ده‌توانرێت ده‌نگی پارته ئیسالمییه‌كان كه‌م بكرێته‌و ه تا له هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق .بۆیه داوا له هه‌ردوو حزبی ئیسالمیی كوردستان ده‌ك �ه‌م كه خۆیان به دۆڕاو نه‌زانن ،به‌ڵكو خۆیان به مه‌زڵوم و فێڵلێكراو بزانن .جا یان له‌مه‌ودوا به‌شداریی هه‌ڵبژاردن نه‌كه‌ن تا كۆمسیۆنێكی سه‌ربه‌خۆ و پڕ متامنه له كوردستان ته‌شكیل ده‌بێت ،ك ه ته‌مسیلی ئیراده‌ی خه‌ڵكی كوردستان بكات ،یان بگه‌ڕێن ڕێگای ڕێگری ئه‌و فڕ‌وفێڵ‌و دزییه بدۆزنه‌وه ،چونكه موسڵامن دوو جار له كونێكه‌وه ناگه‌زرێت.
كولتووری كوده‌تا له نێوجه‌رگه‌ی دیموكراسیدا ئومێد محه‌مه‌د هه‌ڵبژاردن و ژیانی پ هرله‌مانیی بۆ هه‌رێمی كوردستانی دوای ڕاپه‌ڕین، ئه‌زموونێكی ن��وێ ب��وو ،به‌وپێیه‌ی خه‌ڵكی ته‌نیا ڕژێمێكی سه‌ربازییان ده‌ن��اس��ی ك � ه هیچ م��ان��ای�ه‌ك��ی بۆ ژیانی دیموكراسی نه‌هێشتبووه‌وه. ڕاپه‌ڕینیش گه‌رچی وه‌رچه‌رخان بوو ل ه شێوه‌ی كاری سیاسیی هه‌رێمی كوردستان و تا راده‌ی�ه‌ك��ی زۆریش ئازادیی هێنا ،به‌اڵم ئه‌ویش دواجار به‌رئه‌نجامی واقیعێكی سه‌ربازیی بوو ك ه هه‌ر ب ه ته‌كنیكی سه‌ربازیی هاته‌ئارا ،وات��ا راپه‌ڕینیش دیسان
گۆڕینی سیستمی سیاسیی هه‌رێمی كوردستان بوو ل ه عه‌سكه‌رتاریه‌ته‌و ه بۆ عه‌سكه‌رتاریه‌تێكی دیكه .هه‌ربۆی ه به ماوه‌یه‌كی كورت دوای به‌رجه‌سته‌بوونی حوكمی كورد ل ه به‌شێكی واڵتی خۆیدا، ش �ه‌ڕوش��ۆڕی نێوان الیه‌ن ه كوردییه‌كان به‌رۆكی خه‌ڵكی گرته‌وه ،ئه‌مه‌ش چونكه خودی ئه‌و الیه‌نانه‌ش هه‌ڵقواڵوی واقیعه سه‌ربازییه‌كه‌ی به‌ر ل ه راپه‌ڕین بوون و به شتێكی وه‌كو كوده‌تا ده‌سه‌اڵتیان گرتبووه ده‌ست ،بۆی ه ل ه نێوان خۆیاندا ل ه حاڵه‌تی كوده‌تای به‌رده‌وامدابوون به‌سه‌ر یه‌كرتیدا. ب ه تێپه‌ڕبوونی سااڵنێك و ورد ه ورده ڕەواج په‌یداكردنی به‌هاكانی دیموكراسی و ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ی چه‌ند پڕۆسه‌یه‌كی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ،ئێستا ده‌ب��ێ��ت هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان عه‌قڵییه‌تی ك��وده‌ت��ای تێدا پووكابێته‌و ه و جیهانبینیی دیموكراسی و ژیانی فره‌یی و راده‌ستكردنی ئاشتییانه‌ی ده‌س���ه‌اڵت ،هه‌ژموونی به‌سه‌ر واقیعی سیاسیدا هه‌بێت ،چونك ه ناشێت ل ه واڵتێك یان هه‌رێمێكی بچووكی وه‌كو هه‌رێمی
كوردستان ،هه‌میش ه الیه‌نه‌كان ل ه ملمالنێی ناته‌ندروستی سیاسی و حیزبایه‌تیدا بن ،ك ه هه‌م خه‌ڵك باجه‌كه‌ی بدات و هه‌م خۆشیان به‌رده‌وام ل ه یه‌كرت ب ه گومان بن و نه‌توانن ل ه نیازی ب هرامبه‌ره‌كانیان تێبگه‌ن. ب ه ئاوڕدانه‌و ه ل ه مێژووی ملمالنێی سیاسی و هه‌ڵسه‌نگاندنی هه‌ڵبژاردنه‌كانی رابردوو ،ب ه منوون ه هێنانه‌وه‌ش ب ه نزیكرتین پڕۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 21ی ئه‌یلووله ،به‌داخه‌و ه ناگه‌ین ه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی هه‌رێمه‌كه‌مان ل� ه ده‌س��ت كولتووری كوده‌تا ده‌ربازی بووبێت .ئێمه له‌گه‌ڵ هه‌ر هه‌ڵبژاردنێكدا ،جۆره‌ها كوده‌تا ده‌بینین ك ه وێنای ملمالنێیەكی سیاسیی ناكامڵ و به‌دحاڵیبوون ل ه ده‌سه‌اڵتداریی ده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ی ده‌رب��اره‌ی ساخته‌كاریی زۆر ل ه الیه‌ن چه‌ند حزبێكه‌و ه و په‌نابردنه‌به‌ر چه‌ندین ڕێوشوێن بۆ ته‌زویركردنی ئیراده‌ی گه‌ل ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كاندا دەوترێت ،ب ه بڕوای من شتێكی چاوه‌ڕوانكراوبوو ،چونك ه هیچ كام ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشووی هه‌رێمی
كوردستان ل ه ڕووی ته‌كنیك و ن هزاهه‌ته‌و ه نه‌ك نه‌گه‌یشتوونه‌ت ه ئاستی ستاندراده جیهانییه‌كان ،به‌ڵكو هه‌رێمی كوردستانیان ك���ردوو ه ب� ه به‌شێك ل� ه لیستی ڕەش��ی رێكخراو ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان و ناڕەزایی و ه هراسانیی نێوخۆییشیان به‌شوێندا هاتووه. پ��رس��ی��اره‌ك��ه‌ش ئ���ه‌وه‌ی���ه :بۆچی پایه‌یه‌كی جوانی دیموكراسی و رێگه‌یه‌كی هاوچه‌رخانه‌ی ده‌ستاوده‌ستی ده‌سه‌اڵت كه هه‌ڵبژاردنه ،بۆ ئه‌م هه‌رێمه‌ی ئێم ه ده‌بێته دێوه‌زم ه و هۆكاری تۆراندنی ده‌نگده‌ر ل ه هه‌ڵبژاردن و زیاتر قووڵكردنه‌وه‌ی بێمتامنه‌یی نێوان الیه‌نه‌كان؟ من پێم وای ه به‌ر ل ه هه‌ر شتێك ئه‌م كێشه‌ی ه ل ه هه‌ناوی بیركردنه‌و ه و عه‌قڵییه‌تی سیاسیی الیه‌نه‌كان خۆیانه‌و ه له‌دایكبووه، چونك ه تائێستاش جا ب ه ئاشكرابێت یاخود په‌نهانی ،كولتوور و عه‌قڵییه‌تی كوده‌تا و كوده‌تاچێتی به‌سه‌ر سلوكی به‌شێك له سه‌ركرد ه سیاسیی ه ده‌ستڕۆیشتووه‌كانه‌وه‌یه، ئه‌وان ه ئه‌گه‌ر تا دوێنێ ل ه مه‌یدانی شه‌ڕدا كوده‌تایان به‌سه‌ر ڕكابه‌ره‌كانیاندا كردبێت
و ل��ێ��ی��ان ك��وش��ت�بن ،وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ل ه ش��ه‌ڕی ن��اوخ��ۆدا بینیامن ،ئه‌وا ئه‌مڕۆ مۆدێلی نوێی كوده‌تا په‌یڕەو ده‌ك��هن ،ك ه ده‌ستكاریی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن و م��وس��اده‌ره‌ی ده‌نگی به‌ده‌ستهاتووی ڕكابه‌ره‌كانیانه ،له رێگه‌ی چه‌ند میكانیزم و ته‌كنیكێكه‌وه ك ه پێشوه‌خت و ب ه وردیی پیالنیان بۆ كێرشاوه. له‌م ئه‌نجامه‌و ه ده‌رده‌كه‌وێت خه‌له‌لی پڕۆسه‌كانی هه‌ڵبژاردن له كوردستان ،به‌رئه‌نجامی خه‌له‌لی عه‌قڵییه‌تی سه‌ركرد ه سیاسییه‌كانه، ك ه دوای ده‌یان ساڵ ل ه موماره‌سه‌ی دیموكراسی ،هێشتا پێیان شه‌رم نییه ل ه به‌رگێكی نوێی كوده‌تاچێتیدا ده‌رب���ك���ه‌ون ب��ۆ ب � ه زه‌وی���دادان���ی نه‌یارانیان ،سندوقی ده‌نگدانیشیان ب�ه‌الو ه هه‌مان مه‌یدانی ملمالنێ و یه‌كرتكوشتنه‌كه‌ی سااڵنی نه‌وه‌ده‌كان بێت ،ب��ه‌اڵم ب ه پیالن و ته‌كنیكی هاوچه‌رخه‌وه.
هه‌ڵبژاردن؛ گه‌ڕانه‌وه بۆ پێشه‌وه ئاسۆ حسێن _ رانیه ئ�ه‌گ�ه‌ر ل� ه ڕووی فیزیكیی وش�هی (گ هڕانه‌وه)و ه ده‌ستپێبكه‌ین ،ئه‌وا گ هڕانه‌و ه به‌رده‌وام بۆ دواوه‌ی ه نه‌ك بۆ پێشه‌وه ،به‌اڵم ئه‌م هه‌ڵبژاردن ه ئه‌و رسوشت ه فه‌لسه‌فییه‌ی پێ به‌خشی كه‌وا به‌شێك ل ه قه‌وار ه سیاسیه‌كانی
هه‌ڵبژاردن ل ه رێژەی ده‌نگدا گ هڕانه‌و ه دواوه و ل ه ژماره‌ی كورسیدا چوون ه پێشه‌وه. 9 / 21بوو ه ڕۆژێكی مێژوویی بۆ كیانه سیاسییه‌كان .بڕوام وای ه بیستودوو ساڵی راب��ردووی حكومڕانیی كوردی و ئه‌زموونی كاری حیزبایه‌تی ل ه كوردستاندا ،هێنده‌ی ئه‌مساڵ باسكراو و زیندوو نه‌بووه ،ئه‌وه‌ش ته‌نها به‌و مانای ه نایه‌ت ك ه هه‌ڵبژاردنی تیادا ئه‌نجامدرا ،به‌ڵكو هه‌موو ئه‌و ئومێد و ئاینده‌بینی و به‌هاره‌ی ق�ه‌واره‌ك��ان له چاو هڕاوانیدا خۆیان بۆ ئاماده‌كردبوو ،له كه‌شوهه‌وادا پایزێكی دره‌نگكه‌وتوو بوو، به‌اڵم بۆ الیه‌ن ه سیاسییه‌كان پایزێك ه له‌و په‌ڕی ره‌نگ زه‌ردیدا. ده‌مێك ه ئه‌و ڕسته‌یه‌م خوێندووەته‌وه
ك ه ده‌ڵێت «گه‌اڵكان كات ێ ده‌وه‌رن ك ه خۆیان ل ێ بووه‌ت ه زێ��ڕ» .بۆی ه ئه‌گه‌ر سه‌یرێكی رۆژانی پێش هه‌ڵبژاردن بكه‌ین ،به‌رپرسانی حیزبی ،چونك ه ده‌وروب���ه‌ری خۆیان به قه‌ره‌باڵغی ده‌بینی و رشیتی په‌ڕۆیه‌كان سێبه‌ریان بۆ خه‌ڵك ك��ردب��وو ،ك��ه‌ژاوه‌ی ئۆتۆمبێله‌كان سه‌ره‌تا و كۆتاییان دیارنه‌بوو، گیرفانی به‌خشنده‌ییان پڕبوو ل ه پ��ار ه و ده‌مانچ ه و الپتۆپ و به‌ڵێنی دامه‌زراندن، ك ه ئه‌مان ه موشته‌رییان زۆره ،ئیدی وایانزانی ته‌واوی خه‌ڵكی كوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌واندایه و پشتیان كردووەت ه حیزبه‌كانی تر. من ده‌مه‌و ێ جارێكی تر بگه‌ڕێمه‌و ه بۆ ناونیشانی بابه‌ته‌كه‌م (گ هڕانه‌و ه بۆ پێشه‌وه). دوای ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن،
جگ ه ل �ه پ��ارت��ی دی��م��وك��رات ،هه‌موو حیزبه‌كانی تری كوردستانی په‌ڵپیان گرت ل ه ئه‌نجامه‌كان ،چ ئه‌وانه‌ی كورسییان كه‌می كردبوو ،چ ئه‌وانه‌ش كورسییان زیادكردبوو، ئه‌م په‌ڵپ و ناڕەزاییه‌ش ته‌نها كۆمسیۆنی نه‌گرته‌وه ،به‌ڵكو جه‌ماوه‌ر و الیه‌نگری حیزبه‌كانیش كه‌وتن ه ره‌خنه‌گرتن له به‌رپرسانی حیزب .له‌سه‌ر ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی به‌ده‌ستهاتوون ،ئه‌وه‌ی ل ێ خوێندرایه‌وه ئ���هو ه ته‌نها كۆمسیۆن نیی ه ئۆباڵی كه‌مبوونه‌وه‌ی ده‌نگه‌كانی ل ه ئه‌ستۆیه، جا ل ه ڕێگه‌ی هه‌ژمارنه‌كردن بووبێت ،یان هه‌ر ڕێگه‌یه‌ك ك ه كۆمسیۆن خۆی ده‌یزانێ، به‌ڵكو ئه‌و ه سه‌رۆك‌و سه‌ركرد ه و مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تیی حیزبه‌كانن
ئۆباڵی دووه‌م ل ه ئه‌ستۆیانه ،ئاخۆ ب هراورد ب ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی رابردوو و هاتنی سێ جیلی تری ده‌نگده‌ر له‌جیاتی هه‌نگاونان و به‌ره‌وپێشچوون ،بگه‌ڕیێته‌و ه بۆ دواوه، ئه‌و حیزبانه‌ی كورسیان كه‌می ك��ردووه، دیار ه پاشه‌كشه‌ی گه‌وره‌یان كردووه ،به‌اڵم گله‌ییه‌ك ه الی ئه‌وانه‌ش ه ك ه كورسییان زیادی ك��ردووه ،گوای ه ده‌نگیان زی��ادی ك��ردووه، ل ه كاتێكدا ئه‌وانیش ل ه پاشه‌كشێدابوون، كه‌وات ه ئێم ه با بزانین ئه‌وانه‌ی كورسییان زیادی كردوو ه (كورتهێنانی ده‌نگ‌و كورسیی زی��اد) ئایا گه‌شه‌یان ك��ردوو ه یان نا؟ ئایا گ هڕاونه‌ته‌و ه داواو ه یان به‌ره‌وپێشچوون؟ یان هه‌ردووكیانه ،گ هڕانه‌و ه بۆ پێشه‌وه! با ئه‌و حیزبان ه وه‌اڵمێكی دروستامن بده‌نه‌وه.
15 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
كاری ئیسالمی له نێوان پارت و ته‌وژمدا نازم عه‌بدوڵاڵ نزیكه‌ی سه‌ده‌یه‌كه كاری ئیسالمی له چوارچێوه‌ی پێگه‌یاندنی بنچینه‌یه‌كی كۆنكرێتی و ڕێكخستنی پۆاڵین و دروستكردنی كۆمه‌ڵگای ئه‌لته‌رناتیڤ خۆی بینیوه‌ته‌وه و درێژەی به كاروانی ڕاب��وون��ی ئیسالمی داوه .بنچینه‌ی كۆنكرێتی وات�ه بنیاتنانی په‌یكه‌ری ڕێكخسنت به قاڵبێكی دیاریكراو له سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه ،به یه‌ك ڕێنامیی و په‌روه‌رده و به یه‌ك شێوه بیركردنه‌وه، كه ئه‌م شێوازی كاركردنه ئه‌گه‌ر له قۆناغێكدا به‌رانبه‌ر بزاڤه ماركسی و چه‌پگه‌راكان ڕۆڵی بووبێت و وه‌اڵمێك بووبێت بۆ ئه‌و سه‌رده‌مه ,ئ�ه‌وه به دڵنیاییه‌وه بۆ ئه‌م سه‌رده‌مه كۆمه‌ڵێك خاڵی نێگه‌تیڤی ه �هن ،ئه‌گه‌ر ئه‌و بزاڤانه به‌خۆداچوونه‌وه نه‌كه‌ن و گۆڕانكاری له میكانیزمی كاركردنیاندا ن���ه‌ك���هن ،ل �ه‌ج��ی��ات��ی گ��ه‌ش��ه‌ك��ردن ئه‌پووكێنه‌وه. سه‌ره‌كیرتین خاڵه نێگه‌تیڤه‌كانیش ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن: ی�����ه‌ك�����ه‌م :ده‌ب���ێ���ت���ه ه���ۆی خ��ۆج��ی��اك��ردن �ه‌وه ل��ه ك��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه و دروستكردنی په‌رده‌یه‌كی ڕێگر له نێوان ئه‌و بزاڤانه و كۆمه‌ڵگه‌دا ،به جۆرێك شوێنكه‌وتوانی ئه‌و بزاڤه ئیسالمییانه خۆیان به نوێنه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی حه‌ق ده‌زان��ن و به گومڕا و سه‌رلێشێواو و الده‌ر سه‌یری خه‌ڵكی تر ده‌ك�هن، خه‌ڵكیش وا بۆ ئه‌و بزاڤانه ده‌ڕوانن كه شتێكی جیاوازن له‌وان. ل���هه���ه‌م���ان ك���ات���دا الی��هن��ه
عه‌ملانییه‌كانیش زۆر سوودمه‌ند بوون له كه‌نارگیریی ئ �هو الیه‌نانه و ل ه په‌یامه نوخبه‌وییه‌كانیان .هه‌روه‌ها له ڕاگه‌یاندنه‌كانیاندا وا وێنایان ده‌كه‌ن كه ئه‌وانه دژ به خواست و ئیراده‌ی خه‌ڵكن و ئ�ه‌وان گه‌الن پێش ناخه‌ن و په‌یامه‌كانیان ڕەنگدانه‌وه‌ی هیوا و خولیای خه‌ڵك و جه‌ماوه‌ر نین ،ناتوانن ئابووریی واڵت پێش بخه‌ن و ئارمی و ئاسایش به‌رقه‌رار بكه‌ن ،ئه‌مانه په‌یامی ته‌كفیركردن و تۆقاندنی خه‌ڵكیان پێیه، نوێنه‌ری گه‌ل و واڵت��ی خۆیان نین، ڕۆژێك داكۆكی له ئه‌فغانستان ده‌كه‌ن و ڕۆژێك له توركیا و ڕۆژێكی تریش له میرس و سوریا .كه هه‌موو جارێك ئه‌و عاتیفه دینییانه زاڵ ده‌بن به‌سه‌ر لۆژیك و هه‌ڵوێستی سیاسییاندا ،كه هیچ ئه‌نجامێكیشی لێ په‌یدا نابێت.
ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێن كه ئیسالمییه‌كان ناتوانن له‌گه‌ڵ هێز و ئایدۆلۆژیاكانی تردا بژین. الی �هن �ه ئیسالمییه‌كان ك �ه به‌م شێوه‌یه وێنا ئه‌كرێن ،ئه‌ركێكی زۆر گ���ران ده‌ك �ه‌وێ��ت �ه س��ه‌ر ش��ان��ی��ان بۆ پیاده‌كردنی هه‌موو میكانیزمێكی لۆژیكی بۆ ڕەواندنه‌وه‌ی ئه‌و گومانانه، چونكه بزاڤێك به‌و شێوه‌یه وێنا بكرێت، ئ �ه‌وه به دڵنیاییه‌وه خه‌ڵك ح�ه‌ز به نزیكییان ناكه‌ن و به هه‌ڕەشه‌یان ده‌زان���ن بۆ س �ه‌ر ئابووریی واڵت و قه‌واره و بوونیان .تا ئێستاش زۆرێك له كادیر و بانگخوازانی هه‌ندێك له بزاڤه ئیسالمییه‌كان گوتارێكی له‌قاڵبدراوی نه‌گۆڕی ته‌قلیدییان هه‌یه و تا ئێستاش نه‌گه‌یشتوون ب�هو قه‌ناعه‌ته‌ی هه‌ر میكانیزم و گوتارێك خه‌ڵك لێی بێزار
بوو و له‌گه‌ڵی گه‌یشنت به بنبه‌ست، ده‌بێت بگۆڕدرێت ،چونكه ئه‌وه هیچ بنه‌مایه‌كی زانستی نییه .زۆر پێویسته كه جیاوازی بكرێت له نێوان پڕۆژە و كه‌سایه‌تی و ئ�ه‌رك��ی بانگخواز، له‌گه‌ڵ پ��ڕۆژە و كه‌سایه‌تی و ئه‌ركی كۆمه‌ڵه‌كه‌سێك كه له ڕێكخراوێكدا ل �ه‌س �ه‌ر پ��ڕۆژەك��ارێ��ك��ی ه���ه‌ره‌وه‌زی ڕێكه‌وتوون .له بانگخوازدا پابه‌ندی و خ��ۆڕازان��دن �ه‌وه به ئاكار و بنه‌ما ئیسالمییه‌كان مه‌رجه ،به‌اڵم له كاری هه‌ره‌وه‌زیدا كراوه‌یی هه‌یه ،له هه‌مان كاتدا به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی پڕۆژە مه‌رجه. دووه‌م :دوورك���ه‌وت���ن���ه‌وه له گوتاری نوخبه .ده‌بێت گوتاره‌كان ڕێگه‌چاره‌بن بۆ كێشه‌ی رۆژان��هی خه‌ڵك ،ئه‌گه‌ر ڕاڤه‌ی ده‌قێكی شه‌رعی ك �را ،په‌یامی سه‌ركرده‌یه‌ك بێت بۆ
هه‌موو چین و توێژەكانی خه‌ڵك، پوخت و گشتگیر بێت ،ورده‌ك��اری و بابه‌ته خیالفییه‌كانی جێ بهێڵردرێن بۆ ده‌زگ��ا په‌یوه‌ندیداره‌كان ،چونكه پارت وه‌كو مزگه‌وت وایه و بۆ هه‌موو خه‌ڵكه ،س �ه‌رك��رده‌ی پارتیش وه‌كو گوتاربێژ وایه و نابێت په‌یامه‌كه‌ی بۆ توێژێك ،یان بۆ چه‌ند كه‌سێك بێت، ڕێڕەوێكی دیاریكراو بسه‌پێنێت به‌سه‌ر نوێژخوێنه‌كاندا ،چونكه ئاماده‌بوونی هه‌رتاكێك له مزگه‌وت بۆ به‌رچاوڕوون بوونیه‌تی له ئه‌ركی سه‌رشانی .زۆر گرنگه ئامانجامن گه‌یاندنی مه‌به‌ستی شه‌رع بێت ،نه‌ك خوێندنه‌وه‌ی ده‌ق به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا ،به جۆرێك جوودای نه‌كه‌نه‌وه له ئامۆژگاریی واعیزێكی ئاینی ،كه له مه‌به‌ستی شه‌رع و خاوه‌ن په‌یامه‌كه تێنه‌گه‌ن.
به داخ �ه‌وه تا ئێستا نه‌توانراو ه پ������ه‌روه‌رده‌ی ئیسالمی و ئ��اك��اره به‌رزه‌كانی بخرێنه چوارچێوه‌ی داوا و ئامانج و پڕۆژەكانی ژیانی خه‌ڵكه‌وه، به جۆرێك خه‌ڵكی به‌رژەوه‌ندییه‌كانیان له بیروباوه‌ڕ و ڕەوشتی ئیسالمیدا ببیننه‌وه ،وه‌ك��و دۆزی��ن �ه‌وه‌ی هه‌لی كار و چاره‌سه‌ر بۆ كێشه ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان و ...هتد. سێیه‌م :بزاڤه ئیسالمییه‌كان بۆ ده‌رب��ازب��وون له خاڵه نێگه‌تیڤه‌كانی بنچینه‌ی پ��ۆاڵی��ی��ن ،پێویسته له چ��وارچ��ێ��وه‌ی ت �ه‌وژم��ێ��ك��دا پ�لان و به‌رنامه‌كانیان دابڕێژن و میكانیزم و پله‌به‌ندیی ڕێكخسنت بخرێته پله كۆتاییه‌كانه‌وه ،ئه‌وله‌ویه‌ت بدرێت ب��ه خ��زم �ه‌ت��ك��ردن و پ�لان��ی س��ااڵن�ه و پێگه‌یاندنی ك��ادی��ر ب �ه هه‌موو ج��ۆره‌ك��ان��ی �ه‌وه ،ئ �هو پۆستانه‌ی كه ملمالنێیان له‌سه‌ر ده‌كرێت و زۆرجار به‌ره‌وپێشچوون پ �ه‌ك ده‌خ���هن ،به كۆمه‌ڵێك به‌ربه‌ست كه‌م بكرێنه‌وه و س��ه‌رك��رده م��ێ��ژووی��ی و خ��اوه‌ن ئه‌زموونه‌كان ڕێزیان لێ بگیرێت و خه‌ڵكانی دڵسۆز و گه‌نج بخرێنه بواره مه‌یدانی و داموده‌زگا ته‌نفیزییه‌كانه‌وه. كۆمه‌ڵێك نازناو و پۆست هه‌ن له په‌یكه‌ری حیزبیدا ،البربێن ،چونكه پله و پۆست له په‌یكه‌ری حیزبیدا به شێوه‌ی ئێستا ده‌بێته به‌شێك له به‌ربه‌ستی گه‌شه‌كردن .خۆبه‌دوورگرتن له‌سه‌ر پابه‌ندبوون به نه‌گۆڕە حیزبییه‌كانه‌وه، وه‌كو دكتۆر عه‌بدوڵاڵ نوفه‌یسی ده‌ڵێت: «ئ���هو كۆمه‌ڵگه‌یانه‌ی هۆشیاریی سیاسییان هه‌یه ،خه‌ریكه بیرۆكه‌ی حیزبایه‌تیی ته‌قلیدی تیایاندا كاڵ ده‌بێته‌وه و بیرۆكه‌ی ته‌وژم جێگه‌یان ده‌گ��رێ��ت�ه‌وه« .ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ڵێت كه جیاوازیی ته‌وژم له‌گه‌ڵ حیزبدا ،ئه‌وه‌یه ك �ه ت���ه‌وژم كۆمه‌ڵه‌كه‌سێك له‌گه‌ڵ جیاوازییان له بۆچووندا ،له‌سه‌ر پالن و به‌رنامه و نه‌خشه‌یه‌ك رێكده‌كه‌ون و كاری بۆ ده‌كه‌ن.
ده‌سه‌اڵت و كوشتن بێستون ئه‌بوبه‌كر م��اوه‌ی �ه‌ك��ی زۆر ب �هن��او م��ێ��ژووی ك��وردەوە ،دواتر مێژووی ئیسالمییەوە، ورد ه ورده شه‌ن و كه‌وی ئه‌و مێژووه‌مان گوێ لێ ده‌بێت و تێیدا ده‌ژی��ن ،دواتر ته‌ماشای ده‌سه‌اڵتی به‌ڕێوه‌بردنی له الیه‌ن كه‌سایه‌تی ئیسالمی و عه‌ملانییەوە ده‌كه‌ین ،ئه‌و پرسیاره دروست ده‌بێت: بۆ له‌م سه‌رده‌مه‌دا كه‌سایه‌تیی مسوڵامن ناتوانێت ده‌س��ه‌اڵت به‌ڕێوه ببات؟ له میرس ئه‌م ه روویدا ،چه‌ندین ره‌هه‌ندی لێكدرایه‌وه ،كه په‌یوه‌ندیی به‌كه‌موكوڕیی و كه‌مته‌رخه‌میی (مورسی)یه‌وه هه‌بوو، ره‌هه‌ندی دیكه ،وه‌ك :به‌رژەوه‌ندیی واڵتانی ئه‌ورپا نه‌بوو كه ئه‌و له‌سه‌ر حوكم بێت.كه‌سایه‌تیی مسوڵامنی ته‌مه‌ن
هه‌ڵكشاو ،ئ��ارام و جێگر ،ناتوانێت ره‌شه‌كوژی بكات ،ناتوانێت به گومانی هه‌بوونی ت��اوان ،مرۆڤی دی بكوژێت، ناتوانێ له كۆمه‌ڵێكدا دوو كه‌سی خراپ هه‌بوو ،هه‌موویان ته‌فروتونا بكات، ناتوانێت له‌به‌ر ب�ه‌رژوه‌ن��دی��ی كه‌سی شه‌ڕوشۆڕ گه‌رموگوڕ بكات ،ناتوانێت هه‌موو ئه‌وانه‌ی پاشاموه‌ی ده‌سه‌اڵتی ترن و رق و كینه له دڵ��ن ،راسته‌وخۆ پێش ئه‌وه‌ی كرداری ناڕەوا بكه‌ن ،ئه‌م له سێداره‌یان بدات و ،...به‌اڵم بۆ ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ی بیه‌وێت له جیهاندا ،ده‌سه‌اڵت به‌ڕێوه ببات ،له‌سه‌ر كورسیی ده‌سه‌اڵتی واڵتێك جێگر بێت ،به‌شێوه‌كی رێژەیی ده‌بێت گوێ به به‌های ره‌وشتی نه‌دات، ده‌بێت به‌هۆی گومانه‌وه خه‌ڵكی تر له‌ناو ببات ،ده‌بێت پیاوكوژ چوارچێوه و
قه‌فه‌زی ئارامی بۆ دروست بكه‌ن تا ورد ه ورده دوای یه‌ك دوو وه‌ن��ه‌وه‌ز خه‌وی ترسی لێده‌كه‌وێت ،به‌اڵم له دڵه‌ڕاوكێدا، چونك ه دنیا وای لێهاتووه ،هه‌ندێك كات بێمتامنه‌یی بوو ه به دیارده له نێو ده‌سه‌اڵتدا. پیاوكوژی ،له كۆنه‌وه له‌نێو كوردا ره‌گی داكوتاوه ،هه‌ر پیاوێك له منداڵه‌ی توڕە ببێت ،ده‌ڵێت ده‌تكوژم ،یان كاتێك ی��اری له‌گه‌ڵ منداڵ ده‌ك��رێ��ت ،وشه‌ی كوشنت ب �ه‌س �ه‌رده‌م �ه‌وه وه‌ك ته‌ره‌قه ده‌رده‌چ��ێ��ت .ده‌سه‌اڵتگرتنه‌ده‌سه‌ت و پیاوكوژی وه‌ك سزا ،دوو دیوی یه‌ك دراون، به‌خشكه‌یی له ئه‌مڕۆدا ئه‌و واتایانه له پشت ئه‌و دوو وشه‌وه‌ن ،به‌اڵم كوشتنه‌كان تا چه‌ند ره‌وان و تا چه‌ند سته‌مكارییه؟ پێوانی ئه‌وانه ،هه‌ندێك كات به‌ده‌ست
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
یاسای دروستكراوی ده‌ست مرۆڤه ،مرۆڤ تێیدا زۆرجار سته‌می لێده‌كرێت و مردن ه �ه‌رزان ده‌كرێت له‌به‌ر به‌رژەوه‌ندیی ك �ه‌س��ی ،ی��ان ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی .ب �ه هۆی دروستكردنی درۆیه‌كی دیبلۆماسیانه‌وه، زۆر كات ه�� هزاران م��رۆڤ له‌ژێر ناوی جیاجیاجادا ده‌كوژرێن و دواتر كه‌سایه‌تیی ده‌س��ه‌اڵت��دار م��ووچ� ه ب��ۆ خ��ان �ه‌واده‌ی ده‌بڕێته‌وه ،ب ه شه‌هید ناوزه‌د ده‌كرێت. تاوان و سزا ،دوو چه‌مكی فره‌واتان ،له نێو زمانی دانوستانكاریدا كاری پێده‌كرێت، زۆرجار له‌ژێر ناوی تاوانی هه‌ڵبه‌سرتاو واڵتێك وێ��ران ده‌ك��رێ��ت ،نه‌ته‌وه‌یه‌ك ته‌فروتونا ده‌كرێت ،دواتر ناوی ده‌نرێت ئ �هو قۆناغانه‌ی ك�ه پێوست ه هه‌موو میلله‌تێك بیبڕێت تا ده‌گاته ئارامیی ده‌سه‌اڵت!
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
له‌كاتێكدا ئه‌م بارودۆخه ،مرڤه‌كانی تر ،خواست و به‌رژوه‌ندییانی تێدایه، دواتر خۆیان ده‌ست به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا ده‌گرن و ده‌سه‌اڵت و پیاوكوژی به‌پێی یاسای به‌رژەوه‌ندساز رێكده‌خه‌نه‌وه .یه‌ك مرۆڤ ،له‌ژێر ده‌سه‌اڵتێكدا بكوژرێت، خاوه‌ن ده‌س�ه‌اڵت لێی به‌رپرسه ئه‌گه‌ر ناڕەوا بێت.یه‌ك مرۆڤ ئازاد و سه‌رفراز و سه‌ربه‌خۆ بێت ،ل ه چاكه و پاداشتدا خاوه‌ن دسه‌اڵت تێیدا به‌شداره .بۆیه وه‌رگرتنی ده‌س �ه‌اڵت له الیه‌ن خواناسانه‌وه ،زۆر جار ره‌تكراوه‌ته‌وه.ئیاممی ئه‌بو حه‌نیفه وه‌رگرتنی ده‌سه‌اڵتی ره‌تكردووه‌ته‌وه، چونكه به‌رپرسیارێتییه‌كی گه‌وره‌یه بۆ م��رۆڤ .ده‌س �ه‌اڵت وه‌رگرتن ،به‌تایبه‌ت بۆ یه‌كێك خۆی له‌نێو بازنه‌ی ئیسالمدا ببینێته‌وه ،ده‌بێت وردتر هه‌نگاو بنێت
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
بۆ وه‌رگرتنی ده‌سه‌اڵت .هه‌موو مرۆڤێك ده‌توانێت ه�ه‌وڵ بۆ ده‌س �ه‌اڵت بدات، به‌اڵم مه‌رج نییه هه‌موو مرۆڤێك خواستی ئه‌وه بێت .بۆیه ،دوان �هی ده‌س �ه‌اڵت و كوشنت ،مێژوییه‌كی ك��ۆن و دێرینیان هه‌یه ،ئایا كێ پێوسته بكوژرێت و كێ پێوسته ئ��ازارد بێت دوای ت��اوان ،یان تۆمه‌ت ،به‌اڵم ره‌شه‌كوژی له ئه‌مڕۆدا له ژێر هه‌ندێك ناودا به‌های پێدراوه .گرنگه ده‌سه‌اڵتی دادپه‌روه‌ر به‌هێزترین یاسای ئه‌وه بێت كه ئه‌وه‌ی ده‌كوژرێت به‌گومان نه‌كوژرێت ،ئه‌وكات دادپ��ه‌روه‌ری له‌و ده‌سه‌اڵته‌دا بوونی هه‌یه و ده‌توانرێت ورده ورده چاكسازی تری بۆ بكرێت. له دیدی ئاینیشدا مرۆڤێك یه‌ك مرۆڤی كوشت ،تا دونیا دونیایه نازناوی پیاوكوژی به‌سه‌ردا ده‌سه‌پێ.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 ژماره ( ،)55سێشه‌ممه ،2013/10/8ساڵی دووەم
www.bayanpress.net
پڕۆژه‌یه‌كی مێژوویی بۆ كوردستان
بۆ ئه‌وه‌ی ڕێنیسانسێكی كوردی به‌رپا بكرێت عه‌لی سیرینی هه‌رچه‌ند ه وشه‌ی ڕێنیسانس ئه‌و مانایە ناگه‌یه‌نێ كه لێره‌دا مه‌به‌سته (ڕابوونی نه‌ته‌وه بۆ دروستكردنی ژیار) به‌اڵم له‌به‌ر به‌كارهێنانی باو ،لێره‌دا بۆ هه‌مان مانا ،به كاری ده‌هێنینه‌وه. بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئاستی ڕۆشنبیریی و ئه‌كادیمیی و زانستیی له كوردستان ب��ه��ێ�نرێ��ت�ه ڕی����زی ئ��اس��ت��ی میلله‌ته پ��ێ��ش��ك�ه‌وت��ووه‌ك��ان ،پێویستیامن به بنكه‌یه‌كی ته‌رجه‌مه هه‌ی ه كه سه‌دان كه‌س ،به‌ڵكو هه‌زاران كه‌س ،كاری تێدا بكەن. بنكه‌ی ته‌رجه‌مه: ئه‌م بنكه‌یه ،پێویسته باڵه‌خانه‌ی تایبه‌ت به خۆی هه‌بێت .چه‌ندین ئامێری چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی هه‌بێت .له پێناو ئه‌مه‌دا دوو ئ�ه‌رك پێویسته جێبه‌جێ بكرێن: ی �ه‌ك �ه‌م :ك��ۆك��ردن �ه‌وه‌ی زۆرت��ری��ن ژم���اره‌ی ئ��هو ك��وردان��هی ه �هن��ده‌ران و ن���اوه‌وه‌ی كوردستان كه ش��اره‌زای��ی ته‌واویان ،جگه له كوردی ،له یه‌كێك له‌و سێ زمانه هه‌یه :ئینگلیزی ،فه‌ڕەنسی و ئه‌ڵامنی ،مه‌به‌ستیش له‌م سێ زمانه ئ�ه‌وه‌ی�ه ،چونكه ت��وڕاس و به‌رهه‌می شارستانیی م���رۆڤ ب��ه‌م س��ێ زمانه ده‌وڵه‌مه‌نده هه‌یه. دووه‌م :ك��ردن��ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كۆمپانیا و ده‌زگاكانی بازرگانیی به‌ناوبانگی جیهانی ب��ۆ كتێب ،یان دام �ه‌زران��دن��ی كۆمپانیایه‌كی ك��وردی
هاوشان. بۆ م�هرام��ی یه‌كه‌م پێویستیامن به چه‌ند پسپۆڕێك هه‌یه ،تێكه‌ڵه‌یه‌ك ل�ه ك��ورد و پسپۆری ڕۆژئ���اوای���ی ،بۆ تاقیكردنه‌وه‌ی زمانزانانی كوردی و یه‌كێك له‌و زمانانه‌ی ئاماژەمان پێیدا .لێره‌دا هه‌ر كه‌سێك له تاقیكردنه‌و ه ده‌رچوو، كاری ته‌رجه‌مه‌ی پێ ده‌به‌خرشێ .كاری ئیداریی و پڕۆفێشن به پێی خیربه و خوێندن و توانا دابه‌شده‌كرێ. دووه‌م :هێنانی كتێب ه له ئه‌وروپا و ئه‌مریكا بۆ ناو كوردستان .لێره‌دا وه‌ك قۆناغی یه‌كه‌م هه‌وڵ بدرێت هه‌رچی كتێبه سه‌ره‌كییه‌كان و مه‌رجه‌عییه‌كانی فه‌لسه‌فه و زانست و وێژەی ه ته‌رجه‌مه‌ی كوردی بكرێن .ده‌كرێ ئه‌م بنكه‌یه به سێ شیفت له 24سه‌عاتدا كار بكات، به تایبه‌تی ئه‌و كه‌سانه‌ی ده‌یانه‌وێ به شه‌و كار بكه‌ن .وات�ه شیفتی هه‌شت سه‌عات .جگ ه له‌مه‌ش كاری هه‌ر كتێبێك چه‌ند كه‌سێك ده‌توانن پێی هه‌ڵسن و چه‌ند كه‌سێكیش بۆ موراجه‌عه‌كردنه‌وه‌ی و پ��ێ��داچ��وون�ه‌وه و هه‌ڵسه‌نگاندن. قۆناغی دووه‌م ،پێویسته ئه‌م بنكه‌یه داب���ه‌ش بكرێت ب��ۆ ب�ه‌ش��ی ج��ی��اواز. به‌شی فه‌لسه‌فه ،به‌شی زانست ،به‌شی وێ��ژە ،به‌شی سیاسه‌ت و په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان و به‌شه‌كانی تریش به‌جیا .هه‌ر به‌شه و كتێبه سه‌ره‌كییه‌كانی ئ��ه‌م كێڵگه‌یه ت�ه‌رج�ه‌م�ه ب��ك��ات كه په‌یوه‌سته به‌و .ئرت لێره‌دا چه‌ند كه‌سێكی شاره‌زای كورد و رۆژئاوایی پێویسته ئه‌و كتێبانه ده‌ستنیشان بكه‌ن بۆ ته‌رجه‌مه
كه هه‌م بنه‌ڕەتین و سه‌رەكین و هه‌میش دواهه‌مین لێكۆڵینه‌وه و رشۆڤه‌ن له‌م ب��واره‌دا .لێره‌دا ته‌رجه‌مه‌كردن ده‌بێته شتێكی ب�����ه‌رده‌وام و سیستامتیك، ه�ه‌روه‌ه��ا پێداویستییه‌كی زیندووی كایه‌كانی میلله‌ت ،له پێش هه‌مووشیان زانكۆ و خوێندنگاكان. ل��ه ه��ه‌م��ان ك��ات��دا ،ل��ه میانی دروستكردنی بنكه‌ی ته‌رجه‌مه ،پێویسته پ�هی�مان��گ��ای�ه‌ك دروس���ت بكرێت بۆ ته‌رجه‌مه‌ی ئه‌كادیمی كه ئه‌و قوتابییه سه‌ركه‌وتوو و زیره‌كانه قه‌بول بكات كه له زمان و نووسین لێهاتوون .ده‌كرێ له پۆلی سێی ناوه‌ندی قوتابی وه‌ربگرێت، ب��ۆ م���اوه‌ی 5س��اڵ ل��ه‌م په‌یامنگایه بخوێنێت ،كه پێویسته له ته‌ك كوردیدا سێ به‌شی جیای ئینگلیزی و فه‌ره‌نسی و ئه‌ڵامنی تیێدا بخوێندرێت .به‌اڵم ئه‌و قوتابییانه‌ی ده‌رچ��ووی پۆلی سێی ناوه‌ندین ،پێویست ه ئه‌م زمانانه‌یان له پۆلی یه‌كی سه‌ره‌تاییه‌وه خوێندبێت. ئێستاش له ده‌ره‌وه كوردانی هه‌نده‌ران ل�ه‌م سێ واڵت �ه مناڵه‌كانیان بێگومان به‌م زمانان ه ده‌خوێنن .ئه‌وه‌ی پێویسته حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بیكات،
ئه‌وه‌یه قوتابخانه‌ی زمانی ك��وردی بۆ مندااڵنی كورد له‌م سێ واڵته بكاته‌وه و بودجه‌ی بۆ ته‌رخان بكات .ئه‌مه جگه له قوتابییانی ناوه‌وه‌ی كوردستان كه چه‌ند ساڵێكه له قوتابخانه منوونه‌ییه‌كان ئه‌م زمانانه یان به تایبه‌تی ئینگلیزی فێر ده‌بن. ده‌ك��رێ خوێندنی ماسته‌ریش به جیا بۆ ئه‌م په‌یامنگایه زیاد بكرێت ،له سیستمی خوێندن وه‌ك یه‌كه‌یه‌كی بااڵی خوێندن حسێب بكرێت .ئه‌گه‌ر له ساڵی یه‌كه‌می خوێندن له هه‌ر شارێك سه‌دان قوتابی هه‌بن له‌م په‌یامنگایه بخوێنن، ئه‌وا دوای 5ساڵ له ده‌ستپێكی خوێندن هه‌زاران موته‌رجیمی پڕۆفێشناڵ بۆ ئه‌م بنكه‌یه و بۆ كوردستان دروستده‌بێت، ك ه ده‌كرێ هه‌ر هه‌زار قوتابی له‌مانه، له ته‌ك كوردی ،ل ه یه‌كێك له‌و سێ زمانه، تایبه‌مته‌ندی په‌یدا بكه‌ن. ئیرت به تێپه‌ڕبوونی ڕۆژگ��ار ئه‌م په‌یامنگایه كادیر و پڕۆفێشناڵ بۆ ئه‌م بنكه‌یه به‌رهه‌م دێنێ. به‌اڵم تا ئه‌م په‌یامنگایه ده‌كه‌وێته كار ،كه پێویستی به پسپۆڕی كورد و ڕۆژئاوایی هه‌یه ،پێویسته ئه‌و كوردانه
ئەم پرۆژەیە ئاستی مه‌عریفی و زانستی تاكی كورد دێنێته ئاستی جیهانی پێشكه‌وتوو
كۆبكرێنه‌وه بۆ دروستكردنی تیمی جیاواز بۆ ته‌رجه‌مه‌كردن له‌م سێ زمانه‌وه بۆ كوردی. بۆ منوونه ،له به‌شی فه‌لسه‌فه‌دا ده‌كرێ هه‌رچی كتێبی كۆنی فه‌لسه‌فه هه‌یه ته‌رجه‌مه بكرێن .ئنجا له سه‌ده‌ی چ��وارده‌م�ه‌وه تا ئێستا هه‌رچی كتێبی فه‌لسه‌فه هه‌یه و هه‌رچی مه‌دره‌سه هه‌یه ل ه فه‌لسه‌فه ،تا ڕۆژگاری ئه‌مڕۆمان، ته‌رجه‌مه‌ی كوردی بكرێن .گه‌ر هه‌زار كه‌س هه‌بن تایبه‌ت له‌م بواره ،ده‌كرێ له چه‌ند ساڵێكی كه‌مدا هه‌رچی فه‌لسه‌فه‌ی ڕۆژئاوا هه‌یه ته‌رجه‌مه‌ی كوردی بكرێت. ئه‌مه‌یان وه‌ك منوونه بۆ بواره‌كانی تریش ب ه هه‌مان شێوه .لێره‌دا وێڕای ئه‌وه‌ی ئه‌م پڕۆژەیه سه‌ره‌تای ڕێنیسانسی كورده، به‌اڵم سێ كاری زۆر مه‌زنی تریش له‌گه‌ڵ خۆی دێنێته كایه‌وه: یه‌كه‌م :دروستكردنی سه‌رچاوه‌ی زانستیی و ئه‌كادیمیی بۆ خوێندنگا و زان��ك��ۆ و ب���واره ئه‌كادیمییه‌كان و خوێنده‌وارانی كوردستان ،ك ه به‌داخه‌وه نه كتێبخانه‌كامنان ،نه زانكۆكامنان ئه‌م كا‌یه‌یان تێدا به‌دی ده‌كرێ و نه ئاستی خوێنده‌وارانیشامن به‌پێی ستانده‌ری ئه‌كادیمیی جیهانی پێشكه‌وتووه .بۆیه زانكۆكامنا ن زۆر زۆر له دواوه‌ی ئاستی جیهانین ،چونكه تا بڵێی هه‌ژارن له ڕووی سه‌رچاوه ،ئنجا له بواری لێكۆڵینه‌وه‌ش. ئه‌مه‌ش هۆكارێكه كه نابینین زانكۆكانی كوردستان لێكۆڵینه‌وه پێشكه‌ش بكه‌ن و بێبه‌رهه‌م بن له كێڵگه‌كانی زانستدا. دووه‌م :له دوای 10تا 20ساڵ
ل �ه ده‌ستپێكی ئ��ه‌م پ��ڕۆژەی��ه ،هیچ پێویستییه‌ك نامێنێ بۆ دروستكردنی زمانی ستانده‌ر ،چونكه ئه‌و زمانه‌ی ئه‌م كتێبانه‌ی پێ ته‌رجه‌مه ده‌كرێ ،ده‌بێته زمانی ستانده‌ر و یه‌كجار ده‌وڵه‌مه‌ند كه سه‌رجه‌م لق و پۆپی پێكهاته‌ی كورد بۆ الی خۆی ڕاده‌كێشێ. سێیه‌م :ئاستی مه‌عریفی و زانستیی تاكی ك��ورد دێنێته ئاستی جیهانی پێشكه‌وتوو ،كوردستانیش به جیهانی پێشكه‌وتوو گ��رێ��ده‌دات�ه‌وه .هه‌روه‌ها زمانی كوردیش ده‌كاته زمانێكی زیندووی جیهان و له‌وانه‌شه له دوای 20یان 30 ساڵی تر ببێته ده‌وڵه‌مه‌نرتین زمانی ناوچه‌كه. ئه‌م پڕۆژەیه خه‌یاڵی نییه و ده‌كرێ له كوردستان جێبه‌جێ بكرێت .ملیاران دۆالری نه‌وت هه‌یه ده‌كرێ له پڕۆژەیه‌كی ئاوا سه‌رف بكرێت .بێگومان به‌رهه‌می ئه‌م پڕۆژەیه ده‌بێته هۆی پێشكه‌وتنی زانست و مه‌عریفه و ژیان به گشتی له نێو كۆمه‌ڵگای كوردستان .ه هزاران كه‌س ده‌بێت ه خاوه‌ن كار و فورسه‌تی زۆرتری كاریش به‌رهه‌م ده‌هێرنێت .ب ه سه‌ر ئه‌مه هه‌موویه‌وه ،كوردستان باوه‌ش ده‌گرێته ڕابوونێكی شارستانی ئه‌وتۆ له ئاست ڕابوونه‌كه‌ی ئه‌وروپا ك ه له سه‌ده‌ی پانزه‌مه‌و ه ده‌ستی پێكرد و سه‌ره‌تاش ل ه ڕێگای ته‌رجه‌مه‌كردن ،ڕێنیسانس س �ه‌ری هه‌ڵدا .هه‌روه‌ها ڕێنیسانسی عه‌ره‌بیش ،تا ڕادده‌یه‌كی زۆر ،قه‌رزداری ته‌رجه‌مه‌كردنی به‌رهه‌مه‌كانی زمانه‌كانی دونیای ئه‌و سه‌رده‌مه‌بوو.
په‌یامه‌كانی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه نه‌وشیروان حوسێن سه‌عید به ته‌ماشاكردنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی ٩/٢١بۆ خولی چواره‌می په‌رله‌مان ،ده‌كرێت چه‌ندین په‌یام بخوێنینه‌وه ،كه هه‌ندێكیان ڕاسته‌وخۆ و ئ��اش��ك�ران و ج��ه‌م��اوه‌ر هه‌ستیان پێده‌كات ،هه‌ندێكیشیان ناڕاسته‌وخۆ و تا ڕاده‌ی�ه‌ك په‌نهانن و پێویستی به كه‌مێك وردبوونه‌وه هه‌یه .له‌م وتاره‌دا ه �ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن ب��اس له هه‌ندێك له گرنگرتین ئه‌و په‌یامانه بكه‌ین بۆ الیه‌نه سیاسییه‌كان و كاندیده‌كان و خه‌ڵكی كوردستان به‌گشتی. ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ئه‌و بۆچوونه‌ی پووچه‌ڵكرده‌وه كه ڕەشبینانه له خه‌ڵكی كوردستانی ده‌ڕوان���ی و پێی واب��وو جه‌ماوه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی نه‌گۆڕ به‌سه‌ر حیزبه سیاسییه‌كاندا دابه‌شبوون و ده‌رخستنی كه‌م و كوڕی و گه‌نده‌ڵی و نا عه‌داله‌تییه‌كان ناتوانێت كاریگه‌ری ل �ه‌س �ه‌ر گ��ۆڕی��ن��ی ب��ی��روب��ۆچ��وون��ی��ان هه‌بێت .سزادانی یه‌كێتی و كردنی به هێزی سێیه‌م ڕەنگه باشرتین به‌ڵگه‌ی كرچوكاڵی ئه‌و دید و تێڕوانینه بێت. به كورتی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه حیزبه‌كانی
تێگه‌یاند كه به‌چاوێكی كه‌م ته‌ماشای جه‌ماوه‌ر نه‌كه‌ن و ئاگاداری هه‌ڵوێست و هه‌ڵسوكه‌وتیان بن ،ئه‌گه‌رنا دواتر باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن. ده‌رنه‌چوونی ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له نووسه‌ر و ئه‌كادیمی و شاعیر و هونه‌رمه‌ندانیش یه‌كێكی دیكه‌یه ل��هو پ�هی��ام��ان�هی ك �ه پێویستی به هه‌ڵوێسته‌كردن و له‌سه‌ر وه‌ستانه. هه‌رچه‌نده به به‌راورد له‌گه‌ڵ زۆرێك له كاندیده سه‌ركه‌وتووه‌كاندا ،ئه‌مان شایسته‌تر بوون بگه‌نه په‌رله‌مان ،به‌اڵم به‌هۆی باش به گه‌ڕنه‌خستنی سه‌رمایه ڕەمزییه‌كه‌یان و تێنه‌گه‌یشتنی پێویست له سایكۆلۆجیای جه‌ماوه‌ر ،نه‌یانتوانی س�ه‌رك�ه‌وت��ن به‌ده‌ستبهێنن .گرفتی ئه‌م توێژە ل �ه‌وه‌دا بوو كه به‌زمانێك ده‌دوان و بانگه‌شه‌یان ده‌كرد كه ته‌نها ده‌گه‌یشته به‌رگوێ و چاوی ژماره‌یه‌كی دی��اری��ك�را و ل�ه خ�ه‌ڵ��ك .باسكردنی بڕوانامه‌ی به‌رز و توێژینه‌وه‌ی زانستی و ده‌ربڕینی هه‌ستی شاعیرانه به بێ تێكه‌ڵبوونی ڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ خ��ه‌م و خ �ه‌ون��ی خ�ه‌ڵ��ك زه‌حمه‌ته سه‌رنجی ده‌ن��گ��ده‌ر ب��ه‌الی خۆیدا ڕاكێشێت .غیابی گوتاری جه‌ماوه‌ری الی ئ�ه‌م توێژە ڕەنگه سه‌ره‌كیرتین هۆكاری شكستیان بووبێت .نابێت ڕۆڵی گ �ه‌وره‌ی ڕاگه‌یاندنیش نادیده بگرین .ئه‌وانه‌ی زۆرترین ده‌نگیان هێنا ئ�ه‌وان�ه‌ب��وون كه ب���ه‌رده‌وام له ڕێگه‌ی شاشه‌كانه‌وه ده‌رده‌ك �ه‌وت��ن. ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو كه ده‌نگده‌ری كورد تا راده‌یه‌كی زۆر له‌ژێر
هه‌ژموونی ڕاگه‌یاندایه ،به‌تایبه‌تی ڕاگه‌یاندنی بیرناو .تا ئێستا شاشه‌ی كه‌ناڵه ئاسامنییه‌كان ڕەنگه سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی مه‌عریفه‌ی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی ك��وردس��ت��ان بێت و هه‌ڵوێست و بڕیاره‌كانیشیان هه‌ر له‌وێوه سه‌رچاوه بگرێت .ڕەنگه به‌شێك له بێژەران و ئه‌وانه‌ی به‌رنامه‌ی هه‌فتانه‌یان هه‌یه، به‌هۆی فاكته‌ری دیكه‌وه نه‌یانتوانیبێت سه‌ركه‌وتوو بن ،به‌اڵم نكوڵی له‌وه‌ش ناكرێت كه به‌شێكی به‌رچاو له كاندیده شایسته‌كان به‌هۆی كه‌م ده‌ركه‌وتن له ته‌له‌فیزیۆن و كه‌م نارساوی نه‌یانتوانی ده‌نگی پێویست به‌ده‌ستبهێنن .گرنگه ئه‌و كه‌سانه‌ی كه به‌نیازی خۆپااڵوتنن ب��ۆ چ��وار ساڵی دی��ك�ه ،ل�ه ئێستاوه زه‌مینه‌سازی بكه‌ن و حیزبه‌كانیشیان زیاتر هه‌ل و ده‌رفه‌تی ده‌ركه‌وتنیان بۆ بڕەخسێنن له ڕاگه‌یاندنه‌كانیانه‌وه. ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ئ�ه‌وه‌ی سه‌ملاند كه مامۆستایانی ئایینی و بانگخوازان زۆرترین هه‌لی سه‌ركه‌وتنیان هه‌یه له‌ناو الیه‌نه ئیسالمییه‌كاندا .ئه‌گه‌ر به‌شێك
له هۆكاری سه‌ركه‌وتنی بانگخوازان بۆ ئه‌وه بگه‌ڕێته‌وه كه ئه‌وان له خه‌ڵكه‌و ه نزیكن و له‌گه‌ڵ خه‌مه‌كانیاندا ده‌ژین و خه‌ڵكیش ڕەنگه زیاتر متامنه‌ی به بانگخوزاێك بێت ،نه‌ك سیاسییه‌ك ،ئه‌وا پشكی گه‌وره‌ی ئه‌م حاڵه‌ته بۆ گوتاری ئیسالمییه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه كه ده‌نگدان له‌گه‌ڵ شایه‌تیدان و لیپرسینه‌وه‌ی قیامه‌ت پێكه‌وه گ��رێ��ده‌ده‌ن .له‌ژێر كاریگه‌ریی ئه‌و گوتاره‌دا ،به‌شێك له ڕێكخستنی الیه‌نه ئیسالمییه‌كان نه‌ك هه‌ر خۆیان ده‌نگ به بانگخوازه‌كان ده‌ده‌ن ،به‌ڵكو به چڕی بانگه‌شه‌شیان بۆ ده‌ك��هن ،كه سه‌ره‌نجام به زیانی سیاسییه‌كان و كه‌سانی دیكه‌ی شایسته كۆتایی دێت ،ئه‌مه‌ش دواجار واده‌كات نه‌توانن فراكسیۆنێكی به‌هێز بنێرنه په‌رله‌مان .هه‌رچه‌نده بانگخوازه‌كان ه��ۆك��ارێ��ك��ی ب�هه��ێ��زی سه‌ركه‌وتنی لیسته‌كانیان بوون له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا، ب��ه‌اڵم مه‌ترسی ئ��ه‌وه ه�هی�ه ك �ه له په‌رله‌ماندا وه‌كو پێویست چاالك نه‌بن و ببنه هۆی ته‌كینه‌وه‌ی ده‌نگده‌رێكی
ئه‌وانه‌ی زۆرترین ده‌نگیان هێنا لە ئه‌وانه‌بوون كه به‌رده‌وام له ڕێگه‌ی شاشه‌كانه‌وه ده‌رده‌كه‌وتن
زۆر له ئیسالمییه‌كان له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئاینده‌دا .ئه‌گه‌ر گوتاری ئیسالمییه‌كان به‌مشێوه‌یه‌ی ئێستا مبێنێته‌وه ،ئه‌وا به ب��ڕوای من ڕێ��ژەی كورسییه‌كانیان له حاڵه‌تێكی چه‌قبه‌ستویدا ده‌مێنێته‌وه و ن��ات��وان��ن ببنه موفاجه‌ئه‌ی هیچ هه‌ڵبژاردنێك له ئاینده‌دا. ئ �ه‌م ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه پێی گووتین كه ملمالنێی سیاسیی له هه‌رێمی كوردستاندا له نێوان پێنج حیزبی سه‌ره‌كیدایه ،ئ�ه‌وان��ی دیكه حیزبی ب��چ��وك ی���ان دی���ك���ۆرن و ن��ات��وان��ن كاریگه‌رییان هه‌بێت له هاوكێشه سیاسییه‌كاندا .شكستی چه‌ند لیستێكی نوێ كه بانگه‌شه‌ی گه‌وره‌یان ده‌كرد و به‌نیازبوون موفاجه‌ئه دروستكه‌ن، ده‌رخه‌ری ئه‌و ڕاستیه‌یه كه گۆڕەپانی سیاسیی كوردستان تا ڕاده‌یه‌كی زۆر له الیه‌ن ئه‌و پێنج حیزبه‌وه كۆنرتۆڵ كراوه و زه‌حمه‌ته هیچ حیزبێكی نوێ توانای جێكردنه‌وه‌ی خۆیی هه‌بێت .ڕەنگه بوترێت ،به‌اڵم ئه‌زموونی بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان و ده‌ركه‌وتنی وه‌ك��و هێزێكی كاریگه‌ر ئه‌و ئارگیومێنته‌ی س�ه‌ره‌وه هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه .له وه‌اڵمدا ده‌ڵێم نه‌خێر ،چونكه ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی گ��ۆڕان له هه‌ناوی یه‌كێتییه‌وه دروستبووه و كاراكته‌ره سه‌ره‌كی و كاریگه‌ره‌كانی ئ�هو بزووتنه‌وه هه‌تا ئێستاش هه‌ر ئه‌وانه‌ن كه پێشرت كۆڵه‌كه‌ی یه‌كێتی بوون .به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌نجامه‌كانی ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ،ده‌ب��ێ��ت ل���ه‌م خولی پ �ه‌رل �ه‌م��ان �ه‌دا ب �ه ج��دی ك��ار له‌سه‌ر دیاریكردنی بودجه‌ی حیزبه‌كان بكرێت
به‌پێی ژم���اره‌ی كورسییه‌كانیان له په‌رله‌ماندا ،بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگه بگیررێت له به‌فیڕۆدانی داهاتێكی زه‌ب�ه‌الح بۆ خه‌رجی ئ�هو حیزبانه‌ی كه زۆرج��ار وه‌كو پاشكۆ ،نه‌ك هێزێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌رده‌كه‌ون. په‌یامێكی دیكه ئ��ه‌وه ب��وو كه پاش بیست و دوو ساڵ له ئه‌زموونی حكومڕانی ،هێشتا فێری ڕێزگرتن له ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن نه‌بووین. هێشتا ت��رس��ان��دن و س��اخ��ت�ه‌ك��اری و ت �ه‌زوی��رك��ردن��ی ئ��ی��راده‌ی خه‌ڵك سیامی زاڵ و دی��اری هه‌رێمه نیمچه دیموكراسییه‌كه‌مانه .هێشتا كاریگه‌ری هه‌ڵبژارن كاریگه‌رییه‌كی سنوورداره. له سایه‌ی نه‌بوونی تۆماری ده‌نگده‌ران و سه‌رژمێری دانیشتوان و بێالیه‌ن نه‌بوونی كۆمسیۆن و هێزه ئه‌منییه‌كان و كاریگه‌ریی و ده‌ستێوه‌ردانی واڵتانی ئیقلیمی ،ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنێكی پ��اك و بێگه‌رد كارێكی ئه‌سته‌مه. له‌به‌رئه‌وه‌ی تا ئێستا گۆڕانكاری له سیسته‌می سیاسی هه‌رێمی كوردستاندا ل�ه ڕێ��گ�هی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌وه باشرتین چاره‌سه‌ره ،هه‌ر بۆیه ده‌بێت كار له‌سه‌ر باشرتكردنی ش��ێ��وازی به‌ڕێوه‌بردنی بكرێت .له‌م سۆنگه‌یه‌وه ،ده‌بێت له خولی چواره‌می په‌رله‌ماندا هه‌ر سێ الیه‌نی گ��ۆڕان و یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ لێبڕاوانه ك��ار له‌سه‌ر بێالیه‌نكردنی كۆمسیۆن بكه‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ی چیرت یاری به ده‌نگی خه‌ڵك نه‌كرێت و بێئومێدی به پرۆسه‌ی سیاسیی باڵ نه‌كێشێت به‌سه‌ر خه‌ڵكی كوردستاندا.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
هاوژین عومه‌ر
چاوێكیش له‌سه‌ر په‌رله‌مانی داهاتوو گرنگیی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی پ هرله‌مان له‌وه‌دا كورت هه‌ڵنه‌هات ك ه سه‌نگی هه‌ر حزبێكی ئاشكراكرد ،له‌وه‌شدا كورت هه‌ڵنایه‌ت ك ه گۆڕانێك ل ه نه‌خشه‌ی سیاسیی هه‌رێم و حكومه‌ت و ده‌سه‌اڵته‌كه‌یدا دروست ده‌كات .هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی رۆژی ،9/21كه‌موكووڕیی زۆرێك له یاسا و ڕێكار و كاری داموده‌زگاكانی ئه‌م هه‌رێمه‌شی ئاشكرا كرد ،ب ه تایبه‌تیش ئه‌و یاسا و داموده‌زگایانه‌ی په‌یوه‌ندییان ب ه پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن و چۆنێتیی به‌ڕێوه‌چوونیه‌و ه هه‌یه. ل ه دوای ئاشكراكردنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌وه ،تا ئێستاش قسه‌وباسه‌كان به دوو ئاڕاسته‌دا ده‌ڕۆن ،ل ه الیه‌ك ب ه ئاڕاسته‌ی تانه‌دان ل ه ئه‌نجامه‌كان و ئه‌و گزیكارییانه‌ی هه‌ندێك الیه‌نی ده‌سه‌اڵت ئه‌نجامیان داون ،ل ه الیه‌كی تریش باسكردن ه له‌و سیناریۆ و ئه‌گ هرانه‌ی ك ه ڕەنگ ه ل ه پێكهێنانی كابینه‌ی نوێی حكومه‌تدا بگیرێن ه به‌ر .به‌اڵم زۆر ب ه كه‌می و ته‌نها ل ه پ هراوێزی هه‌ڵوێست و رشۆڤه‌كاندا تیشك خراوه‌ت ه سه‌ر ئه‌و كه‌لێن ه یاساییانه‌ی، به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ر هه‌ڵبژاردنێكی له‌و شێوه‌ی ه ده‌خه‌ن ه ژێر پرسیاره‌وه. پ هرله‌مانی داهاتوو كۆمه‌ڵێك ئه‌ركی گرنگی ل ه ئه‌ستۆیه ،یه‌ك له‌وانه‌ش پێداچوونه‌وه، یان هه‌مواركردنه‌وه‌ی ئه‌و یاسا و ڕێكارانه‌ی ه ك ه سه‌باره‌ت ب ه به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم بڕیاریان لێدراوه .ب ه الی منه‌وه ،پێویست ده‌كات ئه‌و پ هرله‌مان ه ل ه چه‌ند ڕوویه‌كه‌وه پێداچوونه‌و ه ب ه ڕێكار و یاساكانی تایبه‌ت ب ه هه‌ڵبژاردن بكاته‌وه ،ئه‌وانیش: یه‌كه‌م :پێداچوونه‌و ه ب ه ڕێژەی كۆتای كه‌مه‌نه‌ته‌و ه و ئاین و ئاینزاكانی تری هه‌رێم .ئه‌و كۆتای ه هێنده‌ی گه‌مه‌یه‌كی فێڵبازانه‌ی ده‌سه‌اڵته بۆ دزینی كورسی ،هیچ كات پێدانی مافی ئه‌و نه‌ته‌و ه و ئاینزایانه‌ی كوردستان نه‌بووه. دووه‌م :دروستكردنی كۆمیسیۆنێكی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنی تایبه‌ت ب ه هه‌رێم ،له كه‌سایه‌تیی ه نیشتامنی و سه‌ربه‌خۆكان .كۆمیسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌و هه‌یئه‌ت و كه‌سایه‌تییانه‌ی ئێستایه‌وه ،فاكته‌رێكی به‌هێز ه بۆ به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ڵبژاردنێكی پڕ له كه‌موكووڕی و ناته‌ندروست. سێیه‌م :نه‌هێشتنی كه‌رسی ئه‌و حیزب ه بچووكانه‌ی نه‌یانتوانیو ه ته‌نانه‌ت یه‌ك كورسیی پ هرله‌مانیش به‌ده‌ستبهێنن .ئه‌مه‌ش دیسان گه‌مه‌یه‌كی فێڵبازانه‌ی ده‌سه‌اڵت بوو ه بۆ دزینی ده‌نگی الیه‌ن ه نه‌یاره‌كانی خۆی ،بۆ ئه‌و حیزبانه‌ی ب ه دوكانی سیاسی چووێندراون و ده‌یانكات ه هۆكارێك بۆ به‌فیڕۆدانی سامانی میلله‌ت و ڕاییكردنی بڕیاری سیاسیی هه‌ڵه. زۆر بوار و ته‌وه‌ری گرنگی تریش ده‌مێننه‌وه ،بۆ تاووتوێكردن و ده‌ركردنی بڕیاری بوێران ه له‌باره‌یانه‌وه .كه‌مكردنه‌وه‌ی مووچه‌ی پله‌تایبه‌ت و بااڵكانیش یه‌ك له‌وانه ،ئه‌گه‌ر له‌م خوله‌دا بڕیاری گونجاو له‌وباره‌و ه بدرێت ،ئه‌و ه ده‌بێت ه یه‌كێك له‌و سه‌روه‌رییانه‌ی بۆ پ هرله‌مانتارانی ئه‌م خول ه تۆمار ده‌كرێت. كاتێك هه‌ڵبژاردن ده‌بێت ه مایه‌ی گۆڕانكاری ل ه نه‌خشه‌ی سیاسی و ده‌شبێته بوومه‌له‌رزه‌یه‌ك ل ه ناوخۆی حیزب ه سیاسییه‌كاندا و ناچار ب ه گۆڕانكارییان ده‌كات ،ئه‌وا ئه‌والتر‌ه ك ه ئه‌و هه‌ڵبژاردن ه ببێت ه مایه‌ی پاكکردنه‌وه‌ی جه‌سته‌ی ئه‌م نیشتیامنه‌ش ،له هه‌موو ئه‌و یاسا و ڕێسایانه‌ی بۆ چاوبه‌ستی ل ه دانیشتوانه‌كه‌ی ده‌ركراون.
political general Newspaper
خه‌زانی به‌هار
Tuesday, No.55 Second Year, Oct 8, 2013
Reklam
بریتییه له بیره‌وه‌ریی ڕۆژانی موشه‌كبارانی بنكه و باره‌گاكانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌الیه‌ن هێزه‌كانی ئه‌مریكاوه. ئه‌م كتێبه بیره‌وه‌ریی دوو مانگی نووسه‌ری تۆمار كردووه له‌گه‌ڵ ناوی سه‌رجه‌م شه‌هیدانی موشه‌كبارانه‌كه‌ی كۆمه‌ڵ و ڕووداوه‌كانی ئه‌و ماوه‌یه و گواستنه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی و هێزه‌كانی كۆمه‌ڵ بۆ ده‌ڤه‌ری داره‌شمانه و ناوچه‌ی پشده‌ر و بتوێن.
وەرگیراوە