که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 30شەممە /5 28شەممە 28 هه‌ولێر /٣شەممە /4 28شەممە /5 27شەممە 27سلێمانی /٣شەممە /4 26شەممە /5 25شەممە 24دهۆک /٣شەممە /4 207شەممە /5 196شەممە 188که‌رکوک 16 14 12 11 7 9 15 13 13
دكتۆر ئه‌حمه‌د الشین:
بایی ( )750دینارە
پاره له بانكه‌كانی هه‌ولێر هه‌ی ه و ل ه سلێمانی نییه
ئێم ه 20ڕۆژ
ل ه ماڵه‌وه‌ین،
بارزانییه‌كان 70
7 وەرزش
سانشێز تووشی گرفتی ده‌روونی بووه
ل .گفتوگۆ www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشەممە ،2012/11/6ساڵی یەکەم
پێشمەرگەیەک:
به‌گومانم ئه‌مریكا ل ه هه‌وڵی رووخاندنی رژێمی ئێراندا بێت
ل .ڕۆژ
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
پەیجور
دكتۆر مه‌حموود عوسامن :شه‌فافیه‌ت ل ه كوردستاندا زۆر الوازه
چوار فه‌رمانڕه‌واك ه كوردستان جێده‌هێڵن
وه‌زاره‌ت����ی ك��ار و ك��اروب��اری كۆمه‌اڵیه‌تی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند 1486به‌ندكراو له ئێستادا له زیندانه‌كانی چاكسازیی له هه‌رێمی كوردستان به‌ند كراون، له‌و ژم��اره‌ی�ه‌ش 233ی��ان ئافره‌ت و منداڵن. به‌پێی ئه‌و ئاماره‌ی راگه‌یه‌نراوه، 456به‌ندكراو له هه‌ولێردان كه 89یان ئافره‌ت و منداڵن ،له سلێامنییش 606 به‌ندكراو هه‌ن كه 90یان ئافره‌ت و منداڵن ،له پارێزگای دهۆكیش 424 به‌ندكراو هه‌ن كه 54یان ئافره‌ت و منداڵن. راگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی كار و كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی رایشیگه‌یاندووه «دوای ده‌رچوونی یاسای لێبوردنی گشتی له هه‌رێم ،ژماره‌یه‌ك به‌ندكراو ئ��ازاد ك �راون ،له ئێستادا ته‌نیا ئه‌و 1486ب���ه‌ن���دك���راوه م��اون �ه‌ت �ه‌وه له زیندانه‌كانی چاكسازییدا».
پریاسکە
دەنگى په‌یام عه‌زیزی لە «باره‌گا»دا
9 سه‌ردانییه‌كه‌ی هه‌ریه‌ك له سه‌رۆكی حكومه‌ت و جێگره‌كه‌ی په‌یوه‌ندییان به یه‌كرتییه‌وه نییه. به‌یان .تایبه‌ت
مه‌حموود عوسامن ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی دامه‌زرانی پارێزگای سلێامنی رایده‌گه‌یه‌نێت له‌ئێستادا به‌رده‌وامن له‌سه‌ر ئیش و كار و جیاكردنه‌وه‌ی ناوی ئه‌و كه‌سانه‌ی فۆڕمی دامه‌زراندنیان پڕكردووه‌ته‌وه و ده‌ڵێت «به‌رده‌وامین له ئیشه‌كامنان ،یاخوا ئیشه‌كامنان ته‌واو بنب و رایانبگه‌یه‌نین» ،وتیشی «ئه‌گه‌ری هه‌یه له‌م مانگه‌دا ناوه‌كان رابگه‌یه‌نرێن». سه‌باره‌ت ب ه ژماره‌ی دامه‌زراوان، مه‌حموود عوسامن به (ب�هی��ان)ی راگه‌یاند «ئه‌گه‌ر بزانم چه‌ند كه‌س داده‌مه‌زرێن رایده‌گه‌یه‌نم ،تاكو ئێستا دیار نییه و هه‌ركاتێك كۆتایی هات ئیشوكاره‌كامنان ،ده‌ڵێن چه‌ند كه‌س داده‌مه‌زرێن».
233ئافره‌ت و منداڵ ل ه زیندانه‌كانی كوردستاندان
به‌یان .سلێامنی
8
سه‌رۆكی لیژنه‌ی دامه‌زراندن ژماره‌ی دامه‌زراوان نازانێت
Tuesday, No, 08 First Year, Nov 6, 2012
به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، جگه ل�ه س �ه‌ردان �ه كتوپڕە‌كه‌ی س �ه‌رۆك��ی ه�ه‌رێ��م ب��ۆ ئ��ی�مارات، ه �ه‌ری �ه‌ك ل �ه ك���ۆرسه‌ت ره‌س��وڵ ع�ه‌ل��ی و نێچیرڤان ب��ارزان��ی و ع��ی�ماد ئه‌حمه‌دیش ب �ه جیا و دوور له چاوی كامێرا ،كوردستان به‌جێده‌هێڵن. به‌پێی ئ��ه‌و زانیارییانه‌ی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتوون ،جگه ل �ه س��ه‌ردان��ه كتوپڕ و ئامانج نه‌زانراوه‌كه‌ی مه‌سعود بارزانی س �ه‌رۆك��ی ه�ه‌رێ��م ب��ۆ ئ��ی�مارات، هه‌ریه‌ك له كۆرسه‌ت ره‌سوڵ عه‌لی
جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم و نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم و عیامد ئه‌حمه‌د جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تیش ،به جیا و دوور له چاوی كامێرا كوردستان به‌جێده‌هێڵن .ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه هه‌رێمی كوردستان چ له ناوخۆی عێراق و چ له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی رووبه‌ڕووی كۆمه‌ڵێك پێشهات و بارودۆخی ئاڵۆز بووه‌ته‌وه. س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك ك �ه نه‌یویست ن��اوی ئاشكرا بكرێت ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند كه سه‌ردانییه‌كه‌ی هه‌ریه‌ك له سه‌رۆكی حكومه‌ت و جێگره‌كه‌ی په‌یوه‌ندییان به یه‌كرتییه‌وه نییه .هه‌ر به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) ،عیامد ئه‌حمه‌د جێگری سه‌رۆكی حكومه‌تی
هه‌رێم پێشرت به مه‌به‌ستی به‌سه‌ربردنی پشووی جه‌ژنی قوربان كوردستانی به‌جێهێشتووه و تا ئێستا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه. (به‌یان) هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندیی به ژماره ته‌له‌فۆنی تایبه‌تی كۆرسه‌ت ره‌سوڵەوە كرد ،به‌اڵم وه‌اڵمده‌ری ته‌له‌فۆنه‌كه به‌بێ ئاشكراكردنی ناوی واڵته‌كه و ئامانج له سه‌ردانییه‌كه ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند كه ناوبراو له ده‌ره‌وه‌ی واڵته. الی خۆشیه‌وه دكتۆر مه‌حموود ع��وس�مان ئ��ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق و كه‌سایه‌تی سیاسیی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ ب �ه (ب��هی��ان)ی راگه‌یاند «ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ئ �ه‌و به‌رپرسانه مافی خۆیانه سه‌ردانی ده‌ره‌وه بكه‌ن ئه‌گه‌ر به مه‌به‌ستی به‌سه‌ربردنی پشووش
بێت ،ب��ه‌اڵم كه سه‌فه‌ر ده‌ك �ه‌ن ده‌بێت ئاشكرا بكرێت بۆ كوێ و بۆچی چ��وون .ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بۆ پشووی تایبه‌تیشه ،پێویسته ئه‌وه‌ش ئاشكرا بكه‌ن» .ناوبراو به پێویستیشی زانی ئه‌و به‌رپرسانه كاتێك گه‌شتی ده‌ره‌وه ده‌ك �ه‌ن، ده‌رفه‌تی په‌یوه‌ندییكردنی میدیا پێیانه‌وه هه‌بێت و زانیارییه‌كانیان بگاته میدیا ،هه‌روه‌ها له جێگه‌ی خۆیان كه‌سانێك بۆ راییكردنی كاره‌كانیان دیاریی بكه‌ن ،دكتۆر م��ه‌ح��م��وود ع��وس�مان وتیشی «پێویسته شه‌فافیه‌ت هه‌بێت، ب�ه‌اڵم به داخ �ه‌وه شه‌فافیه‌ت له كوردستاندا زۆر الوازه».
«به‌ڕێوه‌به‌رێکى په‌روه‌رده بە هۆى مامەڵەى خراپەوە الده‌برێت» به‌یان .تایبه‌ت دوێ��ن �ێ 11/5عه‌بدولواحید محه‌مه‌د ،به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی مۆڵه‌ت له وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده له پۆسته‌كه‌ی البرا ،به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، ناوبراو كه هاوكات جێگری سكرتێری یه‌كێتی مامۆستایانی كوردستانیشه، «له‌سه‌ر خراپی مامه‌ڵه‌كردنی له‌گه‌ڵ مامۆستایاندا له پۆسته‌كه‌ی دوور
خراوه‌ته‌وه». (به‌یان) بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی هه‌واڵه‌كه و وه‌رگرتنی زانیاریی زیاتر ،په‌یوه‌ندی كرد به مامۆستا ئه‌حمه‌د گه‌ل ،به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئاماده‌یی و پیشه‌یی له وه‌زاره‌ت��ی په‌روه‌رده ،ناوبراو ئـەو زانیارییانەى رەت کردەوە و وتی «تا ئێستا هیچ شتێكی وا له ئارادا نییه ،ته‌نیا ئه‌و به‌ڕێوه‌بەرە چـوار پێنج جار داوای كردووه تـه‌فه‌روغ بكرێت و بڕواته‌وه
سه‌ر كاره‌كه‌ی خـــۆی و ئیرشاف بكات». ه��ەروەک ئاماژەىش ب��ەوە کرد «ئێمه لـه‌به‌ر پێویستی كاره‌كه رازی نه‌بووین ،به‌اڵم پێامن وت��ووه هه‌ر كاتێك كه‌سێكی گونجاو و شیاومان بۆ به‌دیار ك�ه‌وت ،ئه‌وكاته رێگه‌ی ده‌ده‌ین ،بـه‌اڵم تـــا ئێستا هیچ له ئارادا نییه ،بـه‌اڵم ئه‌گه‌ر بگونجێت، جا به‌یانی بێت ،یان مـانگێكی دیكه، ئەوا رێگەى پێدەدەین».
نەوەیەکى شێخ مەحموود غەرامەى هاتوچۆ نادات به‌یان .تایبه‌ت به‌پێی ئه‌و زانیارییان ه بێت ك ه پێگه‌ی (هاتوچۆی سلێامنی) باڵوی كردووه‌ته‌وه ،ئۆتۆمبیلی ژمار ه یه‌كی تایبه‌تی سلێامنی ك ه خاوه‌نه‌كه‌ی شێخ مه‌حمودی شێخ كاوه‌ی حه‌فیده ،بڕی ( )730ه هزار دینار غ هرامه‌ی له‌سه‌ره، ك ه غ هرامه‌ی ( )12سه‌رپێچی هاتوچۆیه و ل ه 2011/1/20ەو ه تا 2012/9/30یه، به‌اڵم تا ئێستا ئه‌و غ هرامه‌یه‌ی نه‌داوه. (به‌یان) په‌یوه‌ندی كرد ب ه نه‌قیب به‌ختیار ،وته‌بێژی پۆلیسی هاتوچۆی سلێامنی و رایگه‌یاند «ئێم ه ناوی هیچ كه‌سێك ناهێنین ب��ه‌وه‌ی ك ه چه‌ند غ هرامه‌ی له‌سه‌ر ه یاخود نا ،ئه‌گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت بزانێت خاوه‌نی ژمار ه ئۆتۆمبێلێك كێیه ،ئه‌و ه ته‌نیا له رێی دادگاو ه ده‌كرێت» ،سه‌باره‌ت به رێنامییه‌كانیشیان بۆ چۆنیه‌تی دانی ئه‌و پ��اره‌ی غ هرامه‌یه‌ی له‌سه‌ریانه، ئاماژەی به‌و ه كرد ك ه هه‌ر ئۆتۆمبێلێك تابلۆكه‌ی ه��ی ه��ه‌ر پارێزگایه‌ك بێت ،ل��ه‌و ێ غ� هرام�ه‌ك�هی ده‌دات، له‌باره‌ی دووقاتبوونی ئه‌و پاره‌یه‌ی له پێگه‌كه‌یان باڵو ده‌بێته‌وه ،وتی «ئه‌وه‌ی ل ه كامێرای چاودێری بێت ،ب ه تێپه‌ڕینی كات غ هرامه‌كه‌ی دووقات نابێت».
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
جیاکردنەوەى دەنگەکاىن هەڵبژاردنەکاىن پێشوو لە سلێامىن .فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
ده‌سه‌اڵت ل ه ئۆپۆزسیۆن ده‌ترسێت
«تا هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌نجام نه‌درێت ،هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ناکرێت» په‌رله‌مانتاران و یاساناسان پێیانوایه ده‌سه‌اڵت ل ه هه‌رێمی كوردستان ل ه ترسی ئۆپۆزسیۆن واده‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی هه‌رێم دیاری ناكات و په‌رله‌مانتارێكی لیستی كوردستانییش ده‌رنه‌چوون و هه‌موارنه‌كردنی یاسا ب ه بیانوو ده‌زانێت. سه‌ید نامی
حاكم شێخ له‌تیف ،ئه‌ندامی فراكسیۆنی گ��ۆڕان له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق ،ده‌ڵێت «ئه‌وه عێراق دوو هه‌ڵبژاردنیان ك��رد ،ئێمه هه‌ر یه‌كێكه ،كێشه‌ی ئه‌مان ئه‌وه‌یه له دیموكراسی ده‌ترسن ،له‌وه ده‌ترسن ج�ه‌م��اوه‌ره‌ك�هی��ان كه‌می كردبێت و ب��دۆڕێ��ن به‌رامبه‌ر به ئۆپۆزسیۆن، تائێستا الیه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌كانیش باسیان له هه‌ڵبژاردن نه‌كردووه ،من داوا ده‌ك �ه‌م الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن به توندی داوا بكه‌ن ئه‌و هه‌ڵبژاردنه بكرێت و ئینزاری ده‌س �ه‌اڵت بكه‌ن، ئه‌گه‌ر نه‌یكرد ،جه‌ماوه‌ر هان بده‌ن بۆ خۆپیشاندان». ك����اوه ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا ،س��ه‌رۆك��ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێامنی ،به (ب�هی��ان)ی راگه‌یاند «یه‌كه‌م :له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ی ل�ه هه‌رێمی كوردستاندا،
حكومه‌تی هه‌رێم كار به یاسای 159ی ساڵی 69ده‌ك��ات و پابه‌ند نییه به یاسای المه‌ركه‌زییه‌وه ،تائێستا رۆژی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی دی��اری ن �ه‌ك��ردووه .دووه‌م :ه�ه‌ر له سه‌ره‌تای ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانه‌وه حكومه‌تی هه‌رێم بڕوای به ئه‌نجومه‌نی پارێزگا نه‌بووه ،به‌اڵم له‌به‌ر موجامه‌له‌ی ئه‌مریكییه‌كان هه‌ڵیبژاردووه .سێهه‌م: یه‌كێك ل �ه م�ه‌رج�ه‌ع�ه گرنگه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ئه‌وه‌یه خه‌ڵك به‌شداری ده‌كات له ده‌سه‌اڵتدا ،ئه‌و سیسته‌مه‌ی هه‌رێمی كوردستان كاری پێده‌كات ،حه‌زناكات خه‌ڵك به‌شدار بێت و ده‌یانه‌وێت هه‌ر خۆیان واڵت بهڕێوه به‌رن .چواره‌م :ئۆپۆزسیۆنێكی به‌هێز هه‌یه ده‌توانێت مونافه‌سه بكات ،له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌مان نایانه‌وێت ئه‌و ئه‌نجومه‌نی هه‌بێت» ،ناوبراو وتیشی
«ده‌س �ه‌اڵت له سلێامنی و هه‌ولێر و دهۆكیش ترسی له ئۆپۆزسیۆن هه‌یه». ئارام قادر ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی یاسایی له په‌رله‌مانی كوردستانیش ده‌ڵێت «له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندا سیسته‌می سیاسی چه‌قبه‌ستووه ،كات و چۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كان زیاتر له‌ده‌ست رێكه‌وتنی ه �ه‌ردوو حزبی ده‌س�ه‌اڵت�ه ،بۆیه نه هه‌ڵبژاردنه‌كان له كاتی خۆیاندا ئه‌نجام ده‌درێن ،نه چۆنیه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش له‌سه‌ر یه‌ك شێواز ده‌بێت ،هه‌ر چوار ساڵێك شێوازی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ده‌گۆڕێت، كه ئه‌مه كۆمه‌ڵێك قه‌یرانی زۆرتری له‌ناو هه‌رێمی كوردستاندا دروست كردووه». گ���ۆران ئ����ازاد ،پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اری كوردستانی له په‌رله‌مانی كوردستان، ئاماژە ب�ه‌وه ده‌ك��ات «ئۆپۆزسیۆن و
ده‌س���ه‌اڵت ل�ه هه‌رێمی كوردستان نایانه‌وێت پێش هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان هێزی خۆیان تاقی بكه‌نه‌وه، چونكه پێیانوایه تاقیكردنه‌وه‌ی هێزی خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،كاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنیان بۆ په‌رله‌مانی كوردستان، واته هێزه سیاسییه‌كان له‌وه ده‌ترسن ب��ااڵن��س��ی س��ی��اس��ی و ده‌ن��گ��ی��ان له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانیدا لێ تێكبچێت، جا چ ئ��ه‌وه‌ی پێی ناپارێزرێت یان ئ���ه‌وه‌ی ب �ه‌ده‌س��ت��ی ناهێنێته‌وه»، ه���ه‌روه‌ك ب��اس ل��ه‌وه‌ش ده‌ك��ات كه «ئه‌وانه هه‌مووی بیانون كه ده‌ڵێن ف�ڵان یاسا ده‌رن �ه‌چ��ووه و ف�ڵان یاسا هه‌موار نه‌كراوه ،پێموایه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ئه‌نجام نادرێت تا هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌نجام نه‌درێت».
ئەگەر دەسەاڵت بڕیارى هەڵبژاردنى نەدا، جەماوەر هان بدەن بۆ خۆپیشاندان
پاره ل ه بانكه‌كانی هه‌ولێر هه‌یه و ل ه سلێمانی نیی ه رۆژانه ته‌نیا 10چه‌كی پێشینه‌ی خانوبه‌ره دابه‌ش ده‌كرێت
بەیان .تایبەت هاوواڵتیانی سنووری سلێامنی نیگه‌رانی ده‌رده‌ب��ڕن ل �ه‌وه‌ی رۆژانه بانكه‌كان ته‌نیا 10چه‌كی پێشینه‌ی خانووبه‌ره داب �ه‌ش ده‌ك �ه‌ن ،به‌مه‌ش سه‌ره‌ی وه‌رگرتنی پێشینه‌ی خانوبه‌ره دره‌ن��گ ده‌گ��ات به هاوواڵتیان ،الی خۆیشیه‌وه په‌رله‌مانتارێكی سه‌ر به یه‌كێتی نیشتیامنی له په‌رله‌مانی كوردستان ،هۆكاری كه‌مبوونه‌وه‌ی دابه‌شكردنی چه‌ك له بانكه‌كان بۆ نه‌مانی پاره ده‌گێڕێته‌وه له بانكه‌كانی ه �ه‌رێ��م و ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری بانكێكی هه‌ولێریش ره‌ت��ی ده‌ك��ات��ه‌وه هیچ گۆڕانكارییه‌ك له دابه‌شكردنی چه‌كدا كرابێت و پاره له بانكه‌كاندا نه‌مابێت، رایده‌گه‌یه‌نێت «ئه‌وه ته‌نیا له سلێامنی هه‌یه». وت �ه‌ب��ێ��ژی وه‌زاره‌ت�����ی دارای���ی
حكومه‌تی هه‌رێم بێ ئاگایی خۆی ل ه كه‌می دابه‌شكردنی چه‌ك ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت «من ئاگام له دابه‌شكردنی ئه‌و چه‌كانه نییه و ئه‌وه په‌یوه‌ندیی به بانكه‌كانه‌وه هه‌یه». دلێر مه‌حموود ،بڕیارده‌ری لیژنه‌ی دارایی و كاروباری ئابووری په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان ،وت���ی «ه��ۆك��اره‌ك��هی ئه‌وه‌یه دیناری عێراقی نرخی په‌یدا ك���ردووه ،خه‌ڵك پ��اره ده‌خه‌وێنێت، ه �ه‌م��وو ه��اوواڵت��ی��ی�ه‌ك��ی ئ��ێ��ران��ی و س��ووری و عێراقی دیناری عێراقی ده‌خ �ه‌وێ��ن��ن ،ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی پ��اره‌ی عێراقیش دیاریكراوه و په‌یوه‌ندی به بانكی مه‌ركه‌زی عێراقییه‌وه هه‌یه و په‌یوه‌ندی به هه‌رێمی كوردستانه‌وه نییه ،به‌و هۆیه‌وه پاره‌كه كه‌مه له بانكدا». سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه بانكه‌كانی هه‌ولێر ده‌ڵێن ئێمه كێشه‌ی كه‌می
پاره‌مان نییه ،بڕیارده‌ری لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مان وتی «نه‌خێر هه‌مووی وه‌كو یه‌كه ،زۆرب��هی هاوواڵتیانی ئێرانی و سوری و عێراقی دینار وه‌كو دۆالر ده‌خه‌وێنن». سه‌بیحه خان ،به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی عه‌قاری هه‌ولێر به (به‌یان)ی راگه‌یاند «له هه‌ولێر تا پێش جه‌ژن رۆژانه دوو سێ ملیار پاره‌مان خ �ه‌رج ك��ردووه، چۆن 10چه‌ك سه‌رف ده‌كرێت ،ئه‌وه له سلێامنی بووه كه ده‌ڵێن ده‌بێت ده چه‌ك خه‌رج بكرێت ،له هه‌ولێر شتی وا نه‌بووه ،بۆ سلێامنی نازانم هۆكاری چییه كه وا ده‌ك�ه‌ن ،خۆیان ده‌زانن، لێره به بۆنه‌ی جه‌ژنه‌وه راوه‌ستابوو». عه‌دنان عوسامن ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی و كاروباری ئابووری په‌رله‌مانی كوردستانیش ،له باره‌ی ئه‌و گرفته‌وه ده‌ڵێت «ده‌بێت حكومه‌ت وه‌اڵمی ئه‌وه بداته‌وه ،ئێمه ئاگامان لێی نییه».
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
پرۆژە‌یاسای دانووستان كۆمه‌ڵ و گۆڕان ده‌خاته به‌ره‌یه‌كه‌وە و یه‌كگرتووش له به‌ره‌یه‌كی دیكه
«هیچ ئه‌ندامێك ئیمزای له‌سه‌ر پرۆژە‌یاساكه نه‌كشاندووه‌ته‌وه» راپۆرت :به‌یان ناردنی نامه‌یه‌ك له فراكسیۆنی ك��ۆم��ه‌ڵ��ی ئ��ی��س�لام��ی��ی �ه‌وه بۆ سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان، هه‌اڵیه‌كی راگه‌یاندنی ب �ه‌دوای خۆیدا هێنا و گۆڤاری (لڤین) له‌سه‌ر زاری خۆیه‌وه رایگه‌یاند «نهێنییه» ،جێگری س�ه‌رۆك��ی په‌رله‌مانیش كه س�ه‌ر به پارتی دیموكراتی كوردستانه ،ئاماژەی ب�ه‌وه دا كه ئه‌و نامه‌یه بووه‌ته هۆی وه‌ستاندنی پرۆژە‌یاسایه‌ك س���ه‌ب���اره‌ت ب��ه دروس��ت��ك��ردن��ی ئه‌نجومه‌نی دانوستان. ئ�����ارام ق�����ادر ،س��ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ ئ �ه‌وه ره‌ت ده‌كاته‌وه نامه‌كه ،نامه‌ی نهێنی بووبێت و ده‌ڵێت «فه‌رمییه ،به شێوه‌یه‌كی راسته‌وخۆ نووسیومانه بۆ سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ،ئێمه لیژنه‌ی هه‌ماهه‌نگی ئۆپۆزسیۆمنان ه �هی �ه ،ل �ه‌س �ه‌ر داوای ئ��ه‌وان كشانه‌وه‌ی ئه‌و پرۆژە یاسایه‌مان ك�����ردووه» ،ك����اردۆ م��ح�ه‌م�ه‌د، سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕانیش ئه‌و زانیارییه‌ی پشتڕاست كردووه‌ته‌وه كه ئ��ه‌وان ئ��اگ��اداری یه‌كرتن له پێشكه‌شكردنی پرۆژەكان ،ئارام قادر له باره‌ی ناوه‌ڕۆكی نامه‌كه‌وه ده‌ڵێت «نامه‌كه‌مان بۆ ئه‌وه نییه ئیمزای خۆمان له‌سه‌ر پرۆژە‌یاساكه
یەکێک لە دانیشتنەکاىن پەرلەماىن کوردستان.
بكشێنینه‌وه ،ب��ه‌اڵم دوای ئ��ه‌وه‌ی ك��اك ف��رس�ه‌ت ،سكرتێری په‌رله‌مان، ئ��اگ��اداری كردین كه له رێگه‌ی ئه‌و نامه‌یه‌وه تازه ناكرێت ئه‌و پرۆژە‌یاسایه بكشێرنێته‌وه ،تا ئه‌و كاته‌ی هه‌ر 10 ئه‌ندامه‌كه ئیمزاكانیان بكشێننه‌وه، ئێمه‌ش ومت��ان ج��ارێ وازی لێبێنین، تا بزانین كاك نێچیره‌ڤان ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران چ��ی ده‌ك��ات
له خورماتوو ،هاورده‌كان ڕه‌وانه‌ی شاره‌كانی خۆیان ده‌كرێنه‌وه
له‌و به‌ڵێنه‌ی داویه‌تی به ئۆپۆزسیۆن، كه پ���رۆژەی ئه‌نجومه‌نی دانوستان له حكومه‌ته‌وه بنێرێته په‌رله‌مان و گفتوگۆی له‌سه‌ر بكرێت» ،له باره‌ی ئ �ه‌وه‌ی نامه‌كه له رووی یاساییه‌وه ت��اچ�ه‌ن��د ك��اری��گ �ه‌ری ه�هی�ه له‌سه‌ر پرۆژە‌یاساكه ،ئه‌و په‌رله‌مانتاره ده‌ڵێت «چونكه هیچ یه‌كێك له‌و ئه‌ندامانه ئیمزای نه‌كشاندووه‌ته‌وه ،كاریگه‌ری
زیاتر له هه‌زار كارمه‌ندی بۆ داده‌مه‌زرێت
كورد نه‌خۆشخان ه 400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه بهڕێوه نابات سه‌ید نامی
عومه‌ر ئاواره ب ه هۆی ئه‌و بار ه ئاڵۆزییه‌ی ل ه ئێستادا شاری خورماتووی گرتووه‌ته‌و ه و بووه‌ت ه هۆكاری زیادبوونی كار ه تیرۆرستییه‌كان ،ئیداره‌ی شاری خورماتوو بڕیاری ره‌وانه‌كردنه‌وه‌ی ئه‌و خێزان ه هاوردانه‌ی دا ك ه ل ه چه‌ند شارێكی دیكه‌و ه و له دوای پرۆسه‌ی ئازادیی ئێراقه‌و ه ڕوویان ل ه شاره‌ك ه كردووه. ش��ه‌الل ع�ه‌ب��دول ب��اب��ان ،قائیمقامی ش��اری خورماتوو هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاستكرده‌و ه و ڕایگه‌یاند «ل ه ئێستادا سه‌رقاڵی ناردنه‌وه‌ی ئه‌و خێزانه عه‌ره‌بانه‌ین ك ه ل ه دوای پرۆسه‌ی ئازادیی ئێراقه‌و ه ڕوویان ل ه شاره‌ك ه كردووه، ئه‌ویش ب ه هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ لیژنه‌ی ئه‌منیی ناو شار و ل ه دوای كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری ل ه سه‌ر ئه‌و خێزانانه». قائیمقامی خورماتوو ئاماژ ە به‌وه‌ش ده‌كات «بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه ئه‌نجومه‌نی گه‌ڕە‌كه‌كان ڕاسپێردراون بۆ روپێوكردنی ئه‌و خێزانان ه ب ه ب هراورد له‌گه‌ڵ لیستی ئه‌و ناوانه‌ی ك ه ب ه پێی مادده‌ی ()4ی ئیرهاب داواكراون ،یاخود ئه‌و هاوردانه‌ی زانیاریی ئه‌منییان ل ه سه‌ر ه یان له‌الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانه‌و ه داواك �راون ،به هاوكاری پۆلیسی خورماتوو و سوپا ڕەوانهی شوێنه‌كانی خۆیانیان ده‌كه‌ین ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بۆمان ده‌ركه‌وتوو ه ئه‌وانه‌ی ل ه الیه‌ن ده‌زگا ئه‌منییه‌كانه‌و ه ل ه شوێنی خۆیان داواكراون ،هه‌ڵهاتوو ن و ڕوویان ل ه خورماتوو كردووه». سه‌ردار ئه‌حمه‌د ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ق هزای خورماتووش وتی «وه‌كو ئه‌نجومه‌نی ق � هزای خورماتوو ل ه زووه‌و ه بڕیاری ن��اردن�ه‌وه‌ی ئه‌و خێزانه هاوردانه‌مان ده‌ركردوو ه ك ه ل ه شاره‌كانی دیكه‌و ه ڕوویان ل ه شاری خورماتوو كردوو ه و ئه‌و بڕیاره‌مان ڕەوانهی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین كردووه بۆ ئه‌وه‌ی ڕ ەزامه‌ندیی ل ه سه‌ر بده‌ن ،به‌اڵم تاكو ئێستا وه‌ك خۆی ماوه‌ته‌و ه و ر هزامه‌ندیی ل ه سه‌ر نه‌دراو ه ل ه الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی ناوبراوه‌وه».
نابێت» ،هه‌روه‌ك سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕانیش رایگه‌یاندبوو «ئه‌و نوورساوه هیچ كاریگه‌ری نه‌بووه له‌سه‌ر ئه‌و پرۆژە‌یاسایه». ژماره‌یه‌ك له كادر و هه‌ڵسوڕاوانی كۆمه‌ڵ و گۆڕان كه نه‌یانویست ناویان ئاشكرا بكرێت ،گومانیان له‌و راپۆرته‌ی (لڤین) هه‌یه و پێیانوایه ئه‌و كاره‌ی ئه‌وان بۆ شاردنه‌وه‌ی به‌شداریكردنی
یه‌كگرتوو بووه له‌و وه‌فده‌ی كه چوون بۆ به‌غدا ،ئ�ه‌و ژم��اره‌ی�ه پێشیانوایه هه‌رچه‌ند له ئێستادا یه‌كگرتووی ئیسالمی ده‌ڵێت ده‌بێت ئه‌و ئه‌نجومه‌نه مه‌رجه‌ع بێت ،به‌اڵم ئه‌وان به چوونیان له‌گه‌ڵ وه‌فده‌كه‌ی به‌غدا ،كه‌لێنیان كردووه‌تە ڕیزەکاىن ئۆپۆزسیۆنه‌وه ،كه نه‌ده‌بوو گۆڕان و كۆمه‌ڵیش بێده‌نگییان هه‌ڵبژاردایه به‌رانبه‌ریان.
ئارام قادر له باره‌ی مه‌به‌ستی پشتی ل��ێ��دوان �ه‌ك��ان��ی جێگری س �ه‌رۆك��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان�ه‌وه ده‌ڵێت «ئه‌وه جێگه‌ی پرسیاری ئێمه‌یه كه بۆچی جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان وتویه‌تی ،ئه‌گه‌ر بیانوو ئه‌وه بێت له‌سه‌ر ئه‌و نامه‌یه ئه‌و پرۆژە‌یاسیه راگیراوه ،بۆچی ئه‌وكاته ئێمه‌یان ئاگادار نه‌كرده‌وه ،بۆ ئێستا باس ده‌كرێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی به شێوه‌یه‌كی راشكاوانه هه‌ڵوێستی خ��ۆی راگ�هی��ان��دووه ك�ه ئێمه ب �ه‌ش��داری وه‌ف��ده‌ك��ان ناكه‌ین ،تا یاسای ئه‌نجومه‌نی دانوستان په‌سه‌ند نه‌كرێت ،كه ئه‌وه‌ش رێكه‌وتنی هه‌رسێ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنه». له الیه‌كی دیكه‌وه ،سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ له په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان پێیوایه به‌ڵگه‌كه‌ی جێگری سه‌رۆكی په‌رله‌مان زۆر الوازه ،به‌ڵگه‌شی بۆ قسه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه «كۆمه‌ڵێك پرۆژە‌یاسامان له‌ناو په‌رله‌مان هه‌یه ،هه‌ندێكی خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می ه�ه‌ر بۆ ن��ه‌ك��راوه ت��ا ئێستا ،هه‌ندێكی راپۆرتی بۆ نه‌نوورساوه ،هه‌ندێكی راپۆرتیشی بۆ نوورساوه و گفتوگۆی له‌سه‌ر نه‌كراوه ،ئه‌گه‌ر گریامنه‌ش داب�ن�رێ ،له‌سه‌ر نامه‌كه‌ی ئێمه خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی ب��ۆ ن �ه‌ك �راب �ێ و وه‌ستابێ ،ئه‌ی ئه‌و پرۆژانه‌ی دیكه كه راگیراون ،له‌سه‌ر چییه؟».
به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) بڕیاره پاش ته‌واوبوونی نه‌خۆشخانه چ����وارس����ه‌د ق��ه‌ره‌وی��ڵ��هی��ی��ه‌ك��هی سلێامنی ،سه‌رپه‌رشتیكردنی بدرێته كۆمپانیایه‌كی بیانی و الی خۆیشیه‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستی س��ل��ێ�مان��ی ه��ه‌واڵ��ه‌ك��ه پ��ش�تراس��ت
ده‌كاته‌وه. دك��ت��ۆر م��ی��ران ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری فه‌رمانگه‌ی ته‌ندروستیی سلێامنی به (به‌یان)ی راگه‌یاند «ئه‌وه‌ی من ئاگام لێبێت له‌سه‌ر چوارسه‌د قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه، به‌ڵێن وایه مانگی سێ به ته‌واوكراوی ته‌سلیمامن بكه‌ن ،چه‌ند رۆژێكی دیكه په‌یوه‌ندی ده‌كه‌ین له‌گه‌ڵ پارێزگای سلێامنی ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ه���هزار و 70 پله‌مان بۆ دامبه‌زرێنێت له‌و به‌شانه‌ی
پێویسته بۆ چوارسه‌د قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه، ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئێمه‌یه ،ئه‌وه‌یه مانگی سێ وه‌ریبگرین و دامه‌زراندنی بۆ بكه‌ین ،ئ��ه‌وه‌ی دیكه‌ی ده‌كه‌وێته سه‌ر كه‌رتی تایبه‌ت ،كه‌رتی تایبه‌ته‌كه ده‌ب��ێ��ت ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن�ه‌ك�هی بگرێته ئه‌ستۆ ،ئه‌وه‌ش له رێگه‌ی وه‌زاره‌ت و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه ده‌كرێت». ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری ف �ه‌رم��ان��گ �هی ته‌ندروستی سلێامنی ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی
نه‌خۆشخانه 400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه ده‌درێ��ت به كۆمپانیای بیانی ،وتی «ئه‌وه‌ی من بیستوومه جاری نه‌بووه ب�ه ئ�ه‌م��ری واق��ی��ع ،ل�ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران���ه‌وه ب��ڕی��ار دراوه بدرێت به كۆمپانیایه‌كی بیانی بۆ ئ�ه‌وه‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ی به‌رێت تا چه‌ند ساڵێك، تاوه‌كو كارمه‌ند و دائیره‌كه‌ی خۆمان رادێ���ت ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌و نه‌خۆشخانه پێشكه‌وتووه كه به‌ڕێوه‌ی به‌رێت».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
كه‌مینه‌کانی سووریا و قه‌یرانی ئه‌و واڵته كام هران كه‌ریم س��ووری��ا وه‌ك��و زۆری��ن �هی واڵتانی رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��او هڕاس��ت ل � ه چه‌ندین كه‌مینه‌ی ئایینی و نه‌ته‌وه‌یی پێكهاتووه، هه‌رچه‌ند ه سونن ه زۆرینه‌ی ئه‌و واڵته‌یان پێكهێناوه ،به‌اڵم كه‌مینه‌كان ڕۆڵی سه‌ره‌كی ده‌گێڕن تیایدا ،منوونه‌ش بۆ ئه‌م ه به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆك كۆمار ل ه عه‌له‌وییه‌كانه ك ه كه‌مینه‌یه‌كی ئایینین ل ه سووریا. ل� ه ئ �ه‌م��ڕۆدا ك� ه س��ووری��ا بابه‌تی س �ه‌ره‌ك��ی میدیاكانی جیهانه ،پرسی كه‌مینه‌كان ده‌توانێت پرسێكی جددی بێ و ل ه سووریای نوێدا ناكرێ ڕۆڵی ئه‌و كه‌مینان ه له‌به‌رچاو نه‌گیرێ .هه‌ڵوێستی كه‌مینه‌كان ل ه ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ناو هڕاست نزیكه‌ی دوو ده‌یه‌ی ه بووه‌ت ه بابه‌تێكی سه‌ره‌كی ل ه ناوچه‌دا .زیاتر ل ه ساڵێكه ب��ارودۆخ��ی سووریا ئاڵۆز ه و سه‌رجه‌م رێگه‌چاره‌كان بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و قه‌یرانه نه‌گه‌یشتوونت ه ئه‌نجام. بابه‌تی كه‌مینه‌كان پێشرت ل ه لوبنان ه هزاران كوژراوی لێكه‌وتووه‌ته‌وه ،به‌اڵم ب ه دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵت چه‌ندین ساڵه ئه‌و واڵت ه ل ه سه‌قامگیری و ئارامیدا ده‌ژی، ئه‌گه‌رچی قه‌یرانی سووریا و ناكۆكی نێوان الیه‌ن ه سیاسییه‌كان هه‌میش ه هه‌ڕەشه‌یه بۆ شه‌ڕی ناوخۆ ل ه لوبنان .ل ه عێراقیش كه‌مینه‌ی مه‌سیحی ل ه باشووری ئه‌و واڵته ل ه ژێر گوشاردان و رۆژ ل ه دوای رۆژ زێدی خۆیان به‌جێدێڵن ،ناكۆكییه‌كانی نێوان كورد و شیع ه و سوننه‌ش تا دێ ئاڵۆزتر ده‌بێ. بابه‌تی كه‌مینه‌كان ل ه سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتی حوسنی موباره‌كی سه‌رۆكی پێشووی میرس بابه‌تێكی گرنگ نه‌بوو، به‌اڵم پاش به‌هاری عه‌ره‌بی ل ه واڵتانی ع �ه‌ره‌ب��ی پ��رس��ی قیبتییه‌كان ب��ووه‌ت�ه رۆژەڤ .پێشرتیش ل ه سووریا ل ه نێوان كه‌مینه‌كاندا كێش ه و گرفت زه‌ق و به‌رچاو نه‌بوو ،هاوسه‌رگیری ل ه نێوان عه‌له‌وی و سوننه‌كان بوونی هه‌بوو ،به‌اڵم تا دێ پێكه‌وه‌ژیان ل ه نێوان كه‌مینه‌كانی ئه‌و واڵته‌دا كاڵرت ده‌بێته‌وه .حافز ئه‌سه‌د وه‌ك كه‌سێكی عه‌له‌وی كه‌مینه‌كانی تری پ هراوێز ده‌خست و گرنگی ب ه عه‌له‌وییه‌كان ده‌دا .سووریا ب ه پێچه‌وانه‌ی واڵتانی تری دراوسێی ،سیاسه‌تی نائایینی گرته‌به‌ر و ده‌یان ساڵ ه خه‌ریكی جیاكردنه‌وه‌ی ئایینه ل ه سیاسه‌ت ،به‌اڵم دوای شۆڕشی گه‌النی سووریا ،بابه‌تی ئایین و كه‌مینه‌كانی تر ڕۆڵی گرنگ ده‌گێڕن و بووه‌ت ه خاڵێكی الواز و ڕووخێنه‌ر بۆ حكومه‌تی به‌شار ئه‌سه‌د .دوایین ئاماره‌كان نیشانی ده‌ده‌ن
ك ه ل ه 22ملیۆن هاوواڵتی سووریا %75یان سوننه‌ن و %12شیعه‌ن و %10كوردن و مه‌سیحییه‌كانیش به‌شێكی بچووكن له‌و واڵته. هه‌ڵوێستی كه‌مینه‌كانی سووریا له قه‌یرانی ئه‌مڕۆی واڵته‌كه‌یان عه‌له‌وییه‌كان عه‌له‌وییه‌كان ده‌س�ه‌اڵت��دارت��ری��ن كه‌مینه‌ی سووریان و سیسته‌می ئه‌منی و سه‌ربازیی ئه‌و واڵت ه له‌سه‌ر عه‌له‌وییه‌كان دام���ه‌زراو ه و گه‌وره‌ترین هه‌ڕەش ه له پ��اش ڕووخ��ان��ی به‌شار ئه‌سه‌د له‌سه‌ر عه‌له‌وییه‌كانه .زۆرینه‌ی پۆست ه گرنگ و سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و واڵته‌یان به‌ده‌سته‌وه‌یه. ئه‌گه‌ری رووخانی رژێمه‌كه‌ی ئه‌سه‌د بووه‌ت ه هۆی دروستبوونی ناكۆكی له نێوان عه‌له‌وییه‌كان خۆیاندا ،ژماره‌یه‌كیان هێشتا ل ه پ��اڵ ئ�ه‌س�ه‌ددا ماونه‌ته‌و ه و به‌رگری لێده‌كه‌ن ،ژماره‌یه‌كیشیان روویان ل ه ئۆپۆزسیۆن ك��ردووه .دروشم ل ه دژی تائیفه‌ی عه‌له‌وییه‌كان ل ه خۆپێشاندانی نه‌یاره‌كاندا ب��ووه‌ت� ه ه��ۆی نیگ هرانیی
چاودێران ك ه ئه‌گه‌ر هاتوو به‌شار ئه‌سه‌د له‌سه‌ر كار البربێت ،ئه‌گه‌ری گوشار و تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه ل ه عه‌له‌وییه‌كان له‌ئارادایه. ل ه سووریا ده‌نگۆی ئه‌و ه هه‌ی ه ك ه هێزه نهێنییه‌كانی رژێمی ئه‌سه‌د زۆرینه‌یان عه‌له‌وین ،ئه‌مه‌ش كینه‌ی زۆری ل ه دڵی هاوواڵتیانی ئه‌و واڵته‌دا دروست كردوو ه و چاوه‌ڕێی تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه ل ه عه‌له‌وییه‌كان ده‌كرێت ،چاودێرانیش پێیانوای ه پاش ڕووخانی ئه‌سه‌د عه‌له‌وییه‌كان ناچار به كۆچ ده‌كرێن ،یان گرووپی چه‌كداری بۆ كرده‌وه‌ی تیرۆریستی پێكدێنن. كورده‌كان ك��ورده‌ك��ان گه‌وره‌ترین كه‌مینه‌ی نه‌ته‌وه‌یی سووریان و نزیكه‌ی %10ی دانیشتوانی ئه‌و واڵت ه پێكده‌هێنن ،له ساڵه‌كانی شه‌ستی سه‌ده‌ی راب��ردووه‌وه تا ئێستا دژی حكومه‌تی س��ووری��ا به نهێنی و ئاشكرا ڕاوه‌ستاون و حكومه‌تی ناوه‌ندیی سووریا كورده‌كانی ل ه مافه سه‌ره‌تاییه‌كانی خۆیان بێبه‌ش كردووه ،و ناوچ ه كوردنشینه‌كان هه‌ژارترین ناوچه‌ی
س��ووری��ان و مێژوویه‌كی به‌ره‌نگاریی درێ��ژت��ری��ان هه‌ی ه ب ه ب��� هراورد له‌گه‌ڵ گرووپه‌كانی تری ناو ئوپۆزسیۆنی سووریا. ئێست ه ل ه ناو كورده‌كاندا یه‌كڕیزیی ته‌واو نییه ،به‌شێكیان ل ه به‌ره‌ی ئۆپۆزسیۆندان و به‌شێكیشیان ناكۆكیی زۆریان هه‌ی ه له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن ،چ��اودێ �ران داهاتوویه‌كی ڕوون بۆ كورده‌كانی سووریا ده‌بینن و ناوچه‌كانیان كه‌مرت رووب��ه‌ڕووی زیان و شه‌ڕ و كوشنت بوونه‌ته‌وه. سوننه‌كان سوننه‌كان زۆری��ن �ه‌ن ل ه سووریا، به‌اڵم ده‌یان ساڵ ه بێبه‌شن ل ه مافه‌كانیان، ئه‌گه‌رچی ئه‌م بابه‌ت ه نه‌بووه‌ت ه هۆی یه‌كڕیزییان و ل ه نێوان سوننه‌كاندا كه‌مینه‌یه‌كی ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��د هه‌ی ه كه په‌یوه‌ندی گه‌رموگوڕیان هه‌ی ه له‌گه‌ڵ رژێ��م��ه‌ك��هی ئ���ه‌س���ه‌ددا .كه‌مینه‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندی سونن ه پاڵپشتی ل ه ئه‌سه‌د ده‌كه‌ن و زۆرینه‌یان بازرگانن و هێشتا ناویان نه‌چۆت ه ناو لیستی ڕەشی واڵتانی رۆژئ���اواوه ،به‌شار ئه‌سه‌د ب ه یارمه‌تی
ئه‌و بازرگانان ه گوشاری سزای ئابووریی ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان كه‌م ده‌كاته‌وه ،ئێستا ن�هی��اران��ی رژێ��م�ه‌ك�هی ب�ه‌ش��ار ئه‌سه‌د زۆرینه‌یان سوننه‌ن. دورزییه‌كان دورزییه‌كان ل ه باشووری سووریا ل ه ناوچه‌ی «جه‌به‌ل ئه‌لدروز» ده‌ژین و هه‌ڵوێستی روونیان نیی ه ل ه ب هرامبه‌ر قه‌یرانی سووریا ،زۆرینه‌ی دورزییه‌كان چاویان ل ه سیاسه‌تی دورزییه‌كانی لوبنانه ب ه رێب هرایه‌تی وه‌لید جونبواڵت .به‌شێك ل ه دورزی��ی�ه‌ك��ان له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆنن. رژێ��م �ه‌ك �هی ئ �ه‌س �ه‌د ه���ه‌وڵ ده‌دات دورزییه‌كان به‌ره‌و الی خۆی رابكێشێت و ب ه رای گشتی بڵێت ئه‌گه‌ر رژێمه‌كه‌ی بڕووخێت ،ئ�هوا دورزییه‌كان ل ه الیه‌ن سوننه‌كانه‌و ه سته‌میان لێده‌كرێت. یه‌زیدییه‌كان یه‌زیدییه‌كان ك���وردن و ت��اووس سومبولی ئه‌وان ه و رێ��زی لێده‌گرن و ب ه فریشته‌ی گ �ه‌وره‌ی خۆیانی د هزانن.
كورده‌كان گه‌وره‌ترین كه‌مینه‌ی نه‌ته‌وه‌یی سووریان و نزیكه‌ی %10ی دانیشتوانی ئه‌و واڵت ه پێكده‌هێنن، ل ه ساڵه‌كانی شه‌ستی سه‌ده‌ی رابردووه‌و‌ه تا ئێستا دژی حكومه‌تی سووریا ب ه نهێنی و ئاشكرا ڕاوه‌ستاون
یه‌زیدییه‌كان زیاتر ل ه هه‌رێمی كوردستان و عێراقی فیدراڵ ده‌ژی��ن و ل ه سووریا كه‌مینه‌یه‌كی بێهێزن ،ب �ه‌اڵم ل ه ریزی نه‌یارانی رژێمه‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د ئه‌ژمار ده‌كرێن. ئیسامعیلیی ه رێ��ژەی دانیشتوانی ئیسامعیلی ه له سووریا %1ن و ب ه ت��ه‌واوی پشتگیری ل � ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ن �هی��اران��ی به‌شار ئه‌سه‌د ده‌ك�ه‌ن و گرووپێكیان ب ه ناوی «حه‌شاشیش» ل ه سااڵنی پێشوودا دژی حكومه‌ت تیرۆریان ئه‌نجام ده‌دا ،ل ه شاری حه‌ما و ناوچه‌كانی ده‌وروبه‌ری ئه‌و شاره ده‌ژین. ئیاممییه ئیاممییه‌كان یان (ئه‌سنا عه‌شه‌ر) لقێك ل ه شیعه‌كانن و زیاتر ل ه ناوچه‌كانی ده‌وروب �ه‌ری دیمه‌شق و ل ه پاڵ م هزارگه ئایینییه‌كانی شیع ه ده‌ژین و په‌یوه‌ندی توندوتۆڵیان له‌گه‌ڵ ئێران هه‌ی ه و به الیه‌نگری رژێ��م�ه‌ك�هی ب�ه‌ش��ار ئه‌سه‌د له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێن. جوله‌كه‌كان ل ه نوێرتین ئ��ام��اردا نزیكه‌ی 200 ه هزار جوله‌ك ه ل ه سووریا و ب ه زۆری له دیمه‌شق ده‌ژین و ل ه الیه‌ن حكومه‌ته‌وه پاڵپشتییان لێده‌كرێت ،ب ه هۆی مێژووی ناكۆكیی سیاسیی حكومه‌ت و خه‌ڵكی س��ووری��ا له‌گه‌ڵ ئیرسائیل ،حكومه‌ت ده‌یانپارێزێت و له‌م قه‌یرانه‌دا بێالیه‌نن و پاڵپشتی ل ه هیچ الیه‌نێك ناكه‌ن. رسیانی و ئه‌رمه‌نی و ئه‌رسه‌دۆكس و كاسۆلیك و كریستیان ع �ه‌ش��ی��ره‌ت �ه‌ك��ان��ی «رسی���ان���ی» و «ئه‌رمه‌نی» نزیكه‌ی نیو ملیۆن كه‌سن و پاڵپشتی ل ه به‌شار ئه‌سه‌د ده‌ك �ه‌ن، رسیانییه‌كان كوردن و ره‌گه‌زیان بۆ باشووری كوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه ،ئه‌رمه‌نییه‌كانیش ل ه سه‌رده‌می كۆمه‌ڵكوژیی ئه‌رمه‌نییه‌كاندا، به‌ره‌و سووریا هه‌ڵهاتوون. هه‌روه‌ها زۆرینه‌ی مه‌سیحییه‌كانی س��ووری��ا كاسۆلیك و ئه‌رسه‌دۆكسن و په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ به‌شار ئه‌سه‌د و رژێمه‌كه‌ی باشه ،به‌اڵم هه‌ندێكیان وه‌ك (میشێل كیلۆ)ی نووسه‌ری به‌ناوبانگی ئه‌و واڵته ،چوون ه پاڵ ریزه‌كانی ئۆپۆزسیۆن. تێبینی: ب��ۆ نووسینی ئ��ه‌م ب��اب�ه‌ت� ه س���وود له ماڵپه‌ڕەكانی دويضة ظيلة ،بی بی سی و چه‌ند ماڵپه‌رێكی سیاسیی وه‌رگیراوه.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
د .محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د*
ره‌هه‌نده‌كانی پشت بانگه‌شه‌ی حكومه‌تی زۆرینه عێراق واڵتێكی فر‌ه پێكهاته‌ی ه و بێ متامنه‌ییه‌كی زۆر هه‌بوو و هه‌ست به سته‌ملێكردنی زۆر ل ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه دروست بوو بوو ،بۆی ه پرۆسه‌ی گۆڕانكاریی ب ه سه‌رۆكایه‌تی ئه‌مریكا و به‌ریتانیا ئه‌و ڕژێمه‌ی گۆڕی و چه‌مكی عێراقی نوێی هێنای ه ئاراوه ،له‌و كاته‌دا هه‌ر مانگه‌ی نوێنه‌ری پێكهات ه یان كیانێك ده‌سه‌اڵتی ده‌گرت ه ده‌ست به‌و هیوایه‌ی عێراقییه‌كان بتوانن ده‌سه‌اڵتێكی دیموكراسی و ده‌ستووری دامبه‌زرێنن و پێكه‌و ه له‌سه‌ر پرۆژە‌یه‌كی نیشتامنی و سه‌روه‌ریی یاسا و مافه‌كانی هاوواڵتیبوون كۆببنه‌وه ،بۆیه چه‌ند شێوازێكیان ل ه حكومه‌ت موماره‌سه كرد ،له‌دوای ئه‌نجومه‌نی ده‌سه‌اڵت (مجلس الحكم) ك ه بریتی بوو ل ه حكومه‌تی كاتی و دواتر ده‌ستوور هێرنای ه ئاراو ه له‌سه‌ر بنه‌مای یاسای به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌ت كه الیه‌ن ه سیاسییه‌كان له‌سه‌ر چه‌ند چه‌مكێك رێككه‌وتن ،له‌وان ه سیستمی فیدراڵی و دیموكراسی و حكومه‌تی یه‌كێتی نیشتامنی و دواتر حكومه‌تی هاوبه‌شی نیشتامنی به قیاده‌ی به‌ڕێز مالیكی و ب ه پشتبه‌سنت به ده‌ستوور و سه‌روه‌ریی یاسا و وه‌رگرتنی بڕیار ه چاره‌نووسسازه‌كان ب ه ته‌وافقی نیشتامنی و دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵت و سه‌روه‌ت و سیاده‌ی نیشتامنی له‌سه‌ر بنه‌مای سازانی نیشتامنی ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع هه‌ستی پێ ده‌كرا و وه‌رده‌گێڕدرای ه سه‌ر كردار ،هه‌ر ئه‌و ئه‌قلیه‌تی قائیدی زه‌رور و حزبی قائیده بوو ه ك ه سه‌دام حوسێن و حزبی به‌عس له ناخی سیاسییه‌كانی عێراقدا چاندیان ،بۆیه هه‌ركه‌س پۆستێكی ده‌ست ده‌كه‌وت به عه‌قڵیه‌تی فرسه‌ت و غه‌نیمه‌ت مامه‌ڵه‌ی ده‌كرد و ئیرت وه‌ك كه‌سێكی به‌شدار و نزیك ل ه پێكهاته‌ی هه‌ردوو حكومه‌ت ب ه ناوی یه‌كێتی نیشتامنی و هاوبه‌شی نیشتامنی پێوه‌ر بۆ وه‌رگرتنی ئه‌م و هزاره‌ته ،یان ئه‌و پۆست ه و ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌ویرت له‌سه‌ر بنه‌مای چه‌ندی تێدای ه و چه‌ندی ماوه هه‌ڵسوڕانی تێدای ه ب ه ویستی خۆیان بوو، بۆی ه هه‌موو ئه‌و چه‌مكانه‌ی عێراقی نوێی له‌سه‌ر بنیات نرا خه‌ریك ه ده‌در ێ ب ه هه‌وادا و ده‌گه‌ڕێینه‌و ه بۆ ئه‌وه‌ی كێ ده‌توان ێ به مه‌نتیقی هێز خۆی بسه‌پێنێ. بۆی ه ئه‌وانه‌ی ئێستا هیچیان نه‌كرد بۆ چه‌سپاندنی دیموكراسیه‌ت و فیدراڵیه‌ت و حكومه‌تی یه‌كێتی نیشتامنی و هاوبه‌شی نیشتامنی ،ده‌یانه‌و ێ ئه‌و ه ب ه خه‌ڵك بڵێن، كه‌وات ه ئه‌وان ه مومكین نین و پێویسته بگه‌ڕێنه‌و ه بۆ حكومه‌تی زۆرینه ،واته ك ێ زۆرینه‌ی كورسی ب ه فشار و ویژدان كڕین و به‌كارهێنانی هێزی سه‌ربازی‌و شكاندنی بازووه‌كان به‌ده‌ست هێنا ،ئیرت ئه‌و ه حكومه‌ت بگرێت ه ده‌ست و ئه‌وانی دیكه‌ش با موماره‌سه‌ی مافی خۆیان بكه‌ن وه‌ك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن ل ه ژێر سه‌پاندنی هه‌یمه‌نه‌ی هێز و ب ه ئاتاقی به‌ده‌ستووریكردنی ئه‌و عێراقه‌ی تووشی ره‌شبینی كرا ل ه دیموكراسه‌تێكی راسته‌قینه. ئێستا ب ه ناوی حكومه‌تی زۆرینه‌وه بگه‌ڕێینه‌و ه بۆ پێكهاته‌یه‌ك‌و له‌ناو ئه‌و پێكهاته‌یه‌شدا الیه‌نێك و له‌ناو الیه‌نه‌كه‌شدا هێڵێكی تایبه‌ت ته‌واوی ده‌سه‌اڵت و سه‌روه‌تی ئه‌م عێراق ه كۆنرتۆاڵ بكات، حكومه‌تی زۆرین ه بۆ سه‌رده‌مێك گونجاو ه كه هه‌موو كێشه‌كان چاره‌سه‌ر كرابێت و متامنه گ هڕابێته‌و ه بۆ هه‌موو پێكهاته‌كانی و خه‌ڵك دڵنیابووب ێ ل ه پابه‌ندبوونی به‌و چه‌مكانه‌ی عێراقی نوێی له‌سه‌ر دامه‌زراوه‌ته‌وه.
* په‌رله‌مانتاری پێشووی عێراق.
دیجلە ،لەو ناوچانەى زۆرینەى کوردن چاو دەگێڕێت .فۆتۆگراف :وەرگیراوە
«عه‌بدولئه‌میر زه‌یدی سه‌رپه‌رشتی پرۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كان ده‌كات»
«دیجله» رووى له جه‌له‌وال و خانه‌قینیشە شڤان جه‌باری عومه‌ر ئاواره ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ره‌شید ئه‌فسه‌رێكی كوردی سوپای عێراق كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكرێت ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ماوه‌یه‌كه هێزه‌كانی سوپای عێراق له ناوچه‌كانی ده‌وروبه‌ری ناحیه‌ی سه‌عدییه و ڕێگای ئیامم وه‌یس به زۆری به‌دی ده‌كرێن ،بێ ئه‌وه‌ی هیچ بیانویه‌ك هه‌بێت بۆ به‌رده‌وامبوونی س��ووڕان �ه‌وه‌ی ئه‌و هێزانه ،له كاتێكدا ناوچه‌ی باشووری شاره‌بان ناوچه‌یه‌كه گرووپه چه‌كداره‌كان هێشتا چاالكییان به‌رده‌وامه تێیدا» .ئه‌و ئه‌فسه‌ره كورده هیوای خواست سه‌ركردایه‌تی كورد به جددیی ئاگای له هه‌ڵسوكه‌وتی سوپای عێراق بێت له ماوه‌ی داهاتوودا و ژیرانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ هه‌ر پێشهاتێك بكات. سێڕیانی ئیامم وه‌ی��س ،شاره‌كانی خانه‌قین (سه‌عدییه و جه‌له‌وال) به‌یه‌ك ده‌بستێته‌وه و رێگای م �ه‌رزی سنوری مونزرییه‌ی نێوان ئێران و عێراقه رێژەی
نه‌ته‌وه‌ی كورد له هه‌ردوو ناحیه‌ی جه‌له‌وال و سه‌عدیی ه سااڵنێكه ب ه شێوه‌یه‌كی به‌رچاو به‌ره‌و كه‌مبوونه‌وه ده‌ڕوات ،به هۆی ك��رده‌وه تیرۆریستییه‌كانەوە كه كراوه‌ته سه‌ریان. له لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ ڕۆژنامه‌ی ب�هی��ان ،دكتۆر ئه‌مین عه‌زیز ج �ه‌واد، پارێزگاری سه‌اڵحه‌دین به وه‌كاله‌ت، ڕای��گ�هی��ان��د «ئ���ه‌وان وه‌ك���و پارێزگای سه‌اڵحه‌دین له‌گه‌ڵ بوونی هێزه‌كانی ئۆپه‌راسێونی دیجله نین له سنووری پارێزگاكه‌یان ،ته‌نانه‌ت پێیان باش نییه ل�ه ژێ��ر ده‌س �ه‌اڵت��ی فه‌رمانده‌یی ئه‌و هێزه‌دا بن و هاتنی ئ�ه‌و هێزه‌ش بۆ سنووری پارێزگاكه‌یان ره‌تده‌كه‌نه‌وه». هه‌روه‌ها وتیشی «پارێزگای سه‌اڵحه‌دین به سه‌رجه‌م پێكهاته‌كانیه‌وه پێیان باش نییه هێزێك به ناوی ئۆپراسیۆنه‌كانی دیجله له سنووری پارێزگاكه‌دا هه‌بێت، هه‌بوونی ئ �ه‌و ه��ێ��زه‌ش ل �ه‌و سنووره مه‌رامێكی سیاسی ل ه پشته‌وه‌یه نه‌ك بۆ پاراستنی ناوچه‌كه هاتبێت ،كه ڕە‌نگه ئاكامی خراپی لێبكه‌وێته‌وه و ببێته مایه‌ی
مه‌ترسی بۆ سه‌ر ناوچه‌كه». پارێزگاری سه‌اڵحه‌دین به وه‌كاله‌ت ئاماژەی به‌وه كرد «پاریزگای سه‌اڵحه‌دین پێویستی به هێزێك نییه بیپارێزێت و خۆی خاوه‌ن ده‌سه‌اڵت و هێزه و له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌دا نین ئۆپراسیۆنه‌كانی دیجله پاراستنی پارێزگاكه‌مان بگرێته ئه‌ستۆی خ��ۆی و ه��ه‌ر ب��ڕی��ارێ��ك ل��ه‌و ڕووه‌وه ده‌ربچێت ،وه‌كو پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ره‌تی ده‌كه‌ینه‌وه و كاری پێناكه‌ین». (ب��هی��ان) ه �ه‌وڵ��ی دا په‌یوه‌ندی به عه‌بدولئه‌میر زه‌ی��دی ،فه‌رمانده‌یی هێزه‌كانی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی دیجله‌وە بكات ،به‌اڵم به بیانووی ئه‌وه‌ی ژماره‌كه‌ی به په‌یامنێره كورده‌كان نادات ،نه‌مانتوانی په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی پێوه بكه‌ین. محه‌مه‌د سعود ،به‌رپرسی به‌ره‌ی ت��ورك�مان��ی ل�ه ناحیه‌ی ق�ه‌ره‌ت�ه‌پ�ه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «پێموایه سه‌ردانی زه‌ی���دی سه‌ردانێكی ئاساییه و هیچ م هرامێكی سیاسی به‌خۆوه نه‌بینیوه، وه‌ك له كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندن باسی ل��ێ��وه ك����را» ،ل��ه وه‌اڵم����ی ئ��ه‌وه‌ش��دا
ك��ه ئ��ای��ا ب�ه‌رپ��رس��ێ��ك��ی س���ه‌رب���ازی چ په‌یوه‌ندییه‌كی ب �ه پێشكه‌شكردنی پ��رۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كانه‌و ه هه‌یه، به‌رپرسه‌كه‌ی ب��ه‌ره‌ی توركامنی وتی «م���ن ن��اڵ��ێ��م ئ���ه‌و ه��ات��وو ه پ���رۆژەی خ��زم��ه‌ت��گ��وزاری��ی�مان ب���ۆ ده‌ك����ات، عه‌بدولئه‌میر زه‌ی��دی له كۆبوونه‌وه‌كه پێامنی وت ك ه ئه‌و سه‌رپه‌رشتی پرۆژەكان ده‌ك��ات ،چونكه له پرۆژەكانی ساڵی 2011و 2012زیاتر له شانزه پــرۆژەی خزمه‌تگوزاریی بۆ ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په ده‌رچ��ووه ،ب�ه‌اڵم تاكو ئێستا هیچ له‌و پرۆژانه جێبه‌جێ نه‌كراون». ب��ۆ زانینی هه‌ڵوێستی ئه‌ندامه كورده‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای دیاله، چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندیامن به (زه‌ینه‌ب حه‌سوفی)یەوە كرد ،دوای چاوه‌ڕوانییه‌كی چه‌ند كاتژمێرێك به ته‌له‌فۆن و به نامه‌ش وه‌اڵمی په‌یوه‌ندییه‌كانی نه‌دایه‌وه ،له‌م پرسه هه‌ستیاره. ناحیه‌ی قه‌ره‌ته‌په ئێستا سه‌ر به قه‌زای خانه‌قینه و له هه‌ر سێ پێكهاته‌ی نه‌ته‌وه‌ی (كورد و عه‌ره‌ب و توركامن)
و ل ه دوو مه‌زهه‌بی (سوننه و شیعه) پێكهاتوون و ژماره‌ی دانیشتوانی نزیكه‌ی 15ه هزار كه‌س ده‌بن. ئه‌م جموجواڵنه‌ی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی دیجله ك���اردان���ه‌وه‌ی ج��ی��اوازی الی هاوواڵتیان لێكه‌وتووه‌ته‌وه ،له‌وباره‌یه‌وه ڕاگه‌یانكار فه‌رمان كاكی تێڕوانینی خۆی به (به‌یان) وت كه پێیوایه «ته‌نها بۆ ئاشوبه و زۆر ناده‌ستووری و نایاساییه، ده‌بوو به‌ر له هاتنی سه‌ركردایه‌تی كورد به‌ره‌نگاریان ببونایه‌ته‌وه» ،هاوواڵتی لوقامن سه‌عیدیش له كه‌ركووك ده‌ڵێت «ل �ه دوای ڕووخ��ان��ی ڕژێ��م��ی پێشوو ی��ه‌ك ع���ه‌ره‌ب ل �ه ش��اره‌ك �ه نه‌مابوو، س�ه‌رك��رده‌ك��ان��ی ك��ورد هه‌موویانیان هێنایه‌وه و له ب�ه‌غ��داش پێشمه‌رگه پ��اس �ه‌وان��ی س �ه‌رك��رده‌ك��ان��ی ع�ه‌ره‌ب��ی ده‌كرد ،ئێستاش هیچ بایه‌خێك بۆ كورد دانانرێت ،داوا ده‌كه‌ین سه‌ركردایه‌تی ك��وردی تۆزێك ئازایه‌تی بنۆێنن ،هیچ مه‌عقول نییه به‌ئێستاشه‌وه ناتوانین به جلی كوردییه‌وه به ئاره‌زووی خۆمان له ناوشاردا بسوڕێینه‌وه».
پێكهات ه سیاسییه‌كان شكست به هه‌وڵه‌كانی تاڵه‌بانی ده‌هێنن راپۆرت :محه‌مه‌د جه‌مال به‌شێك له پێكهاته سیاسییه‌كانی ع��ێ��راق ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ش��ك��س��ت به ه �ه‌وڵ �ه‌ك��ان��ی ت��اڵ�ه‌ب��ان��ی بێنن ب��ۆی ئاشته‌وایی نیشتیامنی و كه‌سایه‌تییه‌كان له‌و باره‌یه‌وه ره‌خنه ده‌گرن. س��ه‌ع��د م �ه‌ت��ڵ �ه‌ب��ی ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌سه‌ر لیستی ده‌وڵ��ه‌ت��ی ی��اس��ا ،هه‌رێمی كوردستان به‌و ه تۆمه‌تبار ده‌ك��ات كه قه‌یرانی سیاسیی به‌غدای بۆ بهرژەوهندی خ��ۆی به‌كارهێناوه ،ئاماژەشی به‌وه ك���ردووه مه‌سه‌له‌ی پێشمه‌رگه بۆیه چ��اره‌س�ه‌ر نابێت ،چونكه په‌یوه‌ست نین به هێزه ئه‌منییه‌كانی عێراقه‌وه،
ئه‌وه‌ش پێچه‌وانه‌ی ده‌ستووره ،مه‌تڵه‌بی وتوشیه‌تی «پشكی هه‌رێمی كوردستان ل�ه ب��ودج �هی عێراقدا و داواك��اری��ی زیادكردنی له‌ژێر رۆشنایی نه‌بوونی ئاماری دانیشتوان ،گرفتێكی گه‌وره‌یه و پێویسته به یه‌كسانی دابه‌ش بكرێت». ب��ه‌ه��ا ئ���ه‌ع���ره‌ج���ی س��ه‌رۆك��ی كوتله‌ی سه‌درییه‌كان پێیوایه «هیچ نییه‌تێك راسته‌قینه نییه ل�ه الی�ه‌ن كوتله سیاسییه‌كانه و به‌رپرسانه‌وه بۆ نه‌هێشتنی ناكۆكییه سیاسییه‌كان» .ریاز زه‌ید ،په‌رله‌مانتاری كوتله‌ی (ئه‌حرار) یش ره‌خنه له كورد ده‌گرێت و ده‌ڵێت «ئ��ه‌وان كۆمه‌ڵێك داواكارییان هه‌یه ك ه پێچه‌وانه‌ی ده‌ستووره ،ئه‌وه‌ش له ب �ه‌رژەوه‌ن��دی ك��اری سیاسیی عێراقدا
نییه» ،پێشیوایه «پێداگری كورد له‌سه‌ر ئه‌و داواكارییانه‌ی ده‌بێته هۆكارێك بۆ نه‌گه‌یشتنه ئه‌نجامی كۆبوونه‌وه‌ی نیشتیامنی». ئه‌و لێدوانانه له كاتێكدایه ،به‌شێك له‌و الیه‌نه سیاسییانه‌ی له عێراقدان، هه‌وڵی به‌رده‌وام ده‌ده‌ن بۆ شكستهێنان ب �ه‌و پ��رۆژەی �هی تاڵه‌بانی ده‌یه‌وێت ئه‌نجامی بدات ،به‌اڵم له هه‌مان كاتدا كه‌سانێك ه��ه‌ن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ن كه پرۆژەكه سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت. شلێر ع��ه‌زی��ز ،پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اری هاوپه‌یامنی كوردستانییش ،ده‌ڵێت «هاوپه‌یامنی كوردستانی پێداگری ده‌ك����ات ل��ه‌س��ه‌ر جێبه‌جێكردنی رێكه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر» ،ئاماژەش به‌وه
ده‌ك��ات «ئ�ه‌گ�ه‌ر كاتێك داب�نرێ��ت بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یرانه‌كان ،ئه‌وا گرفته‌كان نامێنن ،ب���ه‌اڵم ئ �ه‌گ �ه‌ر وان�ه‌ك��رێ��ت، ئ���هوا ت��ا ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی داه��ات��ووش قه‌یرانه‌كان ب���ه‌رده‌وام ده‌ب��ن» .نوره سامل ،په‌رله‌مانتاری لیستی عێراقیه‌ش رایگه‌یاند «هاوپه‌یامنی نیشتیامنی قایل نابێت ب �ه‌وه‌ی به‌نده‌كانی رێكه‌وتنی هه‌ولێر له‌نێو به‌نده‌كانی كۆبوونه‌وه‌ی نیشتیامنییدا بێت ،كه تا ئێستا خاڵه‌كانی نه‌بیرناوه» ،هه‌روه‌ك محه‌مه‌د كه‌ربولی له هه‌مان لیست چه‌ند خاڵێك ده‌خاته روو بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كان ،له‌وانه: «گفتوگۆی نیشتیامنی و كۆبوونه‌وه‌ی مالیكی و ع���ه‌الوی و ب � ه چ��اودێ��ری سه‌رۆككۆمار ،هه‌روه‌ها كۆبوونه‌وه‌ی
چوارقۆڵیی (تاڵه‌بانی ،مالیكی ،عه‌الوی و بارزانی) و جێبه‌جێكردنی رێكه‌وتننامه‌ی هه‌ولێر». به‌اڵم ئیحسان عه‌وادی له لیستی هاوپه‌یامنی نیشتیامنی رای جیاوازی هه‌یه ،ه �ه‌روه‌ك به تۆڕی راگه‌یاندنی عێراقی راگه‌یاندووه «له چه‌ند رۆژی داهاتوودا رێكه‌وتنێكی گرنگ ئاشكرا ده‌كرێت» .عه‌باس به‌یاتیش له ئیئتیالفی ده‌وڵ �ه‌ت��ی یاسا هه‌مان رای هه‌یه و ده‌ڵێت «له هه‌فته‌ی داهاتوودا به‌غدا جموجوڵێكی سیاسیی فراوان به خۆیه‌وه ده‌بینێت ،به تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاستی هه‌رسێ سه‌رۆكایه‌تی و كوتله‌كان، بۆ تێپه‌ڕاندنی كۆمه‌ڵێك پرۆژەیاسا و رێكه‌وتن له‌سه‌ری».
7 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
بریكاری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه :مه‌گه‌ر ته‌نیا بۆ چایی خواردنه‌وه بچن بۆ واجب
پێشمه‌رگه‌یه‌ك :ئێم ه 20ڕۆژ له ماڵه‌وه‌ین ،بارزانییه‌كان 70 یه‌كه‌ی 70و 80هی یه‌كێتی و پارتیین ،یه‌كه‌ی 70سه‌ر ب ه هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستانی سه‌ر ب ه یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستانه ،یه‌كه‌ی 80یش سه‌ر به فه‌رمانده‌یی له‌شكری كوردستانی پارتی دیموكراتی كوردستانه .وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ه كاتێك لیوایه‌ك دروست ده‌كات له‌و هێزان ه خه‌ڵك ڕاده‌كێشێت ،به‌شێكیان بۆ خانه‌نشینین ،به‌شێكیان بۆ كه‌مئه‌ندام و به‌شێكیش بۆ ناو ڕیزه‌كانی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه. په‌یجور :سه‌اڵح ساالر هه‌ندێك له پێشمه‌رگه‌كانی پارتی ل ه لێدوانیاندا بۆ (به‌یان) سكااڵی زۆریان له ده‌ست حزبه‌كه‌یان كرد ،پێشمه‌رگه‌یه‌ك ده‌ڵێت «چه‌ند ساڵه من پێشمه‌رگه‌م چ �ه‌ك و فیشه‌ك و جل و كه‌لوپه‌لی سه‌ربازی به پ��اره‌ی خۆمان كڕیومانه، كه‌چی ڕۆژی مووچه‌وه‌رگرتن ئه‌گه‌ر یه‌ك فیشه‌كامن كه‌م بێت ده‌بێت به پاره‌ی خۆمان بیكڕینه‌وه». چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌كی دیكه‌ش كه نه‌یانویست ناویان باڵو بكه‌ینه‌وه ،وتیان «ئێمه سه‌ر به یه‌كه‌ی هه‌شتاین كه سه‌ر به پارتییه و جیاوازی زۆر و ناعه‌داله‌تی گ �ه‌وره له‌ناوماندا ده‌ك��ه‌ن ،بۆ منوونه ته‌نانه‌ت پێناسی پێشمه‌رگایه‌تییشامن بۆ ناكرێت ،ئه‌گه‌ر بچین سكااڵیه‌كیش الی به‌رپرسێك بكه‌ین هه‌ر به شه‌ق ده‌رمان ده‌كه‌ن ،ته‌نانه‌ت جارێك پێشمه‌رگه‌یه‌ك الی به‌رپرسێكی سه‌ربازی سكااڵیه‌كی ك��رد ،ڕێ��ك به قسه‌ی ناشیرین و پاڵ كرایه ده‌ره‌وه ،ئه‌مه له كاتێكدا هه‌میشه س���ه‌رۆك ده‌ڵ��ێ��ت :پێشمه‌رگه ڕێ��زی تایبه‌تیان هه‌یه». سه‌باره‌ت به سكااڵی ئه‌و پێشمه‌رگانه به‌یان په‌یوه‌ندی كرد به ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن ،بریكاری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه، ئه‌و وتی «شته‌كان به‌و شێوه‌یه نییه و ئێمه بۆیه ناسنامه‌یان بۆ ناكه‌ین چونكه ماوه‌یه‌كی تر ده‌یانخه‌ینه سه‌ر وه‌زاره‌تی
پێشمه‌رگه و جیاوازییش ناكرێت له نێوانیاندا». پێشمه‌رگه‌یه‌كی سه‌ر به یه‌كه‌ی 80كه له‌به‌ر باری ئه‌منی خۆی داوای كرد ن��اوی باڵو نه‌كرێته‌وه ،وتی «ئه‌و جیاوازییانه ڕوون و ئاشكران و له نێوان سۆرانی و بارزانییه‌كاندا جیاوازی زۆر ده‌كرێت ،بۆ منوونه ئێمه چه‌ك و فیشه‌ك و جلامن به پاره‌ی خۆمان كڕیوه ،كه‌چی ئ��ه‌وان ح��زب ب��ۆی ك��ڕی��ون» .بریكاری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه ،كه فه‌رمانده‌یه‌كی دیاری سه‌ربازیی پارتییه ،نكووڵی له‌وه ناكات كه چه‌كیان به پێشمه‌رگه‌كان كڕیوه ،به‌اڵم جیاوازیكردنی ڕه‌تكرده‌وه. ئه‌و وتی «هه‌رچه‌نده ئه‌و دوو یه‌كه‌یه سه‌ر به حزبن ،نه‌ك حكومه‌ت ،به‌اڵم ڕاسته خۆیان چه‌ك و فیشه‌كیان كڕیوه و چه‌كه‌كانیشیان ب��ووه‌ت��ه موڵكی حزب و سبه‌ینێش هه‌ر به‌و چه‌كه‌وه ده‌خرێنه سه‌ر وه‌زاره‌تی
پێشمه‌رگه ،بۆیه ئه‌گه‌ر یه‌ك فیشه‌كیان كه‌م بێت حه‌قی خۆیه‌تی پێیان بكڕنه‌وه، چونكه خۆ شه‌ڕ نه‌بووه تا بیته‌قێنن».
پێشمه‌ر گه‌یه‌كی دیكه ده‌ڵێت «ئێمه 20 ڕۆژ له ماڵه‌وه ده‌بین و 10 ڕۆژ واجب ده‌گرین ،به‌اڵم سوپای ب��ارزان 70ڕۆژ له ماڵه‌وه‌ن و 10ڕۆژ واجب ده‌گ��رن و واجبه‌كه‌شه‌یان هه‌ر له ناوچه‌كه‌ی خۆیانه، بۆیه دڵنیاین كه جیاوازی سۆرانییه‌كان ده‌ك��رێ��ت له ن��او پ��ارت��ی��ی��دا» .ئ �ه‌ن��وه‌ری حاجی عوسامن له لێدوانیدا بۆ ڕۆژن��ام �هی به‌یان ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��ه‌و ه����ه‌واڵ����ه س�������ه‌ر
ل �ه‌ب �ه‌ری ڕاس��ت نییه ،ب��ۆ من��وون�ه من س��ۆران��ی و ش��اره‌زووری��م و بریكاری وه‌زاره‌ت���ی پێشمه‌رگه‌شم له‌سه‌ر لیستی پارتی ،ئیرت جیاوازی چی؟ ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی ئه‌و قسانه‌یان كردووه ڕاست ده‌كه‌ن كه پارتی جیاوازی سۆرانی و بادینانی ده‌كات، عه‌یب و شووره‌ییه چه‌ك بۆ پارتی بكه‌نه‌شان ،به‌اڵم دڵنیابه كه وا نییه» .سه‌باره‌ت به جیاوازی واجبگرتنه‌كه‌شیان ناوبراو وتی «ئێمه وه‌ك وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه لیوای خۆمان هه‌یه و له سنووری ن���اوچ���ه ج��ێ��ن��اك��ۆك �ه‌ك��ان واجبیان پێ ده‌گرین ،ئیرت ئه‌وه‌ی پێشمه‌رگه‌ی ئه‌و دوو یه‌كه‌یه‌یه هیچ واجبێكیان نییه و مانگی ج�����ارێ�����ك ی���ان زی��ات��ر س �ه‌رێ��ك��ی
كه‌سنه‌زان و شوێنه‌كانی تر ده‌ده‌ن، بۆ وه‌رگتنی مووچه» .هه‌روه‌ها ئه‌و له وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ی (به‌یان) ده‌رباره‌ی جیاوازی ڕۆژی واجبگرتنه‌كانیان وتی «واجبی چی ،ته‌نیا بۆ چایی خواردنه‌وه ده‌چ���ن ،ده‌ن��ا ك��وا واج��ب��ی��ان هه‌یه و هه‌موویان له ماڵه‌وه‌ن». به وته‌ی پیشمه‌رگه‌كان ته‌نانه‌ت فیشه‌كیان پێ نادرێت و به‌ته‌ماشن سبه‌ینێ به‌رانبه‌ر به ئۆپه‌راسیۆنی دیجله بوه‌ستنه‌وه به بێ فیشه‌ك ،به‌اڵم ئه‌نوه‌ری حاجی عوسامن ده‌ڵێت« :یاخوا شه‌ڕ نه‌بێته‌وه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ڕوویدایه‌وه ،من و شێخ جه‌عفه‌ر به‌رپرسیارین له‌وه‌ی فیشه‌ك بۆ ئه‌وان دابین بكه‌ین ،ده‌ترسم سندووقێك فیشه‌كیان پێ بده‌ین كه‌چی هه‌ر ڕابكه‌ن ،چونكه ئه‌و جۆره كه‌سانه ب����اوه‌ڕی����ان به
حزبه‌كه‌یان نییه ،بۆیه وا ده‌ڵێن». ده‌رب�����اره‌ی ل��ی��واك��ان��ی س��ه‌ر ب ه وه‌زاره‌ت و چاره‌نووسی پێشمه‌رگه‌ی حزبه‌كان ،به‌یان ئه‌و پرسیاره‌ی ئاڕاسته‌ی ئ �ه‌ن��وه‌ری حاجی ع��وس�مان ،بریكاری وه‌زاره‌ت���ی پێشمه‌رگه ك��رد ،ئ�ه‌و وتی «ده‌بێت هێزه‌كانی حزبه‌كان له پارتی، یه‌كێتی ،حسك ،شیوعی ،ئیسالمییه‌كان، واته ئه‌وانه‌ی له شاخ هێزیان هه‌بووه، بخرێنه س �ه‌ر وه‌زاره‌ت����ی پێشمه‌رگه و بكرێنه هێزی حكومه‌ت .ئه‌مه‌ش له‌به‌ر كه‌می بودجه‌كه‌مان ورده‌ورده وه‌ری��ان ده‌گرین ،تا ئێستا 12لیوامان ڕێكخستووه و سه‌رۆكی هه‌رێمیش وه‌ك سه‌رۆكی هێزه چه‌كداره‌كان فه‌رمانی ده‌رك��ردووه تا هه‌موومان ســــه‌ربازی ئه‌م واڵته بین». ده‌رب���������اره‌ی پ��ێ��ش��م��ه‌رگ��هی ه��ێ��زه ئیسالمییه‌كانیش ئ��ه‌و وتی پێشمه‌رگه‌كانیان «ئیسالمییه‌كانیش خ��ان�ه‌ن��ش��ی��ن ده‌ك���هی���ن ،ب��ۆ من��وون �ه ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی ئیسالمیی 350تا 500 كه‌سامن بۆ خانه‌نشین كردوون ،به پله‌ی لیوا بۆ خ��واره‌وه تا عه‌ریف و سه‌رباز، كۆمه‌ڵیش به هه‌مانشێوه مافی خۆیانه پێشمه‌رگه‌كانیان خانه‌نشین بكه‌ین و له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ و بزووتنه‌وه له بنه‌ڕه‌تدا ی�ه‌ك ح��زب ب��وون ،ئێمه ناوه‌كانیان ب���ه‌رواردی لیستی كۆنیان ده‌كه‌ینه‌وه و ن��اوی ه �ه‌ردوو حزبه‌كه ده‌بێت له لیستی كۆنی بزووتنه‌وه‌ی ئه‌وكاتدا هه‌بووبێت ،ئه‌وجا كاریان بۆ ده‌كرێت».
ته‌نانه‌ت سوپای پاسدارانیش زه‌وییه‌كانیان ده‌فرۆشن
كوردانی باشوور به‌لێشاو ل ه ئێران موڵك دەکڕن راپۆرتی :فازڵ حاجی محه‌مه‌د دابه‌زینی به‌های مته‌ن سه‌ره‌كیرتن هۆكار ه بۆ كردنه‌وه‌ی ده‌رگ��ای كڕین و فرۆشتنی موڵك ل ه واڵتی ئێران ،ئه‌م ه وته‌ی سه‌رجه‌می ئه‌و كڕیار ه كوردانه‌ی كوردستانی باشوور و فرۆشیار ه ئێرانییه‌كانه ،كاتێك ك ه پرسیاری هۆكاری كڕین و فرۆشتنی موڵكه‌كانیان لێده‌كه‌یت. (ع ـ و) ك ه دانیشتووی شارۆچكه‌ی مه‌ریوان ه ل ه گه‌ڕه‌كی سه‌ردۆشییه‌كان سێ پارچ ه زه‌وی هه‌ریه‌ك به‌ڕووبه‌ری 120م3 فرۆشتوو ه ب ه (أ ـ ع) ك ه ل ه كوردستانی عێراقه‌و ه تایبه‌ت بۆ كڕینی موڵك سه‌ردانی ئێرانی ك��ردووه ،ناوبراو ئه‌و سێ پارچه زه‌وییه‌ی ب ه بڕی 11ملیۆن مته‌ن كڕیوه، فرۆشتنی موڵك به‌تایبه‌تی ب ه كوردانی كوردستانی باشوور بووه‌ت ه دی��ارد ه و ته‌نانه‌ت هه‌موو جۆر ه موڵكه‌كانی وه‌ك زه‌وی و خانوو و دوك��ان و به‌ش ه بازاڕ و باخ و بێستانی گرتووه‌ته‌وه( ،ل ـ ڕ) هاوواڵتییه‌كی باشووری كوردستانه ،كه حه‌زلێبوونی ل ه باخ‌و بێستانی گونده‌كانی ئێران گه‌یاندویه‌تیی ه گوندی قه‌اڵجێی نزیك ش��اری م�ه‌ری��وان ،باخێكی پڕ ل ه میوه‌ی
هه‌مه‌جۆری ل ه نزیك گوندی باراماوا كڕیوه، ك ه ڕووبه‌ره‌كه‌ی سێ دۆمن ه و ته‌نیا دوانزه ملیۆن مته‌نی پێداو ه و زۆر دڵخۆش ه به‌وه‌ی یه‌كێك ل ه هیوایه‌ته‌كانی هاتووه‌ت ه دی. ئوستان (پارێزگا)ی كوردستانیش (ش��اری سنه) ب��ه‌ده‌ر نیی ه ل ه كڕین و فرۆشتنی موڵك ،له‌وێ كڕین و فرۆشنت
شارى سنە .فۆتۆگۆاف :ماڵپەرى سنندج
زه‌وی‌و خانووی تێپ هڕاندوو ه و كورده‌كانی كوردستانی باشوور دوكان و به‌ش ه بازاڕ ده‌كڕن ،هاوواڵتییه‌ك ك ه خاوه‌نی بازاڕێكی سێ نهۆم ه و ده‌كه‌وێته گه‌ڕه‌كی 25ی ئه‌و شاره ،ئه‌و موڵكه‌ی ب ه 360ملیۆن مته‌ن فرۆشتوو ه ب ه كوردێكی كوردستانی باشوور. نووسینگ ه (پونگا)كانی واڵتی ئێرانیش
هه‌ست به‌و ه ده‌كه‌ن ل ه ئێستادا كوردانی باشوور سه‌ریانكردووه‌ت ه كڕینی موڵك ل ه واڵت�ه‌ك�هی��ان ،مامۆستا ح�هی��ده‌ر كه دانیشتووی شاری سلێامنییه ،خانوویه‌كی هه‌شتا مه‌تری دوو نهۆمی ل ه دارسه‌یران كڕیو ه ب ه 36ملیۆن مته‌ن ،ك ه ئه‌م موڵكه‌ی ل ه یه‌كێك ل ه نووسینگه‌كانی ئه‌و شاره
ك��ڕی��وه ،له ه �ه‌م��ووی سه‌یرتر ئه‌وه‌ی ه پاسدارانیش كاتێك ك ه زه‌وییان به‌سه‌ردا دابه‌شده‌كرێت و زه‌وییه‌كانیان ب ه زه‌وی پاسداران ده‌نارسێت ،هه‌ر زوو ل ه بیری فرۆشتنیدان( ،زانا .م) الوێكی كوردستانی باشوور ه و ل ه ئێستادا سه‌رقاڵی كاروباری خوێندن ه ل ه ئێران ،زه‌وییه‌كی تاپۆداری
پاسدارانی ل ه مه‌ریوان كڕیو ه ب ه 25ملیۆن مته‌ن ،ئه‌و ب ه ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌گه‌ر پ��اره‌ی ترم به‌ده‌سته‌و ه ببوایه، زۆرێك ل ه موڵكی ترم ل ه شار ه گه‌وره‌كانی ئێران ده‌كڕی». ئه‌وه‌ی جێگه‌ی پرسیار ه ئایا مامه‌ڵه‌ی ئه‌و كڕین‌و فرۆشتن ه تا چه‌ندێك زه‌مانه‌تی هه‌ی ه و كورده‌كانی باشوور چۆن ده‌توانن جارێكی تر كڕین و فرۆشتنی پێو ه بكه‌ن؟ له‌و باره‌یه‌و ه (دڵشاد میرانی) ك ه یه‌كێك ه له گه‌نجه‌كانی دانیشتووی شاری سلێامنی و شار هزایی ل ه ده‌ستووری ئه‌و واڵته‌دا هه‌یه، بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ده‌ڵێت «هیچ كڕین و فرۆشتنێك ناكرێت به‌ناوی كه‌سێكه‌وه ك ه ب ه ناسنام ه و ڕه‌گه‌زنام ه ئێرانی نه‌بێت، به‌اڵم نووسینگه‌كانی ئێران بۆ هه‌ر كڕین‌و فرۆشتنێك به‌ڵێننامه‌یه‌ك ل ه نێوان كڕیار و فرۆشیاردا ده‌نووسن و شاهید وه‌رده‌گرن ل ه ه �ه‌ردووالو موڵكه‌ك ه ده‌كه‌ن به‌ناوی كه‌سێكی ئێرانی ك ه خزم ،یان كه‌سوكاری كڕیار ه عێراقییه‌كه‌ی ه و ئه‌و نوورساو ه له رووی دادگاو ه حسابی بۆ ده‌كرێت‌و مافی كڕیاری تێیدا پارێزراو ه و ده‌شتوانێت به ئاماده‌بوونی خۆی جارێكی تر كڕین و فرۆشتنی پێو ه بكات».
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
بارام ڕەزایی سەرۆکى ڕەوىت جیابووەوە لە کاىت خویندنەوەى وتارێکیدا .فۆتۆگراف :تایبەت بە بەیان
«ئه‌وان هه‌ر خه‌ریكی تاوڵ ه و سه‌یری جومونگن» كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان بوو به دوو كه‌رته‌وه كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران ،له‌ناو حزبه‌كانی كوردستانی ڕۆژهه‌اڵتدا زۆرترین په‌رتبوونی به‌خۆو ه بینیوه ،مانگی تشرینی یه‌كه‌می ڕابوردوو له‌تبوونێكی دیكه ڕووی ل ه كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان كرد ،ئه‌و باڵه به‌ڕێبه‌ریی بارام ڕه‌زایی كه یه‌كێك ه له سه‌ركرده دیار و چاالكه‌كانی كۆمه‌ڵه، جیابووه‌وه ،ناوبراو ساڵی ڕابوردوو له‌گه‌ڵ ژماره‌یه‌كی زۆر ل ه هاوبیرانی ل ه كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان ،ك ه عومه‌ر ئێلخانیزاده سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات، جیابووه‌وه ،پاش ماوه‌یه‌كی كه‌م له‌گه‌ڵ حزبێكی دیكه‌ی كۆمه‌ڵه به‌ناوی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان ،كه عه‌بدوڵاڵی موهته‌دی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كات ،یه‌كیان گرت ،ئه‌م یه‌كگرتنه‌ش یه‌ك ساڵ زیاتری نه‌خایاند و ڕۆژی 2012/10/23جیابوونه‌وه‌ی خۆیان ڕاگه‌یاند. په‌یجور :سه‌اڵح ساالر
ڕۆژی 10/23سكرتاریه‌تی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان ڕاگه‌یه‌نراوێكی ده‌رك���رد و تێیدا ب��ڕی��اری ده‌رك��ردن��ی ب���ارام ڕەزای���ی ڕاگ�هی��ان��د .ل�ه به‌شێكی ڕاگه‌یه‌نراوه‌كه‌دا هاتووه« ،به پێویستی ده‌زانین ڕوونی بكه‌ینه‌وه كه كاك بارام ڕەزایی له ڕۆژی 29ی مانگی سێپتامربی ڕاب���وردوو ،وات�ه نزیكه‌ی مانگێك له‌وه پێش ،له نامه‌یه‌كدا ئیستیعفای خۆی له ئه‌ندامه‌تیی كۆمه‌ڵه ڕاگه‌یاندووه و له‌و كاته‌وه ناوبراو هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی حیزبی به كۆمه‌ڵه‌وه نه‌ماوه ،هه‌ر بۆیه‌ش كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی كۆمه‌ڵه به‌و ئه‌نجامه گه‌یشت كه كاك بارام ڕەزایی ناتوانێ له ڕیزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌دا درێژە به كار بدات و باشرت وای �ه ئیستعفاكه‌ی لێ قبووڵ بكرێت .له هه‌مانكاتدا نه‌مان ویست كه ئه‌و بابه‌تانه‌ی لێ گه‌وره كه‌ینه‌وه و بۆ پاراستنی كه‌سایه‌تیی خۆی داوامان لێكرد بچێته‌وه ده‌ره‌وه‌ی واڵت و ته‌نانه‌ت قه‌وملان پێدا كه ژیانی دابین ده‌كه‌ین و ئه‌ویش قبووڵی كرد و ماوه‌یه‌ك پێش ئێستا ڕەوانهی ده‌ره‌وه‌ی واڵت كرا».
له‌الیه‌كی دیكه‌وه پاش یه‌ك ڕۆژ ،ل ه 24ی ترشینی یه‌كه‌م ،باڵی بارام ڕەزایی به‌یاننامه‌یه‌كیان به ن��اوی (هاوڕێیانی ڕەوتی زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان)ـه‌وه ده‌ركرد ،له به‌شێكی ئه‌و به‌یاننامه‌یه‌دا ئ�ه‌وان ده‌ڵێن «ه�ه‌روه‌ك ئ��اگ��ادارن م��اوه‌ی�ه‌ك پێش ئێستا ،ئێمه كۆمه‌ڵیك له كادر و ئه‌ندامانی ڕەوتی زۆری��ن �هی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان ،به ئ�ه‌وپ�ه‌ڕی س�ه‌داق�ه‌ت و نیه‌تی پاكه‌وه ،له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕ (باڵی عه‌بدوڵاڵی موهته‌دی) یه‌كامن گرته‌وه .به‌اڵم هێشتا ساڵێك به‌سه‌ر ئه‌و یه‌كگرتنه‌ویه‌دا نه‌گوزه‌را كه نیه‌تی كاك عه‌بدوڵاڵ و هاوڕێیانی بۆمان ڕوون ب���ووه‌وه ،بۆیه ئ �ه‌وه ماوه‌یه‌كی زۆره ته‌سفیه و په‌راوێزخستنی هاوڕێیانی ئێمه ده‌ستی پێكردووه و تا ئێستاش هه‌ڕەشه و تۆقاندنی هاوڕێیامنان له الیه‌ن ئه‌وانه‌وه به‌رده‌وامه و هه‌موو فه‌زایه‌كی دیالۆك و قسه‌كردن داخراوه». ئ���ه‌م ج��ی��اب��وون��ه‌وه‌ی��ه ئومێدی ی��ه‌ك��گ��رت��ن��ه‌وه‌ی ت��ێ��دا ن��ه‌م��ا ،بۆیه پ��اش ه�ه‌ف��ت�هی�ه‌ك ب��اڵ��ی ج��ی��اب��ووه‌وه ڕاگه‌یه‌نراوێكی دیكه‌یان ب�ڵاوك��رده‌وه، باسیان له ئاماده‌سازیی بۆ كۆنفرانس ك��رد .له ئاگادارییه‌كه‌دا ئ�ه‌و گرووپه
ده‌ڵێن «ك��ادر و ئه‌ندام و پێشمه‌رگه و الیه‌نگران و دۆستانی كۆمه‌ڵه ،له ڕێگای ئ �ه‌م ن���وورساوه‌ی���ه‌وه ه�ه‌م��وو خه‌ڵكی كوردستان و الیه‌نه سیاسییه‌كان به گشتی و كادر و ئه‌ندام و پێشمه‌رگه و دۆستان و الیه‌نگرانی كۆمه‌ڵه به تایبه‌تی ئاگادار ده‌كه‌ین ،كه كۆمه‌ڵه ب�ه‌ره‌و كۆنفرانس ده‌چێت». وه‌ك نه‌ریتی ه��ه‌ر یه‌كێك له‌و حزبانه‌ی دیكه‌ی كوردستان كه په‌رتبوون و جیابوونه‌وه ده‌كه‌وێته نێوانیان ،ئه‌مانیش ده‌ستیان ك��رد به به‌یاننامه ده‌رك��ردن له‌سه‌ر یه‌كرت و به‌خشینه‌وه‌ی تۆمه‌ت به‌سه‌ر یه‌كدیدا ،كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێران ئه‌وه‌یان باڵو كرده‌وه كه بارام ڕەزایی له‌سه‌ر ڕەفتاری نه‌شیاو و هه‌ڵسوكه‌وتی دوور ل �ه پرنسیپ و ب�ه‌ه��اك��ان��ی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه ده‌رك��راوه ،له‌والشه‌وه باڵی جیابووه‌وه به به‌یاننامه‌یه‌ك كۆمیته‌ی ناوه‌ندی ئه‌و حزبه‌یان زه‌رب��ی سفر ك��رده‌وه و وتیان ئه‌وان ته‌نیا خه‌ریكی تاوڵه و ته‌ماشاكردنی درام�����ای ج��ۆم��ۆن��گ��ن ل���ه به‌شێكی به‌یاننامه‌كه‌یاندا ده‌ڵێن «ده‌كرێت ڕوونی بكه‌نه‌وه له ڕوانگه‌ی ئێوه‌وه (ڕەفتاری نه‌شیاو و هه‌ڵسوكه‌وتی دوور له پرنسیپ
و به‌هاكانی پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه) چییه؟ ئه‌گه‌ر ڕوونی نه‌كه‌نه‌وه ئه‌وا له به‌شی دووهه‌می ئه‌م وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌دا ئێمه بۆتان ڕوونده‌كه‌ینه‌وه. هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ی هه‌مان تۆمه‌ت، ب���ارام ڕەزای����ی ،س��ه‌رك��رده‌ی گ��رووپ��ی جیابووه‌وه بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان وتی «ئێمه خه‌باتی پێشمه‌رگانه و سیاسیامن ٣٣ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به یه‌كه‌وه ده‌ست پێكردووه ،له ڕوانگه‌ی ئه‌وانه‌وه سیفاتی پێشمه‌رگایه‌تی چییه؟ ئێمه به پرنسیپه‌وه باس له كێشه و گرفته‌كان ده‌كه‌ین و تۆمه‌تیش ناخه‌ینه پاڵ كه‌س». ناوبراو وتيشی «له ڕوانگه‌ی ئێمه‌وه له ناو ڕێكخراوێكدا كه ڕەخنه بڤه و ئامۆژگاری تاوانه زۆر سه‌یره كه باسیان لێوه بكرێت.باس له كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كراوه ،دیار نییه مه‌به‌ستی سكرتارییه‌تی ع��ه‌ب��دواڵ م��وه��ت �ه‌دی ك��ام كۆمیته‌ی ناوه‌ندییه ،ئه‌و كۆمیته‌یه‌ی كه سه‌رقاڵی ته‌ماشاكردنی درام���ای «جۆمۆنگه و به‌رده‌وام خه‌ریكی ته‌خته نه‌رده ،یان ئه‌و كۆمیته‌یه‌ی كه له جیاتی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌ركه‌كانی به‌رده‌وام له هه‌وڵی ده‌رچوون بۆ ئۆرووپا و ئیمتیاز وه‌رگرتندان؟!». ره‌زاي����ی وت��ي��ش��ی« :ل��ه كۆتاییدا ئامۆژگاریتان ده‌كه‌ین قه‌بره كۆنه‌كان
هه‌ڵمه‌ده‌نه‌وه ئه‌گینا بۆنه‌كه‌ی هه‌مووتان ده‌گرێته‌وه». ئه‌گه‌رچی دۆستانی هه‌ردووال هه‌وڵ و قسه‌ی خێریان له‌نێوانیاندا كرد ،به‌اڵم لێكرتازانه‌كه زۆر ل �ه‌وه گ�ه‌وره‌ت��ر بوو كه س��وودی هه‌بێت ،باڵی جیابووه‌وه په‌یتا په‌یتا ڕێنامیی بۆ یارانی خۆیان ده‌رده‌ك��ه‌ن و باڵی موهته‌دییش داوای پاراستنی یه‌كڕیزی و م��ان �ه‌وه له‌ناو كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕدا ده‌ك��ه‌ن ،ڕۆژی 10/25بارام ڕەزای��ی سه‌ركرده‌ی ڕەوتی جیابووه‌وه ئاگاداریی بۆ الیه‌نگرانی خۆی له كوردستان و هه‌نده‌ران باڵوكرده‌وه كه ڕیزه‌كانی ئه‌و حزبه به‌جێبهێڵن و وه‌رنه ده‌ره‌وه .چوار ڕۆژ پاش ئاگادارییه‌كه‌ی ن��اوب��راو پۆلێك ك��ادی��ر ك �ه ژم��اره‌ی��ان هه‌شت كه‌سبوو ،ڕیزه‌كانی حزبه‌كه‌يان به‌جێهێشت و خۆیان به باڵی بارام ڕەزایی ناساند. سه‌باره‌ت به‌و كێشه و گرفتانه‌ی ڕیزه‌كانی ئه‌و حزبه‌ی هه‌ڵته‌كاندووه، ڕۆژنامه‌ی به‌یان په‌یوه‌ندی به عه‌بدوڵاڵی موهته‌دی ،سكرتێری كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستانی ئێرانهوه كرد، ناو براو وتی «هیچ كێشه‌یه‌كامن نییه و ئێمه كۆمێنتامن له‌و باره‌یه‌وه نییه» .به‌اڵم بارام ڕەزایی سه‌ركرده‌ی ڕەوتی جیابووه‌وه
له وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌ی بۆچی زۆرترین په‌رتبوون ڕوو له ڕیزه‌كانی حزبی كۆمه‌ڵه ده‌ك���ات؟ بۆ به‌یان وت��ی «ه��ه‌ر چه‌ند كه بۆ هه‌موومان جێگای داخ �ه ،به‌اڵم كاتێك كه له ن��او حیزبێكدا سه‌رجه‌م ڕێگاكان بۆ چاره‌سه‌ری پرسه سیاسییه‌كان و گرفته ناوخۆییه‌كان داخ��راون ،هیچ ڕێگایه‌ك نامێنیته‌وه جیا له جیابوونه‌وه، ه��ۆك��اره‌ك��ان��ی ج��ی��اب��وون�ه‌وه‌ك��ان��ی ناو كۆمه‌ڵه له چه‌ند ساڵی ڕابوردوودا به‌وه ده‌زانم» .ده‌رباره‌ی یه‌كگرتنتان بۆچی و جیابوونه‌وه‌ش بۆچی ،نه‌فسی بوو ،یان فیكری؟ ڕەزایی ده‌ڵێت «هۆكاری سه‌ره‌كی ئێمه بۆ یه‌كگرتنه‌وه ،پته‌وكردنی ڕیزه‌كانی كۆمه‌ڵه و ده‌ربازكردنی ئ�ه‌وان له‌و بێ ده‌ره‌تانییه سیاسییه بوو كه تێیكه‌وتبوون، ب�ه‌اڵم ئ �ه‌وان ئه‌و یه‌كگرتنه‌وه‌یه‌یان له بهرژەوهندی خۆیان به‌كار هێنا و كه‌ڵكی سیاسییان لێوه‌رگرت .هۆكاری شه‌خسی و نه‌فسی له پرنسیپدا بۆ ئه‌و كه‌سانه ده‌گه‌ڕێته‌وه كه ده‌سه‌اڵت قۆرخ ده‌كه‌ن و تاكڕەوانه بڕیار له‌سه‌ر چاره‌نووسی حیزب ده‌ده‌ن». باڵی بارام ڕەزایی خۆیان به زۆرینه ده‌زانن؟ ده‌رب��اره‌ی ئه‌و پرسیاره ناوبراو وتی «به‌م زووانه دیاری ده‌كرێت زۆرینه كێیه و كام الیه‌ن ده‌توانن له ئه‌گه‌ری ئاڵوگۆڕی ئێران له ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان ده‌وری سه‌ره‌كی بگێڕێت» .هه‌روه‌ها ڕەزای��ی بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان ده‌رب��اره‌ی په‌یوه‌ندیی و شه‌رعیه‌تییان له‌الیه‌ن حزبه‌كانی دیكه‌ی كوردستانه‌وه ،وتی «ئێمه كه‌سانێكی نارساوین له بزووتنه‌وه‌ی ڕەوای نه‌ته‌وه‌كه‌ماندا له ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان و ته‌نانه‌ت به‌شه‌كانی دیكه‌ی كوردستانیش ،ب��ڕوا ناكه‌م هیچ حیزب و الیه‌نێكی سیاسی هه‌بێت كه حه‌ز به دۆستایه‌تییامن نه‌كات».
9 ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
دەنگى په‌یام عه‌زیزی لە «باره‌گا»دا نیشان مەوالنا ئ���ه‌ل���ب���ووم���ی «ب������اره‌گ������ا» ب �ه ئ�������اوازدان�������ه‌ری موزیكزانی ن��اوداری ك��ورد و ئامێرژە‌نی ڤ��ی��ۆڵ��ۆن و ع���وود، ئه‌رسه‌الن كامكار ،به
هاوكاری ئه‌ندامانی گرووپی موزیكی كامكاران ،به ده‌نگی گۆرانیبێژی الوی ك��ورد پ�هی��ام ع �ه‌زی��زی و ب�ه شیعری شاعیرانی گ��ه‌وره‌ی ك��ورد ،له الیه‌ن ده‌زگای «نووفه»وە باڵوكرایه‌وه. «ب��اره‌گ��ا» نۆ پارچه موزیكی له خۆگرتووه« :خالۆی رێبوار» به شیعری م�ه‌ول�ه‌وی ك��ورد« ،هیوای ژی��ان» به شیعری گۆران« ،باڵی فڕین» به شیعری مه‌وله‌وی ك��ورد« ،باره‌گا» به شیعری
مه‌والنا خالید نه‌قشبه‌ندی و موشفیق كاشانی« ،خوانی ئاسامنی» به شیعری مه‌والنا« ،رازی سه‌ر به مۆر» به شیعری ح��اف��ز« ،ملكا» ب�ه شیعری حه‌كیم سه‌نایی غه‌زنه‌وی« ،رهی عیشق» به شیعری مه‌والنا و «مغنی» به شیعری حافز. په‌یام عه‌زیزی له م��اوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕاب���ردوودا دوو ئه‌لبوومی به ناوه‌كانی «سه‌رۆكی دڵ» به زمانی
ك���وردی و «ه��ه‌ت��اوی مه‌ستان» به زمانه‌كانی ك��وردی ،فارسی و ع �ه‌ره‌ب��ی ب�ه ه��اوك��اری گرووپی موزیكی كامكاران باڵوكردۆته‌وه. ع��ه‌زی��زی ت��اك��وو ئێستا له واڵتانی جۆراوجۆری كیشوه‌ره‌كانی ئ �ه‌وروپ��ا ،ئاسیا و ه �ه‌روه‌ه��ا له هه‌رێمی كوردستان به زمانه‌كانی ك�����وردی ،ف��ارس��ی و ع��ه‌رە‌ب��ی كۆنسێرتی پێشكه‌ش كردووه.
نارساوترین پشیله‌ی جیهانه سه‌ردار سڵێامن پشیله‌یه‌ك ب � ه دوو ده‌م��وچ��او ك ه ته‌مه‌نی 3ساڵه ،یه‌كێك ه ل ه ئاژە‌ڵه ده‌گمه‌نه‌كانی جیهان و بۆ یه‌كه‌م جاره ئاژەڵی له‌و جۆر ه ل ه جیهاندا ئه‌بیرنێ .ئه‌م پشیله‌ی ه چونك ه نیوه‌ی ده‌موچاوی ره‌شه
و نیوه‌ی تری قاوه‌ییه ،ب ه پشیله‌ی دوو ده‌موچاو ل ه جیهان نارساوه. لسلی ل��ی��ۆن مامۆستای زان��ك��ۆی كالیفۆرنیا له‌وباره‌یه‌و ه ده‌ڵێ :توێژینه‌وه‌كان له‌سه‌ر ره‌گه‌زی ئه‌و پشیله‌ی ه ده‌ریانخستووه ك ه یه‌كێك ه ل ه ده‌گمه‌نرتین ئاژە‌ڵه‌كانی
جیهان .بوونی ده‌موچاوێكی دوول �ه‌ت هێامی ه بۆ دوو جۆر دی ئێن ئه‌ی جیاواز و یه‌كێك ه ل ه ده‌گمه‌نرتین رووداوه‌كانی سه‌ر گۆی زه‌وی ،ك ه تێیدا دوو كۆرپه‌ی پشیله یه‌كیان گرتوو ه و بوون به‌و پشیله‌ی ه ك ه له دیمه‌نه‌كه‌دا ده‌یبینن.
باڵنده تووڕە‌كان مزگه‌وته‌كان ده‌ڕووخێنن! هێرۆ هه‌ڵه‌بجه‌یی دوای دروستكردنی موبایلی (ئایفۆن) و یاری ( )Angry Birdsیان باڵند ه تووڕە‌كان ،ك ه ل ه الیه‌ن كۆمپانیای روی��ۆ ل ه ساڵی 2009دروستكرا و كۆمپانیای چیلینگۆ ره‌وانه‌ی بازاڕەكانی جیهانی ك��رد ،زۆری پێنه‌چوو له‌ناو خه‌ڵكی جیهان جێی خۆی ك��رده‌وه، ده‌توانین بڵێین هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ی
حه‌زیان ل ه یاری كۆمپیوته‌رییه ،ئه‌م یاریی ه ب ه باشی ده‌ناسن و ل ه كاتی یاریكردن چێژی لێوه‌ر ده‌گرن. له‌م یارییه‌دا ئەو‌سه‌كه‌ی ك ه خه‌ریكی یارییه ،وه‌ك باڵنده‌یه‌ك رۆڵ ئه‌گێڕێ كه هێلكه‌كانی ل ه الیه‌ن چه‌ند ب هرازێكه‌وه ئه‌دزرێن و باڵنده‌ی هێلكه‌دزراویش به یارمه‌تی باڵنده‌كانی تر خۆی بۆ هێرش و رزگاركردنی هێلكه‌كانی ئاماد ه ده‌كات و هێرش ده‌كات ه سه‌ر ئه‌و ئاژەاڵنه‌ی كه هێلكه‌كانیان دزیوه. ه��ه‌ر ك��ه‌س بتوانێ ب � ه كه‌مرتین
فڕە‌دان زیاترین ب هراز بكوژێ ،خاڵی زیاتر وه‌رده‌گرێ و ئه‌ستێره‌ی زیاتری به‌رده‌كه‌وێ و خاڵه‌كانی له‌و یارییه‌دا فراوانرت ئه‌بن .له‌م پێناوه‌دا فڕە‌دانه‌كان به‌ره‌و بینا و تاوه‌ر و واڵت��ی ب هرازه‌كان ه و باڵنده‌كان ده‌بنه قوربانی. خۆشه‌ویستی و ویستی خه‌ڵك بۆ ئ �ه‌م یاریی ه ئ �ه‌وه‌ن��د ه گشتگیر‌ه كه سه‌رۆكی جێبه‌جێكاری ئه‌و كۆمپانیای ه له وتووێژێكی له‌گه‌ڵ گۆڤارێك رایگه‌یاندووه ك ه كۆمپانیاكه‌یان له‌گه‌ڵ چه‌ندین كۆمپانیای هۆڵیود ل ه وتووێژدای ه تا ئه‌و یاریی ه بكه‌نه
شه‌كره و سپیناغ
زنجیره فیلمێكی سینه‌مایی. له‌م یارییه‌دا چه‌ندین هێام و سونبولی مسوڵامنان گاڵته‌یان پێكراوه ،ب ه بێ ئه‌وه‌ی مسوڵامنان بزانن بیری ئه‌و یاریی ه ل ه كوێوه هاتووه .بۆ منوون ه هه‌ركه‌سێك بیه‌وێ له‌م یارییه‌دا سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بێنێ ،ده‌بێ هێرش بكات ه سه‌ر ئێران و چه‌ند هێامیه‌كی
ئاینی ئه‌و واڵت ه و واڵت ه ئیسالمییه‌كانی تر .ل ه به‌شه‌كانی تری ئه‌م یارییه‌دا مرۆڤ ناچار ه هێرشی به‌رده‌وام بكات ه سه‌ر چه‌ند شوێنێك ك ه ل ه چه‌شنی مزگه‌وت و شوێنه پیرۆزه‌كانی موسوڵامنه‌كان دروست كراون. مزگه‌وت رووخاندن ده‌بێ ب ه به‌شێك له‌و یارییه ،چونك ه ب هرازه‌كان خۆیان له‌ناو ئه‌و
ئەو وێنانەى جیهانیان گۆڕى
بینایانه‌دا ك ه ل ه چه‌شنی مزگه‌وته‌كانن، شاردۆته‌وه. مه‌خابن ل ه واڵتانی مسوڵامن زیاتر ل ه شوێنه‌كانی تری جیهان پێشوازی له‌م یاریی ه كراوه ،به‌تایبه‌ت جۆر ه نوێكانی ك ه ره‌وان��هی ب��ازاڕ ده‌كرێت .چونكه گه‌نجانی ئه‌م واڵتان ه زیاتر كاتی خۆیان
بۆمبی ناوكی ژاپۆن1945، ئا :شه‌تاو پێنجوێنی
و .له هۆڵه‌ندییه‌وه :محه‌مه‌د ل��ه ه �ه‌واڵ��ێ��ك��ی رۆژن��ام��هی «ت��ۆب سانتی»ە وه ئ�ه‌وه هاتووه پزیشكه‌كان ئاماژە ب �ه‌وه ده‌ده‌ن كه خواردنی سپیناغ ده‌بێته هۆی پاراستنی مرۆڤ له تووشبوون به زۆر نه‌خۆشی ،به تایبه‌تی رێگر ده‌بێت له تووشبوون به نه‌خۆشی
شه‌كره له جۆری دووه‌م. ب �ه‌پ��ێ��ی گ��وت��هی پ��زی��ش��ك�ه‌ك��ان به‌كارهێنانی 150گ��رام سپیناغ له رۆژێ��ك��دا بۆ خ���ورادن ،ده‌بێته هۆی دووربوون له نه‌خۆشی شه‌كره به رێژەی ،%14به به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه سپیناغ به‌كار ناهێنن. ل�ه‌الی�ه‌ك��ی ت���ره‌وه پزیشكه‌كان ئ��ام��اژە‌ی��ان ب���ه‌وه داوه ك �ه سپیناغ ده‌وڵه‌مه‌نده به مادده‌كانی مه‌گنیسیۆم
به به‌راورد له‌گه‌ڵ سه‌وزه‌كانی تردا، چونكه مه‌گنیسیۆم ده‌بێته هۆی رێكخستنی رێ��ژەی ئه‌نسۆلین له خوێندا ،هه‌روه‌ها چاالكییه‌كانی باشرت ده‌كات ،ئه‌مه‌ش رێگر ده‌بێت ل�ه ت��ووش��ب��وون ب�ه ش �ه‌ك��ره .بۆیه پزیشكه‌كان ئ��ام��اژە‌ی��ان ب��ه‌وه دا كه سپیناغ هێز و توانایه‌كی زۆر ده‌به‌خشێت به ماســولكه‌كانی له‌ش.
یه‌كێك ل �ه ن��ارساوت��ری��ن وێ��ن �ه‌ك��ان��ی ج��ی��ه��ان وێ��ن�هی ته‌قینه‌وه‌ی بۆمبی ئه‌تۆمییه له ناكازاكی ،كه له 9ی ئابی 1945 له الی �ه‌ن وێنه‌گرانی سوپای ئه‌مریكاوه گیراوه .ئه‌م وێنه‌یه به وێنه‌ی «ه �ه‌وری قارچكی پیاوی قه‌ڵه‌و» ن��ارساوه و له كاتی بۆردومانكردنی ژاپۆن له الیه‌ن ئه‌مریكا و له كۆتایی جه‌نگی جیهانی دووه‌م گیراوه. ئ���ه‌و ب��ۆم��ب �ه ش��ارێ��ك��ی به درێ��ژای��ی پێنج كیلۆمه‌تر له‌گه‌ڵ خاك یه‌كسان كرد و ده‌ستبه‌جێ مه‌رگی 70هه‌زار كه‌سی ئه‌و شاره‌ی لێكه‌وته‌وه. ئ �ه‌م وێنه‌یه ئێستا هێامیه بۆ كاره‌ساته‌كانی جه‌نگ و تراژیدیای زانستی مرۆڤ.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
نزار مه‌حروس و غرووری یاریزانان هه‌ولێری به‌و ده‌رده برد هه‌وراز كاوه یانه‌ی هه‌ولێر ل ه یاریی كۆتایی جامی یه‌كێتی ئاسیا ب ه ئه‌نجامێكی خراپ و گه‌وره ل ه سه‌ر یاریگای خۆی به‌یانه‌ی كوه‌یتی كویتی دۆڕان��د( ،)0-4له‌و یارییه‌دا یانه‌ی هه‌ولێر هیچ ئاستێكی به‌رزیان پێشكه‌ش نه‌كرد و ته‌نانه‌ت نه‌یان ده‌توانی ل ه بنكه و ناوچه‌ی مه‌ترسیداری تیپی ب هرامبه‌ر مبێنه‌وه‌و گوشار دروس��ت بكه‌ن و تاكه گۆڵێك به‌ده‌ست بهێنن. له‌و پاڵه‌وانێتییه‌دا یانه‌ی هه‌ولێر له زۆرێك ل ه یارییه‌كاندا توانی به‌ئه‌نجامی گه‌ور ه و چاوه‌ڕوان نه‌كراو تایاریی كۆتایی زۆرێ��ك ل ه یارییه‌كان بباته‌وه ،كه‌چی له یاریی كۆتاییدا خۆی به‌ئه‌نجامێكی گه‌وره‌و كه‌مه‌ر شكێن ل ه سه‌ر یاریگای خۆی دووه‌م گه‌وره‌ترین پاڵه‌وانێتی كیشوه‌ری ئاسایی له‌ده‌ستدا. ل ه گێمی یه‌كه‌می یارییه‌ك ه كاتێك یارییه‌ك ه ده‌ستی پێكرد ،به‌لێدانێكی سزا
هه‌ولێر ل ه سه‌ره‌تاو ه ب ه گۆڵێك پاش كه‌وت، ئه‌و گۆڵ ه زۆرێك ل ه شێوازی یارییه‌كه‌ی گۆڕی ،یاخود زۆر نه‌خشه‌و پالن هه‌بوو ل ه بیری (نزار مه‌حروسی) ڕاهێنه‌ری یانه‌ی هه‌ولێر گۆڕانی گه‌وره‌ی به‌سه‌ر هات ،به‌اڵم هه‌ڵه‌ی مێژوویی گه‌وره‌ی ئه‌و ڕاهێنه‌ر ه كه ئه‌نجامیدا نه‌یتوانی دوای ئه‌و گۆڵ ه هیچ گۆڕانێك ل ه نه‌خشه‌و پالنه‌كه‌یدا ئه‌نجام ب��دات ،به‌تایبه‌تی كاتێك یانه‌ی كوه‌یتی كوه‌یتی ل ه هێڵی ن��اوه‌ن��ده‌و ه ده‌ستیان به‌سه‌ر یاریگاكه‌دا گرتبوو ،كه‌چی ئه‌ویش له‌و هێڵه‌دا تیپه‌كه‌ی زۆر الواز و بێهێزبوو، هه‌رئه‌مه‌ش بوو وایكرد یان ه كوه‌یتییه‌كه زووبه‌زوو له‌و بنكه‌یه‌و ه بچن ه نێو یاریگای یانه‌ی هه‌ولێر و گۆڵ ل ه دوای گۆڵی به‌دوای خۆیدا هێنا. گێمی دووه‌می یارییه‌ك ه كاتێك یانه‌ی كوه‌یت ب ه دوو گۆڵ پێشكه‌وت ،ڕاهێنه‌ری ئه‌و تیپ ه نه‌خشه‌و پالنی تیپه‌كه‌ی گۆڕی و هه‌وڵیدا له‌و ( )45خوله‌كه‌ی ماو ه به‌رگری له‌و ه بكات ك ه ل ه پێشدا به‌ده‌ستیان هێناوه،
بۆی ه نه‌خشته‌ی گێمی یه‌كه‌می گۆڕی و كردی ه ( )4،1،4،1به‌ئومێدی ئه‌وه‌ی بتوانن پارێزگارییه‌كی باش ل ه ده‌ستكه‌وتنه‌كه‌یان بكه‌ن و به‌هێرشی هه‌ڵگ هڕاو ه هێرش بخه‌نه سه‌ر تیپی دژە‌به‌ر. ئ��ه‌وه‌ی جێگای تێڕمان و قس ه له سه‌ركردن ه ئه‌وه‌ی ه یانه‌ی هه‌ولێر كاتێك ده‌ستی به‌یاری كرد هیچیان پێشكه‌ش نه‌كرد ،یاخود كاتێك هه‌ولێر ده‌ستی پێكرد ل ه هێڵی به‌رگرییه‌و ه تا هێرشبه‌ره‌كان ئاستی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان پێشكه‌ش نه‌كرد و هه‌ڵ ه له‌دوای هه‌ڵ ه ئه‌نجامیان ده‌دا. ل ه هێڵی به‌رگری چوار تۆپ به‌ره‌و گۆڵ چوو ،هه‌رچواری گۆڵی لێكه‌وته‌وه، له‌الیه‌كی دیكه‌و ه به‌رگریكارانی یانه‌ی ناوبراو ل ه بری ئه‌وه‌ی ب ه زووترین كات تۆپه‌كان ئاڕاست ه بنكه‌ی ناوه‌ند و الكان و پێشه‌و ه بكه‌ن ،خۆیان یارییان پێده‌كردو دواتر سه‌رجه‌می تۆپه‌كانی یانه‌ك ه هه‌ڵه‌ی گه‌وره‌و بچڕاندنی زۆری تێدا بوو. ل ه هه‌مان كاتدا هه‌ولێر ویستی له
الكانه‌و ه ب ه پێچه‌وانه‌ی تیپی دژب�ه‌ره‌و ه ده‌س��ت ب �ه‌س �ه‌ر ی��اری��گ��اك�ه‌دا بگرێت، ئه‌ویشیان بۆ نه‌كراو ئه‌و بنكه‌ی ه زۆر الواز و سست بوو ،به‌تایبه‌تی (هه‌ڵگور مه‌ال محەمەد) ،له‌الیه‌كی دیك ه یانه‌ی ناوبراو یاریزانی سه‌ری ڕم و هێرشبه‌رێكی جێگیری له‌ناوچه‌ی مه‌ترسیداری تیپی كوه‌یتی جێگر نه‌كردبوو ،بۆ وێن ه هه‌ندێك جار له‌الكانه‌وه تۆپی به‌رز ئاڕاسته‌ی ناوچه‌ی سزای تیپی كوه‌یت ده‌ك �را ،كه‌چی هیچ یاریزانێكی ئه‌ولێر ئه‌ماده‌بوونی له‌و ێ نه‌بوو. ل �ه( )20خوله‌كی كۆتایی یارییه‌كه هه‌ولێر گۆشارێكی ب ێ گیانیان بۆ سه‌ر گۆڵی تیپی میوان ده‌ست پێكرد ،هه‌موو بینیامن ئه‌و هێرشان ه ب ێ ڕووح و گیان بوون زووبه‌زوو سه‌رجه‌می ده‌بچڕێندراو له كه‌مرتین ماوه‌دا یان ه كوه‌یتییه‌ك ه ئاڕاسته‌ی نێو ه یاریگای هه‌ولێریان ده‌كرده‌وه. دووگۆڵی گێمی دووه‌م ئه‌و ه به‌بێ گومان به‌رگریكاران به‌هۆی دوو هه‌ڵه‌ی زه‌ق و كۆشند ه ئه‌نجامیانداو كه‌م جار بووه
تیپ هه‌بێت وا به‌رگریكاره‌كانی ئه‌و جۆر ه هه‌اڵن ه ئه‌نجام بده‌ن به‌تایبه‌تی له‌و كاته‌ی تیپه‌كه‌ی ل ه پاشی ب هرامبه‌ره‌كه‌یه‌و ه بێت. ب�ه‌ه�ه‌رح��اڵ یارییه‌ك ه قس ه زۆر هه‌ڵده‌گرێت ،به‌اڵم ته‌نها ئه‌و ه ده‌ڵێم (نزار مه‌حروس) به‌رپه‌رسی یه‌كه‌م ه له‌و دۆڕاندنە و له‌الیه‌كی دیكه‌و ه غروری یاریزانه‌كانی هه‌ولێر تیپه‌كه‌ی به‌و ده‌رد ه برد ،چونك ه ئه‌وان پێده‌چێت وا بیریان كرۆدبێته‌و ه ئه‌و یارییه‌ش هه‌روا پاروویه‌كی ئاسانه‌و ب ه هه‌وه‌سی خۆیان تەراتێنی تێدا بكه‌ن ،به‌اڵم ئه‌وان بیریان چووبوو یانه‌ی كوه‌یتی كوه‌یتی ئه‌ویش كاتێك گه‌یشت ه یاری كۆتایی زۆر تیپی گ��ه‌وره‌ی ل ه ڕێگاكه‌ی خۆیدا الب��رد ،له هه‌مان كاتدا نابێت ئه‌وه‌ش ل ه یاد بكه‌ین ب هڕاستی ڕاهێنه‌ری یان ه كوه‌یتییه‌كه توانی به‌شێوه‌یه‌كی زیره‌كان ه و جوان خوێندنه‌وه‌ی خۆی بۆ یانه‌ی هه‌ولێرو هانده‌ره‌كانی بكات و سه‌رجه‌م تیرەكانی نیشانه‌كانی پێكا.
مه‌ترسییه‌وه ،ئه‌وه‌ش له‌گه‌ڵ یۆڤانتۆسدا روویدا. چوونه ده‌ره‌وه‌ی ڤۆچینچ و هاتنه ن��اوه‌وه‌ی بیندتنه‌ر :ئه‌م گۆڕان ه ناچاره، ك��اری��گ �ه‌ری ه �ه‌ب��وو ل �ه‌س �ه‌ر خێرایی هێرشربدنی یۆڤی ،ئ �ه‌وه‌ش ئاسانكاری ب��وو ب��ۆ به‌رگریكاره‌كانی ئه‌نته‌ر كه توانییان زاڵ بن به‌سه‌ر رووبه‌ره‌كه‌دا و دایبخه‌ن به‌ڕووی یۆڤیدا ،به‌مه‌ش چاالكی له‌به‌رامبه‌ر گۆڵدا كه‌م بووه‌وه ....ب ه كورتی پێكرانی یاریزانه مۆنتینیگرۆییه‌كه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ل ه بهرژەوهندی یۆڤی نه‌بوو، بۆیه به‌شێوه‌یه‌كی ئاسایی پێشنیاری هێنانی هێرشبه‌رێكی زه‌به‌الح و جیهانی دێته پێشه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی ببێته پشتیوانی بۆ یۆڤانتۆس له یاریی ه قورسه‌كاندا. یۆتۆ ناگامۆتۆ و پاالسیۆ :ئه‌م دوو یاریزانه‌ی ئه‌نته‌ر بووبوونه خاڵی جیاوازی له یارییه‌كه‌دا ،ناگامۆتۆ الی چه‌پی كێاڵ بوو
و یۆڤانتۆسی ماندوو كرد بوو به‌شێوه‌یه‌كی زۆر گه‌وره ،به‌رده‌وام مه‌ترسی له‌سه‌ر گۆڵ دروس��ت ده‌ك��رد و دووپاتی ده‌ك��رده‌وه كه شایانی ئه‌و شوێنه‌یه له پێكهاته‌ی ئه‌نته‌ردا ،ئ�ه‌وه‌ش بۆچوونی راهێنه‌ری پێشووی یانه‌كه (ران��ێ��ری) دووپ��ات ده‌كرده‌وه .هه‌روه‌ها پاالسیۆ كه یه‌كێكه له زیره‌كرتین یاریزانه‌كانی تۆپی پێ له ئیتالیا به‌شێوه‌یه‌كی گشتی و پێویسته بانگ بكرێت بۆ هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌رژە‌نتین، له‌سه‌رخۆییه‌كی زۆر ،مه‌هاره‌تی به‌رز و متامنه‌ی ته‌واو له ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی گ��ۆڵ��دا ،ئ��ه‌وه دووپ���ات ده‌ك��ات��ه‌وه له یارییه‌كه‌ی ئه‌و رۆژە‌دا به‌تایبه‌تی له تۆماركردنی گۆڵی كۆتاییدا. ك��ۆن��ت��ی ت��ۆ ل��ه ك���وێ���ی؟؟ :ئ��ه‌وه پرسیارێكه كه جه‌ماوه‌ری یۆڤی زۆرجار ده‌یكه‌ن ،ئایا ئه‌گه‌ر كۆنتی له‌ناو یاریگادا بوای ه ئ �ه‌و ه رووی ده‌دا كه رووی��دا؟؟
یۆڤانتۆس پێویستی به راهێنه‌رێكی گه‌وره‌ی ه كه هه‌رچه‌نده تیپه‌كه ئاماده بێت به‌شێوه‌یه‌كی چاك ئه‌وا جێگه‌ده‌ستی له‌ناو یاریگادا هه‌ر پێویست ده‌بێت. ئه‌ندریا سرتاماچۆنی به هێزه‌وه دێ���ت :ئ���ه‌م ڕاه��ێ��ن��ه‌ره الوه ئ�ه‌م��ڕۆ به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی نامه‌ی باوه‌ڕپێكرانی پێشكه‌ش كرد و وه‌كو ڕاهێنه‌ر به‌هێزه‌وه هاتووه بۆ تۆپی پێی ئیتالیا .سرتاماچۆنی كه هانده‌رانی ئه‌نته‌ر له پشت هه‌موو بردنه‌وه‌كانی یانه‌كه‌یه‌وه داده‌نێن ،ئه‌وبوو كه ئ�ه‌م عه‌قڵیه‌ته به‌هێزه‌ی دروس��ت كرد بۆ تیپه‌كه ،كه ئ�ه‌وه‌ش به ته‌واوی ده‌رده‌كه‌وێ كاتێك یۆڤانتۆس له چركه‌ی 20ی سه‌ره‌تای یارییه‌كه‌دا گۆڵی تۆمار كرد، تیپه‌كه ماوه‌ی زۆری پێویست نه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ی هێزی خۆی كۆبكاته‌وه‌‌و گ هڕایه‌وه بۆ یارییه‌ك ه له كورترتین كاتدا ،هه‌روه‌ك جێگ ه ده‌ستی دیاربوو به یارییه‌كه‌وه
چه‌ند وانه‌یه‌كی گرنگ ل ه دێربی ئیتاڵیا
ن :مه‌ته‌ر حجار و :وریا عه‌لی یانه‌ی ئه‌نته‌رمیالن سه‌ركه‌وتوو ب����وو ل���ه ش��ك��ان��دن��ی زن��ج��ی��ره سه‌ركه‌وتنه‌كانی یانه‌ی یۆڤانتۆس كه بۆ ماوه‌ی په‌نجا یارییه نه‌دۆڕاوه و سه‌ركه‌وت به‌سه‌ریدا به سێ گۆاڵ به‌رامبه‌ر به گۆڵێك ،به‌وه‌ش یانه‌ی ئه‌نته‌رمیالن دووپاتی ك��رده‌وه كه یانەیەکى ئاسایی نییه له پاڵه‌وانێتی ن��اوخ��ۆی��دا ،به‌ڵكو پاڵێوراوێكی نازناوه‌كه‌یه .یارییه‌كه پڕبوو له دیمه‌نی زۆر و وانه‌ی ته‌كتیكی ،ك ه له خواره‌وه كورتی ده‌كه‌ینه‌وه: هه‌ردوو پێكهاته‌كه وه‌كو یه‌ك بوون ،به‌اڵم جێبه‌جێ كردنه‌كان جیاواز ب��وون :ه �ه‌ردوو یانه‌ی یۆڤانتۆس و ئه‌نته‌ر به‌هه‌مان پێكهاته‌وه چوونه
ناو یارییه‌كه‌وه ،هه‌ردووالیان به پالنی (3ـ4ـ2ـ)1ه‌وه یارییان كرد بۆ ئه‌وه‌ی زاڵ بن به‌سه‌ر هێڵێ ناوه‌ڕاستداو ده‌ست بگرن به‌سه‌ر یارییه‌كه‌دا .یارییه‌كه به‌شێوه‌یه‌كی هاوسه‌نگ به‌ڕێوه‌ده‌چوو تاكو كاره‌كه ئ��اوه‌ژوو ب��ووه‌وه له گێمی دووه‌م��دا له بهرژەوهندی ئه‌نته‌ر. ماوه‌ی نێوان هه‌ردوو هێڵی به‌رگری و ناو هڕاست :ئه‌وه‌ش ئه‌و ماوه‌یه‌ی ه كه یارییه‌كه‌ی پێ یه‌كالیی ك �رای �ه‌وه ...كه ئه‌و ماوه‌یه ف��راوان بوو له نێوان سێ به‌رگریكاره‌كه‌و چوار ناوه‌ڕاسته‌كه‌ی یۆڤی، به پێچه‌وانه‌ی ئه‌نته‌ره‌وه ك ه زیاتر رێك بوون له ڕیزی دواوه .له پێكهاته‌یه‌كی وادا په‌یوه‌ندی له نێوان سێ به‌رگریكاره‌كه له‌گه‌ڵ ناوه‌ڕاستدا خاڵی بنچینه‌ییه له ك���رداری ب�ه‌رگ��ری��دا ،كاتێك ماوه‌یه‌كی گ �ه‌ور ه ده‌بیرنێت ،ئ�هوا تیپی به‌رامبه‌ر توانای ده‌بێت به ئاسانی گۆڵ بخاته ژێر
جیرارد و ژماره 600 به‌رپرسانی یانه‌ی لیڤه‌رپوڵ خه‌اڵتی ڕێزلێنانیان به‌خشییه ستیڤن جیراردی كاپتنی یانه‌كه به بۆنه‌ی ئه‌نجامدانی یاریی ژماره 600ی ئه‌و یاریزانه له‌گه‌ڵ یانه‌ی لیڤه‌رپوڵ ،ئه‌وه‌یش له كاتی یارییه‌كه‌ی نیوكاسڵدا ل ه چوارچێوه‌ی یارییه‌كانی هه‌فته‌ی ده‌هه‌می خولی نایابی ئینگلیزیدا. به‌رامبه‌ر نیوكاسڵ جیرارد یاریی ژماره 600ی بۆ ریدز ئه‌نجامدا و پێش ده‌ستپێكردنی یاریه‌كه گاری مكالیسته‌ر كاپتنی پێشووی لیڤه‌رپوڵ خه‌اڵتکردىن 600یاری به‌جیرارد به‌خشی و به‌سوپه‌رمانی لیڤه‌رپوڵ ناوی برد.
سانشێز تووشی گرفتی ده‌روونی بووه
چه‌ند راپۆرتێكی رۆژنامه‌وانی ل ه ئیسپانیاو ه ئاشكرایان كرد ك ه ئه‌لێكسس سانشێزی هێرشه‌به‌ری یانه‌ی به‌رشه‌لۆن ه رووبه‌ڕووی فشاریی ده‌روونی بووەتەو ە به‌هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی متامنه‌ی راهێنه‌ره‌كه‌ی پێی و گ هڕانه‌وه‌ی ئاستی داڤد ڤیا .سانشێز ك ه ل ه یاریی سه‌ڵتا فیگۆ ته‌نها 13 خوله‌ك یاریی كرد ،پێشبینیش ده‌كرێت به‌رده‌وام له‌سه‌ر كورسی یه‌ده‌ك مبێنێته‌و ه به‌هۆی ئه‌وه‌ی ڤیا به‌رده‌وام ه ل ه گۆڵ تۆماركردن. به‌پێی ئه‌و سه‌رچاوه‌یش سانشێز گرێبه‌ستی ل ه الیه‌ن یانه‌كانی تۆتنهام و لیڤه‌رپوڵه‌و ه پێگه‌یشتوو ه تا ل ه پشووی زستانه‌دا په‌یوه‌ندییان پێو ه بكات، ئه‌م ه ل ه كاتێكدایە فیالنۆڤا ،ره‌تیكرده‌و ه ئه‌و یایرزان ه بفرۆشێت و رایگه‌یاند ده‌بێت یارمه‌تی بده‌ین تا بگه‌رێته‌و ه ئاستی پێشووی
ب �ه ته‌كتیك ه ئه‌فسوناوییه‌كانی له پێكهاته‌ی یه‌كه‌مدا بێ ی��ان له گۆڕانه‌كاندا .ئه‌وه‌ند ه به‌سه كه بزانین، نه مۆرینۆ ،نه گاسربینی ،نه بینیتز و نه ڕانێری نه‌یانتوانی سه‌ربكه‌ون به‌سه‌ر یۆڤانتۆسدا له تۆرینۆ له‌كاتێكدا كه یۆڤانتۆس ئه‌وه‌نده‌ش به‌هێز نه‌بووه، ئه‌وه‌ش زیاتر ئه‌م ڕاهێنه‌رە به‌نرخه كه‌م ته‌مه‌نه گه‌وره‌یه‌مان پێ ده‌ناسێنێ. یارییه‌ك ه یه‌كێك بوو له جوانرتین یارییه‌كانی خولی تۆپی پێی ئیتالیا، ك �ه ه����ه‌ردوو تیپه‌كه یارییه‌كیان پێشكه‌ش كرد كه شایانی ناوه‌كه‌یان ب��وو ،ئێستا ده‌توانین بڵێین خولی ئیتالی ڕكابه‌رێكی ن��وێ به‌خۆیه‌وه ده‌بینێ له‌سه‌ر نازناوه‌كه ،ئێمه‌ش له چاوه‌ڕوانیداین بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر چێژ وه‌ربگرین. سه‌رچاوه :ئه‌بوزه‌بی سپۆرت
رامۆس كه‌سێكی ئاسایی نییه
رۆژنامه‌ی ماركاى نزیك ل ه یانه‌ی ریاڵ مه‌درید ئاشكرای كرد ك ه ل ه چوار یاریی پێشوودا رامۆس ب ه پێكراوی یاریی كردوو ه مۆرینۆی راهێنه‌ری ریاڵ مه‌دریدیش داوای ل ه رامۆس كردوو ه پشوو بدات ،به‌اڵم رامۆس داواكه‌ی ره‌ت كردۆته‌و ه و ب ه مۆرینۆ راگه‌یاندو ه یاریگا شوێنی پشوو نیی ه و پشووه‌كه‌ی ل ه هاویندای ه ل ه ق هراغ رووباره‌كان. ماركا سه‌رسامی پزیشه‌كه‌كانی یانه‌كه‌یشی ب ه رامۆس راگه‌یاند ك ه خاوه‌نی خۆڕاگرییه‌كی بێ وێنه‌ی ه بۆ ئه‌و ئازاره‌ی هه‌یه‌تی ك ه ده ئه‌وه‌ند ه ل ه تواناكانی خۆی زیاتره. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج ه ئه‌وه‌ی ه ك هرامۆس به‌شداریی راهێنانه‌كانی ریاڵ مه‌درید ناكات ،به‌اڵم ل ه كاتی یارییه‌كاندا ب ه بێ گرفت یاری ده‌كات.
11 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
له‌به‌ر هه‌ژاری ده‌ستم دایه ئه‌و كاره و لێشی په‌شیمانم
چیرۆكی پیاوێك له نێوان خراپه‌كاری و مرۆڤدۆستییدا داڕشتنه‌وه‌ی :ئاراس ڕەفیق ل��ه ب���ه‌ه���اری 1995دا ب��وو، به‌یانییه‌كی زوو له خ�ه‌و هه‌ستام كه هێشتا تاریكيی شه‌و كاریگه‌ری مابوو ،كه‌ڵه‌شێره‌كان ده‌یانخوێند، ده‌نگی بۆقه‌كان له گۆمه‌كه‌ی نزیك ماڵامندا هه‌راسانی ده‌كردی ،سۆپای داره‌كه‌م داگیرساند و چوومه ده‌ره‌وه بۆ ئ���ه‌وه‌ی ده‌ستنوێژێك بگرم و دوو ڕكات نوێژ بكه‌م ،پاشان به‌یزای ه��اوس �ه‌رم��م ل �ه خ��ه‌و هه‌ڵسان بۆ ئه‌وه‌ی قۆريیه‌كه بخاته سه‌ر ،هێشتا منداڵه‌كان له خ��ه‌ودا ب��وون من و به‌یزا ده‌ستامن كرد به چا خواردنه‌وه، وتم :ژنه‌كه هێلكه و ڕۆنێكم بۆ بكه بابیخۆم و بڕۆمه ده‌ره‌وه بزانم كه‌س بارێكی نیه بیبه‌م بۆ ئێران دووفلس په‌یداكه‌م بۆ منداڵه‌كان ،ئه‌وكات گه‌رمه‌ی ئه‌و ئابڵوقه ئابوورییه بوو كه له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كانه‌وه سه‌پێرنابوو به‌سه‌ر گه‌النی عێراقدا، به‌اڵم به‌یزا وتی :وه‌اڵ پیاوه‌كه یه‌ك پاروو نان نییه له ماڵامندا ،ئاردیش هه‌ر ئه‌وه بوو كه پێرێ له به‌رچاوی خۆت كردم به نان ،هیچ ڕۆنیشامن نییه هێلكه‌وڕۆنت بۆ بكه‌م ،ده‌بێ هێلكه‌كه به كواڵوی بخۆیت ،هه‌ندێ مریشكامن هه‌بوو هێلكه‌یان ده‌كرد گیامنان به‌وان بوو. ڕۆژان��ه مناڵه‌كان پێش ئه‌وه‌ی بچن بۆ قوتابخانه هێلكه‌وڕۆنم بۆ ده‌كردن ،یان ده‌مكواڵند بۆیان. ئه‌وه‌بوو ورده ورده دونیا ڕۆشنی كرد چووم بۆ بازاڕ بۆئه‌وه‌ی بارێكم ده‌س��ت بكه‌وێت به كۆڵ بیبه‌م بۆ ئێران ،ل �ه‌وس �ه‌ره‌وه هه‌ندێ ئ��اردی پێبكڕم بۆ منداڵه‌كان ،ب �ه‌اڵم هه‌تا نزیكی نیوه‌ڕۆ چاوه‌ڕێم كرد كه‌س ب��اری نه‌هێنابوو ،به‌هه‌رحاڵ ناچار بووم چوومه الی كه‌سێكی نارساوی
خۆمان بۆ ئ��ه‌وه‌ی هه‌ندێ پ��اره‌ی لێوه‌ربگرم به‌قه‌رز ،داوای (ه�هزار دینار)ی سویرسی ئه‌و كاته‌م لێكرد، به‌اڵم سوێندی خوارد كه شك نابات و وتی :ئه‌گینا هه‌مبوایه بۆ تۆ باش ب��وو .چ��ووم ب��ۆالی ب��راده‌رێ��ك��ی تر هه‌ندێ ئاژەڵی ورده‌ی هه‌بوو ،وتم: به‌ڵكو ئه‌و هه‌یبێ بتوانم فه‌رده‌یه‌ك ئاردی پێبكڕم منداڵه‌كانم له برسان ن �ه‌م��رن ،ئ �ه‌وی��ش ب�ه‌ه�ه‌م��ان شێوه داوای لێبووردنی لێكردم و وتی: به‌زاتی خوا شك نابه‌م ئه‌گینا ده‌ستم نه‌ده‌نا به ڕووته‌وه ،به‌اڵم ناونیشانی كه‌سێكی دامێ له‌گوندی ( ) ...كه سه‌عاتونیوێك دوور بوو به پێ له شوێنه‌كه‌ی منه‌وه ،وتی :بڕۆ بۆالی و پێی بڵێ فاڵنه كه‌س ناردوومی دڵنیابه نائومێدت ناكات. منیش به‌دڵێكی شكاوه‌وه ملی ڕێم گرت و چووم بۆ الی ئه‌و كه‌سه‌ی ناونیشانه‌كه‌یم وه‌رگ��رت ب��وو ،ئه‌و كه‌سێكی چوارشانه بوو مشكيیه‌كی س �ه‌وزی به‌سه‌ره‌وه بوو له كوێخاو ده‌م سپی ئ��اوای��ی ده‌چ���وو ،ساڵوم لێكرد و پێم وت كه له‌الیه‌ن فاڵن كه‌سه‌وه هاتووم و پێویستم به بڕێك پاره هه‌یه خاوه‌نی ده سه‌ر خێزانم، منداڵه‌كانم له برسان خه‌ریكه ده‌مرن. ئه‌گه‌ر ئه‌و چاكه‌یه‌م له‌گه‌ڵ بكه‌یت هه‌رگیز له‌بیرم ناچێته‌وه ،له‌وه‌اڵمدا وتی :خوا شاهیده نیو سه‌عات پێش تۆ مسوڵامنێكی تر هات دام به ئه‌و، ئێستا هیچ شك نابه‌م ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕێ بكه‌یت حه‌وت هه‌شت سه‌ر حه‌یوانم فرۆشتووه سبه‌ی تا دووسبه‌ی پاره‌كه‌م بۆ ده‌هێنن ،چه‌ندت بوێ له خزمه‌تتا ده‌ب��م .منیش پیویستم به پاره‌یه‌كه بۆ ئه‌مڕۆ پێم بگات بۆیه پێم وت :نه‌وه‌اڵ زۆر مه‌منوونم ،ماڵت ئاوابێ ،ده‌بێت بگه‌ڕێمه‌وه. دواج��ار به نائومێدی گه‌ڕامه‌وه
بۆ ماڵه‌وه ،شه‌و به‌سه‌رداهات بیرم كرده‌وه ده‌بێ ڕێگاچاره‌یه‌ك هه‌بێت ئه‌گینا ئابڕووم ده‌چێت ،ده‌مزانی ئه‌وه قۆناغێكی سه‌خته به‌سه‌رماندا ه���ات���ووه ،ده‌ب��ێ��ت ب��ه وری��ای��ی و خۆڕاگرییه‌وه تێپه‌ڕیكه‌ین ،ناچار چووم بۆ ماڵی هاوڕێیه‌كم پیم وت ده‌بێت بێی له‌گه‌ڵم پێویستم پێته، حاڵ و مه‌سه‌له‌كه‌م بۆ گێڕایه‌وه، بڕیارمدا ئه‌و ش �ه‌وه ببمه ڕێگر له هه‌موو شتێك باشرته .چووینه شوێنێك سه‌رسنووری نێوان عێراق و ئێران بوو، قاچاخه‌ڕێیه‌ك هه‌بوو زۆربه‌ی ئه‌و كه‌سانه‌ی بازرگانییان ده‌كرد له‌وێوه هاتووچۆیان ده‌كرد ،بۆ ئه‌وه‌ی كه‌س نه‌یان بینێت. كات دره‌نگی كرد كه‌س دیارنه‌بوو ه�ه‌ت��اوه‌ك��و نزیك كاتژمێر چ��واری به‌یانی ،له‌پڕ ڕوون��اك��ی گڵۆپێكی ده‌ستییم بینی ،هه‌ندێكجار خامۆشی ده‌ك��رد ،چاوه‌ڕێامن كرد هه‌تاوه‌كو نزیك بووه‌وه ،له پڕ نزیك بووینه‌وه لێی و داوامان لێكرد بوه‌ستێت ،زۆر ترسا و هاواری كرد به‌س مه‌مكوژن چیتان ده‌وێ ده‌تانده‌مێ ،پێموت: مه‌ترسه ئێمه ئ�ه‌وه‌ن��ده پیاوخراپ نین ،ته‌نیا پێویستامن به هه‌ندێ پاره هه‌یه ،ئه‌وه‌بوو ده‌ستی كرد به گیرفانی قه‌مسه‌ڵه ئه‌مریكییه‌كه‌یدا بڕیك پاره‌ی ده‌رهێنا ده‌سته‌سڕێكی پێوه پێچا ب��وو ،وت��ی :ئ �ه‌وه شه‌ش ه �ه‌زاردی��ن��اره بیبه‌ن ،منیش ته‌نیا پێویستم به پ��اره‌ی فه‌رده‌یه‌ك ئارد هه‌یه ،سوێند به خوا ته‌نیا یه‌ك هه‌زار دی��ن��ارم ل��ێ��وه‌رگ��رت ،پێنج هه‌زاییم دایه‌وه به‌خۆی. له‌كۆتاییدا ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ئێستا بزانم ئه‌و كه‌سه كێیه كه پاره‌كه‌م لێ وه‌رگرتووه ،له‌بری ئه‌و هه‌زار دیناره ده‌ه�هزار دیناری ده‌ده‌م �ه‌وه ،پاشان حه‌جێكیشی بۆ ده‌كڕم.
قۆناغی ده‌ستگیرانداریی حه‌مه‌ی ئه‌حمه‌د ره‌سوڵ * وه‌ك ده‌ڵێن :كه قۆناغی نیشانه‌كردن و ده‌ستگیراندارێتی خۆشرتین و جوانرتین قۆناغی ته‌مه‌نه الی هه‌ردووك ،كاكی زاوا باشرتین كوڕێكی سه‌ر ڕووی زه‌وییه و بووكێش جوانرتین و شۆخرتین و دڵپاكرتین كچێكه كه یه‌زدان ئافه‌ریده‌ی كردبێت .چی شیعر و په‌خشانی دونیا هه‌یه ب��ۆ وه‌سفكردنی ئ �ه‌م دووان��ه هێشتاكه ه��ه‌ر ك �ه‌م��ن .باسكردنی باشيی كوڕەكه له‌سه‌ر زمانی خێزان و بنه‌ماڵه‌كه‌یه‌تی و ش��ۆخ و شه‌نگی و بێگه‌ردی كچه‌كه‌ش وێردی سه‌ر زمانی بنه‌ماڵه‌كه‌ی خۆیه‌تی .گوایه كوڕەكه دڵفراوانه و دڵی پیس نییه ،قسه‌ی خۆشه و هێمنه ،شه‌رمن و ئیشكه‌ره ،كچه‌كه‌ش ڕووی له خوایه و كه‌مدوو ه و قه‌ناعه‌تی به هه‌ژاری هه‌ی ه و ماكیاج و ساڵۆنی زۆر كه‌مه و ئه‌وه‌نده‌ش ته‌ماشای ته‌له‌فزیۆن ناكات و كه‌لوپه‌لی ناوماڵ هه‌رچییه‌ك بێت پێی رازییه .ئه‌مانه قسه‌و پێناس و خه‌سڵه‌تی كوڕ و كچه‌كه‌ن له پێش چوونه ناو پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییه‌وه.. ئه‌ندێشه و خه‌یااڵتی هه‌ردووكیان
ل�ه پ���ه‌ڕەی گ��وڵ ناسكرته و ل� ه بۆنی شه‌ماڵی سبه‌ینانی كوێستانیش به‌تامرته. به‌اڵم زۆر نابات ئه‌م ڕۆمانسییه‌ته له‌گه‌ڵ ته‌واوبوونی مانگی هه‌نگوینیدا كاڵ و كاڵرت ده‌بێته‌وه ..به‌ره به‌ره تراژیدیای واقیعێكی تاڵ سه‌رهه‌ڵده‌دات و پاش گوزه‌رانكردن ده‌رده‌كه‌وێت ك ه كاكی زاوا زۆر پیسكه و ڕەزیله و دڵی له هه‌موو شتێك پیسه و سێبه‌ره‌كه‌ی خۆی لێده‌بێته دۆستی وه‌همی خێزانه‌كه‌ی ،قسه‌ی ڕەقه و زۆر تووڕەیه ،شه‌رمی تیا نییه و شه‌ڕانیی ه و زۆر ته‌مه‌ڵیش ه و نازانێت ئیشكردن چییه. له‌والشه‌وه ،له‌گه‌ڵ ڕۆژگاردا ئاشكرا ده‌بێت كه بووكه‌خانیش زۆر نازدار ه و ڕووی له خوا نییه و دڵڕەق و بێبه‌زه‌ییه، ده‌م��ه‌وه‌ر و قیژەكه‌ره ،قه‌ناعه‌تی به هیچ شتێك نییه و هه‌ر ڕۆژە بیانووی كه‌لوپه‌لێكی تازه‌تر ده‌گرێت ،شه‌و و ڕۆژ له ته‌ماشاكردن و دانیشتنی به‌ر ته‌له‌فزیۆن تێر نابێت ..هه‌موو ڕۆژێك ل�ه ب���ازاڕە و خه‌ریكی پۆشاككڕینه، ساڵۆنه‌كانی شاره‌كه‌ی شاره‌زایه و ئه‌گه‌ر هه‌موو ڕۆژێك یه‌ك دوو كیلۆ ماكیاج له ده‌مووچاوی نه‌دات ،بۆڵه بۆڵی ئه‌و ته‌واو
نابێت. به‌مشێوه‌یه ڕێ��ژەی�ه‌ك��ی زۆر ل ه هاوسه‌ران پاش پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیری و گوزه‌ران و پێكه‌وه‌ژیان ،ئه‌وجا ل ه ناواخن و ڕاستی میزاج و خووی یه‌كرت شاره‌زا ده‌بن و په‌شیامنی له‌م كاته‌دا بێكه‌ڵكه و ژیانی دژوار و ناخۆش چاوه‌ڕوانی هه‌ردووكیانه. ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه پێویسته قۆناغی ده‌ستگیرانداری درێژتر بێته‌وه و بوار بڕەخسێت ئه‌م دوو كه‌س ه باشرت یه‌ك بناسن و مامه‌ڵه‌ی ڕۆژانه له‌گه‌ڵ یه‌كرتدا ب��ك�ه‌ن ،ته‌نیا ب�ه چ��اوی س���ۆزداری و دڵه‌وه له یه‌كرت نه‌ڕوانن ،به‌ڵكو ئه‌قڵ و لێكدانه‌وه و مێشكفراوانی به‌كاربێنن و ڕەخنه له ڕەفتار و خووی ناجۆری یه‌كرت بگرن ،بۆ ئه‌وه‌ی یه‌كرت تاقیبكه‌نه‌وه و ڕاده‌ی ئارامگرتن و دڵپیسی و پیسكه‌یی و توندوتیژیی یه‌كرتیان بۆ یه‌كااڵ ببێته‌وه. ئه‌گه‌ر به چاوی كراوه و واقیعبینانه‌وه ته‌ماشای یه‌كرت نه‌كه‌ن و یه‌كرت هه‌اڵوێر ن �ه‌ك �ه‌ن ،ژیانیان ده‌بێته تراژیدیای هه‌میشه‌یی. * توێژەری كۆمه‌اڵیه‌تی.
10 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
هه‌مووشتزانيی ئێمه كۆن وتوویانه :هه‌ر شتێك نه‌تتوانی هه‌ڵی بگری لێی گه‌ڕێ، به‌ردی گه‌وره نیشانه‌ی نه‌هاویشتنه، ئه‌گه‌ر شتێك پێت چاك ناكرێ خراپیشی مه‌كه و هتد ... ئه‌مانه جیهانبینی و گوتاری ئه‌زموونگه‌رانه‌ی ژیانی ڕۆژانه‌ی پێشینانی ئێمه بوون ،كه دوای ئه‌وه‌ی زانیویانه هه‌موو كارزانی و به دووی هه‌موو شتێك كه‌وتن به ئامانجی زانینی تۆزێك له هه‌موو شتێك، مه‌ترسی و ده‌ره‌نجامی نێگه‌تیڤانه‌ی خۆی به‌دواوه‌یه .ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كه بڕوامان وایه ده‌شێ ئه‌زموونی دوێنێ و پێشینه‌ی كۆنه‌كان هه‌ندێكی بۆ ئه‌مڕۆ گۆڕانی به‌سه‌رداهاتبێ، به‌اڵم له زۆربه‌ی ڕووه‌كانه‌وه ده‌بینی هه‌نووكه‌ش ئێمه ئه‌و قه‌یرانانه‌مان هه‌یه و به‌رده‌وام ده‌رگیرین له‌گه‌ڵیدا، بۆیه ئه‌م وێنانه بۆ باسكردنی ئه‌م بابه‌ته كورته پێویسنت ،یادی لێبكه‌ینه‌وه. هه‌موو شتكزانييه‌كی ئێمه چییه؟ بۆچی ئێمه ناڵێین نازانین؟ ئایا نه‌زانینی شتێك نه‌نگییه؟ وه‌اڵمی ئه‌وانی تر له نه‌زانینی ئێمه‌دا چۆن لێك ده‌درێته‌وه؟ ئه‌م پرسیاره له خۆمان بكه‌ین یه‌كڕاست ده‌زانین بۆچی ئێمه له ده‌ره‌وه‌ی تواناكانی خۆمانه‌وه بڕیار ده‌ده‌ین. ئێستا له زۆربه‌ی بواره‌كانی به‌ڕێوه‌بردنی ژیانی ئه‌م واڵته‌شدا كێشه‌ی پسپۆڕی زۆر باسی لێوه ده‌كرێ و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش كه ده‌شێ پسپۆڕی زۆربن ،به‌اڵم ئه‌م ده‌قگرتنه به فره‌زانی و زۆر شتزانی و زۆر پسپۆڕییه‌وه وایكردووه ئێمه هه‌مووشتزانێكی هیچنه‌زان بین. ئه‌مه‌ش سه‌ری له فره‌ڕوویی و فره‌شووناسییه‌وه ده‌رچووه ،كه ئه‌م زه‌مه‌نه ڕاسته پێویستی به‌وه‌یه كه زیاتر له بوارێكه‌وه خه‌ریك ببین، به‌اڵم كۆششی ئێمه بۆ ئه‌وه نییه كه زۆرزان ،یان فره‌زانێكی باش بین، به‌ڵكه ئێمه ویستی ئه‌وه‌مان هه‌یه له هه‌موو شوێنێك حزوورمان هه‌بێ و ئاماده‌بوویه‌كی باش بین. ترس له به‌شدارنه‌بوون به‌رده‌وام وای له تاكی ئه‌م واڵته كردووه كه له سوچێكی تره‌وه خه‌ریكی بیناكردنی خواست و تواناكانی بێت ،نه‌بادا له‌و بواره‌ی كه ده‌یه‌وێ لێیه‌وه كه‌شف بێت تووشی كه‌موكورتی ببێته‌وه، سیاسه‌تكردن و ئایینداری و ژیانی ڕۆژانه‌شامن بگره ده‌بینی تووشی ئه‌م فره‌ییه بووه‌ته ڕۆشنبیر و فیگه‌ره دیاره‌كانی بواره جۆراوجۆره‌كانیشامن هه‌موو ئه‌م كێشه‌یان هه‌یه ،مه‌یل بۆ فره‌زانی و فره‌بواری وایكردووه ئێمه به‌رده‌وام له‌ناو ئه‌و شتانه‌دا بژین كه پێویستین و هه‌نووكه‌یین ،ئێمه ئیرت له‌وانه نین كه مبانه‌وێ له شتێك زۆر شت بزانین.
ژیانی پێش هاوسه‌رگیریی خۆشه ،یان دوای هاوسه‌رگیریی؟ ئه‌و پرسیاره‌ی ك ه كوڕان و كچان ل ه مێشك و بیری خۆیاندا له ته‌مه‌نی هاوسه‌رگیرییدا شرۆڤه‌ی جۆراوجۆری بۆ ده‌كه‌ن، هه‌یانه ب ه تاڵی ناو ده‌بات، هه‌شیانه ب ه شیرینترین كاته‌كانی ژیان.
ژنێك :شووم كرد تا ڕزگاربم له ته‌نیایی و تاڵی و توانجی خه‌ڵكی
هاوسه‌رگیریی له‌گه‌ڵ تاڵییه‌كانیشیدا هه‌ر شیرینه په‌یجور :باوان عه‌لی
ماوه‌ی ساڵێكه له‌گه‌ڵ كوڕێكی بااڵ كورتی قژ لوولدا پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیریی ئه‌نجام داوه ،هه‌رچه‌نده ئه‌و پێشرت كوڕەكه‌ی نه‌ناسیوه ،كاتێ بینیویه‌تی یه‌كسه‌ر دڵ��ب�ه‌ن��دی ب���ووه و ش��ووی پێكردوه ،خانووی هه‌یه و منداڵێكی جوانكیله و پیاویكی باشی هه‌یه ،به‌اڵم هه‌ر ناڕازییه له ئێستای ،پێی وایه ژیانی پێش هاوسه‌رێتی باشرت بووه له ئێستای، چونكه ژیانی ئه‌وسای گه‌ڕان و كه‌یف و خۆشی بووه ،به‌اڵم ئێستای ماڵ و مناڵ، پیاو به‌خێوكرنه .ئه‌مه به‌سه‌رهاتی (ك) بوو كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكه‌ین،
پێیوابوو باشرته ئه‌م خه‌مه‌ی ته‌نها له دڵی خۆیدا بێت. (گ���ێ�ل�اس) ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ژی��ان��ی هاوسه‌رییدایه ،له ته‌مه‌نی منداڵییدا ش��ووی ك��ردووه به كوڕێك له ڕووی مادديیه‌وه مامناوه‌نده ،ژیانیشیان كه‌م تا زۆرێ��ك به باشی ده‌ڕوات ،ژیانی هاوسه‌رێتی زۆر به‌قورس له قه‌ڵه‌م ده‌دات هه‌رچه‌نده پێشی وابوو كه ده‌بێ هه‌موو كچێك شوو بكات و ڕزگ��اری بێت له ژیانی ته‌نیایی و یه‌كێك ڕاز و نیازه‌كانی هه‌ڵگرێت ،ده‌یوت «كچانی وه‌ك من پێیان خۆشه شوویه‌كی باش بكه‌ن ،هه‌رچه‌نده به‌رپرسیاریه‌تیيه‌كی زۆر قورسه ،ب �ه‌اڵم شیرینی و چێژی تایبه‌تی خۆی هه‌یه به‌ده‌ر له تاڵییه‌كان، له‌الیه‌كی تریشه‌وه كچان ڕزگار ده‌كات له ته‌نیایی» .س���ه‌ره‌ڕای هێنانه‌وه‌ی
گه‌وره‌ترین منوونه كه قه‌یره‌بوونی كچان و توانجی كۆمه‌ڵگه‌یه ،وتی« :گه‌وره‌ترین سوودی شووكردن ،ڕزگار بوونه له ژیانی قه‌یره‌یی و توانج و ژاوه‌ژاوی كۆمه‌ڵگه». (س ،ا) كچێكی ته‌مه‌ن 22ساڵه و پێی وایه شووكردن له ته‌مه‌نی 25 ساڵییدا زۆر گرنگه بۆ كچان ،چونكه ڕزگ��ارب��وون �ه ل�ه ژی��ان��ی خۆبه‌خۆیی و بێ ئه‌ركی و چوونه نێو ژیانێكی پێكه‌وه‌یی و هاوبه‌شه‌وه« .من ده‌ڵێم ژیانی هاوسه‌رێتی پێویسته ،چونكه وا له م��رۆڤ ده‌ك��ات ،بیر له ئ�ه‌رك و به‌رپرسیارێتی بكاته‌وه». (ك��اروان) كه خاوه‌ن دوو منداڵی چاوگه‌شه ،ژیانی هاوسه‌رگیريی به ق���ه‌رزاری ده‌س��ت پێكرد و ته‌نانه‌ت زه‌م��اوه‌ن��ده‌ك �ه‌ش��ی ب�ه ق����ه‌رزاری به ئه‌نجام گ�هی��ان��دووه ،ب �ه‌اڵم په‌شیامن
نییه له ژیانی هاوسه‌رگیرییه‌كه‌ی، چونكه پێویسته هه‌موو مرۆڤێك به‌و قۆناغ و ئ �ه‌رك و به‌رپرسیارێتیيه‌دا ب��ڕوات و به سه‌ركه‌وتویی ئه‌نجامی بدات« .من نامه‌وێ تا كاتی مردن به ته‌نیایی بژیم ،كه‌س له پشتی سه‌رمه‌وه نه‌بێت» .هۆكاره‌كه‌شی گ�ه‌ڕان��ده‌وه بۆ ئ��ه‌وه‌ی كه ژن له كاتی پیرییدا ده‌ستی هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌گرێت و ڕێزی ده‌گرێت« .من بیر له پیریی ده‌كه‌مه‌وه، ڕێزم لێ بگیرێ ،فڕێ نه‌درێمه كۆاڵن». ئسامعیل حه‌مه‌خانی كۆمه‌ڵناس وای لێكدایه‌وه كه مرۆڤ له ژیانی ناو خێزاندا (به سه‌ڵتی) كۆمه‌ڵێ ئه‌رك و به‌رپرسیارێتی ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆ ،به‌اڵم زۆربه‌یان ڕاناپه‌ڕێنێ ،چونكه چاوه‌ڕێی ده‌ستی باوك و دایكه ،به‌اڵم له خێزانداری و چوونه ناو ئه‌و پڕۆسه‌یه‌وه شێوازێكی
تر له ژیان هه‌یه ،ئیرت ده‌كه‌وێته ژێر ئه‌رك و به‌رپرسیارێتی قورسه‌وه ،كه ئیرت مرۆڤ هه‌ست به بوونی تواناكانی خۆی ده‌كات ،هه‌وڵی ژیان ده‌دات .وتیشی «ژیانی هاوسه‌رێتی پێویسته ،خۆشیشه بۆ ئ��ه‌وه‌ی م��رۆڤ زیاتر هه‌ست به به‌بوون و تواناكانی خۆی بكات». (كامه‌رانیش) كه خاوه‌نی دوو منداڵه وت��ی «م��ن ئێستا ق���ه‌رزاری خانوو و دوكانه‌كانی ن��اوب��ازاڕم ،بم زانیبایه ژنهێنان هێنده ناخۆشه و ئ�ه‌رك�ه‌ك�هی هێنده گ �ران �ه ،هه‌رگیز بیریشم لێنه‌ده‌كردوه ،چونكه ده‌بێ به‌س فریای ئه‌م عیاده و ئه‌و دوكانه‌كه بكه‌وی ،تابتوانی لوقمه‌یه‌ك نان په‌یدا بكه‌یت ،بۆ ئ �ه‌وه‌ی ئێواره به دڵێكی ئاسوده‌وه له‌ناو خێزانه‌كه‌تدا دانیشیت و بیخۆیت».
چۆن له‌گه‌ڵ مندااڵنی السار مامه‌ڵه بكه‌ین؟ و .له فارسییه‌وه :ڕەزا هه‌ورامی له‌سه‌ره‌تای له‌دایكبوونه‌وه مندااڵن بێڕەوشت و ساخته‌چی ،یان توندوتیژ و خۆپه‌رست نین ،ئ�ه‌م تایبه‌مته‌ندییه ڕەفتارییانه وه‌رگیراون ،چونكه مندااڵن به بزواندنی ئه‌م جوواڵنه ،ده‌گه‌نه ئه‌وه‌ی كه ده‌یانه‌وێت .مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی كه ئێمه ده‌ست بخه‌ینه ناو كاروباریانه‌وه و پێیان بڵێین ئه‌م ك��رده عه‌جیب و غه‌ریبانه سوودێكی نییه و ته‌نیا ده‌بێته هۆی خراپرتكردنی ڕەفتارییان و هیچی تر .ئه‌م منوونانه‌ی خ��واره‌وه ئه‌و شێوازانه‌ن به پێی قۆناغ ڕووب���ه‌ڕوو ب��وون�ه‌وه له‌گه‌ڵ چه‌ند كێشه‌یه‌كی سه‌ره‌كی مندااڵن دا هاوكارییامن ده‌كه‌ن. كێشه‌ی یه‌كه‌م :الیه‌نی ئابووری به ده‌ربڕینی وشه‌ی ناكڕم ،هیچكات هه‌ست به ت��اوان مه‌كه‌ن .ئ�ه‌و ش�ه‌ڕ و ملمالنێیه‌ی نێوان م��ن��دااڵن و دای��ك و باوكیان به گشتی ناخۆشن .پێده‌چێت زۆرجار هاتبێته پێش كه منداڵه‌كه‌تان له بڕیاره‌كانی ئێوه بێزار بووبێت. شێوه‌ی داواكردنی شته گرنگه‌كانیان فێر بكه‌ن له پشوو ،یان بۆنه و جه‌ژنه‌كاندا داوای��ان لێبكه‌ن لیستێك ئاماده بكه‌ن
له‌و شتانه‌ی كه حه‌زیان لێیه‌تی ،ئه‌وانه‌ی كه زۆر ئ��اره‌زووی لێده‌كه‌ن بیانخه‌نه پێشه‌وه‌ی لیسته‌كه .هانیان بده‌ن شته گرنگه‌كان ب ه وێنه بكێشن .ل ه كاتی ڕیكالمدا ته‌له‌فزیۆنه‌كان بكوژێننه‌وه چونكه لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ریان خستووه ئ�ه‌و منااڵنه‌ی كه‌مرت چ��او له ڕیكالمی ته‌له‌فزیۆن ده‌كه‌ن كه‌مرت بیانووی شتی نوێ ده‌گرن. ف��ێ��ری��ان ب��ك �ه‌ن ئ����ه‌وه‌ی هه‌یانه بیبه‌خشنه ده‌وروبه‌ر ده‌توانن داوای لێبكه‌ن كه به‌شێك له‌و داهاته‌ی بۆ پێداویستییه‌كانی داتان ناوه ،به‌وپه‌ری ڕەزامه‌ندییه‌وه بیبه‌خشێته ڕێكخراو ،یان ده‌زگایه‌كی خێرخوازی. كێشه‌ی دووه‌م :خێرایی ئاماده‌بوون بۆ وه‌اڵمدانه‌وه هه‌ركات منداڵه‌كه‌تان ڕەفتارێكی خراپی نواند ڕاسته‌وخۆ ڕێگری لێبكه‌ن .بۆ وێنه ده‌توانن بڵێن :كاتێك له‌گه‌ڵ تۆدا قسه ده‌كه‌م به‌مالو به‌والدا ده‌ڕوانی .ئه‌م كاره باش نییه و پێویست ه ده‌ستی لێهه‌ڵبگری. توڕە مه‌بن و ئاخ هه‌ڵمه‌كێشن ،وتووێژی خۆتان مه‌بڕن تا كاتێك ئه‌و ئاماده‌ی ئه‌وه ببێ ده‌ستی لێهه‌ڵبگرێ. بۆ ڕەفتاری باش و به‌ڕێزان ه هانی بده‌ن هه‌ركات هه‌ستتان به‌وه كرد كه
مناڵه‌كه‌تان ڕەفتارێكی باشی ئه‌نجام دا، بیهێننه‌وه به‌رچاوی .بۆ وێنه پێی بڵێن: ل �ه‌وه‌ی كه به‌شێوه‌یه‌كی ڕێ��زدار گوێت بۆ وته‌كانم گرت ،سوپاست ده‌كه‌م .ئه‌م كاره‌ت ب هڕاستی شایه‌نی ڕێزه. كێشه‌ی سێیه‌م :خراپ وتن ناوهێنانی وشه‌ی نه‌گونجاو قه‌ده‌غه بكه‌ن و ئه‌وه‌یان بۆ ڕوون بكه‌نه‌و ه كه (كاتێك له شتێك دڵنیا نیت ،ناوی مه‌هێنه). وشه‌ی باش و په‌سه‌ند له شوێنی هه‌موو شتێكی نه‌گونجاو دابنێن .كاتێ هه‌ستتان به‌وه كرد یه‌كه‌م جاره منداڵه‌كه‌تان سوود ل ه وشه‌ی خراپ وه‌رده‌گ��رێ ،ئه‌وه‌ی پێی ڕابگه‌یه‌نن ك ه له خێزانی ئێمه‌دا یه‌كه‌م ج��اره شتی وا ده‌بیرنێ! چیرت نامانه‌وێ گوێامن له‌م وشانه بێ. كێشه‌ی چواره‌م :درۆ كردن داوای لێبكه‌ن له وته‌كانیدا ڕاستگۆ بێت .پێی بڵێن :ه�ه‌م��وو ئه‌ندامانی خ��ێ�زان�ه‌ك�ه‌م��ان مه‌یلی ئ���ه‌وه ده‌ك��ه‌ن ه�ه‌م��ووك��ات ل�ه‌گ�ه‌ڵ خه‌ڵكدا ڕاستگۆ ب��ن .كاتێك له قسه‌كانیدا ڕاستگۆیی ده‌پارێزێ ،سوپاسی لێبكه‌ن .بۆی ڕوون بكه‌نه‌وه بۆچی درۆ وتن كارێكی خراپه. بۆی باس بكه‌ن كه كاتێك درۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تردا ده‌كات ،ده‌یانخاته كێشه‌و ده‌رده‌سه‌رییه‌وه و هه‌سته‌كانیان بریندار
ده‌ك��ات و چیرت هیچ كه‌س متامنه‌ی پێ ناكات. كێشه‌ی پێنجه‌م :سه‌رپێچی و الدان پ��ێ��ی ڕاب��گ �هی �ه‌ن��ن ك��ه چ ج��ۆره چاوه‌ڕوانییه‌كتان لێی هه‌یه .پێی بڵێن: (ب��اش گوێ له قسه‌كانم ڕادێ��ره .كاتێك له‌گه‌ڵ تۆدا ده‌دوێ��م ،زۆر به بایه‌خه‌وه لێت ده‌ڕوانم و دڵنیاب ه زۆر به گرنگییه‌وه قسه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م ) .ده‌شتوانن بڵێن: ئه‌گه‌ر به گرنگییه‌وه ل ه قسه‌كانم ناڕوانێت و ناته‌وێ ئ�ه‌وه‌ی من ده‌یڵێم ئه‌نجامی بده‌یت ،ده‌توانی به شێوه‌ی ڕێزدارانه پێمڕابگه‌یه‌نیت. مافی هه‌ڵبژاردنی بده‌نێ ،تاكه‌مێك به ئازادی مامه‌ڵه بكات لێی بپرسن( :هێشتا زۆرێ��ك له‌و ك��اران �هی تایبه‌ته به خ��ۆت ئه‌نجامت ن�ه‌داون ،ئایا ئاماده‌ی ئێستا ئه‌نجامیان بده‌یت ،یان دوای نانی ئێواره؟) هه‌ندێ جار له‌گه‌ڵیدا پێك بێن وه‌ك ئه‌وه‌ی ك ه پێی بڵێن :ئێستا كاتی ئه‌نجامدانی مه‌شقه‌كانته، به‌اڵم خه‌ریكی یاری كردنیت .ئایا باشرت نییه دوای نیوكاتژمێری تر یارییه‌كه ته‌واو بكه‌یت و دوات��ر بگه‌یته مه‌شقه‌كانت؟ پێی بڵێن كه له ده‌ره‌نجامی دواخستنی كاره‌كانییدا پێویسته باجه‌كه‌ی وه‌ربگرێت. سه‌رچاوه :روانشناسی كودك.
13 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵی ئیسالمی له به‌رده‌م مه‌ترسی سه‌له‌فیه‌تدا
ئیدریس سیوه‌یلی ه �ه‌رك��ات��ێ��ك مب��ان��ه‌وێ��ت قس ه ل �ه‌س �ه‌ر دی����ارده و ب��ی��ری سه‌له‌فی بكه‌ین ،ڕووب��ه‌ڕووی گرفتی پێناسه و دیاریكردنی چوارچێوه‌یه‌ك بۆ ئه‌و بیره ده‌بینه‌وه ،ئه‌مه‌ش له‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتووه كه تا ئێستا پێناسه‌یه‌كی وا بۆ دی��اره‌ی سه‌له‌فیه‌ت نییه كه جێگه‌ی ره‌زامه‌ندی هه‌مووان بێت ،هه‌روه‌ك چ��ۆن لێكۆڵه‌ر و ش��اره‌زای��ان له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌ما و خه‌سڵه‌تانه كۆك نین كه دیارده‌ی سه‌له‌فیه‌ت ده‌نوێنن ،له‌وانه‌یه ساده‌ترین پێناسه‌ش بۆ سه‌له‌فیه‌ت ئه‌وه بێت كه میتۆد و بیركردنه‌وه‌یه‌كه ك�ه پێیوایه ده‌ب��ێ��ت ه�ه‌م��ان دی��د و تێڕوانین و راڤه‌مان بۆ ئیسالم هه‌بێت كه پێشین (س �ه‌رده‌م��ی په‌یامبه‌ر و هاوه‌اڵن و شوێنكه‌وتووان) هه‌یانبووه، لێره‌شه‌وه چه‌ند خاڵێك روونده‌بێته‌وه ك �ه ده‌گ��ون��ج��ێ��ت وه‌ك���و خه‌سڵه‌تی سه‌له‌فیه‌ت ئاماژه‌ی پێبده‌ین. یه‌كه‌م :ره‌وتی سه‌له‌فی ره‌گێكی له مێژوودا هه‌یه ،به‌ها بۆ هیچ دانانێت جگه له زانیارییه‌كی بنه‌ڕه‌تی كه وه‌كو یه‌كه‌یه‌كی زانیاری مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌ك���ات ،چونكه سه‌له‌فیه‌ت داوای تێگه‌یشنت له ده‌قه‌كانی شه‌ریعه‌ت ده‌كات به تێگه‌یشتنێكی رووكه‌شی و ساده و ساكار و ئاڵۆزنه‌كردنیان ،هه‌ر بۆیه كه‌سی زان��ا و پێگه و پله‌كه‌ی به‌وه دیاری ده‌كرێت كه چه‌ند ده‌ق و ژماره و گێڕانه‌وه‌ی مێژوویی له‌به‌ره، هه‌ر ئ�ه‌وه‌ش به‌سه بۆ ئ�ه‌وه‌ی كه به بلیمه‌ت و داهێنه‌ر ناوزه‌د بكرێت ،ئیرت له ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و چوارچێوه به‌رته‌سكه هه‌ر راڤه و شیكردنه‌وه و لێكدانه‌وه‌ی رووداو و دیارده‌كان و بیری داهێنه‌رانه و ره‌خنه‌گرتن و هه‌ڵهێنجانی شتی نوێ، هیچ به‌هایه‌كی نییه. دووه‌م :به‌پیرۆزكردنی راب��ردوو و رق��ب��وون ل��ه ئێستا و ت���رس له ئاینده ،بۆته مۆته‌كه‌یه‌ك به بیری سهلهفیهتهوه ،ئ �ه‌وان پێیانوایه سێ س��ه‌ده‌ی یه‌كه‌می ئیسالم سه‌رده‌می زێڕینه و فه‌رمووده‌یه‌كی په‌یامبه‌ر (درودی خ��وای ل�ه‌س�ه‌ر) ل �ه‌وب��اره‌وه ده‌ك �ه‌ن �ه به‌ڵگه ،ه �ه‌ر بۆیه وێنه‌ی ژیانی ئێستا له دی��دی سه‌له‌فيیه‌تدا شه‌ڕه‌نگێز و خراپه‌كاره ،هه‌رچه‌نده ئێستا باشرته له ئاینده ،چونكه ئاینده م�ه‌ت��رس��ی��دارت��ره ،ه��ه‌ر ئ �ه‌م �ه‌ش وای لێكردوون كه به شێوه‌یه‌كی پیرۆز بڕواننه رابردوو به شێوه‌یه‌ك كه هه‌ڵه‌ی سه‌ركرده‌یه‌ك یاخود خه‌لیفه‌یه‌ك نه‌بینن و پاساو بۆ هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك بێننه‌وه كه له سه‌رده‌مانی پێشووتری ئیسالمیی روویداوه و ده‌سته‌وستان بن له ئاست خوێندنه‌وه‌ی ره‌خنه‌گرانه بۆ ئه‌و دۆخه. ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده س�ه‌ل�ه‌ف��ی��ي�ه‌ك��ان به‌سه‌ر چه‌ند ده‌سته و گرووپێكدا پ��ۆل��ێ��ن ده‌ك���رێ���ن ،ه���ه‌ر ده‌س��ت��ه و گروپێكیشیان خاوه‌نی چه‌ند خه‌سڵه‌ت و ت��ای��ب�ه‌مت�ه‌ن��دی��ی�ه‌ك��ی خ��ۆی �ه‌ت��ی و له‌وانی دیكه‌ی جودا ده‌كاته‌وه ،به‌اڵم ئ��ه‌و دوو خ��اڵ �هی ئ��ام��اژه‌م��ان پێدا خه‌سڵه‌تی هاوبه‌شه له نێوان تێكڕای
بانگه‌شه‌كارانی سه‌له‌فيیه‌تدا. له سێ ده‌ی �هی ڕاب���ردوودا چه‌ند ئ��اراس��ت �هی سه‌له‌فی ل �ه كوردستان ده‌رك �ه‌وت��ن ،هه‌ریه‌ك ل�ه‌و ئاراستانه به تین و توانا و دی��د و تێڕوانینی جیاوازه‌وه خۆی نواند ،یه‌كه‌م ئاراسته‌ی سه‌له‌فی بریتیبوو له ئاراسته‌ی سه‌له‌فی ڕووكه‌شی ،ئه‌و ئاراسته‌یه زۆرێ��ك له لێكۆڵه‌ران و شاره‌زایانی فكری ئیسالمیی به سه‌له‌فی مه‌دخه‌لی ناویان ده‌به‌ن، سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتنی ئه‌و ئاراسته‌یه له هه‌شتاكانی س��ه‌ده‌ی راب���ردوو له سلێامنی له‌سه‌رده‌ستی مه‌ال عومه‌ر سه‌له‌فی ده‌ركه‌وت ،له دوای راپه‌ڕینی ئازاری ( )1991به شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان كه‌وتنه جموجۆڵ و به وروژان��دن��ی چه‌ندین بابه‌تی خیالفی و البه‌الیی، له‌گه‌ڵ ت �ه‌واوی ئایندارانی موسڵامن له كوردستان توشی ته‌نگژه هاتن، ئه‌مانه جه‌ختیان له‌سه‌ر به‌جێهێنانی په‌رستش و سوننه‌ته رووكه‌شيیه‌كان
( )1992/11/22وه‌كو بنه‌مای میتۆدی خ���ۆی ل��ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی دروش��م��ی (سه‌له‌فی له په‌یڕه‌و و هاوچه‌رخی له رووب��ه‌ڕووب��ون��ه‌وه‌دا) خسته‌ڕوو، هه‌رچه‌نده لێردا ده‌رفه‌تی ئه‌وه نییه به تێروته‌سه‌لی ب��اس له گشت ئه‌و هۆكارانه بكه‌ین كه وای له‌و حزبه ك��رد ئ��ه‌و دروش��م �ه ب��ه‌رز بكاته‌وه، به‌اڵم به بڕوای زۆرێك به‌رزكردنه‌وه‌ی ئه‌و دروشمه له الی�ه‌ن بزووتنه‌وه‌ی راپه‌ڕینه‌وه ته‌نها بۆ خۆجیاكردنه‌وه بوو له ئیخوان كه له‌و كاته‌دا ناكۆكی نێوان ه���ه‌ردووال له گۆڕه‌پانه‌كه‌دا توند بوو ،نه‌ك له ئه‌نجامی قه‌ناعه‌ت و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی وردی دۆخه‌كه‌دا بێت ،هه‌ربۆیه له چوار ساڵی یه‌كه‌می خه‌باتی ئ��ه‌و پ��ارت��ه‌دا ك �ه قۆناغی خه‌باتی نهێنی بوو ،له ژێر رۆشنایی ئه‌و دروشمه‌دا زۆرێك له بانگخواز و وتاربێژی ناو ئه‌و پارته ره‌خنه‌ی توندیان له یه‌كگرتووی ئیسالمی ده‌گ��رت و
نیگه‌ران كرد ،به‌مه‌ش به‌رزكردنه‌وه‌ی دروشمی سه‌له‌فیه‌ت له په‌یڕه‌ودا بووه گرفتی قۆناغێكی خه‌باتی ئه‌و پارته. ئاراسته‌ی سێیه‌م بیری سه‌له‌فی ج��ی��ه��ادی ب���وو ،ئ��ه‌م ئ��اراس��ت�هی�ه له ه �ه‌ش��ت��اك��ان��ی س�����ه‌ده‌ی راب�����ردوو سه‌ره‌تاكانی ده‌رك���ه‌وت ،گه‌یشتنی ئه‌ده‌بیاتی كۆمه‌ڵی ئیسالمیی میرس و هاوشێوه‌كانی له رێگه‌ی جۆراوجۆره‌وه به كوردستان ،بوونه هه‌وێنی ئه‌و بیره له كوردستان ،دواتریش به تایبه‌ت له كۆتایی سه‌ده‌ی راب��ردوو ئه‌و بیره له ناو بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی په‌ره‌ی سه‌ند ،سه‌ره‌نجامی ئه‌وه‌ش راگه‌یاندنی جوندولئیسالم و پاشانیش پشتیوانانی ئیسالمی لێكه‌وته‌وه ،پشتیوانانی ئیسالم منوونه‌ی ئاراسته‌یه‌كی سه‌له‌فی جیهادی توندڕه‌و ب��وو ،له م��اوه‌ی دوو ساڵی كاركردنیان خراپرتین و ناشیرینرتین وێنه‌ی ره‌وتی ئیسالمییان نواند ،به‌اڵم هاتنی ئه‌مریكا و هێرشه‌كانی بۆ
ئه‌مریكا وه‌ك هێزێكی جیهادی و میراتگری ره‌وتی ئیسالمیی چه‌كدار خۆی ده‌نواند ،به‌اڵم له ڕووی ئایدۆلۆژيیه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌و تێزه سه‌له‌فیيه جیهادییه‌ی پشتیونانی ئیسالم ته‌به‌نی كردبوو، ناكۆك بوو ،هه‌رچه‌نده ئه‌میش هێزی س �ه‌رب��ازی ه�ه‌ب��وو ،زۆرب���هی داهاتی حیزبیش بۆ هێزی سه‌ربازی خه‌رجده‌كرا، ته‌نانه‌ت به‌رپرسی ئه‌وكاته‌ی مه‌كته‌بی سه‌ربازی كه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی ب��وو ،له هه‌موو ئه‌ندامانی دیكه‌ی ناو مه‌كته‌ب سیاسی قسه‌رۆیشتووتر بوو ،ته‌نانه‌ن له بڕیارداندا زۆر جار ب �ه‌و ئ��اراس��ت �ه‌دا ده‌ڕۆی��ش��ت ك�ه ئه‌و خ��وازی��اری ب��وو ،ئ �ه‌م پێگه‌یه‌شی له ق��وواڵی��ی هێزه سه‌ربازیيه‌كه‌یه‌وه وه‌رگرتبوو كه به‌هێزترین مه‌كته‌بی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ب��وو ،ب �ه‌اڵم هاتنی ئه‌مریكا و ئه‌و گۆڕانكارییه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ب�ه‌س�ه‌ر خ��ۆی��دا هێنای له پارتێكی چه‌كداره‌وه بۆ پارتێكی سیاسيی
ده‌بێت سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵ خۆی یه‌كالیبكاته‌و‌ه ك ه ده‌خوازێت ببێت ه حزبێكی جه‌ماوه‌ری و له‌سه‌ر ره‌وتی كرانه‌وه و نوێخوازی به‌رده‌وام بێت ،یاخود جارێكی تر به‌ره‌و به‌رته‌سكبوونه‌و‌ه و خۆكه‌نارگرتن ب ه بیری سهلهفیهتهوه ده‌چێت ده‌كرده‌وه ،هه‌ربۆیه ئێستاشی له‌سه‌ر بێت ك �ه ل �ه‌س �ه‌ر ه �ه‌م��ان میتۆدی خۆیان له ك��اردان ،له چوارچێوه‌یه‌كی به‌رته‌سكدا كاری خۆیان كردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگه لێره‌دا سه‌رنجی بده‌ین، چه‌ند ساڵێك به‌ر له ئێستا ڕێبه‌ری ئه‌و ئاڕاسته‌یه له زنجیره وتارێكدا په‌شیامنی خۆی له زۆرێك له‌و ته‌رحانه ده‌ربڕی كه له‌وكاته‌دا به‌ناوی سهلهفیهتهوه خستیه‌ڕوو ،ئه‌وه‌شی وه‌كو ره‌خنه له خۆگرتن و به‌خۆداچوونه‌وه ده‌ربڕی ك �ه ئ��ه‌و ئ��اراس��ت �هی �هی سه‌له‌فیه‌ت له‌گه‌ڵ پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵی كورده‌واری نه‌گونجاو ب��وو ،ی��اخ��ود ئ �ه‌و تێزانه دووباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زموونی شوێنانی دیكه بوو بێ ره‌چاوكردنی تایبه‌مته‌ندی ژینگه‌ی كوردستان. ئاراسته‌یه‌كی تری سه‌له‌فیه‌ت له كوردستان بریتییه له تێزی سه‌له‌فی له چوارچێوه‌ی پارتێكی سیاسییدا، ئ�ه‌و تێزه‌ش ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی راپه‌ڕینی ئیسالمیی له كاتی راگه‌یاندنیدا له
كرانه‌وه و مامه‌ڵه‌ی یه‌كگرتوویان ب ه س��ازش و الدان له بنه‌ماكانی ئیسالم ئه‌ژمار ده‌ك��رد ،ب�ه‌اڵم له دوای ساڵی ( )1996و قۆناغی ك��اری ئاشكرای ئه‌و پارته ،سه‌ركرده‌كانی ئه‌و پارته كه‌وتنه ناو هه‌مان واقیعی یه‌كگرتوو، بۆیه بانگه‌شه‌ی سه‌له‌فیه‌ت كه پێشرت ته‌به‌نایان كردبوو ،گرفتی بۆ دروستكردن و ناچاریكردن به ده‌رك��ردن��ی چه‌ند باڵوكراوه‌یه‌ك سه‌باره‌ت به شه‌رعیه‌تی ك��ار و مامه‌ڵه‌ی سیاسییان ،ئه‌مه‌ش له‌وه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتبوو كه زۆرێك له رێبه‌رانی ئه‌و پارته له سه‌ره‌تادا پێیان واب��وو له ماوه‌یه‌كی كورتدا ده‌توانن پیاده‌ی ده‌قه‌كانی شه‌ریعه‌ت بكه‌ن له كوردستان ،به‌اڵم دوات��ر كه بۆیان ده‌ركه‌وت كه ئه‌مه هه‌روا ئاسان نییه، هه‌مان ئه‌زموونی یه‌كگرتوویان له مامه‌ڵه‌دا دووباره كرده‌وه ،ئه‌مه وێڕای ئه‌وه‌ی به‌رزكردنه‌وه‌ی ئه‌و دروشمه و مامه‌ڵه‌كردن به شێویه‌كی تر له واقیعدا ژماره‌یه‌ك كادیری ئه‌و حزبه‌ی توڕه و
سه‌ر ئه‌و گرووپه ،خه‌ونی سه‌له‌فيی جیهادی ل�ه ك��وردس��ت��ان ل�ه گ��ۆڕ نا، ئ��ه‌و ئ �ه‌زم��وون �ه‌ش ك �ه ه��ه‌ره زۆری ئیسالمییه‌كانیش به نه‌شیاویان ده‌زانی، خۆخاڵیكردنه‌وه‌ی سه‌له‌فيی جیهادی بوو له كوردستان ،هه‌رچه‌نده له‌وكاته‌دا رێ��ژه‌ی �ه‌ك��ی ك��ه‌م ب��ه‌و ئ�ه‌زم��وون�هی سه‌له‌فيی جیهادی سه‌راسیمه بوون، به‌اڵم له‌گه‌ڵ شكستی ئه‌و هێزه ئه‌و كاریگه‌ريیه‌ش كۆتایی هات ،هه‌ر بۆیه نه‌بووه مایه‌ی چاولێكه‌ری و هه‌وڵدان بۆ دووباره‌كردنه‌وه‌ی له ساته‌وه‌ختێكی دیكه‌دا. له‌م وتاره‌دا سێ ئه‌زموونی سه‌له‌فی له كوردستان خرایه‌ڕوو ،یه‌كه‌میان به په‌شیامنی و دووه‌م به گرفت و سێیه‌م به شكست كۆتایهات ،ده‌ركه‌وتنی هێزی سه‌له‌فی جیهادیی به‌و شێوه‌یه‌ی پێشرت كه ئاماژه‌ی پێدرا ،هاوكات بوو له‌گه‌ڵ بوونی كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌سه‌ر شانۆی سیاسی كوردستان ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌و كاته‌دا و به‌ر له هاتنی هێزه‌كانی
ج���ه‌م���اوه‌ری و ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سه‌ربازی ،هاوكات گیرانی ئه‌میری ئه‌و حزبه له الیه‌ن ئه‌مریكاوه، دوو خاڵی وه‌رچه‌رخان بوون بۆ كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،له‌و قۆناغه‌دا سه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵ بوێرانه ئه‌و حزبه‌ی له قۆناغی كه‌نارگیريیه‌وه گواسته‌وه بۆ قۆناغی جه‌ماوه‌ری و خه‌باتی مه‌ده‌نی ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وای كرد زۆرێ��ك به دیدێكی ئیجابی له كۆمه‌ڵ بڕوانن و پێشبینی ئاینده‌یه‌كی رۆشنی بۆ بكه‌ن. هه‌ر له‌و قۆناغه‌دا كۆمه‌ڵ له‌و بیره سه‌له‌فيیه دوورك �ه‌وت �ه‌وه كه قۆناغی چه‌كداری و مێژوو بۆی دروستكردبوو، به تایبه‌ت ئه‌و بیره الی به‌رپرس و ئه‌ندامان و پێشمه‌رگه‌كانی مه‌كته‌بی س��ه‌رب��ازی ل �ه ئاستێكی ب��ه‌رزت��ردا ره‌نگیدابووه‌وه ،هه‌رچه‌نده له دوو كۆنگره‌ی كۆمه‌ڵ به ده‌ستخۆشانه و پشتیوانی راسته‌وخۆی عه‌لی باپیر بۆ دڵشاد گه‌رمیانی ،ناوبراو له الیه‌ن ئه‌ندامانی كۆنگره‌وه به ئه‌ندامی
سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵبژێردرا ،به‌بڕوای هه‌ندێك ئه‌مه هه‌ڵه‌ی ئه‌میری كۆمه‌ڵ ب��وو كه ن��اوب �راوی وه‌ك��و پ��اڵ�ه‌وان به ئه‌ندامانی كۆنگره ن��اس��ان��د ،بۆیه ئێستا له دوای گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی ناوبراو و پێشوازیلێكردنی وه‌كو پاڵه‌وانێك، جارێكی تر تێزی سه‌له‌فیه‌ت له‌ناو كۆمه‌ڵی ئیسالمی سه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه، ته‌نانه‌ت سه‌له‌فییه‌كان ره‌خنه له تێڕوانینه‌كانی ئه‌میری كۆمه‌ڵیش ده‌گرن ،ئه‌مه‌ش به ئاشكرا له لێدوان و هه‌ڵوێسته‌كانی دڵشاد گه‌رمیانیدا ده‌رده‌ك���ه‌وێ���ت ،گه‌رمیانی ئ �ه‌وه‌ش ناشارێته‌وه كه سه‌له‌فی مه‌رشه‌به‌كانی ن��او كۆمه‌ڵ له‌گه‌ڵ هه‌ندێك دی��د و تێڕوانین و سیاسه‌تی حیزبدا نین و ئه‌وان تێڕوانینی جیاوازیان هه‌یه. ئه‌و دۆخ �هی كه ئێستا كۆمه‌ڵی ئیسالمی تێكه‌وتووه ،ئه‌و پارته‌ی تووشی دڕدۆنگی كردووه ،بۆیه ده‌بێت كۆمه‌ڵ دید و تێڕوانینی خۆی بۆ ئه‌ندام و جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی یه‌كالبكاته‌وه ،مه‌سه‌له‌ی دیموكراسی و ده‌ستاوده‌ستكردنی ده‌سه‌اڵت و پرسی ئافره‌ت و ...هتد، له‌و مه‌سه‌له چاره‌نووساسازانه‌ن كه ده‌بێت كۆمه‌ڵ دی��دی روون��ی خۆی ده‌رب���اره‌ی���ان ب��خ��ات �ه‌ڕوو ،ناشكرێت له‌و مه‌سه‌النه‌دا به‌رپرسانی كۆمه‌ڵ هه‌ڵوێستی پێچه‌وانه‌ی هه‌ڵوێستی ره‌سميی حیزبیان هه‌بێت ،به تایبه‌تیش تێڕوانینێك كه له دیدێكی سه‌له‌فی به‌رته‌سكه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتبێت ،هه‌ر بۆیه ده‌ركه‌وتنه‌وه‌ی بیری سه‌له‌فی له ناو كۆمه‌ڵ جێگه‌ی تێڕامانه ،له‌وانه‌یه هه‌ندێك پێیان وابێت هه‌ر هه‌ڵوێست وه‌رگرتنێك له سه‌له‌فیخوازه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ زیان به ئاینده و یه‌كڕیزی حیزب ده‌گه‌ێنێت ،ئه‌مه‌ش جگه له وه‌هم هیچی دیكه نییه ،ده‌بێت سه‌ركردایه‌تی ك��ۆم �ه‌ڵ خ��ۆی ی�ه‌ك�لای��ب��ك��ات�ه‌وه كه ده‌خوازێت ببێته حزبێكی جه‌ماوه‌ری و له‌سه‌ر ره‌وتی كرانه‌وه و نوێخوازی ب���ه‌رده‌وام ده‌ب��ێ��ت ،یاخود جارێكی ت��ر ب����ه‌ره‌و ب��ه‌رت��ه‌س��ك��ب��وون��ه‌وه و خۆكه‌نارگرتن به بیری سهلهفیهتهوه ده‌چێت ،دوو ساڵی ئاینده بۆ كۆمه‌ڵ چاره‌نووسسازه ،ئاخۆ سه‌له‌فیيه‌كانی ناو حیزب پابه‌ند ده‌كرێت به‌و دیدو تێڕوانین و كرانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ له‌سه‌ری ده‌ڕوات؟ ل �ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ش��دا ئه‌و تێزانه‌ی ئه‌میری كۆمه‌ڵ ده‌یخاته‌ڕوو، ئه‌گه‌ر كۆمه‌ڵ ئه‌م بژاره‌یه هه‌ڵبژێرێت دوور نییه رووب �ه‌ڕووی چه‌ند گرفتێك ببێته‌وه ،له‌وانه‌ش وازهێنانی سه‌له‌فی مه‌رشه‌به‌كان ،له دۆخێكی وادا پێده‌چێت هه‌ندێك هێز و الی�ه‌ن��ی ده‌ره‌وه‌ی كۆمه‌ڵ كارئاسانی بۆ حاڵه‌تێكی له‌و شێوه‌یه بكه‌ن ،به‌اڵم دواجار خۆداڕنین له‌و بیره سه‌له‌فيیانه به سوودی كۆمه‌ڵ ته‌واو ده‌بێت .بژاره‌ی دووه‌م له‌به‌رده‌م كۆمه‌ڵ بێده‌نگبوونیه‌تی له ئاست گه‌وره‌بوونی ئاراسته‌ی سه‌له‌فی له ناو كۆمه‌ڵ ،له‌و حاڵه‌شدا له كۆنگره‌ی ئاینده‌ی كۆمه‌ڵ كه دوای دوو ساڵی دیكه ده‌به‌سرتێت ،سه‌له‌فییه‌كان پێگه‌ی خۆیان له سه‌ركردایه‌تی حیزبدا قایم ده‌كه‌ن و پاشانیش كۆمه‌ڵ به‌ره‌و ئه‌و ئاراسته‌یه ده‌به‌ن كه خۆیان خوازیارن، بژارده‌ی سێیه‌میش هێشتنه‌وه‌ی دۆخی ناو كۆمه‌ڵ به‌و شڵه‌ژاویيه‌ی ئێستای و بێده‌نگبوون ل �ه ئ��اس��ت ته‌رحی سه‌له‌فيیه‌كان ،ئه‌مه‌ش دواجار زیان به جه‌ماوه‌ریبوونی كۆمه‌ڵ ده‌گه‌ێنێت و جۆرێك له ئیزدیواجیه‌ت له ناو حیزبدا دروس��ت ده‌ك��ات ،ده‌رگ��اش له‌به‌رده‌م سه‌ركردایه‌تی ئه‌و حیزبه‌دا كراوه‌یه كه چی هه‌ڵده‌بژێرێت و ئاینده‌ی حیزب به كام ئاراسته‌دا ده‌بات.
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
كێشه‌ی ئیسالميی كورد له‌گه‌ڵ دیموكراسی، ته‌نها نه‌ناسینه
دڵشاد کەالری ،گوزارشتى لە کێ کرد؟
مه‌سعود عه‌بدولخالق له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی ڕابوونی ئیسالمی ،كۆمه‌ڵێك ڕاو بۆچوونی چه‌وتیش سه‌ری هه‌ڵدا ،به‌ره‌به‌ر ه له‌گه‌ڵ زیادبوونی زانیاری و ئه‌زموون ،ده‌ركه‌وت هۆیه‌كان خودی بوون و ل ه نه‌شار هزاییه‌وه هاتووه ،كێشه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌ستوور، پ هرله‌مان ،دیموكراسی ،جلوبه‌رگ ،رادیۆ، ته‌له‌فزیۆن ،چاپ و زۆر الی تری ژیانی هاوچه‌رخ هه‌بوو .به‌شێكی ئاسایی بووه هه‌ندێكی ماوه ،به‌دره‌نگه‌و ه ئه‌و جۆره ئیسالمیی ه زانیيان ده‌ستووری مه‌ده‌نی له سه‌رده‌می خیالفه‌تی عوسامنی هه‌بووه به‌ناوی (مه‌رشوتیه) و پ هرله‌مانیش ناوی (مه‌بعوسان) بووه. ئه‌وه‌ی ئێستا ل ه كوردستان جارجار دژ ب ه دیموكراسی ده‌بن ،دیسان كێشەى زانیاری و نه‌ناسینه ،ئه‌وان ه واتێگه‌یشتون دیموكراسی سیسته‌م و مه‌زهه‌ب و مه‌دره‌س ه بێت ،نه‌خێر ئه‌و ه لیربال دیموكراسیي ه نه‌ك دیموكراسی ،دیموكراسی په‌یامنی سیاسيی ه نه‌ك ڕێبازی سیاسی، ئامراز ه نه‌ك ئامانج ،میكانیزمه ،نه‌ك سیسته‌م ،بێالیه‌ن ه نه‌ك ئایدۆلۆژیادار، میكانیزمێك ه ئایینی ده‌دا و عه‌ملانیش ده‌دا ،ح هرام ده‌دا و حه‌اڵڵیش ده‌دا، ڕەش ده‌دا و سپیش ده‌دا ،به‌اڵم خۆی نه ئایینیي ه ن ه عه‌ملانی ،ن ه حه‌اڵڵ ه و نه‌حرام، ن ه سپیي ه و ن ه ڕەش ،كه‌وات ه دیموكراسی نه كوفر‌ه و ن ه سیسته‌م ه و ن ه دوژمنه‌كه‌شه، هه‌ر ئه‌و دیموكراسیي ه ل ه 1924/3/3 خیالفه‌تی وه‌رگێڕا بۆ عه‌ملانی ،هه‌مان دیموكراسی وا ئیسالمی ده‌هێنێت ه شوێنی عه‌ملانی ل ه توركیا ،ل ه میرس ،ل ه تونس، ل ه چه‌ند ویالیه‌تێكی نایجیریا ،ئه‌سڵی دیموكراسیش ئایینیي ه نه‌ك عه‌ملانی ،به پێچه‌وانه‌و ه باڵی مولحیدی مه‌دره‌سه‌ی یۆنانی (هركلیت ،ئه‌بیكۆرو شیرشۆن و سینكا) دژی بوون ،ئه‌نپادكلیدس به باوكی دیموكراسی هه‌ژمار ده‌كر ێ كه‌چی ئه‌نباكلیدس و فیساگورس (497 -581 پ.ز) ل ه سه‌ر ده‌ستی پێغه‌مب هران (داود و سلێامن) ده‌رسیان خوێندووه ،ئه‌سڵی دیموكراسی ل ه ئایینه‌كانی رۆژهه‌اڵت بۆ یۆنان چووه ،وا پێده‌چی ل ه ئایینی زه‌رده‌شتی بۆیان چووبێ ،ب ه پێی كتێبی (هیرۆدۆتس522-پ.ز) كۆمه‌ڵێك زانای عه‌جه‌می پێشنیاری (ئۆتانۆس شێوه‌ی ئیزۆنومیا) هه‌ڵده‌بژێرن ب ه مانای یه‌كسانی ب هرامبه‌ر یاساكه ،یه‌كسانی ب هرامبه‌ر یاسا و شه‌ریعه‌ت ئه‌سڵێكی هه‌ره بنچینه‌یی هه‌موو ئایین ه ئاسامنیيه‌كانه، ب ه پێچه‌وانه‌و ه یاسای ده‌ستكردی كۆن بریتی بوو ل ه نایه‌كسانی نێوان چینه‌كانی كۆمه‌ڵگه ،كه‌چی ئه‌و سه‌روه‌ريیه گه‌وره‌یه‌ی ئایینی ب ه ن هزانی ده‌ده‌یته ئه‌زموونی الئیكی و حوكمی به‌شه‌ری له‌نگ ،هه‌ندێك له‌وجۆر ه ئیسالمییانه خراپرت كه‌وتوون ه ژێر عروبیه‌كی وا ده‌ڵێن دیموكراسی زاراوه‌یه‌كی بیانیيه ،وه‌ك عروبی ه ڕەگه‌زپه‌رسته‌كان وا تێگه‌یشتون ك ه خودا ته‌نها زمانی عه‌ره‌بی داناوه، ئه‌دی (جعلناكم شعوبا ،...واختالف ألسنتكم وألوانكم) میلله‌تان ناوی خودايان ب ه زمانی جیاجیا گوزارش كردووه :گۆد ب ه ئینگلیزی ،كۆتی ب ه ئه‌ملانی ،خودا ب ه كوردی ،ئه‌و ه نه‌ك ئاریشه‌یه ،به‌ڵكو دڵخۆشكه‌ره .ئینجا گریامن دیموكراسی ئه‌و ناسنام ه ئایینيیه‌شی نه‌بوایه ،خۆ ل ه دیكتاتۆری باشرته ،چ حیكمه‌تێكه دژ ب ه دیموكراسی بیت ،له‌و ده‌مه ته‌نها دیكتاتۆری به‌دیلیه‌تی ،به‌داخه‌وه ئه‌و ئیسالمیيانه‌ی دژی دیموكراسین و ئه‌زیه‌تیاندانه‌یان ناسیوه.
ڕەوشت محەمەد عه‌قڵی گه‌وره ڕەخنه له بنه‌ما و سیستم ده‌گرێت ،عه‌قڵی بچووك له كه‌سه‌كان. « په‌ندێكی چینی» ت��ا ئێستاش ن�ه‌م��ان��ت��وان��ی��وه ب ه حیكمه‌تی ئه‌و په‌نده بیر بكه‌ینه‌وه، ره‌خنه ده‌گرین له كه‌سه‌كان بێخه‌به‌ر ل �ه‌وه‌ی ئ�ه‌وه خه‌لفییه‌تێكه له‌ناو ئه‌و
فشار و شه‌كره‌ی خوێنی به‌شار ئه‌سه‌د كه‌ی به‌رز ده‌بێته‌وه؟ شه‌تاو پێنجوێنی
كه‌سه‌دا قسان ده‌ك��ات ،بێئاگا له‌وه‌ی ئه‌وه سیستمێكه ئه‌و كه‌سه‌ی په‌روه‌رده و دروستكردووه ،ئه‌و كه‌سه دوای ئه‌وه‌ی پێكهات و دروستبوو ،ئیدی ئه‌و مافی خۆیه‌تی ڕاكانی خۆی بڵێت ،گرانه بۆ ئێمه بیروڕای خۆمان بشارینه‌وه ،ته‌نانه‌ت له ژێر ده‌سه‌اڵتی ڕژێمه سته‌مكاره‌كانیشدا مرۆڤ هه‌وڵده‌دات به هه‌ر نرخێك بووه بیروڕاكانی خۆی ده‌رده‌بڕێت ،چاره‌سه‌ر ئه‌وه نییه ئێمه مبانه‌وێ رێگه له وتن بگرین. باڵوبوونه‌وه‌ی دیداره‌كه‌ی دڵشاد گه‌رمیانی له رۆژنامه‌ی ئاوێنه قسه‌وباسی زۆری به‌دوای خۆیدا هێنا ،چ له ناوه‌نده علامنییه‌كه‌دا به ئاراسته‌ی ره‌خنه‌كردنی توند ،چ له ناوه‌نده ئیسالمییه‌كه‌دا به ئاراسته‌ی پشگیریی ،یان ره‌حنه‌گرتن ل �ه‌و ڕووه‌وه ك�ه ن �ه‌ده‌ب��وو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسيی حزبێكی ئیسالمی
ب�ه‌و ج��ۆره بیربكاته‌وه كه حزبه‌كه‌ی خۆی باوه‌ڕی پێی نییه .هه‌ست ده‌كه‌م له قسه‌كردنه‌كاندا له‌سه‌ر ئه‌و پیاوه دیوێكی باشی مه‌سه‌له‌كه فه‌رامۆش ده‌كرێت ،ئه‌ویش مه‌سه‌له‌ی ئه‌ده‌بیات و پ �ه‌روه‌رده و جیهانبینی ئیسالمیانه‌ی خۆمانه ،له وه‌ه��ا كاتێكدا گه‌ر شتێك شایه‌نی ره‌خنه‌گرتن بێت ،ئه‌وه به رای من په‌روه‌رده و جیهانبینییه‌كه‌ی كاك دڵشاده نه‌ك خ��ودی كاك دڵشاد ،چونكه وه‌ك ئاماژەم بۆ كرد ئه‌و گوزارشتی له په‌روه‌رده و جیهانبینییه‌ك كردووه كه به ئێستاشه‌وه زۆرێك له ئیسالمییه‌كان له‌سه‌ری كۆكن، ئ �ه‌وه‌ی ئه‌و وتوویه‌تی به‌رهه‌می ئه‌و جیهانبینییه‌یه كه ئیسالمییه‌كانی له‌سه‌ر دروست ده‌بن ،لێره‌وه من ده‌پرسم؛ ئایا به‌پێی ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌ی كه ئیسالمییه‌كان ده‌یبه‌خشن( ،نه‌زه‌ركردن) حه‌رام نییه؟ ئایا ئه‌وه‌ی پێی ده‌وترێت (ئیختیالت)
تێكه‌ڵبوونی ژنان و پیاوان ،نادروست نییه؟ ئایا به‌الی هه‌موو ئیسالمییه‌كانه‌وه خۆ جوانكردنی ئ��اف��ره‌ت بۆ خه‌ڵكی نامه‌حره‌م و به‌كارهێنانی عه‌تر و ئه‌و بابه‌تانه به‌پێی پ �ه‌روه‌ردی ئیسالمییانه، ح����هرام ن��ی��ن؟ ئ �ه‌م��ان �ه ئه‌ساسیاتی په‌ردوه‌رده‌ی ئیسالمیانه‌ن و له ئه‌ده‌بیاتی هه‌موو ئیسالمییه‌كاندا هه‌ن ،به‌اڵم ئه‌م بابه‌تانه گه‌ر به قۆناغی سیاسيیانه و ئیعالمیانه‌ی ئێستای ئسالمییه‌كان ناخۆن، ئه‌مه بابه‌تێكی دیكه‌یه! ره‌خنه‌گرتن له‌و لێدوانانه‌ی كاك دڵشاد ده‌مانخاته به‌رده‌م به‌رپرسیارییه‌تی پیاچوونه‌وه به‌و په‌روه‌رده و جیهانبینییه‌دا كه ئیسالمییه‌كان تا ئێسته‌ش ئه‌ندامانی له‌سه‌ر پ �ه‌روه‌رده ده‌كه‌ن ،ده‌بێت هه‌ر له پ��ه‌روه‌رده‌وه ئه‌وه راست بكه‌ینه‌وه كه هه‌موو بینینێكی كچان و كوڕان بۆ یه‌كدی ح��هرام نییه ،ده‌بێت ه�ه‌ر له
په‌روه‌رده‌وه بڵێین (نه‌زه‌ر) واته بینین و ته‌ماشا كردن ،ئیدی ئه‌م ته‌ماشاكردنه‌ی كچان و كوڕان بۆ یه‌كدی باش و خراپی هه‌یه ،ئاسایی و نائاسایی هه‌یه ،با بڵێین ئه‌وه‌ی ده‌توانێت ئاسایی و وه‌كو مرۆڤێك ته‌ماشای كچان بكات بابیكات ،ته‌ماشا حه‌رام نییه ،كه هه‌موو تێكه‌ڵبوونێكی ئه‌م دوو مرۆڤه حه‌رام نییه ،ده‌بێت بڵێین خۆ جوانكردنی مرۆڤێك چ پیاو بێت چ ئافره‌ت حه‌رام نییه وه‌ختێك ئه‌و كه‌سانه نیازی خراپیان نییه و ئه‌سڵه‌ن ده‌یانه‌وێت خزمه‌ت بكه‌ن. بۆیه ئیسالميیه‌كان گه‌ر به‌ڕاستی له‌گه‌ڵ ئه‌و جیهانبینییه‌دا نین به‌ر له ڕەخنه‌گرتن له كاك دڵشاد ،شتێك كه ده‌بێت بیكه‌ن ئه‌وه‌یه ڕەخنه له په‌روه‌رده و جیهانبینی په‌روه‌رده‌یی خۆیان بگرن، ئه‌مه زۆر حه‌كیامنه تره له ره‌خنه‌گرتن له كه‌سێك كه بیروبۆچوونی خۆی ده‌ربڕیوه.
ه�ه‌م��وو ئ��ام��اژەك��ان ل�ه ئێستادا بۆ سووریا به مانای مانه‌وه‌ی به‌شار ئه‌سه‌ده ،به پێچه‌وانه‌ی چه‌ند مانگى پێشرت كه ئاماژەكان مانای رووخانی ئه‌سه‌دیان پێوه دیار بوو ،به‌شار ئه‌سه‌د ب �ه‌ره‌و كوێ ده‌چێت؟ به‌شار ئه‌سه‌د ب��ه‌ره‌و ه�ه‌ر ك��وێ هه‌نگاو هه‌ڵبگرێ له ئه‌نجامدا ده‌چێته‌وه سه‌ر شه‌قامی هاوپیشه مێژووییه‌كانی وه‌ك هیتله‌ر، ستالین ،ه��او‌ڕێ كوژراوه‌كانی سه‌دام حوسێن ،موعه‌مه‌ر قه‌زافی ،هاوده‌سته ن �ه‌خ��ۆش و ب��ری��ن��داره‌ك��ان��ی حوسنی موباره‌ك و عه‌بدواڵ ساڵح. له كوردیدا په‌ندێكی پێشینه هه‌یه و بۆ ئه‌و كه‌سانه به‌كار ده‌برێ كه به كار و چاالكی باش به‌شێك له ژیانیان ده‌گوزه‌رێنن ،به‌اڵم كه ته‌مه‌نیان ده‌چێته سه‌ر ده‌ست ده‌ده‌ن �ه كاری نه‌شیاو و بێعه‌قاڵنه ،بۆیه به‌و كه‌سانه ده‌ڵێن: «پیری ئاخر شه‌ڕ» .دیكتاتۆره‌كان ،پیری ئاخر شه‌ڕن ،واتا ئه‌مانه سه‌رده‌مێكی الوێتی باشیان ب��ووه و یان ده‌توانین بڵێین سه‌رده‌می گه‌نجێتیيان له خه‌ڵكی
تر خراپرت نه‌بووه ،منوونه‌مان بۆ ئه‌م قسه‌یه زۆره ،وه‌ك رۆبێرت موگابه‌ى س�ه‌رۆك��ی زیمبابۆ كه له سه‌رده‌می الوێتیدا كه‌سێكی ته‌ركه‌دنیا و خۆپارێز و خواناسێكی گه‌وره بوو ،ماوتسی تونگی رێبه‌ری ماركسیسته‌كانی چین ،موعه‌مه‌ر قه‌زافی سه‌رۆكی لیبیا كه له سه‌رده‌می گه‌نجێتیاندا كه‌سانی شۆڕشگێڕ و گیانفیدا ب��وون ،به‌اڵم بۆچی كورسيی ده‌سه‌اڵت ئه‌وه‌نده الیان خۆشه‌ویست ده‌بێ كه ئاماده‌ن له پێناویدا مبرن؟بۆچی كه‌سێكی وه‌ك به‌شار ئه‌سه‌د سه‌یری چه‌ند ساڵی رابردووی هاو‌ڕێكانی خۆی و باوكی ناكات كه چۆن كۆتاییان پێهات و دۆڕاندن بوو به نسیبیان؟!. به‌شار ئه‌سه‌د ته‌نیا پزیشكێكی چاوه كه حكوومه‌تێك بهڕێوه ده‌بات، به‌اڵم چاوی نابینێ ،ه��اواری كۆرپه و دایكه‌كانی ده‌بیستێ به‌اڵم نایانبینێ ،نه سه‌دام حوسێنی له‌ناو كونه‌كه‌ی بینی و نه موعه‌مه‌ر قه‌زافی له‌ناو بۆری زێراب بینی ،ته‌نها یه‌ك شت ده‌بینێ و یه‌ك شت ده‌بێسێ و یه‌ك قسه ده‌كات« :مانه‌وه
به ه�ه‌ر نرخێك بێت» ،راز و نهێنی ئه‌و نه‌بینین و نه‌بیستنه له شتێكدا خۆی ش��اردۆت �ه‌وه ،كه دیكتاتۆریه‌ته. دیكتاتۆریه‌ت نه‌خۆشییه‌كی ده‌گمه‌نه له جیهاندا كه وه‌رگ��ره و هه‌ر كه‌س تووشی بێ به ده‌ردی كه‌سانی پێش خۆی كه ئه‌و ئێشه‌یان گرتووه ،ده‌چێت، ئه‌و نه‌خۆشییه دوو جیاوازی گه‌وره‌ی له‌گه‌ڵ نه‌خۆشییه وه‌گره‌كانی تر هه‌یه، ئه‌م نه‌خۆشییه له هه‌ر واڵتێكدا كه‌سێك یان چه‌ند كه‌سێك تووش ده‌ك��ات ،به پێچه‌وانه‌ی نه‌خۆشییه‌كانی تر كه خه‌ڵك خۆیانی لێده‌پارێزن ،خه‌ڵك به هانای ئه‌م نه‌خۆشییه‌وه ده‌چن و خه‌ونی پێوه ده‌بینن. (ف���اری���ن پ��اڵ��س��ی) وت��ارێ��ك��ی له‌باره‌ی ده‌روونناسی دیكتاتۆره‌كان باڵوكردووه‌ته‌وه ،تێیدا رشۆڤه‌ی ده‌روونی چه‌ند دیكتاتۆرێكی وه‌ك هیتله‌ر و س �ه‌دام حوسێن و موعه‌مه‌ر قه‌زافی كردووه ،سه‌رجه‌م دیكتاتۆره‌كانی جیهان به تووشبوو به نه‌خۆشيی ده‌روون��ی ده‌زانێت ،له به‌شێكی وتاره‌كه ئه‌نجامی
توێژینه‌وه‌یه‌كی زانستی هاتووه ك ه زانایان به‌م دواییه پێی گه‌یشتوون: «یه‌كه‌م هه‌نگاوی به دیكتاتۆر بوون ئه‌وه‌یه كه بیر و فكریان ده‌گ�ۆ‌ڕێ و له رووی زانستییه‌وه ،هۆرمۆنی كورتیزوڵی دیكتاتۆره‌كان داده‌به‌زێت، هورمۆنێك كه ته‌نیا له كاتی دڵه‌‌ڕاوكێ و سرتێستدا ده‌چێته سه‌ر و یارمه‌تی جه‌سته ده‌دا كه له هه‌لومه‌رجی پڕ له دڵه‌راوكێ و سرتێس رێژەی شه‌كر و پاڵه‌په‌ستۆی خوێن به‌رز بكاته‌وه، ب �ه‌اڵم له هه‌مان كاتدا كاریگه‌ری هه‌یه له‌سه‌ر سـرووشت و فكر و بیره‌وه‌ری». ده‌مێنێته‌وه بڵێم كه كه‌سێكی وه‌ك به‌شار ئه‌سه‌د كه وانه زانستی و پزیشكییه‌كانی ل�ه‌ب�ه‌ره ،ده‌بێت زیاتر له هه‌موان خه‌می شه‌كره و فشاری خوێن و هۆرمۆنی كورتیزۆڵی جه‌سته‌ی بێت ،جه‌سته‌ی به‌شار ئه‌سه‌د له ئێستادا زیاتر له هه‌موو كاتێك ئاڵۆزبوونی فشار و و شه‌كره و هۆرمۆنی كورتیزۆڵی پێوه دیاره!
قستڵ جه‌ندۆ مامه‌ند ڕۆژە
قستڵ جه‌ندۆ ،ناوی شاره‌دێیه‌ك ه ده‌كه‌وێته ب��اك��ووری ش��اری ع��ه‌زاز له پ��ارێ��زگ��ای ح��ه‌ل��ه‌ب .ئ��ه‌م ش��اره‌دێ��ی�ه تاقه‌شوێنی زۆرینه ئێزدی خۆرئاوای ك��وردس��ت��ان �ه .راستیيه‌كه‌شی قستڵ جه‌ندۆ یه‌ك له‌و شوێنانه‌یه كه ده‌كرێ وه‌كو «هێامی» پێكه‌وه‌ژیانی ئاشتیيانه ناویببه‌ین .ب �ه‌داخ �ه‌وه ئ��ه‌وه م��اوه‌ی یه‌ك هه‌فته‌یه ئه‌م شاره بۆته ئامانجی گرووپێكی چه‌كداریی كه عه‌مار دادیخی فه‌رمانده‌یی ده‌كات .كه‌تیبه‌كه‌ی عه‌مار
دادی��خ��ی كه له ژم��اره‌ی �ه‌ك ع��ه‌ره‌ب و توركامن پێكدێ ،به په‌الماردانی ئه‌م ش��اره ،ده‌ی��ان �ه‌وێ چه‌كداره‌كانی سه‌ر به یه‌كینه‌كانی پاراستنی گه‌لی سه‌ر به (پ.ی.د) ،به «پ.ك.ك شه‌بیحه‌ی ئه‌سه‌د» وه‌س��ف بكه‌ن .ئه‌م دروشمه له‌گه‌ڵ ئه‌و دیمه‌نانه‌ی كه ناوبه‌ناو بۆ كه‌ناڵه‌كانی جه‌زیره‌‌و عه‌ره‌بیه‌ی ده‌نێرن، یه‌ك گومان به‌هێز ده‌كه‌ن ،كه ئه‌م هێزه خه‌ریكه ئه‌جێندایه‌كی ده‌ره‌ك��ی پیاده ده‌كات. سوپای سووریای ئازاد چی ده‌ڵێت؟ ئ �ه‌وه‌ش��ی ل�ه ه �ه‌م��ووی سه‌یرتر ه ئه‌وه‌یه كه فه‌رمانده‌یی هاوبه‌شی سوپای سووریای ئازاد چی له به‌یانێكی خۆی و چی له‌و هه‌ڵوێستانه‌ی جه‌نه‌راڵ مالك ئه‌لكوردی رایگه‌یاندوون ،ئاماژە‌یان به‌وه كردووه كه ده‌سته چه‌كدارییه‌كه‌ی عه‌مار دادیخی س�ه‌ر ب��ه‌وان نییه .هه‌روه‌ها سوپای ئ��ازاد له به‌یاننامه‌كه‌ی خۆیدا باسی ئه‌وه‌ی كردووه پاراستنی جیاوازییه دینییه‌كان به‌تایبه‌ت كه‌رامه‌تی كه‌مینه ئایینیه‌كان ،پێش هه‌موو الیه‌ك ئه‌ركی سه‌ره‌كی ئ�ه‌وان�ه .ئ�ه‌م سوپایه ئاماژە به‌وه ده‌كات كه كۆمه‌ڵێك هێزی تاریك
و چ�ه‌ت�ه ،ب�ه ن��اوی س��وپ��ای ئ���ازاده‌و ه هه‌ڵسوكه‌وتی ناشایسته ئه‌نجام ده‌ده‌ن، كه هیچ په‌یوه‌ندی به‌وانه‌وه نییه .بگره به‌ڵێنی ئ��ه‌وه‌ش هه‌یه كه به‌گژ ئه‌م هێزانه‌دا بچنه‌وه! له وته‌كانی خۆیدا جه‌نه‌راڵ مالك ئ�ه‌ل��ك��وردی��ش ئ��ه‌م ج��ۆره هێرشانه‌ی به هه‌ڵه وه‌س��ف ك���ردووه .هه‌روه‌ها ئاماژەشی به‌وه داوه كه ئه‌وان له‌پشت ئه‌و هێزانه‌وه (كه‌تیبه‌ی سه‌الحه‌ددین، جه‌بهه‌ی نه‌رسه‌ت و كه‌تیبه‌كه‌ی عه‌مار دادیخی)یه‌وه نین .ب�ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌م هه‌موو لێدوان‌و هه‌ڵوێسته‌دا ،هێشتا ئه‌م هێزانه به ناوی سوپای ئازاده‌وه چاالكی ده‌ك �ه‌ن و ئ �ه‌وه‌ی هێشتا رووب��ه‌ڕووی مه‌ترسی شێلگیره برا ئێزدییه‌كامنانن ،كه ئه‌گه‌ر بێت و له الیه‌ن كوردستانیانه‌وه پشتیوانییان لێنه‌كرێ ،دوور نییه رووب �ه‌ڕووی «فه‌رمانێكی تر» له الیه‌ن ته‌كفیرییه‌كانه‌وه ببنه‌وه! ئه‌ی كێ به‌رپرسیاره؟ له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی سوپای سووریای ئ�����ازاد ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی خ���ۆی رۆش���ن كردۆته‌وه ،به‌اڵم ئه‌م هێزانه ئێستاش به ناونیشان و به پێناسی سوپای ئازاده‌وه
هه‌ڵده‌سووڕێن .لێره‌دا پرسیارێك دێت ه كایه‌وه؛ ئایا سوپای ئازاد به‌ئه‌نقه‌ست وا ده‌كات؟ یاخود نه‌خێر به‌ڕاستی ره‌وشه‌كه شپرز و هه‌ركه‌س بۆخۆیه و ئه‌م سوپایه ده‌سه‌اڵتی به‌سه‌ر ئه‌و هه‌موو ده‌سته چه‌كدارییه ره‌ش و سپییه‌دا ناشكێت؟ ئه‌گه‌ر حاڵه‌تی یه‌كه‌میان راست بێ ،ئه‌وه گومانی ئه‌وه هه‌یه كه ئه‌م سوپایه بیه‌وێ ده‌ستی ده‌ستی به كورد بكات بۆ ئه‌وه‌ی نه‌یانكاته به‌ره‌یه‌كی تازه له حه‌له‌ب، چونكه ئه‌گه‌ر كورد ،به‌تایبه‌ت یه‌كه‌كانی پاراستنی گه‌لی س �ه‌ر ب�ه (پ.ك.ك) رووب�����ه‌ڕووی ئ��ه‌م س��وپ��ای�ه ببنه‌وه، ئ �ه‌وه هاوكێشه‌كه به س��وودی ئه‌سه‌د ده‌شكێته‌وه .بۆیه گومانی ئه‌وه ده‌كرێ ئه‌م هه‌ڵوێستانه تا ئه‌و كاته بڕ بكه‌ن كه نه‌به‌ردیی حه‌له‌ب یه‌كالیی ده‌كه‌نه‌وه، ئه‌وسا حسابی خۆیان له‌گه‌ڵ ئه‌و به‌شه له هێزه كوردییه چه‌كداره‌كه یه‌كالیی ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه .له‌م دۆخ �ه‌دا مه‌ترسيیه‌كه جددیرته ،چونكه كوردستانییه ئێزدییه‌كان له‌پێشی پێشه‌وه‌دان. جا نه‌خێر ئه‌گه‌ر هاتوو دۆخی دووه‌م به‌راست وه‌ربگه‌ڕێ ،كه ره‌وشه‌كه حیكایه‌ت له پاشاگه‌ردانی‌و بێسه‌روبه‌ری بكات ،ئه‌وه هه‌ر خراپرت! له‌م دۆخه‌دا
دیسان ئێزدییه كوردستانییه‌كان پێش هه‌مووالیه‌ك له مه‌ترسیدا ده‌بن ،چونكه گ��رووپ��ی وا ه �ه‌ن كه ئێزدییه‌كان به «عباد الشمس» واته رۆژپه‌رست و بگره مه‌جوسی به‌ناو ده‌كه‌ن .ته‌نانه‌ت هه‌شن كه به كافریان ده‌زانن‌و كوشتاریشیان به واجب. هاوڕێینه! ده‌بێت چی بكرێت؟ ئا له‌به‌ر ئه‌مانه بوونی چه‌ته‌ی جۆربه‌جۆری له وێنه‌ی چه‌ته‌كه‌ی دادیخی و بیروبۆچوونی ته‌كفیریی هاوشێوه‌ی جه‌بهه‌ی نه‌رسه‌ت ،رسته‌یه‌كی خراپامن به گوێدا ده‌چرپێنن .پوخته‌كه‌ی ئه‌وه‌یه كه «قستڵ جه‌ندۆ» له خه‌ته‌ردایه .ئێمه له هه‌رێمی كوردستان له كوشتاره‌كه‌ی شه‌نگالدا منوونه‌ی ئه‌مه‌مان بینی .ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ چه‌ند هاوواڵتی مه‌ده‌نی بوونه‌ته قوربانی ،ئه‌وه مه‌ترسی ئه‌وه هه‌یه كه سبه‌ی به قووڵرتبوونه‌وه‌ی شه‌ڕه‌كان ئه‌م شاره‌دێیه كه تاقه مه‌كۆی نیشته‌جێبوونی ئێزدییه براكامنانه ،ببێته ئامانجێكی چه‌ندالیه‌نه .بۆیه قستڵ جه‌ندۆ چاوه‌ڕێی هه‌ڵوێستی ئێمه‌یه .ئه‌گه‌ر به هانایه‌وه نه‌چین ،ئه‌وه له ناو 72فه‌رمانی كوشتاردا «فه‌رمانێكی تر» چاوه‌ڕوانیان ده‌كات.
15 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
ئه‌وه‌ی له‌باره‌ی فیستیڤاڵه سه‌یر و سه‌مه‌ره‌كانی جیهانه‌وه نایزانیت!
منداڵەکەت لەم خۆراکە زەرەرمەندانە بپارێزە و :ئیامن ناصح سۆس :بەپێی هەواڵە ئەکادیمییەکان ئەو مندااڵنەی کە لە خوار تەمەنی ١٠ ساڵییەوەن و تووشی خنکان دەبن، %17ی هۆکارەکەی دەگەڕێننەوە بۆ خ��واردن��ی س��ۆس ،ڕاشیدەگەیەنن کە دەب��ێ ئ��اگ��اداری کڕین و فرۆشتنی ساندەویچەکان بن کە سۆسیان تێدا بەکار نەهێرنێت. فستق%1 :ی دانیشتوانی جیهان هەستیارییان بە خواردنی فستق هەیە، بەپێی ئەو ڕێ��ژە زۆرەی م��ردن کە بە هۆی هەستیارییەوە سەرچاوە دەگرن، بەشێکی زۆریان هۆکارەکەی بۆ فستق دەگەڕێرنێتەوە. س��ەوزەم��ەن��ی :سپێناغ ،گ��ەاڵی ت��وور ،کاهوو ،کەلەرم ،هەروەها ئەو
سەوزەمەنییانەی تر کە لە زەاڵت��ەدا بەکار دەهێرنێن ،بەوپێیەی کە جوان ن��اش��ۆردرێ��ن��ەوە و زۆر گرنگی بە ش��ۆردن��ەوەی��ان ن��ادرێ��ت ،ئ��ەوە دەبنە شوێنی گ��ەش��ەی بەکرتیا و زەرەری سەرەکی بۆ مندااڵن. ماسی تونە :س��ەرەڕای ئەوەی کە لە دونیادا زۆرترین بەکارهێندراوی جۆری ماسییە ،بەاڵم مەترسی هەیە بۆ دروستکردنی نەخۆشییەکانی دڵ بە زەرەردان لە کۆئەندامی دەمارەکان. نوقڵی ڕەن��گ��اوڕەن��گ :ئ��ەو جۆرە شەکرەی کە لە زۆربەی خواردەمەنی و نوقڵ و شیرینییەکاندا بەکاردەهێرنێت و بە ڕەنگی ج��ی��اواز و تایبەت جیا دەکرێتەوە و تامی تایبەتی پێ دەدرێت، ت��ەواوی پێکهاتەی دروستکردنەکانیان بەهۆی ماددە کیامییەکانەوەیە ،جگە
لە ڕەشکردنەوەی ددانەکان ،لە هەمان کاتدا هۆکارە بۆ نەخۆشییەکانی شەکرە، دڵ و سوڕەکانی خوێن ،هەروەک چۆن هۆکاریشە بۆ شێرپەنجە و فشاری خوێن و ئیفلیجبوون و قورحە و ڕەبۆ و ڕۆماتیزم و چەندین نەخۆشی دیکەی مەترسیدار. چپس :پسپۆڕان دەڵێن خواردنی چپس و ڕۆن هیچ جیاوازییەکی نییە، ه��ەروەه��ا هۆکارە بۆ تووشبوون بە شێرپەنجە و ق��ەڵ��ەوی و نەخۆشیی زەهایمەر کە هۆکاری توشبوون بە چەندین نەخۆشی ترە. خواردەمەنییە بەستووەکان :ئەو خواردەمەنییانەی کە دەخرێنە ناو فرێزەر و پێیان دەوت��رێ خواردەمەنی بەستوو ،لەبەر ئەوەی دەبنە ژینگەی گ��ەورەب��وون و گەشەکردنی بەکرتیا
زیانبەخشەکان ،هەربۆیە هۆکاری تووشبوون بە نەخۆشییەکانی گەدە و ڕیخۆڵەکانن. ه��ەم��ب��ەرگ��ر :ل���ەب���ەر ئ���ەوەی زەرەرمەندترین ج��ۆری چ��ەوری تێدا بەکاردەهێرنێت کە بە چەوری (ترانس) ن��ارساوە ،هەربۆیە هۆکاری زۆرێک لە نەخۆشییەکانی دڵە. شۆربای ئ��ام��ادەک�راو :بەوپێیەی لە شێوەی تۆزدا ئامادە کراوە و هەر بەپێی ئەو لێکۆڵینەوانەی کە چەندین جار تاقیکردنەوەیان لەسەر ک��ردووە، ئ��ەو ش��ۆرب��ا ئ��ام��ادەک �راوان��ە م��اددەی مانەوەی زۆریان تێدا بەکاردەهێرنێت كە هۆکارێکی گەورەیە بۆ تووشبوون بە نەخۆشیی شێرپەنجە. سەرچاوە: ڕیسالەی ئاژانس.
سه‌ردار سڵێامن له جیهاندا ب ه ده‌یان فیستیڤاڵ و رێوڕە‌سمی سه‌یر و سه‌مه‌ر ه له ناو گه‌الندا هه‌یه ،كه ژماره‌یه‌ك له‌وانه هه‌م بۆ ئێمه‌ی كورد و هه‌م بۆ زۆر له خه‌ڵكی جیهان سه‌یر و سه‌مه‌ره‌ن ،ئه‌گه‌رچی بۆ ئه‌و خه‌ڵكه‌ی كه خۆیان به‌و فیستیڤاڵه‌وه سه‌رقاڵ ده‌كه‌ن ،كارێكی ئاساییه .ژماره‌یه‌ك له‌و فیستیڤااڵنه‌ش بریتین له: ـ فیستیڤاڵی (كورپس كریستی) ،هه‌موو ساڵێك له مانگی حوزه‌یران له واڵتی پیرۆ بهڕێوه ده‌چێت .له‌م فیستیڤاڵه‌دا پیاوان به‌سه‌ر منااڵندا باز ئه‌ده‌ن و پێیان وایه ئه‌و بازدانه گوناه و تاوانه‌كانی ئه‌و ساڵه‌یان پاك ده‌كاته‌وه و تا ساڵی دواتر هیچ نه‌خۆشییه‌ك لێیان نزیك نابێته‌وه. ـ فیستیڤاڵی (په‌نیر) ،هه‌موو ساڵێك ل ه واڵتی به‌ریتانیا بهڕێوه ده‌چێت و خه‌ڵك له سه‌ر چیایه‌ك به‌ره‌و خوار هه‌ڵدێن و له پشتیانه‌وه سه‌لكه په‌نیرێكی 7 كیلۆیی به شوێنیاندا گل ده‌كه‌نه‌وه ،ئه‌گه‌ر به‌ریان بكه‌وێ به سه‌ختی برینداریان ئه‌كا ،هه‌ركه‌س ك ه پێش هه‌موان له كێوه‌كه بێته‌خوار ،وه‌ك پاڵه‌وانی پێشبڕكێكه ده‌ستنیشان ده‌كرێ و خه‌اڵتی پێده‌به‌خرشێت. ـ فیستیڤاڵی (قوڕ و لیته) ،هه‌موو ساڵێك له واڵتی كۆریای باشوور بهڕێوه ده‌چێت ،بۆ یه‌كه‌مجار دوو ملیۆن كه‌س له‌و فیستیڤاڵه‌دا به‌شدارییان كرد. ـ فیستیڤاڵی (ته‌ماته) ،ل ه واڵتی ئیسپانیا به به‌شداریی هه‌زاران كه‌س بهڕێوه ده‌چێت و به‌شداربووان نزیكه‌ی 120هه‌زار كیلۆ ته‌ماته‌یان له‌به‌رده‌ستدایه بۆ شه‌ڕكردندا له‌گه‌ڵ یه‌كدا. ـ فیستیڤاڵی (مه‌یموونه‌كان) ،ل ه واڵتی تایله‌ند بهڕێوه ده‌چێت ،له‌م فیستیڤاڵه‌دا زیاتر له 3ه هزار كیلۆ سه‌وز ه و میو ه بۆ مه‌یموونه‌كان ئاماده ده‌كه‌ن و به ده‌یان مه‌یموون به‌شداری ده‌كه‌ن و به خواردنی باشرتین میوه و سه‌وزه پێشوازییان لێده‌كه‌ن. ـ فیستیڤاڵی (رێزگرتن له مردوان) ،له واڵتی بۆلیڤیا بهڕێوه ده‌چێت و ئێسك و پرووسكی مردووه‌كان ده‌هێنن و رێزیان لێده‌گرن و ده‌یانپه‌رسنت.
كاركردنی شه‌وانه و شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك و .له هۆڵه‌ندییه‌وه: محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د ت��وێ��ژی��ن �ه‌وه‌ی �ه‌ك��ی دان��ی�مارك��ی ئاشكرای ك���ردووه ،كاركردنی ژنان له ش �ه‌ودا ،كاریگه‌ری تووشبوون به نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك چوار ئه‌وه‌نده زیاتر ده‌كات. لێكۆڵینه‌وه‌كه له وه‌رزن��ام �هی (ئیكیۆبیشنال ئاند ئینفایرومنینتال
میدیسن)دا باڵو كراوه‌وته‌وه ،له‌سه‌ر ئه‌و ژنانه ئه‌نجام دراوه كه له سوپای دانیامرك كاریان كردووه له شه‌واندا، ده‌ركه‌وتووه كاركردنی ئه‌و ژنانه له شه‌ودا چوار هێنده مه‌ترسی تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك زیاد ده‌كات. ت��ی��م��ی پ��هی�مان��گ��ای زان��س��ت��ی ژی��ن��گ��هی��ی ،س���ه‌ر ب��ه ك��ۆم �ه‌ڵ �هی دانیامركی بۆ نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه، له لێكۆڵینه‌وه‌كه‌یاندا چاودێری ()18
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488 رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
ه �هزار ژنیان ك��ردووه كه له سااڵنی ( )1999-1964له سوپای دانیامركدا كاریان كردووه. ت��وێ��ژە‌ران گه‌یشتوونه‌ته ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه ئه‌و ژنانه‌ی له شه‌ودا ك��ار ده‌ك���ه‌ن ،النیكه‌م سێ ش �ه‌و له هه‌فته‌یه‌كدا ،چوار هێنده مه‌ترسی تووشبوونی نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه‌ی مه‌مكیان زیاتره ل�ه‌و كه‌سانه‌ی كه كه‌مرت له شه‌واندا كار ده‌كه‌ن.
ه�ه‌روه‌ك ئاشكرایان ك��ردووه ك ه كارنه‌كردن به سیسته‌می شه‌و و رۆژ، ده‌بێته ه��ۆی تێكچوونی كاتژمێری بایۆلۆجی و مه‌ترسی تووشبوون به شه‌كره و قه‌ڵه‌ویی ئ�ه‌وان�ه‌ش رێگا خۆشكه‌رن بۆ زیادبوونی نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كاركردنی شه‌وان، ئه‌و كه‌سه له خه‌و بێبه‌ش ده‌ك��ات، ه���ه‌روه‌ك ده‌بێته ه��ۆی ده‌ردان���ی هۆرمۆنی (میالتونین) ،ئه‌وه‌ش هۆكاری گه‌شه‌كردنی وه‌ره‌می شێرپه‌نجه‌یه. ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه پشتڕاستی ئه‌و زانیارییانه‌ی كردۆته‌وه كه پێشرت له لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی تردا ئاشكرا كرابوون، كه ئه‌و په‌رستارانه‌ی له ش �ه‌ودا كار ده‌ك��ه‌ن مه‌ترسی تووشبوونیان به شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك زیاتره. شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك ،یه‌كێكه له‌و نه‌خۆشییانه‌ی كه زۆرتر ژنان تووشی ده‌بن به تایبه‌تی له واڵتانی هه‌ژار و ت��ازه گ�ه‌ش�ه‌ك��ردووه‌ك��ان��دا ،به‌پێی ئامارێكی رێكخراوی ته‌ندروستی ج��ی��ه��ان��ی ك��ه ل��ه س��اڵ��ی ()2007 ئه‌نجام دراوه ،شێرپه‌نجه‌ی مه‌مك له ریزبه‌ندی پێنجه‌می جۆره‌كانی دیكه‌ی شێرپه‌نجه‌دایه و سااڵنه ()548 هه‌زار به هۆی ئه‌و نه‌خۆشیه‌وه گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ونبوون ـ باجێكی زانكۆی سلێامنی ،كۆلێژی پ �ه‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕه‌تی ،پ�ه‌روه‌رده‌ی وه‌رزش ،قۆناغی سێیه‌م به ناوی (سامان تۆفیق عبدالله) ون بووه ،هه‌ركه‌س دۆزییه‌وه ،په‌یوه‌ندی بكات به ژماره مۆبایلی .07501588546 ـ باجێكی زانكۆی سلێامنی ،كۆلێژی پ �ه‌روه‌رده‌ی بنه‌ڕە‌تی ،پ �ه‌روه‌رده‌ی وه‌رزش ،قۆناغی چ��واره‌م به ناوی (ب �ه‌رزان نوری فتاح) ون بووه ،هه‌ركه‌س دۆزییه‌وه ،په‌یوه‌ندی بكات به ژماره مۆبایلی .07702256426
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
ناونیشان: سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە 3 تەلەفۆن07480605181 :
14 ژماره ( ،)8سێشه‌ممه ،2012/11/6ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
گفتوگۆ
دكتۆر ئه‌حمه‌د الشین ،ئه‌كادیمی میرسی و پسپۆڕ ل ه كاروباری ئێران بۆ به‌یان:
به‌گومانم ئه‌مریكا له هه‌وڵی رووخاندنی رژێمی ئێراندا بێت دكتۆر ئه‌حمه‌د الشین ،نووسه‌ر و ئه‌كادیمییه‌كی میسرییه، پسپۆڕە ل ه كاروباری ئێران و مه‌زهه‌بی شیعه‌دا ،كتێبێكی چاپكراوی ب ه ناونیشانی (كه‌ربه‌ال ل ه نێوان ئه‌فسان ه و واقیعدا - لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ل ه هزری میللی ل ه ئێراندا) هه‌یه .له چه‌ندین سایتی ئه‌لیكترۆنی نووسینه‌كانی باڵو ده‌كاته‌وه ،له‌وان ه سایتی (ئیالف) و (الحوار المتمدن) .سه‌باره‌ت ب ه هه‌لومه‌رجی سیاسی و بارودۆخی قه‌یراناویی ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست( ،به‌یان) به هه‌لی زانی ئه‌م دیداره‌ی له گه‌ڵدا ساز بكات. گفتوگۆ :ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ره‌شید
ب�هی��ان :م��ێ��ژووی ده‌ستوه‌ردانی ئێران له كاروباری ناوخۆیی واڵتانی ناوچه‌كه بۆ كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ د .ئ��ه‌ح��م��ه‌د الش���ی���ن :ئ��ێ �ران باكگراوندێكی مێژوویی و كه‌لتووری هه‌یه له ناوچه‌ی كه‌نداو و عێراق، ئه‌سته‌مه بتوانرێت ئ�ه‌و واڵتانه به ئاسانی خۆیانی لێ ده‌رباز بكه‌ن ،یان پشتگوێی بخه‌ن .سه‌ره‌تای مێژووی ده‌ستوه‌ردانی ئێران له‌م ناوچه‌یه بۆ سه‌رده‌می سه‌فه‌وییه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه، دوات��ر له سه‌رده‌می په‌هله‌وییه‌كان هه‌وڵدرا ده‌سه‌اڵتی ئێران به‌رفراوان بكه‌ن بۆ واڵتی به‌حره‌ین .به گه‌یشتنی ره‌وت��ی ئایینی له سه‌رده‌می شۆڕشی ئێران له ساڵی ،1979وه‌رچه‌رخانێكی دیكه‌ی به‌خۆوه بینی ،كه هه‌وڵدرا له بواری سیاسیدا شۆڕشی مه‌زهه‌بی له ئێران هه‌نارده‌ی ده‌ره‌وه بكرێت، بێئه‌وه‌ی ڕە‌چاوی الیه‌نی دیمۆگرافی و كه‌لتووریی ئه‌و واڵتانه بكرێت كه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت شۆڕشیان بۆ هه‌نارده بكرێت ،له ماوه‌ی سی ساڵی رابردوودا. رژێمی ئێران پشتی به دوو هۆكاری گرنگ به‌ست له پێناو به‌رفراوانكردنی ده‌سه‌اڵتیدا ،یه‌كه‌م :پشتگیریكردنی گرووپه مه‌زهه‌بییه‌كانی واڵتانی كه‌نداو و سووریا و لوبنان و حیزبه ئیسالمییه میانڕە‌وه‌كانی وه‌ك ئیخوان موسلمین له میرس و ئوردون ،به‌اڵم له‌م سااڵنه‌ی دواییدا په‌یوه‌ندییه‌كی تر دروست بوو له نێوان ئێران و رێكخراوی قاعیده‌دا، هه‌رچه‌نده له رووی ئایدیۆلۆژی و فیكر و عه‌قیده‌وه ج��ی��اوازن ،كه‌چی به‌رژەوه‌ندیی سیاسی هه‌ردووالیانی یه‌كخست بۆ گوشارخستنه سه‌ر ئه‌مریكا و عه‌ره‌بستانی سعودیه و تا ئه‌وانیش له الیه‌ن خۆیانه‌وه گوشاره‌كانیان له‌سه‌ر ئێران كه‌م بكه‌نه‌وه. به‌یان :بۆچی ئێران سه‌ره‌تا له سووریا و لوبنانه‌وه ده‌ستی كرد به ش��ۆڕك��ردن �ه‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت��ی خ��ۆی له
ناوچه‌كه‌دا؟ ئایا هۆكاری مه‌زهه‌بی و تائیفی بنه‌مایه‌ك نه‌بوو بۆ سه‌پاندنی ده‌سه‌اڵتی ئێران له ناوچه‌كه‌دا؟ د .ئ �ه‌ح��م �ه‌د الش��ی��ن :س��ووری��ا ره‌هه‌ندێكی سرتاتیژی هه‌یه بۆ ئێران، رژێ��م��ی حوكمڕانی س��ووری��ا له‌سه‌ر بنه‌مای سه‌ركوتكردن و پشتبه‌سنت به كاریگه‌ریی مه‌زهه‌بی (تائیفه‌ی عه‌له‌وییه‌كان) و ره‌گه‌زپه‌رستی له كۆمه‌ڵگای سووریدا ده‌سه‌اڵتی خۆی چه‌سپاندووه ،هاوشێوه‌ی رژێمی ئێران كه سااڵنێكی دوورودرێ��ژە كاریگه‌ریی مه‌زهه‌بی و نه‌ته‌وه‌یی (فارسی) به حوكمڕانێتی خۆیان ده‌ده‌ن ،بۆیه هیچ نامۆ نییه ه���ه‌ردوو رژێمه‌كه له هاوپه‌یامنێتییه‌كدا ی �ه‌ك بگرن، هه‌ردوو رژێمیش مێژوویه‌كیان هه‌یه له سه‌ركوتكردنی نه‌ته‌وه‌كانی تری وه‌ك نه‌ته‌وه‌ی كورد و نه‌ته‌وه‌ی ئازه‌ر. حكومه‌تی سووریا زۆر س��وودی له‌و هاوپه‌یامنییه وه‌رگرت بۆ پڕكرنه‌وه‌ی الوازی��ی ده‌سه‌اڵتی خۆی له ناوخۆی سوریادا ،ئه‌وه‌ی ئێستا له سوریا روو ده‌دات ئه‌م بۆچوونه‌م ده‌سه‌ملێنێت، چونكه به سه‌دان کەس له ئه‌ندامانی پ��اس��داران��ی ئێران هاوشانی سوپای سووریا له دژی شۆڕشگێران ده‌جه‌نگن. سه‌باره‌ت به لوبنانیش ،بوونی مه‌رجه‌عیه‌تێكی شیعی له ناوچه‌ی (جبل لبنان) ،پێگه‌یه‌كی باشی بۆ ئێران رێكخست تاوه‌كو له ڕێگه‌ی ئ���ه‌و پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه م�ه‌زه�ه‌ب��ی��ی�ه‌وه ده‌س��ه‌اڵت��ی سیاسی و س��ه‌ب��ازی و هه‌واڵگریی خ��ۆی له لوبنان به‌هێز بكات .ئێران له سااڵنی حه‌فتاكان و هه‌شتاكان و له میانه‌ی شه‌ڕی ناوخۆی لوبناندا ،كاتێك حكومه‌تی لوبنان به یه‌كجاره‌كی ده‌س �ه‌اڵت��ی له زۆرب �هی شار و شارۆچكه‌كانی واڵت الوازب��وو، ئه‌وا میلیشیا مه‌زهه‌بییه‌كانی سه‌ر به ئێران توانییان زۆرێك له ناوچه‌كانی واڵت��ی لوبنان بخه‌نه ژێر ده‌سه‌اڵتی
خۆیانه‌وه .دامه‌زراندنی حیزبوڵاڵی لوبنانی له الیه‌ن خودی خومه‌ینی و به سه‌رپه‌رشتی چه‌ند ئه‌ندامێكی بااڵی رژێمی ئێران ،وه‌ك عه‌لی خامه‌نه‌ئی، ئه‌م حیزبه له ماوه‌ی دامه‌زراندنیه‌وه تا ئێستا بووه‌ته ماشه‌یه‌ك به ده‌ستی ئێرانییه‌كانه‌وه و هه‌ركاتێك بیانویستایه، ئ �هوا جه‌نگێك له ب��اش��ووری لوبنان له‌گه‌ڵ ئیرسائیلییه‌كان دروست ده‌بوو، بۆ ئ �ه‌وه‌ی به ویستی ئێران ناوچه‌ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت بخزێته نێو قه‌یرانێكی سیاسیی ئاڵۆز و ئێران له رووی سیاسی و سه‌ربازییه‌وه سوود له‌و قه‌یرانانه وه‌ربگرێت .كه‌واته رژێمی ئێستای سووریا و حیزبوڵاڵی لوبنانی دوو باڵی ئێرانن له ده‌ره‌وه‌ی سنووری خاكی ئێران. به‌یان :گرنگی واڵتی «به‌حره‌ین» بۆ ئێران چی ده‌گه‌یه‌نێت؟ د .ئه‌حمه‌د الشین :ن �ه‌ك ته‌نها واڵتی به‌حره‌ین ئامانجی ئێرانه ،به‌ڵكو ئێران له چه‌ندین واڵتی دیكه‌ی كه‌نداو پێگه‌یه‌كی به‌هێزی هه‌یه له‌به‌ر دوو خاڵ ،خاڵی یه‌كه‌م :بوونی پێگه‌یه‌كی ئێران له ناوچه‌ی كه‌نداو گره‌نتی بوونی پێگه‌ی بازرگانی و سه‌ربازی دروست ده‌كات ،كه ده‌كرێ له هه‌ر ئه‌گه‌رێكی چاوه‌ڕننه‌كراودا سوودیان لێوه‌ربگرێت. خاڵی دووه‌م :زۆرێ��ك له دانیشتوانی واڵتانی كه‌نداو به ڕە‌چه‌ڵه‌ك ئێرانین (ف���ارس)ن ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی له سااڵنی یه‌كه‌می دروستبوونی میرنشینه‌كانی ك �ه‌ن��داو ،ل�ه‌ب�ه‌ر كه‌میی هاوواڵتیی ره‌سه‌نی (ع���ه‌ره‌ب)ی میرنشینه‌كان، به سه‌دان هه‌زار كۆچبه‌ر بۆ ئیشوكار روویان له‌و واڵتانه كردووه ،كه بێگومان زیاتر له نیوه‌یان ئێرانی بوون و ئێستا ناسنامه و ره‌گه‌زنامه‌ی ئه‌و واڵتانه‌یان هه‌ڵگرتووه .بوونی ئه‌و ژماره زۆره‌ی كه به ڕە‌چه‌ڵه‌ك ئێرانین ،زه‌مینه‌سازییه‌كی باشی ره‌خساند بۆ ئه‌وه‌ی مه‌زهه‌بی شیعه له‌و واڵتانه‌دا باڵو ببێته‌وه ،به
تایبه‌ت له به‌حره‌ین ،كه واڵتێكه ل ه رووی ئابوورییه‌وه به‌راورد ناكرێ له‌گه‌ڵ واڵتانی دیكه‌ی كه‌نداو و عه‌ره‌بستانی سعودیه ،كه سااڵنه به ملیاره‌ها دۆالر یارمه‌تی ئابووری و سه‌ربازیی واڵتی به‌حره‌ین ده‌دات بۆ چه‌ند مه‌به‌ستێك، ل �ه‌وان �ه ل�ه ناوچه‌كانی رۆژه �ه‌اڵت��ی عه‌ره‌بستانی سعودیه ده‌ی��ان هه‌زار هاوواڵتی سعودیی شیعه مه‌زهه‌ب هه‌ن كه هاوسنوورن له‌گه‌ڵ به‌حره‌ین و رێ��ژەی شیعه‌كانی به‌حره‌ین دوو له‌سه‌ر سێی واڵته‌كه‌یانن ،ئه‌م رێژەیه‌ی شیعه له به‌حره‌ین ،هه‌لێكه بۆ ئێران كه هه‌ر هیچ نه‌بێ له رووی مه‌زهه‌بییه‌وه ده‌توانێت بوونی خۆی بسه‌ملێنێت. له‌به‌ر ئه‌و هۆیانه به‌حره‌ین گرنگی بۆ
و سه‌ركرده‌كانی پاسدارانه‌وه ڕەوانهی میرنشینی دوب���هی ده‌ك��رێ��ت و له سه‌دان چاالكی و جموجۆڵی بازرگانی و گه‌شتیارییدا ده‌خرێته كار .ده‌بێت ئه‌وه‌شامن له بیر نه‌چێت میرنشینی ئیامرات واڵتێكی ئارامه و به سه‌دان هه‌زار خه‌ڵكی به‌ڕە‌چه‌ڵه‌ك فارسی تێدا ده‌ژی ،مه‌ترسی ئه‌وه‌ش هه‌یه ئه‌وانه بكرێنه هۆكارێك بۆ تێكدانی باری ئاسایش و بازرگانی له ئیامرات. سه‌باره‌ت به هه‌ڵوێستی واڵتانی ع���ه‌ره‌ب ل��ه‌وب��اره‌ی��ه‌وه ،ج��ا ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێستی فه‌رمی میرنشینی ئیامرات ئه‌وه‌یه ئاڵۆزی نه‌كه‌وێته نێوان خۆیان و ئێرانییه‌كانه‌وه و بره‌و به په‌یوه‌ندییه دیبلۆماسی و ئابوورییه‌كان بده‌ن ،ئیرت چ��اوه‌ڕێ��ی چ هه‌ڵوێستێكی واڵتانی ع���ه‌ره‌ب بكرێت ك �ه ت��وان��ای هیچ كاردانه‌وه‌یه‌كیان نابێت له به‌رامبه‌ر هێز و ده‌سه‌اڵتی سه‌ربازیی ئێران. ب �هی��ان :ئایا رووخ��ان��ی رژێمی عه‌سكه‌رتاریی سه‌ددام پاڵنه‌رێك نه‌بوو بۆ ئێران تاوه‌كو به‌بێ ترسی هێزێكی ركابه‌ر به‌رده‌وام بێ له به‌رفراوانكردنی ده‌سه‌اڵتی خۆی له ناوچه‌ی كه‌نداو؟ د .ئه‌حمه‌د الش��ی��ن :ع��ێ�راق له ده‌سه‌اڵتدارێتی رژێمی پێشوودا وه‌ك هێزێكی تۆكمه‌ی به‌ربه‌ست له دژی ئێران ده‌هاته به‌رچاو .جه‌نگی هه‌شت ساڵه‌ی نێوان عێراق و ئێران زۆرێك له مه‌رامه سیاسییه‌كانی ئێرانی دواخست. سوپای عێراق له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی وه‌ك هێزێكی به‌رەنگاربووی ئێران پیشان ده‌درا ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له دژی كورده‌كان به‌كار ده‌هێرنا و ب��ووه هۆكارێك بۆ سه‌ركوتكردنی كه‌مایه‌تییه‌كانی عێراق. بێگومان پاش رووخانی رژێمی عێراق هه‌لێكی زێڕین بۆ ئێران هاته ئاراوه به بیانووی چه‌سپاندنی هێمنی و ئارامیی ناوچه‌كه و ژێراوژێر له‌گه‌ڵ ئه‌مریكییه‌كاندا رێككه‌وتبوون كه ئێرانییه‌كان پاڵپشتی گرووپه شیعییه‌كان نه‌كه‌ن بۆ هێرشكردنه سه‌ر سه‌ربازانی ئه‌مریكی ،له به‌رامبه‌ریشدا ئێرانییه‌كان ده‌سه‌اڵتیان هه‌بێت له زۆربه‌ی شوێن و ده‌زگا هه‌ستیاره‌كانی عێراق .هه‌روه‌ها له‌ناوبردنی هێزی موجاهدینی خه‌لق و دوورخستنه‌وه‌یان بۆ شوێنێكی دوورتر له كه‌مپی ئ�ه‌رشه‌ف له‌سه‌ر داخ��وازی
نێو شۆڕشه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بییه‌وه، ب��ه‌وه‌ی شۆڕشی ئێران س �ه‌رچ��اوه و ئیلهامبه‌خشی شۆڕشه‌كانی ناوچه‌كه‌یه، هه‌ر له‌و پێناوه‌شدا ئێران بانگهێشتی چه‌ندین كه‌سایه‌تی ئیسالمیی واڵتانی ع�ه‌ره‌ب��ی ك��رد بۆ ت���اران ،به تایبه‌ت ئیخوانه‌كان و سۆفییه‌كان ،تا پشتگیریی رابه‌ری شۆڕشی ئێران بۆ گه‌النی عه‌ره‌ب دووپات بكاته‌وه ،كه هه‌میشه ئێران پشتیوانی داخوازییه‌كانیانه ،كه‌چی حكومه‌تی ئێران به توندی شۆڕشی س�ه‌وزی گه‌لی ئێرانی به رابه‌رایه‌تی ه�ه‌ری�ه‌ك له ك�ه‌ڕوب��ی و خاته‌می و میرحسێن موسه‌وی ،سه‌ركوت كردووه. هه‌رچه‌نده ناكۆكییه‌ك دروست بووه له نێوان باڵی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد و باڵی موحافیزكارانی شۆڕشی ئێران به ڕابه‌رایه‌تی عه‌لی خامه‌نه‌ئی ،به‌اڵم دواجار هه‌ردووالیان بۆ به‌رژەوه‌ندیی سیاسی و ئابووری و مانه‌وه‌یان له ده‌س�ه‌اڵت له چوارچێوه‌ی سیسته‌می (والیه الفقیه) یه‌كده‌گرنه‌وه. ئۆپۆزسیۆنی ن��اوخ��ۆی��ی ئێران ت��اوه‌ك��و ئێستا نه‌یتوانیوه س��وود ل �ه گ��ۆڕان��ك��اری��ی �ه‌ك��ان وه‌رب��گ��رێ��ت و ه �ه‌وڵ �ه‌ك��ان��ی��ان ب��خ�ه‌ن�ه گ���ه‌ڕ بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌ستكه‌وتی سیاسی و ج���ه‌م���اوه‌ری .ل �ه به‌رامبه‌ریشدا ب��اڵ��ی م��وح��اف��ی��زك��اره‌ك��ان هێشتا ده‌سه‌اڵتی به‌سه‌ر ده‌زگ��ا سه‌ربازییه ج��ۆراوج��ۆره‌ك��ان��ی ئێراندا م��اوه ،كه مه‌زنرتین كۆڵه‌كه‌ی رژێمی ئێرانه بۆ به‌رده‌وامبوونی له ده‌سه‌اڵتدا. ب �هی��ان :ئایا ئ��ی��داره‌ی ئه‌مریكا به‌راست له هه‌وڵی رووخاندنی رژێمی ئێراندایه؟ د .ئه‌حمه‌د الشین :من به‌گومانم ئیداره‌ی ئه‌مریكا گه‌رموگوڕ بێ له هه‌وڵی بۆ رووخاندنی رژێمی ئێران، چونكه ئه‌مریكا له‌و واڵتانه‌دا كه داگیری ك��ردوون ،وه‌ك عێراق و ئه‌فغانستان، پشتی به ئێران به‌ستووه .بۆیه ئه‌مریكا نه‌یتوانی هیچ هه‌نگاوێك بنێت بۆ جێگیركردنی هێزه‌كانی ،بێئه‌وه‌ی پشتگیری و گره‌نتی له ئێران وه‌ربگرێ. له الیه‌كی تره‌وه مانه‌وه‌ی ئێران وه‌ك هێزێكی سیاسی و سه‌ربازیی ركابه‌ری دوژمنكارانه ،پاساوێكی گرنگه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا له ناوچه‌ی رۆژهه‌اڵتی
سااڵنه به سه‌دان ملیۆن دۆالر له الیه‌ن به‌رپرس ه بااڵكانی ئێرانهوه ب ه قاچاخ ڕه‌وانه‌ی دوبه‌ی ده‌كرێت هه‌ردوو واڵتی ئێران و سعودیه هه‌یه، كه هه‌ڵگری دوو مه‌زهه‌بی جیاوازن. به‌یان :بۆچی واڵتانی عه‌ره‌بی هیچ هه‌ڵوێستێكی روونیان سه‌باره‌ت به داگیركردنی سێ دوورگه‌كه‌ی ئیامرات له الیه‌ن ئێرانهوه نییه؟ د .ئه‌حمه‌د الشین :له كێشه‌ی س�ێ دوورگ��ه‌ك��هی ئ��ی�مارات��دا ،ده‌ب�ێ هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ك بكه‌ین ،ئه‌و كێشه‌یه ته‌نها تایبه‌ته به واڵتی ئیامراته‌وه .له به‌ر بوونی په‌یوه‌ندییه‌كی ئابووریی به‌هێز له نێوان ئێران و میرنشینی دوبه‌ی ،له رووی سیاسییه‌وه ئیامرات داوای گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و سێ دورگه‌یه ناكات .من منوونه‌یه‌كت بۆ ده‌هێنمه‌وه، سااڵنه به سه‌دان ملیۆن دۆالر به قاچاخ له الیه‌ن كه‌سانی ده‌ستڕۆیشتوو له نێو به‌رپرسه بااڵكانی ئێران و پیاوانی ئایینی
ئێران بووه .له الیه‌كی تره‌وه به‌شێكی زۆری ئه‌وانه‌ی له ئۆپۆزسیۆنی عێراقی بوون و نیشته‌جێی ئێران بوون ،ئێستا له هه‌ره‌می ده‌سه‌اڵتدان له عێراق. به‌یان :تا چه‌ند ئێران س��وودی ل �ه شۆڕشه‌كانی ب �ه‌ه��اری عه‌ره‌بی وه‌رگرتووه و بۆ درێژەپێدانی پاراستنی ب�ه‌رژەوه‌ن��دی��ی�ه‌ك��ان��ی خ��ۆی به‌كاری هێناون؟ هه‌روه‌ها شۆڕشه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بی تا چه‌ند الیه‌نی پۆزه‌تیڤ و نێگه‌تیڤیان هه‌بووه له سه‌ر سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێران؟ د .ئه‌حمه‌د الشین :رژێمی ئێران توانایه‌كی گ �ه‌وره‌ی هه‌یه له فرت و فێڵی سیاسیدا ،جا چی ناوخۆیی بێت یا ده‌ره‌كی ،بۆیه ده‌بینین ده‌یه‌وێ ڕێڕە‌وی ئه‌و شۆڕشانه قۆرخ بكات ،بۆئه‌وه‌ی مه‌رامه سیاسییه‌كانی خۆی بخزێنێته
ناوه‌ڕاست درێژە به مانه‌وه‌ی سه‌ربازیی خۆی بدات. خاڵێكی ت��ر ئ �ه‌وه‌ی �ه ك�ه ئێران وه‌ك هێزێكی رادی��ك��اڵ ل�ه هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی بۆمبی ئه‌تۆمییه و پشتگیری له چه‌ندین هێزی تیرۆریستی ده‌ك��ات ،كه ئ �ه‌وه به ئاشكرا مانای ئ�ه‌وه‌ی�ه ئیرسائیل له ه �ه‌ر ساتێكدا له ب �ه‌رده‌م مه‌ترسیی هێرشی بۆمبی ئه‌تۆمیدا بێت .من پێموایه ئه‌وه‌ی له نێوان ئه‌مریكا و ئێراندا رووده‌دا، سه‌فقه‌یه‌كی ئیعالمیی هاوبه‌شه ،چه‌ند ئێران هێرشی ئیعالمی بكاته سه‌ر ئه‌مریكا و ئیرسائیل ،ئه‌وه‌نده سۆزی خه‌ڵك ب��ۆالی خ��ۆی ڕاده‌كێشێ ،به‌و شێوه‌یه‌ش ئه‌مریكا مانه‌وه‌ی خۆی له ناوچه‌كه بۆ كاتێكی درێژتر مسۆگەر ده‌كات.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
دۆخه‌ك ه هه‌ستیاره هیوا جه‌مال به‌ڵ ێ ل ه ئێستادا دۆخه‌ك ه بۆ كورد هه‌ستیاره.. ره‌نگ ه كه‌م بن ئه‌و هه‌النه‌ی ك ه بۆ میلله‌تان هه‌ڵده‌كه‌ون تا بڕیاری چاره‌نووسسازی تێدا بده‌ن .ره‌نگ ه ئه‌و قۆناغانه‌ش ب ه چه‌ندین ساڵ جارێك نه‌یه‌ن ه پێش بۆئه‌وه‌ی گه‌الن بتوانن بڕیاری یه‌كالییكه‌ره‌وه‌یان تێدا بده‌ن. ئێستا بۆ كورد هه‌م قۆناغه‌ك ه هه‌ستیار‌ه‌و هه‌میش دۆخه‌كه. هه‌ر ب ه خێرایی وێنای دۆخه‌ك ه ده‌كه‌ین ،ل ه باشووری كوردستان هه‌رێمێك هه‌ی ه كه سیستمێكی دواكه‌وتوو به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‌و ده‌سه‌اڵتێكی گه‌نده‌ڵی ،ئیداری‌و دارایی‌و سیاسی لێ به‌رهه‌م هاتووه .هه‌ر ل ه باشوور هێشتا به‌شێكی زۆر ل ه خاكی كوردستان ل ه ژێر ده‌سه‌اڵتی حكومه‌تی به‌غدایه ،ك ه وه‌ك ناوچه‌ی جێناكۆك ناسێرناوه. ل ه باكووری كوردستان ،مانگرتن ل ه ناو زیندانه‌كان و خۆپیشاندان ل ه ده‌ره‌وه‌ی زیندانه‌كان بەردەوامە ،بۆ به‌ده‌ستهێنانی ماف ه سه‌ره‌تاییه‌كانیان ك ه تا ئێستا ده‌وڵه‌تی تورك جگ ه ل ه داگیركردنی خاكه‌كه‌ی ،كوردانیش ده‌چه‌وسێنێته‌وه .ل ه خۆرئاوای كوردستان شۆڕشی راماڵینی دیكتاتۆرییه‌ت ده‌ستی پێكردووه ،به‌اڵم كوردان ل ه ناوخۆدا زۆر كۆك نین و شانبه‌شانی یه‌كدی ل ه دژی دیكتاتۆرییه‌ت نه‌وه‌ستاونه‌ته‌وه .ل ه خۆرهه‌اڵتی كوردستانیش هێشتا هه‌ر خه‌باتی ژێرزه‌مینی و ل ه دووره‌و ه كار بۆ رزگاركردن ده‌كرێت ..ئه‌گه‌ر كورد به‌گشتی نه‌توانێت هه‌له‌كانی ئه‌م قۆناغ ه بقۆزێته‌وه ،ك ه نزیكه‌ی یه‌ك سه‌ده‌ی ه خه‌باتی بۆ ده‌كات ،ئ هوا ره‌نگ ه به‌ئاسانی له‌ده‌ست بچێت. پێویست ه ل ه باشووری كوردستان (هه‌رێمی كوردستان/عێراق) ب ه هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی ئۆپۆزسیۆن ،ده‌سه‌اڵت ده‌ست بكات ب ه چاكسازیی بنه‌ڕە‌تی ،گ هڕاندنه‌وه‌ی ره‌شنووسی ده‌ستوور ،ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‌و ق هزا‌و ناحییه‌كان پێش هاتنی به‌هاری داهاتوو ،هه‌روه‌ها ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی پ هرله‌مان ل ه كاتی خۆیدا. هه‌ر ل ه باشوری كوردستان ده‌سه‌اڵت واز ل ه موزایه‌ده‌ی حیزبی بێنێت‌و ب ه جددیی دوور ل ه بهرژەوهندی شه‌خسی كار بۆ گ هڕاندنه‌وه‌ی ناوچ ه دابڕێرناوه‌كان بكات. ل ه باشووری كوردستان ،ده‌بێت ده‌سه‌اڵت ئاگاداری پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان بێت‌و ده‌ست نه‌خات ه كاروباریانه‌و ه‌و ئه‌م مۆدێل ه خراپه‌ی هه‌رێم نه‌گوازێته‌و ه بۆ پارچه‌كانی دیكه. له‌باره‌ی باكووری كوردستانه‌وه ،پارتی كرێكارانی كوردستان ،ك ه ماوه‌ی زیاتر ل ه 30ساڵه خه‌باتی چه‌كداریی ده‌كات ،نابێت ئه‌و ئه‌زموونه‌ی حیزبه‌كانی باشوور دووباره بكاته‌و ه‌و به هه‌مان ئه‌قڵیه‌تی شاخ بیر ل ه شاریش بكاته‌وه .ل ه باكووریش پارتی ئاشتی‌و دیموكراتی هیچی ل ه په‌كه‌ك ه كه‌مرت نه‌كردووه ،بۆی ه تكای ه با مۆدێلی پارتی و یه‌كێتی له‌وێش دووباره نه‌بێته‌وه.. ل ه خۆرئاوای كوردستان ئه‌وه‌ی ده‌بیسرتێت ناكۆكیی هه‌ی ه ل ه نێوان الیه‌نگرانی په‌كه‌كه و الیه‌نه‌كانی نزیك ل ه توركیا‌و نزیك ل ه مه‌سعود بارزانی ،ك ه له‌وبڕوایه‌دام هه‌ستیارییه‌ك ه لێره زۆر زیاتر ل ه هه‌موو پارچه‌كانی دیكه‌یه ،بۆی ه پێویست ه هه‌له‌ك ه له‌ده‌ست نه‌چێت. هه‌رچی په‌یوه‌ندی ب ه خۆرهه‌اڵتی كوردستانه‌و ه هه‌یه ،ده‌بێت ل ه دوای داڕمانی دراوی ئێرانی‌و الوازبوونی ده‌سه‌اڵتی مه‌ندیل به‌سه‌ره‌كان ،به‌رنامه‌ی كاری هاوبه‌ش له‌پێش هه‌موو ئه‌جێنداكانی دیكه‌و ه بێت ..قۆناغه‌ك ه‌و دۆخه‌كه‌ش هه‌ستیاره..
Reklam
political general Newspaper
Tuesday, No, 08First Year, Nov 6, 2012