که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 35شەممە /5 35شەممە 35 /٣شەممە /4 26شەممە /5 26شەممە هه‌ولێر /٣شەممە /4 34شەممە /5 34شەممە 34سلێمانی /٣شەممە /4 31شەممە /5 30شەممە 29دهۆک 24که‌رکوک 19 19 18 11 12 12 15 14 14 18 18 17
عه‌ره‌بێك به‌رزانی ب ه 12چه‌قۆ كوشت
بایی ( )750دینارە
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
عه‌الوی: ئێران شكستی ب ه رێكه‌وتننامەی هه‌ولێر هێنا ل .عێراق
ل .کۆمەاڵیەىت
www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشەممە ،2012/10/16ساڵی یەکەم
بیروڕا كۆمه‌ڵی ئیسالمی ل ه سێیه‌م حزبه‌و ه بۆ پێنجه‌م
12 وەرزش
بۆچی مۆرینۆ گۆڵچییه‌كی تری پێویسته؟
پ هرله‌مانتارێكی پارتی :هه‌وڵێكی رێكخراو هه‌ی ه بۆ هێرشكردن ه سه‌ر مێژووی پارىت و بارزاىن
«تاڵه‌بانی و نه‌ژاد كتێبێك دژی بارزانی به‌چاپ ده‌گه‌یه‌نن»
دوای ئ�����ه‌وه‌ی م���ه‌ری���وان نه‌قشبه‌ندی رایگه‌یاندبوو «پارتی و یه‌كێتی سه‌له‌فییه‌كان بۆ دژایه‌تی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو به‌كار دێنن»، یه‌كێك له بانگخوازانی ئه‌و ره‌وته ده‌ڵێت «له سیاسه‌تدا هه‌موو شتێك واریده». دكتۆر محه‌مه‌د پێنجوێنی ،ئیامم و وتاربێژی مزگه‌وتی ستاره‌خانم له سلێامنی ،كه به یه‌كێك له بانگخوازه سه‌له‌فییه‌كان ن��ارساوه ،به (به‌یان) ی راگه‌یاند «پێموایه له سیاسه‌تدا هه‌موو شتێك واری��ده ،ب �ه‌اڵم من شك نابه‌م ئه‌و شته به‌و شێوه زه‌قه بێت». ئەو هەڵوێستەى سەلەفییەکان لە کاتێکدایە ئ��ەوان ب��ڕوای��ان بە حزبایەىت نییە و هەمیشەش ڕەخنە ل��ەو کەسانە دەگ��رن کە لە پارتە ئیسالمییەکاندا کار دەکەن.
پریاسکە پیتزا ،ل ه ئیتاڵیاو ه بۆ هه‌رێمی كوردستان!
9 مەال مستەفاى بارزاىن و ژمارەیەک لە هەڤااڵىن .فۆتۆگراف :وەرگیراوە
به‌یان .تایبه‌ت
بەیان .ئیالف به‌پێی ه�ه‌واڵ��ێ��ك��ی پێگه‌ی ئیالف ،سه‌نان شه‌بیبی ،پارێزگاری بانكی ن��اوه‌ن��دی ع��ێ�راق بڕیاری ده‌ستگیركردنی بۆ ده‌رچ���وو ه له ب هرانبه‌ر تێوه‌گالنی ل ه دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵییدا ،ئ�ه‌و هه‌واڵ ه له‌سه‌ر زاری سه‌رۆكی لیژنه‌ی ن هزاهه‌ی په‌رله‌مانی عێراقەوە باڵو كرایه‌وه، هه‌روه‌ك ئاماژەشی به‌و ه داوه ،جگه ل ه ناوبراو چه‌ند به‌رپرسێكی دیكه‌ی بااڵی عێراقیش هه‌مان بڕیاریان بۆ ده‌رچووه.
پارتی و یه‌كێتی سه‌له‌فییه‌كان بۆ دژایه‌تی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو به‌كار دێنن
به‌یان .تایبه‌ت
8
پارێزگاری بانكی ناوه‌ندی بڕیاری ده‌ستگیركردنی بۆ ده‌رده‌چێت
Tuesday, No, 06 First Year, Oct 16, 2012
كتێبێك به زمانی فارسی ب ه ن��اوی (ڕەش �ه‌ب��ای ڕووداو) كه‌وته بازاڕەوه ،ك ه هێرشی توندی تێدایه بۆ سه‌ر كه‌سایه‌تی مسته‌فا بارزانی و شۆڕشی ئه‌یلوول .په‌رله‌مانتارێكی پارتیش رایده‌گه‌یه‌نێت هه‌وڵێكی رێكخراو هه‌یه بۆ هێرشكردنه سه‌ر مێژووی پارتی و بارزانی. ساڵی ڕابوردوو له ئێران كتێبێك به زمانی فارسی به ناوی (تندباد حوادث) (ڕەشه‌بای ڕووداو) كه‌وته
بازاڕەوه ،كتێبه‌كه بریتییه له گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌نگ (عیسا په‌ژمان) كه كوردێكی كۆنه ساواكییه و لینكی نێوان ڕژێمی شای په‌هله‌وی و شۆڕشی ئه‌یلوول بووه. ناوه‌ڕۆكی كتێبه‌كه هێرشی توندی تێدایه بۆ سه‌ر كه‌سایه‌تی مسته‌فا بارزانی و شۆڕشی ئه‌یلوول .ژماره‌یه‌ك له نووسه‌ر و ڕۆشنبیرانی كوردستانی رۆژهه‌اڵتیش یاداشتێكی ن��اڕەزای��ی��ان دای��ه كۆماری ئیسالمیی ئێران له‌سه‌ر باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌و كتێبه .یه‌كێك له‌و كه‌سانه‌ی واژۆی یاداشتنامه‌كه‌یان كردووه ،بۆ (به‌یان) وتی
«كتێبه‌كه به پاره و ئاگاداریی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و جه‌الل تاڵه‌بانی چاپ كراوه». الی خ��ۆش��ی�ه‌وه ف��ازڵ به‌شاره‌تی په‌رله‌مانتاری كوردستان له‌سه‌ر لیستی پارتی له لێدوانێكیدا بۆ (به‌یان) ته‌ئكیدی ل�ه‌وه ك��رده‌وه كه «هه‌وڵێكی رێكخراو هه‌یه بۆ هێرشكردنه سه‌ر مێژووی پارتی و مه‌ال موسته‌فای بارزانی ،پارتی له‌وه‌ی ژێر به‌ڕە و پشتی پ �ه‌رده‌ش ئاگاداره». ناوبراو وتیشی «ئ�هوان�هی كار له‌سه‌ر له‌كه‌داركردنی مێژووی پارتی ده‌كه‌ن بۆخۆیان دی���ارن ،ه �ه‌ر ل�ه س�ه‌ره‌ت��ای شه‌سته‌كان و س�ه‌ره‌ت��ای دروستبوونی
پارتییه‌وه تا ئێستا» .به‌شاره‌تی وتیشی «ئه‌گه‌ر كاتی وه‌اڵم هات ئه‌وا پارتی وه‌اڵمی پێویستی ده‌بێت، وه‌كو چۆن له رابردوودا هه‌یبووه». ج��ێ��گ �هی ب��اس�� ه ل���ه چ�ه‌ن��د رۆژی راب���ردوودا ج�ه‌الل تاڵه‌بانی له م هراسیمی چله‌ی ماته‌مینی شه‌مسه‌ددین موفتی یه‌كێك له سه‌ركرده‌كانی شۆڕشی ئه‌یلوولدا رایگه‌یاند كه مه‌ال موسته‌فا بارزانی له‌گه‌ڵ شۆڕشی ئه‌یلوولدا نه‌بووه و به ناچاری به‌شداریی كردووه. بڕوانە الپەڕەى پەیجور.
دوو مه‌الی پ هرله‌مانتاری كورد «پاره‌ی ح هرام» وه‌رده‌گرن به‌یان .تایبه‌ت دوای ئ����ه‌وه‌ی ب��ڕی��ار درا ك ه په‌رله‌مانتارانی عێراق ده‌توانن بڕێك پاره وه‌ك قه‌رزێك كه (سوو)ی ده‌چێته سه‌ر له بانكه‌كان وه‌ربگرن ،ژماره‌یه‌ك په‌رله‌مانتار ،له نێویاندا نزیكه‌ی 25 په‌رله‌مانتاری كورد كه هه‌ریه‌كه له مه‌ال عوزێر حافز و مه‌ال ماجیدی حه‌فیدی تێدایه ،ئه‌و پاره‌یه وه‌رده‌گرن. به‌پێی ئه‌و زانیارییه تایبه‌تانه‌ی
ده‌س��ت (به‌یان) ك�ه‌وت��وون ،هه‌ریه‌ك ه ل �ه م��ه‌ال ع��وزێ��ر و م��ه‌ال ماجید بڕی ( )250ملیۆن دیناریان وه‌رگ��رت��ووه، ( )150ملیۆنی له بانكی (رافیده‌ین) و ( )100ملیۆنیشی له بانكی (تیجاری)، پێویستیشه له به‌رانبه‌ردا ( )328ملیۆن دینار بده‌نه‌وه به‌و بانكانه ،كه ()78 ملیۆن دیناری سووه و چووه‌ته سه‌ری. (به‌یان) زانیویشیه‌تی كه په‌رله‌مانتار مه‌ال سیروانی كه‌ركووكیش مامه‌ڵه‌ی وه‌رگرتنی ئه‌و پاره‌یه‌ی ك��ردووه ،به‌اڵم
دوای ئه‌وه‌ی زانیویه‌تی (حه‌رامه) ره‌تی كردووه‌ته‌وه و وه‌رینه‌گرتووه ،هاوكات په‌رله‌مانتار هه‌بووه وتوویه‌تی «من نوێژ ناكه‌م و م��ه‌رشوب ده‌خ��ۆم �ه‌وه ،به‌اڵم ئاماده نیم ئه‌و پاره‌یه وه‌ربگرم ،چۆن بتوانم پاروویه‌كی ح�هرام ده‌رخ��واردی منداڵه‌كانم بده‌م». بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی (حه‌رامی و حه‌اڵڵیی ئه‌و پاره‌یه) ،په‌یوه‌ندیامن به مامۆستا ئه‌حمه‌دی شافعییەوە كرد و رایگه‌یاند «ئه‌و قه‌رزه‌ی سووی ده‌چێته
س�ه‌ر ،خ��وای گ �ه‌وره به ده‌ق��ی قورئانی پیرۆز حه‌رامی كردووه ،ئه‌وه‌نده‌ی ئێمه له رێی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانه‌وه لێی حاڵی بووین و بۆیان شه‌رح كردووین، گه‌یشتووینه‌ته ئ �ه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه حه‌رامه». (ب �هی��ان) په‌یوه‌ندی به ه��ه‌ردوو په‌رله‌مانتار مه‌ال عوزێر حافز و مه‌ال ماجیدی حه‌فیده‌وه ك��رد ،ب �ه‌اڵم هیچ كامیان به‌رده‌ست نه‌بوون و له سه‌فه‌ری فه‌ریزه‌ی حه‌جن.
گازێكی دیكه‌ی ژه‌هراوی ،عێراق ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه
به‌یان .ئاژانسەکان س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك له وه‌زاره‌ت���ی ژینگه‌ی عێراق رایگه‌یاند «رێژە‌ی ه�ه‌ڵ��م��ی ق��وڕق��وش��م ل �ه ه��ه‌وای عێراقدا ده ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی حاڵه‌تی ئاسایی رێگه‌پێدراو زیادی كردووه، ئه‌وه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و رێژە قوڕقوشمه‌ی ده‌كرێته به‌نزینه‌وه، كه له هه‌موو جیهاندا قه‌ده‌غه كراوه». ئه‌و سه‌رچاوه‌یه باسی له‌وه‌ش ك��ردووه «ئه‌و رێژه‌یه له هه‌ڵمی قوڕقوشم كه گازێكی ژە‌هراوییه، مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌یه له‌سه‌ر ژیانی هاوواڵتیان ،هه‌ربۆیه له پێشرتدا داوا له وه‌زارت��ی نه‌وت ك�راوه كه ئ�ه‌و رێژە‌یه كــه‌م بكرێته‌وه له به‌نزیندا».
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
به‌هۆی بااڵده‌ستی ل ه جیهان ب ه گشتی و هه‌بوونی هه‌ژموونێكی گهوره به‌سه‌ر ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا به‌تایبه‌ت ،هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا گرنگی تایبه‌تى ل ه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا ،هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ ناوه‌و ه پێده‌درێت.
«رۆمنی بۆ قۆناغی ئێستای ناوچه‌ك ه و كورد باشتره» كورد ،ئه‌گه‌ر یارییه‌كی ژیرانه بكات ،شوێنێكی باشرتی ل ه خۆرهه‌اڵتی ناو هراستی نوێ ده‌ستده‌كه‌وێت راپۆرت :عه‌بدوڵاڵ حه‌وێز بۆ كورد به‌هۆی دابه‌شبوون ه جوگرافی و ئه‌و شوێن ه جیۆسیاسیی ه گرنگه‌ی تیایدا ده‌ژیێت ،په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ ئه‌مریكا ب ه گرنگ و چاره‌نووسساز وه‌سف ده‌كرێت به‌هۆی ئه‌و رۆڵ �هی ئه‌مریكا ده‌توانێ بیگێڕێ ل ه ده‌ستنیشانكردنی داهاتووی كورد ل ه ناوچه‌ك ه ك ه ئێستا ب ه قۆناغێكی مێژوویی یه‌كالییكه‌ره‌وه‌دا تێپه‌ڕده‌بێت و هه‌موو الیه‌ك ده‌یه‌وێت پشكی هه‌بێت له خۆرهه‌اڵتی ناو هڕاستی نوێ. م��ای��ك��ل گ���ۆمت���ان ،ل��ێ��ك��ۆڵ �ه‌ر له دام�ه‌زراوه‌ی واشتنت ك ه تایبه‌مته‌ند ه به ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی نزیك بۆ (به‌یان) ئاماژ ە به‌و ه ده‌كات ك ه تا ئێستایش له سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا ك��ورد له چوارچێوه‌ی واڵتانی خۆیان مامه‌ڵه‌یان
له‌گه‌ڵ ده‌ك��رێ��ت ،وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ناكرێت، ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌ی به‌شێوه‌ی فه‌رمی كوردان به‌شێكن له‌و واڵتانه‌ی تیایدا ده‌ژین، په‌یوه‌ندیی ه فه‌رمییه‌كانی ئه‌مریكاش راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ دامه‌زراوه‌كانی ئه‌م واڵتانه‌یه .گۆمتان ئاماژ ە به‌وه‌ش ده‌كات كه له‌م ماوه‌یه‌ی دوایی به‌هۆی رووداوه‌كانی ناوچه‌ك ه و زیادبوونی رۆڵی هه‌رێمی كوردستان ل ه عێراق و ناوچه‌كه ،گرنگی ك��ورد ل ه سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا زیادی كردووه. (س���ت���ی���ڤ���ن رۆی)ی����������ش ك �ه ڕۆژنامه‌نووسێكی ئه‌مریكیی ه و ماوه‌یه‌ك ل ه عێراق ،سووریا و توركیا كاری كردووه، پێیوای ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مریكا گرنگی تایبه‌تی بۆ ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناو هڕاست ده‌بێت ،به‌تایبه‌تی له‌م كاته‌دا ك ه شۆڕشی
سووریا ب ه بنبه‌ست گه‌یشتوو ه و بڕیارێكی نێوده‌وڵه‌تی تاك ه چ��اره‌س�ه‌ری كێشه‌ی سووریایه ،به‌اڵم به‌هۆی نزیكبوونه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ئیداره‌ی سه‌رۆك باراك ئۆباما ناتوانێت هیچ هه‌نگاوێكی یه‌كالییكه‌ره‌و ه بهاوێژێت ،چونك ه ئه‌گه‌ری هه‌ی ه كاریگه‌ری زۆری له‌سه‌ر ده‌نگه‌كان هه‌بێت. (رۆی) ئ��ام��اژ ە ب���ه‌وه‌ش ده‌ك��ات ك ه گۆڕانكارییه‌كانی سووریا خاڵێكی وه‌رچه‌رخانی گ �ه‌ور ه ده‌بێت بۆ كورد، به‌وپێیه‌ی ك��ورد پێكهاته‌یه‌كی گرنگی سووریای ه و كاریگه‌ری راسته‌وخۆشی بۆ ره‌وشی كوردانی توركیا ده‌بێت. لێكۆڵه‌ره‌كه‌ی دامه‌زراوه‌ی واشتنت، له‌باره‌ی ئ �ه‌وه‌ی كام پاڵێوراو بۆ كورد باشرت ده‌بێت ،پاڵێوراوی دیموكرات باراك ئۆباما ،یاخود كۆماری ،میت رۆمنی،
ده‌ڵێت «سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا چوارچێوه‌یه‌كی دیاریكراوی هه‌ی ه كه هه‌موو سه‌رۆكێك پێی پابه‌ند ده‌بێت، چ ك��ۆم��اری بێت ی��اخ��ود دی��م��وك�رات، ب��ه‌اڵم هه‌ندێك جیاوازیش هه‌ی ه كه ده‌توانرێت هه‌ستی پێ بكرێت ،بۆ منوونه كۆمارییه‌كان زیاتر داوای ده‌ستوه‌ردان ده‌كه‌ن ل ه كاروباری واڵتان و دیموكراته‌كان هه‌وڵ ده‌ده‌ن خۆیان له‌م ه به‌دوور بگرن». رۆژنامه‌نووس ه ئه‌مریكییه‌ك ه ئاماژە ب�ه‌و ه ده‌ك��ات ك ه بۆ ئێستای ناوچه‌كه پێده‌چێت كۆمارییه‌كان باشرت بن، به‌وپێیه‌ی داوای گورزوه‌شاندن ده‌كه‌ن بۆ سه‌ر سووریا بۆ رووخاندنی رژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ،تاك ه چاره‌سه‌رێكیش كه به‌ده‌سته‌وه مابێت ل ه سووریا هه‌ر ئه‌م رێگایه‌یه ،ئه‌م ڕۆژنامه‌نووس ه ئه‌مریكییه ته‌نانه‌ت ئ��ام��اژ ە ب���ه‌وه‌ش ده‌ك���ات كه
ش��ۆڕش��گ��ێ�ڕان��ی س��ووری��ا چ��اوه‌ڕوان��ی هه‌ڵبژاردن ه سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ئه‌مریكا ده‌ك��ه‌ن ،چونك ه پێیانوای ه كاریگه‌ریی راسته‌وخۆی له‌سه‌ر ئاڕاسته‌ی شۆڕش هه‌یه( .رۆی) ئاماژ ە به‌وه‌ش ده‌كات كه زۆربه‌ی سه‌ركرد ه كۆمارییه‌كان په‌یوه‌ندی دۆستانه‌ی به‌هێزیان له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی كورد ل ه هه‌رێمی كوردستان هه‌یه ،ئاماژە به‌و ه ده‌ك��ات ك ه هه‌رچه‌ند ه سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا چوارچێوه‌یه‌كی دیاریكراوی هه‌یه ،به‌اڵم بوونی په‌یوه‌ندی هاوڕێیه‌تی ئه‌م سه‌ركردان ه كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر سیاسه‌تی حكومه‌تی ئه‌و حزبه‌ی ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌باته‌وه، بۆی ه سه‌ركه‌وتنی كۆمارییه‌كان ل ه چه‌ند الیه‌كه‌و ه بۆ كورد باشرته ،بۆ منوون ه له عێراق ئه‌وان ل ه كورد نزیكرتن و پاڵپشتی كوردستانێكی به‌هێز ده‌كه‌ن ،ل ه سووریاش
پاڵپشتی رووخانی رژێم ده‌ك�ه‌ن ك ه ل ه به‌رژە‌وه‌ندی كورد ه و كاریگه‌ریی ئه‌رێنی له‌سه‌ر ره‌وشی كوردانی توركیاش ده‌بێت، ه���ه‌روه‌ك له‌گه‌ڵ رووخاندنی رژێمی ئێرانیشن ك ه ئه‌مه‌ش هه‌ر ب ه سوودی كوردانی ئه‌م واڵت ه ته‌واو ده‌بێت ،به‌وپێیه سه‌ركه‌وتنی میت رۆمنی به‌شێوه‌یه‌كی رێژە‌یی سوودی زیاتری بۆ كورد ده‌بێت له باراك ئۆباما. هه‌ریه‌ك ل ه گۆمتان و رۆی ئاماژە‌یان ب�ه‌وه‌ش كرد له ئێستادا كورد هه‌لێكی زێڕینی له‌پێش ه ك� ه ئ�ه‌گ�ه‌ر بتوانێت یارییه‌كی سیاسی ژیران ه بكات ،ده‌توانێت شوێنێكی باشرت ل ه خۆرهه‌اڵتی ناو هڕاستی نوێ به‌ده‌ست بێنێت ،ئه‌مه‌ش ب ه پله‌ی یه‌كه‌م په‌یوه‌ندی ب ه سیاسیی ه كورده‌كانه‌وه هه‌ی ه پێش ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی ب ه ئه‌مریكا و هه‌ڵبژاردنه‌كه‌یه‌و ه هه‌بێت.
سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی خورماتوو بۆ (به‌یان):
هیچ ڕێگاچاره‌یه‌ك بۆ جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌كانی ئه‌مساڵ نییه
دیدار :عومه‌ر ئاواره ل ه دیدارێكدا له‌گه‌ڵ (به‌یان) ،قادر عه‌لی نعێمی ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ق هزای خورماتوو ،تیشك ده‌خات ه سه‌ر ئه‌و پرۆژانه‌ی ل ه شاری خورماتوو جێبه‌جێ ده‌كرێن ،وێڕای هه‌بوونی هه‌ند ێ كێش ه و گرفت له‌به‌رده‌م ئه‌نجامدانی ئ �ه‌و پ��رۆژان��ه ،ه�ه‌روه‌ه��ا
جه‌خت له‌سه‌ر هه‌بوونی گه‌نده‌ڵیش ل ه ناو داموده‌زگاكان ده‌كاته‌وه. به‌یان :كاری ئێو ه وه‌ك ئه‌نجوومه‌نی شاره‌وانی خورماتوو چییه؟ نعێمی :ه�ه‌وڵ��دان��ی ب����ه‌رده‌وام بۆ نه‌هێشتنی رووداو ه ئه‌منییه‌كان ،ب ه تایبه‌ت كار ه تیرۆرستییه‌كان ،هاوكات هه‌وڵدان بۆ ده‌ستنیشانكردنی چه‌ند پارچ ه زه‌وییه‌ك
ب ه مه‌به‌ستی پ��رۆژە‌ی خزمه‌تگوزاری ،كه پێویستی ب ه بڕیاری ئێم ه هه‌یه. به‌یان :ب ه چ شێوازێك پرۆژە‌كانی ئه‌مساڵ جێبه‌جێ ده‌كرێن؟ نعێمی :تاكو ئێستا هیچ ڕێگاچاره‌یه‌ك نیی ه بۆ جێبه‌جێكردنی پرۆژە‌كانی ئه‌مساڵ و هۆكاره‌كه‌شی ته‌واونه‌بوونی پرۆپۆزه‌ڵی ئه‌و پرۆژانه‌یه.
به‌یان :تا چه‌ند قایمقامیه‌تی خورماتوو هاوكاریتان ده‌ك��ات بۆ جێبه‌جێكردنی پرۆژە‌كان؟ نعێمی :هاوكاریی و هه‌ماهه‌نگییه‌كی باش ل ه نێوامناندا هه‌ی ه و سه‌ركه‌وتنی ئێمه ل ه ئیش و كاره‌كامناندا سه‌ركه‌وتنی ئه‌وان ه و ب ه پێچه‌وانه‌شه‌وه. به‌یان :ئه‌و بودجه‌یه‌ی بۆ خورماتوو ده‌ستنیشان ده‌كرێت ،به‌شی جێبه‌جێكردنی پرۆژە‌كان ده‌كات؟ نعێمی :ش��اری خورماتوو پێویستی ب ه پرۆژە‌یه‌كی زۆر هه‌یه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ل ه سه‌رده‌می ڕژێمی پێشوودا هیچی بۆ نه‌كرابوو ،ب ه تایبه‌ت ل ه بواری ئاو و كاره‌با ك ه كێشه‌ی سه‌ره‌كی شاره‌كه‌ن ،داواكارین بۆ سااڵنی داهاتوو ئه‌و بودجه‌یه‌ی داده‌نرێت زی��ادی بكه‌ن و له‌گه‌ڵ جێبه‌جێكردنی پرۆژە‌كان بگونجێت. ب �هی��ان :ب��اس ل� ه ب��وون��ی دی���ارده‌ی گه‌نده‌ڵی ل ه دام��وده‌زگ��ا حكومییه‌كاندا ده‌كرێت ،ڕۆڵی ئێو ه چیی ه ل ه ب هرامبه‌ر بنبڕكردنی ئه‌م دیارده‌یه؟ نعێمی :ن �ه‌ك ته‌نیا ل ه خورماتوو، به‌ڵكو ل� ه زۆرێ���ك ل� ه دام��وده‌زگ��اك��ان��ی شاره‌كانی دیكه‌ی عێراقدا گه‌نده‌ڵی هه‌یه، فه‌رمانگه‌كانی شاری خورماتووش بێبه‌ش
نین لێی ،ئێم ه وه‌كو ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی خورماتوو ب ه هاوكاری له‌گه‌ڵ ئیداره‌ی شاره‌ك ه و به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان ،له هه‌وڵی ئه‌وه‌داین بنبڕی بكه‌ین ،ته‌نانه‌ت سزای ئه‌و كه‌سانه‌ش بده‌ین ك ه به‌و كاره هه‌ڵده‌سنت ،ئێم ه پشت ب ه چاودێریكردنی لیژنه‌كامنان ل ه ئه‌نجومه‌نی ش��اره‌وان��ی خورماتوو و سكااڵی هاوواڵتیان ده‌به‌ستین، تاكو ئێستاش یه‌ك كه‌س سكااڵی ل ه باره‌ی هه‌بوونی گه‌نده‌ڵییەوە نه‌كردووه. به‌یان :بۆچی پرۆژە‌كانی خورماتوو ل ه ڕێگه‌ی ده‌ستاوده‌ستی به‌ڵێنده‌ره‌كانەوە جێبه‌ج ێ ده‌كرێن؟ نعێمی :ئه‌م ه یه‌كێك ه له‌و كێشانه‌ی ب ه هیوای ئه‌و ه بووین ل ه ساڵی 2005دا چاره‌سه‌ر بكرێت و نه‌گات ب ه ئێستا ،ده‌بێت ئه‌و پرۆژانه‌ی ته‌رخان ده‌كرێت بدرێت به به‌ڵێنده‌رێك ك ه زیاتر شار هزایی ل ه كاره‌كه‌یدا هه‌بێت و ته‌نانه‌ت پشتیشی پێببه‌رسێت و خه‌ڵكی شاره‌كه‌ش بێت ،ل ه به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر پرۆژە‌كه‌ی ب ه شێوه‌یه‌كی ڕێكوپێك جێبه‌جێ نه‌كرد ،ده‌توانین موحاسه‌به‌ی بكه‌ین، سه‌باره‌ت ب ه ده‌ستاوده‌ستكردنی پرۆژە‌كان، په‌یوه‌ندی ب ه پارێزگای سه‌اڵحه‌دینه‌وه‌یه، ئ��هوان ڕه‌وان���هی ئێمه‌ی ده‌ك���ه‌ن ،پێش ئه‌وه‌ی ده‌ست بكرێت ب ه جێبه‌جێكردنی له
ڕێگه‌ی كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنه‌و ه ئاگاداری بۆ ده‌كرێت و ل ه ڕێگه‌ی موناقه‌صه‌وه ده‌درێت ب ه به‌ڵێنده‌ر ،ك ه جاری وا هه‌ی ه به‌ر به‌ڵێنده‌رێك ده‌كه‌وێت خه‌ڵكی ده‌ره‌وه‌ی ش��اری خورماتوو ه و ده‌یفرۆشێته‌و ه به به‌ڵێنده‌رێكی دیكه. به‌یان :ل ه سااڵنی ڕابردوودا كۆمه‌ڵێك پرۆژ ە بۆ خورماتوو ده‌ستنیشان كرا ،به‌اڵم دواتر گ هڕایه‌و ه و جێبه‌جێ نه‌كرا ،هۆكاری ئه‌و ه چییه؟ نعێمی :نه‌بوونی زه‌وی ته‌رخانكراوه، ئێستا زۆرێ����ك ل���ه‌و زه‌وی��ی��ان��هی كه ده‌كرێت پ��رۆژە‌ی خزمه‌تگوزاری له‌سه‌ر ئه‌نجامبدرێت ،له‌الیه‌ن هاوواڵتییانه‌وه ده‌س��ت��ی ب � ه س��� هرا گ��ی��راو ه و خ��ان��ووی زیاده‌ڕۆیی له‌سه‌ر دروستكراوه ،بۆی ه ئه‌و حاڵه‌ت ه كێشه‌ی بۆمان دروستكردووه. به‌یان :وه‌كو سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ،تا چه‌ند رازیت له‌و كار ه خزمه‌تگوزارییانه‌ی پێشكه‌شده‌كرێت ب ه هاوواڵتییان؟ نعێمی :من هیچ لێی رازی نیم ،به‌اڵم ل ه هه‌وڵی ئ�ه‌وه‌دای��ن ل�ه‌و ه باشرتیان بۆ بكرێت ل ه ڕێگه‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین و ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��اوه ،ته‌نانه‌ت له سه‌ردانه‌كامنان بۆ به‌غدا داوامان كردووه زیاتر ئاوڕ ل ه شاره‌ك ه بدرێته‌وه.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
رێكه‌وتنی ستراتیژی یه‌كێتی و پارتی، نه‌بووه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌و دوو الیه‌نه ب ه یه‌كسانی مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ یه‌ك بكه‌ن ،پارتی هه‌میش ه خۆی له سه‌رتر ده‌بینێت ،ئه‌وه‌ش ل ه مامەڵەکانیاندا ره‌نگی داوه‌ته‌وه.
هه‌واڵه‌كه‌ی ماڵپه‌ڕی سه‌رۆككۆمار ب ه سۆرانی و هه‌واڵه‌كه‌ی ماڵپه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به بادینی نووسراون
هیچ به‌رپرسێكی پارتی ل ه هه‌ولێر پێشوازی له تاڵه‌بانی نه‌كرد
ئاسمان بارزانیی ناچار كرد له سلێمانی دابه‌زێت راپۆرت :محه‌مه‌د جه‌مال س�����ه‌ره‌ڕای ئ����ه‌وه‌ی ب��ارزان��ی رۆژێ��ك پێش گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی تاڵه‌بانی بۆ كوردستان له 9/16كوردستانی جێهشت ب��ه‌ره‌و ئیتاڵیا ،ب��ه‌اڵم له گه‌ڕانه‌وه‌ی بارزانییدا ئاسامن ناچاری كرد له سلێامنی بنیشێته‌وه ،ئه‌وه‌ش له ده‌قی هه‌واڵێكی (پیوكه‌ی میدیا) دا ه��ات��ووه «پ��اش ئ��ه‌وه‌ی به‌هۆی كه‌شوهه‌واوه فڕۆكه‌كه‌ی نه‌یتوانی
له فڕۆكه‌خانه‌ی هه‌ولێری نێوده‌وڵه‌تی داب��ه‌زێ��ت ،رووی��ان��ك��رده فڕۆكه‌خانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی سلێامنی» ،ه �ه‌روه‌ك تاهیر ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری فڕۆكه‌خانه‌ی نێوده‌وڵه‌تیی سلێامنی هه‌مان زانیاریی ئاماژە پێداوه. ب �ه‌پ��ێ��ی ه��ه‌واڵ��ه‌ك��هی م��اڵ��پ �ه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم و ماڵپه‌ڕی (پیوكه‌ی میدیا)ش ،بارزانی له سلێامنی له الیه‌ن به‌رپرسانی یه‌كێتی و پارتیشه‌وه پێشوازی لێكرا» ،به‌اڵم هه‌واڵه‌كه‌ی (پیوكه‌ی میدیا)،
له شاره‌زوور 1350حاڵه‌تی سكچوون و ڕشانه‌وه تۆمار دەکرێت سه‌ید نامی له سنوری ش��اره‌زوور و هه‌وراماندا و له ماوه‌ی 15 رۆژدا 1350حاڵه‌تی سكچوون و ڕشانه‌وه و دوو حاڵه‌تی كۆلێرا روویانداوه ،به‌رێوه‌به‌ری ته‌ندروستی و خۆپاراستنی شاره‌زوور ئه‌و حاڵه‌تانه بۆ كه‌مته‌رخه‌می فه‌رمانگه‌ی ئاوی سنوره‌كه ده‌گێڕێته‌وه ،به‌ڕێوه‌به‌ری ئاویش ره‌تیده‌كاته‌وه. دكتۆر شۆڕش غه‌ریب ،به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی خۆپاراستنی ته‌ندروستی ش���اره‌زوور بۆ (ب�هی��ان) وت��ی «ل�ه سنووری هه‌موو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شاره‌زوور 1350حاڵه‌تی سكچوون و ڕشانه‌وه هه‌بووه ،ئه‌وه‌شی الی ئێمه جێی مه‌ترسی بووبێت چه‌ند حاڵه‌تێك بووه» .هۆكاره‌كه‌شی بۆ تێنه‌كردنی كلۆر گێڕایه‌وه ،ئاماژەشی ب �ه‌وه ك��رد كه زانیویانه له ته‌وێڵه چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاو هه‌یه كلۆری تێناكرێت، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ن��وورساوی��ان ئاڕاسته ك��ردوون .ئه‌و به‌رپرسی ته‌ندروستییه باسی له‌وه‌ش كرد كه له سه‌ره‌تای باڵوبوونه‌وه‌ی ئه‌م په‌تایه‌وه تۆمار كراوه‌ته‌وه كه ئاوی زه‌ڵم كلۆری تێدا كه‌مبووه. شۆڕش غه‌ریب رایشیگه‌یاند «به‌پێی یاسا و رێنامییه‌كان هه‌موو پرۆژە‌یه‌ك كه ده‌كرێته‌وه ده‌بێت كلۆریشی له‌گه‌ڵدا دابین بكرێت ،ئه‌وه‌ش كاری فه‌رمانگه‌ی ئاوه ،ئه‌گه‌ر ئاو بێ كلۆر بێت ،وه‌ك ئه‌وه وایه ژە‌هری تێدابێت ،ئه‌گه‌ر ئاوی كانیش بێت». له باره‌ی لێپرسینه‌وه‌ی الیه‌نه به‌رپرسه‌كانیشه‌وه ،دكتۆر شۆڕش وتی «ئه‌و به‌ڕێزه‌ی خورماڵ راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت و وه‌زی��ری ته‌ندروستییه‌وه سه‌رزه‌نشت ك��راوه ،ب �ه‌اڵم له ڕووی ئیدارییه‌وه چۆن سه‌رزه‌نشت كرابێت و لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ كرابێت نازانم». الی خۆیشیه‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری ئاوی خورماڵ نه‌یشارده‌وه كه سكچوون هه‌یه ،به‌اڵم ده‌ڵێت مه‌رج نییه هۆكاری ئه‌و حاڵه‌تانه ئاوه‌كه بێت ،ده‌شڵێت «هه‌موو ساڵێك سكچوون له خورماڵ هه‌یه ،به‌تایبه‌تی هاوینان ،ئێمه هیچ كه‌م و كورتیامن نه‌بووه» ،به‌اڵم نه‌یشیشارده‌وه كه به هۆی نه‌بوونی كلۆره‌وه ماوه‌یه‌كی زۆر ئاوه‌كه بێ كلۆر بووه، به‌اڵم دواتر تێیانكردووه.
جگه له‌وان ه ئاماژە به «به‌هرۆز حه‌مه‌ساڵح پارێزگاری سلێامنی و حه‌مه‌ی حاجی مه‌حمود ،سكرتێری حزبی سۆسیالیست» كراوه. چ��اودێ��رێ��ك ئ��ام��اژە ب��ه‌وه ده‌ك��ات «نه‌مبینیوه بارزانی هه‌رگیز له‌به‌ر هیچ كه‌سێك هه‌ستێت ،ته‌نانه‌ت ل ه شوێنی پێشوازیی خۆیشی له ده‌ره‌وه ده‌بێت، تا میوانه‌كان بچنه ژووره‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی ئ��هوان له ب �ه‌ری هه‌ڵسن» ،ئ��ه‌وه‌ش له یه‌كرتبینبنی تاڵه‌بانی و بارزانییدا ره‌نگی
دایه‌وه ،كه بارزانی سه‌ردانی تاڵه‌بانی كرد و چاوه‌ڕێی نه‌كرد تاڵه‌بانی بچێت بۆ الی، دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له به‌غدا بۆ هه‌ولێر له 10/11دا. سه‌ردانی بارزانی بۆ الی تاڵه‌بانی له ه��ه‌ردوو ماڵپه‌ڕی (سه‌رۆككۆمار و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم)دا ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی وه‌ك یه‌كه ،به‌اڵم چه‌ند جیاوازییه‌ك ده‌بیرنێت، له‌وانه رێنووسی هه‌واڵه‌كه‌ی ماڵپه‌ڕی سه‌رۆككۆمار ب ه سۆرانی و هه‌واڵه‌كه‌ی ماڵپه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم به بادینی
نوورساون. به‌پێی ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی باڵو بوونه‌وه، هیچ به‌رپرسێكی پ��ارت��ی ل�ه پێشوازی تاڵه‌بانیدا ئاماده نه‌بوون ،له‌وباره‌یه‌وه ئازاد جوندیانی ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشتیامنی كوردستان ،به (به‌یان) ی راگه‌یاند «جه‌نابی مام ج�ه‌الل خۆی پێی خۆش نه‌بوو هیچ كه‌سێك پێشوازیی لێبكات» ،ه�ه‌روه‌ك ئاماژە‌ی به‌وه دا كه «ئه‌سڵه‌ن بڕیاربوو تا ده‌گاته هه‌ولێر هیچ كه‌سێك ئاگای لێنه‌بێت ،ئه‌مه راست نییه
كه براده‌رانی پارتی ئاماده نه‌بووبن پێشوازی لێبكه‌ن ،ئه‌مه هه‌واڵێكی خه‌یاڵسازه». (ب��هی��ان) ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی رای سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش په‌یوه‌ندی كرد به وته‌بێژی سه‌رۆكایه‌تییه‌وه، به‌اڵم ته‌له‌فۆنه‌كه‌ی به‌رده‌ست نه‌بوو، ه���ه‌روه‌ك په‌یوه‌ندی به سه‌رۆكی دیوانه‌وه كرد و كه‌سێك وه‌اڵمی دایه‌وه و وتی «ئه‌وه په‌یوه‌ندی به وته‌بێژە‌وه هه‌یه و دكتۆر فوئاد لێدوان نادات».
په‌رله‌مانتارێكی كورد له به‌غدا:
دروستبوونی ئه‌نجومه‌نی دانوستانكاری هه‌رێم و به‌غدا مه‌حاڵ ه گۆران عوسامن الی �ه‌ن � ه سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان بڕیاری پێكهێنانی ئه‌نجومه‌نێكی دانوستانكاری نێوان هه‌رێم و ناوه‌ندیان دا ،ب���ه‌اڵم ت��ا ئێستا پ��رۆژە‌ی��اس��اك �هی ره‌وان�هی په‌رله‌مانی كوردستان نه‌كراوه بۆ گفتوگۆكردن ل�ه‌ب��اره‌ی�ه‌وه ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانی الی ئۆپۆزسیۆن دروستكردووه. ه��ه‌ڤ��اڵ ك��وێ��س��ت��ان��ی ،ئ�ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق بۆ (به‌یان) وتی «ئ�ه‌م ئه‌نجومه‌نه له‌سه‌ره‌تادا له
پێشنیاری ئۆپۆزسیۆنه ،ب��ه‌اڵم دوات��ر حزبه‌كانی ده‌س�ه‌اڵت وه‌كو پڕۆژە‌یه‌كی خۆیان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ كرد ،ره‌نگه بڵێن جارێكی دیكه پێشنیاره‌كه‌یان داڕشته‌وه و وه‌كو ده‌ستپێشخه‌ریی خۆیان هێنایانه به‌ر باس ،دروستكردنی ئه‌نجومه‌نه‌كه به‌م شێوازه‌ی ئێستای به‌بێ گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و یاسایانه‌ی ره‌هه‌ندی نیشتامنییان هه‌یه مه‌حاڵه» ،په‌رله‌مانتاره‌كه‌ی گۆڕان باس ل�ه‌وه‌ش ده‌ك��ات «ده‌س �ه‌اڵت زیاتر ئه‌نجومه‌نه‌كه بۆ ئه‌وه به‌كار ده‌هێنێت كه له‌سه‌ر ئاستی ده‌ره‌وه یه‌كده‌نگی دروست
بكات ،ب �ه‌اڵم ئه‌و یه‌كده‌نگییه له‌سه‌ر ئاستی ده‌ره‌وه دروست نابێت ،تاوه‌كو ناوماڵی كورد رێك نه‌بێت». الی خ��ۆش��ی �ه‌و ه سه‌میر سه‌لیم ئ�ه‌ن��دام��ی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان له فراكسیۆنی یه‌كگرتوو ،ئ �ه‌وه ده‌خاته ڕوو ك �ه وه‌خ��ت��ی خ��ۆی ئۆپۆزسیۆن ڕەشنووسه‌كه‌یان پێشكه‌ش ك��ردووه، ب�ه‌اڵم به بیانووی ئ �ه‌وه‌ی دوان له 10 په‌رله‌مانتاره‌كان ،واژۆكانیان پاشه‌كشه پێكردووه و نیسابی یاسایی نییه ،بڕیاروایه حكومه‌ت پێشكه‌شی بكات ،به‌اڵم وه‌ك
ناوبراو ده‌ڵێت «هه‌تا ئه‌م ده‌قه‌یه‌ش حكومه‌ت نه‌یهێناوه‌ت ه په‌رله‌مان ،پێموایه ئێستا حكومه‌ت ده‌س��ت��ی��ك��ردووه به گفتوگۆ له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن بۆ چۆنیه‌تی ناردنی ئه‌و ڕەشنووسه». سه‌باره‌ت به هۆكاری دواكه‌وتنی ناردنی پرۆژە‌یاساكه‌ی بۆ په‌رله‌مان، سه‌میر سه‌لیم وتی «ته‌نیا ده‌گه‌ڕێته‌و ه بۆ حكومه‌ت ،ئیدی حكومه‌ت به چ مه‌رامێك ده‌ی �ه‌وێ��ت رێكیبخات و ئۆپۆزسیۆن كه‌مرتین سوودی ل ێ ببینێ ،تا ئێستا بۆمان ده‌رنه‌كه‌وتووه».
«كۆبوونه‌وه‌كانی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مان ،یاسایی نین» به‌یان .تایبه‌ت ب�ه‌ه��ۆی ناكۆكی ن��ێ��وان یه‌كێتی و پارتییه‌وه لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مان شه‌ش مانگه بێ سه‌رۆك كۆبوونه‌وه‌كانی ئه‌نجام ده‌دات ،به‌پێی وته‌ی ئه‌ندامێكی لیژنه‌كه‌ش ئه‌و كۆبوونه‌وانه یاسایی نین.
ئه‌حمه‌د وه‌رت�ێ ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان) وتی «ناكۆكی له نێوان یه‌كێتی و پارتی له‌سه‌ر سه‌رۆكه‌كه‌یە ،من یاداشتێكم داوه‌ت �ه په‌رله‌مانی كوردستان و داوام ك����ردووه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ێ��ك بكرێت بۆ سه‌رۆكی لیژنه‌كه ،چونك ه ئێستا سه‌رۆكی
نه‌ماوه و بووه‌ته وه‌زی��ر ،جێگره‌كه‌شی به‌هۆی ئه‌وه‌ی نه‌خۆش بووه كه‌مرت له كۆبوونه‌وه‌كاندا به‌شدار ده‌بێت» ،ناوبراو ئاماژە به‌وه‌ش ده‌كات به‌پێی پهیڕەوی ناوخۆ كۆبوونه‌وه ئه‌وكات ه یاسایی ده‌بێت، كه نیسابی هه‌بێت و ل ه نیسابه‌كه‌شدا ده‌بێت سه‌رۆك یان جێگره‌كه‌ی ئاماده
بن ،كه‌واته كۆبوونه‌وه‌كان یاسایی نین، ب هڕاستی ئێستا خه‌له‌ل دروست بوو ه و كاریگه‌ری كردووه‌ته سه‌ر كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان و لیژنه‌كه و ئه‌دای لیژنه‌كه». وه‌رت��ێ وتیشی «پێشرت سه‌رۆكی لیژنه‌كه ئیستیحقاقی پارتی بووه ،ئێستا ده‌بێت بدرێته‌وه به پارتی».
كوردبوو ىن خورماتوو لە مەترسیدایە بەیان .خورماتوو به ه��ۆی خراپبوونی ب��ارودۆخ��ی شاری خورماتوو و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری پێویست به هاوواڵتییان ،كۆچكردنی هاوواڵتییانی كورد له شاره‌كه درێژە‌ی هه‌ی ه و مانگانه‌ش زیاتر له 150ماڵ شاره‌كه به‌جێده‌هێڵن و ڕوو له ناوچه‌كانی
هه‌رێمی كوردستان ده‌ك �ه‌ن ،ڕۆژان�ه‌ش چه‌نده‌ها خێزانی كوردی دیكه‌ی ئه‌و شاره داوای باركردن و گواستنه‌وه ئاڕاسته‌ی قائیمقامیه‌تی شاره‌كه ده‌كه‌ن. له لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) ،شه‌الل ع �ه‌ب��دول ب��اب��ان��ی ،قائیمقامی ش��اری خورماتوو وتی «به‌هۆی زیادبوونی كرده‌وه تیرۆریستییه‌كان و ئاڵۆزبوونی بارودۆخی
ناوچه‌كه و نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری پێویست ،ڕۆژان ه ده‌یان هاوواڵتی كوردی دانیشتووی شاره‌كه روو له قائیمقامیه‌ت ده‌كه‌ن به مه‌به‌ستی باركردن و گواستنه‌وه له شاره‌كه و رووكردنه شاره‌كانی هه‌ولێر و كه‌الر و سلێامنی». قائیمقامی خورماتوو باسی له ئاماره‌كانی به‌رده‌ستیان ك��رد كه «له
م��اوه‌ی دوو ساڵی راب���ردوودا زیاتر ل ه هه‌زار خێزانی كورد شاره‌كه‌یان به‌جێ هێشتووه و له ئێستاشدا مانگانه نزیكه‌ی 150خێزان ئه‌م ش��اره به‌جێ ده‌هێڵن و %95ی ئه‌و خێزانانه‌ش ك��وردن ،ئه‌م دیارده‌یه مه‌ترسیداره بۆ ئێستا و ئایینده‌ی شاره‌كه كه ده‌بێت ه هۆی كه‌مبوونەوەی رێژە‌ی كورد».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
«ته‌نها ب ه ده‌نگدان له په‌رله‌ماندا پڕۆژە‌یاساكه یه‌كالده‌بێته‌وه» گۆران عوسامن له ده‌قی پڕۆژە یاسای ڕۆژنامه‌گه‌ریی كوردیدا ،ته‌شهیركردن ب ه كه‌سایه‌تی و كه‌سانی ئاسایی ڕێگه پێنه‌دراوه ،ته‌نانه‌ت بابه‌تێك زیانی بۆ ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یش هه‌بێت ،به هه‌مان شێوه پ��ڕۆژ ە یاسای پاراستنی پیرۆزییه‌كان سزای بۆ سووكایه‌تی و ته‌شهیر به پیرۆزییه‌كان داناوه. ڕۆژی 10/11كه‌مپینێك بۆ به‌رگریكردن له پڕۆژە یاساكه ڕاگه‌یه‌نرا، له هه‌مان كاتدا په‌رله‌مانتار عه‌لی حسێن، عه‌بدولڕە‌حامن زاخۆیی ،بورهان ڕە‌شید ،له سه‌ره‌تای پێشكه‌شكردنی پڕۆژە‌یاساكه‌دا واژۆی��ان له‌سه‌ر ده‌قی پڕۆژە‌ك ه كردبوو ب��ۆ پێشكه‌شكردن ،ب���ه‌اڵم دوات���ر به پاساوی ئه‌وه‌ی زۆرێك له رۆشنبیران و رۆژنامه‌نووس و كه‌سایه‌تی جیاواز له چین وتوێژە‌كان به ته‌سكردنه‌وه‌ی ئازادییان له‌قه‌ڵه‌دا ،واژۆكه‌یان كشانده‌وه. به پێی پێگه‌ی فه‌رمی په‌رله‌مانی كوردستان و به‌شی لیژنه هه‌میشه‌ییه‌كان، فراكسیۆنی یه‌كگرتوو له په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌ندامێكیان هه‌یه له لیژنه‌ی ئه‌وقاف ،به‌اڵم واژۆیان له‌سه‌ر پڕۆژە‌كه نه‌كرووه بۆ پێشكه‌شكردن ،ئه‌مه‌ش له كاتێكدایه ئه‌ندام په‌رله‌مانێكی مه‌سیحی ئیمزای له‌سه‌ر پڕۆژە‌كه كردووه ،عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز په‌رله‌مانتاری یه‌كگرتوو ڕە‌تیكرده‌وه ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئه‌وقاف و كاروباری ئایینی بێت له په‌رله‌مان ،ئه‌و به رۆژنامه‌ی (به‌یان)ی وت :له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پڕۆژە یاساكه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كراوه و تێپه‌ڕیوه ،كشانه‌وه‌ی ئیمزاكانیش ناتوانێ سقوت به پڕۆژە‌كه بكات ،چونكه به پێی پهیڕەوی ناوخۆ پڕۆژە‌یه‌ك سقوت ده‌ك��ات كه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ نه‌كرابێت .سه‌باره‌ت به واژۆنه‌كردنیان له‌سه‌ر پڕۆژە‌یاساكه ،به‌یان ئه‌حمه‌د په‌رله‌مانتاری یه‌كگرتوو وتی« :راسته ئێمه ئیمزامان نه‌كردووه ،به‌اڵم هه‌ر یاسایه‌ك ب �ه‌رژە‌وه‌ن��دی گشتی تێدابێت ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی تێبینی خۆمانی بۆ ده‌خه‌ینه روو، ده‌نگی پێده‌ده‌ین». دكتۆر به‌شیر خه‌لیل ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئه‌وقاف و كاروباری ئایینی له په‌رله‌مانی كوردستان ،له دیدارێكی ته‌له‌فزیۆنیدا ئاماژە‌ی دا به گرنگیی یاساكه و وتی« :گه‌ر پێویست نه‌بوایه پڕۆژە‌یه‌كی وا گه‌اڵڵه نه‌ده‌بوو ،ئێمه نازانین ترسی خه‌ڵكانێك چییه له پڕۆژە‌كه؟!». س��ه‌رۆك��ی ل��ی��ژن �هی ئ��ه‌وق��اف له په‌رله‌مانی كوردستان وتیشی« :یاسای رۆژن��ام��ه‌گ��ه‌ری��ی س��زای��ه‌ك��ی كه‌می دی��اری��ك��ردووه ،ه�ه‌روه‌ه��ا كه پڕۆژە‌كه ده‌ڵێت كه‌ناڵێك دابخرێت مانای ئه‌وه نییه به یه‌كجاری دابخرێت ،به‌ڵكو بۆ چه‌ند سه‌عات یان چه‌ند رۆژێك بێت». ه���ه‌ر ل���ه‌و دی������داره‌دا ن��اوب��راو روون��ك��ردن �ه‌وه‌ی زیاتری س�ه‌ب��اره‌ت به پڕۆژە‌یاساكه خست ه روو ،وت��ی« :ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌مپینیان دژی ده‌رك�����ردووه دانیشنت ده‌ك��هی��ن ،راو بۆچوونه‌كانیان وه‌رده‌گرین ،بۆی هه‌یه پڕۆژە‌كه زیاد بكرێت یان كه‌مبكرێته‌وه و قابیله‌تی گۆڕانكارییه». دكتۆر به‌شیر بڕوای وایه پرۆژە‌یاساكه ل�ه الی��ه‌ن زۆری��ن �هی په‌رله‌مانرتانه‌وه قبوڵده‌كرێت و له‌و باره‌وه ده‌ڵێت :دڵنیام به‌شێكی باشی په‌رله‌مانتاران ده‌نگی پێده‌ده‌ن ،پڕۆژە‌كه ته‌نها ب ه ده‌نگدان
ده‌قی پرۆژە یاسا ی پاراستنی پیرۆزییه ئایینییه‌كان له هه‌رێمی كوردستان مادده‌ی یه‌كه‌م:
مادده‌ی سێیه‌م:
سووكایه‌ت ی به خوا (جل جالله) وپیغه‌مبه‌ران (سه‌المی خودایان له‌سه‌ر)و قوڕئانی پیرۆزو كتێب ه ئاسامنییه‌كان ،تاوانه ،له‌الیه‌ن هه‌ر كه‌س و الیه‌ن و ده‌زگایه‌كه‌وه بێت ،و به ئازادیی راده‌ربڕێن دانانرێت.
هه‌ركه‌سێك یه‌كێ له‌م تاوانانه‌ی مادده‌ی ( )3ئه‌نجام بدات ،سزا ده‌درێت به زیندانی كه له ()5پێنج ساڵ كه‌مرت نه‌بێت و له()10 ساڵ زیاتر نه‌بێت و به غه‌رامه‌یه‌ك كه له 10ملیۆن دینار كه‌مرت نه‌بێت و له 50ملیۆن زیاتر نه‌بێت .
ئه‌م كرده‌وانه به سووكایه‌ت ی كردن به پیرۆزییه‌كان داده‌نرێن: 1ـ جوێندان و گاڵته‌كردن ب ه خودای گهوره. 2ـ جوێندان و گاڵته‌كردن و س��ووك باسكردن و وێنه‌ی ناشایسته‌كردنی پێغه‌مبه‌ران. 3ـ سووتاندن و دڕاندن و فڕێدانی قورئان و كتێبه ئاسامنییه‌كان به‌كارهێنان ی ناوه‌رۆكه‌كانیان ب ه ناشیاوی. 4ـ به‌كارهێنانی په‌ڕه‌كان ی قوڕئان و ناوه‌رۆكه‌كه‌ی به مه‌به‌ستی خراپ بۆ كااڵ بازرگانیه‌كان. .5هاورده‌كردن و فرۆشتنی كااڵ ی بازرگانی كه بێڕێزی به‌رامبه‌ر خوا و پێغه‌مب هران و كتێبه ئاسامنیه‌كان تێدابێت. .6هه‌ر كه‌سێك ده‌ستدرێژی بكاته سه‌ر شوێنێك تایبه‌ت كرا بێت ب ه خواپه‌رستی یه‌كێك له ئایینه‌كان. .7هه‌ر كه‌سێك گاڵته یان جوێن بدات به یه‌كێك له دروشمه ئایینیه‌كان.
هه‌ر هۆیه‌كی راگه‌یاندن ئه‌م كرده‌وانه‌ی مادده‌ی ( )3باڵوبكاته‌و ه داده‌خرێت بۆماوه‌یك له یه‌ك ساڵ زیاتر نه‌بێت و ل ه شه‌ش مانگ كه‌مرت نه‌بێت ،له‌گه‌ڵ غه‌رامه‌یه‌ك كه له 10ملیۆن دینار كه‌مرت نه‌بێت و له 50ملیۆن زیاتر نه‌بێت .
مادده‌ی دووه‌م:
یه‌كالیی ده‌بێته‌وه». پێشێلكاریی به‌رامبه‌ر پیرۆزییه ئایینیه‌كان ل ه ڕوانگه‌ی یاساوه پێشێلكاری ب��هرام��ب��ه‌ر دی���ن و بیروباوه‌ڕی خه‌ڵك و نه‌ته‌وه هیچی كه‌مرت نییه له ده‌ستدرێژی بۆسه‌ر گیان و ماڵ و ناموسی كه‌سه‌كان ،بۆیه به یاسای تایبه‌ت پارێزگاری له دین و پیرۆزییه ئاینییه‌كان كراوه ،بێڕێزیش به‌رامبه‌ر به‌و پیرۆزییانه ب ه ت��اوان داده‌ن��رێ��ت ،هه‌رچه‌ند ه زۆر ل �ه‌و واڵت��ان �هی كه جاڕنامه گه‌ردونی و ڕێككه‌وتننامه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانیان قبوڵ ك���ردووه ،ئ��ام��اده ن �ه‌ب��وون ئه‌و مه‌سه‌ل ه بخه‌نه نێو یاسا نێوخۆییه‌كانی واڵته‌كانیان ،به تایبه‌ت واڵتانی (نه‌رویج و دان��ی�مارك و ف�ه‌ڕه‌ن��س��او ئه‌مریكاو
به‌ریتانیاو ئیتاڵیاو ئه‌ڵامنیا) ك ه ئاماد ه نه‌بوون ئه‌و كاریكاتێریستانه بده‌ن به دادگا كه بێڕێزییان به پێغه‌مبه‌ری خوا كردبوو .به‌اڵم مانگی رابردوو ئه‌نجومه‌نی رۆژن��ام��ه‌گ��ه‌ری ئه‌ڵامنیا ب �ه فه‌ڕمی سه‌رزه‌شنی گۆڤاری (تایتانیك)ی كرد كه دوو وێنه‌ی نه‌شیاوی پاپای باڵوكردبووە‌وه، ئه‌نجومه‌نه‌كه گۆڤاره‌كه‌ی ب ه شكاندنی شكۆی پاپایه‌تی تۆمه‌تبار كرد. هه‌موانیش ئ���ه‌وه ده‌زان����ن ئه‌و واڵتانه‌ی كه پابه‌ندی ئه‌و ڕێككه‌وتننامه جیهانییانه‌ن و ئیمزایان له‌سه‌ری كردووه، ئه‌و ماددانه‌ی له‌و ڕێككه‌وتننامانه‌دا هاتووه ناچنه نێو یاسای دادگاكانیان و به‌سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی یاساكانیان ئه‌ژمار ناكرێت ،هه‌رچه‌نده سوكایه‌تی
مادده‌ی چواره‌م:
مادهی پێنجه‌م:
له‌سه‌ر الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانه كه رێنامی ی پێویست ده‌ر بكەن بۆ ئاسان جێبه‌جێ كردنی ئه‌م یاسایه. مادده‌ی شه‌شه‌م:
كار به هیچ ده‌قێك ناكرێت كه پێچه‌وانه‌ی ئه‌م یاسایه بێت. مادده‌ی حه‌وته‌م:
ئه‌م یاسایه جێبه‌جێ ده‌كرێت له ڕۆژی ده‌رچوونی ل ه ڕۆژنامه‌ی فه‌رمی وه‌قایع ی كوردستان. هۆكاره‌كان ی ده‌رچوون :ل ه پێناو پاراستن ی ڕێز ل ه به‌ها ئایینیه‌كان له سوكایه‌ت ی پێكردن و پاراستن ی ئاشت ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی وخراپ به‌كارنه‌هێنانی ئازاد ی ڕۆژنامه‌گه‌ر ی و ئازاد ی راده‌ربرین ،ئه‌م یاسای ه ده‌رچوێرنا.
به پیرۆزییه ئایینیه‌كان له واڵتێكدا ك ه یاسایه‌كی نێوخۆیی نییه بۆ سزادانی ئه‌و كه‌سانه ،ئه‌بێته به‌شێك له مه‌ترسی بۆ سه‌ر ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی و ته‌نانه‌ت ئه‌بێت ب �ه م�ه‌ت��رس��ی ب��ۆ ئ��اس��ای��ش و به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌و واڵته ،وه‌ك چۆن بیرنا كاتێك له ئه‌مریكا فیلمێك له‌و واڵته باڵوده‌كرێته‌وه ،دواتریش كاردانه‌وه‌كانی خراپ شكایه‌وه بۆ ئه‌و واڵته. سوكایه‌تیكردن به پیرۆزییه ئایینیه‌كان كاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌ست و سۆز و عه‌قڵی ملیاره‌ها كه‌س جێده‌هێڵێت ،زۆرك��ات توندوتیژی ل��ێ ب �هره �ه‌م دێ��ت ،وه‌ك چۆن وێنه كاریكاتێرییه‌كان له دانیامرك باڵوكرایه‌وه ،به‌اڵم كاردانه‌وه‌كانی هه‌موو واڵتانی گرته‌وه ،وه‌ك چۆن سووتاندنی
قورئان له هیند كاره‌ساتی له زۆربه‌ی واڵت��ان لێ ك�ه‌وت�ه‌وه ،ب ه هه‌مان شێوه ت�ه‌ق��ان��دن�ه‌وه‌ی په‌یكه‌ره‌كانی ب��وزاش هه‌مان مه‌ترسی و كاردانه‌وه‌ی دروست كرد ،وتاره‌كه‌ی پاپای ڤاتیكان «بندیكیتی شانزه‌هه‌م» به هه‌مان شێوه بوو. مه‌رجی پاراستنی مافه‌كانی مرۆڤ له ڕێكه‌وتننامه جیهانییه‌كاندا جاڕنامه‌ی گ �ه‌ردوون��ی مافه‌كانی م��رۆڤ ك ه له 1948/12/10له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كانه‌وه ده‌رچ���ووه، دانپیانانێكی گ�ه‌وره‌ی نێونه‌ته‌وه‌ییه به مافه‌كانی مرۆڤ و ئازادیی بیروباوه‌ڕی نه‌ته‌وه‌كان. له ماده‌كانی 12ت��ا 21به‌ڕوونی باس له په‌یوه‌ندی ت��هواوی مافه‌كانی
مرۆڤ ده‌كاته به ئازادی بیروڕا و فیكر و ئایین و بیروباوه‌ڕە‌وه ،به مافی هه‌موو ئینسانێكیش ده‌زانێت خاوه‌نی بیروباوه‌ڕ و بۆچوونی خۆی بێت. ك�������ۆم�������ه‌ڵ�������هی گ���ش���ت���ی ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ه‌ك��گ��رت��ووه‌ك��ان ل�� ه ساڵی 1966ل��ه م����اده‌ی ()2ی میساقی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كاندا باس له‌وه ده‌كات گرنگرتین ئامانج و بنه‌ما به‌جێگه‌یاندنی هاوكاری نێوده‌وڵه‌تییه بۆ ڕە‌واج��دان و هاندانی واڵتان بۆ ڕێزگرتن له مافه‌كانی م��رۆڤ و ئازادییه بنچینه‌ییه‌كان ،ئه‌و میساقه به مه‌رجی گرتووه ك ه ڕێزگرتنی مافه‌كانی م��رۆڤ ل��ه‌ئ��ازادی ب��ی��روڕاو سووكایه‌تی ن�ه‌ك��ردن به بیروباوه‌ڕی كه‌سانی دیكه ،ئه‌وه‌شی له‌ماده‌ی ()19 ی په‌یامنی نێوده‌وڵه‌تی مافه مه‌ده‌نی و سیاسییه‌كان ل �ه س��اڵ��ی 1966دا چه‌سپاندووه ،له هه‌مان په‌یامننامه‌داو له مادهی ( )20واڵتانی ناچاركردووه كه یاساكانیان هاوته‌ریبی ئه‌م په‌یامننامه نێوده‌وڵه‌تییه بێت و ئه‌وه‌شی به مه‌رج سه‌پاندووه. به‌پێی بڕیاری لیژنه‌ی نێوده‌وڵه‌تی مافه‌كانی م��رۆڤ كه له 2005/4/12 ب�ڵاوك �راوه‌ت �ه‌وه ،ئه‌مه‌ش پ��اش ئ �ه‌وه‌ی كه‌سووكایه‌تی به پیرۆزییه ئایینییه‌كانی مسوڵامنان له واڵتانی ڕۆژئ���اوا ڕووی له زیادبوون كرد ،به‌و هۆیه‌وه لیژنه‌ی نێوده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان له 2005/4/12بڕیارێكی نوێی ده‌ركرد بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئه‌و بێڕێزییانه‌ی به‌رامبه‌ر پیرۆزییه‌كانی ئایینی ئیسالم ئه‌نجام ده‌درێ��ت ،لیژنه‌كه ترسی خۆی نیشانداوه له زیادبوونی سوكایه‌تی و ته‌شهیر به ئاینی ئیسالم ل ه زۆر واڵت، به‌تایبه‌ت له پاش ڕووداوه‌ك��ان��ی 11ی سێبته‌مبه‌ر. ترسی رۆشنبیران وه‌همییه ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی یه‌كه‌می پ��رۆژە‌ی��اس��اك�ه ،ژم��اره‌ی��ه‌ك ن��ووس �ه‌ر و رۆشنبیر به توندی كه‌وتنه دژایه‌تی پرۆژە‌یاساكه ،ئه‌وان له نووسینه‌كانیاندا ئ��ام��اژە‌ی��ان ب �ه دوو م�ه‌ت��رس��ی داوه، یه‌كه‌م :ئه‌گه‌ری هه‌یه پ��رۆژە یاساكه ل ه الی�ه‌ن ده‌س�ه‌اڵت�ه‌وه س��وودی خراپی لێوه‌ربگیرێت و چه‌ندین شتی ناپیرۆز ل ه ری��زی پیرۆزییه‌كان پۆلێن بكه‌ن و پرۆژە‌یاساكه بكه‌نه پاساوی سه‌ركوتكردنی ئ��ازادی .به‌اڵم یارانی پرۆژە‌یاساكه لەو بڕوایه‌دان كه ئه‌م پاساوه الوازه ،چونكه له پرۆژە‌یاساكه‌دا ب ه روونی ئه‌وه هاتووه كه مه‌به‌ست له پیرۆزییه‌كان چیی ه و ناكرێت كه‌سانی زیندوو یاخود مردوو بخرێنه بازنه‌ی پیرۆزییه‌كانه‌وه .مه‌ترسی دووه‌م��ی��ش كه نه‌یارانی پرۆژە‌یاساكه پێیانوای ه ئازادییه‌كان به‌رته‌سك ده‌كاته‌وه، یارانی پرۆژە‌یاساكه به‌وه ره‌تیده‌كه‌نه‌وه كه ل ه یاسای رۆژن��ام �ه‌گ �هی و یاسای سزادانی عێراقی و یاسای چاپه‌مه‌نی ئاماژ ە به سزادانی ئه‌و كه‌سانه دراوه كه سووكایه‌تی به پیرۆزییه‌كان ده‌كه‌ن، ئ�ه‌وه‌ش له‌م پرۆژە‌یاسایه‌دا هاتوو ه بۆ ئه‌وه‌ی ه كه به پاساوی ئازادیی سووكایه‌تی به ئایین نه‌كرێت و به ناوی ئایینیشەوە رێگری نه‌كرێت له ئ��ازادی راده‌ربڕین، به‌ڵكو ئازادیی راده‌ربڕین و سووكایه‌تی ب ه ئایین لێكجیابكرێته‌وه ،به‌مه‌ش یاساكه ده‌بێته بنه‌مایه‌كی سه‌ره‌كی و هۆكارێك بۆ سه‌قامگیری و پێكه‌وه‌ژیان لـــه كوردستان.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
عادل عه‌بدومله‌هدی
ئاسایشی هاوواڵتیان و بنیاتنانی واڵت ،یان سوپای زۆر؟ ئاشته‌وایی كارێكی پێویسته بۆ ئاسایشی ناوخۆ و به‌رگریی نیشتیامنی ،ئه‌وه‌ش پێویستی به گرێبه‌ست و رێكه‌وتنه له‌گه‌ڵ رۆژهەاڵت و رۆژئاوا ،به‌اڵم ئایا هێزێكی ئه‌منی و سه‌ربازی تێڕوانینێكی گونجاوی بۆ ئه‌مه هه‌یه؟ چ مه‌ترسییه‌كی ده‌ره‌كی ڕووبه‌ڕووی عێراق ده‌بێته‌وه؟ ئایا ئه‌وله‌ویه‌تی سیاسی و ئابووری و بنه‌مای ئه‌منی و سه‌ربازی بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی تیرۆر و به‌ده‌ستخستنی به‌رگریی نیشتیامنی چییه؟ یان ئامانجی كڕینی چه‌ك له‌پێناو ده‌وڵه‌تێكی دیاریكراو و به‌رژە‌وه‌ندی تایبه‌ته؟ پیشه‌سازی و كشتوكاڵ و گواستنه‌وه‌ی ئاو و ئاوه‌ڕۆ و ته‌ندروستی و ژینگه و بونیاتنانی بیناو و نیشته‌جێكردن ()15.5 ترلیۆن دیناری له بودجه‌ی 2012ی عێراق بۆ دانراوه ،له ب هرانبه‌ردا ( )17ترلیۆن بۆ به‌رگری و ناوخۆ دیاریكراوه ،ئه‌وه‌ش به‌بێ دیاریكردنی پشكی الیه‌نه ئه‌منییه‌كانی دیكه‌ی سه‌رۆكایه‌تی و نووسینگه‌ی فه‌رمانده‌ی گشتی و وه‌زاره‌ته‌كانی دیكه و پارێزگا و ده‌زگاكان ،كه خه‌له‌لێكی گه‌وره‌یه بۆ ئه‌وله‌ویاتی كاره‌كان ،هاوكات كه‌موكووڕی له شێوازی خه‌رجكردندا هه‌یه و گه‌نده‌ڵی باڵوبووه‌ته‌وه و دۆخی ئه‌منی خراپ بووه و خروقات و هه‌اڵتنی زیندانیان و زیادبوونی قوربانییه‌كانی لێكه‌وتووه‌ته‌وه. ئاسایشی ناوخۆ به تانك و تۆپ دروست نابێت ،به‌ڵكو پێویستی به (هه‌ستێكی راسته‌قینه به متامنه و دڵنیایی نێوان پێكهاته‌كانی عێراق، دیاریكردنی هێزه دڵسۆزه سه‌ره‌كی و مه‌یدانییه‌كان و نه‌هێشتنی خروقات ،پاراستنی ناوچه‌كان به هێزه ناحزبییه‌كان ،هه‌ماهه‌نگی نێوان ده‌زگا ئیستیخباراتییه‌كان، رێگریكردن له گه‌شه‌كردنی تۆڕە تیرۆرستییه‌كان) هه‌یه. به‌رگری نیشتیامنییش، پشت ده‌به‌ستێت ب ه جوگرافیای نیشتیامن و دراوسێكامنان ،كه ده‌توانین بۆ دوو به‌ش پۆلێنیان بكه‌ین ،ئه‌و واڵتانه‌ی په‌یوه‌سنت به هاوپه‌یامنیه‌تی ده‌ولییه‌وه ،ئه‌وانه‌ی په‌یوه‌ست نین پێوه‌ی ،به‌اڵم خاوه‌نی هێزی سه‌ربازی به‌هێزن ،ئه‌زموونی سه‌دامیش بووه هۆی شكستی هێزه زۆره‌كه‌ی له دوو حاڵه‌تدا ،واقعی ناوخۆ و پێكهاته‌ی دراوسێكان وایكرد كه بیرۆكه‌ی كۆكردنه‌وه‌ی چه‌ك دروست ببێت. له الیه‌كی دیكه‌وه گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كان و كردنه‌وه‌ی ده‌رگای وه‌به‌رهێنانی جۆراوجۆر ،پشتیوانی هه‌وڵه ئه‌منی و سه‌ربازییه‌كان، ئه‌من و ئاسایشی عێراق ده‌پارێزێت، قۆستنه‌وه‌ی تواناكان بۆ سوودی گه‌ل و خزمه‌تكردنی ،ئاستی بژێوی خه‌ڵك به‌رزده‌كاته‌وه ،كاركردن بۆ سیستمی هه‌رێمی هاوپه‌یامن و دروستكردنی هاوڕێیه‌تی ده‌وڵه‌تان ده‌بێته هۆی نه‌هێشتنی هێرشی ده‌ره‌كی.
دكتۆر ئه‌یاد عه‌الوی، سه‌رۆكوه‌زیری پێشووی عێراق ،كه‌سایه‌تییه‌كی سیاسی عێراقییه ،ك ه جێده‌ستی له عێراق هه‌یه، ل ه دیدارێكدا تیشك ده‌خاته سه‌ر دۆخی ئێستای عێراق و ره‌خنه‌ی زۆر له ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی مالیكی ده‌گرێت و زۆریش جه‌حت له‌سه‌ر بێمتمانه‌یی ل ه عێراقدا ده‌كاته‌وه. محه‌مه‌د جه‌مال ئه‌یاد عه‌الوی ،سه‌رۆكوه‌زیری پێشووی عێراق.
«مالیكی ڕێز له شه‌راكه‌تی نیشتیامنی ناگرێت»
عه‌الوی :ئێران شكستی به رێكه‌وتننامەى هه‌ولێر هێنا عه‌الوی ره‌خنه له مالیكی ده‌گرێت و ده‌ڵێت «سه‌ید مالیكی هیچ ویست و ئ��ی �راده‌ی �ه‌ك��ی نییه ب��ۆ رێزگرتنی شه‌راكه‌ی نیشتیامنی ،ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ هاوپه‌یامنییه‌ته‌كه‌ی خۆیشیدا كه گه‌یاندیانه ده‌س���ه‌اڵت ،له س��ه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه سه‌ماحه‌تی به‌ڕێز موقته‌دا سه‌در» .باس له‌وه‌ش ده‌كات كه له نێوان ده‌وڵه‌تی یاسا و الیه‌نه‌كانی دیكه‌ی ،وه‌ك هاوپه‌یامنی كوردستانی، قه‌یرانێكی راسته‌قینه په‌یدا بووه كه بووه‌ته هۆی دروستكردنی بێمتامنه‌یی. ئ��ه‌و س��ه‌رك��رده عێراقییه باس ل��ه رێ��ك �ه‌وت��ن��ن��ام��ەک��ەی ه �ه‌ول��ێ��ر و ئاسته‌نگه‌كانی ب��ه‌رده‌م��ی ده‌ك��ات و ده‌ڵ��ێ��ت «رێ��ك�ه‌وت��ن��ی هه‌ولێر بۆ تێپه‌ڕاندنی مه‌سه‌له‌یه‌ك بوو كه هه‌ندێك الیه‌نی سیاسی له‌سه‌ری رێككه‌وتن،
به‌اڵم ئێران به توندی شكستی پێهێنا و دژی وه‌ستایه‌وه» ،عه‌الوی ئه‌و رێكه‌وتنه به (مردوو) ناو ده‌بات و ئه‌وه ده‌خاته روو كه «ده‌توانین بڵێین رێكه‌وتنی هه‌ولێر م���ردووه ،هیچ رێكه‌وتنێكی زی��ن��دوو ب��وون��ی نییه و خاڵه‌كانی جێبه‌جێ نه‌كراون ،ئه‌مه‌شامن چه‌ندین جار روون كردووه‌ته‌وه و وه‌ك لیستی عێراقیه‌ش چه‌ندین جار وتوومانه كه به‌ڕێز مالیكی هیچ ئاماده‌ییه‌كی نییه بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌و رێكه‌وتننامه‌یه و ته‌نانه‌ت به‌شێكیشی». ناوبراو له‌و دی��داره‌دا زیاتر وه‌ك ره‌خنه‌گرێكی سیاسی ده‌رده‌كه‌وێت و پێیوایه ئ�ه‌وه‌ی له‌باره‌ی سه‌رۆكایه‌تی عێراق و ئ �ه‌و ره‌خنانه‌شی له‌سه‌ری ده‌وت��رێ��ت ،راستییه‌كه و ل �ه دوای پێكهێنانی ح��ك��وم �ه‌ت �ه‌وه دروس��ت
ب����ووه ،ب��اس��ی ئ����ه‌وه‌ش ده‌ك����ات ك ه «پشتیوانییه‌كی نێوده‌وڵه‌تی هه‌یه بۆ رێكخستنه‌وه‌ی ك��اره‌ك��ان له عێراقدا ل�ه‌ژێ��ر رۆشنایی ئ �ه‌و ده‌ن��گ��ان�هی له هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ده‌ستهاتوون ،له‌وه‌شدا مافی لیستی عێراقیه‌یه كه پێگه‌یه‌كی گونجاوی هه‌بێت له به‌ڕێوه‌بردنی واڵتدا ،كاتێكیش به‌رپرسانی ئه‌مریكی له‌وباره‌یه‌وه قسه‌یان له‌گه‌ڵ كردم ،وتم كه ده‌بێت به هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی و تێگه‌یشنت و یه‌كرتقبوڵكردنه‌وه له‌گه‌ڵ برا كورده‌كامنان ئه‌و كارانه بكرێن ،ئه‌وه‌شی كه نیویۆرك تایمز و به‌ڵگه‌نامه‌كانی دیكه ئاماژە‌ی پێده‌كه‌ن ،جه‌خت له‌سه‌ر هه‌مان شت ده‌كه‌نه‌وه». ئه‌یاد ع�ه‌الوی له عێراق ده‌چێته ده‌ره‌وه و ب��اس له دۆخ��ی سووریاش ده‌ك��ات و ده‌ڵێت «رژێ��م��ی سووریا
كوشتارگه‌یه‌كی گ���ه‌وره‌ی دروس��ت ك����ردووه ،خوێنی پ��اك��ی س��ووری��ای خۆشه‌ویست و گه‌له‌كه‌ی ده‌ڕێژێت ،له ئێستادا له‌سه‌ر دكتۆر به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆككۆماری سووریا پێویسته كه چاكسازیی سیاسی بكات ،ئێمه‌یش هه‌ر له سه‌ره‌تای قه‌یرانه‌كه‌وه ئامۆژگاریامن ك���ردووه» .پێیشیوایه «ده‌رئه‌نجامی رژێمی سووریا به دڵنیاییه‌وه كاریگه‌ریی له‌سه‌ر چه‌ندین واڵتی دیكه ده‌بێت ،كه به فه‌له‌ستین ده‌ستپێده‌كات و به لوبنان و عێراق و ئێران و توركیاشدا تێپه‌ڕ ده‌بێت ،ئه‌وه‌شی كه ده‌بێته جێگره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت كاریگه‌ریی زۆری ده‌بێت». عه‌الوی كه شیعه‌یه‌كی عه‌ملانییه، زی��ات��ر ل �ه ب���اره‌ی دۆخ��ی س��ووری��اوه ده‌دوێت و ئاماژە به‌وه ده‌كات كه نابێت هه‌موو گه‌لی س��ووری��ا ی��ان به‌شێكی
ب��ه‌وه تۆمه‌تبار بكرێن كه هێزێكی تیرۆریستی دروست ده‌ك�ه‌ن ،له‌باره‌ی په‌نابه‌رانی سووریا و مامه‌ڵه‌ی عێراق له گه‌ڵیان ده‌ڵێت «هاتنیان بۆ عێراق رێگرییه‌كی گ �ه‌وره دروس��ت ده‌ك��ات، ئ�ه‌گ�ه‌ر حكومه‌تی ع��ێ�راق متامنه‌ی به‌خۆی هه‌بوایه وه‌ك ئه‌رده‌ن و توركیا و ته‌نانه‌ت لوبنانیش ،ده‌رگاكانی به ڕووی په‌نابه‌ره سوورییه‌كاندا ده‌كرده‌وه، به‌اڵم حكومه‌ت متامنه‌ی به خۆی نییه، هه‌روه‌ها به داخێكی زۆره‌وه هاوكاری پێشكه‌شی گه‌لی سووریای لێقه‌وماو ناكات ،بۆیه ئێمه سه‌رمان له‌م دۆخه س��ووڕم��اوه و دژى ئ�ه‌م رێگایه‌ین له مامه‌ڵه‌كردن له دۆسیه‌ی په‌نابه‌ران». سه‌رچاوه: پێگه‌ی (مه‌له‌ف نێت).
گهوره مه‌رجەعێكی شیعه‌كان بۆ به‌یان :ئیمامی مه‌هدی بۆ چه‌سپاندنی حه‌ق و دادپه‌روه‌ری سه‌رهه‌ڵده‌دا ،نه‌ك بۆ كوشتنی گه‌الن
جەاللەدین ئەلسەغیر ،ئەندامى ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی عێراق
ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ره‌شید هه‌رچه‌ند كاردانه‌وه‌ی قسه‌كانی ج�ه‌الل�ه‌دی��ن ئه‌لسه‌غیر ،ئه‌ندامی نارساوی نێو ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی
عێراقی ،له میدیاكانی كوردستاندا كپبوونه‌وه‌یه‌كی پێوه دی��اره ،به‌اڵم له به‌رامبه‌ردا له چه‌ندین كه‌ناڵی ئاسامنی حزبه شیعه‌كان جاروبار هێشتا ل�ه س �ه‌ر زاری كه‌سایه‌تییه
ب��ااڵك��ان��ی��ان ه��ه‌ر ب��اس��ی (م �ه‌ه��دی مونته‌زیر) ده‌كرێ ،ناكۆكییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و حكومه‌ته‌كه‌ی نوری مالیكی پاڵپشتێكی به‌هێزه بۆ به‌رده‌وامبوونی ئه‌و كه‌نااڵنه كه باس
له به‌شێك له قسه‌كانی جه‌الله‌دین ئه‌لسه‌غیر بكه‌ن. (به‌یان) بۆ زانینی هه‌ڵوێستی گ���ه‌وره م�ه‌رج��ەع�ه‌ك��ان��ی شیعه له ن�ه‌ج�ه‌ف ،پرسیاری له سه‌ماحه‌تی محه‌مه‌د سه‌عید ئه‌لحه‌كیم كرد ،كه ئایا ئه‌و قسانه‌ی ئه‌لسه‌غیر ته‌عبیرە ل �ه ڕاوب��ۆچ��وون��ی مه‌رجه‌عه‌كانی دیكه‌ی شیعه له نه‌جه‌ف ،له باره‌ی هاتنی مه‌هدی و شه‌ڕكردن له دژی گه‌لی ك��ورد؟ ن��اوب��راو وت��ی «نابێت ئ �ه‌و قسانه به حوكم وه‌ربگیرێت و كاریگه‌ری له س �ه‌رم��ان دروس��ت بكات ،ته‌نانه‌ت خاوه‌نی ئه‌و قسانه ئه‌وه‌ی ره‌تكرده‌وه كه له دژی كورد وتوویه‌تی» ،ئه‌و مه‌رجه‌عه‌ی شیعه ده‌شڵێت «هه‌رچۆنێك بێت ئیاممی مه‌هدی سه‌رهه‌ڵده‌دا بۆ چه‌سپاندنی حه‌ق و دادپه‌روه‌ری نه‌ك بۆ كــوشتنی گه‌الن». ئه‌و لێدوانه‌ی سه‌غیر له میانه‌ی وتارێكی ئایینی ناوبراودا هاتبوو كه له ناوه‌ڕاستی مانگی ئابدا وتبووی، دوای ناڕەزاییده‌ربڕینی كورده‌كان و داواك�����ردن ب��ۆ دادگ��ای��ی��ك��ردن��ی ن��اوب��راو ،دوای هه‌فته‌یه‌ك ناوبراو
محەمەد سەعید ئەلحەکیم
روونكردنه‌وه‌ی له‌باره‌ی قسه‌كانیه‌وه دا و دڵ��ن��ی��ای��ی دا ك��ه مه‌به‌ستی بێڕێزیی نه‌بووه به كورد ،هه‌روه‌ك له روونكردنه‌وه‌یه‌كیشدا ئاماژە‌ی به‌وه دا «په‌یوه‌ندی من له‌گه‌ڵ برا كورده‌كانم بۆ مه‌به‌ستی ب �ه‌رژە‌وه‌ن��دی تایبه‌ت نییه ،چونكه ئێمه ته‌مه‌نێك پێكه‌وه له به‌ندیخانه‌كاندا بووین و پێكه‌وه خه‌بامتان كردووه ،مێژوویه‌كیشم هه‌یه له به‌رگریكردن له كورده‌كان ،پێشموایه سه‌قامگیریی عێراقیش په‌یوه‌سته به په‌یوه‌ندییه‌كانی هه‌ردوو الوه».
7 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
«په‌رله‌مان به یاسا مافی زیندانییانی شه‌ڕی ناوخۆی دیاری كردووه و حكومه‌ت پێشێلی ده‌كات»
هـه‌زاران سـزادراوی ده‌سـه‌اڵتی كـوردی ب ه نایاسایی قه‌ره‌بوو ده‌كرێنه‌وه
چەند زیندانییەکى ئاسایىش سلێامىن .فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم بڕیاری قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی داو ه ك ه ل ه ماوه‌ی ده‌سه‌اڵتی كوردییدا له الیه‌ن هێزه سیاسییه‌كانی هه‌رێمه‌و ه ڕووبه‌ڕووی (گرتن ،لێدان) بوونه‌ته‌وه .ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانیش ئه‌م كاره‌ی حكومه‌ت ب ه نایاسایی و پێشێلكردنی مافی سزادراوانی شه‌ڕی ناوخۆی هه‌رێم وه‌سف ده‌كات و ئاماژ ه به‌و ه ده‌كات ك ه له‌م جۆره قه‌ره‌بووه‌دا دووجار پیشێلكاری یاسایی یه‌نجام ده‌درێت.
په‌یجوور :رێبوار ئه‌حمه‌د
له‌ڕێی فۆرمه‌وه قه‌ره‌بوو ده‌كرێنه‌و ه ئه‌حمه‌د مام ڕە‌سوڵ به‌رێوه‌به‌ری ك��اروب��اری زیندانیانی سیاسی ،له وه‌زاره‌ت����ی ك��اروب��اری شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوان ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند ئه‌وان سه‌ردانی سه‌رۆكی حكومه‌تیان كردووه و تێیدا چه‌ند داواكارییه‌كیان پێشنیاز ك����ردووه ب��ه مه‌به‌ستی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی له ماوه‌ی ده‌سه‌اڵتی كوردییدا له الیه‌ن هێزه سیاسییه‌كانه‌وه ده‌ستگیركراون، نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران��ی��ش ڕە‌زام���ه‌ن���دی له‌سه‌ر دروس��ت��ك��ردن��ی ل��ی��ژن�هی�ه‌ك ب��ۆ ئه‌و مه‌به‌سته داوه. ب�ه پێی زانیارییه‌كانی به‌یان ژماره‌یه‌كی زۆر فۆرمی قه‌ره‌بوو له الیه‌ن
كه‌سانی سزا دراوه‌وه پڕكراونه‌ته‌و ه و له ڕێی الیه‌نه سیاسییه‌كانیانه‌وه بۆ لیژنه‌كه به‌رزكراوه‌ته‌وه ،ئه‌حمه‌د مام ڕە‌سوڵ به به‌یانی وت «كاره‌كانی لیژنه‌كه ب �ه‌ره‌و ته‌واوبوون ده‌ڕوات و له ڕێگه‌ى ڕاپۆرتێكه‌وه ده‌درێته س �ه‌رۆك��ی حكومه‌ت ب�ه مه‌به‌ستی قه‌ره‌بوو كردنه‌وه‌یان». پێشێلكارییه‌كی یاسایی ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌م كاره‌ی حكومه‌ت به پێشێلكردنی مافی زیندانیانی ش��ه‌ڕی ناوخۆی هه‌رێم وه‌سف ده‌كات و ڕایده‌گه‌ێنێت، «ئ���ه‌م ق���ه‌ره‌ب���وو ك��ردن��ه‌وه‌ی��ه به دووشێوه كارێكی نایاساییه ،قه‌ره‌بوو كردنه‌وه‌یه‌ك كه پاره‌كه‌ی له بودجه‌ی گشتی ده‌ربچێت ،ده‌بێت په‌رله‌مان ب��ری��اری ل �ه‌س �ه‌ر ب���دات یه‌كێتی و پ��ارت��ی ده‌ی��ان��ه‌وێ��ت ل �ه مه‌كته‌بی سیاسییه‌كانه‌وه بڕیاری له‌سه‌ر بده‌ن». پ��هی�مان ع��ی��زه‌دی��ن ئ�ه‌ن��دام��ی
په‌رله‌مانی كوردستان به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند ئ��هوان یاسایه‌كیان ل ه په‌رله‌ماندا ده‌رچ��وان��دووه كه تێيدا ئاماژە به‌وه كراوه زیندانیانی سیاسی له هه‌رێمی كوردستان ،به تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی كه له دوای ساڵی 91ه‌وه له كاتی ملمالنێكانی شه‌ڕی ناوخۆدا له الیه‌ن یه‌كێتی و پارتییه‌وه زیندانی ك���راون ،پێویسته وه‌ك زیندانیانی ســـــــیاسی م��اف و مئتیازاتیان هه‌بێت. ئه‌و ئه‌ندامه‌ی په‌رله‌مان ئاماژە‌ی ب��ه‌وه‌ك��رد ك �ه ح��ك��وم�ه‌ت ل �ه دوای ده‌ركردنی ڕێنامییه‌كانی بۆ پێدانی مافی زیندانیانی سیاسی ،پێشێلی ئه‌و یاسایه‌یان كردووه و زیندانیانی شه‌ڕی ناوخۆی هه‌رێمیان بێبه‌ش كردووه. په‌یامن عیزه‌دین ڕوونی كرده‌وه یه‌كێتی و پ��ارت��ی ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ئه‌و یاسایه‌ش پیشێل بكه‌ن و مافی ئه‌و كه‌سانه نه‌ده‌ن كه له الیه‌ن خۆیانه‌وه زیندانی كراون.
ره‌بووكردنه‌وه‌كه به‌ڕێوه‌به‌ری كاروباری زیندانیاىن سیاسی به (به‌یان)ی وت له ئێستادا كاره‌كانی لیژنه‌ی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌كه له كۆتاييدایه و خه‌ریكی ڕێكخسنت و جیاكردنه‌وه‌ی ئاماره‌كه‌ن ،كه بینێرنه‌وه بۆ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران. قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌كه له ڕێگه‌ی ف��ۆرم��ێ��ك�ه‌وه‌ی�ه ك �ه تێيدا زان��ی��اری ت���ه‌واو ل �ه‌س �ه‌ر ك�ه‌س��ی س����زادراو و الیه‌نی سزاده‌ری تێدایه و له ڕێگه‌ی دادن����ووس����ه‌وه ب�ه‌ڵ��ێ��ن ل��ه كه‌سی داواكار وه‌رده‌گیرێت له‌سه‌ر ڕاستيی زانیارییه‌كان. دان����ا دارا ل��ه ب��ه‌ش��ی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ك��ۆم��ه‌ڵ ب��ه (ب���هی���ان)ی ڕاگه‌یاند ئه‌وان الیه‌نگرانی خۆیانیان ئ��اگ��ادارك��ردوووت��ه‌وه و ل�ه ڕێگه‌ی مه‌ڵبه‌نده‌كانیانه‌وه فۆرمیان به‌سه‌ردا داب����ه‌ش ك����ردوون و ل��ه ئێستادا فۆرمه‌كانیان ئ��اڕاس��ت�هی لیژنه‌كان كردووه.
ئارام ئه‌حمه‌د وه‌زیری كاروباری ش��ه‌ه��ی��دان و ئ��ه‌ن��ف��ال��ك��راوان له لێداوانێكیدا بۆ به‌یان ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو ئه‌وان به پێی ڕێنامییه‌كانیان ،مووچه بۆ ئه‌و كه‌سانه ده‌بڕنه‌وه كه زیندانیی سیاسیین و ڕێنامییه‌كان ده‌یانگرێته‌وه. به‌اڵم به پێی ئه‌و جۆری قه‌ره‌بوو ك��ردن�ه‌وه‌ی�ه بێت زیندانییكراوانی شه‌ڕی ناوخۆ ڕێنامییه‌كانی وه‌زاره‌ت نایانگرێته‌وه و له ماف و ئیمتیازاتی زیندانیانی سیاسی هه‌رێم بێبه‌شده‌بن. به پێی ئه داوایه‌ی كه له الیه‌ن كاروباری زیندانییه سیاسییه‌كانه‌وه ئاڕاسته‌ی سه‌رۆكی حكومه‌ت كراوه، وا بڕیاره هه‌ر سزادراوێكی سیاسی هه‌رێم له 5ملیۆنه‌وه تا 25ملیۆن دینار به پێی كاتی زیندانیكردنه‌كه‌ی قه‌ره‌بوو بكرێته‌وه ،كه ئه‌ندامه‌كه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌م كاره‌ی به پێشێلكردنی مافی ئه‌و س��زادراوان�ه زانی« ،ئه‌و ماف و ئیمتیازاتانه كه بۆ زیندانیانی سیاسی هه‌رێم دانراوه زۆر
له‌وه زیاتره و به یاسا ڕێكخراوه». سزادراوانی شه‌ڕی ناوخۆ ل �ه كاتی ملمالنێكانی ش �ه‌ڕی ن���اوخ���ۆی ن��ێ��وان ه��ێ��ز و ت��هی��اره سیاسییه‌كاندا ،ژم��اره‌ی �ه‌ك��ی زۆری هاوواڵتی مه‌ده‌نی به‌و هۆیه‌وه له زیندانه‌كاندا توند كران ،كه پشكی شێر به‌ر الیه‌نگرانی هێزه ئیسالمییه‌كان ك �ه‌وت ،جگه ل �ه‌وه ژماره‌یه‌كی زۆر ه��اوواڵت��ی بێسه‌روشوین ك���ران و ت��ا ئێستاش حكومه‌ت نه‌یتوانیوه كه‌یسه‌كانیان یه‌كال بكاوته‌وه. له ئێستادا یاسایه‌ك بۆ پاراستنی مافی زیندانیانی سیاسی له په‌رله‌مانی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ده‌رچ����ووه و تێیدا زیندانیانی ش��ه‌ڕی ناوخۆش هه‌مان ماف و ئیمتیازاتی زیندانیانی سیاسییان پێبه‌خرشاوه ،به‌اڵم له الیه‌ن حكومه‌ته‌وه یاساكه پێشێل ده‌كرێت و هه‌وڵی ئه‌وه ده‌درێت به بڕە پاره‌یه‌كی دیاریكراو ق �ه‌ره‌ب��ووی ئ�ه‌و كه‌سانه بكرێته‌وه.
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
دەقى واژۆى ڕۆشنبیرانى رۆژهەاڵتى کوردستان ،کە ئاراستەى بەرپرسانى کۆمارى ئیسالمیى ئێرانیان کردووە، بۆ ڕێگرى لە باڵوبوونەوەى کتێبى (ڕەشەباى ڕووداو)
دەقى یاداشتى ڕۆشنبیرانى رۆژهەاڵتى کوردستان ،کە ئاراستەى بەرپرسانى کۆمارى ئیسالمیى ئێرانیان کردووە، بۆ ڕێگرى لە باڵوبوونەوەى کتێبى (ڕەشەباى ڕووداو)
«به پاره و ئاگاداری سه‌رۆككۆماری ئێران و عێراق چاپكراوه»
كتێبی ڕه‌شه‌بای ڕووداو ،هه‌اڵ ده‌نێته‌و‌ه په‌یجوور :سه‌اڵح ساالر
ساڵی ڕاب��وردوو له ئێران كتێبێك به زمانی فارسی به ن��اوی (تندباد ح���وادث) وات��ه (ڕەش �ه‌ب��ای ڕووداو) كه‌وته ب��ازاڕە‌وه ،كتێبه‌كه بریتییه له گفتوگۆیه‌ك له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌نگ (عیسا په‌ژمان) كه كوردێكی كۆنه ساواكییه و لینكی نێوان ڕژێمی شای په‌هله‌وی و شۆڕشی ئه‌یلوول ب��ووه ،كتێبه‌كه مێژوونووسی الو (عیرفان قانعی ف���ه‌رد) ئ��ام��اده‌ی ك���ردووه و ()620 الپه‌ڕە‌یه و ساڵی 2011له شاری تاران باڵوكراوه‌ته‌وه. له‌م كتێبه‌دا پ �ه‌رده له‌سه‌ر زۆر نهێنی هه‌ڵدراوه‌ته‌وه كه سااڵنێكی زۆر په‌نهانبوون ،ناوه‌ڕۆكی كتێبه‌كه ه��ێ��رش��ی ت��ون��دی ت��ێ��دای �ه ب��ۆ س�ه‌ر كه‌سایه‌تی ڕێبه‌ری شۆڕشی ئه‌یلوول، مسته‌فا ب��ارزان��ی و م��ێ��ژووی ئه‌و ش��ۆڕش �ه چ���وارده ساڵییه ،بۆیه له هه‌ردوو به‌شه كوردستانی ڕۆژهه‌اڵت و باشوور هه‌اڵی نایه‌وه ،ده‌سته‌یه‌ك پێشوازییان لێ كرد به‌و حوكمه‌ی كه
پێویسته كورد مێژووی خۆی وه‌ك خۆی بناسێت ،زۆرێكیش دژی وه‌ستانه‌وه، به‌و بیانووه‌ی كه سووكایه‌تی به كورد و ڕە‌مزه‌كانی كردووه. سه‌ره‌تا ده‌سته‌یه‌ك له نووسه‌ر و ڕۆشنبیرانی ك��ورد له كوردستانی رۆژهه‌اڵت یاداشتێكیان دایه كۆماری ئیسالمیی ئ��ێ��ران ،وه‌ك��و ن��اڕەزای��ی ل�ه‌س�ه‌ر ب�ڵاوك��ردن �ه‌وه‌ی ئ �ه‌و كتێبه، به‌یان په‌یوه‌ندی به خاوه‌نی كتێبه‌كه (عیرفانی قانعی ف �ه‌رد)ه‌وه كرد ،كه ئه‌و كه‌سانه كێبوون یاداشته‌كه‌یان به‌رزكردووه‌ته‌وه له دژی كتێبه‌كه‌ت؟ ناوبراو وتی «سه‌ره‌تا 14كه‌س بوون ك�ه بریتیبوون ل �ه :محه‌مه‌د ساڵح ئیرباهیمی ،سدیق ئیسالمیان ،محه‌مه‌د عه‌لی سوڵتانی ،هاشمی سه‌لیمی، ڕە‌زا سوهرابی ،قوتبه‌دینی سادقی، م��ح �ه‌م �ه‌دی ك �ه‌م��ان��گ �ه‌ر ،كامبیزی كه‌ریمی ،عه‌تا قادری ،ئه‌حمه‌دی قازی، عه‌تا نه‌هایی ،بارامی وه‌ڵه‌دبه‌گی و فه‌ره‌یدوون نووری ،دواتر لیسته‌كه له ڕۆژنامه و سایته‌كان فراوانرت كرا بۆ 40 تا 60كه‌سێك ،كه‌چی پاشرت هه‌ندێكیان وتیان ئێمه واژۆمان نه‌كردووه ،له‌وانه حه‌سه‌نی ئه‌مینی». ڕۆژنامه‌ی به‌یان په‌یوه‌ندی كرد به
هه‌ندێك له‌و كه‌سانه‌وه كه واژۆكه‌یان كردبوو ،هه‌ندێكیان ئاماده‌ی قسه‌كردن ن���ه‌ب���وون ،هه‌ندێكیشیان وت��ی��ان ناومان مه‌هێنن ،چونكه لێره پێامن وتراوه بۆتان نییه باسی ئه‌و كتیبه و نووسه‌ره‌كه‌ی بكه‌ن ،یه‌كێك له‌وانه‌ی واژۆی كردبوو ،بۆ به‌یان وتی «من گله‌ییم له‌و كوڕە گه‌نجه نییه كه ئه‌و ك��اره‌ی ك��ردووه ،هێنده‌ی ئ �ه‌وه‌ی كه گله‌ییم له ه �ه‌ردوو سه‌رۆككۆماری ئێران و عێراق ،ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد و ج �ه‌الل تاڵه‌بانی هه‌یه ،چونكه ئه‌و كتێبه به پ��اره و ئ��اگ��اداری ئه‌و دوو سه‌رۆككۆماره چاپ كراوه«. ب����ه‌اڵم ب���ه پ��ێ��چ��هوان��هی ئ �ه‌و ن��ووس��ه‌ره‌وه ،قانعی ف��ه‌رد ده‌ڵێت «ئه‌و كه‌سانه دۆستی محه‌مه‌د ڕە‌زا ڕە‌حیمی (جێگری سه‌رۆككۆماری ئ��ێ��ران ،ئ �ه‌ح��م �ه‌دی ن�����ه‌ژاد)ن ،له نامه‌كه‌یاندا خۆیان به خه‌مخۆری كۆماری ئیسالمیی ئێران پیشان داوه و پاشان پیاوی نێچیره‌وان بارزانی و م���ه‌رسوور بارزانیین و به پ��اره‌ی ئه‌وان دژی من جوواڵونه‌ته‌وه ،بارامی وه‌ڵه‌دبه‌گی نوێنه‌ری بارزانییه له تاران و جووڵێنه‌ری ئه‌و شتانه‌یه» .له به‌رانبه‌ریشدا بارامی وه‌ڵه‌دبه‌گی وتی
«من حه‌ز ناكه‌م زۆر قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌م ،چونكه ئێمه تێبینی خۆمان له یاداشته‌كه‌دا نووسیوه و ئێمه‌ش پیاوی ك�ه‌س نین و ئ�ه‌و تۆمه‌ته‌ی ئه‌ویش ڕە‌ت ده‌كه‌مه‌وه ،كابرا خۆی له جێگه‌ی گوماندایه ،كه‌چی هێشتا ئه‌ویش به من وا ده‌ڵێت». یه‌كێكی دیكه ل �ه‌و كه‌سانه‌ی واژۆكه‌ی كردووه وتی «ئه‌و قسه‌یه‌ی قانعی فه‌رد ڕاست نییه ،من تا ئێستا په‌یوه‌ندییم به هیچ به‌رپرسێكه‌وه نییه كه سه‌ره‌گوریسێكی به‌ده‌ست بێت ،جا چ عه‌جه‌م بێت ،یان كورد». ه��ه‌ردوو ب �ه‌ره‌ی نه‌یار پوخته‌ی ڕە‌خنه‌كانیان له ناوه‌ڕۆكی كتێبه‌كه‌دا چڕ ده‌ك �ه‌ن �ه‌وه ،ڕە‌خنه‌گران ده‌ڵێن «عیسا پ �ه‌ژم��ان ناپاكه و ن��ۆك�ه‌ر و خزمه‌تكاری شا و س��اواك و پیاوی ده‌رب��ار ب��ووه ،ئیدی چۆن متامنه به قسه‌كانی ده‌كرێت؟ كه پڕن له ڕق». به‌اڵم ئاماده‌كاری كتێبه‌كه وتی «ئه‌و پیاوه كه‌سێكی هوشیار و لێهاتوو بووه و به وردی ئاگاداری ڕووداوه‌كانه و نوێنه‌ری شا و س��اواك بووه بۆالی بارزانی ،من كاری زانستییم كردووه و ده‌بێت مێژوو وه‌كوخۆی بنوورسێته‌وه و له‌به‌ر خاتری كه‌س چاوپۆشی له هیچ
نه‌كرێت». نووسه‌رێكی دیكه كه پێی باش نه‌بوو ناوی ببه‌ین ،وتی «ئاماده‌كار له پرسیاره‌كانیدا بێالیه‌ن نییه و به مه‌به‌سته‌وه ك��اری له‌سه‌ر شكاندنی كه‌سێتی م��ه‌ال مسته‌فای ب��ارزان��ی كردووه ،بۆیه من دژی كاره‌كه‌ی واژۆم كردووه» .ئه‌مه جگه له‌وه‌ی له یاداشتی ئه‌و نووسه‌رانه‌دا باسی هه‌ندێك شتی وه‌ك :سووكایه‌تیكردن به كه‌سایه‌تی بارزانی كراوه و به درۆزن و ناپاك و دز و ڕسوا له ڕوسیا و هیچ مانایه‌كی كه‌رامه‌ت و شه‌ره‌ف نازانێت و ..باس كراوه ،كه به پێی یاداشتنووسان ئه‌وانه هه‌مووی سووكایه‌تییه به ڕە‌مزی كورد، ن �ه‌ك مێژوونووسینه‌وه ،ه�ه‌روه‌ه��ا شكۆدان به حه‌مه‌ڕە‌زاشای په‌هله‌وی، ڕە‌حمه‌ت ناردن بۆ گیانی به‌رپرسانی ساواك له زاری په‌ژمانه‌وه له‌و كتێبه‌دا هه‌یه ،وتراوه عه‌ره‌بی مارمێلكه‌خۆر، كه ئه‌م بێڕێزییه پێغه‌مبه‌ری ئیسالمیش (دروودی خوای لێبێت) ده‌گرێته‌وه و چه‌ند خاڵێكی دیكه‌ش باس كروان. ق��ان��ع��ی ف���ه‌رد ب��ۆ ب��هی��ان وت��ی «ئ��هوان بۆ گرتنی من ئ�ه‌و كاره‌یان ك����ردووه ،ی��اداش��ت�ه‌ك�هی��ان داوه به وه‌زاره‌ت��ی ئیرشادی ئیسالمی ،پاشان
به ئاغای مه‌سجیدی ،ئه‌و پیاوه‌ی ك ه مه‌سعوود بارزانی له ڕاژانه هێنایه‌وه بۆ كوردستان ،پاشان ئاغای په‌ناهی له وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعاتی ئێران ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پاره‌ی خه‌یاڵییان دابوو به‌و، توانییان ڕێ له باڵوكردنه‌وه‌ی كتێبه‌كه‌م بگرن». ناوبراو له درێژه‌ی لێدوانه‌كه‌یدا بۆ به‌یان ده‌ڵێت «یاداشته‌كه‌ی ئه‌وان بۆ پاره په‌یداكردن بووه الی بارزانی، پاشان نه‌یانتوانی هیچ بكه‌ن ،تا گه‌شتنه ئیتاڵعات و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پاره‌یان دابوو به په‌ناهی ،چاپی دووه‌می كتێبه‌كه‌یان ڕاگ���رت و ب��ه‌ن��اوی ئ���ه‌وه‌ی پیاوی ئه‌مریكایه منیشیان دوو مانگێك خسته زیندانی ئه‌وینه‌وه ،ئیرت تۆ پێم بڵێ كێامن پیاوی خه‌ڵك بووین؟». ئێستا ئه‌و كتێبه بووه‌ته خاڵی مه‌یدانی ملمالنێی نێوان ئێران و پارتی و ڕۆشنبیرانی كوردیشی بۆ دوو ب �ه‌ره‌ی دژ به یه‌ك داب �ه‌ش ك��ردووه، عیسا پ�ه‌ژم��ان��ی��ش ل �ه ف �ه‌ڕە‌ن��س��اوه ته‌ماشای دوكه‌ڵی ئه‌و ئاگره ده‌كات ك �ه هه‌ڵیگیرساندووه ،به‌شێك له ڕۆشنیرانی الیه‌نگری پارتییش پێیان وایه خۆڵه‌مێشی ئاگره‌كه له كوانووی یه‌كێتیی نیشتامنیی كوردستاندایه.
9 ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
پیتزا ،له ئیتاڵیاوه بۆ هه‌رێمی كوردستان!
پیتز ا خو ا رد نێكی ب����ه‌ت����ام����ه، ئ���ه‌گ���ه‌رچ���ی له هه‌رێمی كوردستان هێشتا وه‌ك پێویست جێی خ��ۆی ن �ه‌ك��ردووه‌ت �ه‌وه، ب��ه‌اڵم ل�ه ه�ه‌م��وو شوێنێكی ئه‌م جیهانه ده‌یناسن و له كاتی خواردنیدا چێژی لێوه‌رده‌گرن .ئه‌گه‌رچی زۆرێك خواردنی كورده‌واری و خۆماڵیامن هه‌ن ئه‌گه‌ر به باشی به خه‌ڵك بنارسێن، ئه‌وا ده‌توانن سنووره‌كان ببڕن و بنب به چێشتی جیهانی ،وه‌ك چۆن پیتزا بوو به خواردنێكی جیهانی.
شه‌تاو پێنجوێنی
بۆ دڵنەوایی هاوسەرەکەی سەری خۆی سفر کرد
ئه‌گه‌ر كه‌النه به‌ختی هه‌بوایه و هی واڵتێكی تر بوایه ،ره‌نگه مێژووی پیتزایان بۆ ئ �ه‌و خ��واردن �ه كوردییه بگه‌ڕاندایه‌ته‌وه ،یان النیكه‌م كه‌النه‌یان به دایكی پیتزا بزانیایه ،چونكه پیتزا سه‌ره‌تا كولێره‌یه‌كی چه‌ور بووه وه‌ك كولێره‌كانی خۆمان .به هه‌رحاڵ به‌خت ی��اوه‌ری پیتزا ب��ووه و ئێستا خ��اوه‌ن مێژوویه‌كی به‌شكۆیه بۆ خۆی له نێو خوارده‌مه‌نییه‌كانی جیهاندا (وه‌ك مێژووی خۆمان و ئ���هوان) ،بۆیه له خواره‌وه و له‌گه‌ڵ رێزمان بۆ كه‌النه و هه‌رچی كولێره چه‌وره‌ی كوردی هه‌یه، مێژووی پیتزا به كورتی ده‌گێڕینه‌وه. م��ێ��ژووی پیتزا ب��ۆ س �ه‌رده‌م��ی یۆنانی كۆن و خه‌ڵكی ماگناگربسیا له باشووری ئیتاڵیا ده‌گه‌ڕێته‌وه .ته‌نانه‌ت له كتێبی ئینیدی وێرژیلیش باسی لێوه كراوه .له چه‌رخی سیانزه‌ی زاینی له كتێبی مێژووی رۆم��ا له نووسینی ماركۆس پورچیۆس كاتۆ ،ئاماژە به كولێره‌یه‌كی چ�ه‌ور ك �راوه كه له‌گه‌ڵ زه‌یتوون و به‌هارات و هه‌نگوین له ناو ته‌نوور ،برژێرناوه و خواردوویانه. له‌و س�ه‌رده‌م�ه‌دا گامێشی هیندی بۆ
ژماره‌ی هێڵه‌كانی مۆبایل گه‌یشته ٦ملیار
و :ئیامن ناصح ئ��ەو پ��ی��اوەی ل��ەب��ەر دڵ��ن��ەوای��ی ه��اوس��ەرەک��ەی کە تووشی نەخۆشیی شێرپەنجەی مەمک هاتبوو سەری خۆی سفر کرد ،بە ڕێکەوت بۆی دەرکەوت کە خۆشی نەخۆشیی شێرپەنجەیەتی. بود سرتینگەر لەبەر دڵنەوایی بۆ ه��اوس��ەرەک��ەی کە تووشی نەخۆشیی شێرپەنجەی مەمک ببوو ،لە م��اوەی بەکارهێنانی دەرم��ان��ە کیمیاییەکاندا س���ەری خ���ۆی س��ف��ر ک���رد .ل��ە کاتی نەمانی قژ بە سەرییەوە ،سرتینگەر بۆی دەرک��ەوت کە پەڵەیەکی ڕەش لە ناوەڕاستی سەریدا هەستی پێدەکرێت، لە پاش ئەنجامدانی چەند شیکارییەک، پزیشکەکان پێیان ڕاگەیاند کە تووشی جۆرێک لە شێرپەنجەی پێست بووە بە ن��اوی (میالنۆما) و بە هۆی بڕانی لیمفەگرێیەکەوە ئەگەری دروستبوونی وەرەمێک بە قەبارەی پارەیەکی ئاسن ،لە دروست بووندابوو. دک���ت���ۆر ڤ���ێ���رۆن ل���ە ن���اوەن���دی
پێنج هەڵەی ڕێجیمکردن ئەو هەاڵنەی کە زۆربەی کات لە کاتی ڕێجیمکردندا دووبارە دەبنەوە: یەكەم :ئەمڕۆ زۆر ڕام��ک��ردووە، بەیانی پشوویەکی بۆ دەدەم. دووەم :ق��اوەی زۆر دەخۆمەوە، چونکە قاوە الوازم دەکات. س��ێ��ی��ەم :ب��ەی��ان��ی��ان ئ���اوى لیمۆ دەخ��ۆم��ەوە ،چونکە چەورییەکانم دەتوێنێتەوە. چوارەم :بەرگی زۆر گەورە و فراوان بەکاردەهێنم ،چونکە ناتەواوییەکانم دەشارێتەوە. پێنجەم :دایکم و پوریشم کێشیان زۆرە ،بۆیە منیش هەروام. و :ساکار
وریا عه‌لی راپ����ۆرت����ی رێ��ك��خ��راوێ��ك��ی نێوده‌وڵه‌تی س �ه‌ر ب�ه رێكخراوی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان له ب��واری گواستنه‌وه و گه‌یاندن ،ئاشكرای كرد كه ژم��اره‌ی هێڵه‌كانی مۆبایل له جیهاندا له ژم��اره‌ی دانیشتوانی سه‌رزه‌وی نزیك بۆته‌وه. یه‌كێتیی نێوده‌وڵه‌تیی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌و راپ��ۆرت��هی��دا ب�ڵاوی شێرپەنجەی مۆفیتەوە ڕوونی کردەوە و وتی «گەر بود بۆ دڵنەوایی هاوسەرەکەی سەری خۆی سفرنەکردایە ،ئەوا هەستی ب��ەو پ��ەڵ��ەی��ەی س���ەری ن��ەدەک��رد ،لە پاشانیشدا چارەسەرکردنی بە زەحمەت دەبوو». لە هەمان کاتدا بە پێی هەواڵەکانی ڕۆژنامەی «دەیلی مەیل»ی بەریتانی «هاوسەرەکەی سرتینگەر کە لە مانگی نیساندا تووشی نەخۆشی شێرپەنجەی مەمک ب��ووە ،لە م��اوەی چ��ارەس��ەری
ئه‌وروپییه‌كان نامۆ بووه كه په‌نیری مازارال (په‌نیری تایبه‌ت به پیتزا)ی لێ دروست بكه‌ن ،ته‌ماته‌ش بۆ یه‌كه‌مجار له چه‌رخی شانزه گه‌یشته ئه‌وروپا ،پێش ئه‌و سه‌رده‌مه خه‌ڵكی ئه‌وروپا ته‌ماته‌یان به میوه‌یه‌كی ژەه �راوی ده‌زان��ی و له چه‌رخی هه‌ژده خه‌ڵكی هه‌ژاری ناپل ئه‌و میوه‌یه‌یان وه‌ك خواردنی سه‌ره‌كی ده‌خسته ناو كولێره‌یه‌كی چه‌ور و وه‌ك پیتزا ده‌یانخوارد. ئه‌م كولێره‌یه سه‌رنجی گه‌شتیارانی جیهانی ب��ۆ الی خ���ۆی راك��ێ��ش��ا و پیتزایه‌ك كه ئه‌مڕۆ خۆمان ده‌یخۆین، له نانه‌واخانه‌ی راف��ای��ل ئیسپۆزیتۆ دروستكرا. راف����ای����ل ئ��ی��س��پ��ۆزی��ت��ۆ ل�ه نانه‌واخانه‌كه‌یدا پیتزایه‌كی تایبه‌ت و به‌تامی وه‌ك دی��اری بۆ خ��اوه‌ن شكۆ ئیمپراتۆر و شاژن مارگریتا ،دروستكرد. ئه‌و پیتزایه زۆر جیاواز بوو ،له چه‌شنی ئااڵی ئیتاڵیا و به ره‌نگی سه‌وز له ره‌یحانه و سوور له ته‌ماته و سپی له په‌نیری م��ازارال ،دروستكرابوو .تا ساڵی 1830 پیتزا له‌ناو شه‌قامه‌كان ده‌فرۆرشا ،یه‌كه‌م دوكانی پیتزافرۆشی له ناپل كرایه‌وه كه
له الیه‌ن خه‌ڵكییه‌وه پێشوازیی زۆری لێكرا .كه‌سێكی ئیتاڵیایی دانیشتووی ئه‌مریكا به‌ناوی جناروملباردی له ساڵی 1905له گه‌ڕه‌كی ئیتاڵییه‌كان یه‌كه‌م دوكانی بۆ فرۆشتنی پیتزا ك��رده‌وه، دوای جه‌نگی جیهانیی دووه‌م له نێو سه‌ربازه ئه‌مریكییه‌كان له ئیتاڵیا گشتگیر بوو ،به جۆرێك كه زۆر جار پیتزافرۆشه‌كان به رادده‌ی پێویست نه‌یانده‌توانی پیتزا ب��ۆ س�ه‌رب��ازه ئه‌مریكییه‌كان دابین بكه‌ن. له ساڵی 1950كه ریستۆرانتی زه‌نجیره‌یی دروستكرا و به‌هۆی ئه‌وه‌ی خواردنێكی خێرا بوو ،ریستۆرانته‌كان ده‌س��ت��ی��ان ب �ه دروس��ت��ك��ردن��ی ئه‌و خواردنه كرد كه تا ئه‌مڕۆش به‌ختی فرۆشتنی له‌ناو خواردنه‌كانی تر زیاتره و رۆژ له دوای رۆژ قوژبنه‌كانی ئه‌م جیهانه داگیر ده‌ك���ات ،سااڵنێكی كه‌میشه رێی كه‌وتووه‌ته شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان و دووریش نییه له داهاتوویه‌كی نزیكدا جێ به كه‌النه و كولێره خۆماڵییه‌كامنان ته‌نگ بكات و خه‌ڵكی كورد لـه‌و خواردنانه یاخی بكات!
کیمیاییدا سرتینگەر و دۆڵی هاوسەری پێکەوە چارەسەر وەردەگرن». لە ئێستادا ئەم دوو هاوسەرە کە خاوەنی دوو منداڵن و ماوەی ٢٠ساڵە ژیانی هاوسەرییان پێکهێناوە ،بەردەوام لە بەرامبەر ئەم نەخۆشییەدا دەجەنگێن. بەپێی وتەی خزمە نزیکەکانیان ،ئەوان ئێستا لە حاڵەتێکی باشدان و بەمنزیکانە ئەگەری چاکبوونەوەیان لێدەکرێت.
كردۆته‌وه «ژماره‌ی هێڵه‌كانی مۆبایل تا كۆتایی ساڵی ٢٠١٢له شه‌ش ملیار هێڵ نزیك ده‌بێته‌وه» .به‌پێی ئه‌م هه‌واڵه‌ش ته‌نها له چین نزیكه‌ی یه‌ك ملیار هێڵ دابه‌ش كراوه. ی��ه‌ك��ێ��ت��ی��ی ن���ێ���وده‌وڵ���ه‌ت���ی���ی په‌یوه‌ندییه‌كان هه‌روه‌ها راشیگه‌یاندووه، تا كۆتایی ئه‌مساڵ نزیك به دوو ملیار كه‌س واته سێیه‌كی دانیشتوانی جیهان، ئینته‌رنێتیان به‌كارهێناوه. ئه‌و راپۆرته باڵویشی كردۆته‌وه، ژم���اره‌ی به‌كاربه‌رانی ئینته‌رنێت له واڵتانی پێشكه‌وتوو %70و له واڵتانی تازه‌پێگه‌یشتووش %29ی ژم���اره‌ی دانیشتوان بووه .له ڕاپۆرته‌كه‌دا ئاماژە بۆ ئه‌وه‌ش كراوه كه نزیكه‌ی %10ی دانیشتوانی سه‌رزه‌وی ت�����ا
ئێستا هیچ سوودێكیان له ئینته‌رنێت وه‌رنه‌گرتووه ،ته‌نانه‌ت نه‌یشیان بینیوه و هیچ بیرۆكه‌یه‌كیشیان له‌سه‌ری نییه. ب�ه پێی راپۆرتێكی ئاژانسی «فرانس پرێس» ،له سه‌ره‌تای ساڵی 2012ژماره‌ی به‌كاربه‌رانی ئینته‌رنێت له جیهان ،گه‌یشتۆته دوو ملیار و 300 ملیۆن ك �ه‌س ،كه ئ �ه‌وه‌ش سێیه‌كی دانیشتوانی جیهان پێكدێنێت.
سەرچاوە :خرب .٣٦٥
ئەو وێنانەى جیهانیان گۆڕى
سه‌ربازی نیشتامنپه‌روه‌ر له كاتی مه‌رگیدا1936 ، ئا :شه‌تاو پێنجوێنی ئه‌م وێنه‌یه كه له ساڵی 1936 (راب��ێ��رت كاپا) گرتوویه‌تی ،ناوی (سه‌ربازی نیشتامنپه‌روه‌ر له كاتی مه‌رگ)دایه و دیمه‌نی سه‌ربازێكه كه ته‌قه‌یان لێكردووه و گولله‌ی دوژمنی به‌ركه‌وتووه و خه‌ریكه ده‌كه‌وێته سەر زه‌وی .ئه‌و سه‌ربازه ن���اوی (فیدریكۆ ب���ورل گارسیا) یه و ئازادیخوازێكی ئیسپانیایه و كه‌سێكی شه‌ڕخواز بووه له جه‌نگی ناوخۆی ئیسپانیا تا ساڵی .1970
ئ �ه‌م وێنه‌یه ب�ه یه‌كێك ل ه قێزه‌ونرتین وێنه‌كانی سه‌رده‌می جه‌نگی ناوخۆی ئیسپانیا هه‌ژمار كرا ،هه‌م بۆ حكومه‌تی فرانكۆی دیكتاتۆر و ه �ه‌م له ده‌ره‌وه‌ی واڵت��ی��ش .ئ �ه‌م وێنه‌یه ج��اروب��ار گومانی ده‌كه‌وێته‌سه‌ر و هه‌ندێ ك��ه‌س پێیانوایه ئ��ه‌م وێنه‌یه راسته‌قینه نییه و وێنه‌گر داوای ل�ه‌و س�ه‌رب��ازه ك��ردووه كه رۆڵی سه‌ربازێك له كاتی مه‌رگدا بگێڕێ.
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
جەنگى داهاتووی گه‌وره‌كان له‌سه‌ر فالكاوه دارا حسێن ك���ێ ه��هی��ه ل ه ئ��ێ��س��ت��ادا ئاستی رادام��ی��ل فالكاوی كۆڵۆمبی سه‌رنجی رانه‌كێشابێت ،ئه‌و ئێستا ئاستی له ه��اوت��ای میسی و رۆن��اڵ��دۆ هه‌ژمار ده‌كرێت به‌هۆی ل��ێ��ه��ات��ووی��ی له س��ه‌رك��ردای��ه‌ت��ی ی����ان����ه‌ك����هی و هه‌ڵبژارده‌كه‌یدا. ه��اوی��ن��ی پێشوو تر كاتێك ئ���ه‌گ���وێ���رۆ و ف���ۆرالن یانه‌ی ئ �ه‌ت��ل �ه‌ت��ی��ك��ۆ م���ه‌دری���دی���ان ب �ه جیهێشت، پێشبینی ده‌ك��را ی��ان �ه‌ك �ه ب���ه‌ره‌و ق��هی��ران��ێ��ك��ی گ��ه‌وره ب��ڕوات، ب����ه ج���ۆرێ���ك پێویستی به زیاتر له وه‌رزێك بێت تا خ��ۆی بگرێته‌وه، به‌اڵم كڕینی فالكاو ه���اوش���ان���ی چ �ه‌ن��د یاریزانێكی تر هاوكات هێنانی دیگۆ سیمۆنی بۆ یانه‌كه ،به پێچه‌وانه‌وه ئه‌م یانه‌یه توانی هه‌نگاوی زی��ات��ر ب���ه‌ره‌و پێش بنێت و له‌یه‌كه‌م وه‌رزدا خولی ئه‌ورپی به‌ده‌ستبهێنێت ،كه دوو وه‌رز پێشرتیش به ده‌ستی هێنابوو ،به‌اڵم هۆكاری سه‌ره‌كی له سه‌ركه‌وتنی یانه‌ی دووه‌می پایته‌ختی ئیسپانیا لێهاتوویی فالكاو بوو ،به تایبه‌ت كاتێك له یاریی كۆتایی پاڵه‌وانێتییه‌كه‌دا توانی دوو گۆڵی یه‌كه‌م تۆمار بكات و بیلباوی هاونیشیتیامنی به سه‌ركردایه‌تی مارسێلۆ بێڵسا تێكبشكێنێت ،هاوكات وه‌رزێك پێش ئه‌وه‌یش به تۆماركردنی
ریاڵ مه‌درید زه‌ره‌رمه‌ندترین بوو یاریی ه نوێده‌وڵه‌تییه‌كان زۆرترین زه‌رەری ل ه یانه‌ی ریاڵ مه‌دریددا دوای ئه‌وه‌ی پشكی زۆرترین پێكان و قورسرتین پێكانی به‌ركه‌وت ،ك ه مارسێلۆی به‌رگریكاری چه‌پی یانه‌ك ه ل ه راهێنانه‌كانی ب هرازیلدا تووشی پێكان هات و به‌هۆیه‌و ه بۆ ماوه‌ی سێ مانگ دوور ده‌كه‌وێته‌وه ،جگ ه ل ه مارسێلۆ كوینرتاویش ك ه ل ه هه‌مان شوێنی مارسێلۆ یاریی ده‌كات ،له‌گه‌ڵ پوورتوگال تووشی پێكان هات و ماوه‌ی مانگێك دوور ده‌كه‌وێته‌وه ،جگ ه ل ه وانیش هه‌ریه‌ك ه ل ه رامۆس و پیپی و هیگواین له‌و یان ه تووشی پێكان بوون له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژارده‌كانیان.
زۆرت��ری��ن گ��ۆڵ ل �ه م��ێ��ژووی خول ه ئه‌ورپییه‌كاندا كه 17گۆڵ بوو ،توانی سه‌ركردایه‌تی پۆرتۆی پورتوگالی بكات بۆ هه‌مان نازناو. هه‌ر ئه‌م یاریزانه له هاوینی ئه‌م جاره‌دا توانی سه‌ركردایه‌تی تیپه‌كه‌ی بكات به تۆماركردنی سێ گۆڵی جوان له یانه‌ی چێڵسی پاڵه‌وانی ئه‌ورپا و له‌سه‌ر حسابی ئه‌و ببێته پاڵه‌وانی جامی سوپه‌ری ئه‌ورپا ،ئێستایش له خولی ئیسپانیدا یانه‌كه‌ی پێشه‌نگی ڕی��زب��ه‌ن��دی ل��ه‌گ��ه‌ڵ ب �ه‌رش �ه‌ل��ۆن �ه داگیر ك��ردووه و خۆشی پێشه‌نگی گۆڵكه‌رانی له‌گه‌ڵ میسی و رۆناڵدۆ دابه‌ش كردووه. ل���هوان���هی���ه پ���ێ�م�ان واب��ێ��ت ف��ال��ك��او به‌شێكی به‌هێزییه‌كه‌ی به‌هۆی یانه‌كه‌یه‌وه‌بێت كه چه‌ند ئه‌ستێره‌یه‌كی به توانای له خۆ گرتووه و یارمه‌تی ده‌رن بۆ به‌توانایی ،به‌اڵم ئه‌م یاریزانه زیاتره له‌وه‌ی پشت به یاریزانی تر ببه‌ستێت بۆ پێشكه‌ش كردنی ئه‌و ئاسته ب �ه‌رزه ،به‌ڵگه‌یش بۆ ئه‌مه ئه‌وه‌یه فالكاو ئه‌و گۆاڵنه‌ی تۆماری ده‌ك��ات زۆرینه‌یان ئاستی هونه‌ریی خۆی تێدایه و گۆڵی زۆر نائاسییان تێدایه ،كه ته‌نها به ئه‌ستێره گه‌وره‌كان تۆمار ده‌كرێت ،به‌ڵگه‌یه‌كی ت��ری��ش ئ �ه‌وه‌ی �ه فالكاو نزیكه له سه‌رخستنی ه��ه‌ڵ��ب��ژارده‌ك��هی بۆ مۆندیالی به‌رازیل له كاتێكدا سااڵنی پێشوو پێش ده‌ركه‌وتنی فالكاو وه‌ك ئه‌ستێره‌یه‌ك ،كۆڵۆمبیا نه‌یده‌توانی سه‌ركه‌وێت بۆ مۆندیال و له هیچ كام له مۆندیاله‌كانی 2002بۆ 2010 دا ئاماده نه‌بووه ،به‌اڵم ئێستا كۆڵمبیا له له پله‌ی دووه‌م��ی پااڵوتنه‌كانی ئه‌مریكای التیندایه و رك��اب �ه‌ری ئه‌رجه‌نتین ده‌كات له پااڵوتنه‌كاندا. جگه له‌مه‌یش ڤالكاو له هه‌ر یانه‌یه‌ك یاریی ده‌ك��ات ئاستی له لوتكه‌دایه و پێویستی بە ك��ات و كه‌ش گونجاندن نییه بۆ هه‌ر شوێنێك ده‌چێت. ئه‌م هۆكارانه‌یش وای له یانه گه‌وره‌كانی ئه‌ورپا كردووه به توندی
ركابه‌ری بكه‌ن له‌سه‌ر به‌ده‌ستهێنانی، له ئێستایشه‌وه نرخی بۆنده‌كانیان دیاری ده‌كه‌ن و پێشبڕكێ ده‌كەن تا له پشووی زستان یا هاوینەدا یانه‌كه‌یانی پێ گه‌وره‌تر بكه‌ن. ه��ه‌رس��ێ ی��ان��هی مانچسته‌ر سیتی و چێڵسی ئینگلیزی له‌گه‌ڵ ری��اڵ مه‌دریدی ئیسپانی چوونه‌ته ملمالنه‌وه بۆ ده‌ستخستنی فالكاو. فلۆرۆنتینۆ پیرێزى سه‌رۆكی یانه‌ی ریاڵ مه‌درید كه به به‌ده‌ستهێنانی ئه‌ستێره گ��ه‌وره‌ك��ان به‌ناوبانگه، ئه‌م یاریزانه به جۆرێك سه‌رسامی كردووه ده‌یه‌وێت تاكه په‌یامنی بێت بۆ ئه‌وه‌ی له هاویندا جارێكی تر له هه‌ڵبژاردنه‌كانی یانه‌كه‌دا به سه‌رۆك ده‌ربچێته‌وه ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌یش كۆبونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی یانه‌ی ئه‌تله‌تیكۆ مه‌درید ئه‌نجامداوه و دوور نییه ته‌نه‌زولی گه‌وه‌ری بۆ بكات سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی دووژمنێكی گه‌وره‌ی یه‌كن له ناو مه‌دریدا ،ئه‌ویش ته‌نها له پێناو كڕینی ئه‌و یاریزانه‌دا ،سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ئه‌م دوو یانه‌ی په‌یامنێك هه‌یه له نێوانیانندا كه یاریزانی یه‌كرت نه‌كڕن. ئه‌برامۆڤیچی سه‌رۆكی چێڵسیش گڵۆپی سه‌وزی هه‌ڵكردووه بۆ كڕینی و یه‌كه‌م بۆندیش كه ئاماده‌ی كردووه پێشكه‌شی بكات بریتییه له 57ملیۆن ی��ۆرۆ كه نرخی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بۆنده‌كه‌یه‌تی. مانچسته‌ر سیتیش ل �ه رووی داری��ی�ه‌وه هیچ كێشه‌یه‌كی نییه تا ركابه‌ریی ئه‌و دوو یانه گه‌وره‌یه بكات، له داهاتوویشدا دوور نییه چه‌ند یانه‌یه‌كی تر بێنه ن��اوه‌وه و بۆندی زیاتر و گه‌وره‌تریش پێشكه‌ش بكه‌ن، به تایبه‌ت ئه‌و یانه‌ی به‌ره‌و زه‌به‌الح بوون ده‌چێت و ده‌یه‌وێت گۆڕانێكی گهوره له تۆپی پێی فه‌ره‌نسیدا بكات، ئه‌ویش یانه‌ی پاریس سان جێرمانه. ئه‌تله‌تیكۆ م �ه‌دری��د ئێستا به قه‌یرانێكی گ���ه‌وره‌دا تێده‌په‌ڕێت، فرۆشتنی فاكاویش ده‌توانێت به شێىك گ �ه‌وره له‌و ق��ه‌رزه‌ی به‌سه‌ریه‌وه‌یه سووك بكات.
كۆڵ چێڵسی به‌جێ ده‌هێڵێت پاش ئه‌وه‌ی یانه‌ی چێڵسی بۆندێكی نوێی پێشكه‌ش ب ه ئاشلی كۆڵ كرد تا بۆنده‌كه‌ی بۆ وه‌رزێكی تر نوێ بكاته‌وه ،ك ه ل ه كۆتایی ئه‌م وه‌رزه‌دا ته‌واو ده‌بێت ،به‌اڵم ئه‌و یاریزان ه پێشنیازه‌كه‌ی ره‌ت كرده‌وه، ب ه تایبه‌ت ك ه چێڵسی ئاماد ه نیی ه بۆ وه‌رزێكی تر زیاتر بۆنده‌كه‌ی نوێ بكاته‌وه ،كۆڵ ده‌یه‌وێت ل ه هاویندا یانه‌كه‌ی به‌جێبهێڵێت ،پێشبینیش ده‌كرێت ئاشلی كۆڵ روو ل ه یانه‌ی ریاڵ مه‌دریدی ئیسپانیی یا پاریس سان جێرمانی فه‌ره‌نیسی بكات ،هاوكات یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتدی ئینگلیزیی ل ه هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانیدایه.
بۆچی مۆرینۆ گۆڵچییه‌كی تری پێویسته؟! به‌یان ئیكه‌ر كاسیاس له ساڵی 2002وه‌وه گۆڵچی سه‌ره‌كی یانه‌ی ریاڵ مه‌دریده و له‌گه‌ڵ ئه‌و یانه‌یه‌دا خولێكی یانه‌پاڵه‌وانه‌كانه‌كان و چه‌ندین نازناوی تری گرنگی به‌ده‌ستهێناوه ،به‌اڵم ئه‌م گۆڵچییه ب�ه‌رده‌وام سه‌ره‌كی بووه و هیچ ركابه‌رێكی نه‌بووه ،جگه له گۆڵچییه‌كی یه‌ده‌ك و گۆڵچییه‌كی الوانی یانه‌كه كه بێتوانا بوون له ركابه‌ری كردن و له یارییه‌كانی جامیشدا به‌شدارییان نه‌كردووه ،جگه له‌وه‌یش كاسیاس به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ئیسپانیا گۆڵچی یه‌كه‌م ب��ووه ،و ب��ه‌رده‌وام سه‌ره‌كی بووه مه‌گه‌ر له هه‌ندێك جار له یارییه‌كی بێسووددا گۆڵچییه‌كی تر له شوێنه‌كه‌ی یاریی كردبێت، ئه‌م گۆڵچییه به‌رده‌وام یاریی كردووه به بێ هیچ پشوو دانێك له ماوه‌ی 10ساڵی رابردوودا ،بۆیه ئه‌وه ئه‌ركێكی زۆر قورسه بۆ كاسیاس ،هه‌ندێك جار ئاستی داده‌به‌زێت و پێویستی به پشووه و پێویسته گۆڵچییه‌كی به توانا یارمه‌تیده‌ریبێت. ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده كاسیاس ده‌رچ���ووی قوتابخانه‌ی یانه‌كه‌یه و الی هانده‌ران به پیرۆزه ن��ارساوه ،به‌اڵم نه‌بوونی ركابه‌رێك وا له كاسیاس ده‌كات هه‌ندێك جار كه‌مته‌رخه‌می بكات ،بۆیه مۆرینۆی راهێنه‌ری ریاڵ مه‌درید پێویستی به ركابه‌رێكه تا كاسیاس مه‌ترسی هه‌بێت له‌وه‌ی پێگه‌ی سه‌ره‌كی له ده‌ست بدات. ب�ه‌اڵم ری��اڵ مه‌درید ناتوانێت هه‌رگێز نۆیه‌ری گۆڵچی بایه‌ر میونخ و جۆ هارتی گۆڵچی یانه‌ی مانچسته‌ر بكڕێت و به یه‌ده‌ك یاریی پێبكات ،به‌ڵكو ده‌بێت گۆڵچییه‌كی الوی به‌توانا یاخود ده‌بێت گۆڵچییه‌كی به‌توانای یانه‌یه‌كی الواز بكڕێت ،تا رازی بێت به‌وه‌ی له‌سه‌ر كورسیی یه‌ده‌ك دابنیشێت ،ئه‌و كاتانه‌ی كاسیاس باشرتینی جیهانه و كێشه‌ی نییه.
جۆكۆڤیچ ل ه فێدرێر نیزك ده‌بێته‌وه نۆڤاك جۆكۆڤیچی سڕبی و یاریزانی تێنسی سه‌رزه‌وی ،دوای ئه‌وه‌ی توانی پاڵه‌وانێتی شه‌نگه‌های چینی به‌ده‌ستبهێنێت 1000خاڵی به‌ده‌ستهێنا و ل ه رۆجێ فێدرێریس سویرسی پله‌ی یه‌كه‌می ڕیزبه‌ندی جیهان نزیك بۆته‌وه. جۆكۆڤیچ ك ه یاریی كۆتایی ب ه دوو كۆمه‌ڵ ه ب هرامبه‌ر ب ه كۆمه‌ڵه‌یه‌ك ل ه ئه‌ندی مۆرای بریتانی برده‌وه ،ئێستا جیاوازی نێوانیان له‌گه‌ڵ فێدرێری پێشه‌نگدا زۆر كه‌مه ،ك ه فێدرێر ل ه ڕیزبه‌ندی نوێدا خاوه‌نی 12165خاڵه، ل ه ب هرامبه‌ردا جۆكۆڤیچ خاوه‌نی 11970خاڵه ،ئه‌ندی مۆرایش خاوه‌نی 7690خاڵ ه ل ه پله‌ی سێهه‌مدا و ل ه پێش ناداله‌وه.
11 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
عه‌ره‌بێك به‌رزانی ب ه 12چه‌قۆ كوشت (به‌یان) ورده‌كارییه‌كانی كوشتنی شۆفێرێكی كورد له‌الیه‌ن عه‌ره‌بێكه‌وه باڵوده‌كاته‌وه ڕە‌فعه‌ت محه‌مه‌د ڕە‌شید ـ كفری ه��ه‌رگ��ی��ز ب��ه خ��هی��اڵ��ی ب���ه‌رزان خورشید ،شۆفێری هێڵی دوز ـ كه‌الردا نه‌ده‌هات كه ڕۆژی 9/17قه‌ده‌رێكی ترسناك چاوه‌ڕێی ده‌ك��ات ،له جیاتی چاوه‌ڕێكردنی سه‌رنشینی ئاسایی، بكوژێك ده‌بێته قه‌ده‌ر و سه‌رنشینی. كوشتنی ئ��ه‌و ش��ۆف��ێ��ره ك��ورده ده‌نگێكی گه‌وره‌ی له ناوچه‌ی گه‌رمیان دای��ه‌وه و (به‌یان)یش هه‌وڵی داوه به‌شێك له ورده‌كارییه‌كانی ئه‌و تاوانه كاره‌ساتباره بخاته ڕوو. (م .ع .ك .ا) هاوواڵتییه‌كی عه‌ره‌بی دانیشتووی گوندی (گصێبه) ی سه‌ر به قه‌زای (خاڵس)ی پارێزگای دیاله‌یه ،ته‌مه‌نی نزیكه‌ی چل ساڵه، ڕۆژی 2012/9/11له‌گه‌ڵ دوو عه‌ره‌بی دیكه له س��ن��ووری ش��اری ك��ه‌الره‌وه دێنه هه‌رێمی كوردستان به بیانووی كاركردن.
ج��ه‌الل خورشید سه‌عید ،ب��رای شۆفێره كوژاروه‌كه ،هێشتا كاریگه‌ريی ك��وژران��ی ب��راك��هی ل��ه‌س��ه‌ری تاوانه ده‌رن��ه‌چ��ووه ،ب��ه‌اڵم هه‌ر چۆنێك بوو ئاماده بوو چه‌ند ورده‌كارییه‌كی ئه‌و تاوانه بۆ خۆینه‌ران بخاته ڕوو. ج��ه‌الل وت��ی «ب��راك��ه‌م كه‌سێكی كاسبكار ب��وو ،به ه��ه‌وڵ و كۆششی چه‌ند ساڵه‌ی خۆی توانی ئۆتۆمبێلێك بكڕێت و له هێڵی نێوان كه‌الر ـ دوز ك��اری شۆفێری ده‌ك��رد .سه‌ر به هیچ حیزب و الیه‌نێك نه‌بوو ،ته‌نها بیری الی دابینكردنی ب��ژێ��وی ب��ۆ شه‌ش منداڵه‌كه‌ی ب��وو .ڕۆژی 2012/9/17 كاتژمێری ( 1:30بۆ )2:00له گه‌راجی ك��ه‌الر ،كه‌سێكی ع��ه‌ره‌ب هاته الی هێڵی دووز و به خصوصی ئۆتۆمبێلی براكه‌می ده‌ركرد ،گوایه (تازه له زیندان ئ��ازاد ك��راوه‌و ده‌ی��ه‌وێ��ت زوو بگاته نێو ماڵ و كه‌سوكاری) .دوای ئه‌وه‌ی له گوندی (ق��ای��هره) تێپه‌ڕ ده‌ب��ن به
دووری 800مه‌تر ،ئه‌و عه‌ره‌به داوا ل ه براكه‌م ده‌كات كه كه‌مێك بووه‌ستێت چونكه ڕشانه‌وه‌ی دێت ،هه‌ر له‌گه‌ڵ هێواشكردنه‌وه‌ی ئۆتۆمبێله‌كه و الدانی له‌سه‌ر ڕێگاكه ،یه‌كسه‌ر چه‌قۆیه‌ك ده‌رده‌ك���ات و یه‌كه‌م چه‌قۆ ده‌دات له سه‌ر چاوی ،دواتر دوان��زه چه‌قۆی دیكه‌ی تری لێ ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر دڵنیا بێت له كوشتنی». چۆنیه‌تی ئاشكرابوونی ئه‌و تاوانه ئۆتۆمبێلێكی ده‌ب��ڵ پیكاپ كه س��ێ سه‌رنشینی تێدابوو ل��ه ش��اری دووزه‌وه ده‌هاتنه‌وه بۆ شاری كفری، ل��ه پڕێكدا ده‌بینن كه‌سێك ل��ه ناو ئۆتۆمبێلێكی بیكاشۆ به چه‌قۆ له كه‌سێك ده‌دات ،كه ده‌وه‌سنت و بزانن ب��ۆچ��ی چ��ه‌ق��ۆی ل��ێ��ده‌دات ،ك��اب��رای ع��ه‌ره‌ب ب��ه‌رزان فرێده‌داته خ��واره‌وه و ئۆتۆمبێله‌كه ده‌ڕفێنێ و ئه‌و سێ كه‌سه كه نزیك ده‌بنه‌وه له شۆفێره‌كه، ده‌یناسنه‌وه ،هێشتا ب��ه‌رزان گیانی
له‌ده‌ست نه‌دابوو ،بۆیه ئه‌و سێ كه‌س ه ده‌چن بۆالی نزیكرتین خاڵی بازگه‌ی پۆلیسی سه‌ر پرده‌كه‌ی (قوڕی چایی) بۆ ئاگاداركردنه‌وه‌یان له‌و تاوانه و ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ ده‌ستگیركردنی بكوژە‌كه و به خێراییه‌كی زۆره‌وه ده‌كه‌ونه دوای عه‌ره‌به‌كه و به‌رده‌می لێده‌گرن و له‌سه‌ر ڕێگای قیره‌كه الی ده‌ده‌ن و به‌ره و ڕێگایه‌كی خۆڵی ده‌كه‌نه‌وه، هێزه‌كانی پۆلیسیش زوو ده‌گه‌نه شوێنی ڕووداوه‌كه ،ده‌كه‌ونه پشكنینی ن��اوچ��ه‌ك��ه ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی ت��اوان��ب��اره‌ك��ه بدۆزنه‌زه ،به‌اڵم دواتر ده‌رده‌كه‌وێت (موعه‌مه‌ر قه‌زافی ئاسا) له ژێر بۆری پردێك خۆی حه‌شار داوه. تاوانباره‌كه ئێستا له كوێیه و چی وت؟ دوای گه‌یشتنی هێزه‌كانی پۆلیسی ب��ه‌رگ��ری و ف��ری��اك��ه‌وت��ن ب��ۆ شوێنی ڕووداوه‌ك����ه ،تاوانباره‌كه ڕاده‌ستی بنكه‌ی پۆلیسی ناحیه‌ی جه‌باره كرا و له‌وێشه‌وه ڕاده‌ستی پۆلیسی قه‌ره‌ته‌په
كراوه. ج��ه‌الل خورشید سه‌عیدی برای به‌رزانی شۆفێر ،وتی :پاش نیوه‌ڕۆی ئه‌و ڕۆژە ئاگاداركرامه‌وه كه براكه‌م تووشی ڕووداو ب��ووه و من و چه‌ند كه‌سێك گه‌یشتینه ئ��ه‌و شوێنه ،ب��ه‌اڵم دوای ئه‌وه‌ی بكوژە‌كه ڕاده‌ستی پۆلیس كرا و دوای چه‌ند ڕۆژێك له ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په سه‌ردانی بنكه‌ی پۆلیسی قه‌ره‌ته‌په و دادگام كرد و دۆسێی لێكۆلینه‌وه‌كه‌م بینی ،له به‌شێك له دانپێنانه‌كانی له‌دانپێدانانه‌كانیدا ت��اوان��ب��اره‌ك��ه وتبووی «ئ��ه‌و ڕۆژە بڕیارم داب��وو به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت كوردێك بكوژم و ئۆتۆمبێله‌كه‌ی بڕفێنم». جه‌الل خورشید به حه‌رسه‌تێكه‌وه وتی« :ئه‌مه سێیه‌م برامه كه له‌ده‌ستی ب��ده‌م و به‌ده‌ستی ع��ه‌ره‌ب بكوژرێ، برایه‌كه‌م ئه‌نفاله و برایه‌كم له ساڵی 1998به‌ده‌ستی سوپای عێراق كوژرا و ئ��ه‌م برایه‌شم ل��ه كاتی پڕۆسه‌ی
ئه‌نفالی ساڵی 1988له‌الیه‌ن كه‌سێكی ناسیاومانه‌وه ڕزگار كرا ،كه‌چی وا ئێستا هه‌ر به ده‌ستی نه‌وه‌ی ئه‌نفالچییه‌كان كوژرا». جه‌الل ده‌ڵێت «من ئومیده‌وارم ئه‌و تاوانباره به سزای خۆی بگات ،زۆر گله‌ییم له الیه‌نه كوردییه‌كان هه‌یه كه وه‌ك پێویست نه‌هاتوون به‌ده‌م ئه‌م كێشه‌مانه‌وه ،ئه‌گه‌ر كاتی هه‌ڵبژاردن بوایه ڕە‌نگه ماڵه‌كه‌م جمه‌ی بهاتبا له كادری حیزبی .باشه كه‌س هاتووه بۆالم باسی ئه‌وه‌م بۆ بكات كه چاره‌نووس و ئاینده‌ی شه‌ش منداڵی بێباوك ،بێ به‌خێو‌كه‌ر ده‌بێ چۆن بێت؟». تێبینی :هه‌ردوو هاوڕێی ڕۆژنامه‌نووس س���ه‌روه‌ت گلی و ك���اروان حه‌بیب و هێمنی كوڕی كاك به‌رزانی شه‌هیدكراو، كارئاسانییان بۆ كردم و له گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م چیرۆكه جه‌رگبڕە‌دا هاوكارم بوون. سوپاسیان ده‌كه‌م.
من حیكایه‌ته به‌جێاموه‌كه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌م گێڕانه‌وه‌ی هانا هه‌ورامی ساڵ به دروستی نازانم كه‌ی بوو، چونكه به‌المه‌وه گرنگ نیيه ،ئه‌وه‌نده ده‌زانم ساڵی نه‌هامه‌تی بوو ،وه‌رزی به‌هار بوو ،باشه ئه‌ی بۆچی من ئه‌مه بگێڕمه‌وه ،خۆ تازه تیاچووم؟ به‌اڵم قه‌یناكا با بیره‌وه‌رییه‌كانم تێك نه‌چن. به‌ڵێنم به خۆم داوه هه‌ر كه‌س دڵسۆز بێ ئه‌مه‌ی بۆ هه‌ڵبڕێژم. من یاده‌ورییه‌كی به‌جێاموی ساڵی ئاشووبم .له‌و نیشتامنه‌ی كه تیایدا له دایكبووم ،دایكم به ڕه‌حمه‌ت بێت، هه‌موو جارێ بۆی باس ده‌كردم كه پڕ بووه له شه‌ڕ و نه‌هامه‌تی ،كه دوژمنان بۆ خه‌ڵكیان هێناوه .حیكایه‌تی من له هه‌ڵه‌بجه‌یه ،ئه‌و شوێنه‌ی كــــه بووه مه‌یدانی تاقیـكردنه‌وه‌ی بۆنی سێوه‌كه. بڕیار ب��وو چه‌ند ڕۆژێ��ك پێش ئ��ه‌و ڕووداوه كاره‌ساتباره له‌گه‌ڵ ك��وڕی خزمێكی خ��ۆم هاوسه‌رگیری بكه‌ین ،ماوه‌یه‌ك بوو به‌سه‌ر كاتی ده‌سگیرانداری و ماره‌بڕینی مندا تێپه‌ری ب��وو ،ب��ه‌اڵم ئ��ه‌و دواكه‌وتنه ه��ه‌ر دی��ار ب��وو شتێكی تێدا به‌دی ده‌كرا .دوای ڕێكه‌وتن له سه‌ر ڕۆژی گواستنه‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌وه ڕێككه‌وتنین
كه وه‌رزی به‌هار بچینه ده‌ره‌وه و ل ه ڕۆژێكی خۆشدا ئاهه‌نگه‌كه بكه‌ین. بۆ من هه‌رگیز چاوه‌ڕێی ئه‌مــــه‌م ده‌كرد؟! لێره‌دا پێویسته بوه‌ستم ،چونكه ئه‌و ئازاره هه‌ر ده‌بێ به‌شێكی له بیر
بكه‌م و ناتوانم هه‌مووی باس بكه‌م، له ڕاستییدا من به‌رگه‌ی باسكردن و بیرهێنانه‌وه‌ی ئ��ه‌م ڕۆژە‌م نییه، چ��ه‌ن��د ڕۆژێ���ك پێش ئ���ه‌وه‌ی ئێمه بچینه ژیانی نوێی خۆمان ،ئه‌وه بوو كاره‌ساته‌كه‌ی هه‌ڵه‌بجه ڕووی��دا ،من
زۆر له كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنه‌وه ئه‌و ژنانه ده‌بینم كه به ته‌مای هاتنه‌وه‌ى مێرده‌كانیانن ،ئه‌و ده‌سگیرانانه‌ی كه به‌ته‌مای ئ��ه‌وه‌ن ت��ارای بوكێنییان بۆ هاوسه‌ره‌كانیان له‌سه‌ر بكه‌نه‌وه و به مردن بڵێن ته‌واو .من وه‌ك هه‌موو ژنه
خاوه‌ن ئه‌نفالكراوه‌كان ئێستاش هه‌ر چاوه‌ڕێم ،به‌اڵم چاوه‌ڕوانی سه‌ندنی مافی ئه‌و خه‌ڵكه داماوه‌م ،ئاخۆ خوا له‌وانه خۆش ئه‌بێ كه ئێمه‌یان گه‌یانده ئه‌م ڕۆژە؟ هه‌موو شتێك ته‌واو بوو ته‌نیا بۆنی سێو نه‌بێ ،تراكتۆر باركردن
و الشه‌ی خه‌ڵكی بێ دیفاع نه‌بێ. ئێمه چووینه گوندێك له دوورترین ناوچه‌ی هه‌ڵه‌بجه كه دوای ئه‌وه‌ی زانیامن خه‌ڵك زۆرب��هی چووه‌نه‌ته ئێران و ئێمه‌ش ده‌بوو ئه‌و شوێنه‌ش چۆڵ بكه‌ین ،به‌هه‌رحاڵ هه‌موو شتێك تێك چوو ،من دوای ئه‌وه‌ی زانیم كه ده‌سگیرانه‌كه‌م و خه‌زوورم و ماڵه مام و خاڵێكی و زۆربه‌یان تیاچوون و به تراكتۆر بردویاننه شوێنێك بۆ ئه‌وه‌ی ل��ه‌وێ دووری��ان بخه‌نه‌وه ،ئه‌مه بۆ له‌ناو فیلمیشدا گوزارشتی لێنه‌ده‌كرا، یانی من هه‌رگیز ب��اوه‌ڕم نه‌ده‌كرد به‌وشێوه‌یه هێالنه‌ی ژیانم كه هێشتا هه‌ر چاوه‌ڕوانی بووم ،بشێوێ. چیم هه‌بێ بۆ وت��ن؟ به‌ڕاستی ئ��ه‌وه‌ی به‌سه‌ر ئێمه‌ی خه‌ڵكی ئه‌م واڵته‌دا هات و كه‌سیش نه‌بوو لێامن بپرسێته‌وه! ،من بیر له‌وه ده‌كه‌مه‌وه ڕه‌نگه زۆرێك وه‌ك من هه‌بن هه‌مان چیرۆك و سه‌رگوزه‌شته‌ی ناخۆشیان ه��ه‌ب��ێ ،ب��ه‌اڵم ئ��هی تیاچوونی ئه‌و هه‌موو خه‌ڵكه ،ئه‌و هه‌موو خێزانانه‌ی ك��ه هیوایان ه��ه‌ب��وو ب��ۆ داه��ات��وو؟ من كه ئه‌وه ده‌بینم ده‌م��ه‌وێ باسی ئه‌م مه‌ینه‌تییه‌ی خۆم وه‌ال بنێم و خه‌می گه‌وره‌م هه‌میشه نه‌وه جه‌رگ سووتاوه‌كه‌ی واڵت و ناوچه‌كه‌م بێ!
10 ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
چایخان ه و دیالۆگ باسكردن ل ه چایخانه ،یان چاخانه ،وه‌ك ناوه‌ندێكی كۆمه‌اڵیه‌تی، ك ه خاوه‌نی شوێن و تایبه‌مته‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تی خۆیه‌تی ،كه‌مرت له دیدگای ئێمه‌و ه تیشكی خراوه‌ت ه سه‌ر. ڕە‌نگ ه یه‌كه‌مین ناوه‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ره‌وه‌ی خێزان الی ئێم ه چایخانه بێت .ئه‌گه‌ر مێژووی شار ه گه‌وره‌كان به‌رهه‌مێنی پارك و شوێنی گشتی بووبێنت بۆ گفتوگۆ و به‌ریه‌ككه‌وتن، ئه‌وا الی ئێم ه چایخان ه وه‌ك یه‌كه‌مین ناوه‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تيی دیالۆگ خۆی ده‌رخستوو ه و له‌مڕوه‌و ه ده‌كر ێ بڵێین یه‌كه‌مین شوێنی دروستبوونی گفتوگۆ بووه. هه‌رچی ڕووداوی كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و ڕۆژانه‌یی هه‌بوون ،یه‌كه‌م جار ل ه چایخانه‌و ه بۆ ده‌وروبه‌ر گوێزراونه‌ته‌و ه و كۆمه‌ڵگا له‌و شوێنه‌ی ك ه ڕووداوه‌كانی خوڵقاندووه، چایخانه‌ش لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر كردوو ه و دواتر خۆشی بووت ه شوێنی به‌رهه‌مێنانی گوتار له‌سه‌ر رووداوه‌كان، به‌م ه ده‌بینین ك ه گفتوگۆی سه‌رجه‌م ڕووداوه‌كان له‌و شوێنه‌ی ك ه پێی ده‌ڵێن چایخانه ،سه‌ری هه‌ڵداوه ،یان ته‌رزێك ل ه ڕێكخستنی دیالۆگ و به‌ریه‌ككه‌وتنی ڕای تێدا په‌یدا بووه. ئه‌مڕۆ ك ه ئێم ه ل ه چایخانه ده‌كۆڵینه‌وه ،ناوه‌ند و شوێنی تر هه‌ن و په‌یدابوون ك ه هه‌ریه‌ك ه و پێگه‌ی خۆی له‌م بابه‌تانه‌دا هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌مانه ل ه پێگه‌و گرنگی كۆمۆنیكه‌یشنانه‌ی چایخان ه كه‌م ناكه‌نه‌وه .ئه‌وه‌ی ك ه پێش ئه‌م سه‌رده‌می ئۆنالین ه گرنگ بوو ،ئه‌وه بوو ك ه چایخانه‌كان وه‌ك ناوه‌ندێكی لۆكاڵی زانیاری و هه‌ڵسه‌نگاندنی پاك و بێخه‌وشیان تێدا به‌رهه‌م ده‌هێرنا و وه‌ك پردی په‌یوه‌ندیكردنێكی گرنگی نێو جڤات ته‌ماشا ده‌كران ،ك ه ئه‌مه له‌م چه‌رخ ه دا نابیرنێ ،ده‌كر ێ باس ل ه چایخانه‌ش بكه‌ین وه‌ك یه‌كه‌مین ده‌زگای هه‌واڵگری ئه‌وسا ،چونك ه له هه‌موو چینه‌كان خه‌ڵك كۆده‌بوونه‌وه. ل ه چایخانه‌دا په‌یوه‌ندی ناڕە‌سمی و خۆماڵی ئاماده‌یی هه‌بووه ،به‌رده‌وام ك ه ڕێگه‌ی به‌رهه‌مهاتنی چینایه‌تی تێدا كه‌مرت بوو ه و یه‌كسانی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌شێكی گرنگی كاره‌كته‌ری هه‌میشه‌یی چایخانه‌كان بووه .چایخان ه ئه‌گه‌رچی ل ه سه‌رده‌مانێكدا ل ه مه‌یدانێكی خۆش و ساكار و پاكی گوندی و شارییه‌كانی ئێمه‌و ه بۆ مه‌یدانێكی ترسناكی چاودێریكردنی س هرانی به‌عس ،وه‌ك هێزێكی كۆنرتۆڵكردن ،گۆڕدرابوو، به‌اڵم مه‌سه‌له‌ی ئازادی و ڕزگاربوونی ئه‌م گه‌له‌ش له‌ده‌ست ئه‌و هێزه ترسناك ه هه‌ر له‌م ناوه‌نده‌و ه ب ه گوێی هاوشاریاندا درا و ئه‌و شوێنه‌ی كه جارێكی تر كرایه‌و ه ب ه ڕووی ڕە‌هه‌ندی ده‌روونی و سه‌لیقه‌ی خه‌ڵكدا ،هه‌ر ئه‌م ناوه‌ند ه بوو. كه‌وات ه ده‌ب ێ ل ه چایخانه وه‌ك چوارچێوه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی بۆ كۆمۆنیكه‌یشنیش بڕوانین ،نه‌ك ته‌نیا شوێنێك بۆ خواردنه‌وه‌ی چا و گوزراشتكردنی خه‌می یه‌كرت.
پیره‌مێردێك :پاییز هیوایه‌كی بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه هه‌یه،به‌اڵم له ته‌مه‌ندا ئه‌مه نابیرنێ
پیره‌كان چۆن ل ه پاییز و ته‌مه‌ن ده‌ڕوانن؟ راپۆرت :ره‌زا هه‌ورامی پیریی ئه‌و قۆناغه‌ی ته‌مه‌نه ،ك ه ب� ه قۆناغێكی هه‌ستیار و م���ردوو له ژیانی م��رۆڤ داده‌ن��رێ��ت .پیریی واته ت�ه‌واوك��اری��ی ،ت��رس ل ه پیریی ترس ه له مردن و واده‌ی كۆتاییهاتنی ژیانی مرۆڤ، پیره‌كان ده‌ڵێن :ل ه مردن ده‌ترسن ،چونكه ژی��ان به‌جێده‌هێڵن ،ڕاست ه م��ردن وه‌ك وێستگه‌یه‌كی تر ده‌بیینن ك ه پێویسته دوای ژیان ئه‌زموونی بكه‌ن ،زیاد له‌هه‌موو كه‌س پیره‌كان ل ه ڕە‌نگی زه‌ردی پاییز ده‌گه‌ن. حاجی محه‌مه‌د هه‌ورامی ته‌مه‌ن 68
ساڵ ،له‌باره‌ی پاییزه‌و ه ده‌ڵێت« :ته‌مه‌نی مرۆڤیش هاوشێوه‌ی رسوش��ت ده‌گاته قۆناغی هه‌ڵوه‌رین ،پاییز مانای ته‌واو بوونه ،به‌اڵم هیوایه‌ك بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه هه‌ی ه ك ه ئه‌م ه ل ه ته‌مه‌نی مرۆڤدا نابیرنێ، م��رۆڤ ل ه پیرییدا خ��ۆی كۆده‌كاته‌وه، پاییزیش هه‌مان ك��ۆك��ردن �ه‌وه‌ی تیادا ده‌بیرنێ». ئافره‌تانیش وه‌ك پیاوان ل ه پیری ده‌ترسن ،خاتوو نه‌جیب ه هه‌ڵه‌بجه‌یی كه ته‌مه‌نی 61ساڵ بوو ،ب ه دڵێكی سارده‌وه وت��ی« :چی بڵێم ،پاییز زیاتر ل ه ترسی مردنم نزیك ده‌خاته‌وه .ئێمه‌ش ئیرت ده‌بێ بڕۆین ،ئه‌وه‌نده‌مان نه‌ماو ه له‌سه‌ر زه‌وی، زه‌ردی خ � هزان پێامن ده‌ڵ � ێ ك ه زه‌ردی
ته‌مه‌نیش هاكا گه‌یشت» .خاتوو نه‌جیب ه ئه‌وه‌شی وت «هه‌موو مرۆڤێك ك ه ده‌گاته پیری ،هه‌ست ده‌كات مردن ده‌توانێت به مافی ته‌واوه‌تی خۆی بگه‌یه‌نێت». مه‌هتاب حه‌مه‌ی ته‌مه‌ن 69ساڵ، ل�ه‌ب��اره‌ی به‌ڕێكردنی ته‌مه‌ن و ژیانی خۆیه‌و ه وتی « ته‌مه‌ن وه‌ك وه‌رزه‌كان وایه، ك ه پیری پاییزی ته‌مه‌ن ه و ڕووتبوونه‌وه‌یه ل ه هه‌موو شتێك ،وه‌ك چۆن گه‌اڵكان له دره‌خته‌كان ده‌بنه‌و ه ئاوا سه‌یری پاییز ده‌كه‌یت ،هه‌ست ب ه ترسێكی گهوره له به‌جێهێشتنی ئه‌م ژیان ه ده‌كه‌ی». هه‌ندێك پێیان وای ه پیری حیكمه‌ته و ده‌بێت الوه‌كان لێی تێ بگه‌ن ،سه‌عید عه‌باسی ڕۆژهە‌اڵتی ك ه دانیشتووی شاری
مه‌هاباده ،ئاماژە‌ی به‌و ه كرد كه پیری یانی واده‌ی خ هزانی ته‌مه‌ن و خۆ ئاماده‌كردن بۆ مردن ،ك ه ئه‌مه‌ش ب هڕاستی ترسێكی گه‌وره‌یه ،ب ه تایبه‌ت ئه‌گه‌ر توێشووی سه‌فه‌ر ،به‌شی خۆی هه‌ناسه‌ی ئومێدی بۆ دوای ژیانه‌و ه تێدا نه‌بێت .سه‌عید باسیشی له‌و ه كرد ك ه زه‌ردیی پاییز مانای زه‌ردیی بیره‌وه‌ریی و كزبوونی ته‌مه‌نی مرۆڤ و كوژانه‌وه‌ی هه‌تاهه‌تایی ده‌گه‌یه‌نێت ،كه حیكمه‌تی پاییز بۆ گه‌نجه‌كانیش ده‌الله‌تی خۆی ده‌بێت. باجی ئامین ك ه ئه‌مساڵ به‌نیازبووه بچێت ه ماڵی خوا ،له‌باره‌ی پیرییه‌و ه ده‌ڵێت «م��ردن ه�ه‌ر ترسی خ��ۆی هه‌یه ،به‌اڵم چۆنیه‌تی گوز هراندنی ژیان وا ل ه مرۆڤ
ده‌كات ك ه چه‌ند ل ه مردن برتسێ ،ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر مرۆڤ ژیانێكی باشی هه‌بووبێت، ڕە‌نگ ه مردن شتێك نه‌بێت ك ه جێگه‌ی نیگ هرانی و ترسی زۆر بێت .ئه‌و وتیشی «پاییز مانای خۆكۆكردنه‌و ه و به‌جێهێشتنی هه‌واری ئه‌وسا بوو ،ك ه بۆ وه‌رزێك كۆچی بۆ ده‌كرا ،پاییزی ته‌مه‌ن دووبار ه نابێته‌و ه و یه‌كجار كۆچكردن كۆتایی ب ه هه‌موو ژیانی مرۆڤ ده‌هێنێت». زه‌ردي��ی پاییز و كۆچی گه‌اڵكان، ڕاست ه مژده‌ی له‌ناوچوونێكی كۆتایی و هه‌میشه‌یی نییه ،ب�ه‌اڵم له‌گه‌ڵ كۆچی هه‌میشه‌یی مرۆڤه‌كاندا ته‌بای ه و وه‌ك مه‌وله‌وی ده‌ڵێت :زویری ب ه دوای خۆیدا ده‌هێنێت.
قه‌یره‌كان بێهیوا ماونهتهوه قه‌یره‌یه‌ك :تا ئێستاش پیاوی خه‌ونه‌كانم خوازبێنی نه‌كردووم ڕاپۆرت :ئاراس ڕە‌فیق قه‌یره‌یی بۆ كچان ،ئه‌و قۆناغه‌ی بێهیواییه كه تیایدا به خواسته‌كانی خۆیان ناگه‌ن و پیاوی خه‌ونه‌كانیان به‌ده‌ست ناهێنن .ئه‌گه‌ر بۆ كۆمه‌ڵگاكانی تر كچان خۆیان نه‌یانه‌وێ بچنه پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییه‌وه ،الی ئێمه ئه‌مه زیاتر به‌هۆی كۆمه‌ڵگا و نه‌بوونی سه‌ربه‌ستيی هه‌ڵبژاردنی كچ له‌م پڕۆسه‌یه و زۆر شتی تره‌وه ،سه‌رچاوه ده‌گرێت. نازدار عه‌لی عه‌بدوڵاڵ كه مامۆستایه و ته‌مه‌نی 35ساڵى ئاماژە‌ی به‌وه كرد له‌كاتی خوێندن و ته‌مه‌نی كه‌مدا چه‌ند جارێك خوازبێنیكه‌ری هاتوون ،به‌اڵم له‌به‌ر خوێندن هاوسه‌رگیریكردنی دواخستووه و ڕوویداوه كه كوڕ داوای په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی لێبكات و دوای خوێندن بیخوازێت ،به‌اڵم ترساوه له داهاتوو و ئه‌مه‌ی نه‌كردووه .نازدار وتیشی «ئێستاش نا ئومێد نه‌بووم و به نیازم هاوسه‌رگیری بكه‌م». شۆخان عومه‌ر ساڵح كچێكی تره كه ده‌ڵێت« :دوو جار خوازبێنیكه‌رم هاتووه، جاری یه‌كه‌م ته‌مه‌نم حه‌ڤده ساڵ بوو، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌مئه‌ندام بوو نه‌متوانی، جاری دووه‌میش كه‌سێكی نزیكی خۆم
بوو و مه‌رجی بۆ هاوسه‌رگیری چوون ه سه‌رماڵ بوو ،ئه‌وانیش خێزانێكی گهوره بوون و دڵنیابووم تووشی گرفت ده‌بم، بۆیه ئه‌وه‌شم نه‌كرد». سه‌رگوڵ ڕە‌سووڵ كه كچێكی ته‌مه‌ن 38ساڵه و له خێزانێكی داخ �راو بوو، وتی« :براكانم نه‌خوێنده‌وارن ،چه‌ند جار خوازبێنیكه‌رم هاتووه ،به‌اڵم مافی بڕیارادانم نه‌بووه ،براكانم بڕیاریان داوه بۆم و دوو له‌و خوازبێنیكه‌رانه‌م ال په‌سه‌ند بوو ،به‌اڵم براكانم له ناو خۆیاندا بووه شه‌ڕیان و هه‌رجاره و منیان كرده قوربانی» .ئه‌و ئاماژەشی به‌وه كرد كه ئێستا ته‌نیا خۆی و دایكی ماونهتهوه و براكانی ته‌نیا له‌كاتی بۆنه و نه‌خۆشيی دایكییدا سه‌ردانیان ده‌كه‌ن. تانیا ڕزگ��ار ح�ه‌س�ه‌ن له ب��اره‌ی قه‌یره‌ییه‌وه وتی« :ئێستا ته‌مه‌نم 41 ساڵه و تا ئێستاش كه‌سێك نه‌هاتووه‌ته خوازبێنیم له ئاستی خه‌ونه‌كانی مندا بێت ،هیچ نیگه‌رانیش نیم ئه‌گه‌ر به درێژایی ته‌مه‌نم پیاوێك نه‌بێته هاوسه‌رم، چونكه تا ئێستاش زۆربه‌ی هاوڕێكانم ئاوات به ژیانی من ده‌خوازن». ئانا ئه‌مینی چاالكی بواری ژنان له ڕۆژهە‌اڵتی كوردستان ،پێی وایه قه‌یره‌یی به زۆری له ده‌ره‌وه‌ی خواستی كچه‌وه
دروست ك�راوه ،كه كۆمه‌ڵگا و نه‌ریت ڕۆڵ��ی زۆری���ان له‌مباره‌یه‌وه گێڕاوه. ئه‌و باسی له ترسناكی ئاماره‌كانی له ڕۆژەه‌اڵتی كوردستان كرد و وتی «شاری وا هه‌یه ژم��اره‌ی قه‌یره‌كان خه‌ریكه هێنده‌ی ئه‌و ئاماره ده‌رده‌چێت كه له ساڵدا هاوسه‌رگیرییان كردووه ،ئه‌مه‌ش له ڕێگه‌ی زانین و تۆماری ئه‌و كچانه‌وه كه له ته‌مه‌نی هاوسه‌رگیری تێپه‌ڕیان ك��ردووه و خه‌ریكه هیوا نامێنێ شوو بكه‌ن». حوسنی ئه‌حمه‌د ،قه‌یره‌یی به قۆناغی بێهیوابوون له ژیان ناو ده‌نێت و پێی وایه كه‌س نییه بتوانێ له‌و قۆناغه‌دا هیوای هه‌بێت .هه‌روه‌ها ده‌ڵێت« :كچان له ئێستادا زۆرج��ار بۆ هاوسه‌رگیری واز له خوێندن ده‌هێنن و خۆیان پێش قۆناغی هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ون ،چ جای ئه‌وه بگه‌نه ته‌مه‌نێكی سه‌رووتر». ك��ه‌وات��ه ق �هی��ره‌ی��ی ل��ه نه‌ریتی دواك���ه‌وت���وودا ن�ه‌ت��وان��ای��ی ب��ڕی��اردان و ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ی س��ه‌رب��ه‌خ��ۆی��ی ك��چ��ان دروس��ت��ی ك�����ردووه .ب��ه زۆر ب�ه‌ش��وودان و په‌سه‌ندكردنی بنه‌ماڵه ب��ۆ خوازبێنیكه‌ره‌كانیش ،مه‌رجی پێشوه‌خت بووه كه كچان تیایدا بوونه‌ته قوربانــــی.
13 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
پرسیاره‌كانی مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی ن :عبدالفتاح مايض و :وریا عه‌لی ئ��ه‌و شتانه‌ی ك � ه پێویست ه لێیان تێبگه‌ین ،كاتێك ئێم ه ئه‌م رژێم ه سیاسییانه‌ی ئێستا هه‌ڵده‌سه‌نگێنین و ده‌ستووری نوێ ده‌نووسین ل ه ژماره‌یه‌ك ل ه واڵتانی عه‌ره‌بیدا ك ه زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كانیان مسوڵامنن، شتێكی رسوشتیی ه ك ه هه‌ند ێ ل ه هێزه سیاسییه‌كان به‌رگریی ل ه مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی ده‌كه‌ن ،ل ه ده‌قه‌كانه‌و ه تێده‌گه‌ین ك ه ئاماژ ه ده‌ك��ات بۆ ئ �ه‌وه‌ی ك ه دینی ده‌وڵه‌ت بریتیی ه ل ه ئیسالم ،یان شه‌ریعه‌ت و پره‌نسیپه‌كانی ده‌بن ب ه سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی بۆ یاسادانان ،یان سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی یاسادانن. له‌م وت��اره‌دا ماهیه‌تی مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی ده‌خه‌ین ه ڕوو ،ژماره‌یه‌ك پرسیار ك ه چاره‌سه‌ری هه‌ند ێ ئاریش ه و هه‌ڕه‌شه ده‌ك �ه‌ن ك ه پێویستیان ب ه بیركردنه‌و ه و توێژینه‌وه‌ی زیاتره. رسوشتی مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی س �ه‌رب��اری رسوش��ت� ه مه‌ده‌نیه‌كه‌ی ده‌سه‌اڵت ،ك ه پێغه‌مبه‌ر (د.خ) دایمه‌زراند و خه‌لیفه‌كانی راشیدینیش ل ه دوای خۆی له‌سه‌ری رۆیشنت ،ك ه مه‌رجه‌عیه‌تیان له قورئان و سوننه‌ته‌و ه سه‌رچاوه‌ی گرتبوو. پێغه‌مبه‌ر (د.خ) هیچ پله‌وپایه‌یه‌كی ئایینی ،یان سیاسی ب ه میراتی بۆ كه‌س به‌جێنه‌هێشت ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئامۆژگاری نه‌كردن ب ه دانانی جێگرێك بۆی ،هه‌روه‌ك چۆن سه‌رۆك هۆز و پاشاكان ل ه دوورگه‌ی عه‌ره‌بی و فارس و رۆما ده‌یان كرد ،هه‌روه‌ك شێوازێكی دیاری نه‌كرد بۆ مسوڵامنان بۆ هه‌ڵبژاردنی ده‌سه‌اڵتدار یان ده‌زگاكان بۆ شورا ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ر (د.خ) به‌جێی هێشت له‌م رووه‌و ه زۆر گه‌وره‌تر و قازانجی زۆرتر بوو ،ك ه بریتی بوو ل ه به‌ها بنچینه‌یی و بااڵكان ك ه ئیسالم رایگه‌یاندوو ه و له قورئانی به‌رز و سوننه‌تی راستدا هاتووه، وه‌كو شورا ،دادپه‌روه‌ری ،یه‌كسانی ،فه‌رمان ب ه چاك ه و به‌رگری ل ه خراپه ،دژایه‌تی سته‌م و نادادپه‌روه‌ری .پێغه‌مبه‌ر (د.خ) مافێكی بۆ مسوڵامنان به‌جێهێشتوو ه ك ه بریتیی ه له زه‌روره‌ت��ی به‌كارهێنانی عه‌قڵ و ئیجتیهاد ل ه بنیادنانی رژێمێكی ب ه ده‌سه‌اڵت و ئه‌و ده‌زگایانه‌ی به‌پێی كات و شوێن گونجاون. ب��� ه ل��ه‌ب��ه‌رچ��اوگ��رت��ن��ی ئ����ه‌وه‌ی ك � ه م�ه‌رج�ه‌ع��ی�ه‌ت��ی ب��ااڵ ل � ه ئیسالمدا مه‌رجه‌عیه‌تێكی ئیالهییه ،ل ه هه‌موو ك��ات و ساتێكدا بۆ ئ�هوان�هی باوه‌ڕیان پێیه‌تی گونجاوه ،كه‌وات ه پێویست ه جیاوازی بكرێت ل ه نێوان ئه‌م دوو بنه‌مای ه له‌كاتی تێگه‌یشنت ل �ه‌م مه‌رجه‌عیه‌ته .بنه‌مای یه‌كه‌م :بنه‌مایه‌كی جێگیر و به‌رده‌وامه ،كه بریتیی ه ل ه جێگره‌كانی شه‌ریعه‌تی ئیسالم، وات ه حوكم ه ئیالهییه‌كان ك ه ل ه قورئان و سوننه‌تدا هاتوون .به‌اڵم بنه‌مای دووه‌م گۆڕاو ه و شایانی راستكردنه‌و ه و گۆڕان و زیادكردن و لێ البردنیشه .ئه‌وه‌ش كۆمه‌ڵی مسوڵامنان رێكن له‌سه‌ری و بریتیی ه له فیقهێكی گونجاو بۆ داب هزاندنی جێگره‌كان له‌سه‌ر واقیعێكی گۆڕاو. ئه‌وه‌ی گرنگ ه به‌المانه‌و ه ل ه ئێستادا تێگه‌یشتن ه ل ه هه‌ردوو بنه‌ماك ه به‌یه‌كه‌وه، قورئان و سوننه‌ت سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵتن ل ه ئیسالمدا و جه‌وهه‌ره‌كه‌ی پێكدێنن ،ئه‌م دوان �ه‌ن ك ه ده‌بێ مسوڵامنان بگه‌ڕێنه‌وه ب��ۆی و پشتی پ��ێ ببه‌سنت هه‌ركاتێك پێویستی كرد .به‌اڵم پێویست ه لێره‌دا بڵێین ئه‌م گ هڕانه‌وه‌ی ه مانای وانیی ه ك ه قورئان و سوننه‌ت چاره‌سه‌ری هه‌موو كێشه‌كانیان به وردكراوه‌یی تێدای ه بۆ هه‌موو كات‌و ساتێك، به‌ڵكو مانای ئه‌وه‌ی ه ك ه قورئان و سوننه‌ت سه‌رچاوه‌ن بۆ رژێمێكی مه‌عریفی ئیسالمی ب ه ت �ه‌واوه‌ت��ی و س �ه‌رچ��اوه‌ی زه‌وابیتی پرۆگرامی مرۆڤایه‌تین ،چوارچێوه‌یه‌كیش بۆ
به‌ها بااڵكان دیاری ده‌كات. ئه‌م تێگه‌یشتن ه له‌گه‌ڵ حه‌قیقه‌تێكدا ده‌ڕوات ك ه ئیسالم ئاینێكی جیهانیی ه و ده‌گونجێت بۆ هه‌موو كات‌و ساتێك ،ئه‌مه وایكردوو ه و پاڵی ناو ه ب ه زۆرێك ل ه گه‌النه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بێن ه ناو ئیسالمه‌و ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی رۆشنبیرییان و نه‌ریتیشیان جیاوازه .كه‌واته بنه‌مای گۆڕاو ل ه سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌اڵت (واته تێگه‌یشتنی زانایان ب ه درێژایی سه‌ده‌كان بۆ قورئان و سوننه‌ت) وای له‌و گه‌الن ه كردووه ك ه خۆیان بگونجێنن بێ ئه‌وه‌ی سنووری به‌هاكانی ئیسالم ببه‌زێنن و ده‌ستبه‌رداری رۆشنبیری و نه‌ریتی خۆیان بن ك ه له‌گه‌ڵ ئیسالمدا تێكناگیرێن. مه‌رجه‌عیه‌ت و واقیع ل ه واقیعیدا مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی ل ه كۆمه‌ڵگا عه‌ره‌بییه‌كاندا هه‌ڵده‌ستێت به‌و ئه‌ركانه‌ی ك ه ب ه منوون ه ئایدۆلۆژی لیربالی (مه‌رجه‌عیه‌تی بااڵ بۆ سیسته‌می سیاسی ل ه رۆژئ���اوا) پێی هه‌ڵده‌ستێت، وات ه دیاریكردنی ئامانجی بااڵ و به‌های بنچینه‌یی بۆ كۆمه‌ڵگا ،یان سه‌ره‌تاكانی ،له قۆناغێكی مێژوویی دیاریكراودا ،ئه‌وان ه به‌ها و پره‌نسیپی به‌رزیان تێدای ه ك ه ل ه ب هرامبه‌ر چه‌وساندنه‌وه‌دا ده‌وه‌ستێت و ئازادییه‌كان ده‌سته‌به‌ر ده‌كات ،به‌ڵكو گره‌نتی زیاتر له گره‌نتییه‌كانی رۆژئ��اوا ده‌سته‌به‌ر ده‌كات، چونك ه په‌یوه‌ندیی ه ل� ه ن��ێ��وان ئیامنی مسوڵامن و پابه‌ندبوون ب ه ئه‌ركه‌كانیانه‌وه، ئه‌مه‌ش به‌و ه ده‌بێت ك ه مسوڵامنان ئه‌و كاران ه رێكخه‌ن و ئه‌و ده‌زگایان ه دروست
شێخ یوسف قه‌رزاوی نووسیویه‌تی و دووپاتی ده‌كاته‌وه، كه نوێبوونهوه ل ه ئایندا داواكراو‌ه و سوپاسكراوه
بكه‌ن له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع ك ه بۆ ڕاپ هڕاندنی ئه‌ركه‌كانیان پێویسنت. بوونی ئه‌م مه‌رجه‌عیه‌ت ه ئیسالمیيه سیاسییه ،سیاسه‌ت تووشی وه‌ستان ناكات، به‌ڵكو ب ه پێچه‌وانه‌و ه بانگه‌شه‌ی نوێبوونهوه و ئیجتیهاد ل ه دروستكردنی ده‌زگاكان یان جیاكردنه‌وه‌یان له‌وانی تر یان داهێنانیان ده‌ك��ات .كه‌وات ه ئه‌و ده‌ق�هی ك ه ده‌ڵێت: (كل بدعة ضاللة ،وكل ضاللة يف النار) پشت به‌ستوو ب ه فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ر (د.خ) ك ه ده‌فه‌رموێ( :إن أصدق الحديث كتاب الله ،وخري الهدي هدي محمد (ص)، ورش اَالمور محدثاتها ،وكل محدثة بدعة ،و كل بدعة ضاللة ،وكل ضاللة يف النار) واته داهێنان ل ه ئایندا ،ئه‌وه‌ی ك ه په‌یوه‌ندی به په‌رستشه‌و ه هه‌یه ،هه‌روه‌ك شێخ یوسف قه‌رزاوی نووسیویه‌تی و دووپاتی ده‌كاته‌وه، ك ه نوێبوونه‌و ه ل ه ئایندا داواك����راو ه و سوپاسكراوه. مسوڵامنه‌كانی سه‌ره‌تای ئیسالم له‌م كاره تێگه‌یشتبوون ،هه‌ند ێ كاریان ده‌كرد ك ه پێغه‌مبه‌ر (د.خ) نه‌یكردبوو ،چونكه ب��ارودۆخ��ی كۆمه‌ڵگاكان ج��ی��اوازه ،یان به‌رژه‌وه‌ندی ئوممه‌ت ئه‌وه‌ی خواستووه، وه‌ك نووسینه‌وه‌ی قورئان ،كردنی خیالفه‌ت ب ه شورا ،لێدانی دراو ،تۆماركردنی دیوانه‌كان، دانانی به‌ندیخانه ،دانانی مێژوو ،چه‌ندین شتی تریش .ئ�ه‌وه‌ی ك ه ئوسولییه‌كانیش ده‌یكه‌ن ب ه به‌ڵگه ،ك ه (مصالحي مرسلة) به‌ڵگه‌یه. ه���ه‌روه‌ك مسوڵامنه‌كانی سه‌ره‌تا زانستی نوێیان داهێنا وه‌كو زانسته‌كانی نه‌حو و سه‌رف و به‌الغه ،فه‌رهه‌نگی زمانیان دانا ،زانستی فیقهیان په‌ره‌پێدا ،بنچینه‌كانی ف��ه‌رم��وود ه و بنچینه‌كانی ته‌فسیر و زانستی قورئان .ه��ه‌روه‌ك ل ه به‌رهه‌می شارستانییه‌ته‌كانی دیكه‌یان وه‌رگێڕا و جیایان كرده‌و ه و زیاده‌شیان خست ه سه‌ری. مسوڵامنان ل ه زانسته‌كانی پزیشكی و فه‌له‌ك و فیزیاو كیمیا و به‌سه‌ریات و بیركاريدا زۆر پێشكه‌وتن ،هه‌روه‌ك زانستی وای��ان داده‌هێنا ك ه ل ه پێش خۆیانه‌وه ن هزانرابوون ،وه‌ك زانستی جه‌بر .قه‌رزاوی ده‌ڵێت :ل ه سوننه‌تدا سه‌رچاوه‌ی رۆشنبیری و شارستانییه‌ت هه‌یه ،كاتێكیش مسوڵامنه‌كان دواكه‌وتن ،ئایه‌ته‌كان له‌الیان پێچه‌وانه بوونه‌وه ،ل ه كاروباری ئاییندا داهێنانیان ده‌كرد و ل ه كاروباری دونیایدا وه‌ستان! به‌اڵم ئه‌و ئیشكالیات و ته‌حه‌دیاتانه چین ك ه پێویست ه رووب �ه‌ڕووی ببینه‌و ه له كاتی رێكخستنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسییدا له كۆمه‌ڵگا عه‌ره‌بییه‌كاندا؟ پرسیاره‌كانی جێبه‌جێكردنی مه‌رجه‌عیه‌ت ئ�ه‌و ته‌حه‌دیات و ئیشكالیه‌تانه‌ی
ك�� ه ل�� ه ك��ات��ی ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ك��ردن��ی ئ �ه‌م مه‌رجه‌عیه‌ته‌دا پێویست ه بكرێن ،پێویستی ب ه زۆر بیرلێكردنه‌و ه و پێداچوونه‌و ه و نزیككردنه‌وه‌ی خاڵ ه جیاوازه‌كان ه تێیدا. ده‌توانین ئه‌م ئیشكالیات و ته‌حه‌دییان ه به چه‌ند پرسیارێك ده‌رببڕین ،گرنگرتینیان: ئایا ئێستا زۆر پێویستامن به‌و ه نیی ه كه هۆكارێكی گره‌نتی ده‌سته‌به‌ر بكرێت به دانانی به‌های بااڵ بۆ ده‌سه‌اڵت ل ه دۆخی ئێستادا؟ ئایا پێویست نیی ه دان برنێت به‌وه‌دا ك ه چه‌ند ڕه‌هه‌ندێكی ڕێكخراوه‌یی هه‌ی ه ك ه موماره‌سه‌ی سیاسی رێكخستنی ده‌سه‌اڵتی دانه‌ناو ه ل ه هه‌ردوو سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ر و راشیدیندا ب ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌و كات ه پێویست نه‌بوو؟ ئایا پێویست نیی ه ك ه تیمی توێژینه‌وه‌ی تایبه‌مته‌ند گرنگی بده‌ن ب ه دۆزینه‌وه‌ی ئالیاتی گره‌نتی ب ه گواستنه‌وه‌ی پره‌نسیپی شورا ،له‌وه‌ی ته‌نها ئامۆژگاری بێت بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت پێوه‌ی پابه‌ند بێت؟ ئایا ئه‌م ه ته‌نها گواستنه‌وه‌ی دیموكراتی نوێن هرایه‌تی وه‌كو ئه‌وه‌ی ك ه هه‌ی ه ل ه رۆژئاوا به‌ب ێ بیركردنه‌وه و قوڵبوونه‌و ه ده‌بێت ،یان ده‌بێت له‌م پێناوه‌دا هه‌وڵ ب ه خه‌رج بدرێ؟ ئایا شورا ل ه ئیسالمدا پێویستی ب ه زیاتر ل ه ئاله‌یه‌تێك نیی ه ل ه نوێن هرایه‌تی؟ ئایا عه‌قڵی موسڵامن ناتوانێت كۆمه‌ڵێك زه‌وابیت بۆ ئه‌م ئالیه‌ته زیاد بكات ب ه له‌به‌رچاوگرتنی پره‌نسیپی ئه‌خالقی و مرۆیی ك ه به‌شێكی سه‌ره‌كی ئیسالمن ،ل ه جیاتی شێوازێكی ته‌واوكاری بۆ به‌ها و ره‌هه‌نده‌كانی ئینسانیه‌ت و زاڵبوونی به‌رژه‌وه‌ندی چه‌ند كه‌سێك یان گه‌لێك له‌سه‌ر سیاسه‌ت و سیاسییه‌كان له دیموكراتییه‌تی ئه‌مڕۆماندا؟ چ��ۆن ده‌گونجێت به‌های به‌رگری ده‌سه‌اڵتداری سته‌مكار و چه‌مكی گوێڕایه‌ڵی ل ه ئیسالمدا ل ه شێوه‌ی ئالیه‌تی دادوه‌ری و چاودێریی دیاریكراو جێبه‌ج ێ بكه‌ین ،بۆ به‌دواداچوونی ده‌سه‌اڵتداران و به‌رپرسان و پرسیارلێكردنیان و لێپێچینه‌وه‌یان و وازپێهێنانیان ل ه كاتی پێویستدا؟ چ��ۆن ده‌گونجێت ره‌هه‌نده‌كانی به‌های دادپ����ه‌روه‌ری ره‌نگبداته‌وه ،به وه‌سفكردنی ب ه به‌هایه‌كی ب��ااڵ ،له‌سه‌ر هه‌موو سیاسه‌ته‌كان ك ه په‌یوه‌ندییه‌ك ه له نێوان ده‌سه‌اڵتدار و بێده‌سه‌اڵت ،زۆرین ه و كه‌مینه ،پیاو و ژن ،په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه و شتی تریش؟ پاشان ئایا كاتی ئه‌و ه نه‌هاتوو ه كه فیقهی سیاسی تێپه‌ڕێنین ك ه ته‌ركیز ده‌كاته سه‌ر الیه‌نێكی گهوره ك ه دروست نیی ه له دژی ده‌سه‌اڵتدارێكی سته‌مكار بوه‌ستیت و ب � ه چ��اك�تر زانینی ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ك��ی سته‌مكار به‌سه‌ر ف �ه‌وزا و فیتنه‌دا؟ ئایا به‌كه‌مدانانی ئه‌و كه‌سان ه و ئه‌م فیقهه
نیی ه یان ب ه هه‌ڵ هزانینی خاوه‌نه‌كانی نییه، به‌ڵكو ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌م فیقه ه ده‌بێت له چوارچێو ه مێژووییه‌كه‌یدا لێی بڕوانرێت ،كه مه‌به‌ست لێی دیاریكردنی كه‌مرتین زیانه له‌الیه‌ك به‌پێی بۆچوونه‌كانیان له‌وكاته‌دا، ل ه الیه‌كی ت��ره‌و ه له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێستا ـ سه‌رباری ئه‌وه‌ی ل ه سه‌رده‌می پاشكۆیی و دواكه‌وتوویداین ـ نووسین و ئیجتیهادی ده‌یه‌ها زانا و توێژه‌رمان هه‌ی ه ئه‌وانه‌ی كه ل ه دیدێكی رۆشنه‌و ه له‌م بابه‌ت ه ده‌ڕوانن، هه‌ر ده‌بێت ئه‌و تێڕوانینه‌ی ڕابردوومان بۆ ده‌سه‌اڵت هه‌بێت؟ ئایا لێره‌دا پێویست نیی ه قس ه بكه‌ین له‌سه‌ر شێوه‌ی ده‌سه‌اڵت، ل ه سیسته‌می دیموكراتی ئێستا ل ه رۆژئاوا و ده‌ره‌وه‌ی رۆژئاوا ،خۆ حیكمه‌ت ونبوویه‌كی مسوڵامنه؟ ئ��ای��ا زۆرب���هی ده‌زگ��اك��ان��ی سیسته‌می دیموكراتی تاقینه‌كرانه‌و ه هه‌ر له زه‌وابیت و ده‌زگاكانییه‌و ه ل ه مێژوودا و له زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكانیشدا سه‌ركه‌وتوو بوو؟ ئایا داواك����اری ته‌نها بریتیی ه له سوودوه‌رگرتن ل ه سیسته‌می ده‌سه‌اڵتی دیموكراتی ،یان ده‌بێت هه‌وڵی به‌رده‌وام هه‌بێت بۆ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری داهێرناو و نوێ بۆ عه‌یب و كه‌موكوڕییه‌كان و خاڵی ناجێگیر ،ك ه ده‌رهاویشته‌ی موماره‌سه‌ی دیموكراتین ل ه واقیعدا ،وه‌ك دۆزینه‌وه‌ی شێوه‌ی نو ێ بۆ نوێن هرایه‌تیكردنی باشرتین ك��ۆم �ه‌ڵ ل � ه كۆمه‌ڵگایه‌كی ج��ی��اوازدا، رێكخستنی ئیراده‌ی ئومه‌تێكی په‌یوه‌ست ب� ه شه‌ریعه‌ت و ده‌سه‌اڵتێكی راستی ل ه رووب �ه‌ڕووب��وون �ه‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت��داران،
چی بكرێت ئه‌گه‌ر ده‌زگای ده‌وڵه‌ت له‌و مه‌رجه‌عیه‌ت ه ده‌رچوو؟ ئه‌و الیه‌ن ه كامه‌ی ه ك ه هه‌ڵده‌ستێت به‌م ڕۆڵه؟
ئالیه‌ته‌كان بۆ چاودێريكردنی ئ �ه‌دای نوێن هرانی گه‌ل و به‌رپرسان ،پێوانه‌كان بۆ چاودێريكردنی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ل ه قۆناغ ه جیاوازه‌كانیدا ،هۆكاره‌كان بۆ هه‌ڵسوكه‌وتكردن له‌گه‌ڵ هۆز و تائیف ه و كه‌مایه‌تییه‌كان ،زه‌مانه‌ته‌كان بۆ رێزگرتن له ده‌ستوور و یاساكان و چه‌ند شتی دیكه‌ش؟ ئایا ڕۆڵ��ی لێكۆڵ هرانی هاوچه‌رخ بریتیی ه ل ه بیناكردن ل���ه‌وه‌ی زانایانی هاوچه‌رخ پێشكه‌شیان كردوو ه و دووباره به‌رهه‌مهێنانی ئه‌وه‌ی پێشرت پێشكه‌شكراوه؟ ئایا ئه‌م كاته‌ی ئێستامان بریتیی نیی ه له كاتی چاره‌سه‌ركردنی ورده‌كارییه‌كان له‌وانه، یه‌كه‌م :له‌گه‌ڵ مه‌رجه‌عیه‌تی بااڵ ل ه ئیسالمدا تێكنه‌گیرێن .دووه‌م��ی��ش به‌شێوه‌یه‌كی ج��ددی و ریشه‌یی به‌رهه‌می گرفت و ته‌حه‌دیيه‌كانی واقیعی ژی��ان بداته‌وه؟ ئایا پێویست ه هه‌وڵه‌كامنان درێژبێته‌و ه بۆ پشت ته‌حه‌دیاته‌كانی ده‌سه‌اڵت ل ه ناوخۆ بۆ په‌یوه‌ندی كۆمه‌ڵگاكه‌مان ب ه غه‌یری خۆیه‌وه ،وه‌ك گرنگیدان به‌و دۆزانه‌ی كه ره‌هه‌ندێكی جیهانی هه‌ی ه و دۆزی ئابووری جیهانی و هه‌ژاری و گه‌شه‌پێدان و چۆنیه‌تی ڕۆڵی مسوڵامنان ل ه شارستانێتی مرۆڤایه‌تیدا ..هتد؟ ئایا ئه‌م چاره‌سه‌ر‌ه وردان ه زه‌وابیتێكن ل ه ئیسالم و به‌هاكه‌یه‌و ه وه‌رگ��ی �راون، هه‌روه‌ك زه‌وابیتی تری هه‌یه ،ڕێوشوێنی و هونه‌رین ل ه سوننه‌تی كه‌ونی وه‌رگیراون كه خوای گهوره ئیراده‌ی كردوو ه به‌سه‌ر هه‌موو مرۆڤایه‌تیدا ببێت؟ ب ه مانایه‌كی تر ،ئایا بۆ پێشكه‌وتن و دواكه‌وتن سوننه‌تێكی كه‌ونی نیی ه ك ه به‌سه‌ر مسوڵامن و نامسوڵامنیشدا دێ���ت ،وه‌ك ب��ۆ رووب���ه‌ڕووب���وون���ه‌وه‌ی ئ �ه‌م چ��اره‌س �هره زان��ای��ان و ت��وێ��ژ هران و تایبه‌مته‌نده‌كان ل ه ب��وار‌ه جیاوازه‌كاندا ده‌بێت ڕۆڵ بگێڕن؟ هه‌روه‌ك ئالیه‌ته‌كانی ئیجتیهادی كۆمه‌ڵی و ك��اری ده‌زگایی و گرنگیدان ب ه پسپۆڕی و كرانه‌و ه ب ه رووی ئه‌زموونه‌كانی گه‌النی تردا. زیاد له‌وانه‌ی باس كرا ،ئایا كه‌س مافی هه‌ی ه به‌سه‌ر دیاریكردنی پره‌نسیپی ئیسالم و توانای هه‌ی ه بڕیار بدات ك ه شه‌ریعه‌ت كامه‌یه؟ چ��ی بكرێت ئ�ه‌گ�ه‌ر ده‌زگ��ای ده‌وڵ���ه‌ت ل �ه‌و مه‌رجه‌عیه‌ت ه ده‌رچ��وو؟ چۆن ده‌كرێت ل ه بنچینه‌ی ده‌سه‌اڵتدا كه ده‌وڵه‌ت له‌م مه‌رجه‌عیه‌ت ه سه‌رپێچی كرد؟ ئه‌و الیه‌ن ه كامه‌ی ه ك ه هه‌ڵده‌ستێت به‌م ڕۆڵه؟ له‌وانه‌ی ه بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی ئه‌م پرسیاران ه دروستكردنی منوونه‌یه‌كی نوێی حوكم یارمه‌تیده‌ر بێت ك ه جێگره‌كان و به‌ها بااڵكانی كۆمه‌ڵگاكه‌مان تێنه‌په‌ڕێنێت و نه‌بێت ه رك��اب��ه‌ری ده‌ستكه‌وته‌كانی شارستانێتی هاوچه‌رخ ل ه بواری حوكمدا، به‌ڵكو زیاد ه بخات ه سه‌ری. ب ه ب��ڕوای من گرفته‌ك ه بریتیی ه له دواكه‌وتوویی عه‌قڵیی ل ه خوێندنه‌وه‌ی واقیع ب ه شێوه‌یه‌كی چاوكراو ه و تێگه‌یشنت ل ه ده‌ستكه‌وته‌كانی ئ�ه‌م چه‌رخ ه و له كاروانی گۆڕانكارییه‌كان ،دامه‌زراندنی ده‌زگ��ای به‌توانا ك ه بتوانێت ئه‌م به‌ها و مه‌بادیئانه‌ی ئیسالم پێی هاتوو ه جێبه‌جێی بكات. ل ه پاڵ وه‌ستانی هه‌ند ێ له‌وه‌ی كه پێشینه‌كان پێشكه‌شیان كردوو ه ل ه ترسی نوێبوونه‌و ه و ئیجتیهاد ،شوێن كاروانی ئیجتیهادی كه‌سی نه‌كه‌ون ك ه زانایان و ت��وێ��ژ هران��ی ه��اوچ �ه‌رخ پێشكه‌شیان ك���ردوو ه ل �ه‌ب��اره‌ی په‌یوه‌ندی مه‌ده‌نی و بنچینه‌كانی ده‌س��ه‌اڵت ل ه ئیسالمدا، دوودڵ��ب��وون��ی ب��زووت��ن�ه‌و ه سیاسییه‌كان ك � ه م�ه‌رج�ه‌ع��ی�ه‌ت�ه‌ك�هی��ان ئیسالم ه له سوودوه‌رگرتن له‌و ئیجتیهاداتان ه ك ه له ئیامم موحه‌ممه‌د عه‌بده‌و ه ده‌ستی پێ كردووه ،وات ه له‌و كاته‌وه‌ی ك ه زۆربه‌ی ئه‌و بزووتنه‌وان ه دروست نه‌بووبوون.
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
كۆلێرا و گه‌نده‌ڵی و شتی تریش
كۆمه‌ڵی ئیسالمی ل ه سێیه‌م حزبه‌وه بۆ پێنجه‌م
مه‌سعود عه‌بدولخالق به‌یانی ته‌ئسیسیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی باسی له‌و ه ده‌كرد ك ه ئه‌وان درێژكراوه و میراتگری بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمین ،له سه‌ره‌تاشدا واده‌ركه‌وت و گه‌شه‌یه‌كی زۆریشی به‌خۆو ه بینی. بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی سێیه‌م حزب بوو ل ه كوردستان ،ل ه عێراقیش چواره‌م حزب بوو ب ه پێی پۆلێنی ئه‌مریكا ،وه‌ك له بڕیاری ژماره (13ـ )99ی سه‌رۆك كۆماری ئه‌مریكا ل ه 1999/2/4ده‌رچوو ،تیایدا بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی ل ه حه‌وت حزبه كاریگه‌ره‌كه‌ی عێراق پۆلێن كرد ،ئه‌و حزبانه‌ش :ویفاق ـ موئته‌مه‌ر ـ بزووتنه‌وه ـ پارتی ـ مه‌له‌كی ـ یه‌كێتی ـ مه‌جلیسی ئه‌عال. ئه‌وكاته‌ی ئه‌و پۆلێن ه گرنگ ه ده‌رچوو، بزووتنه‌و ه و كۆمه‌ڵ ئاگایان له‌و ه نه‌بوو ك ه ئه‌و ه ڕای ئه‌مریكای ه و ئاوا ئیجابییه، نه‌چوون به‌دواداچوون بكه‌ن ،به‌ڵكو به هۆی جۆره زانیارییه‌كه‌و ه ك ه ب ه هه‌ڵه پێیان ده‌گه‌یشت ،خۆیان بۆ ئه‌شكه‌وت و كه‌لێن ه شاخ ئاماد ه ده‌كرد ل ه ترسی ئه‌مریكا ،تا ئه‌وه‌ی ڕوویدا و ئه‌و هه‌موو زیانه‌ی به‌ركه‌وت. تا ئێستاش ئه‌و زانیاریی ه هه‌اڵنه كاریگه‌ریی زۆریان له‌سه‌ر سیاسه‌ت و هه‌ڵوێستی ئیسالمییه‌كانی كوردستان هه‌یه ،وادیار‌ه پرس و ڕاوێژیش به ڕۆشنبیران و ته‌نانه‌ت جاروای ه له ناوخۆشدا ،ناكر ێ و زانیاریی چه‌وت ده‌كرێت ه هه‌ڵوێست ك ه زیانی زۆری ده‌بێ ،وه‌كو هه‌ڵوێستی ده‌نگدان بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی متامن ه ل ه مالیكی ،كه‌چی ئێستا وا سه‌ركردایه‌تی كورد بڕیاڕی دا گفتوگۆی بێمه‌رج له‌گه‌ڵ مالیكی بكات، ب ێ به‌شداریی ئیسالمییه‌كان ،هه‌موو ئه‌وان ه وایان كردوو ه كۆمه‌ڵی ئیسالمی به پاش بكه‌وێ. جاران له‌سه‌ر ئاستی عێراق ئه‌و حیسابه‌ی بۆكرابێ ،ئێستا پێگه‌ی الواز بوو ه تا ئه‌و ڕادده‌یه‌ی حزبێكی ئیسالمی وه‌ك داد و گه‌ش ه داوه‌تی هه‌موان بكا و هی ئه‌و نه‌كا ،ل ه هه‌مووشی ترسناكرت ئه‌وه‌ی ه ك ه هه‌ست ب ه خۆت نه‌كه‌ی پێگه‌ت الواز بوو ه و وابزانی هه‌روا له پێشكه‌وتندای. پێگه‌ی ئێستای كۆمه‌ڵ له ڕێزبه‌ندیی حزب ه كوردستانییه‌كاندا ،له سێیه‌مدا نه‌ماو ه و گ هڕاوه‌ته‌و ه پاش بۆ پێنجه‌م ،ل ه دوای (پ د ك) و (ی ن ك) و (بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان) و (یه‌كگرتووی ئیسالمی) ،ئینجا نۆره‌ی كۆمه‌ڵ دێت، هه‌رچه‌ند ه به‌و سیاسه‌ت ه چه‌وته‌ی ده‌رفه‌تی زێڕینی له‌ده‌ستداوه ،به‌اڵم هه‌موو ده‌رفه‌ته‌كانی له‌ده‌ست نه‌داون، ئیمكانیه‌تی ڕاستبوونه‌و ه و هه‌ڵسانه‌وه‌ی ل ه هه‌موان زیاتر تێدایه ،ئه‌گه‌ر ب ه وردی نهێنی به‌جێامنیان بدۆزنه‌و ه و نه‌یده‌نه پاڵ ئه‌مال و ئه‌وال و ڕاسته‌وخۆ بڵێن هۆكاره‌كان زیاتر خودین ،خودییش چاره‌ی ئاسانه .به‌ڵگه‌ش بۆ ڕاستبوونه‌وه؛ ل ه سه‌رده‌می ئۆپۆزسیۆنبووندا كۆمه‌ڵی ئیسالمی زۆر پێشكه‌وت و ب ه چوار كورسی هات ه ڕیزی حزب ه گه‌وره‌كان و خه‌ریك بوو ئه‌و سنوور‌ه بشكێنی كه ته‌نها زه‌مینه‌ی كاری ل ه %12ی كوردستان قه‌تیس مبێنێ ،خه‌ریك بوو ڕۆشنبیران و چین ه جیاجیاكان ڕوو ل ه ئیسالمی بكه‌ن، به‌اڵم دیسان ب ه هۆی خودییه‌و ه تووشی هه‌ڵوێستی دوودڵی بوو ل ه سیاسه‌تی شه‌رعی خۆی و ئۆپۆزسیۆنییه‌كه‌ی، ته‌كانی گه‌شه‌ی سست بۆو ه و ب ه ڕوونی ل ه كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌كاندا ئه‌و دابه‌زینه‌ی شه‌عبیه‌تیان پێو ه دیاره.
حه‌مه‌ی ئه‌حمه‌د ره‌سوڵ ئه‌وه‌ی ده‌مێك ه هه‌ستی پێده‌كرێت و ب��ووه‌ت� ه بنێشت ه خۆشكه‌ی ژێردانی هه‌موو خه‌ڵكی كوردستان ،ب ه تایبه‌تی چین ه هه‌ژاره‌كان ،ك ه زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردستانی پێكدێنن ،بریتیی ه ل ه ره‌وشی ناواز ه و زۆرخراپی بواری ته‌ندروستی له كوردستاندا ،ل ه هه‌موو بواره‌كانیه‌وه ،بواری پسپۆڕیی دكتۆره‌كان و ئیمكانیات و رێژه‌ی كارایی ئ �هوان و ئیداره‌دانی و هزاره‌ت و به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تی و نه‌خۆشخانه‌كان و ج���ۆری ئامێر و ئ��ام��رازی ن��او ئه‌و نه‌خۆشخانان ه و نه‌شته‌رگه‌ری و ئاستی سه‌ركه‌وتوویی پزیشكه‌كامنان له‌م بواره‌دا ل ه الیه‌ك ،ده‌رمان و جۆری ده‌رمانه‌كان و ئێكسپایه‌ربوونی ئه‌و ده‌رمانان ه و ده‌ستی پشته‌وه‌ی به‌رپرسه‌كان ل ه بازرگانیكردن ب ه ده‌رمانی كوالیتی نزم و هه‌ڵگرتنی له
مووتان ڕە‌شبێ !..
ئاوات ئاالنی awatalany@yahoo.com
كۆگا زۆر گه‌رم و په‌ڕپووته‌كان و دواجار ئێكسپایه‌ربوونی ..شتگه‌لێكن خه‌ڵكی نه‌خوێنده‌وار و بێسه‌واد و عه‌وامیش زۆر چاك هه‌ستیان پێده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ی رۆژان� ه گوێبیستی ده‌بین و ب ه چاوی خۆمان ده‌یبینین ،ئه‌وه‌ی ه كه هه‌واڵ دوای هه‌واڵی ناخۆشرت و جه‌رگبڕتر نۆره‌یان گرتوو ه و ده‌درێن ب ه گوێ و رۆح و ده‌روونی تاكی كوردی هه‌ناسه‌سارددا.. ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی ك ه نه‌خۆشێك نه‌شته‌رگه‌ری بۆ كرا و پاش ماوه‌یه‌ك ئاشكرا بوو كه مقه‌ستێك یان تۆپه‌ڵێك لۆك ه و له‌فافی برینپێچی له‌ناو سكیدا به‌جێامو ه و هه‌ر به‌ده‌م ئازاره‌و ه ده‌تلێته‌وه! تا ب ه پاره‌یه‌كی خه‌یاڵی ئه‌و شتومه‌كانه‌ی ناوسك و هه‌ناوی بۆ ده‌دۆزرێ��ن��ه‌و ه و نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی سه‌قه‌ترتی بۆ مه‌یسه‌ر ده‌كرێت! یان نه‌خۆشێك تووشی په‌تایه‌ك بووه و تا یان گرانه‌تای هه‌یه ،ده‌چێت بۆ الی پزیشك و ده‌رزی و ده‌رمانی بۆ ده‌نووسێت و ب ه لێدانی تاق ه ده‌رزییه‌ك گیان له‌ده‌ست ده‌دات! یان گیانله‌ده‌ستدان و مردنی مندااڵنی خ��وار ته‌مه‌نی پێنج س��ااڵن له نه‌خۆشخانه‌كانی كوردستاندا ،ب ه هۆی كه‌مته‌رخه‌می و پشتگوێخستنی كارمه‌ند و یاریده‌د هرانی پزیشك و نوژدارانه‌وه، هه‌واڵی جه‌رگبڕ و تۆقێنه‌رن و ئاماژه‌ن
بۆ هه‌بوونی كاره‌سات و تراژیدیایه‌كی زۆر گه‌ور ه ل ه بواری پزیشكیدا له‌م كابیه‌نه‌یه و ل ه تێكڕای هه‌موو كابینه‌كانی دیكه‌ی حكومه‌تی كوردستاندا. ئه‌وه‌ی مانا و واتای ه له‌م بواره‌دا ته‌نیا یه‌ك گوزارشته ،ئه‌ویش بریتیی ه له‌وه‌ی، ك ه مرۆڤ له‌م هه‌رێمه‌دا نه‌بۆت ه سه‌نته‌ر و پونتی رێز و حورمه‌ت ل ه كارنامه‌ی ئه‌م حكومه‌ته‌ی كوردستاندا ،هه‌ر ل ه سه‌ره‌تای دروستبوونیه‌و ه تاوه‌كو ب ه ئێستا ده‌گات! واتا ئ�ه‌وه‌ی ك ه پشتگوێ خ�راو ه و جێی سه‌رنج و بایه‌خ نیی ه تاكی كورده! ئه‌وه‌ی نه‌بۆت ه خه‌می ده‌سه‌اڵتی كوردی ،مرۆڤ خۆیه‌تی ،بۆی ه وا ل ه گشت بوار ه گرنگه‌كانی وه‌كو ته‌ندروستی و په‌روه‌رد ه و نیشته‌جێ و ژینگ ه و دابینكردنی كاره‌با و ئاو و ده‌سته‌به‌ركردنی رێگه‌وبانی پڕ ل ه ئاسووده و كام هرانی بۆ هاوواڵتی. حكومه‌تی كوردستان ،چونك ه له ژێر هه‌ژموونی دوو حیزبی فه‌رمانڕه‌وای نامه‌ده‌نی و ناشه‌فاف و ناداموده‌زگاییدایه، ناتوانێت كارنامه‌ی ئینسانیيان ه و مه‌ده‌نییانه بۆ هاوواڵتی خۆی دابین بكات ،ناتوانێت شه‌فاف و مرۆڤدۆست و ئینسانی بێت ،تاكو بیر ل ه ئینسانیبوونی تاكی كورد بكاته‌وه، ئه‌و ه حكومه‌تێكی مه‌ده‌نی مرۆڤدۆست ه كه بواری ته‌ندروستیی پله‌یه‌ك و په‌روه‌رده‌ی
مه‌ده‌نی و ژینگه‌ی پاك و نیشته‌جێبوونی كرێچییه‌كانی ل ه ئه‌وله‌وییاتی كارنام ه و خزمه‌تگوزاریه‌كانیدایه. ده‌مێك ه ئه‌م حكومه‌ته‌ی كوردستان ئه‌و ه چاك د هزانێت و هه‌ر هیچ نه‌بێت له‌ڕێی رووماڵكردنی رۆژنامه‌نووسه‌كانیه‌وه درك به‌و ه ده‌ك��ات ،ك ه نه‌خۆش ئه‌وكاته ده‌ردی گرانرت ه ك ه روو ده‌كات ه نه‌خۆشخانه حكومی و ئه‌هلی و كلینیكی پزیشكانی ئ�ه‌م هه‌رێمه ..چونك ه ج��ۆر و ستایڵی پشكنین ب ه چاوی رووتی دكتۆره‌كان ،یان ب ه ئامێر‌ه كالسیكی و خراپه‌كانیان ،یان ره‌چه‌ته‌ی ده‌رمانی پزیشك ،ده‌رمانه‌كان خ�راپ و پله‌نزم و به‌د و ئێكسپایه‌رن، خزمه‌تگوزارییه‌كانی ئ �ه‌م ب���وار ه زۆر ناشایسته‌ن و سیخناخن ل ه كه‌مته‌رخه‌می. به‌اڵم هیچ وه‌زیرێك نه‌یتوانیو ه و ناشتوانێت ئه‌و گه‌نده‌ڵییان ه چاره‌سه‌ر بكات ،چونكه ماسی ل ه سه‌ره‌كه‌یه‌و ه بۆگه‌ن ده‌كات و ئه‌م حكومه‌ته‌ش ل ه سه‌ره‌كه‌یه‌و ه له‌مێژه گه‌مار بوو ه ب ه گه‌نده‌ڵی و پێشكه‌شكردنی خزمه‌تگوزاریی زۆر خ �راپ ل ه هه‌موو بواره‌كاندا ،هێز و توانای چاكسازیشی ل ه ناواخندا هه‌ڵنه‌گرتووه ،وه‌ك��و به عه‌ره‌بی وتراو ه ((فاقد اليشء ال يعطي))، وات� ه ئ �ه‌وه‌ی ك ه به‌خشند ه نه‌بێت چی ببه‌خشێت ،ئه‌وه‌ش ك ه چاك نه‌بێت چۆن
تێبینییه‌كی زۆر گرنگ :ئ�ه‌م قسانه‌ی خۆم ئاڕاسته‌ی هیچ الیه‌ن و به‌رپرس و وه‌زیرێك ناكه‌م ،چونكه هه‌رگیز ئومێدم پێیان نه‌ماوه!
به تێپه‌ڕبوونی زه‌م��ه‌ن بااڵنسی ته‌مه‌ن به‌رز ئه‌بێته‌وه ،كه به‌رزیشبۆوه رسوشتیی ه موو ڕە‌نگی به‌فر ئه‌دزێ ،به‌اڵم الی هه‌ندێ به‌شه‌ر ئ�ه‌م گۆڕانكارییه یاسای فیسيۆلۆجی ئه‌به‌زێنێ ،چۆن؟ به ئه‌تواره‌كانی ڕووی خۆی قه‌ترانی ئه‌كا و ب�ه‌داو و ده‌رمانیش مووه‌كانی، ئه‌م ڕوو و موو ڕە‌شكردنه دوو ته‌وفیری هه‌یه ،یه‌كه‌میان شوره‌ییه‌و دووه‌میش شورا دروستكردنه ب ه ده‌وری گه‌نجیدا له ترسی هێرشی پیری ،ئه‌مه‌یان له ناو خه‌ڵكیدا باویه‌تی و ئاساییبۆته‌وه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی به چاوی ئاسایی به‌دیناكرێت ،ڕوو ڕە‌شيیه ،چونكه چاو زاهیر بینه و به قه‌د و بااڵی كۆشكه‌كانیان نه‌بێت ناتوانێت ئاسه‌واری ئه‌و ڕووسیاییه ببینێت ،ئاخر چاو ڕاب��ردووی ئه‌و به‌ناو خه‌باتكارانه‌ی نه‌دیتووه كه سه‌رده‌مانێك ده‌س��ت و قاچیان له‌گه‌ڵ نه‌یارانی میلله‌ت تێكه‌ڵ كردبوو.
مرۆ وای لێهاتووه خۆزگه به ڕابردوو بخوازێت ،كه له‌سه‌ر هه‌ڵه‌یه‌كی گچكه به كه‌سێكیان وت��ووه ڕووت ڕە‌شبێت وه‌ك بنی مه‌نجه‌ڵ ،هه‌نوكه هه‌یه به ته‌ن ئه‌دزێ و به ته‌نكه‌ر ئاودیو ئه‌كا و حزبه‌كه‌شی خه‌ڵكی بێخه‌تا زیندانی ئه‌كا، هه‌تا شه‌وكوت و كوشتنیش ،كه‌چی به وشه‌ی پوخته‌كراوی (گه‌نده‌ڵ) وه‌سف ئه‌كرێت و په‌رله‌مانیش لێوی نابزوێ بڵێ: هه‌ی ڕووت وه‌كو مووتی لێبێت ،به‌سه. به‌سه‌ری هیچ كه‌سێك سوێند ناخۆم ئه‌گه‌ر ڕاست بێت یا درۆ ،ئه‌ڵێن وه‌فدی بااڵی فاڵنه حزبی معاره‌زه ب��اوه‌ڕی به كۆبونه‌وه‌ی ن��او ب��اره‌گ��ای فاڵنی نیيه، بۆیه له په‌ناو په‌سێوا له‌گه‌ڵ حزبی ناو نه‌براوا به‌پێوه دائه‌نیشن بۆ ئه‌وه‌ی باسی چاره‌نووسی هین و مین بكه‌ن ،هین به مانای پاراستنی ئاینده‌ی كورسيی خۆیان، چ��اودێ �ران��ی حیزبناسی سه‌رده‌میش پێیانوایه مینه‌كه بۆ پ هڕاندنی قاچ و قولی
موعاره‌زه ئیسالمییه‌كانه ،ئه‌م مین ه ئه‌گه‌ر بته‌قێ ،به‌شێكی موغاڵه‌ته و خۆشباوه‌ڕی ئیسالمییه‌كان خۆیانه ،چونك ه قورسایی ئه‌م په‌نده جوانه‌یان له به‌رچاو نه‌گرتووه كه ئه‌ڵێ (تۆبه‌ی گ��ورگ مه‌رگه) زوتر گورگیان بینیوه و بۆ خه‌ڵكیان رۆشن نه‌كردۆته‌و ه كه وریابن! فه‌له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌بێ به‌ر ل ه هه‌ركه‌س یه‌خه‌ی خۆیان بگرن ،ده‌نا تووشی په‌تای سیاسی ئه‌بن، ئه‌وسا چاره‌سه‌ری قورسرت ئه‌بێت ل ه كۆلێرا، هه‌روایه بۆیه و هزاره‌تی ته‌ندروستی ئه‌ڵێ ئ��اوی خ��واردن �ه‌وه‌ی ش��اری هه‌ڵمه‌ت و قوربانی پاكه ،به‌س بیكوڵێنن! ئیسالمییه‌كانیش دڵیان له ئاستی هاوپه‌یامنه ئۆپۆزسیۆنه‌كه‌یان پاك بوو، ده‌ركه‌وت گشت پاك بوونێك باش نییه، هه‌موو شتێكیش قابیلی پ��اك مانه‌وه نییه! هه‌ڵوێستی ده‌سته‌جه‌معی معاره‌زه له ڕاب���ردودا ،بۆ قوتاركردنی میلله‌ت له زه‌ب��وون��ی و چ��اره‌ڕە‌ش��ی به ده‌ستی
مووڕە‌شه پیره بێ بیر و ده‌س��ت ب ه بیره هۆشبه‌ره سیاسييه‌كانه‌وه به باشرتین كه‌شتيی ڕزگ��اری زان �را له‌و ق��ۆن��اغ �ه‌دا ،ب��ه‌اڵم مقۆمقۆی دوای كۆبوونه‌وه‌كانی ئه‌و براده‌رانه ئومێدی خه‌ڵكیان گۆڕیوه به نیگه‌رانی ،بۆیه پێویست ه ئیسالمییه‌كان كاتێ به شیر زمانیان ئه‌سوتێ ،زرنگ بن ،بۆ ئه‌وه‌ی ك�ڵاو نه‌كرێته سه‌ریان فو له دۆش بكه‌ن ،چونكی سیاسه‌ت وه‌ك نیسك وایه سك و پشتی نیيه ،ئه‌بێ خه‌ڵكی ل�ه‌وه ئاگادار بكه‌نه‌و ه كه دروشمه باقوبریقه‌كانی حیزبه عه‌جایبه‌كان بۆ به‌نجكردن و خۆڵ له چاوكردنه‌و هیچی تر ،به كورتی ئه‌بێت له‌م هه‌ل و ده‌رفه‌ته‌دا ببنه معاره‌زه‌یه‌كی منوونه‌یی و خه‌ڵكه نیگه‌رانه‌كه له ده‌وری خۆیان كۆبكه‌نه‌وه ،تكایه ئێوه دۆستی میلله‌ت بن با وه‌ك ئه‌وان پێتان نه‌وترێ ڕووتان وه‌كو مووتان سیا بێت.
چاكسازی بكات؟! جێی داخ��� ه ك � ه ه �ه‌م��ووم��ان زۆر بێئومێدین له‌م ره‌وش ه و ئه‌مڕۆ ل ه دوێنێ خراپرت ه و تونێله‌ك ه تاریك ه و ئه‌وسه‌ری رووناكیامن لێو ه دیار نییه ،ل ه هه‌مووشی تاقه‌ت پڕووكێنرت ئه‌وه‌ی ه ك ه بودجه‌ی ئه‌م هه‌رێم ه ك ه ل ه ناوه‌نده‌و ه وه‌ریده‌گرێت، دووه��ێ��ن��ده‌ی ب��ودج �هی س��ووری��ای � ه و ئه‌وه‌نده‌ی بودجه‌ی ئوردونه ،به‌اڵم ته‌نیا چه‌ند ه� هزار كه‌سێك لێی ده‌خ��ۆن و له سایه‌یدا خه‌نی بوون! ده‌مێك ه س �ه‌ب��اره‌ت ب ه گه‌نده‌ڵيی ب���واری ته‌ندروستی زۆر ن���وورساو ه و زۆریش وتراوه ،به‌اڵم وا ل ه كۆتایی ساڵی 2012دا په‌تای ترسناكی كۆلێراشی هاته س�ه‌ر و مرۆڤی ك��ورد ل ه كوردستانێكی ئازاد و زۆر ده‌وڵه‌مه‌ندا ئاو و خۆراك و خوارده‌مه‌نیيه‌كه‌ی پیس و بۆگه‌ن بوون، ئیرت ده‌بێت تاكی ك��ورد چ دڵێكی به‌م هه‌رێم ه خۆش بێت و چۆن چۆنی ئینتیامی بۆ ئه‌م نیشتامن ه پڕ ل ه په‌تایه‌ی به‌هێزتر و توندتر بێت؟!
كێ خێزانه كورده‌كانی جه‌له‌وال و سه‌عدیه ده‌پارێزێت؟ عومه‌ر ئاواره جارێكی دیكه خێزان ه كورده‌كانی دانیشتووی هه‌ردوو شاره‌دێی جه‌له‌وال و سه‌عدیه ،كه دوو شاره‌دێی كوردنشینن و سه‌ر به قه‌زای خانه‌قینن ،ده‌كه‌ونه به‌ر هه‌ڕە‌شه‌ی تێرۆرستان و پاشاموه‌كانی ڕژێمی به‌عس ،له ئاكامی ئه‌و هه‌ڕە‌شانه‌ش چه‌نده‌ها ه��اوواڵت��ی ك��وردی ئ�ه‌و دوو شاره ده‌بن ه قوربانی و شه‌هید ده‌كرێن، به هۆكاری ئه‌وه‌ی كه ئه‌وانه كوردن و له‌و شارانه نابێت جێیان بێته‌وه ،ده‌بێت یا به‌جێی بهێڵن یاخود تیرۆر ده‌كرێن، ئه‌مه له كاتێكدایه كه حكومه‌تی ناوه‌ند
ئاگاداری ئه‌و وه‌زعه‌یه و خۆی لێبێده‌نگ ك��ردووه و گوێی خ��ۆی له ئاست ئه‌و كرده‌وانه كه‌ڕ كردووه .له ب هرامبه‌ر ئه‌و هه‌ڕە‌شانه‌شدا ڕۆژانه چه‌نده‌ها خێزانی كورد له‌و دوو شاره ماڵ و حاڵی خۆیان بۆ ئه‌و تیرۆستانه جێده‌هێڵن و ڕوو ده‌كه‌نه شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان. ئه‌مه ل ه كاتێكدایه كه حكومه‌تی عێراقی بانگه‌شه‌ی پاراستنی مافی هاوواڵتییان و به‌رگریكردن لێیان ده‌كات، له كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنه‌وه هه‌موو جارێ لێدوانی بێ بنه‌ما ده‌دات كه گوایه نابێت له عێراقدا كه‌سێك ده‌ستدرێژی بكاته سه‌ر كه‌سێكی تر و عێراق بۆ عێراقییه‌كانه به بێ جیاوازی ،به‌اڵم ئه‌مه‌ی كه حكومه‌تی عێراقی ده‌یكات راسته؟! ئه‌گه‌ر راسته بۆچی ك��ورد له ناوچه داب �ڕاوه‌ك��ان ،به تایبه‌ت سه‌عدیه و ج�ه‌ل�ه‌وال ،بكرێنه ئامانج و له ژێر هه‌ڕهشه‌ی جۆراوجۆردا له ماڵ و حاڵی خۆیان بكرێن و ته‌نانه‌ت شاربه‌ده‌ر بكرێن.
زۆر سه‌یره كه حكومه‌تی عێراقی خه‌می هاوواڵتییانی ئ �ه‌و واڵت��ان�ه‌ش ده‌خ����وات ك �ه ده‌ب��ن �ه ق��ورب��ان��ی ئه‌و ش�ه‌ڕوش��ۆڕان�هی كه تێید ڕوو ده‌ده‌ن، به تایبه‌ت واڵتی سووریا كه چه‌نده‌ها ج��ار س �هران��ی حكومه‌ته‌كه‌ی به‌غدا چی به ئاشكرا و چی به نهێنی باسی ب��ارودۆخ��ی ئ �ه‌و واڵت �هی��ان ك���ردووه و به هه‌ند وه‌ری��ان��گ��رت��ووه ،داوای���ان له حكومه‌ته‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د ك��ردووه كه مافی هاوواڵتییان بپارێزێت ،كه‌واته ئ �ه‌م حكومه‌ته ل�ه ه�ه‌وڵ��ی پاراستنی گیانی هاوواڵتیاندایه ،بۆچی ئاوڕێك له دانیشتوانی ناوچه دابڕێندراوه‌كان ،به تایبه‌ت ه �ه‌ردوو شاره‌دێی سه‌عدیه و جه‌له‌وال ،ناداته‌وه؟ باش ه كامیان گرنگن ب��ۆ حكومه‌ىت عێراقی ،هاوواڵتییانی س��ووری��ا ی��اخ��ود هاوواڵتییانی ناوچه دابڕێندراوه‌كان؟! سه‌عدیه و جه‌له‌وال دوو شاره‌دێن ك ه م��ادده‌ی ()140ی تایبه‌ت به ناوچ ه دابڕێندراوه‌كان ده‌یانگرێته‌وه،
ئامانج له‌و كرده‌وانه‌ش ئاشكرای ه كه ته‌نها مه‌به‌ست راوه‌دونانی كورد‌و ده‌ركردنییان و دووباره‌كردنه‌وه‌ی پرۆسه‌ی ته‌عریب و ته‌هجیره له ناوچه‌كه ،كه ئه‌م دووانه یه‌كێكبوون له ك��ار ه سه‌ره‌كیيه‌كانی ڕژێمی به‌عس دژ ب ه ك��وردی ناوچه كوردنشینه‌كان و تاكو ئێستاش به‌رده‌وامه، ئێستاش له الیه‌ن پاشاموه‌كانی ئه‌و ڕژێمه له‌ناوچووه‌وه دووب��اره دژ به كوردانی ناوچه دابڕێندراوه‌كان ب ه تایبه‌ت سه‌عدیه و جه‌له‌وال ،ئه‌نجام ده‌درێت. ئه‌وه‌ی ك ه دوێنی ل ه الیه‌ن ڕژێمی به‌عسه‌وه دژ ب ه گه‌لی كورد ئه‌نجامده‌درا، وا خه‌ریكه ئه‌مڕۆش دووب��اره ببێته‌وه، ڕاوه‌دون��ان��ی كورد و تیرۆركردنیان له‌و ناوچانه ل ه پێش چاوی كاربه‌ده‌ستانی به‌غدا ،ئه‌مه بۆ خۆی گه‌وره‌ترین به‌ڵگه‌یه كه ئه‌م حكومه‌ته‌ش وه‌كو حكومه‌ته‌كه‌ی پێش ساڵی 2003ه �ه‌م��ان سیاسه‌ت و ڕە‌فتار دووباره ده‌كاته‌وه ،ك ه هه‌مووشی دژ ب ه كورده و له پێناو ئه‌وه‌دای ه كه ناوچه
دابڕێندراوه‌كان ل ه كورد چۆڵبكرێت ،ك ه ب ه پێی ده‌ستوور ئه‌م ناوچانه ناوچه‌یه‌كن كه ده‌بێت له چوارچێوه‌ی مادده‌ی ()140 دا یه‌كال بكرێته‌وه ،ب �ه‌اڵم حكومه‌تی عێراقی نایه‌وێت به پێی ده‌ستوور كێشه‌ی ئه‌و ناچانه یه‌كال بكرێته‌وه و به هه‌ڕە‌شه و ڕە‌فتاری جۆراوجۆر كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێن. ئ���ه‌وه‌ی ك�ه ل�ه ئێستاشدا دژ به ك��وردی ئ�ه‌و دوو شاره‌دێی ه ده‌كرێت، ته‌نها بۆ ئه‌وه‌یه كه ڕێ��ژه‌ی كورد له‌و سنور ه كه‌مبكرێته‌وه ،كه ئه‌مه بۆ خۆی گه‌وره‌ترین زیانه نه‌ك ته‌نها بۆ ناوچه‌كه، به‌ڵكو ل ه سه‌ر ئاینده‌ی كورد له‌و سنوره، ده‌بێت حكومه‌تی هه‌رێمی كودستان ئه‌م پرس ه گرنكه به هه‌ند وه‌ربگرێت و بێده‌نگ نه‌بێت له سه‌ری ،چونكه بێده‌نگبوونی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ر پرسی ئه‌و ناوچانه ئاینده‌ی كورد ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه و دوژمنامنانیش دووباره زاڵ ده‌بن به سه‌رماندا له‌و ناوچانه.
15 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
گولل ه هاوه‌نه‌كه‌ی سووریا و سیاسه‌ته‌كانی ئه‌ردۆگان! هێرۆ هه‌ڵه‌بجه‌یی دوای هاویشتنی گولله هاوه‌نێك له الیه‌ن سووریيه‌كانه‌وه بۆ ناو خاكی توركیا و كوژرانی 5كه‌س له هاوواڵتیانی ئه‌و واڵته ،شه‌ڕە قسه‌ی چه‌ندمانگه‌ی نێوان توركیا و سووریا رۆیشته قۆناغێكی نوێ و هه‌ڕە‌شه و گوڕە‌شه‌كانی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگان ته‌نیا له چوارچێوه‌ی قسه‌دا نه‌مانه‌وه و بۆردومانی چه‌ند ناوچه‌یه‌كی ناو خاكی سووریا وه‌اڵمی خێرای ئه‌و سه‌رۆك وه‌زیرانه بوو .گولله هاوه‌نه‌كه‌ی سووریا تا ئێستا چه‌ندین پرۆتستۆی جیهانی به‌دواوه بوو ،له‌گه‌ڵ شه‌رعیه‌تدان به بۆردمانه‌كانی توركیا. ئ�ه‌ردۆگ��ان وه‌ك هه‌لێك سه‌یری ئه‌م دۆخ �ه ده‌ك��ا و ده‌ی��ه‌وێ له كۆتاییدا گه‌مه‌كه ل �ه ب���ه‌رژە‌وه‌ن���دی خ��ۆی و پارته‌كه‌ی بشكێته‌وه. ك �ه‌س گومانی ئ���ه‌وه‌ی نییه كه له‌م ساته‌وه‌خته‌دا سووریا نایه‌وێت
خرابووه خوار و توركیاش نه‌یویست ،یان نه‌یتوانی به‌ره‌یه‌كی شه‌ڕ له‌گه‌ڵ سووریا بكاته‌وه ،كه‌واته پرسیاری سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه ،ئه‌ی بۆچی له توركیا به په‌له په‌رله‌مانیان كۆكرده‌وه و مۆڵه‌تی هێرشی ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كانیان وه‌رگرت؟ ره‌نگه چه‌ند ئامانجێك له پشت ئه‌و مۆڵه‌توه‌رگرتنه‌وه هه‌بن ،بۆ منوونه: ه��ێ��زه‌ك��ان��ی ت��ورك��ی��ا وبهتایبهت هێزه سیخوڕییه‌كانی ئه‌و واڵته ،بتوانن به شێوه‌ی فه‌رمی و له ژماره‌یه‌كی به‌رفراواندا دزه بكه‌نه ناو خاكی سووریاوه. ه�������ه‌روه‌ه�������ا ب����هوههڵویستوهرگرتنه ئ �ه‌ردۆگ��ان ده‌توانێ درزه‌كانی ناوخۆی واڵت پڕ بكاته‌وه و تووڕە‌یی خه‌ڵك بۆ كوشتنی هاوواڵتییه‌كانیان كه‌م بكاته‌وه و یه‌كگرتووییه‌ك له ناوخۆی واڵت و به‌تایبه‌ت ل���ه‌ن���او الی��ه‌ن��گ��ران��ی و
به‌ره‌یه‌كی نوێی جه‌نگ له‌گه‌ڵ توركیا، یان هه‌ر الیه‌نێكی تر بكاته‌وه ،چونكه ك��ردن �ه‌وه‌ی به‌ره‌یه‌كی نوێی جه‌نگ له‌گه‌ڵ واڵتێكی زه‌به‌الحی ناوچه‌كه، وه‌ك توركیا ،كه ناتۆ و جیهانی له پشته ،به مانای خۆكوژیی سیاسییه، بۆیه سووریا به په‌له خه‌م و كه‌سه‌ری خۆی بۆ كوژراوانی ئه‌و هێرشه ده‌ربڕی و هه‌ر جۆره گه‌اڵڵه‌یه‌كی بۆ هێرشێكی له‌وجۆره ره‌تكرده‌وه. توركیاش وه‌ك سووریا پێیخۆش نییه بكه‌وێته جه‌نگێكی وێرانكه‌ر ل��ه‌گ��ه‌ڵ س��ووری��ا و پێشرتیش ده‌مه‌قڕە و شه‌ڕە‌قسه‌یان بووه و دواتر به دیالۆگ چاره‌سه‌ریان ك���������ردووه ،من���وون���ه‌ش م�ه‌س�ه‌ل�هی ئ��ۆج �ه‌الن و پ �ه‌ك �ه‌ك �ه و پێشرتیش له‌سه‌ر ده‌ریای مدیرتانه فڕۆكه‌ی جه‌نگیی توركیا ل�ه الی��ه‌ن س��ووری��اوه
پارته‌كه‌یدا ،دروس��ت بكات و خۆی ئاماده بكات بۆ دوای سه‌رۆك وه‌زیران و بوون به سه‌رۆك كۆمار. ه���ه‌م���وو ئ����ه‌و ت��ان��ه و ڕە‌خنانه كاڵ بكاته‌وه كه له سه‌روبه‌ری ده‌ستپێكی ك��ۆن��گ��ره‌ی چ���واری داد و گه‌شه‌پێدان س�ه‌ری��ان هه‌ڵدابوو، به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت به هه‌ڵویسته‌كانی له‌باره‌ی سووریاوه. پ��ێ��م��وای �ه س �ه‌ره‌ك��ی�تری��ن ئامانجی له‌م گه‌مه‌یه‌دا ئه‌وه‌یه بتوانێ چه‌ندین بنكه‌ی سه‌ربازی له چه‌شنی ئه‌وه‌ی له هه‌رێمی كوردستان هه‌یه‌تی، له‌ناو خاكی سووریا و به‌تایبه‌ت نزیك له ناوچه كوردنشینه‌كان دامبه‌زرێنی ،تا بتوانێ رووبه‌ڕووی هه‌ر چه‌شنه فیدراڵی یان خودموختارییه‌ك بۆ كوردستانی رۆژئاوا ببێته‌وه و ئه‌گه‌ریش پێی نه‌كرا، ئه‌وا نه‌هێڵێ ئه‌و پارت و الیه‌نانه‌ی له بیری ئۆجه‌الن و په‌كه‌كه‌وه نزیكن ،له ناوچه كوردییه‌كان بااڵده‌ست بن.
خه‌اڵته ئه‌ده‌بییه‌كانی جیهان شه‌تاو پێنجوێنی له جیهاندا ژماره‌یه‌ك خه‌اڵتی ئه‌ده‌بی ه�ه‌ن كه به ن��ووس �هران و هونه‌رمه‌ندان ده‌به‌خرشێن .هه‌ر ن��ووس �ه‌ر ،ی��ان شاعیرێك ی �ه‌ك له‌و خه‌اڵتانه‌ی ب�ه‌رب��ك�ه‌وێ ،له رووی ماددییه‌وه هیچ كێشه‌یه‌كی نامێنێ و ده‌توانێ به ئاسووده‌یی خۆی بۆ به‌رهه‌می داهاتووی ئاماده بكات، چونكه خه‌اڵته‌كان جیا له شانازی، پاره‌یه‌كی باشیشیان له‌گه‌ڵدایه ،بۆ منوونه خه‌اڵتی نۆبڵ ی �ه‌ك ملیۆن دۆالره و خه‌اڵتی پالنتاش 750هه‌زار دۆالر و خه‌اڵتی ئاسرتید لیند گرن 700 هه‌زار دۆالره. ره‌نگه ن��اوی خه‌اڵتی نۆبڵتان بیستبێ ،به‌اڵم زۆر خه‌اڵتی تر هه‌ن كه زانیاریتان له‌باره‌یانه‌وه كه‌مه، بۆیه ژم��اره‌ی �ه‌ك ل �ه‌و خه‌اڵتانه‌تان پێده‌ناسێنین: ـ خه‌اڵتی ئه‌ده‌بیی فه‌نتازیا: له ساڵی 1975ه‌وه به‌و نووسه‌ر و هونه‌رمه‌ندانه پێشكه‌ش ده‌كرێ كه له بواری ئه‌ده‌بی فه‌نتازیا به‌رهه‌میان هه‌یه .ئه‌م خه‌اڵته له یاده‌وه‌ریی ن��ووس��ه‌ری ئه‌مریكی و چیرۆكه فه‌نتازیی و ترسناكه‌كان (ه��وارد فیلیپس لووكافت) پێشكه‌ش ده‌كرێت. ـ خ�ه‌اڵت��ی ئه‌ده‌بیی ئ��ۆره‌ن��ج: یه‌كێكه ل �ه ن��ارساوت��ری��ن خه‌اڵته ئه‌ده‌بییه‌كانی به‌ریتانیا ،پێشكه‌ش ده‌كرێ به‌و ژنانه‌ی رۆمانی ئینگلیزی
زمان چاپ و باڵوده‌كه‌نه‌وه .لیژنه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌م خه‌اڵته پێنج ئافره‌تی نووسه‌ر و ره‌خنه‌گری نارساون. ـ خه‌اڵتی ئه‌ده‌بیی ویال :خه‌اڵتی چیرۆكی ژنانه و هه‌موو ساڵێك له رۆژئاوای ئه‌مریكا به به‌شداریی ژنانی نووسه‌ری ئه‌مریكی به‌ڕێوه ده‌چێت. له یاده‌وه‌ریی رۆماننووسی ئه‌مریكی پولتیزر ویال سانرت پێشكه‌ش ده‌كرێت. ـ خ �ه‌اڵت��ی ئ �ه‌ده‌ب��ی��ی فرانس كافكا :ئه‌م خه‌اڵته بۆ یه‌كه‌مجار له ساڵی 2001پێشكه‌ش كرا و له الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی فرانس كافكا و شاره‌وانی پراگ له واڵتی چیك به‌ڕێوه ده‌چێت. پێوه‌ره‌كان بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م خه‌اڵته كه‌سایه‌تی و پاڵپشتیكردن له چاالكییه هونه‌ریی و نیشتامنی و زمانی و پشوودرێژیی مه‌زهه‌بییه. ـ خه‌اڵتی ئه‌ده‌بیی مه‌ن بووكر: یه‌كێكه له خه‌اڵته نارساوه‌كانی جیهان بۆ ئه‌ده‌ب ،كه به بووكریش نارساوه، هه‌موو ساڵێك پێشكه‌ش به رۆمانێكی نوێی ئینگلیزی زمان ده‌كرێت. ـ خ �ه‌اڵت��ی ئ �ه‌ده‌ب��ی��ی هانس كریستیه‌ن ئاندرسن :نارساوترین خه‌اڵتی ئه‌ده‌بییه بۆ ئه‌ده‌بی منااڵن، كه ره‌خنه‌گران به خه‌اڵتی ئه‌ده‌بی منااڵنیش ده‌ی��ن��اس��ن .ئ �ه‌م خه‌اڵته دووس��اڵ جارێك له زوری��خ به‌ڕێوه ده‌چێت. ـ خه‌اڵتی ئه‌ده‌بی ژوول ورن: هه‌موو ساڵێك له فه‌ره‌نسا به رۆمانه خه‌یاڵییه‌كان ده‌به‌خرشێت.
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488 رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
دروشمی ریكالمی كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كانی جیهان! سه‌ردار سڵێامن له زۆرێ��ك واڵتانی جیهاندا دروش���م و ری��ك�لام كاریگه‌ریی ب�ه‌رچ��اوی��ان له‌سه‌ر هاوواڵتیان هه‌یه ،له هه‌رێمی كوردستانیش به هۆی بوونی ژماره‌یه‌كی زۆر ل �ه كۆمپانیاكان ،ریكالمكردن له ته‌له‌فزیۆن و رۆژنامه‌كاندا خه‌ریكه جێی خۆی ده‌كاته‌وه. به‌شێكی زۆری رۆژنامه‌كانی هه‌رێمی كوردستان به پاڵپشتی و س��پ��ۆن��س �ه‌ری كۆمپانیاكان ب��ڵ�اوده‌ب����ن����ه‌وه ،ئ��ه‌گ��ه‌رچ��ی خوێنه‌ره‌كانیان زانیاریی ئه‌وتۆیان ل��ه‌ب��اره‌ی دروش���م و ریكالمی كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كانی جیهان نییه ،هه‌ربۆیه له خ��واره‌وه و به ك��ورت��ی چه‌ند دروشمێكی ئه‌و كۆمپانیایانه‌تان پێشكه‌ش ده‌كه‌ین: ل�ه كاتی جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی دروشمێك زۆر له الوانی به‌ریتانیای به‌كوشت دا و الوانی ئ �ه‌و واڵت���هی ه��ان��دا به‌شداریی
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
ش �ه‌ڕە‌ك��ان ب��ك�ه‌ن .ئ �ه‌و دروشم ه بریتی ب��وو ل �ه :واڵت پێویستی پێتانه .تا ئێستاش ئه‌و دروشمه له زۆر له واڵت��ان بوونی هه‌یه، بۆ منوونه له ئه‌مریكا ده‌گوترێ: (مامه سام پێویستی پێتانه – سوپا پێویستی پێتانه)! ژماره‌یه‌ك له دروشمی كۆمپانیا جیهانییه‌كانیش بریتین له: ماكدوناڵد :خۆشم ده‌وێ. ب��ی ئێم ده‌ب��ل��ی��و :باشرتین ئۆتۆمبیل بۆ لێخوڕین. فۆڵكس وایگن :بچووك بیر بكه‌نه‌وه. واڵت دیزنی :ده‌چین بۆ دیزنی الند. مالیبۆرۆ :هیچ جگه‌ره‌یه‌ك مه‌كێشن چونكه زی��ان��ی هه‌یه بۆ ته‌ندروستیتان ،ته‌نانه‌ت ئه‌م جگه‌ره‌یه‌ی ده‌ستیشتان. مالیبۆرۆ بۆ سیگاری ژنانه: نه‌رمونیان وه‌ك مانگی مه‌ی. مالیبۆرۆ بۆ سیگاری پیاوان: پیاوانی مالیبۆرۆ.
ناونیشان: سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە 3 تەلەفۆن07480605181 :
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)6سێشه‌ممه ،2012/10/16ساڵی یەکەم
جه‌ده‌ل ل ه نێوان فه‌لسه‌ف ه‌و جیهانبینيی ئیسالمیدا د .كامه‌ران محه‌ممه‌د له مێژووی بیری فه‌لسه‌فیدا ،جه‌ده‌ل ( )Dialecticشوێنێكی گرنگی بۆ خۆی داگیر كردووه و له‌گه‌ڵ به‌ره‌وپێشچوونی هزر‌و ژیانی مرۆڤایه‌تیدا ئه‌ویش گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه ،بۆ یه‌كه‌مجار ئه‌م وشه‌یه له سه‌ده‌ی پێنجه‌می پێش زاین له الیه‌ن (زینونی ئیلی)ی قوتابی (برمنیدس) به‌كارهێرنا(( .)1برمنیدس) له بنه‌ڕە‌تدا بوونی (زۆریی) و (گۆڕان)ی له جیهانی بووندا ڕە‌ت��ده‌ك��رده‌وه ،چونكه به الی ئه‌وه‌وه ئه‌و باوه‌ڕە له‌گه‌ڵ به‌ڵگه‌نه‌ویسته هه‌ستییه‌كان ( البدیهیات الحسیه) دا یه‌كی نه‌ده‌گرته‌وه ،بۆیه له الیه‌ن خه‌ڵكییه‌وه بووه جێگه‌ی گاڵته‌پێكردن .له سه‌روبه‌ندی به‌رگریكردنی (زینونی ئیلی) له مامۆستاكه‌ی ،جه‌ده‌لی وه‌ك شێوازێك بۆ ڕە‌خنه‌گرتن له‌و بۆچوونانه هه‌ڵبژارد، كه پێیانوابوو له بووندا (زۆریی)و(گۆڕان) به‌رقه‌راره(.)2 به‌م شێوه‌یه الی (زینون) جه‌ده‌ل ئ��ام �رازێ��ك ب��وو ب��ۆ ڕە‌خ��ن �ه‌گ��رت��ن له بۆچوونه‌كانی به‌رانبه‌ر و چه‌سپاندنی تێڕوانیینه‌كانی خ���ۆی ،ل �ه ڕێگه‌ی سه‌ملاندن‌و به‌ڵگه هێنانه‌وه‌وه ،دواتر سوفستائییه‌كان جه‌ده‌لیان بۆ زاڵبوون له دادگا دادوه‌رییه‌كان و به‌ده‌ستهێنانی سامان له بریكاره‌كان به‌كارهێنا( .)3به‌الی (سوكرات)یشه‌وه جه‌ده‌ل ئه‌و گفتوگۆیه بوو كه له‌سه‌ر په‌یڤین و پرسیار و وه‌اڵم داده‌م����ه‌زرا( .)4ب�ه‌الی ئه‌فالتونیشه‌وه ج���ه‌ده‌ل گواستنه‌وه‌بوو ل�ه كۆمه‌ڵه چه‌مكێكه‌وه بۆ چه‌مكگه‌لێكی تر و له كۆمه‌ڵه پرسێكه‌وه بۆ پرسگه‌لێكی تر ،تا به بنه‌ما گشتی و یه‌كه‌مینییه‌كان(االولی) بگات ،كه له تێڕوانینی ئه‌ودا به‌هایه‌كی بوونیی (وج��ودی) هه‌بوو( ،)5هاوكات وه‌ك میتۆدێكی فه‌لسه‌فی ڕاس��ت به‌كاریهێنا( .)7لێره‌وه به‌كارهێنانه‌كه‌ی
(ئه‌فالتون) بنه‌ڕە‌تی واتایه‌كی جوان بوو كه به ج �ه‌ده‌ل ب�ه‌خ�شرا(( .)8ئه‌رستۆ) ش به‌شێوه‌یه‌ك ڕوانیویه‌تییه جه‌ده‌ل به‌وپێیه‌ی به‌ڵگه‌هێنانه‌وه‌یه و له‌سه‌ر ب��ن �ه‌ڕە‌ت��ی ب��ی�نراو‌و (م��س��ل�مات)ه‌ك��ان ڕاوه‌ستاوه ،هاوكات سه‌ملاندنی كێشه‌یه‌ك له ڕێگه‌ی گریامنه‌وه( .)9له سه‌ده‌كانی ن��اوه‌ڕاس��ت��ی��ش��دا ج����ه‌ده‌ل ب��ه وات���ای لۆژیك‌و شێوازه لۆژیكییه‌كان بۆ كێشه فه‌لسه‌فییه‌كان به‌كارهاتووه(.)10 له سه‌رده‌می نوێشدا (فیخته) و (هیگڵ) و (ماركس) پێیانوابوو جه‌ده‌ل گوزارشتێكه ده‌رباره‌ی دیارده‌یه‌ك كه له سێ قۆناغ پێكدێت ،ئه‌وانیش (بیرۆكه) و (دژ)ه‌ك��هی��ی‌و (پێكهاته)ن .ئ �هوان باوه‌ڕیان وابوو هه‌موو بوونێك له جیهاندا ه��اوت��ای بیرۆكه‌یه ،ئ �ه‌و بیرۆكه‌یه‌ش بیرۆكه‌یه‌كی دژ به خۆی به‌رهه‌م دێنێت، له ئه‌نجامی كارلێكی ئه‌م دووانه‌شدا پێكهاته‌یه‌كی نوێ پێكدێت(.)11 به‌اڵم سه‌باره‌ت به چه‌مكی جه‌ده‌ل له ئیسالمدا ،ئه‌وا وشه‌ی جه‌ده‌ل له ()29 شوێنی قورئانی پیرۆزدا هاتووه .له ()26 شوێنیدا سه‌رزه‌نشت ك �راوه ،وه‌ك له‌م ئایه‌تانه‌ی قورئاندا به‌ڕوونی خراونه‌ته‌ڕوو: ( وجادلوا بالباطل ليدحظوا به الحق) غافر ( .5 :ومن الناس من يجادل يف ايات الله بغري علم وال هدي وال كتاب منري)
الحج( .8 :ان الذين يجادلون يف ايات الله بغري سلطان اتاهم ان يف صدورهم اال كرب ماهم ببالغييه) غافر( .56 :وال تجادل عن الذين يختانون انفسهم .ان الله ال يحب من كان خوانا اثيام) النسا‌و.107 : به‌اڵم له سێ شوێندا له‌و چوارچێوه سه‌رزه‌نشتكراوه ده‌چێته ده‌ره‌وه ،وه‌ك: (ادع ايل سبيل ربك بالحكمة واملوعظة الحسنة و جادلهم بالتي هي احسن) النحل ( .125 :وال تجادلوا اهل الكتاب اال بالتي هي احسن) العنكبوت ( .46 :قد سمع الله قول التي تجادلك يف زوجها) املجادلة.1: ل �ه ئ��ای�ه‌ت��ی ی �ه‌ك �ه‌م و دووه‌م���دا ج �ه‌ده‌ل په‌یوه‌ستكراوه به (جوانرتین شێوه -بالتي هي احسن) ،ب �ه‌اڵم له ئایه‌تی سێیه‌مدا جه‌ده‌ل واتای په‌یڤین ده‌گه‌یه‌نێت .كه مه‌به‌ست له په‌یڤینی نێوان په‌یامبه‌ر (د.خ) و (خه‌وله‌ی كچی سه‌عله‌به)یه(( .)12ڕاغبی ئه‌سفه‌هانی) ده‌رب��اره‌ی چه‌مكی (ج��ه‌ده‌ل) ده‌ڵێت: «(ج����ه‌ده‌ل) بریتییه ل�ه گفتوگۆیه‌ك ك�ه ڕكابه‌رێتی‌و زاڵ��ب��وون به‌سه‌ریدا زاڵ��ه»( .)13دوات��ر ده‌ڵێت «بنه‌ڕە‌ت له (جدال) دا ملمالنێ و خستنی به‌رانبه‌ره له الیه‌ن مرۆڤه‌وه له‌سه‌ر (جداله) واته زه‌وییه‌كی پته‌و»( .)14بۆیه جه‌ده‌ل له ئیسالمدا ،له ناواخنیدا واتای جیاوازی
و ده‌مه‌قاڵه هه‌ڵده‌گرێت ،له قووڵیشدا وات��ای مه‌یدانخوازی و ملمالنێ له‌خۆ ده‌گرێت ،كه له دوژمنكاری و بااڵده‌ستی دوورده‌كه‌وێته‌وه .هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه پۆلێنێكی هاوسه‌نگ بۆ جه‌ده‌لكردن به (باشرتین شێوه – بالتي هي احسن)، یاخود به (خراپرتین شێوه – بغیر التي هي احسن)( )15یا (جه‌ده‌لی ستایشكراو) یاخود (جه‌ده‌لی به‌دگۆیی (مذموم)) كراوه(.)16 ل��ێ��ره‌وه (ج����ه‌ده‌ل) ل �ه لۆژیكی كالسیكدا ،وات�ه ڕێگه‌یه‌كی تایبه‌ت له توێژینه‌وه و شێوازێك له شێوازه‌كانی دی��دار (املناظرة) ،كه ه��زره دژە‌ك��ان و دی��د و تێڕوانینه به‌رانبه‌ره‌كانی تێدا ده‌خ��رێ��ت �ه‌ڕوو .ب�ه مه‌به‌ستی ئ �ه‌وه‌ی هه‌ریه‌كه‌یان هه‌وڵده‌دات له دژە‌كه‌یدا خاڵه الواز و هه‌ڵه‌كان ده‌ربخات ،له‌به‌ر ڕۆشنایی ئه‌و زانیارییه سه‌ملێندراو‌و پرسه دانپێدانراوانه‌ی كه له پێشوودا هه‌بوون، به‌وشێوه‌یه ملمالنێ له نێوان (نه‌رێ)و (ئ���ه‌رێ)دا له گۆڕە‌پانی توێژینه‌وه و جه‌ده‌لدا ڕووده‌دات .تا به ئه‌نجامێك كۆتایی پێدێت كه تێیدا بڕیار له‌سه‌ر یه‌كێك له دید و تێڕوانینه ملمالنێكاره‌كه ده‌درێ��ت ،یاخود له میانه‌ی ملمالنێ هزرییه‌كه‌ی نێوانیاندا ڕای�ه‌ك��ی نوێ س�هره�ه‌ڵ��ده‌دات ،كه دژە‌كانیان له‌ناو
ده‌بات و خاڵه الوازه‌كانی هه‌ریه‌كه‌یان دیاری ده‌كات. دواتر له سه‌رده‌می نوێدا جه‌ده‌ل وه‌ك میتۆدێكی توێژینه‌وه و شێوازێكی ئاڵووێری بۆچوونه‌كان نه‌مایه‌وه ،به‌ڵكو بووه ڕێگه‌یه‌ك بۆ ڕاڤه‌كردنی واقیع و یاسایه‌كی گه‌ردوونيی گشتی كه به‌سه‌ر هه‌موو ڕاستییه جیاواز و ڕە‌نگه‌كانی بووندا جێبه‌جێ ده‌بێت. ب��ه‌اڵم له جیهانبینيی ئیسالمیدا (جه‌ده‌ل) به‌و ڕێگه‌یه ده‌وترێت ،كه دوو به‌رانبه‌ر بۆ شكاندنی به‌رانبه‌ره‌كانیان ده‌یگرنه‌به‌ر و قسه‌كردنێكی نه‌زۆك باڵ به‌سه‌ر وتووێژە‌كانیاندا ده‌كێشێت ،كه زیاتر له یاخیبوونێكی زه‌ینیی (زهنی) نزیكیان ده‌خاته‌وه ،له‌وه‌دا كه كێشه‌ی الوه‌ك���ی و گفتوگۆی بێژە (لفظ)یی ده‌ورووژێ��ن��ن .هزر ده‌خرێته ژێر ئه‌و بێ سه‌ره‌‌وبه‌رییه‌وه و مرۆڤ نازانێت چ��ۆن كۆتایی پێدێت و چ��ۆن جێگیر ده‌بێت ،ڕە‌نگه هه‌ر ئه‌و هۆكاره بێت، ك�ه‌وای كردبێت ،ج�ه‌ده‌ل بۆ پیشه‌یه‌ك بگۆڕێت و كه‌سه‌كان ته‌نها مه‌به‌ستیان ئه‌نجامدانی خودی (جه‌ده‌ل)ه‌كه بێت، له پێناو مه‌شقكردن له‌سه‌ر وه‌رگرتن و ڕە‌تكردنه‌وه و هێرشكردن و به‌رگریكردن له بواره‌كانی ملمالنێی هزریدا ،تا هێزی دوژم��ن�ه‌ك�هی ل�ه ك��ار ب��خ��ات ،ن �ه‌ك بۆ
ئه‌وه‌ی به (ڕاستی) ئاشنای بكات ،یاخود له‌گه‌ڵیدا به (قایلبوون) بگات. په‌راوێزه‌كان: 1ـ عبداملنعم الحفني :موسوعة الفلسفة و الفالسفة ،ج ،1ص.454 2ـ محمد الريشهري :ال��ح��وار بني ال��ح��ض��ارات يف الكتاب والسنة ،دار الحديث ،ص14ومابعدها. 3ـ نفس املصدر و الصفحة. 4ـ مجمع اللغة العربية:املعجم الفلسفي،القاهرة ،1979 ،ص.59 5ـ أن��دري��ه الالن��د :موسوعة الالند الفلسفية ،ت :خليل احمد خليل ،مج ،1 منشورات عويدات ،ط ،2بريوت،2001 ، ص.273 6ـ ميخائيل انوود :معجم مصطلحات هيجل ،ت :ام���ام عبدالفتاح ام��ام، التنويرللطباعة والنرش ،بريوت،2011 ، ص.162 7ـ أندريه الالن��د :املصدر السابق، ص.272 8ـ محمد الريشهري :املصدر السابق، ص.15 9ـ املصدر نفسه والصفحة. 10ـ بۆ زیاتر ش��اره‌زاب��وون بڕوانه: ميخائيل انوود :املصدر السابق ،ص.163 11ـ ايب عبدالله فيصل بن عبده قائد ال��ح��ارشي :فن الحوار اصوله -اداب��ه- صفات املحاور ،دار االميان ،اسكندرية، ص.16 12ـ راغب االصفهاين :معجم مفردات الفاظ القران ،دار الكاتب العريب ،ص.87 13ـ نفس املصدر و الصفحة. 14ـ السيد محمد حسني فضل الله، يف افاق الحوار االسالمي املسيحي ،دار املالك ،ط ،2ص.52 15ـ سامي الهسنياين :جدل واملجادلني يف القران الكريم.www.qudwa1( ، .)025-coml?page=articlesl11l11
ده‌رباره‌ی فه‌رموده‌ی په‌یامبه‌ر و مه‌عریفه‌ی مێژوویی عیامده‌دین خه‌لیل و :ئومێد موحه‌ممه‌د ف �ه‌رم��وده پیرۆزه‌كانی په‌یامبه‌ر ك��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ك چ �ه‌م��ك��ی م��ێ��ژووی��ی له خۆده‌گرێت و وه‌اڵم��ی پرسیارگه‌لێك ده‌دات�ه‌وه كه ئه‌و لقه گرنگه‌ی زانستی مرۆڤایه‌تی ده‌یورووژێنێت ،ب�ه‌وه‌ش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌تانه ده‌كاته‌وه كه قورئان خستویه‌تیه‌ڕوو .به رسوشتی حاڵ، ئێمه چاوه‌ڕوانی ئه‌وه له فه‌رمووده‌كانی په‌یامبه‌ر ناكه‌ین كه ت��هواوی چه‌مكه مێژوویيه‌كان له‌خۆبگرن ،په‌یامبه‌ر (د .خ) مێژوونووس یاخود لێكۆڵه‌ری بواری شارستانیه‌ته‌كان نه‌بووه ،به‌ڵكو په‌یامبه‌ر و رێنیشانده‌ر ب��ووه و به‌و زانیارییه مێژوویانه رێنامیی خه‌ڵكی ك��ردووه ،الی هه‌مووانیش ئاشكرایه كه نه‌یویستوه له فه‌رمووه‌ده‌كانیدا ته‌واوی زانیارییه مێژووییه‌كان باس بكات ،یاخود ورده‌كارییه‌كانی بۆ شوێنكه‌وتووه‌كانی بخاته‌ڕوو. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌دواداگه‌ڕانی ئه‌و فه‌رموودانه‌ی په‌یامبه‌ر كه به جۆرێك ل�ه ج��ۆره‌ك��ان ئاماژە‌یه‌كی مێژوویی تێدایه ،ئه‌وه‌مان ال رۆش��ن ده‌كاته‌وه كه رووبه‌رێكی به‌رفراوانی رووداوه مێژووییه‌كان‌و ئه‌و سوننه‌ت و بزاوتانه‌ى داگ��ی��رك��ردووه ك�ه ره‌وڕە‌وه‌ی مێژوو
پاڵده‌نێن و ،به یاساكانی بزوێنه‌ری مێژوو ناوده‌برێن. له‌سه‌ر ئاستی یه‌كه‌م فه‌رمووده‌كان گ��رن��گ��ي��ی��ان داوه ب��ه خ��س��ت��ن�ه‌ڕووی ورده‌ك��اري��ی په‌یامبه‌رانی پێشوو و سه‌رده‌می په‌یامبه‌ران ،له‌سه‌ر ئاستی دووه‌م��ی��ش رێساگه‌لی بزاوتی مێژوو ده‌خ��ه‌ن��ه‌ڕوو ك�ه ب�ه ه��ۆی �ه‌وه گ �ه‌ل و ن�ه‌ت�ه‌وه و شارستانیه‌ته‌كان دروس��ت ب��وون ،ی��اخ��ود ت��ی��اچ��وون ،ئ�ه‌م�ه‌ش به جه‌ختكردنه‌وه له‌سه‌ر ژماره‌یه‌ك چه‌مكی تایبه‌ت به ره‌فتاری تاك و كۆمه‌ڵگه ،كه ره‌هه‌ندێكی شارستانی كاریگه‌ر له‌سه‌ر بزاوتی مێژوو له‌خۆده‌گرێت ،ئه‌مه وێڕای چاره‌سه‌ركردنی چه‌ندین مه‌سه‌له‌ی دیكه كه ره‌ه�ه‌ن��دی مێژووییان هه‌یه و له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و دوو ئاسته‌ن. ب��ه س�ه‌رن��ج��دان��ێ��ك��ی خ��ێ �را ل�ه‌و باسانه‌ی قورئان تایبه‌ت به مێژوو و شارستانییه‌ته‌كان خستویه‌تیه‌ڕوو ،خۆمان له‌به‌رده‌م ئه‌م بابه‌تانه‌دا ده‌بینیيه‌وه: دروستبوونی گ��ه‌ردوون ،ئاماده‌كردنی جیهان بۆ ژیانی مرۆڤایه‌تی ،به‌دیهێنانی م��رۆڤ ،په‌یامبه‌رێتی ،چه‌ند الیه‌نێكی مێژووی گرووپ و نه‌ته‌وه پێشووه‌كان، سه‌رده‌می په‌یامبه‌ری ،هه‌ندێ پێشبینی مێژوویی ،سوننه‌ت و بزوێنه‌ره‌كانی مێژوو ،ویستی خوایی ،كات ،ره‌هه‌ندی غه‌یب ،مردن و نه‌مری ،قه‌ده‌ر و ئازادی،
پاڵنه‌ری مرۆڤایه‌تی ،گیان و الشه ،تاك و كۆمه‌ڵ ،پاڵه‌وان و جه‌ماوه‌ر ،مه‌رجی ژیاری رۆڵی مرۆڤ له جیهاندا ،جێنشینی، رامكردن ،چاكسازی و فه‌ساد ،ژیری و هه‌ست و ویست ،داڕمانی شارستانییه‌ت، ...هتد. ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی گشتی ق��ورئ��ان نه‌خشه‌ی په‌یكه‌رێكی ته‌واوكاری سێ میحوه‌ری سه‌ره‌كی كرده‌وه‌ی مێژوویی و سهرئهنجامی شارستانییه‌ته‌كان ده‌كێشێت ،ئه‌وانیش: واقیعی مێژوویی ،سه‌رهه‌ڵدانی شارستانیه‌ت و گه‌شه‌سه‌ندنی ،داڕووخانی شارستانیه‌ت و لێكهه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی. هه‌ریه‌ك له‌و میحوه‌رانه‌ش به ژماره‌یه‌كی زۆر چ �ه‌م��ك رۆش��ن��ك��راون��ه‌ت��ه‌وه و خراونه‌ته‌ڕوو. لێره‌دا پرسیار ئه‌وه‌یه فه‌رمووده‌ی په‌یامبه‌ر له به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌دا كه قورئان خستویه‌تیه‌ڕوو ،چیامن ده‌دات���ێ؟ به شێوه‌یه‌كی گشتی ده‌توانین پله‌به‌ندی فه‌رمووده‌كانی په‌یامبه‌ر تایبه‌ت به مێژوو و شارستانیه‌ت له‌سه‌ر ئه‌م ئاستانه بكه‌ین: یه‌كه‌م :گه‌ل و گرووپ‌و په‌یامبه‌ر و ئایینه‌كانی پێشوو. دووه‌م :سه‌رده‌می په‌یام. سێیه‌م :پێشبینی مێژوویی ،داستان و به‌سه‌رهاته‌كان ،مه‌هدی و نیشانه‌كانی
رۆژی دوایی. چواره‌م :ئه‌و ره‌فتارانه‌ی ده‌بنه هۆی ب��ووژان��دن�ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ و ده‌وڵ��ه‌ت و شارتانیه‌ته‌كان. پێنجه‌م :ئ�ه‌و ره‌ف��ت��اران�هی ده‌بنه هۆی خێراكردنی رووخان و له‌ناوچوونی كۆمه‌ڵ و ده‌وڵه‌ت و شارستانیه‌ته‌كان. ده‌ب��ێ��ت س�ه‌رن��ج ل���ه‌وه‌ش بده‌ین ك �ه ج �ه‌خ��ت��ك��ردن �ه‌وه‌ی پ�هی��ام��ب�ه‌ر له سه‌ر هه‌ندێك ره‌فتار كه ده‌بنه هۆی ب��ووژان��دن��ه‌وه ،م��ان��ای وای��ه جێداری ئ�ه‌و ره‌فتارانه ده‌بێته ه��ۆی رووخ��ان و ل�ه‌ن��اوچ��وون و به پێچه‌وانه‌شه‌وه. ب��ۆ من��وون �ه ج �ه‌خ��ت��ك��ردن �ه‌وه له‌سه‌ر یه‌كتاپه‌رستی و رۆڵی له سهرئهنجامی زێڕینی شارستانیه‌ت ،واته هاوبه‌شیدانان رۆڵێكی نێگه‌تیف ده‌بینێت له‌و بواره‌دا له داڕووخ���ان و تیاچوونی كۆمه‌ڵ و شارستانیه‌ته‌كان ،ب�ه ه�ه‌م��ان شێوه دادی كۆمه‌اڵیه‌تی پێچه‌وانه‌ی سته‌مه، ته‌واوكاری و په‌یوه‌ستبوون پێچه‌وانه‌ی چروكی و لێكدابڕانه ... ،هتد. له‌و پێنج میحوه‌ره‌وه مرۆڤ خۆی ل �ه‌ب �ه‌رده‌م سیستمێك له سوننه‌ت و بزاوته‌كانی مێژوو ده‌بینێته‌وه كه مێژوو ئاراسته ده‌ك�ه‌ن ،ه�ه‌روه‌ك چۆن مرۆڤ ده‌توانێت به په‌نابردن بۆ ئه‌وه‌ی قورئان خستویه‌تیه‌ڕوو ،تێڕوانینێكی گشتگیری ده‌رباره‌ی ژماره‌یه‌ك له‌و بابه‌تانه ال گه‌اڵڵه
بێت كه مایه‌ی گرنگیپێدانی مێژوونووس و لێكۆڵه‌رانی ب���واری شارستانیه‌ته، وه‌ك��و به‌راوردكردنی شارستانیه‌ته‌كان و تایبه‌مته‌ندی شارستانیه‌تی ئیسالمی، ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی یارمه‌تیده‌ره بۆ تێگه‌یشنت له‌و به‌ربه‌ستانه‌ی دێنه رێی پرۆژە‌ی شارستانیه‌تی ئیسالمی كه ده‌خوازرێت له ئاینده‌دا دروست بكرێت به‌ر له هه‌ره‌سهێنانی پرۆژە‌كانی تر له هه‌مان كاتدا. ب�����ه‌راورد ب��ه ق���ورئ���ان ،ئ���ه‌وه‌ی فه‌رمووده‌كانی په‌یامبه‌ر ده‌رباره‌ی مێژوو و شارستانیه‌ت ده‌یخه‌نه‌ڕوو ،ده‌مانخاته به‌رده‌م چوار حاڵه‌ت: یه‌كه‌م :چاره‌سه‌ركردنی وردی ئه‌و بابه‌تانه‌ی كه قورئانی پیرۆز به كورتی باسی كردووه. دووه‌م :چاره‌سه‌ركردنی وردی ئه‌و بابه‌تانه‌ی قورئان باسی لێوه‌نه‌كردووه. سێیه‌م :بێده‌نگبوون له‌و بابه‌تانه‌ی قورئان به درێژ‌ی ده‌رباره‌ی دواوه. چ���واره‌م :چاره‌سه‌رێكی نزیك و هاوشێوه‌ی هه‌ندێك بابه‌ت كه قورئان باسی لێوه‌كردووه. ئ����ه‌وه‌ی ئ��اش��ك �رای �ه ك��ه ئ�ه‌رك��ی فه‌رمووده‌كانی په‌یامبه‌ر له الیه‌كه‌وه بریتییه له روونكردنه‌وه و راڤه‌كردنی ئه‌و بابه‌تانه‌ی له قورئاندا باسكراوه و پێویستی ب��ه روون���ك���ردن���ه‌وه و
راڤه‌كردن هه‌یه ،له الیه‌كی تریشه‌و ه چاره‌سه‌ركردن و روونكردنه‌وه‌ی ئه‌و بابه‌تانه‌ی قورئان باسی لێوه‌نه‌كردووه، ئه‌مه‌ش ئ�ه‌وه‌م��ان بۆ ده‌رده‌خ���ات كه بۆچی فه‌رمووده‌كانی په‌یامبه‌ر تێكڕای ئه‌و بابه‌تانه‌ی له‌خۆنه‌گرتوه كه قورئان باسی لێوه‌كردووه ،هه‌روه‌ك چۆن ئه‌و هه‌موو فه‌رمودانه‌مان بۆ روونده‌بێته‌وه كه باسی بابه‌تگه‌لێك ده‌كه‌ن كه قورئان باسی ن�ه‌ك��ردووه ،یاخود لێی بێده‌نگ بووه ،یان باسی به‌شێكی كراوه ،یاخود به تێروته‌سه‌لی باسی لێوه‌كراوه. به‌وپێیه‌ی ق��ورئ��ان رووب�ه‌رێ��ك��ی به‌رفراوانی ته‌رخانكردووه بۆ مێژوو و روونكردنه‌وه‌ی ،ئه‌مه‌ش به شێوه‌یه‌كه كه جگه له چه‌ند حاڵه‌تێكی كه‌م ئه‌وی دیكه پێویستی به زی��ادك��ردن یاخود راڤه‌كردن نییه ،بۆیه فه‌رمووده ته‌نها چه‌ند ئاماژە‌یه‌كامن ده‌داتێ ده‌رباره‌ی گه‌النی پێشوو ،خه‌باتی په‌یامبه‌ران به‌رانبه‌ر هاوبه‌شیدانان و تاغوت به پێچه‌وانه‌ی ئاسته‌كانی دیكه وه‌ك��و بیروباوه‌ڕ و شه‌ریعه‌ت و په‌رستش و ره‌فتار ،له به‌رانبه‌ریشدا زۆر چه‌مكی تری پشتگوێ خستووه‌و لێی نه‌دواوه ،چونكه قورئان به ئاماژە‌دانێكی كورت كۆتایى پێهێناوه وه‌كو پێشبینییه مێژووییه‌كان و ره‌فتار و ئاداب و به‌های كۆمه‌اڵیه‌تی كه ره‌هه‌ندێكی مێژوویی له‌خۆده‌گرن.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
هاوژین عومه‌ر
له كوردستان شه‌ڕ شه‌ڕی مێژووه! له‌م هه‌رێمه‌دا رووداوه‌كان پێامن ده‌ڵێن ملمالنه ،ناكۆكی ،بێمتامنه‌یی ،دیارترین بنه‌ماكانی په‌یوه‌ندیی نێوان پارت ه سیاسییه‌كانن .لێره ئه‌سڵ ل ه مامه‌ڵه‌دا جوداییه ،پرۆژە و به‌رهه‌مه‌كان ،نووسین و بیروڕا و هه‌ڵوێسته‌كان ،له‌سه‌ر بنه‌مای راست و ناڕاست، گونجان و نه‌گونجان لێك نادرێنه‌وه ،لێره هه‌قیقه‌ت ئه‌وه‌ی ه حزب و سه‌رۆكه‌كه‌م ده‌یڵێن، ناڕاستیش ئه‌وه‌ی ه جگ ه ل هوان پێشكه‌شی ده‌كه‌ن. پارت ه سیاسییه‌كانی ئه‌م هه‌رێمه ،ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تی ملمالنه‌ى چه‌كدارییان نه‌بێت، ئ هوا شه‌ڕ ب ه فیکر و سیاسەتی یه‌كرت ده‌فرۆشن ،گه‌ر ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌شیان نه‌ما ،ئ هوا باشرتین گۆڕە‌پاىن رووبه‌ڕووبوونه‌و ه به‌الیانه‌وه ،مێژووی یه‌كرت و سه‌ركرده‌كانی یه‌كرته. ئێمه‌ی كورد هه‌رزوو ملمالنه‌ی چه‌كدارییامن ده‌ستپێكرد و دره‌نگیش كۆتاییامن پێهێنا ،دوای ئه‌ویش ،ده‌ستامن بۆ یه‌خه‌ی بیروباوه‌ڕ و پیرۆزییه‌كانی یه‌كرت برد ،ك ه تا هه‌نووكه‌ش به‌رمان نه‌داوه .سه‌ركرده‌ی سه‌ربازیی دوێنێ و پاڵ هوانی شه‌ڕی نێوخۆمان هه‌ن ،ئێستا ب ه ده‌رزه‌ن كتێب و باڵوکراوە بۆ هێرشكردن ه سه‌ر بیروباروه‌ڕى نه‌یاره‌كانیان باڵو ده‌كه‌نه‌وه ،هه‌ر ئ هوان بوون ل ه ساته‌وه‌خته‌كانی شه‌ڕی ناوخۆدا ته‌نگیان ب ه قه‌ڵه‌مه ئازاده‌كان هه‌ڵده‌چنی ،كه‌چی ئێستا بۆخۆیان بوونه‌ت ه نووسه‌ری دیارى گه‌له‌كه‌مان! ئێستاش ك ه خه‌ریك ه قۆناغی شه‌ڕفرۆشنت ب ه فیكر و بیروباروه‌ڕى یه‌كرت به‌سه‌ر ده‌چێت ،یان به‌هان ه و باوی نامێنێ ،شه‌ڕێكی ترمان داهێناوه؛ شه‌ڕفرۆشنت ب ه مێژووی یه‌كرت ،ئه‌ویش چ مێژوویه‌ك ،مێژوویه‌ك ك ه ب ه مێژووی پیرۆزترین قۆناغی خه‌بات و به‌رخودانی یه‌كرت داده‌نرێت ،مێژوویه‌ك ك ه زیاتر ل ه بیست ساڵ ه الی یه‌كێتی و پارتی كراوه‌ت ه پاساوی شه‌رعیه‌ت و ده‌ستگرتن ب ه سه‌ر ت هواوی جومگه‌كانی ئه‌م واڵته‌دا. له‌م ماوه‌یه‌دا دوو جۆری ئه‌و ملمالنه‌یه‌مان بینی؛ یه‌كه‌میان هێرشكردنی كه‌سایه‌تی نێو باڵه‌كانی یه‌كێتی بۆ سه‌ر مێژووی یه‌كرت .دووه‌میشیان :هێرشی یه‌كێتی و پارتی بۆ سه‌ر مێژووی یه‌كرت ،ته‌نانه‌ت ئه‌م جۆره ل ه ملمالنه‌ش دژی مێژووی یه‌كرت ،ل ه سنووری لێدوانه‌كانی هه‌ریه‌ك ل ه تاڵه‌بانی و بارزانیش نزیكبۆته‌وه!! لێره‌دا قس ه له‌و ه نیی ه ئه‌م مێژووان ه بێگه‌ردن و كه‌س بۆی نیی ه الپه‌ڕە‌كانیان هه‌ڵبداته‌وه ،به‌ڵكو قس ه له‌و عه‌قڵیه‌ته‌ی ه ك ه ب ه هۆی نه‌بوونی گوتاری واقیعی و جێبڕوای خه‌ڵك و ،هاوكات بۆ درێژە‌دان ب ه ملمالن ه ل ه پێناوی مانه‌وه‌دا ،په‌نا بۆ مێژوو ده‌بات و ده‌یكات ه خاڵی ناكۆكی له‌گه‌ڵ نه‌یاره‌كانی .ل ه راستیدا ئێمه‌ی كورد پێویستامن به‌و كه‌س و پارتان ه نیی ه ك ه ب ه ناوی مێژوو ،یان شه‌ڕ ل ه دژی مێژوویه‌ك ،ده‌یانه‌وێت ئێستا و ئاینده‌شامن بخۆن ،وه‌ك چۆن رابردوویان خواردین!
Reklam
political general Newspaper
Tuesday, No, 06 First Year, Oct 16, 2012