که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 21شەممە /5 23شەممە 24که‌رکوک /٣شەممە /4 30شەممە /5 33شەممە 33 هه‌ولێر /٣شەممە /4 28شەممە /5 30شەممە 31سلێمانی /٣شەممە /4 25شەممە /5 26شەممە 27 11دهۆک 18 18 18 8 9 8 11 12 15 14 15
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
وتارێكی (به‌یان) بنه‌ماڵه‌ی شێخ عه‌بدولقادری چوێسه نیگه‌ران ده‌كات
شێخ تایه‌ری چوێسه :ئێم ه زه‌ویی خه‌ڵكیمان داگیر نه‌كردووه
ل .هەواڵ و ڕاپۆرت
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)35سێشەممە ،2013/5/14ساڵی یەکەم
بیروڕا فەلسەفە و چێژ
13 وەرزش
سێر.. ماڵئاوا
Tuesday, No, 35 First Year, May 14, 2013
www.bayanpress.net
تاریق هاشمى بۆ بەیان :ڕێککەوتن لەگەڵ مالیکى خەیاڵ پاڵوییە
«تا خولێکى تر پۆستەکەى تاڵەبانى مافى کوردە»
«سه‌دان ملیۆن دیناری هاوكاریی په‌رله‌مانتاران دیار نییه»
به‌یان .تایبەت ه�����اوڕاز ش��ێ��خ ئ �ه‌ح��م �ه‌د، په‌رله‌مانتاری یه‌كگرتووی ئیسالمی له په‌رله‌مانی كوردستان ،به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «له بودجه‌ی 2013دا ب��ڕی��ار دراوه %10ی م��ووچ �هی په‌رله‌مانتاران له 2013/1/1وه بۆ تووشبووانی نه‌خۆشیی تاالسیام خ �ه‌رج بكرێت ،كه م��اوه‌ی چوار مانگه و ه �هر مانگێك ب��ۆ هه‌ر په‌رله‌مانتارێك زیاتر له 500هه‌زار دینار ب���ڕدراوه ،ب �ه‌اڵم له م��اوه‌ی ڕاب��ردوودا به‌شداریی فیستیڤاڵی تووشبووانی تاالسیامم كرد ،ئه‌وان وتیان ئێمه هیچ زانیارییه‌كامن نییه، نه‌مانزانیوه هیچ ته‌رخان كرابێت».
8 کۆمەاڵیەتى
خەسووپەروەر
بڕوانه الپه‌ڕە‌ی هه‌واڵ و ڕاپۆرت
11
به‌رنامه‌ی تواناسازی ده‌ستی ب ه كاره‌كانی كرده‌وه
جێگری پارێزگای سه‌اڵحه‌ددین بۆ كورد ده‌بێته‌وه عومه‌ر ئاواره دوای ڕاگ �هی��ان��دن��ی ئه‌نجام ه ك��ۆت��ای��ی�ه‌ك��ان��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان��ی ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��اك��ان ،لیستی هاوپه‌یامنیی برایه‌تی و پێكه‌وه‌ژیان له پارێزگای سه‌اڵحه‌ددین یه‌ك كورسیی ب ه كۆی 21373ده‌ن��گ به‌ده‌ستهێنا، ئه‌ویش به‌پێی یاسای سانت لیگۆی فه‌ڕەنسی به‌ر ئافره‌ت ده‌كه‌وێت ،بۆیه مه‌ترسییه‌ك دروست بوو له‌وه‌ی كورد جارێكی دیك ه پۆستی جێگری پارێزگاری به‌رنه‌كه‌وێته‌وه. دكتۆر ئه‌مین عه‌زیز جه‌واد ،جێگری پارێزگاری سه‌اڵحه‌ددین له‌سه‌ر لیستی هاوپه‌یامنیی برایه‌تی و پێكه‌وه‌ژیان، ب � ه (ب���هی���ان)ی ڕاگ �هی��ان��د «ه�هم��وو الیه‌ن ه سیاسیی ه به‌شداربووه‌كانی نێو ئه‌نجومه‌نی پارێزگا هاوڕان ك ه پۆستی جێگری پارێزگار بۆ كورد مبێنێته‌وه».
الپەڕە4 :
به‌یان .تایبه‌ت دكتۆر عه‌لی سه‌عید ،وه‌زیری خوێندنی ب��ااڵ و ت��وێ��ژی��ن�ه‌وه‌ی زانستی ،به (ب �هی��ان)ی ڕاگه‌یاند «دوێنێ ده‌سته‌ی بااڵی به‌رنامه‌ی تواناسازیی مرۆیی ،به سه‌رۆكایه‌تیی سه‌رۆكی حكومه‌ت و جێگره‌كه‌ی، كۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی خۆی ئه‌نجام دا ،له‌گه‌ڵ هه‌رسێ وه‌زیره‌كانی خ��وێ��ن��دن��ی ب���ااڵ و پ�لان��دان��ان و په‌روه‌رده ،بۆ تاوتوێكردنی به‌رنامه‌ی تواناسازی و هه‌ڵسه‌نگاندنی». ن��اوب �راو وتیشی «ب��ڕی��ار درا له ئایینده‌یه‌كی نزیكدا ه�ه‌ردوو وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ و پالندانان ده‌ست بكه‌ن به ده‌ستنیشانكردنی پێدوایستیی زانكۆ و وه‌زاره‌ته‌كان بۆ دانانی مه‌رجی ماسته‌ر و دكتۆرا ،تا دواتر ڕابگه‌یه‌نرێت».
3 ژمار ه ( ،)35سێشه‌مم ه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
وه‌زاره‌تی دارایی هه‌رێم :ده‌بێت حكومه‌تی عێراق پاره‌مان بۆ ڕەوانه بكات
زیادكردنی سه‌د هه‌زاری خانه‌نشینی ،کێشەیەکى دیکەى نێوان حکومەتى هه‌رێم و ناوه‌ندە ڕاپۆرت :سه‌ید نامی وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی و ئابووریی هه‌رێمی كوردستان ،ڕایده‌گه‌یه‌نێت «ئه‌و 100ه هزار دیناره‌ی حكومه‌تی ناوه‌ند بۆ ئه‌و خانه‌نشینانەی دابین ك��ردووه كه مووچه‌كانیان له خوار 400هه‌زار دیناره‌وه‌یه ،ن ه له یاسای ب��ودج �هی پێشنیاركراوی عێراق ه �ه‌ب��ووه ،ن ه له یاسای بودجه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كه له په‌رله‌مانی كوردستان په‌سه‌ند كراوه» .ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێراقیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت «له پرۆژەیاسای بودجه‌ی عێراقدا هاتوو ه و حكومه‌ت مولزه‌م ه به جێبه‌جێكردنی و هه‌رێم ده‌توانێت ئه‌و بڕە پاره‌یه ل ه حكومه‌تی ناوه‌ند وه‌ربگرێت و مووچه‌ی خانه‌نشینانی هه‌رێمی پێ زیاد بكات». دلێر تاریق ،وته‌بێژی و هزاره‌تی
دارایی حكومه‌تی هه‌رێم به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئێمه وه‌ك وه‌زاره‌ت��ی دارایی ڕایده‌گه‌یه‌نین ك�ه ئ��هو 100ه�� هزار دیناره له پرۆژەیاسای پێشنیاركراوی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان كه له بهغداو ه هاتووه ،نه‌بووه ،هه‌روه‌ها له‌ناو پرۆژەیاسای بودجه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانیشدا ئه‌مساڵ ك ه په‌سه‌ند كراوه، نه‌بووه و هیچ پاره‌یه‌كی ته‌رخانكراوی تێدا نه‌بووه» .دلێر تاریق ڕاشیگه‌یاند «له حاڵه‌تی وادا كه حكومه‌تی ناوه‌ند ده‌بینین مانگی 6یان 7ده‌رماڵه‌یه‌ك یان مینحه‌یه‌ك خه‌رج ده‌كات ،كێشه بۆ وه‌زاره‌تی دارایی هه‌رێم دروست ده‌كات، چونكه تۆ میزانیه‌كه‌ی خ��ۆت داب�ه‌ش ك��ردووه و له په‌رله‌مان په‌سه‌ند كراوه و هیچ ئیحتیاتێكت نه‌ماوه ،بۆیه له‌و حاڵه‌ته‌دا ده‌بێت حكومه‌تی عێراق پابه‌ند بێت به‌وه‌ی كه پاره‌مان بۆ ڕەوانه بكات». ش��ۆڕش حاجی ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارای��ی په‌رله‌مانی عێراق له‌و باره‌یه‌وه
ئه‌و 100هه‌زار دیناره له پرۆژەیاسای ئه‌مساڵدا په‌سه‌ند كراوه ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئه‌و 100ه هزار دیناره له پرۆژەیاسای ئه‌مساڵدا په‌سه‌ند كراوه ،پاساوی وه‌زاره‌تی دارایی هه‌رێمیش ئه‌وه‌یه كه پرۆژەیاسای بودجه‌ی هه‌رێم پێش ب �ه‌غ��دا پ�ه‌س�ه‌ن��د ك���راو ه و ئه‌و
بڕگه‌یه له‌ناو بودجه‌ی هه‌رێمدا نییه. پاساوێكی تریشیان ئه‌وه‌یه كه گوایا حكومه‌تی ناوه‌ند ئه‌و پاره‌یه ن��ادات، به‌اڵم مادام بڕگه‌یه‌ك هه‌یه له یاساكه‌دا حكومه‌ت مولزه‌مه به جێبه‌جێكردنی،
به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی گشتیی خانه‌نشینی به‌غدادیش چووه سولفه‌ی له حكومه‌ت وه‌رگ��رت��وو ه بۆ ئ �ه‌وه‌ی خانه‌نشینه‌كان ب��دات ،ئه‌مه به‌رپرسیارێتیی وه‌زاره‌ت��ی دارایی فیدراڵییه ئه‌و پاره‌یه چۆن په‌یدا ده‌كات .ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی هه‌رێمیش ده‌توانێت ڕێنامییه‌ك بنێرێت بۆ وه‌زاره‌ته په‌یوه‌ندیداره‌كان بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و پاره‌ی خانه‌نشینانه ب��ده‌ن ،ده‌شتوانن وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی خانه‌نشینی به‌غدا سلفه وه‌ربگرن و حكومه‌تی ناوه‌ندیش مولزه‌مه ئه‌و پاره‌یه بۆ هه‌رێمیش دابین بكات، هه‌رێمیش پاره‌ی خانه‌نشینه‌كان بدات». ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی تائێستا حكومه‌تی هه‌رێم هیچ پاره‌یه‌كی بۆ ئه‌و زیادكردنی مووچه‌ی خانه‌نشینانه دابین نه‌كردووه، شۆڕش حاجی وتی «حكومه‌تی هه‌رێم ده‌بێت جێبه‌جێی بكات به‌پێی ئه‌و پرۆژەیاسایه‌ی %17ك��هی وه‌رگ��رت��ووه، ناتوانێت بڵێت ئه‌و بڕگه‌یه‌ی وه‌رده‌گرم و ئه‌و بڕگه‌یه‌ی وه‌رناگرم له پرۆژەیاسای
2013دا هاتووه .حكومه‌تی هه‌رێم ده‌توانێت پار ه له حكومه‌تی ناوه‌ند وه‌ربگرێت و ئه‌و 100هه‌زار ه بدات ه ئه‌و خانه‌نشینانه‌ی مووچه‌كانیان ل ه خوار 400ه هزار دیناره‌وه‌یه». له ماده‌ی 22ی یاسای ساڵی 2013ی ب��ودج��هی حكومه‌تی هه‌رێمدا هاتووه «ده‌بێت مووچه‌ی خانه‌نشینی هه‌رێمی كوردستان هاوتا بكرێت له‌گه‌ڵ مووچه‌ی خانه‌نشینی ناوه‌ندا» .به هه‌مان شێوه ل� ه م���ادده‌ی 29ی یاسای ب��ودج��هی 2013ی حكومه‌تی ن���اوه‌ن���ددا ه��ات��ووه «پێویست ه حكومه‌ت مانگانه 100ه � هزار دی��ن��ار وه‌ك مینحه ب��دات �ه ئه‌و خانه‌نشینانه‌ی ك ه مووچه‌كانیان له 400ه�هزار كه‌مرته» .ئه‌م ه ل ه كاتێكدایه حكومه‌تی هه‌رێم ده‌ڵێت باس له‌و 100هه‌زار دیناره نه‌كراو ه له یاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵدا.
وتارێكی ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) بنه‌ماڵه‌ی شێخ عه‌بدولقادری چوێسه نیگ هران ده‌كات
شێخ تایه‌ری چوێسه :ئێم ه زه‌ویی خه‌ڵكیمان داگیر نه‌كردووه
شێخ عەبدولقادرى چوێسە لەگەڵ مەال مستەفاى بارزاىن به‌یان .سلێامنی ب�ڵاوب��وون�ه‌وه‌ی وتارێك له ژم��اره‌ی ڕابردووی ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)دا به ناونیشانی (عیززه‌ت دووری و مام جه‌الل ،شێخانی ته‌ریقه‌ت و سۆشیال ئینته‌رناشناڵ) ،له نووسینی فازڵ قه‌ره‌داغی ،بنه‌ماڵه‌ی شێخ عه‌بدولقادری چوێس ه نیگه‌ران ده‌كات. كه تیایدا ئاماژە به‌وه درابوو «كاتی خۆی عیززه‌ت دووری ب ه حوكمی ئه‌وه‌ی سه‌ر به تاقمی ده‌روێشه‌كان بوو ،زه‌وییه‌كی زۆری له گه‌ڕەكی ئێستای شێخانی سلێامنی به شێخانی چوێس ه به‌خشیبوو .زه‌وییه‌كان موڵكی بنه‌ماڵه‌ی مه‌ال عه‌لیی مه‌ڵكه‌ندی و مه‌ال كه‌ریمی برای بوون». له سه‌ردانێكیدا بۆ ئۆفیسی ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ،شێخ تایه‌ری چوێسه زانیارییه‌كانی نێو وتاره‌كه‌ی ڕەتكرده‌و ه و به (به‌یان)ی راگه‌یاند «ئێم ه ب ه هیچ شێوه‌یه‌ك زه‌ویی
خه‌ڵكیامن داگیر ن �ه‌ك��ردووه .بۆ یه‌كه‌م جار ئێمه له ساڵی 1978له الیه‌ن ڕژێمی به‌عسه‌و ه ته‌رحیل كراین بۆ شارۆچكه‌ی سه‌یدسادق و ل�ه‌وێ گه‌ڕەكیان به ناوی گه‌ڕەكی شێخ عه‌بدولقادری چوێسه بۆ كردینه‌وه» .ن��اوب�راو وتیشی «ب��ۆ جاری دووه‌م��ی��ش و له ساڵی 1988به هۆی كاره‌ساتی هه‌ڵه‌بجه و سه‌یدسادقه‌وه، بۆ شاری سلێامنی ته‌رحیل كراین و لێره له زه‌وی��ی ش��اره‌وان��ی��دا ،گه‌ڕەكێكیان بۆ خۆمان و موریدامنان كرده‌و ه و وه‌كو هه‌ر كه‌سێكی تر قه‌ره‌بوو كراینه‌وه .كه زه‌ویی مزگه‌وتیشامن وه‌رگرتووه ،له‌بری ئه‌و دوو مزگه‌وته‌مان بوو ه ك ه ڕووخێرناون». سه‌باره‌ت بهو زه‌وییانه‌شی ل ه گه‌ڕەكی شێخان پێیان دراوه و كراون به مزگه‌وت و ته‌كیه ،شێخ تایه‌ری چوێسه رایگه‌یاند «ئه‌وانه زه‌ویی شاره‌وانی بوون ،به‌ر له چل ساڵ حكومه‌ت و لیژنه‌ی شاره‌وانی ئیتفای
لەگەڵ مام جەالل تاڵەباىن كردوون .ئه‌و زه‌وییانه‌ش ك ه ئه‌وكات ئیتفا ك��راون ،بریتیبوون ل ه گه‌ڕەكی شێخانی چوێسه ،خه‌سته‌خانه 400قه‌ره‌وێڵه‌ییه‌كه، گه‌ڕەكی كوردسات و شوققه‌كانی گاردن سیتی» .شێخ تایه‌ری چوێسه بۆ (به‌یان) وتیشی «ئێمه به‌ڵگه‌ی زۆری دادگ��ا و شاره‌وانیشامن بۆ ئه‌م قسانه‌مان هه‌یه، هه‌ركه‌سێكیش ب��ڕوا به‌م قسانه ناكات، ده‌كرێت له شاره‌وانی و دادگا سكااڵ تۆمار بكات». ش��ێ��خ ت��ای��ه‌ری چ��وێ��س�ه ل �ه‌ب��اره‌ی په‌یوه‌ندیی بنه‌ماڵه‌كه‌یان ل ه ه �ه‌ردوو س�ه‌رده‌م��ی ڕژێمی به‌عس و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستاندا ،ڕایگه‌یاند «ئێمه هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی سیاسی و حزبیامن نییه و نه‌بووه .به‌درێژایی مێژووی خۆمان ،ڕۆڵامن ته‌نها له ب��واری ئیرشادی دینی و كاری خێرخوازی و كۆمه‌اڵیه‌تیدا بووه .له ساڵی 1992و به تایبه‌ت له كاتی گرانی و ئابڵوقه
لەگەڵ نەوشیروان مستەفا ئابوورییه‌كه‌دا ،رێكخراوه خێرخوازییه‌كه‌مان به ناوی (ڕێكخراوی قادریی خێرخوازیی) هاوكاریی زۆری خه‌سته‌خانه و قوتابخانه و ه�ه‌ژاران��ی ك���ردووه .ه�ه‌روه‌ه��ا مورید و مه‌نسومبان له كوردستان و جیهانیش هه‌یه ،به تایبه‌ت ئێران و عێراق و توركیا و س��وری��ا .ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه زۆر شوێن و جێگه‌ش ته‌كیه‌مان هه‌یه» .ن��اوب�راو له باسی ڕۆڵی بنه‌ماڵه‌كه‌یاندا ڕایگه‌یاند «شێخ عه‌بدولقادری چوێسه‌ی ڕەحمه‌تی له ساڵی 1982دا به ڕاشكاوانه و زۆر به بوێران ه به سه‌ددام حسێنی ڕاگه‌یاند كه عافوات بۆ كورده‌كان ده‌ربكات ،ئه‌وه‌بوو سه‌رۆكی ئه‌وكاتی ع��ێ�راق ئ �هو داوای���هی شێخی جێبه‌جێكرد و هه‌ر له‌و عافواته‌دا كه‌سانی وه‌كو دكتۆر به‌رهه‌م ساڵح و عومه‌ری سه‌ید عه‌لی ئازاد كران .هەروەها لە ساڵى 1991 و دواى ڕاپەڕینەکەى خەڵکى کوردستان، ه��ەوڵ�مان��دا و ن��ەم��ان هێشت خەڵکى
کوردستان و بە تایبەت سلێامىن ،زەرەرمەند بنب لە الیەن دەزگاکاىن بەعسەوە». شێخ ت��ای�ه‌ری چوێسه بۆ (به‌یان) وتیشی «په‌یوه‌ندیی زۆر باشامن له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تیی شۆڕشی ك��ورددا هه‌بووه، به تایبه‌تیش به‌ڕێزان مام جه‌الل تاڵه‌بانی و ك��اك ن�ه‌وش��ی��روان موسته‌فا و له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تیی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئێستاش له‌گه‌ڵ هه‌موو الیه‌نه‌كاندا په‌یوه‌ندی و دۆستایه‌تیامن هه‌یه ،به ئیسالمی و عه‌ملانییانه‌وه ،هه‌موو به‌ڵگه و نوورساوه‌كانی ئه‌و سه‌ركرده و حزب و الیه‌نانه‌شامن به‌رده‌سنت». الی خ��ۆش��ی�ه‌وه ه��اوژی��ن ع��وم�هر، سه‌رنووسه‌ری ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ڕایگه‌یاند «ئێمه وه‌كو ڕۆژنامه‌كه خۆمان به بێالیه‌ن ده‌زانین له‌و بابه‌ته‌دا ،ئێم ه ل ه چوارچێوه‌ی ئازادیی ڕاده‌ربڕیندا ئه‌م وتار و لێدوانانه‌مان ئاماژە پێداون».
(ئەرشیفى بنەماڵەى چوێسە)
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)35سێشه‌مم ه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
كه‌سوكاری ده‌ستگیركراوانی دۆسیه‌كه سه‌ردانی ئۆتۆمبێل سووتاوه‌كان ده‌كه‌ن
تۆمه‌تبارانی سووتاندنی ئۆتۆمبێله‌كانی شاری سلێمانی ئازاد كران ئه‌و بانده تۆمار كردووه ،هه‌روه‌ها دوو چاالكوانی تریش كه به هه‌مان شێوه ئۆتۆمبێله‌كانیان سوتێرنابوون ،سكااڵیان له‌سه‌ر ئه‌و بانده تۆمار كرد. نه‌قیب سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د ،وته‌بێژی پۆلیسی پارێزگای سلێامنی به كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنی وت «چ��وار گه‌نجه‌كه له ساڵی 2010له گ�ه‌ڕەك��ی ئاشتی دوو ئۆتۆمبێلی هاوواڵتیانیان سووتاندووه و له‌وكاته‌و ه بنكه‌ی پۆلیسی س هرا به‌دوایاندا ده‌گ �ه‌ڕێ��ت ،ه �هر ئ �هو كاته‌ش ئه‌مری گرتنیان بۆ ده‌رچووبوو ،به‌اڵم ته‌مه‌نیان له خوار ١٨ساڵه‌و ه بوو ،بۆیه ٤/٢٥ده‌ستگیر كران». ئ����ه‌وه‌ی ج��ێ��گ�هی س��ه‌رن��ج ب��وو، پێشوه‌خت ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ڕایانگه‌یاند ئه‌و بانده په‌یوه‌ندییان به ڕووداوه‌كانی ١٧ی شوباته‌وه نییه ،ك ه ئه‌وه‌ش جۆرێك ل �ه گومانی الی ڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ان و چاودێران دروست كرد به‌وه‌ی پێشوه‌خت
ڕاپۆرت :ڕێبوار ئه‌حمه‌د سه‌ره‌تای ئه‌م مانگه چوار گه‌نج به تۆمه‌تی سووتاندنی چه‌ندین ئۆتۆمبێل له ناو شاری سلێامنیدا ،ده‌ستگیر كران و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ڕاگه‌یاندنی پۆلیسی سلێامنیش ده‌ڵێت «سكااڵكه‌ره‌كان له مافی خۆیان خۆش بوون و بانده‌كه به كه‌فاله‌ت له الیه‌ن دادوه‌رەوە ئازاد كراون». ل�ه‌گ�ه‌ڵ ب�ڵاوب��وون �ه‌وه‌ی ده‌نگۆی ده‌ستگیركردنی باندێكی سووتاندنی ئۆتۆمبێل له شاری سلێامنی ،دۆسیه‌ی سووتاندنی ئ�هو ئۆتۆمبێالنه‌ی كه له ڕووداوه‌ك��ان��ی ١٧ی شوباتدا سووتان، س �ه‌ری��ان ه��ه‌ڵ��دای��ه‌وه ،داواك���اره‌ك���ان سكااڵیه‌كیان له‌سه‌ر ئه‌و بانده تۆمار كرد. س�����ۆران ع���وم���هر ،چ��االك��وان��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ك��ان��ی ١٧ی ش��وب��ات، ئۆتۆمبێله‌كه‌ی له ب��ه‌رده‌م ماڵه‌كه‌یدا سووتێرنا ،ڕایگه‌یاند سكااڵی یاسایی له‌سه‌ر
بوونی هێزی پێشمه‌رگه له ناوچ ه دابڕێنراوه‌كان، ملمالنێكانی عه‌ره‌بی سونن ه چڕتر ده‌كاته‌وه ڕاپۆرت :شڤان جه‌باری ڕووداوه‌ك�هی حه‌ویجه ،دووبه‌ره‌كی و ناكۆكییه‌كانی عه‌ره‌بی سووننه‌ی شاری كه‌ركووك چڕتر ده‌كاته‌وه و الیه‌نه‌كانی سوننه‌ش له باره‌یه‌و ه بۆ (به‌یان) ده‌دوێن. شێخ ع��ه‌ب��دوڕڕەح�مان م �ه‌زه �هر عاسی ،ئه‌ندامی گردبوونه‌وه‌ی سیاسیی عه‌ره‌بی ،تایبه‌ت ب ه (به‌یان) ،وتی «ئێم ه له‌گه‌ڵ بوونی هێزی پێشمه‌رگه نین له شاری كه‌ركووك .هێزی پێشمه‌رگه ئه‌ركی پاراستنی سنوره‌كانی هه‌رێم ه له‌گه‌ڵ ئێران و توركیا ،نه‌ك بۆ خۆسه‌پاندن به سه‌ر
شاری كه‌ركووكدا و خاكامن داگیر بكه‌ن، هه‌ر بۆیه داوا له كۆمه‌ڵگای نێوده‌ڵه‌تی ده‌كه‌ین به زووترین كات ئه‌م هێزه نامۆیه ده‌ربكه‌ن .سوپای عێراقی و پۆلیسی ناوخۆ ئه‌ركی پاراستنی خۆپیشانده‌ران بگرنه ئه‌ستۆ». محه‌مه‌د خه‌لیل جبوری ،ئه‌ندامی گردبوونه‌وه‌ی سیاسیی عه‌ره‌بی به ناوی نوێنه‌ری خۆپیشانده‌رانی حه‌ویجه‌وە داوای ل ه الیه‌نه‌كانی دیكه‌ی سووننه‌ی عێراق كرد كه چیدی هه‌وڵی به هه‌رێمكردنی شاره سوونییه‌كان نه‌ده‌ن .هاوكات داوایان له هێزه‌كانی پێشمه‌رگه كرد كه شاری
ك�ه‌رك��ووك و ده‌روروب����ه‌ری جێبهێڵن و په‌یامیشی بۆ گه‌نجانی خۆپیشانده‌ری ق � هزای حه‌ویجه ئ��ەوە بوو گۆێڕایه‌ڵیی س��ه‌رۆك هۆزه‌كانیان بن و نه‌چنه ژێر كاریگه‌ریی ئه‌جێندای ده‌ره‌كییه‌وه. ئه‌حمه‌د عوبێدی ،رێكخه‌ری پڕۆژەی ڕەوتی عه‌ره‌بی ،له لێدوانێكیدا بۆ (به‌یان) ئاماژەی به‌وه كرد كه دژی ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كین ،چ له الیه‌ن به‌غداوە بێت یان هه‌ولێر ،بۆ هه‌ر ڕێكه‌وتنێك له‌سه‌ر شاری كه‌ركووك ،ئه‌گه‌ر هێنانی پێشمه‌رگ ه بێت یان شاردنه‌وه‌ی دۆسیه‌ی قوربانییه‌كانی قه‌زای حه‌ویجه ،ل ه پێناو بهرژەوهندیی
تایبه‌تی خ��ۆی��ان و پشتگوێخستنی كه‌ركووكییه‌كان. ل ه به‌رامبه‌ریشدا ،خالید مه‌فره‌جی، ئه‌ندامی لیژنه‌ی خۆپیشاندانه میللییه‌كانی ع�ه‌ره‌ب��ی سووننه ،له لێدوانێكیدا بۆ (به‌یان) ڕایگه‌یاند «ئه‌و قه‌سابخانه‌ی ك ه له حه‌ویجه ڕوویدا ،سوپای عێراقی كردی و جێی قبوڵ نییه .گردبوونه‌وه‌ی عه‌ره‌بی سووننه‌ش نوێنه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی عه‌ره‌بی كه‌ركووك نین و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ش ئه‌و هێزه‌ن كه هه‌ر كاتێك بیانه‌وێت دێنه شاری كه‌ركووكه‌وه و ده‌گه‌ڕێنه‌و ه جێی خۆیان».
وه‌زاره‌تی به‌رگریی عێراق ،مووچه‌ی 55سه‌رباز ده‌بڕێت عومه‌ر ئاوار ه ل � ه الی���ه‌ن وه‌زاره‌ت�����ی به‌رگریی عێراقه‌و ه مووچه‌ی 55سه‌ربازی لیوای 16ی سوپای عێراق ده‌بڕدرێت ،به هۆی
به‌شدارینه‌كردنیان له ڕووبه‌ڕووبوونەوەی سوپای عێراق دژ به گرووپه چه‌كداره‌كانی سنوری قه‌زای خورماتوو. سه‌رچاوه‌یه‌ك له لیوای 16ی سوپای عێراق هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌و ه و
به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «سه‌ره‌ڕای بڕینی مووچه‌ی ئه‌و سه‌ربازانه ،له ئێستاشدا له ڕیزه‌كانی سوپا ده‌ركراون كه هه‌موویان سه‌ر به فه‌وجی دووی لیوای 16ی سوپای عێراقن له سنووری قه‌زای خورماتوو».
سه‌رچاوه‌كه وتیشی «دوای ده‌ركردنی ئه‌و سه‌ربازانه ،ئه‌و فه‌وجه ل ه 23ئه‌فسه‌ر و 280س �ه‌رب��از پێكدێت و خراونه‌ته حاڵه‌تی ئاماده‌باشییه‌وه بۆ دروستبوونی هه‌ر ڕووداوێک ل ه ناوچه‌كه».
پۆلیس بانده‌كه‌ی له ڕووداوه‌كانی ١٧ی شوبات بێبه‌ری كرد. نه‌قیب س �ه‌رك �ه‌وت ئه‌حمه‌د ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «بانده‌كه به كه‌فاله‌ت له الی��ه‌ن دادوه‌ره‌وه ئ��ازاد ك��راون و سكااڵكانیان له‌سه‌ر كێرشاوه‌ته‌وه». سۆران عومه‌ر ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «كه‌سوكاری تۆمه‌تباره‌كان سه‌ردانیان كردووه و ئه‌ویش بهو هۆیه‌وه سكااڵكه‌ی له‌سه‌ر بانده‌كه كێشاوه‌ته‌وه». سه‌ركه‌وت ئه‌حمه‌د ،له كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژن��ام �هوان��ی��ی پێشرتیدا ڕایگه‌یاند «ه��ۆك��اری سه‌ره‌كیی سووتاندنی ئه‌و ئۆتۆمبێالنه ته‌نیا كارێكی سه‌رشێتانه‌ی هه‌رزه‌كارانه بووه ك ه ئه‌و بانده ئه‌نجامیان داوه» .هه‌رچه‌نده ئه‌و زانیارییان ه الی سكااڵكاره‌كان ڕەتكرانه‌و ه ب �ه‌وه‌ی كه له‌سه‌ر پاره كێشه ده‌كه‌وێته ناو ئه‌ندامانی بانده‌كه و یه‌كێكیان ڕاستییه‌كان ئاشكرا ده‌كات.
سەدان ملیۆن دیناری هاوکاریی پەرلەمانتاران بۆ تووشبووانی نه‌خۆشیی تاالسیما ،دیار نییە به‌یان .تایبه‌ت ه����اوڕاز ش��ێ��خ ئ�ه‌ح��م�ه‌د، پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اری ی�ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی له په‌رله‌مانی كوردستان ب �ه (ب���هی���ان)ی ڕاگ �هی��ان��د «له بودجه‌ی 2013دا بڕیار دراوه %10ی مووچه‌ی په‌رله‌مانتاران له 2013/1/1وه بۆ تووشبووانی نه‌خۆشیی تاالسیام خه‌رج بكرێت، كه م��اوه‌ی چ��وار مانگه و هه‌ر مانگێك بۆ هه‌ر په‌رله‌مانتارێك زی��ات��ر ل �ه 500ه���هزار دینار ب������ڕدراوه ،ب����ه‌اڵم ل��ه م���اوه‌ی ڕاب��ردوودا به‌شداریی فیستیڤاڵی تووشبووانی تاالسیامم كرد ،ئه‌وان وتیان ئێمه هیچ زانیارییه‌كامن نییه ،نه‌مانزانیوه هیچ ته‌رخان كرابێت». ن��اوب �راو ئ��ام��اژەی ب �ه‌وه‌ش دا «بڕیاره %10ی مووچه‌ی پله
تایبه‌ته‌كان و وه‌زیره‌كان بۆ هه‌مان مه‌به‌ست ببڕدرێت ،به‌اڵم نازانم بڕدراوه یان نا» .هه‌روه‌ك وتیشی «سااڵنی پێشرت بۆ تووشبووانی شێرپه‌نجه ب����ووه ،پێشرتیش ب��ۆ ت��ووش��ب��ووان��ی شێرپه‌نجه‌ی كه‌سوكاری شه‌هیدان و ئه‌نفال ب���ووه ،ئ���ه‌وه‌ش ب�ه شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست خ��ه‌رج ن �ه‌ك �راوه و وه‌زاره‌تی شه‌هیدان وه‌ك هاوكاری داویه‌تی بهو كه‌سانه». به‌م شێوه‌یه ،به كۆی 111 پ�ه‌رل�هم��ان��ت��ار ،ئ �ه‌گ �هر ب��ۆ هه‌ر مانگێك 500هه‌زار دیناریش بێت، ده‌كاته 55ملیۆن و پێنجسه‌د ه �هزار دینار ،كه بۆ كۆی چوار مانگه‌كه ده‌كاته 222ملیۆن دینار، كه نازانرێت بۆچی خه‌رج كراوه و تا ئێستا تووشبووانی تاالسیام لێی بێئاگان و ئ�هو ب��ڕە پاره‌یه بێسه‌روشوێنه.
دكتۆر مسته‌فا زه‌ڵمی ل ه الیه‌ن ئه‌زهه‌ره‌وه خه‌اڵتی پێبه‌خشرا ب هیان .قاهیره رۆژی 5/11له‌سه‌ر بانگێشتی فه‌رمیی زانكۆی ئه‌زهه‌ر ل ه قاهیره‌ی پایته‌ختی میرس، زانكۆی ناوبراو خه‌اڵتی رێزلێنانی به‌خشییه زانا‌و شه‌رعزانی كورد ،دكتۆر مسته‌فا زه‌ڵمی. خه‌اڵته‌ك ه له ئاهه‌نگێكدا ب ه ئاماده‌بوونی دكتۆر عه‌بدوڵاڵ ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی زانایانی ئایینیی ئیسالمیی كوردستان ،ل ه الیه‌ن دكتۆر ئه‌حمه‌د ته‌یب ،شێخی ئه‌زهه‌ر ،به‌خرشایه ئه‌و زانا كورده هه‌رچه‌ند ه له الیه‌ن میدیای كوردییه‌و ه به‌راورد بهو گرنگیدانه‌ی دراوه به هه‌ندێك كه‌سی دیكه له بواره‌كانی دیكه ،گرنگیی هكی ئه‌وتۆی پێنه‌درا ،به‌اڵم رێزلێنانه‌كه ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی گه‌وره‌ی له‌ناو میدیای عه‌ره‌بیدا لێكه‌وته‌وه.
ل�ه ب���اره‌ی ئ�� هو خ��ه‌اڵت��ه‌وه ،دكتۆر مسته‌فا زه‌ڵمی ،خۆشحاڵیی خۆی ده‌ربڕی و ب ه (به‌یان)ی وت «من ل ه ئه‌زهه‌ر قوتابی بووم ،له‌سه‌ر ده‌ستی مامۆستا و زاناكانی پێگه‌یشتووم ،ئه‌م رێزلێنانه‌ش به ته‌نیا بۆ من نییه ،به‌ڵكو رێزلێنانه ل ه ته‌واوی زانایانی هه‌رێمی كوردستان». ئه‌م رێزلێنانه‌ی زه‌ڵمی ،له به‌رامب هر ئه‌و هه‌موو خزمه‌ته‌دایه ك ه ناوبراو له بواره جۆاروجۆره‌كانی شه‌ریعه‌تدا پێشكه‌شی جیهانی كردووه و زۆرێك ل ه به‌رهه‌مه‌كانی ل ه زانكۆكانی واڵتانی عه‌ره‌بی وانه‌ی له‌س هر ده‌خوێندرێت ،له‌وانه‌ش ل ه زانكۆی ئه‌زهه‌ر. سه‌باره‌ت به ڕۆڵ و كاریگه‌ریی ئه‌زهه‌ر له باڵوكردنه‌وه‌ی مه‌عریفه‌ی ئیسالمی ،دكتۆر مسته‌فا زه‌ڵمی ب ه (به‌یان)ی وت « گوندێك
شێخى ئەزهەر خەاڵىت ڕێزلێنان پێشکەش بە دکتۆر مستەفا زەڵمى دەکات.
فۆتۆگراف :بەیان
نیی ه له كوردستان ك ه ل هسه‌ر ن ههجی ئ هزهه‌ر قوتابخانه‌یه‌كی تێدا نه‌بێت .جیهانی ئیسالمی ه همووی ق هرزداری ئه‌زهه‌ره». له درێ��ژەی سه‌ردانه‌كه‌یدا بۆ میرس، دكتۆر موسته‌فا و وه‌فدی یاوه‌ری سه‌ردانی كۆمه‌ڵێك ده‌زگ���ا و زان��ا و كه‌سایه‌تیی ئیسالمییان كرد. دكتۆر مسته‌فا ئیرباهیم ،ساڵی 1924 ل ه گوندی زه‌ڵمی ن��اوچ�هی ه�ه‌ورام��ان ل� هدای��ك��ب��ووه ،ل�ه‌س�هر ده‌س��ت��ی زانایانی ناوچ هكه ،زانست ه ئیسالمییه‌كانی خوێندووه و ل ه زانكۆكانی ئه‌زهه‌ر و به‌غدا و قاهیره س ێ بڕوانامه‌ی ماسته‌ر و دوو بڕوانامه‌ی دكتۆرای له بواره‌كانی فیقهی ب هراوردكاری و یاسا ،وه‌رگرتووه ،زیاتر ل ه 60ب هرهه‌می چاپكراوی هه‌یه.
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
محه‌مه‌د جبوری ،سه‌رۆكی كوتله‌ی عه‌ره‌بی لە ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك ،بۆ به‌یان:
داوامان كردووه لیژنه‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی لێكۆڵینهوه ل ه ڕووداوه‌كانی حه‌ویجه بكات دیدار :ڕەفعه‌ت محه‌مه‌د به بیانووی ده‌ستگیركردنی بكوژانی ئه‌فسه‌رێكی سوپای عێراق له خاڵی پشكنینێكی نزیك ق��هزای حه‌ویجه، به‌ره‌به‌یانی ڕۆژی سێشه‌ممه ،4/23 هێزێكی گه‌وره‌ی سوپای عێراق په‌الماری ئه‌و مانگرتووانه‌ی دا ،له یه‌كه‌م كاتژمێری پێكدادانه‌كان 49كه‌س كوژران و زیاتر له 100كه‌سیش برینداربوون .محه‌مه‌د خه‌لیل جبوری ،سه‌رۆكی كوتله‌ی عه‌ره‌بی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك، له دیدارێكی تایبه‌ت له‌گه‌ڵ (به‌یان) دا ب�ه ن��اوی ع�ه‌ره‌ب�ه‌ك��ان�ه‌وه جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه ئه‌وه‌ی له حه‌ویجه ڕوویدا ،له‌ناوبردنی به‌كۆمه‌ڵه و پێویسته نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان لێكۆڵینهوهی له‌سه‌ر بكات ،نه‌ك لیژنه‌یه‌كی حكومه‌تی عێراقی. به‌یان :په‌رله‌مانی عێراق ،لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وی بۆ ڕووداوه‌كانی حه‌ویجه پێكهێنا ،ب��ه‌اڵم ل�ه پ��اش دوو ڕۆژ له پێكهێنانی ،عه‌مار توهمه‌ی سه‌رۆكی لیژنه‌كه ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆی ڕاگه‌یاند ،پێت وانییه ناكۆكیی سیاسی
خۆی خزاندبێته نێو ئه‌و لیژنه‌یه‌وه؟ محه‌مه‌د جبوری :سه‌ره‌تا ئێمه‌ی پێكهاته‌ی عه‌ره‌بی ناوچه‌كانی حه‌ویجه و كه‌ركووك پێشوازیامن له‌و لیژنه و له هه‌ر لیژنه‌یه‌كی تر نه‌كردووه ،ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانی بێت یان حكومی بێت ،به‌ڵكو داوامان كردووه لیژنه‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی یان كۆمكاری عه‌ره‌بی بێت لێكۆڵینهوه ل�هو قه‌سابخانه‌یه بكات .ئ��ه‌وه‌ی له حه‌ویجه ڕووی��دا ،ته‌نیا ڕووداو نییه، به‌ڵكو بریتی بوو له له‌ناوبردنی به‌كۆمه‌ڵ كه سوپا چه‌كی قورسی دژ به خه‌ڵكانێك به‌كارهێنا كه هیچ جۆره چه‌كێكیان پێ نه‌بوو .ئێمه متامنه‌مان بهو لیژنانه نییه، جا ئه‌گه‌ر عه‌مامر توعمه ئیستیقاله بكات ی��ان نه‌كات .ئێمه دڵنیاین كه هه‌ر لیژنه‌یه‌كی ناوخۆ پێكبهێرنێت بۆ لێكۆڵینهوه ساڕێژی برینه‌كانی كه‌سوكاری قوربانییانی ئه‌و ڕووداوه ناكات. به‌یان :كه‌واته ئێوه متامنه‌تان بهو لیژنه‌یه‌ی په‌رله‌مانی عێراق نییه؟ محه‌مه‌د جبوری :چۆن متامنه‌مان پ��ێ��ی ه�ه‌ب��ێ��ت ك��ه ح��ك��وم �ه‌ت خ��ۆی ته‌ره‌فێكه له‌و ڕووداوه ،جا ئیرت چۆن متامنه دروست ده‌بێت كه لیژنه‌یه‌ك با
ئ��اره‌زوو و فشاری سیاسی و ملمالنێی حزبی بیجۆڵێنێته‌وه. ب�هی��ان :ئایا ئێوه وه‌ك��و عه‌ره‌بی كه‌ركووك ،داوا ده‌كه‌ن له پێكهێنانی هه‌ر لیژنه‌یه‌ك به‌شدار بن؟ محه‌مه‌د جبوری :نه‌خێر ،وه‌ك وتم متامنه‌مان به لیژنه‌ی ناوخۆیی نییه، به‌ڵكو ته‌نها لیژنه‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی كه نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان سه‌رپه‌رشتیی بكات ،ئه‌وكاته ئێمه چه‌ندین ڕاستی و به‌ڵگه‌ی سه‌ملێرناو ده‌خه‌ینه ڕوو كه تاوانبارانی ڕاسته‌قینه ئاشكرا ده‌بن. به‌یان :به‌اڵم چۆن حكومه‌تی عێراقی ڕازی ده‌بێت كه لیژنه‌یه‌كی نێوده‌وڵه‌تی لێكۆڵینهوه له كێشه‌یه‌كی ناوخۆیی بكات؟ محه‌مه‌د جبوری :ئێمه چاوه‌ڕێی ڕەزامه‌ندیی حكومه‌تی عێراقی ناكه‌ین تا لیژنه‌یه‌كی نێوه‌ده‌وڵه‌تی بێت بۆ كه‌ركووك و حه‌ویجه ده‌ست به لێكۆڵینهوه بكات، چونكه به‌دڵنییایه‌وه حكومه‌تی عێراقی دان ب�ه ڕاپ���ۆرت و ڕاس��پ��ارده‌ی هیچ لیژنه‌یه‌كی نێوه‌ده‌وڵه‌تیدا نانێت ،به‌وه‌ی باش ده‌زانێت كه تاوانبار ده‌رچێت و سزاكه‌شی ده‌شكێته‌وە سه‌ری.
شه‌ڕی ئۆپۆزسیۆن و ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ر ده‌ستكه‌وته‌كانی یه‌كێتیی مامۆستایان ده‌ستی پێكرد ڕاپۆرت :سه‌ید نامی پاش به‌شداریكردنی لیستی مامۆستایانی هاوبه‌شی سه‌ر به الیه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌كانی هه‌رێمی كوردستان (كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو و گۆڕان) ،یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،كۆمه‌ڵێك ده‌ستكه‌وتی ب��ۆ م��ام��ۆس��ت��ای��ان ب��ه‌ده‌س��ت هێناوه و س �ه‌رۆك��ی یه‌كێتیی مامۆستایانیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه %10ی��ان لیستی ه��اوب�ه‌ش ئاگای لێیان بووه .ئه‌ندامێكی سكرتاریه‌تیش له لیستی هاوبه‌ش ،ئاماژە بۆ ئه‌وه ده‌كات ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ی ه��ه‌ب��وون ب �ه ف��ش��اری لیستی ه��اوب��ه‌ش و ده‌سته‌جه‌معی كراون. به‌رهه‌م مسته‌فا ،ئه‌ندامی س��ك��رت��اری��ه‌ت��ی��ی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،وتی «وه‌ك لیستی هاوبه‌ش ،كۆمه‌ڵێك به‌رنامه‌مان هه‌بوو كه پێویسته حزب ده‌ستی نه‌بێت له ئیش و كاره‌كاندا ،له‌و ماوه‌یه‌دا كه‌م ت��ا زۆر هه‌ندێك ئیشی باش كراوه بۆ مامۆستایان به‌گشتی، ناڵێین هیچ ن��ه‌ك��راوه ،وه‌ك (ده‌رم��اڵ �هی 150ه �هزار دینار
و هه‌لی خوێندن بۆ مامۆستایان، شوێنی نیشته‌جێبوون) ،گۆڕانكاری له هه‌یكه‌لی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ڕووی��دا ،ده‌توانین بڵێین ئێستا الیه‌نێك و دوو الیه‌ن خاوه‌نی ئ��هم یه‌كێتییه نیین .ب�ه ه��ه‌وڵ و
خۆیدا نییه .به‌رنامه‌ی كاری خۆمان هه‌یه ،ڕەنگه له چوار ساڵی داهاتووشدا نه‌توانین هه‌مووی جێبه‌جێ بكه‌ین، چونكه ك��ات��ی ده‌وێ����ت .ئێمه كه به‌شدارین له یه‌كێتیی مامۆستایاندا، وه‌ك��و یه‌كێتیی مامۆستایان تائێستا
ده‌سه‌اڵت%90 :ی كاره‌كانی یه‌كێتیی مامۆستایان ،لیستی كوردستانی كردوونی م��ان��دووب��وون��ی كۆمه‌ڵێك مامۆستا ك��اره‌ك��ان��ی ئ �هم یه‌كێتیه چوونه‌ته پێشه‌وه» .ناوبراو باسی له‌وه‌ش كرد «ئێمه به‌شداریكردمنان بهو مانایه بوو كه گڕوتینێكی پێ بده‌ین ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر بڵێن ئه‌وه‌ی مامۆستایان ده‌یانه‌وێت و ده‌ستی ح��زب له ك��ۆی پرۆسه‌ی پ �ه‌روه‌رده و ناوه‌نده‌كانی خوێندندا دوور بخه‌ینه‌وه ،وانییه و نه‌مانتوانیوه وابكه‌ین». به‌رهه‌م مسته‌فا ،وتیشی «به‌شێك له‌و گله‌ییانه‌ی كه مامۆستایان هه‌یانه و یه‌كێتیی مامۆستایان به ماڵی خۆیان نازانن ،هه‌موو گله‌ییه‌كانیان له شوێنی
نه‌مانتوانیوه سنوورێك بۆ خه‌ڵكی حزبی له پۆسته‌كاندا دابنێن .ئێمه ڕاسته به ته‌وافوق ڕۆشتووینه‌ته ناو یه‌كێتیی مامۆستایان ،ب �ه‌اڵم به‌پێی ڕێژەی ده‌نگی خۆمان بووه و خێرمان پێنه‌كراوه». كه‌مال حه‌مه‌د ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان ،ده‌رب��اره‌ی ئ�هو گله‌یی و ناڕەزاییانه‌ی له‌سه‌ر ڕێكخراوه‌كه‌یان دروستبوون ،وتی «ئه‌وه‌ی گله‌یی له یه‌كێتیی مامۆستایان هه‌بێت ،هه‌ر گله‌یی هه‌یه .هه‌رچی بكه‌ین ،هه‌ر گله‌یی ده‌ك��ه‌ن .پێامن باشه ئه‌و كه‌سانه‌ش گله‌ییان هه‌یه،
گله‌ییه‌كانیان ئاڕاسته‌مان بكه‌ن». س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه ب��وون��ی كێشه و كه‌موكورتی له كه‌رتی پ���ه‌روه‌رده‌دا، ك �هم��ال ح��هم��ه‌د ،وت��ی «كۆمه‌ڵێك كه‌موكورتی هه‌یه ،گه‌یاندوومانه‌ته وه‌زاره‌ت����ی پ����ه‌روه‌رده و داوام���ان
یه‌كێتیی مامۆستایان بوون ،به‌اڵم پاش كۆنگره ئه‌و ڕێژەیه بۆ نزیكه‌ی نیوه كه‌می ك��رد ،ناوبراو هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئه‌وه گێڕایه‌وه كه پێشرت ئه‌ندامبوون ئیجباری ب��ووه .كه‌مال حه‌مه‌د وتی «له دوای كۆنگره‌ی 12وه ئه‌ندامبوون
ئۆپۆزسیۆن :به‌شێكی ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه ب ه فشاری لیستی هاوبه‌ش بووه ك��ردووه چاره‌سه‌ر بكرێن ،كتێب ل ه كات و ساتی خۆیدا نه‌گه‌یشتووه‌ته قوتابخانه‌كان .هه‌روه‌ها وتیشامن با كۆنگره له كاتی خۆیدا ببه‌سرتێت، چونكه ئه‌و سیسته‌مه ڕاسته تاڕاده‌یه‌ك سه‌ركه‌وتوو ب��ووه ،به‌اڵم زۆر بابه‌ت هه‌یه تاكو ئێستا سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه، ده‌بێت پێداچوونه‌وه‌ی پێدا بكرێت. ئه‌مانه كراونه‌ته كیتابی ڕەسمی و دراوه‌ته ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌سه‌ر داوای ئێمه .ئێمه قه‌ناعه‌متان به خۆمان هه‌یه ،زۆر شتامن كردووه». س���ه‌ب���اره‌ت ب����ه‌وه‌ی ك��ه پێش كۆنگره %100ی مامۆستایان ئه‌ندامی
ل �ه یه‌كێتیی م��ام��ۆس��ت��ای��ان كرای ه ئاره‌زوومه‌ندانه ،ئه‌مه هۆكارێك بوو. هه‌روه‌ها به‌شێكی ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر یه‌كێتیی مامۆستایان ،وه‌كو لقه‌كان، نه‌یانتوانیوه بچنه ناوه‌نده‌كانی خوێندن و مامۆستایان ئاگاداربكه‌نه‌وه ك��ه یه‌كێتیی م��ام��ۆس��ت��ای��ان ئ �هو ده‌ستكه‌وتانه‌ی هه‌یبوون هۆكاره‌كه‌ی یه‌كێتیی مامۆستایان بووه .هه‌ندێك له مامۆستایانیش هه‌ن هه‌ر ئۆپۆزسیۆنن و ناڕازین». پ��اش كۆتا كۆنگره‌ی یه‌كێتیی م��ام��ۆس��ت��ای��ان و ب �ه‌ش��داری��ك��ردن��ی الیه‌نه ئۆپۆزسیۆنه‌كان له هه‌یكه‌لی
ڕێكخراوه‌یی ،تێیدا كۆمه‌ڵێك ده‌س��ت��ك�ه‌وت ب��ۆ مامۆستایان به‌دی هاتوون ،سه‌رۆكی یه‌كێتیی مامۆستایان ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه به ده‌ستكه‌وتی لیستی كوردستانی ده‌زانێت و ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه زۆربه‌ی شته‌كان ئێمه كردوومانن، خوا ده‌زانێت لیستی هاوبه‌ش هه‌ر ئاگاشیان لێی نییه ،به‌اڵم من ده‌ڵێم به ناوی سكرتاریه‌ته‌وه ب��ووه .له‌گه‌ڵ وه‌زی��ری دارای��ی و پ��ه‌روه‌رده و خوێندنی بااڵدا قسه‌مان ك��ردووه بۆ هه‌ندێك ئیش و كار ،خوا شاهیده لیستی هاوبه‌ش ئه‌و كارانه‌ی كراون %10 كه‌مرتیشیان كردووه و زیاتر بۆ خۆمان پێی هه‌ستاوین ،ئه‌وان هه‌فته‌ی دوو ڕۆژ له سلێامنی و ك �ه‌رك��ووك �ه‌وه ك�ه دێ��ن ئ��اوا شته‌كامنان لێوه‌رده‌گرن. ئ��ه‌ح��م��ه‌د ك��ه‌رك��ووك��ی، ئه‌ندامی سكرتاریه‌تی یه‌كێتیی مامۆستایان ،ڕەت��ی ده‌كاته‌وه كه بێ ئاگاداریی ئ �هوان هیچ ده‌ستكه‌وتێك بۆ ڕێكخراوه‌كه‌یان ب �ه‌ده‌س��ت هاتبێت« ،ئ��ه‌وه‌ی كراوه به ده‌سته‌جه‌معی بووه و هه‌ندێك شتیش له‌ژێر فشاری لیستی مامۆستایانی هاوبه‌شدا كراوه».
4 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
و .جهانگیر ئه‌حمه‌د
به‌مدواییه زۆر گوێبیستی جموجوڵی سوننه‌كانی عێراق و هه‌واڵی ڕاگه‌یاندنی هه‌رێمی سوننه و نزیكبوونه‌وه‌ی واده‌كه‌ی ده‌بین ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ست به مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ی سوننه‌كان به‌رانبه‌ر ڕێكه‌وتننامه‌كه‌ی ئه‌مدواییه‌ی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا ده‌كه‌ین .بۆ قسه‌كردن له‌وبارانه‌وه و چه‌ند ته‌وه‌رێكی تر ،ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ئه‌م گفتوگۆیه‌ی له‌گه‌ڵ تاریق هاشمی ،جێگری ڕاوه‌دوون���راوی سه‌رۆك كۆماری عێراق ،ئه‌نجام دا. گفتوگۆ :هاوژین عومه‌ر
به‌یان :سه‌ره‌تا ده‌مانه‌وێت بزانین به‌ڕێز تاریق هاشمی بارودۆخی ئێستای عێراق چۆن ده‌بینێت؟ به ڕای ئێوه كێ له‌م قه‌یرانه‌ی ئێستای عێراق به‌رپرسیاره، كورد ،مالیكی ،ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی، یان كێی تر؟ تاریق هاشمی :بڕوام وایه هه‌موان قوربانین .هه‌روه‌ها به‌رپرسیارێتیی ئه‌و هه‌موو ب��ارودۆخ�ه كاره‌ساتاوییانه‌ی به‌سه‌ر عێراقدا ه��ات��وون ،ده‌خه‌مه ئه‌ستۆی ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا .بێگومان الیه‌نه‌كانی نێو پ��رۆس �هی سیاسیش هه‌ریه‌كه و به ئ���ه‌ن���دازه‌ی خ��ۆی به‌رپرسیارێتیی ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆ ،به‌اڵم مالیكی به هۆی قۆرخكردنی ده‌سه‌اڵته‌وه به تێپه‌ڕبوونی ك��ات ،پشكی شێری به‌ر ده‌كه‌وێت. هه‌روه‌ك ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كیش ،به تایبه‌تیش نفوزی ئێران ،تا ڕادده‌یه‌كی زۆر بارودۆخه‌كه‌یان خراپرت كرد. به‌یان :له‌م ڕۆژانه‌ی دواییدا زۆر گوێبیستی هه‌واڵی ڕاگه‌یاندنی هه‌رێمی سوننه و نزیكبوونه‌وه‌ی واده‌ك��هی ده‌بین .ئایا به ڕاستی هیچ واده‌یه‌كی نزیك و دیاریكراو هه‌یه بۆ ڕاگه‌یاندنی ئ �هو هه‌رێمه؟ ئ �هی ئایا ڕێوشوێنه ده‌ستووری و یاسایی و مه‌یدانییه‌كانی تایبه‌ت بهو هه‌نگاوه گیراونه‌ته به‌ر؟ تاریق هاشمی :به‌ڵێ خه‌ڵكی ئه‌و پارێزگایانه‌ی كه زۆرینه‌یان عه‌ره‌بی سوننه‌ن ،ئ���اره‌زووی ئ�ه‌وه‌ی��ان هه‌یه پارێزگاكانیان په‌ره‌پێبدرێن بۆ هه‌رێمێك به‌پێی ده‌س��ت��وور .ئێستا ئێمه له قۆناغی یه‌كه‌مداین ،واته گۆڕینی هه‌ر پارێزگایه‌ك به هه‌رێمێك ،پاش ئه‌مه‌ش بڕیاره‌كه بۆ خه‌ڵكی ئه‌و هه‌رێمه تازانه به‌جێده‌هێڵدرێت ،كه ئایا ئ��اره‌زووی ئه‌وه‌یان هه‌یه هه‌موو هه‌رێمه‌كانیان بكرێت به یه‌ك هه‌رێم. به‌ڵێ چه‌ندین ه�ه‌وڵ و كۆشش ل���ه‌ئ���ارادان ب �ه خ��ات��ری پ�ه‌ل�ه‌ك��ردن ل��هم پ��رۆس��هی گ��ۆڕی��ن �ه .ه �ه‌روه‌ه��ا چه‌ندین توێژینه‌وه و پرۆژە و پالن و ئاماده‌سازیی پێویستییه‌كانی ڕاپرسیی میللی هه‌ن .ئه‌م جاره ئێمه جددین. به‌یان :باشه سنووری ئه‌م هه‌رێمه ل�ه حاڵه‌تی ڕاگه‌یاندنیدا كامه‌یه؟ هه‌روه‌ها كامانه‌ن ئه‌و پارێزگایانه‌ی ئه‌م هه‌رێمه له‌خۆییان ده‌گرێت؟ ت��اری��ق هاشمی :هێشتا زووه
وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره بدرێته‌وه. ب�هی��ان :بێگومانین ل��ه‌وه‌ی ئه‌م هه‌رێمه سوننیی ه چ��اوه‌ڕوان��ك �راوه كۆمه‌ڵێك ن��اوچ�هی جێناكۆك له‌خۆ ده‌گرێت ،به تایبه‌تیش ل ه پارێزگاكانی موسڵ و دیاله و سه‌اڵحه‌ددین .ئێوه چۆن و ب ه چ شێوه‌یه‌ك مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ ئ��هم كێشه ده‌س��ت��ووری و یاساییه ده‌كه‌ن ،به تایبه‌تیش له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان؟ ت���اری���ق ه��اش��م��ی :ه �ه‌رێ��م��ی كوردستان ده‌بێته هه‌رێمه‌برامان. هه‌روه‌ها له چوارچێوه‌ی ئه‌و برایه‌تی و بهرژەوهندیی ه هاوبه‌شانه‌ی هه‌ن، ده‌توانین چاره‌سه‌ر بۆ هه‌موو ئه‌و كێشانه بدۆزینه‌وه ،كه بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر و ب ه بێ هیچ به‌هانه‌یه‌ك به ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��ێ��ردراوی م��اون �ه‌ت �ه‌وه .من گه‌شبینم له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا. به‌یان :هه‌ندێك ل ه عه‌ره‌بی سوننه پێیان وایه كه بانگه‌شه‌ی دروستكردنی چه‌ند هه‌رێمێك له پارێزگاكانی دیاله و سه‌اڵحه‌ددین و سامه‌ڕڕا و موسڵ، وه‌ك زه‌رووره‌ت��ێ��ك ه��ات دژی ئه‌و واقیعه‌ی ئێستا پێوه‌ی ده‌ناڵێنن ،چونكه له‌وێ به‌ریه‌ككه‌وتن و چاوتێبڕین و ملمالنه له الی �ه‌ن ه��ه‌ردوو پ��رۆژەی شیعه‌ی سه‌فه‌وی و كوردییه‌وه له دژی سوننه‌ی عه‌ره‌ب هه‌ن ،به هۆی بوونی هه‌ردووكیان له‌و ناوچانه .ئایا ئه‌م ڕایه گوزارشته له هه‌ڵوێستی هه‌موو ئ �هو ع�ه‌ره‌ب�ه سوننانه‌ی الیه‌نگریی دروستكردنی هه‌رێمن؟ تاریق هاشمی :نكوڵی له‌وه ناكه‌م كه فشاره‌كانی حكومه‌تی ناوه‌ندی و ئه‌و زوڵم ه زۆره‌ی له عه‌ره‌بی سوننه كرا ،كه ده‌گه‌نه ئاستی پاكتاوی ڕەگهزی، تا ئاستێكی زۆر یارمه‌تیده‌ر بوون بۆ دروستبوونی قه‌ناعه‌ت الی زۆرێك له عه‌ره‌بی سوننه ،به ج�ه‌دوا و كه‌ڵكی وه‌رچ �ه‌رخ��ان ب��ه‌ره‌و به‌هه‌رێمبوون. ئه‌م ه جگ ه له شوێنه‌واری ئه‌و ئه‌زموونه سه‌ركه‌وتووه‌ی ل ه هه‌رێمی كوردستان هه‌یه ،كه به‌بێ موباله‌غه‌كردن ،بووه‌ته سه‌رچاوه‌ی ئیلهام بۆ برا عێراقییه‌كانیان له ته‌واوی پارێزگاكانی تر. به‌یان :وا دیاره نه‌یارییه‌كی توند له الیه‌ن «ڕاستڕەوی سوننه» و جه‌ماوه‌ر و پیاوماقوڵ و مه‌رجه‌عییه‌ته‌كانی ئه‌نباره‌و ه هه‌یه له دژی دروستكردنی
هه‌رێمێك بۆ سوننه‌كان ،به تایبه‌تیش له الیه‌ن عه‌بدومله‌لیك سه‌عدی و حارس زاڕییه‌وه .ئێو ه چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م ته‌حه‌ددییاتانه‌دا ده‌ك �ه‌ن؟ هه‌روه‌ها چۆن له به‌هانه‌كانیان بۆ ڕەتكردنه‌وه‌ی ڕاگه‌یاندنی هه‌رێمی سوننه ده‌ڕوانن؟ تاریق هاشمی :به‌ڵێ جیاوازییه‌ك له بۆچوونه‌كاندا هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌وه‌نده ق��ووڵ نییه ،وه‌ك��و ئ��ه‌وه‌ی هه‌ندێك گومانیان وایه كه پێكهاته‌ی عه‌ره‌بی سوننه زۆر خ��راپ داب��ه‌ش ب��ووه بۆ هه‌ردوو به‌ره‌ی ڕاست و چه‌پ .سه‌ره‌ڕای ئه‌و نه‌یارییه‌ش كه هه‌یه ،ئه‌و پرۆژەیه به تێپه‌ڕبوونی كات ڕەزامه‌ندیی میللیی زیاتر به‌ده‌ست ده‌هێنێت. به‌یان :ئه‌ی تێڕوانینتان چۆنه بۆ دوای ڕاگه‌یاندنی هه‌رێمی سوننه؟ هه‌روه‌ها ئه‌و مه‌كسه‌بانه چین كه پێتان وایه به دروستكردنی ئه‌م هه‌رێمه به‌ده‌ستیان ده‌هێنن؟ ئایا چاوه‌ڕوانیی یارمه‌تی و هاوكاریتان له واڵتانی ێ هه‌یه ،به تایبه‌تیش له الیه‌ن دراوس توركیا و واڵتانی كه‌نداوه‌وه؟ تاریق هاشمی :ئێمه زیانی زۆرمان به‌ركه‌وت به هۆی سته‌م و گه‌نده‌ڵی و دواك �ه‌وت��ووی��ی ئ��ی��داره‌ك�هی نوری مالیكییه‌وه ،پاشانیش وه‌رچه‌رخان به‌ره‌و به‌هه‌رێمبوون ده‌توانێت ئیستیقرار بۆ ده‌روونه‌كان بگێڕێته‌وه ،به مه‌به‌ستی كاری جددی ڕووه‌و ئاوه‌دانكرنه‌وه و گه‌شه‌پێدانی به‌رده‌وام .چاوه‌ڕێی ئه‌وه له مالیكی ده‌كه‌ین ك ه به پێچه‌وانه‌ی ده‌ستوور و پێشێلكردنی ئه‌و ده‌ستووره هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كات ،هه‌ر واشی كرد به‌رانبه‌ر پارێزگای دیاله .هه‌ربۆیه هاتنه‌ناوه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ده‌كرێت ڕووب��دات و ده‌ربازبوونیش نییه لێی. به‌یان :باشه ئه‌و الیه‌نه كێیه كه عه‌ره‌بی سوننه له ناوخۆی عێراقدا ئاڕاسته ده‌كات؟ ئێوه‌ن ل ه ده‌ره‌وه ،یان الیه‌نی تری ناوخۆیین؟ هیچ ته‌نسیقێك له نێوان ئێوه و الیه‌نه سوننییه‌كانی تر له ناوخۆدا هه‌یه؟ تاریق هاشمی :ل ه ناوخۆدا ئه‌وه لیژنه‌كانی ته‌نسیقن ك�ه ئ��ی��داره‌ی مانگرتنه‌كان ده‌كه‌ن ،مه‌یدانه‌كانیش له نێوان خۆیاندا ته‌نسیق له‌گه‌ڵ یه‌كرت ده‌كه‌ن .منیش په‌یوه‌ندی و كۆنتاكتی باشم له‌گه‌ڵ هه‌موان هه‌یه.
ب��هی��ان :چ���ۆن ده‌ڕوان���ن���ه ئ�هو ڕێكه‌وتننامه‌یه‌ی به‌مدواییه له نێوان هه‌رێم و ناوه‌نددا ئه‌نجام درا و ئه‌و فاكته‌رانه‌ی وایان كرد ڕێكه‌وتننامه‌كه ب �ه خ��ێ�رای��ی بگاته ئ �ه‌ن��ج��ام؟ ئێوه هیچ مه‌ترسییه‌كتان به‌رانبه‌ر به‌م نزیكبوونه‌وه‌یه‌ی ك��ورد و شیعه بۆ دروس��ت نه‌بووه؟ ئه‌ی پێتان وانییه گ��هڕان��ه‌وه‌ی وه‌زی��ر و په‌رله‌مانتاره ك��ورده‌ك��ان ب��ۆ ب �ه‌غ��دا ،هه‌نگاوێكی دروسته ب ه ئاڕاسته‌ی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان؟ تاریق هاشمی :هیچ مه‌فروز نییه من له‌باتی برایانی كورد قسه بكه‌م، ئه‌وان ئازادن بڕیار له‌چی ده‌ده‌ن .من هیچ ترسێكم نییه له‌وباره‌یه‌وه ،ته‌مه‌ننای چاره‌سه‌رێكی به‌په‌له‌ش ده‌ك��هم بۆ هه‌موو كێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان .به‌اڵم متامنه‌بوون به‌وه‌ی ڕێكه‌وتننامه له‌گه‌ڵ مالیكیدا سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت ،به بڕوای من ئه‌و ه خه‌یاڵ پاڵوییه. له‌م میانه‌یه‌دا ،من بڕوام وایه كه ئێم ه هه‌لێكی مێژووییامن له‌ده‌ست دا سه‌باره‌ت به دامه‌زراندنی كوتله‌یه‌كی ڕزگاركردن ،ل ه هه‌ریه‌ك له لیسته‌كانی عێراقیه و ك��ورد و ڕەوت��ی س �ه‌در ،كه ده‌یتوانی فشاره‌كانی ب ه ئاڕاسته‌ی البردنی مالیكی ،كه بووه‌ته ئه‌سڵی كێشه‌كه ،بخاته كار. به‌یان :هه‌ندێك پێیان وایه غیابی تاڵه‌بانی بووه‌ته مایه‌ی دروستبوونی ناهاوسه‌نگی له به‌ڕێوه‌بردنی ده‌وڵه‌تی عێراقدا و هه‌موو جومگه‌كانی واڵت كه‌وتوونه‌ته ده‌ستی مالیكی .ئه‌م قسه‌ی ه ڕاسته؟ ئێوه تێڕوانینتان بۆ دوای تاڵه‌بانی چییه؟ ئایا له دوای نه‌مانی تاڵه‌بانی هه‌ر مافی كورده كه پارێزگاری له‌و پۆسته بكات؟ تاریق هاشمی :به‌ڵێ ئه‌و ه ڕاسته، ئ �ه‌وه‌ش��ی ق��وڕەك �هی زی��ات��ر خه‌ست كرده‌وه ،ئه‌وه‌ی ه كه خزێر ئه‌لخوزاعیی جێگری س���ه‌رۆك ك��ۆم��ار ل�ه هه‌مان ئیئتیالفه‌كه‌ی مالیكییه .به‌اڵم په‌یوه‌ست ب �ه پۆستی س���ه‌رۆك ك��ۆم��اره‌وه ،بۆ هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی داهاتووش، هه‌ر مافی برایانی كورده ،به‌اڵم له دوای ئه‌وه ،هه‌ر حاڵه‌ته و قسه‌ی خۆی هه‌یه. به‌یان :له كۆتاییدا ،به ڕای به‌ڕێز تاریق هاشمی چاره‌سه‌ر چییه بۆ دۆخی ئێستای عێراق؟
تاریق هاشمی :الب��ردن��ی نوری م��ال��ی��ك��ی ،پێكهێنانی حكومه‌تی ك���ارڕای���ی���ك���ردن ل���ه ك�ه‌س��ای�ه‌ت��ی��ی�ه سه‌ربه‌خۆكان ،به‌رگرتن له سته‌م و به‌فیڕۆدانی سه‌روه‌ت و سامانی گشتی، بانگه‌شه‌كردن بۆ كۆنگره‌یه‌كی نیشتامنی، كه تیایدا نوێنه‌ری پێكهاته‌كانی گه‌لی عێراق ئاماده بن ،له‌پێناو ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر پرۆژەی بونیاتنانی ده‌وڵه‌تێكی مه‌ده‌نیی مۆدێرن ،له‌گه‌ڵ ڕێككه‌وتن ل �ه‌س �هر واده‌ی����ه‌ك ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتووی په‌رله‌مان.
«
پاش رێكه‌وتنی ئه‌م دواییه‌ی نێوان سه‌رۆك وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ،هه‌موو وه‌زیر و په‌رله‌مانتاره كورده‌كانی عێراق كۆتاییان به بایكۆته‌كه‌یان هێنا و گه‌ڕانه‌وه ناو كۆبوونه‌وه‌كان .به‌پێی ڕاگه‌یاندنه‌كانیش بێت ،لیژنه‌یه‌كی هاوبه‌ش بۆ كۆتاییهێنان به سه‌رجه‌م كێشه‌كانی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا پێكهێرناوه. كۆتایی بهو بایكۆته هات كه دوو مانگی خایاند و به هۆی په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی عێراقه‌وه رووی دا ،چونك ه كورده‌كان ناڕازیبوون و به پێچه‌وانه‌ی سێ بنه‌ما گرنگه‌كه‌ی پڕۆسه‌ی سیاسییان ده‌زانی ،كه ئه‌وانیش بریتین له هاوبه‌شی، هاوسه‌نگی ،ته‌وافوق .به‌اڵم ئه‌مه پاش ڕوودانی قه‌سابخانه‌كه‌ی حه‌ویجه و خۆپیشاندانه‌كان و مانگرتنه‌كان و باڵوبوونه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه بوو. له ڕاستیدا ئه‌م ڕێكه‌وتنه جێگای سه‌رسوڕمانه ،چونكه له‌الیه‌ن چه‌ند ئۆرگانێكی كه‌می زۆر نهێنی و دوور له چاوی میدیاكان و الیه‌نه سیاسییه‌كانی تر واژوو كراوه .هه‌روه‌ك هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه و پێچه‌وانه‌بوونه‌وی هه‌ڵوێستی كوردیش سه‌رسامیی دروست كرد، چونكه ده‌مێك بوو كورد هه‌وڵه‌كانی چڕكردبووه‌وه و ده‌نگی نوێنه‌ره‌كانی كۆده‌كرده‌وه بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی متامنه له حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی ،به هۆی ئه‌وه‌ی له مالیكی بێئومێد ببوون. پرسه‌كه به‌ره‌و لێكدووركه‌وتنه‌وه ده‌چوو نه‌ك لێكنزیكبوونه‌وه .به‌اڵم هه‌ڵوێستی له‌ناكاوی هه‌ردووال، هیچ ته‌فسیرێك هه‌ڵناگرێت جگه له موماره‌سه‌كردنی فشاره ده‌ره‌كییه نادیار و ناشه‌فافه‌كان له‌سه‌ریان، واته نه له بهرژەوهندیی ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كان و ن ه له بهرژەوهندیی ئێران بوو ك ه گۆڕانكاری له پڕۆسه‌ی سیاسیی ئێستای عێراقدا ڕووبدات، به تایبه‌تیش كه هه‌ڵبژارنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران كه‌مرت له ساڵێكی ماوه. كاتی ڕاگه‌یاندنی ئه‌م ڕێكه‌وتنه، هه‌موو پێوانه سیاسییه‌كانی تووشی لێكرتازان كرد .له دووالیه‌نه‌وه ترسی زۆری له‌الی زۆر الیه‌نی سه‌ره‌كی دروستكرد ،كه یه‌كیان سه‌ره‌كییه و ئه‌وی تریشیان الوه‌كییه و پاشهاتی خراپی لێكه‌وته‌وه .الیه‌نه سه‌ره‌كییه‌كه ئه‌وه‌بوو كه دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆری الی پڕۆژەی توركامن و عه‌ره‌به‌كانی كه‌ركووك دروستكرد و ئه‌وان له بهرژەوهندیی خۆیانی نابینن. الیه‌نه‌كه‌ی تریش ئه‌وه‌یه كورده‌كان له ئه‌نجامی ئه‌و ترسه‌ی ناوچه‌كانی ڕۆژهه‌اڵت و باكووری گرتبووەوه ،كه خۆپیشاندان و مانگرتنیان تێدابوو و فشاریان بۆ مالیكی دروست كردبوو، گه‌یشتنه ڕێكه‌وتنێك و هه‌لێكیان به‌خشی به مالیكی كه پاكتاوی ئه‌وان بكات. بۆیه ئه‌م ڕێكه‌وتن ه وه‌كو ڕزگاركه‌رێكی حكومه‌تی مالیكی وابوو ،كه به الوازترین كاتی خۆیدا تێده‌په‌ڕی.
متمانه‌بوون به‌وه‌ی ڕێكه‌وتننامه له‌گه‌ڵ مالیكیدا سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت ،خه‌یاڵ پاڵوییه
«
ڕێكه‌وتنی كورد و مالیكی ..ڕاگه‌یاندن و ده‌ستكه‌وت
تاریق هاشمی ،جێگری ڕاوه‌دوونراوی سه‌رۆك كۆماری عێراق بۆ به‌یان:
«
د .محه‌مه‌د عاكف
www.bayanpress.net
پۆستی سه‌رۆك كۆمار ،بۆ هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی داهاتووش ،هه‌ر مافی برایانی كورده ،به‌اڵم له دوای ئه‌وه ،هه‌ر حاڵه‌ته و قسه‌ی خۆی هه‌یه هیچ ترسێكم نیی ه له ڕێكه‌وتننامه‌كه‌ی هه‌ولێر و به‌غدا ئێستا ل ه قۆناغی یه‌كه‌می دروستكردنی هه‌رێمه‌كانی سوننه‌داین
7 ژمار ه ( ،)35سێشه‌مم ه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
چه‌ند زانیارییه‌ك له‌باره‌ی كه‌ناڵی (ئافاق)ی سه‌ر به نووری مالیكییەوە
نووری مالیكی مووچه‌ی ڕاگه‌یاندكارانی حیزبه‌كه‌ی خستووه‌ته سه‌ر ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ڕاپۆرت :ساماڵ حه‌سه‌ن نووری مالیكیی ،سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق و سه‌رۆكی حیزبی ده‌ع��وه‌ی شیعه مه‌زهه‌به ،خاوه‌نی كه‌ناڵێكی ئاسامنیی تایبه‌ت به حیزبه‌كه‌یه‌تی، ناوی كه‌ناڵی (ئافاق)ـه .به‌پێی وته‌ی یه‌كێك له كارمه‌ندانی ئه‌و كه‌ناڵه، ه �هم��وو م��ووچ �ه و خه‌رجییه‌كی كه‌ناڵه‌كه‌یان ك�ه مانگانه ده‌گاته یه‌ك ملیۆن دۆالر ،له‌سه‌ر بودجه‌ی ئه‌میندارێتیی سه‌رۆكوه‌زیران ه و له‌وێوه پاره‌ی بۆ دابین ده‌كرێت. به‌شار هزایی ئێرانییه‌كان و ب ه بوودجه‌ی عێراق یه‌كێك له كارمه‌ندانی كه‌ناڵی (ئافاق) به ناوی (محه‌مه‌د جاسم) كه پیشه‌ی ده‌رهێنه‌ره و له‌كه‌ناڵه‌كه كاری ك��ردووه ،بابه‌تێكی له سایتی (میدڵ ئێست ئۆنالین) باڵوكردووه‌ته‌وه كه تیایدا چه‌ندین نهێنیی ورد له‌باره‌ی بوودجه‌ی كه‌ناڵه‌كه‌وه ئاشكرا ده‌كات. ناوبراو نووسیویه‌تی له ساڵی 2006ەوه ت��ا ن��اوه‌ڕاس��ت��ی مانگی شوباتی ڕابوردوو ،له كه‌ناڵی (ئافاق) كارم ك��ردووه .كه‌ناڵه‌كه له سه‌ره‌تای ساڵی 2006له باره‌گای فڕۆكه‌خانه‌ی موسه‌ننا دام���ه‌زرا .چه‌ندین ك��ادری ئێرانی هه‌ستان به دانان‌و كارپێكردنی ئامێره‌كانی كه‌ناڵه‌كه و مه‌شقكردن به كادره‌كانی ل ه باره‌گای كه‌ناڵی سه‌حه‌ر له ت��اران .ژم��اره‌ی كادره‌كانی كه‌ناڵی
(ئافاق)ی ئاسامنی )512( ،كارمه‌ند بوون و مووچه‌ی مانگانه‌یان له نووسینگه‌ی س��ه‌رۆك��وه‌زی��ران وه‌رده‌گ����رت .ل�ه كاتی وه‌رگرتنی مووچه‌دا كه واژۆم��ان ده‌كرد له‌سه‌ر ناوه‌كامنان ،ل ه ته‌نیشتی ناوه‌كان ناونیشانی فه‌رمانبه‌رییامن نوورسابوو، وه‌ك :ڕاگه‌یاندنی نووسینگه‌ی سه‌رۆكوه‌زیر، ڕاگ �هی��ان��دن��ی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی وه‌زی����ران، به‌شێكیشیان ڕاگه‌یاندنی ئه‌میندارێتيی گشتیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوون. مانگانه یه‌ك ملیۆن دۆالر! سه‌باره‌ت ب ه به‌شه‌كانی كه‌ناڵی ئافاق، سه‌ر به حیزبی ده‌ع��وه‌ی نووری مالیكی، محه‌مه‌د جاسم ئاماژە ب�ه‌وه ده‌ك��ات كه كه‌ناڵه‌كه نۆ نووسینگه‌ی ده‌ره‌كیی هه‌بوو
له واڵتانی ئێران ،سووریا ،لوبنان ،فه‌له‌ستین، میرس ،توركیا ،ئه‌مه‌ریكا ،به‌ریتانیا و سوید. ژم��اره‌ی كارمه‌ندانی ئه‌م نوسینگان ه 36 كه‌س بوون كه زۆرینه‌یان كه‌سانی ناعێراقی بوون .مووچه‌ی ئه‌و كارمه‌ندانه‌ش به دۆالر خه‌رج ده‌كرا به ناونیشانی «فه‌رمانبه‌ری ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراقی». كارمه‌نده پێشووه‌كه‌ی كه‌ناڵی ئافاق ده‌نووسێت «خه‌رجيى گشتیی كه‌ناڵه‌ك ه مانگان ه زیاتر له یه‌ك ملیۆن دۆالر بوو، له‌ناویاندا خه‌رجی په‌خشكردن له‌سه‌ر مانگه ده‌ستكرده‌كانی نایلسات ،عه‌ره‌بسات، هۆتبێرد ،ئه‌سرتا ،توركسات‌و ئێرانسات». ب��ه‌ه��ۆی گرنگیی ڕاگ��هی��ان��دن و كاریگه‌ریی له‌سه‌ر جه‌ماوه‌ر ،به تایبه‌تی
له عێراقی پاش ڕژێمی سه‌دام حوسه‌ین و كرانه‌وه‌ی عێراق به ڕووی ده‌ره‌وه‌دا‌و هاتنی به‌لێشاوی ئامێری سه‌ته‌الیت و وه‌رگرتنی په‌خشی ده‌ره‌كی ،زۆرینه‌ی حیزب و الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی عێراق په‌نایان بۆ كردنه‌وه‌ی كه‌ناڵی ئاسامنی برد ،به‌جۆرێك ته‌نانه‌ت كه‌سایه‌تییه ده‌وڵ �هم �ه‌ن��د ه ئاساییه‌كان توانییان كه‌ناڵی ئاسامنی بكه‌نه‌وه‌‌و زۆر له پارێزگاكانی عێراقیش هه‌ریه‌كه و كه‌ناڵی ئاسامنیی خۆی كرده‌وه. به‌پێی زانیارییه‌كانی ئه‌و كارمه‌نده، ساڵی 2008نووسینگه‌ی سه‌رۆكوه‌زیران چ��وار ئۆتۆمبێلی په‌خشی ده‌ره‌ك��ی��ی كه هه‌ڵگری ئامێری ( )SNGبوون ،كڕیوه بۆ كه‌ناڵه‌كه ،كه نرخی هه‌ر ئۆتۆمبێلێكیان
( 290ه���هزار) دۆالر ب��وو و ل�ه ج��ۆری «ڤان»و له كۆمپانیای مه‌رسیدس ل ه ئه‌ڵامنیا كڕدرابوون .هه‌مووشیان به دیاری دران به كه‌ناڵی ئافاق .یه‌كێك له‌و چوار ئۆتۆمبێله له ب��اره‌گ��ای سه‌ره‌كیی كه‌ناڵه‌كه دان �را، دانه‌یه‌كیشیان له كۆشكی كۆنگره‌كان «قرص املئتمرات»و سێهه‌میشیان له نووسینگه‌ی ت��اران��ی كه‌ناڵه‌كه و ئ��ه‌وی دی��ك�ه‌ش له نووسینگه‌ی به‌یروتی كه‌ناڵه‌كه دانران. ته‌رخانكردنی زه‌وی بۆ كه‌ناڵه‌ك ه سه‌باره‌ت به كارمه‌ندانی كه‌ناڵه‌كه، (محه‌مه‌د جاسم)ی ده‌رهێنه‌ر كه تا مانگێك له‌مه‌وپێش كارمه‌ندی كه‌ناڵه‌كه‌ی سه‌ر به نووری مالیكی بووه ،نووسیویه‌تی هه‌موو
كارمه‌ندانی كه‌ناڵه‌كه ئیفادكراون بۆ خولی مه‌شق و ڕاهێنان بۆ ده‌ره‌وه‌ی عێراق و ماوه‌ی مانگێكیان پێچووه، ئ�هو خوالنه له‌هه‌ریه‌ك له ت��اران و به‌یروت‌و قاهیره‌‌و پاریس كراونه‌ته‌وه و كارمه‌نده‌كان بۆ ئه‌وێ نێردراون. ناوبراو ده‌ڵێت «له خولێكدا كه له پاریس كرابووه‌و ه بۆمان ،سێ هه‌فته له عه‌مامن گلدراینه‌وه تا ئه‌وكاته‌ی پاره‌ی ئیفادكردنه‌كه‌مان له حساباتی ئه‌میندارێتیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی �ران ته‌حویل كرا ،ك ه پاره‌ك ه ( 750ه هزار) دۆالر بوو بۆ ( )25كه‌س». كارمه‌نده‌ك ه ئاشكرای ده‌كات ل ه ساڵی 2009دا بیست دۆنم له زه‌ویی فڕۆكه‌خانه‌ی موسه‌ننا به نرخی (100 هه‌زار) دینار بۆ هه‌ر مه‌ترێك ،ته‌ملیك كراوه له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌كه ،له‌كاتێكدا ئه‌و زه‌وییه سه‌ر به‌شاره‌وانیی ناوچه‌ی مه‌نسووره و نرخی هه‌ر مه‌ترێك له‌و زه‌وییه به(سێ هه‌زار دۆالر) مه‌زه‌ند ه ده‌كرێت. له كۆتایی بابه‌ته‌كه‌دا محه‌مه‌د ج��اس��م ئ��ام��اژە ب���ه‌وه ده‌ك����ات كه كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنی سه‌ر به‌حیزبی ده‌عوه ،ك ه له ڕۆژنامه‌ی (االتحاد ) و ڕۆژنامه‌ی (الدعو ة)و ڕادیۆی ئافاق و ئێزگه‌ی (بنت الهدی) مووچه‌كانیان له ئه‌میندارێتیی گشتیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه دابین ده‌كرێت. كه‌ناڵی ئافاق ،س�هر به‌حیزبی ده‌عوه‌ی نووری مالیكیی ه و له میانه‌ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكاندا، ڕیكالمی بۆ لیستی ()419ی ئیئتیالفی ده‌وڵه‌تی یاسا ده‌كرد.
خاوه‌نی پاره نابن»
ه‌نی له هۆشیاركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگادا دا لە به‌ڕێوەبه‌ری فه‌رمانگەکان کە ئایا تۆماركردنی ڕێكخراوی نوێ هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت ،یان كاتی تۆماركردنیان دیاری ك��ردووه؟ ناوبراو وتی «ب ه شێوه‌یه‌كی ب�����ه‌رده‌وام پ��رۆس��هی ت��ۆم��ارك��ردن��ی ڕێ��ك��خ�راوه‌ك��ان ه�هی�ه ،وات��ه كاتی بۆ دان �ه‌ن �راو ه بڵێین ل�هو ب���ه‌رواره تا ئه‌و به‌رواره ،به‌ڵكو به شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام ڕۆژان���ه ڕێكخراو ده‌توانێت دروس��ت ببێت و به پرۆسه‌ی تۆماری فه‌رمانگه‌ی ڕێكخراوه ناحكومییه‌كاندا بڕوات» حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له بودجه‌ی ساڵی 2013بڕی 15ملیار دیناری بۆ ئه‌و فه‌رمانگه‌یه ته‌رخان كردوو ب ه پێدانی و پێشكه‌ش كردنی پرۆپۆزه‌ڵ له‌الیه‌ن ڕێكخراوه‌كانه‌وه تاكو ل ه ڕێگه‌ی ئه‌و پرۆژانه‌یانه‌وه خزمه‌ت ب ه كۆه‌ڵگا بكه‌ن». سه‌باره‌ت ب ه زۆربوونی ڕێكخراوه ناحكومییه‌كان له كوردستان و ڕۆڵیان له كۆمه‌ڵگادا؟ هێمن فه‌رید ،چاالكوانی ب��واری كۆمه‌ڵی م�ه‌ده‌ن��ی بە (به‌یان) ی ڕاگ�هی��ان��د «زۆرب��وون��ی ڕێكخراوی
مه‌ده‌نی نیشانه‌ی دیموكراسییه ،چونكه ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی له ه�ه‌ن��اوی دیموكراسیدا ك��ار ده‌ك��ه‌ن». سه‌باره‌ت به سنوورداركردن ،یان ڕێگری ل ه دامه‌زراندنیان .ناوبراو وتی «نابێت به هیچ شێوه‌یه‌ك ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی سنووردار بكرێن ،چونكه ئه‌و ڕێكخراوانه چه‌ند سیفه‌تێكیان تێدایه، له‌وانه ئاره‌زوومه‌ندانه دروست ده‌بێت ،به شێوه‌یه‌كی خۆبه‌خش به‌بێ ڕەچاوكردنی پاداشتی م���اددی ،به‌بێ ئ��ه‌وه‌ی هیچ كه‌سێك ملكه‌چیان بكات ئه‌و كار ه بكه‌ن. كه ئاره‌زوومه‌ندانه و خۆبه‌خشی بوو، ڕیكخراوه‌كان ب ه خۆرسكی دروستده‌بن. ئه‌گه‌ر له هه‌رێمی كوردستان یه‌ك ملیۆن ڕێكخراوی مه‌ده‌نیش تۆمار بكرێت، كاریگه‌ریی زیاتری به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردییه‌وه ده‌بێت ،چونكه چه‌ند ڕێكخراو هه‌بێت ،ئه‌وه‌نده باشه .به‌اڵم به چه‌ند پێوه‌رێك بێت ،یه‌كێك له پێوه‌ره‌كان ڕێكخراوی تایه‌مته‌ند دروس��ت ببێت، وه‌ك تایبه‌ت به (مندااڵن ،خزمه‌تگوزاری، شه‌فافیه‌ت ،ڕێگاوبان و هتد.»)...
ده‌رب���اره‌ی ڕۆڵ��ی ڕێكخراوه‌كانی م���ه‌ده‌ن���ی ل��ه ه��ۆش��ی��ارك��ردن��هو ه و ك��اری��گ �ه‌ری��ی��ان ب��ه‌س��هر گۆمه‌ڵكای كوردییه‌وه ،هێمن ڕایگه‌یاند «له واڵته دیموكراتییه‌كان ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی به ده‌سه‌اڵتی پێنجه‌م نارساون، چونكه ده‌توانن فشار دروست بكه‌ن به شێوه‌یه‌كی مه‌ده‌نی .ئه‌وان ده‌بن ه نوێنه‌ری خه‌ڵك و داخوازییه‌كانیان له كۆمه‌ڵگادا، به دڵنیاییه‌و ه كاریگه‌ریی زۆریان ده‌بێت له داه��ات��وودا بۆ هۆشیاركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردی». چاالكبوونی ڕێكخراوه‌كان و ڕۆڵیان له ئاراسته‌كردنی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگادا به هه‌ستكردن به به‌رپرسیاریه‌تی هه‌ژار هه‌مزه سه‌لیم ،چاالكوانی مه‌ده‌نی، له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «ئێمه له كوردستاندا ده‌زگایه‌كی به‌دواداچوونی وام��ان نییه بۆ ئ �ه‌وه‌ی بتوانێت هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ چاالك و ناچاالكیی ڕێكخراوه‌كانی بواری كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی بكه‌ین ،به‌اڵم زۆریی ڕێكخراوه‌كان ئه‌رێنییه نه‌ك نه‌رێنی ،بهو مه‌رجه‌ی به كۆمه‌ڵێك ڕێسا و پڕەنسیپی
یاساییدا ب����ڕوات ،ب��ۆی� ه ده‌بێت ڕۆژنامه‌كان و ڕاگه‌یاندن به گشتی چاودێربن به‌سه‌ریانه‌وه ،بزانرێت له كوێ ڕێكخراوه‌كان شه‌فاف نین له كوێ گه‌نده‌ڵیی تێدایه و جیاكاری هه‌یه .ئه‌وه‌ی له یاسا نوێكه‌دایه زۆر گرنگه ئەوەیە له‌مه‌ودوا ڕێكخراوه‌كان هیچ داراییه‌كیان نابێت ،جگ ه له ڕێگه‌ی پ��رۆژەوه نه‌بێت ناتوانێت هیچ خزمه‌تێك بكات». سه‌باره‌ت به ڕۆڵ و كاریگه‌رییان ناوبراو وتی «بابه‌تی ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ل ه كوردستان بابه‌تێكی نوێیه ،ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی له ئێستادا له زۆر پرس و بابه‌تی گرنگ په‌راوێزن و ڕۆڵ��ی��ان نییه و بێده‌نگن له ناشه‌فافیه‌تی سامانی رسوشتی له‌م واڵت���ه‌دا ،ڕێكخراوه‌كان غیابێكی گه‌وره‌یان هه‌یه له جێبه‌جێكردنی یاسا و سه‌روه‌ربوونی یاسا ،به‌هه‌مان شێوه ڕۆڵیان نییه له زۆر بواری تر، ئه‌و ه نكووڵیی ناكرێت».
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)35سێشه‌مم ه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
«ئه‌وه توركامنه شیعه‌كانن نایانه‌وێت خورماتوو بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر كه‌ركووك»
توركمانه‌كانی خورماتوو داوای گه‌ڕاندنه‌وه‌ی شاره‌كه‌یان بۆ سه‌ر كوردستان ده‌كه‌ن ڕاپۆرت :عومه‌ر ئاوار ه
ت��ورك�مان �ه‌ك��ان��ی خ��ورم��ات��وو به‌هۆی پشتگوێخستنیان له الیه‌ن حكومه‌تی عێراقه‌وه ،داوا ده‌كه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هاوكارییان بكات و بڕیاری ژماره ()41ی س��اڵ��ی 1976ی ڕژێمی به‌عس ،كه تایبه‌ت بوو به دابڕاندنی ش��اری خورماتوو له ك�ه‌رك��ووك و لكاندنی به پارێزگای (سه‌اڵحه‌دین) ەوه ،هه‌ڵبوه‌شێرنێته‌وه. س���ه‌اڵح���ه‌دی���ن دام���رچ���ی، هاوواڵتی ،ته‌مه‌ن 65ساڵ ،ئاماژە ب��هو ه ده‌ك���ات «ئ �ه‌گ �هر م��ادده‌ی 140جێبه‌جێ بكرێت و خورماتوو بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر پارێزگای كه‌ركووك و دوات��ری��ش ب��ۆ س��هر هه‌رێمی كوردستان ،ئه‌وا ئه‌وان وه‌كو توركامن سه‌رجه‌م ماف ه زه‌وتكراوه‌كانیان كه له‌الیه‌ن حكومه‌تی ناوه‌نده‌وه زه‌وتكرابوو ،ده‌گه‌ڕێته‌وه». ئ��هو ده‌ڵ��ێ��ت «ئێم ه وه‌ك��و توركامنی شاری خورماتوو ،له‌گه‌ڵ جێبه‌جێكردنی مادده‌ی 140داین، چونك ه ب�ه جێبه‌جێكردنی ئه‌و م��ادده‌ی �ه ،ش��اره‌ك�ه ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر كه‌ركووك و دواتریش سه‌ر ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان ،ئێمه‌ی توركامنیش سوودی لێوه‌رده‌گرین و سه‌رجه‌م مافه زه‌وتكراوه‌كامنان بۆ ده‌گه‌ڕێته‌و ه و چیرت پ هراوێز ناخرێین».
ناوبراو جه‌ختی له‌و ه كرده‌وه كه ئه‌گه‌ر خورماتوو له‌م حاڵه‌ته‌ی خۆیدا مبێنێت و نه‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر كه‌ركووك، بارودۆخی شاره‌كه به ده‌ست پارێزگای سه‌اڵحه‌دینه‌و ه ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ خراپرت ده‌بێت و ناوچه‌كه‌ش ڕوو له ئارامی و به‌رقه‌راری ناكات. حسێن وه‌ل��ی ،یه‌كێكی ت��ره له‌و توركامنانه‌ی كه زۆر دڵخۆشه به مادده‌ی 140و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی شاری خورماتوو بۆ سه‌ر كه‌ركووك ،ئه‌ویش وه‌كو كورده‌كانی ئه‌و شاره هاوڕایه بۆ ئه‌وه‌ی خورماتوو بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر كه‌ركووك و مادده‌ی 140ی���ش ب�ه زوت��ری��ن ك��ات جێبه‌جێ
بكرێت. حسێن ،ده‌ڵێت «زۆرم پێخۆش ه خورماتوو بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر كه‌ركووك و دواتریش به یه‌كجاری بگه‌ڕێته‌وه سه‌ر هه‌رێمی كوردستان ،چونكه ئێمه‌ی ت��ورك�مان ئ �ه‌گ �هر ل �ه‌س �هر حكومه‌تی عێراقی مبێنینه‌وه ،به هاوواڵتیی پل ه سێ ده‌ژمێردرێن و له‌و حاڵه‌ته‌ش هیچامن بۆ ناكرێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان بین ،ئه‌وا ب ه هاوواڵتیی پله دوو ده‌ژمێردرێن و مافه‌كانیشامن زه‌وت ناكرێت». زه‌ینولعابدین ڕەش��ی��د ،ته‌مه‌ن 38س��اڵ ،ئه‌ویش ئ �هو ه ده‌خات ه ڕوو
كه «ئه‌و توركامنانه‌ی پشكیان له‌ناو حكومه‌تی ئێستای عێراقدا هه‌یه ،ب ه تایبه‌ت توركامن ه شیعه‌كان ،له ڕێگه‌ی نوێنه‌ره‌كانیانه‌وه شتیان بۆ ده‌كرێت، ئه‌وانیش به ڕێژەیه‌كی كه‌مه‌وه له كه‌ناڵه‌كان ده‌رده‌كه‌ون و ده‌ڵێن :ئێمه نامانه‌وێت خورماتوو بگه‌ڕیته‌وه سه‌ر كه‌ركووك .چونكه ئه‌وان ه كه‌سانێكن به دوای بهرژەوهندیی خۆیاندا ده‌گه‌ڕێن و توركامنه‌كانی دیكه‌یان له‌بیر كردووه». ئ��هو هاوواڵتیی ه ت��ورك�مان�ه وتیشی «ئێمه‌ی توركامن وه‌كو براكورده‌كامنان غه‌درمان لێكراو ه له‌به‌رئه‌وه‌ی حه‌زمان له ئاشتی و برایه‌تییه ،زۆرج���ار به
كۆمه‌ڵگاكانیان ده‌كه‌ن. له دوای ڕاپه‌ڕین و دامه‌زراندنی حكومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان و ده‌رك��ردن��ی ی��اس��اك��ان ل �ه په‌رله‌مانی كوردستان ،یه‌كێك له یاساكان بڕیاری ژماره ()18ى ساڵی 1992وه كه تایبه‌ت بوو به دامه‌زراندنی ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی (ڕێكخراوه ناحكومییه‌كان) ده‌كات ،كه له‌وماوه‌یه‌دا 1218ڕێكخراو له هه‌رێمی كوردستان دام �ه‌زران ،به‌اڵم ئ �هو ڕێكخراوانه‌ش ب �ه‌ده‌رن �ه‌ب��وون له به‌حزبیكردن و پشتگیریكردنیان له‌الیه‌ن حزبه‌كانه‌وه ،كه له پیشه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی خۆیان دووركه‌وتبوونه‌وه ،كه خزمه‌تكردنه به كۆمه‌ڵگا به شێوه‌یه‌كی خۆبه‌خشانه، ب��ه‌اڵم ل �هو م��اوه‌ی��ه‌دا ت��ا ساڵی 2011 ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی بووبوونه شوێنی نانپه‌یداكردنی كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك و مشه‌خۆری به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا و حكومه‌ته‌وه و ڕۆڵێكی ئ�ه‌وت��ۆی��ان ن �ه‌ب��وو به‌سه‌ر هۆشیاركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردییەوە، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له ڕێگه‌ی ڕێكخراوه بیانییەکان كۆمه‌ڵه ڕێكخراوێكی چاالك
ده‌رك�ه‌وت��ن له‌و م��اوه‌ی�ه‌دا ڕۆڵ��ی گرنگ و كاریگه‌ریان هه‌بوو له دروستكردنی گ��رووپ��ی فشار بۆ س �هر حكومه‌ت و پشتگیریكردنی داخوازییه‌كانی كۆمه‌ڵگا. له‌گه‌ڵ ده‌رچوونی یاسای ژماره (یه‌ك)ی ساڵی 2011ك ه تایه‌ت بوو به ڕێكخراوه ناحكومییه‌كان ،ده‌رفه‌تێكی تر هات ه پێشه‌وه بۆ چاالكوانانی بواری كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی و ئاره‌زوومه‌ندانی ئه‌و بواره ،ك ه ڕێكخراوی تر دامبه‌زرێنن. ل �ه ئێستادا حكومه‌تی هه‌رێم له دوای ده‌رك��ردن��ی یاسای ڕێكخراوه فه‌رمانگه‌یه‌كی ن��اح��ك��وم��ی��ی�ه‌ك��ان، تایبه‌ت بهو ڕێكخراوانه‌ى كردووه‌ته‌وه، سه‌رجه‌م ڕێكخراو و كۆمه‌ڵه‌كان سه‌ر بهو فه‌رمانگه‌یه ده‌بن و مۆڵه‌ت له‌و فه‌رمانگه‌یه وه‌رده‌گ��رن ،به پێچه‌وانه‌ی یاسای ژماره 18ی ساڵی 1992كه مۆڵه‌ت له وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ وه‌رده‌گ��ی �را و ب ه كۆمه‌ڵێك فلته‌ردا تێده‌په‌ڕی تا مۆڵه‌ت ب ه ڕێكخراوێكی مه‌ده‌نی ده‌درا. (ف����ازڵ ع���وم���هر ،ب��ه‌ڕێ��وەب��ه‌ری فه‌رمانگه‌ی ڕێكخراوه ناحكومییه‌كان ب ه
(به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «دوای ده‌ستپێكردنی ك��اره‌ك��ان��ی ف �ه‌رم��ان��گ �هی ڕێ��ك��خ �راوه ناحكومییه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی ،كه سێ مانگ ده‌بێت ده‌ستی به كاره‌كانی كردووه ،تا ئێستا پڕۆسه‌ی ڕێكخراوه‌كان جیاواز بوو ه ڕێكخراومان هه‌یه تۆماری تازه‌یه‌ی هه‌یه ،خۆی گونجاندووه له‌گه‌ڵ یاسای ڕێكخراوه‌كان ،هه‌یانه عێراقییه و هه‌یانه بیانییه ،كاتێك ئه‌وانه كار ده‌كه‌ن ده‌ب��ێ��ت فه‌رمانگه‌ی ڕێكخراوه‌كان ئاگاداربكه‌نه‌وه». سه‌باره‌ت به ژماره‌ی ڕێكخراوه‌كان و ڕێژەیان ،ناوبراو وتی «له كۆی ئه‌و دۆس��ی��ان�هی پێشكه‌شی ئێمه ك��راوه، كه خ��ۆی له كوردستانی و عێراقی و بیانییه‌كاندا ده‌بینێته‌وه ،نزیكه‌ی 500 فایله ،به تۆماری نوێدا ڕۆیشتووه و كاریان ته‌واو بووه .ڕێژەی ڕێكخراوی ن��وێ��ش ل � ه هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان له‌و ماوه‌یه‌دا زیاتر له 200ڕێكخراو ده‌بێت، به‌رده‌وامیش ڕێكخراوی نوێ په‌یوه‌ندی به فه‌رمانگه‌وه ده‌كات». له وەاڵم��ى پرسیارێكی (به‌یان)
ن��ۆك�ه‌ری ك��ورد و كوردستان ناومان ده‌به‌ن ،پێامن ده‌ڵێن :دیاره كورده‌كان به پ��اره ئێوه‌یان هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندووه. بۆیه داواك��اری��ن كه ش��اری خورماتوو بگه‌ڕێته‌و ه سه‌ر كه‌ركووك و كوردستان». ئ��هو ئ��ام��اژەی ب���ه‌وه‌ش دا ك � ه ته‌نیا ئومێدیان جێبه‌جێكردنی مادده‌ی 140و گه‌ڕانه‌وه‌ی شاره‌كه‌یه بۆ سه‌ر كه‌ركووك و دواتریش بۆ سه‌ر كوردستان». عه‌دنان عه‌لی ،ته‌مه‌ن 40ساڵ، یه‌كێك ه ل ه توركامن ه كۆنه‌كانی شاری خورماتوو ،ئه‌و له باره‌ی گ هڕاندنه‌وه‌ی ش��اره‌ك��هی��ان ب��ۆ س��هر ك��ه‌رك��ووك و جێبه‌جێكردنی م��ادده‌ی ،140ده‌ڵێت
«ئه‌م شاره پێشرت له‌سه‌ر پارێزگای كه‌ركووك بووه ،كه ڕژێمی به‌عس هاته سه‌ر ده‌سه‌اڵت ،ل ه كه‌ركووك دایبڕاند و لكاندی به پارێزگای س��ه‌اڵح��ه‌دی��ن��ه‌وه .ل��هو س��ات �هو ه ئێمه‌ش وه‌ك��و براكورده‌كامنان ل ه مه‌ینه‌تییه‌كی زۆرداین و ب ه سه‌دان كێشه و گرفتامن بۆ دروست بووه». ه �ه‌روه‌ه��ا ن��اوب �راو ده‌ڵێت «بێجی و س��ام �ه‌ڕا و زلوعیه و به‌لەد و دۆر ،ئه‌مانه هه‌موویان س�هر ب ه پارێزگای سه‌اڵحه‌دینن، سوودمه‌ندن ،ئه‌گه‌ر ل ه ساڵێكدا بۆ منوونه 12پ��رۆژە بۆ پارێزگای س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ت��ه‌رخ��ان بكرێت، ته‌نیا یه‌ك پ��رۆژەی به‌ر خورماتوو ده‌كه‌وێت ،بۆیە ئێمه‌ش ئه‌و جۆر ه كارانه‌مان پێ قه‌بوڵ نییه» .ئه‌و داوا له حكومه‌تی كوردستان ده‌كات هاوكارییان بكات به مه‌به‌ستی گ �هڕان��دن �ه‌وه‌ی ش��اره‌ك � ه ب��ۆ سه‌ر كه‌ركووك و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌ی ڕژێمی به‌عسی له‌ناوچوو، كه تایبه‌ت ه به دابڕاندنی شاره‌كه‌یان له كه‌ركووك و لكاندنی به پارێزگای سه‌اڵحه‌دینه‌وه». عەدنان له درێژەی قسه‌كانیدا بۆ به‌یان ،وتی «داواكارین شاره‌كه ل �ه‌س �هر پ��ارێ��زگ��ای سه‌اڵحه‌دین نه‌مێنێت و ب �ه زووت��ری��ن كات ب��گ �ه‌ڕێ��ت �هو ه س���هر ك��ه‌رك��ووك، ئه‌مه‌شیان باشرتین چ��اره‌س �ه‌ره بۆ ئه‌و كێشانه‌ی ك ه ل ه ناوچه‌كه هه‌ن».
«ئیتر ڕێكخراوه‌كان
ڕۆڵی ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده ئاكار شیره‌یی :هه‌ولێر
له هه‌موو واڵتان ده‌ركه‌وتن و گه‌شه‌كردنی ڕێكخراوه مه‌ده‌نییه‌كان ن��ی��ش��ان�هی ب �ه‌ره‌وه‌پ��ێ��ش��چ��وون و زیندویه‌تی و گه‌شه‌كردنی ئه‌و واڵته ده‌گه‌یه‌نێت .به پێچه‌وانه‌وه س���ن���ووردارك���ردن و ڕێ��گ��ری له دامه‌زراندن و كردنه‌وه‌ی سه‌نته‌ر و ڕێكخراوه‌كانی مه‌ده‌نی ،واڵت به‌ره‌و دیكتاتۆری و تاكڕەنگی و داخراوه‌ی ده‌بات. زۆری���ی ڕێ��ك��خ�راوی مه‌ده‌نی ل ه هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك ،هۆشیاریی كۆمه‌ڵگا ب�ه‌ره‌و هه‌ڵكشان ده‌بات. ب ه وته‌ی چاالكوانێكی بواری كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی له ئیرسائیلدا زیاتر له 30 هه‌زار ڕێكخراوی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ه �هی �ه ،ل �ه ت��ورك��ی��اش زی��ات��ر 280 هه‌زار ڕێكخراوی مه‌ده‌نی له بواره جیاجیاكان كار ده‌كه‌ن و خزمه‌ت به
9 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
مه‌له‌كردن ل ه ئاوی سارددا ن :د .مراد عبدالله شعبان ئا :جهانگیر ئه‌حمه‌د ل��ه ڕوان��گ��هی��ه‌ك��ی زانستیی پ��وخ��ت �ه‌وه ،هیچ به‌ڵگه‌یه‌ك نییه بیسه‌ملێنێت كه مه‌له‌كردن به ئاوی س��ارد چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی بكات.. ب�ه‌اڵم كاریگه‌ریی ده‌روونیی هه‌یه
و له‌گه‌ڵ چه‌ند سوودێكدا بۆ له‌شوالر و ئازاری هه‌ندێك نه‌خۆشیش كه‌مده‌كاته‌وه. بۆ منوونه له لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی تایبه‌ت به نه‌خۆشیی ڕۆماتیزم ده‌ركه‌وتووه كه مه‌له‌كردن له ئاوی سارددا ،ده‌بێته هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی ئێش و ئازار ،ب ه جۆرێك بۆ ماوه‌یه‌ك نه‌خۆش پێویست نه‌كات ده‌رمانی ئازارشكێن به‌كاربهێنێت.
هه‌ندێك ل ه لێكۆڵه‌ره‌وانیش ئاشكرایان كردووه ئه‌وانه‌ی له ئاوی سارددا بۆ ماوه‌یه‌ك خۆیان نوقم ده‌كه‌ن وه‌كو ئه‌وانه‌ی كه له رووسیا و واڵتانی ئه‌سكه‌نده‌نافیا ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ،کاریگه‌رییه‌كی ده‌روونیی باشیان ال دروست ده‌بێت و زانایه‌كی ده‌روونیش پێی وایه؛ كه ئه‌و كه‌سانه له‌ڕووی ده‌روونییه‌وه هه‌ست به به‌هێزیی خۆیان ده‌كه‌ن و ئه‌و
هه‌سته‌یان ال دروست ده‌بێت كه ده‌توانن به‌سه‌ر كێشه و گرفته‌كانیاندا زاڵنب و كاری به‌سوود بۆ خۆیان ئه‌نجامبده‌ن ،كه ئه‌مه ته‌نها هه‌ستێكی ده‌روونییه و دیاریش نییه كه كاردانه‌وەیه‌كی باشی بۆ جه‌سته‌یان هه‌بێت! له الیه‌كی تره‌وه بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ش ده‌كرێت كه مه‌له‌كردن له ئاوی سارددا
پێست پته‌و و ناسك ده‌كاته‌وه و ته‌مه‌نیش كه‌مرت ده‌رده‌خات و هه‌ندێكیش پێیان وای ه كه ده‌بێته هۆی ئارامیی مێشك و چاالكیی جه‌سته ،به‌اڵم تاكه گرفت ئه‌وه‌یه كه‌ته‌نها هه‌ست به ته‌زینی جه‌سته‌یان ده‌كه‌ن و هیچی تر. ڕاسته ده‌بێته ه��ۆی چاالكبوونی س����ووڕی خ��وێ��ن و ه��ێ��زی ب�ه‌رگ��ری��ی
ل�ه‌ش زیاتر ده‌ك��ات و وا له مرۆڤ ده‌ك��ات كه خۆڕاگرتر بێت به‌رامبه‌ر نه‌خۆشییه‌كانی ئه‌نفلۆنزا و په‌تای زستان ه و ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ی به‌هۆی سه‌رماوه تووشی ده‌بن ،به‌اڵم نابێت ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشیی دڵیان هه‌یه یان به نه‌خۆشیی ه مه‌ترسیداره‌كانیانه‌وه ده‌ناڵێنن ،به ئاوی سارد مه‌له بكه‌ن.
وەرزى توو لە دەست مەدە ڕەزا هەورامى ئێسته وه‌رزی پێگه‌یشتنی ت��ووه، ده‌ستخستنیشی زۆر ئاسانه ،به شێوه‌یه‌ك ده‌شێت وه‌ختێ ده‌ڕۆیت بۆ سه‌ر كاره‌كه‌ت یان پیاسه‌یه‌ك ده‌كه‌یت ،یاخود هاوڕێیه‌كت به‌سه‌ر ده‌كه‌یته‌وه ،له ڕێگاكه‌تدا بگه‌یت به دارتوویه‌ك و لقه‌كانی ب ه توو چه‌مابنه‌وه، رۆژان��ه ده‌كرێت به‌م شێوه‌یه س��وود له خواردنی توو وه‌ربگریت. توو چه‌ند جۆری هه‌یه؛ سپی ،سوور،
ئا گا ت ل ه و ا د ه ی خ و ا ر د ن هكانت بێت نوها توێژینه‌وه‌یه‌كی زانستیی نو ێ ئاشكرای ك��ردووه كه جه‌سته له شه‌واندا ئاماده‌یی زیاتره بۆ ئه‌وه‌ی خواردن بگۆڕێت بۆ چه‌وری ،به‌اڵم له رۆژدا وه‌ك سه‌رچاوه‌ی وزه بۆ له‌ش به‌كاری ده‌هێنێت. ت��وێ��ژی��ن �ه‌وه‌ك �هی گ��ۆڤ��اری (ك��اری��ن��ت ب��ی��ۆل��ۆژی) ب���اس له
وێنە جیهانییەکان
یەکەم وێنەى زەوى لەسەر مانگەوە ئا :الس هه‌ورامی
تێكچوونی به‌رنامه‌ی خه‌و ده‌ك��ات، ئ����ه‌وه‌ی ب��ه ك��ات��ژم��ێ��ری ب��ی��ۆل��ۆژی ن��اوده‌ب��رێ��ت ،ئ���ه‌وه‌ش وا ده‌ك��ات جه‌سته زیاتر ئاره‌زووی دروستكردن و هه‌ڵگرتنی چه‌وری بكات ،ته‌نانه‌ت له كاتی به‌كارهێنانی هه‌مان ئه‌ندازه‌ی به‌های خۆراكی كه له رۆژدا به‌كارت هێناوه. ك��ارل جۆنسۆنی پرۆفیسۆر و پسپۆڕی زی��ن��ده‌وه‌رزان��ی له زانكۆی
شاتوو..هتد ،به زی��اد له شێوازرێكیش س���وودی ل��ێ وه‌رده‌گ��ی��رێ��ت ،ل �ه كاتی پێگه‌یشنت ،ب �ه وش��ك��ك��ردن ،ه �ه‌روه‌ه��ا ده‌كرێت به دۆشاو. رێنامییه بزیشكییه‌كان هامنان ده‌ده‌ن ك ه ئه‌م میوه‌یه بخۆین له‌به‌ر س��وود و باشییه‌كانی .لێكۆڵینهوه پزیشكییه‌كان ئ��ه‌وه‌ی��ان ده‌رخ��س��ت��ووه ئ��هم میوه‌یه ده‌وڵه‌مه‌نده به م��ادد ه ڕووه‌كییه‌كانی (ئه‌نسۆسیانین) كه
دژەم��اده‌ی��ه‌ك��ی كاریگه‌ری شێرپه‌نجه‌كانی ق��ۆڵ��ۆن و ق��وڕگ و پێسته .هه‌روه‌ها توو ده‌وڵه‌مه‌نده به خوێی ك��ان��زای��ی وه‌ك :ف��س��ف��ۆڕ و سۆدیۆم و پۆتاسیۆم و كالیسیۆم، ئاسن ،مه‌نگه‌نیز ..هتد ،ده‌وڵه‌مه‌نده ب�ه پرۆتین و ڤیتامینه‌كانی (أ، ب) هاوكارێكی باشه بۆ چ��اره‌س��ه‌ری كه‌مخوێنی، بڕێكی باش یه‌كه‌ی
گه‌رمیی تێدایه بۆ له‌ش. دیسان دژی چه‌ورییه زیانبه‌خشه‌كانه كه له له‌شامندا كه‌ڵه‌كه ده‌بن. كه‌وایه كاته‌كه ب ه هه‌ل بزانه، گه‌ر دارتوو ب ه پرچی پڕ له تووه‌وه هاته سه‌ر ڕێگاكه‌ت ،كه‌مێك له كاته‌كه‌ت ببه‌خش ه ب ه ته‌ندروستیی خۆت و ده‌ست بكه به توو خواردن، به‌اڵم ئاگات له لقی داره‌كه ب��ێ��ت و ن��ه‌ك��هی ت��ووی كاڵیش بخۆیت.
(ڤاندر بیلیت) ،ده‌ڵێت« :ئه‌و ه گرنگ نییه كه ئێمه ده‌یخۆین، گرنگ ئه‌و كاته‌یه كه خواردنی تێدا ده‌خورێت» .ئه‌وه‌شی به هۆكاری دریاده‌ی زۆربوونی كێش‌و قه‌ڵه‌وی دان��اوه ل �هو كه‌سانه‌دا كه ك��ار به سیستمی نۆبه‌ی شه‌وانه ده‌كه‌ن ،هه‌ر ئه‌وه‌شه وا ده‌كات رێژەی تووشبوونیان به نه‌خۆشیی شه‌كره به‌رزتر بێت.
ئ����ه‌وه‌ی ل��ه وێ��ن��ه‌ك��ه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ،یه‌كه‌مین وێنه‌ی گۆی زه‌وییه كه له‌سه‌ر ڕووى مانگه‌وه گیراوه. وێنه‌كه له ڕۆژی 23ی ئابی ساڵی 1966له الیه‌ن ئاژانسی ناسای ئه‌مریكییه‌وه گیراوه، ه��ەروەک ئەم وێنەیە لە کاىت خۆیدا بووە وێنەیەکى جیهاىن و جێى بایەخ. جێگەى باسە وێنەکە بە کامێرایەکى تایبەت گیراوە، کە زوومەکەى 45ملیۆن میگا پێکسڵ بووە.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
گه‌وره‌كانی ئه‌وروپا چۆن بوونە پاڵه‌وان؟ هاوژین جه‌مال خ��ول��ە ن��اوخ��ۆی��ی��ەک��اىن واڵت��ان��ی ئه‌وروپا ئێستا له جیهاندا به‌هێزترین و پڕبینه‌رترین خولن ،ئه‌مه‌ش به هۆی بوونی چه‌ندین ئه‌ستێره له سه‌رجه‌م واڵتانی ئه‌وروپی و ئه‌مه‌ریكیدا كه به وته‌ی چاودێران ،به‌شدارییكردنی یاریزانه ئه‌مریكییه‌كان له خوله ناوخۆییه‌كانی ئه‌روپا تام و چێژێكی زیاتری به‌خشیوه به‌م خوالنه ،ئه‌مه‌ش به هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م ئه‌ستێرانه ب �ه‌رده‌وام ڕۆحی بردنه‌وه‌یان تێدایه.لێره‌دا ده‌مه‌وێت تیشكێك بخه‌مه سه‌ر پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌م وه‌رزه‌ی گرنگرتنی خوله‌كانی ئه‌وروپا ،كه خوله‌كانی ئیسپانی و ئیتاڵی و ئینگلیزی و ئه‌ڵامنین. -1خولی ئیسپانی :هه‌ر كه باسی خولی ئیسپانی ده‌كه‌یت ،بێ بیركردنه‌وه ڕی��اڵ م �ه‌دری��د و به‌رشه‌لۆنه‌مان بیر ده‌كه‌وێته‌وه كه م��اوه‌ی چه‌ندین ساڵه ن��ه‌ك ده‌س��ت��ی��ان ب�ه‌س�هر پاڵه‌وانێتییه ناوخۆییه‌كاندا گرتووه ،له خولی یانه پاڵه‌وانه‌كانیشدا بێجگه له‌م ساڵ ،بردنه‌وه لێیان ئه‌سته‌م ب��ووه .ب �ه‌اڵم هه‌مووان ده‌زانین كه به‌رشه‌لۆنه‌ی ڤیالنۆڤا زۆر له
به‌رشه‌لۆنه‌ی گواردیۆال جیاوازتره .ڕیاڵ مه‌دریدیش ئه‌مساڵ له سه‌ره‌تاوه ئاستی زۆر باش نه‌بوو ،بۆیه به‌رشه‌لۆنه هه‌ر زوو گورزی خۆی وه‌شاند. -2خولی ئیتاڵی :به‌هاتنی كۆنتی
كوڕی یانه‌كه، یۆڤانتۆس له ساڵی ڕابردووه‌و ه شۆڕشێكی به‌رپا كرد ،كه به بۆچوونی من له ماوه‌ی ئه‌م دوو ساڵه‌دا كه سه‌یری یاریی یۆڤانتۆسم كردووه ،هه‌ستم به‌وه
ك��ردووە كه ئه‌م تیپه ب ه ته‌كتیكێكی زۆر ئاست به‌رز یاری ده‌ك��ات .هه‌رچه‌نده وه‌رزی ڕاب���ردوو به‌ب ێ دۆڕان���دن نازناوه‌كه‌ی برده‌وه و ئه‌مساڵ ئاستی تاڕاده‌یه‌ك نزمرت
بوو له‌وه‌رزی ڕابردوو ،به‌هۆی بێهێزیی ڕكابه‌رییه‌كانه‌وه له سه‌ره‌تا ،توانی ئه‌م وه‌رزه‌ش نازناووی كاڵشۆ بباته‌وه . -3خ��ول��ی ئینگلیزی« :جیاوازیی نێوان ئێمه و مانچسته‌ر یونایتد ته‌نها
ڤان پێرسییه»« .بۆیه درێسی ژماره 20م پۆشیوه تائه‌وه‌ی نازناوی ژماره 20له‌گه‌ڵ یانه تازه‌كه‌مدا به‌ده‌ست بهێنم» ئه‌م وتانه یه‌كه‌میان وت�هی مانشینیی ڕاهێنه‌رى مانچسته‌ر سیتییه و دووه‌میشیان هی ڤان پێرسیی گۆڵكاری مانچسته‌ر یونایتده، كه گومان له‌وه‌دانییه ڤان پێرسی خاڵی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی نازناوه‌كه بوو .هاوكات ب��ه‌رز و نزمیی ئاستی ركابه‌ره‌كانی پێشوه‌خت نازناوه‌كه‌ی برده‌وه. -4خولی ئه‌ڵامنی :گومان له‌وه‌دا نییه تۆپی پێی ئه‌ڵامنی به‌گشتی و یانه‌ی بایرن میونخ به‌تایبه‌تی ،به‌ره‌و پێش چوونی به‌رچاوی ب ه خۆوه بینیوه، ب�ه‌ڵ��گ�ه‌ش ب��ۆ ئ�هم� ه گه‌شتنی یانه‌ی دۆرمت��ۆن��د و بایرن میونخ ه به یاریی كۆتایی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كان و كردنه ده‌روه‌ی ه�ه‌ردوو زلهێزه‌كه‌ی ئه‌وروپا، ڕیاڵ مه‌درید و به‌رشه‌لۆنه .له سه‌ره‌تادا دۆرمتۆند ئاستی وه‌ك پێویست نه‌بوو، بۆیه بایرن میونخ به ڕاماڵینی یانه‌كان و تۆماركردنی ڕێ��ژەی �ه‌ىك زۆری گۆڵ كردن نازناوه‌كه‌ی برده‌وه و نزیكیشه له به‌ده‌ستهێنانی جامی ئه‌ڵامنیا و خولی یانه پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌وروپا.
سێر ..ماڵئاوا ره‌وه‌ند دوای ئ���ه‌وه‌ی ب��ۆ م���اوه‌ی 26 ساڵ له كاری راهێن هرایه‌تیی یانه‌ی مانچسته‌ر یوناتید به‌رده‌وام بوو ،سێر ئه‌لێكس فێرگیسۆنی سكۆتله‌ندی، ماڵئاوایی له كاری راهێن هرایه‌تی كرد و وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ر و نوێنه‌ری یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتد به‌رده‌وام ده‌بێت له‌و یانه‌یه‌دا. فێرگیسۆن سه‌ركه‌وتووترین راهێنه‌ری مێژووی خولی نایابی ئینگلیزه ك ه ل ه 26ساڵی رابردوودا توانیویه‌تی 38نازناوی به‌ده‌ست بهێنێت ،گرنگرتینیان 2نازناوی خولی یانه پاڵه‌وانه‌كان و 13نازناوی خولی نایابی ئینگلیزی له‌گه‌ڵ 5جامی یه‌كێتیی ئینگلیزی. سێر ئه‌لێكس فێرگیسۆن له یانه‌ی ئه‌به‌ردینی سكۆتله‌ندییه‌وه ل ه ساڵی 1986رووی كرده یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتد ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی شوێنی رۆن ئه‌نیكسۆنی راهێنه‌ری پێشووی یانه‌كه بگرێته‌وه .دوای چ��وار س��اڵ له ده‌ستبه‌كاربوونی، توانی یه‌كه‌م نازناوی له‌گه‌ڵ یانه‌كه به‌ده‌ستبهێنێت. دوای وازهێنانه‌كه‌ی ،رۆژنامه‌كانی جیهان به گرنگییه‌وه باسیان لێوه كرد،
به‌تایبه‌ت رۆژنام ه ئینگلیزییه‌كان ،ك ه زۆربه‌یان چه‌ند الپه‌ڕە‌یه‌كیان بۆ ته‌رخان كرد ،له‌وانه‌ش رۆژنامه‌ی (ز ه سه‌ن) كه ح �ه‌وت الپ��ه‌ڕە‌ی ته‌رخان ك��رد بۆ ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ی به‌ده‌ستی هێناون له‌گه‌ڵ یانه‌ی مانچسته‌ر یونایتد. فێرگیسۆن 1500یاریی له‌گه‌ڵ مانچسته‌ر كردووه له ماوه‌ی 26ساڵدا و 38نازناوی ناوخۆیی و كیشوه‌ری و نێوده‌وڵه‌تیی تاكی و كۆیی به‌ده‌ستهێناوه. سێر ئ��هو پ��ی��او ه ب��وو ك � ه وان��هی ب���ه پ�����ێ�����ش�����ك�����ه‌ش ه��������هم��������وو ب �ه‌ڕێ��وه‌ب � هران��ی ی����ان����ه‌ك����ان و هه‌ڵبژارد ه‌كانی ت����ۆپ����ی پ��ێ��ی جیهان ك��رد .ئه‌و پیاوه بوو كه
مۆرینۆ پێكهاته‌كه‌ی ئاشكرا ده‌كات جۆزێ مۆرینۆ راهێنه‌ری یانه‌ی ریاڵ مه‌درید پێكهاته‌ی تیپه‌كه‌ی بۆ رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ی یانه‌ی ئه‌تله‌تیكۆ مه‌درید له یاریی كۆتایی جامی شای ئیسپانیا كه بڕیاره هه‌ینی داهاتوو به‌ڕێوه‌بچێت ئاشكراكرد ،كه س�هر هڕای پێكانی فاران یاریی به پیپی ناكات ،پێكهاته‌كه‌شی به‌م شێوه‌یه‌یه :لۆپێز ،كوینرتاو ،رامۆس ،ئه‌لبیۆل ،چابی ئه‌لۆنسۆ ،سامی خزێره ،مۆدریچ ،ئۆزێل ،رۆناڵدۆ ،بنزیمه. تا ئێستا پێشت دوو جار له‌گه‌ڵ ریاڵ پێكهاته‌كه‌ی ئاشكرا كردووه و هه‌ردووكی به قورسی دۆڕاوه یه‌كه‌میان 5وسفر به‌رامبه‌ر به‌رشه‌لۆنه ،دووه‌میش 1-4ب هرامبه‌ر دۆرمتۆند.
پ��ی��ش�ه‌گ�ه‌ره‌ك��ان��ی ب � ه چ��اودێ��ری��ی �هو ه هه‌ڵده‌بژارد .ئه‌و بوو ك ه ئه‌ریك كانتۆنا و وای��ن رۆن��ی و كرستیانۆ رۆن��اڵ��دۆی به‌ره‌وپێشه‌و ه ب��رد .ئه‌و بوو كه رایان كیگز و دیڤید بێكهام و پۆل سكۆڵزی به جیهان ناساند .ئه‌و بوو ك ه مانچسته‌ری له پله‌ی سیانزه‌هه‌مه‌وه گه‌یاند ه لوتكه‌و وای لێكرد رۆژێك ببێت ه پاڵه‌وانی جیهان. سێر بریتیبوو له پیاوێك كه دۆزه‌ره‌وه بێ ،راهێنه‌ر بێ ،شیكه‌ره‌وه بێ ،باوك بێ، برا بێ ،له‌به‌رئه‌وه‌ی سه‌ركه‌وتوو بوو له هه‌ڵسوكه‌وت كردن له‌گه‌ڵ
مۆرای توانی شوێنه‌كه‌ی فێدرێر داگیر بكات له ریزبه‌ندی نوێی یاریزانانی تێنسیدا ئه‌ندی مۆرای بریتانی توانی بچێته پله‌ی دووه‌م و رۆجێ فێدرێری سویرسی له‌و پله‌دا ده‌ربكات، فێدرێیش چووه پله‌ی سێهه‌م ،له پله‌ی یه‌كه‌میشدا جۆكۆڤیچی سڕبی ماوه‌ته‌وه به كۆكردنه‌وه‌ی 12730خاڵ ،به جاوازییه‌كی زۆر له پێش مۆرایه‌وه ك ه خاوه‌نی 8750خاڵه. دوای به‌ده‌ستهێنای پاڵه‌وانێتی مه‌دریدیش رافائیل نادالی ئیسپانی كه‌مێكی ماوه له پله‌ی پێنجه‌م ریزگاری بێت و بچێته پله‌ی چواره‌م ،كه نادال خاوه‌نی 6895خاڵه و ته‌نها 25خاڵ له دوای فێره‌ری هاونیشتیامنیی و چوارمی ریزبه‌ندییه‌وه‌یه.
هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا ل ه یانه‌كه‌یدا ،ل ه حه‌ماسه‌تی بێكهامه‌وه تا تووڕە‌یی كانتۆنا و تا خۆ به‌گه‌وره‌گرتنی رۆناڵدۆ و ئه‌وانی تر له ئه‌ستێر ه گه‌وره‌كان ،وای كرد له فێرگیسۆن ببێته كه‌سایه‌تییه‌ك ك ه زۆر جێگه‌ی قسه‌كردن بێت ،یه‌كسان بێت به یانه‌كه‌ی. فێرگیسۆن ب ه زۆر وه‌رزی خۆش و جواندا تێپه‌ڕیوه و وه‌رزی تاڵ و ناخۆشی كه‌م بووه .وه‌رزی 99ئه‌و وه‌رزه‌ی� ه كه له‌بیر ناكرێت ،كاتێك له كۆتا چركه‌كانی ی��اری��ی �ه‌ك �ه‌دا بردنه‌وه‌ی
پچڕی .وه‌رزی 2005سه‌ركه‌وت بە نازناوی ئه‌وروپا و پاشان مۆندیالی یانه‌كانی جیهان ،هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش ل ه بیر ناكرێت .ه�ه‌روه‌ه��ا وه‌رزی رۆیشتنی بێكهام و گرفته‌كانی ،رۆناڵدۆ ب ه منایشه له‌خۆبوردووه‌كانی ،له‌بیر ناكرێن .ئه‌م وه‌رزەی ئێستاش له‌بیر ناكرێ ،له‌به‌رئه‌وه‌ی بیسته‌م نازناوی خولی نایابی به‌ده‌ستهێنا له مێژووی یانه‌كه‌دا. فێرگیسۆنی ته‌مه‌ن 71ساڵ ،دوای وازهێنانه‌كه‌ی له كاری راهێن هرایه‌تی، پۆسی به‌ڕێوه‌به‌ر و نوێنه‌ری یانه‌كه ده‌گرێت ه ده‌ست .له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنی دیڤید مویسی راهێنه‌ری ئیڤه‌رتۆن بۆ شوێنگرتنه‌وه‌ی ،ده‌ڵێت« :كاتێك سه‌یری بژارده‌كامنان ده‌كرد ،هه‌موومان له‌سه‌ر دیڤید مویس رێكه‌وتین .ناوبراو كه‌سێكه ك ه ل ه ك��اردا وره‌ی ب �ه‌رزه، ماوه‌یه‌كی زۆره كه شێوه‌ی كاركردنیم به‌دڵه ،وات ه هه‌ر له ساڵی 1998ەوه كاتێك باس له هێنانی كرا بۆ ئێره و لێره ببێته یارمه‌تیده‌ر .ئه‌و كاته كه‌سێكی الو ب��وو له ب��واری راهێناندا ،به‌اڵم رۆیشت بۆ یانه‌ی ئیڤه‌رتۆن و له‌وێ كاره‌كه‌ی به چاكی ئه‌نجام دا ،گومانی تێدا نیی ه ك ه هه‌موو تایبه‌مته‌ندییه‌كانی تێدایه بۆ كه‌سێك كه پێویست بێت ببێت ب ه راهێنه‌ری تیپه‌كه‌ی ئێمه.
پاریس سان جێرمان بووه پاڵه‌وانی فه‌ره‌نسا یانه‌ی پاریس سان جێرمان توانی جارێكی تر بگه‌ڕێته‌وه بۆ بردنه‌وه‌ی نازناوه‌كان دوای ئه‌وه‌ی له هه‌فته‌ی 36دا به گۆڵێكی بێب هرامبه‌ر له یانه‌ی لیۆنی ب��رده‌وه ،گۆڵه‌كه‌یش جیرێمی مینێز تۆماریكرد. ئه‌م نازناوه نازناوی ژمار ه سێهه‌می ئه‌و یان ه بوو كه له ساڵی 1994ه‌وه به‌ده‌ستی نه‌هێنابوو ،ل ه ماوه‌ی دوو ساڵی رابردووشدا به پشتیوانی كۆمپانیایه‌كی قه‌ته‌ری پڕۆژیه‌كی نوێی درووست كردو چه‌ندین ئه‌ستێره‌ی گه‌وره‌ی برده ریزه‌كانییه‌وه ،توانی جارێكی تر بگه‌ڕێته‌وه بۆ بردنه‌وه‌ی پاڵه‌وانێتییه‌كه.
11 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
سەرەقەڵەم
ـــی ڕە‌گه‌زه‌كه‌م به كچ ،قۆڵبڕینی كوڕانه
ــبووك له‌ژێر په‌رده‌دا ئه‌م كارانه‌ش له‌ناو ئایینی ئیسالمدا كارگه‌لێكن ك ه ده‌چنه چوارچێوه‌ی درۆ و فریودانه‌وه ،ك ه له دیندا ڕێگه‌یان پێ نه‌دراوه. فه‌یسه‌ڵ ئیرباهیمى 43 ،ساڵ، ك�ه خوێندكاری ماسته‌ره له له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیا، سه‌باره‌ت به‌م دیارده‌یه به‌م شێوه‌ی ه باسی ده‌ك���رد كه «له سایه‌ی ئه‌و پێشكه‌وتنه گ��ه‌وره‌ی��هی ك �ه ل �ه ب��واری په‌یوه‌ندییه ئه‌له‌كرتۆنییه‌كان و ئینته‌رنێت ب �ه‌ده‌س��ت ه��ات��ووه ،كۆمه‌ڵێك پێگه‌ی گ��ه‌وره گه‌شه‌یان ك��ردووه، یه‌كێك له‌و پێگانه فه‌یسبووكه. كوردستانیش وه‌ك به‌شێك له‌م جیهانه ،كه‌م تا زۆر كه‌وتووه‌ته ژێر كاریگه‌ریی ئه‌م پێگانه‌وه». ناوبراو له‌و باره‌یه‌وه زیاتر وتی «به‌اڵم به‌داخه‌وه له‌به‌رئه‌وه‌ی كه ئه‌م گۆڕانگارییانه زۆر به خێرایی و بێ به‌رنامه‌یه‌كی داڕێ���ژراو ڕووی كردووه‌ته كوردستان ،ئه‌وا كاریگه‌ریی سلبیی له چاو واڵته‌كانی تر زۆرت��ره،
هه‌روه‌ها سوودمه‌ندانی ئه‌م بواره‌ش زۆرت��ر به ڕووه سلبییه‌كه‌یدا به‌كاری ده‌هێنن .سه‌باره‌ت بهو كه‌سانه‌ی كه به‌ناوى ڕەگهزی به‌رانبه‌ره‌وه ئه‌كاونت ده‌ك���ه‌ن���ه‌وه ،س��ه‌ره‌ت��ا ئ��هم كێشه‌یه په‌یوه‌ندی به كه‌لتووری ئێمه‌وه هه‌یه كه كه‌مینه‌یه‌ك ل ه كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی ل ه به‌رزترین ئاست تا نزمرتین ئاست، حه‌زناكه‌ن ڕووی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان ده‌رخه‌ن». سه‌باره‌ت به چۆنییه‌تیی ئه‌و كاره، فه‌یسه‌ڵ وتیشی «به بۆچوونی من ئه‌وه كارێكی زۆر نه‌شیاوه و جێگه‌ی شه‌رمه كه له‌م س �ه‌رده‌م �ه‌دا تا ئێسته كه‌سی له‌م شێوه‌یه هه‌بێت .ئه‌و هۆكاری ئه‌م كێشه‌یه‌ی گ � هڕان��ده‌وه بۆ ئ��ه‌وه‌ی كه ئه‌وان ه ده‌یانه‌وێت كۆمه‌ڵێك شت بڵێن، ناتوانن بیڵێن به ناوی خۆیانه‌وه ،بۆیه ناچارن په‌نا بۆ ئه‌م كاره به‌رن». ن��اوب �راو س��ه‌رچ��اوه‌ی ئ �هم ج��ۆره دیاردانه‌ی گ هڕانده‌وه بۆ پ �ه‌روه‌رده‌ی سه‌قه‌تی كاتی منداڵی ،كه منداڵ وای لێده‌كرێت كه درۆ بكات و شته‌كان په‌رده‌پۆش بكات .له ترسی لێدان كاتێك كه هه‌ڵه‌یه‌ك ده‌كات ،یا له ماڵه‌وه درۆی
د .عالیە فەرەج* دوو هەفتە جارێک دەینووسێت
له‌گه‌ڵ ده‌كرێت و ئه‌م منداڵه‌ش ئه‌م درۆیه‌ی له‌گه‌ڵ گه‌وره ده‌بێت. محه‌مه‌دی ته‌مه‌ن 17ساڵ كه له هه‌ڵه‌بجه‌ی تاز ه خوێندكار ه و ئه‌دمینی په‌یجێكه له‌ناو فه‌یسبووكدا ،ئه‌و كاره‌ی به دیارده‌یه‌كی ناشارستانی و نامرۆڤانه وه‌س��ف ك��رد و وتیشی «ئ��هو كارانه بۆ خراپكردنی ئه‌و ڕە‌گ�هزان�ه ئه‌نجام ده‌درێ���ن ،چ ك��وڕ بێت ی��اخ��ود ك��چ». محه‌مه‌د پێشنیاری وازهێنانی ده‌كرد له‌و كه‌سانه‌ی ك ه ئه‌م جۆره كارانه ئه‌نجام ده‌ده‌ن و دووپاتیشی كرده‌وه كه خۆی هیچ ئه‌كاونتێكی له‌و شێوه‌یه‌ی نییه. دوای ئ���ه‌وه‌ی ك �ه یه‌كێك له‌و ئه‌كاونتانه‌م په‌یدا كرد ك ه كوڕە و خۆی كردوو ه به كچ به ناوی (الڤه محه‌مه‌د)، زۆرم هه‌وڵ له‌گه‌ڵ دا ویستم گفتوگۆی له‌گه‌ڵ بكه‌م ،ئه‌و ته‌نیا ئه‌و ڕسته‌یه‌ی وت كه ته‌نیا مه‌به‌ستم قۆڵبڕینی ئه‌و كه‌سانه‌یه و ده‌م �ه‌وێ��ت ب �هو كارانه گاڵته‌یان پێ بكه‌م .به پێكه‌نینه‌وه هیواشی خواست ئه‌و كوڕانه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن به كچ وه‌كو خۆی ،به دووگیانی بیان بینێت. ئ �هم ك��ار ه ل�ه ڕووی ئایینییه‌وه
یه‌كێكه له كاره بێزراوه‌كان و گۆڕینی ڕەگهز بۆ هه‌ر مه‌به‌ستێك بێت ،ده‌چێته چوارچێوه‌ی فێڵ و درۆوه .له سیفه‌تی كه‌سی موسڵامندا نییه ،كه گاڵته به كه‌سانی تر بكات و هه‌ستیان بریندار ب��ك��ات .ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه��هر مامۆستایه‌كی ئایینییدا ئ �هو ت���ه‌وه‌ره‌م وروژان���د له فه‌یسبووك ،ب ه كارێكی حه‌رام و خراپ ناوزه‌ندیان كردووه و پێشنیاری وازهێنان ل �هو ك��اران�ه بۆ ئ �هو كه‌سانه ده‌ك �ه‌ن. چونكه سزای ب �ه‌دواوه‌وه‌ی �ه ،ئه‌م كاره درۆیه‌كی گه‌وره‌یه كه ئه‌و جۆره كه‌سانه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكیدا ده‌یكه‌ن .سه‌روه‌رمان فه‌رموویه‌تی «ئینسانی مسوڵامن شایانی هه‌موو هه‌ڵه‌یه‌كه ،به‌اڵم درۆ نه‌بێت». كه‌واته درۆ كاری موسڵامنان نیی ه و ئه‌م كارانه دوورن له سیفاتی موسڵامنانه‌وه. فه‌یسبووك یه‌كێكه له قه‌ره‌باڵغرتین و پڕئه‌ندامرتین تۆڕ ە كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان كه له سه‌رانه‌سه‌ری دونیادا بوونیان هه‌یه و به‌پێی سه‌رژمێریی ماڵپه‌رێكی عه‌ره‌بی ،ژماره‌ی به‌كاربه‌رانی زیاتر له یه‌ك ملیار و یانزه ملیۆنه ،كه نزیكه‌ی %50ی ئه‌و ڕێژەیه ڕۆژانه ئه‌كاونته‌كانیان ده‌كه‌نه‌وه و به‌رده‌وام له زیادبووندان.
شۆفێرێىك ژن :پیاوان ئه‌م هاوكارییانه به ژنان ده‌فرۆشنه‌وه و به زه‌عیفه ناویان ده‌به‌ن
به‌نزینخانه‌كان پیاوان و ژنان ده‌كات به‌گژ یه‌كدا
ڕاپۆرت :ئاراس ڕە‌فیق یه‌كسانبوونی ئافره‌ت له‌گه‌ڵ پیاواندا له ڕووی ئه‌رك و مافه‌وه ،له كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا ج ێ مشتومڕێكی زۆره .زۆرجار ئه‌وه ڕووی��داوه كه ئافره‌تان باس له‌وه ده‌كه‌ن نابێت له هیچ شتێكدا جیاوازیامن له نێواندا بكرێت ،به‌اڵم لێره و له‌وێ زۆر ئه‌وه‌مان به‌رچاوكه‌وتووه كه ئافره‌تان خۆیان ئه‌و جیاوازییانه‌یان درووس��ت ك��ردووه ،یان له‌الیه‌ن پیاوانه‌وه هاوكاری ده‌كرێن و ئه‌وانیش قه‌بووڵی ده‌كه‌ن .ئێمه‌ش یه‌كێك له‌و حاڵه‌تانه‌مان هه‌ڵبژاردووه و بۆچوونی چ�ه‌ن��د كه‌سێكامن ب��ۆ ئ��هو مه‌به‌سته وه‌رگرتووه .ئه‌ویش بوونی جیاوازیكردنه
له س��ه‌ره‌ی به‌نزیندا ل�ه‌الی�ه‌ن شۆفێر ه پیاوه‌كان و كارمه‌ندانی به‌نزینخانه‌كانه‌وه، به‌هاوكاریكردنی شۆفێر ه ژنه‌كان ،بۆ ئه‌وه‌ی له سه‌ره‌ی به‌نزیندا نه‌وه‌سنت. جاسم ڕۆسته‌م ،یه‌كێكه له شۆفێرى تاكسییه‌كانی ناو شاری سلێامنی ،ك ه به‌م شێوه‌یه باسی ئه‌م حاڵه‌ته‌ی كرد و وتی «جارێكیان له سه‌ره‌ی به‌نزیندا وه‌ستا بووم، زیاد له ده ئافره‌تی شۆفێر هاتن و به‌بێ ئه‌وه‌ی بچنه سه‌ره‌وه ،به‌نزینیان وه‌رگرت، منیش زۆر بێتاقه‌ت بووم ،بۆیه ڕێگریم له دوا ئافره‌ت کرد و به توانجه‌وه پێموت: تۆش وه‌ك��و ئێمه شۆفێری و جیاوازیت نییه ،له‌گه‌ڵ ئێمه‌ی پیاودا پێویسته بچیته س �ه‌ره‌وه .ئه‌مه‌ش ڕای جیاوازی له‌نێوان
شۆفێره‌كاندا دروس��ت ك��رد ،زۆربه‌یان پشتی منیان گرت و هه‌ندێكی دیكه‌شیان ده‌ی��ان��وت ئ �ه‌وه زه‌عیفه‌یه و پێویسته هه‌موومان هاوكاریی بكه‌ین .دواج��ار نه‌مانهێشت پێشامن بكه‌وێت». س���ه‌الم ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ،ل��ه‌ب��اره‌ی ئه‌م حاڵه‌ته‌وه ده‌ڵێت «ماوه‌یه‌ك حكومه‌ت خه‌ریكی ئه‌وه‌بوو كه به‌نزینخانه‌ی تایبه‌ت به ئافره‌تان دروست بكات ،به‌اڵم ڕێگری له‌مه كرا ،چونكه پێیان واب��وو جیاوازی تۆخرت ده‌ك��ات�ه‌وه له‌نێوان پیاو و ژندا، بۆیه ئه‌م هه‌وڵ ه سه‌ری نه‌گرت .به‌اڵم من پێم وایه له مه‌سه‌له‌ی جیاوازینه‌كردن له نێوان ئه‌و دوو ڕە‌گه‌زه‌دا ،ئێمه هێشتا له سه‌ره‌تاداین .ته‌نانه‌ت ئافره‌تان خۆشیان
ئاسانكاری ده‌ك��ه‌ن بۆ درووستبوونی ئه‌و جیاوازییانه .هه‌موو جارێك له‌كاتی وه‌رگرتنی به‌نزیندا كه ئافره‌ت هاتووه به‌بێ ئ�ه‌وه‌ی یه‌ك چركه‌ش بووه‌ستێت، ب�ه‌ن��زی��ن�ه‌ك�هی وه‌رگ���رت���ووه .ئیرت من گاڵته‌م ب �هو قسانه دێ��ت ك� ه ده‌ڵێن: نابێت جیابكرێنه‌وه.بۆیه من پێم وایه به‌نزینخانه‌ی تایبه‌تیان بۆ بكرێته‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش زیاتر مه‌حته‌ل نه‌بین له سه‌ره‌ی به‌نزیندا ،چونك ه به‌نزینخانه‌كامنان زۆر ئاسانكارییان بۆ نه‌كراوه». جه‌بار عه‌زیز ،هاوواڵتییه‌كه و‌پێی وایه حكومه‌ت گرفت بۆ شۆفێره‌كان دروست ده‌كات به دابیننه‌كردنی به‌نزین« .من پێم وای ه حكومه‌ته گرفت بۆ هه‌موو شۆفێره‌كان
دروست ده‌كات و به‌نزینی پێویست دابین ناكات بۆ به‌نزینخانه‌كان ،ئه‌گینا پێم وانییه هیچ ك��ات ئ �هو ج��ۆره كێشانه دروس��ت ب�بن .ب �ه‌اڵم س �ه‌ب��اره‌ت به جیاوازیكردن له‌نێوان پیاوان و ئافره‌تاندا ،پێم وایه ئه‌مه زه‌مه‌نێكی زۆری ده‌وێ��ت هه‌تا جێگه‌ی خۆی ده‌گرێت .سه‌ره‌تا پێویستی به یاسا هه‌یه ،پاشان جێبه‌جێ بكرێت .له ئێستادا هه‌ندێك خه‌ڵك هه‌ن له‌كاتی وه‌رگرتنی به‌نزیندا ئافره‌تێكی نزیكی خۆیان ده‌هێنن بۆ ئه‌وه‌ی زوو به‌نزین وه‌ربگرن ،چونكه ئافره‌تان سه‌ره ناگرن». شه‌هال قادر ،مامۆستایه و شۆفێره، ده‌ڵێت «پێم وایه هه‌موو ئافره‌تێك ئاساییه به‌الیانه‌وه نه‌ك ته‌نیا له سه‌ره‌ی به‌نزیندا، ل ه هه‌موو شتێكدا وه‌ك و پیاوان بن ،یان هیچ نه‌بێت وه‌كو واڵته پێشكه‌وتووه‌كان پێش ئه‌وه‌ی ئافره‌ت بن مرۆڤ بن ،به‌اڵم ب��ڕوا بكه الی ئێمه زۆر ج��ار گرفت بۆ ئافره‌تان دروست ده‌ك�ه‌ن .پیاوانی ئێمه ئه‌وه‌نده چاوبرسین هه‌ر ئافره‌تێك له‌ناو كۆمه‌ڵێك پیاودا بوه‌ستێت ،هه‌موویان به‌جۆرێكی ناشیرین سه‌یری ده‌كه‌ن ،یان ه هزار و یه‌ك توانجی لێده‌ده‌ن و تۆمه‌تی نابه‌جێی بۆ دروست ده‌كه‌ن». سه‌مله ئه‌حمه‌د كه شۆفێره ،له باره‌ی نه‌وه‌ستانی ژنانەوە له سه‌ره‌ی به‌نزیندا ده‌ڵێت «ل �ه بنه‌ڕە‌تدا ئه‌گه‌ر ژن خۆی ب ه كه‌مرت له پیاو نه‌زانێت ،نابێت داوای هاوكاری و نه‌وه‌ستان بكات له‌و شوێنانه‌دا. پیاوانیش زۆرتر هاوكاریی ژنان ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌یه وای ك��ردووه كه ژن��ان خۆشیان نه‌وه‌سنت» .سه‌مله وتیشی« ،ده‌بێت ژنان خۆیان ئه‌مه قبووڵ نه‌كه‌ن ،چونكه پیاوان پێیان ده‌فرۆشنه‌وه و به زه‌عیفه ناویان ده‌به‌ن».
خه‌سووپه‌روه‌ر
ژی����ان����ی ك���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ی ل� ه س��ه‌ده‌ی��ه‌ك��هو ه ب��ۆ س �ه‌ده‌ی �ه‌ك��ی تر گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا دێت ده‌سپێكی سه‌رجه‌م گۆڕانكارییه‌كانیش ل ه گۆڕانی تێڕوانینه‌كانی تاكه‌كانه‌و ه ده‌بێت. هه‌ریه‌ك ه ل ه خوێندن و كرانه‌و ه به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگاكانی ده‌ره‌وه‌ی س��ن��ووری جوگرافی و ئاشنابوون و تێكه‌ڵبون به كولتوور ه جیاوازه‌كان و پێشكه‌وتنه ته‌كنه‌ڵۆژیی ه خێراكانیش ،ڕۆڵی سه‌ره‌كی ده‌بینن له گۆڕینی تێڕوانین بۆ خودی ژی��ان و جارێكی تر ڕێكخستنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی نێوان به‌ها تاكگ هراییه‌كان و به‌ها كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان و پله‌ی پابه‌ندبوونی تاك ب ه هه‌ریه‌ك له‌و دوو جۆر به‌های ه ل ه كۆمه‌ڵگاكانیاندا. ل ه تۆڕی په‌یوه‌ندیی ه خێزانییه‌كاندا، ب � ه درێ��ژای��ی م��ێ��ژوو ه �ه‌ری �ه‌ك � ه له په‌یوه‌ندیی ب��ووك ب ه خ���ه‌زووره‌و ه و په‌یوه‌ندیی زاوا ب ه خه‌سووه‌و ه گرنگیی خۆی بوو ه ل ه نێو سه‌رجه‌م فۆڕمه‌كانی تری په‌یوه‌ندیی خێزانیدا ،ل ه كاتێكدا هه‌ر كولتووره‌ی ل ه ڕێی ده‌سته‌واژ ە و په‌ندی پێشنانه‌و ه ب ه جۆرێك ته‌عبیری له‌و دوو جۆر ه په‌یوه‌ندیی ه كردووه .خاڵی بنهڕەتی هه‌ردوو جۆر ه په‌یوه‌ندییه‌كه ئاستی خزمه‌تكردنی زاوای ه بۆ خهسوو، هه‌روه‌ها ئاستی خزمه‌تكردنی بووكه بۆ خ��ه‌زوور .ل ه ب هرانبه‌ردا خهسوو و خه‌زووریش سۆز و هه‌ستێكی تایبه‌تیان بۆ زاوا‌و بووك ده‌ربڕیووه .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی خهسوو خزمه‌تی دی��اری ب ه زاواك �هی كردووه. ل��� ه زۆرێ�������ك ل��� ه ن��ێ��وه‌ن��ده عه‌شایه‌رییه‌كاندا په‌یوه‌ندیی بووك به خه‌زووره‌و ه ل ه چوارچێو ه دراو هو ب ه پله‌ی یه‌كه‌م خزمه‌تكردن‌و گوێڕایه‌ڵیی بووكی گرتووه‌ته‌و ه بۆ وت ه و فه‌رمایشته‌كانی خ�����ه‌زووری .خ��زم�ه‌ت��ك��ردن�ه‌ك�ه‌ش به واجێكی كۆمه‌اڵیه‌تیی سه‌پێرناو دانراوه. ه �ه‌روه‌ه��ا ب ه ت��ه‌واوك��ه‌ری وه‌زیفه‌ی خه‌سووی له‌قه‌ڵه‌م دراوه .ل ه ب هرانبه‌ردا خزمه‌تكردنی زاوا بۆ خه‌سووی هه‌مان تایبه‌مته‌ندیی كۆمه‌اڵیه‌تیی نه‌بووه، ب ه پله‌ی یه‌كه‌م ئیختیاریی ه و ده‌كرا زاوا خزمه‌تی خ �ه‌س��ووی ل� ه خانه‌ی ئه‌ركه‌كانیدا دابنایه ،یان داینه‌نایه ،زاواش ب ه واجبی خۆی ن هزانیو ه ك ه ملكه‌چی وت ه و فه‌رمایشته‌كانی خه‌سووی بێت. ده‌كرێت په‌یوه‌ندیی نێوان زاوا‌و خهسوو ل ه زۆربه‌ی نێوه‌ند ه عه‌شایه‌رییه‌كاندا به جۆرێك ل ه نازهه‌ڵگرتنی خهسوو بۆ زاوا بووبێت. ئ�����ه‌وه‌ی ئ���هم���ڕۆ ل��� ه س���ه‌ده‌ی بیست‌ویه‌كدا تێبینی ،ده‌كه‌ین بوونی گۆڕانكارییه‌كی به‌رچاو ه له‌م دوو جۆره په‌یوه‌ندییه‌دا ،به‌تایبه‌تی په‌یوه‌ندیی خهسوو ب ه زاواوه ،ل ه زۆرێك ل ه نێوه‌نده كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا شار بن ،یان گوند، پێگه‌ی زاوا ئه‌وه‌ند ه گۆڕاو ه وه‌كو كوڕی ماڵ مامه‌ڵ ه ده‌ك��ات و ملكه‌چبوونی بۆ وت ه و داواكارییه‌كانی خهسوو و به ئامانجكردنی خزمه‌تكردنی خهسوو و خه‌می ڕازیكردنی ،بوونه‌ت ه به‌شێك ل� ه گ��وت��ار و ه�ه‌وڵ�ه‌ك��ان��ی .ل� ه ڕووی كۆمه‌اڵیه‌تیشه‌وه ،هه‌ر زاوای �ه‌ك خۆی ناوزه‌ند بكات ب ه «خهسوو په‌روه‌ر» له الیه‌ن ده‌وروبه‌ره‌كه‌یه‌و ه ب ه ئاسایی و مۆدێرن ل ه قه‌ڵه‌م ده‌درێت. * پسپۆڕ ل ه بواری جێنده‌ر‌و خێزان
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
خاوه‌ن ئه‌كاونتێك :مه‌به‌ستم له گۆڕینـــ
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
ئه‌ته‌كێت و ڕە‌چاوكردنه‌كانی ئێمه ئه‌ته‌كێت زۆر له‌مێژ نییه هاتووه‌ته ناومانه‌وه .پێشرت بۆ ئێمه ئه‌وه‌نده گرنگ نه‌بوو شێوازی ڕە‌فتاركردن و ڕەچاوكردنی شته‌كان بزانین ،ته‌نانه‌ت گرنگیش نه‌بوو ئێمه ده‌بێت چۆن و له چ شوێنێكدا پێویسته شێوازناس بین. ئه‌مڕۆ شێوازناسی بووه‌ته شتێكی گرنگ له ژیانكردنی ئێمه‌دا .ئه‌وه‌نده زانینی شێوازه‌كان گرنگه ،ئه‌وه‌نده گرنگ نییه پرۆسه‌ی كردنی شتێك له خۆیدا چیامن پێده‌به‌خشێت .ئه‌ته‌كێت دێته ناومانه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی مبانخاته چوارچێوه‌ی ناسینی شته‌كانه‌وه .ئێمه له ئه‌ته‌كێتدا ئه‌وه‌نده ناچین به‌الی كردنی شتێكه‌وه ،ئه‌وه‌نده هه‌یه به‌رله‌وه‌ی كارێك ئه‌نجام بده‌ین، ده‌بێت بیر له ڕێوشوێنه‌كانی بكه‌ینه‌وه. ئه‌مه وایكردووه ئێمه له‌جیاتی ئه‌وه‌ی ئه‌ته‌كێت بخه‌ینه خزمه‌تی ڕێكوپێككردنی كاره‌كامنانه‌وه ،ته‌نیا ڕە‌چاوكه‌ربین. ئه‌م زه‌مه‌نه چی سنوور و به‌رته‌سكی هه‌بوو ،هه‌مووی تێكشكاند، به‌اڵم له هه‌مووی بێامناتر ئه‌ته‌كێتی بۆ هێناین .ئیرت جیاوازییه‌ك نابیرنێت له نێوان ئه‌وه‌ی كه ئێمه سنوورێك نه‌ناسین و بكه‌وینه ڕەچاوكردنی، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هوشیاریامن به ئه‌ته‌كێتێك هه‌بێت و هه‌ر پابه‌ندیشی بین .ڕەنگه به‌رپرسیارێتی دوای هوشیاری به شتێكیش زیاتر جێگه‌ی پرسیار بێت .ئه‌ته‌كێت ئه‌مڕۆ هه‌موو هه‌ناسه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیی له ئێمه سه‌ندووه‌ته‌وه .بۆ ئه‌وه‌ی نه‌بینه گاڵته‌چیی ئه‌م و ئه‌و ،پێویسته واز له هه‌موو ئازادییه‌كی خۆمان بهێنین له پێناو ئه‌ته‌كێتدا .ئه‌ته‌كێت سنووره‌كانی خۆی بۆ ئه‌به‌دی له‌به‌رده‌م ئه‌مڕۆماندا داخستووه .قسه‌كه له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه كه مرۆڤ بۆچی وه‌زیفه ڕاسته‌قینه‌كه‌ی خۆی بیرچووه‌ته‌وه و ئه‌ته‌كێت هه‌لی دووباره ئاماده‌كردنه‌وه‌ی بۆ نێو كۆمه‌ڵگا خستووه‌ته به‌رده‌م. ئه‌ته‌كێت پرسیار له‌سه‌ر كردنی شته‌كان ناكات ،ئه‌وه‌ند ه هه‌یه پێامن ده‌ڵێت كه ڕێوشوێنه‌كان له هه‌موو كردنێك گرنگرتن .ئه‌ته‌كێت وامان لێده‌كات له سنووری ڕێوشوێنه‌كان زیاتر، نه‌ترازێین و ئه‌وه‌ی بۆمان گرنگه، ڕەچاوكردنی بێامنای شته‌كانه بێ ئه‌وه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنێك بۆ چییه‌تی كرده‌كان له ئارادا بێت .ئه‌ته‌كێت زیاد ل ه هه‌موو شتێك له‌سه‌ر ڕە‌چاونه‌كردن سزامان ده‌دات .ئه‌ته‌كێت واته سووڕانه‌وه له بازنه‌ی دیار و ڕواڵه‌تی شته‌كان ،ته‌سلیمبوون به به‌ده‌رخستنی ده‌وروپشتی بۆشی كرده‌كامنان. ئه‌مه‌ش هاندانی ڕاسته‌وخۆی ڕواڵه‌تساالرییه ك ه هه‌موو كرده‌كان دواجار وه‌ك كرده ته‌ماشا ده‌كرێن. ئه‌و شتانه‌ش كه چاكه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌خه‌نه‌وه ،ئه‌ته‌كێتیان كه‌مرت تێدایه .ئه‌ته‌كێت ته‌نیا و ته‌نیا خزمه‌ت به كوشتنی ساده‌یی ده‌كات و شتێكی تر ناكات.
ده‌موچاوه‌كانی فه‌یســـ ڕایان عوسامن
«ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ه ناو و ڕەگهزی خۆیان ده‌گ��ۆڕن بۆ ڕە‌گ �ه‌زی به‌رانبه‌ر، كه‌سانی هیچ و بێڕێزن و ده‌ویانه‌وێت گاڵت ه به هه‌ستی خه‌ڵكی و كه‌سانی به‌رانبه‌ریان بكه‌ن» ،ئه‌مه وته‌ی مامۆستا ڕێزان غه‌ریبی 25ساڵ بوو ،كه دیاربوو زۆر توڕ ة بوو له‌و جۆر ه كوڕانه‌ی كه خۆیان ده‌كه‌ن به كچ و ئه‌و كچانه‌ی كه خۆیان ده‌كه‌ن به‌كوڕ .هه‌ر ل ه باره‌ی ئه‌و كه‌سانه‌وه ،مامۆستا ڕێزان وتیشی «له‌وه ده‌چێت ئه‌و كه‌سانه كه‌سانێكی بێڕێز بن و هه‌ست به بوونی خۆیان نه‌كه‌ن له‌ناو كۆمه‌ڵگادا ،بۆیه بهو شێوازه ده‌یانه‌وێت خۆیان ده‌رخه‌ن». سه‌باح محه‌مه‌د جه‌لكیی 25ساڵ كه ڕاگه‌یاندنكاره له سه‌نگه‌سه‌ر ،بهو شێوه‌یه باسی له‌و جۆره كه‌سانه و به‌كارهێنانی تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تیی فه‌یسبووكی له‌الیه‌ن ئه‌و كه‌سانه‌وه كرد «دی��اره فه‌یسبووك
وه‌ك تۆڕێكی كۆمه‌اڵیه‌تی كه ئه‌مڕۆ به‌شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان به‌ناو سه‌رجه‌م چین و توێژە‌كاندا باڵوبووه‌ته‌وه ،ئه‌و فراوانییه‌ش مه‌ودای بۆ هه‌ندێك الیه‌نی خراپ كردووه‌ته‌وه كه هه‌ندێك كه‌س لێیه‌وه ده‌رفه‌تیان وه‌رگرتووه ب ه شێوه‌ی سلبی كه‌ڵك له‌م تۆڕە وه‌ربگرن .من پێم وایه ئه‌و كه‌سانه له‌و جۆره كه‌سانه‌ن كه هیچ نرخ و به‌هایه‌كیان بۆ كات نییه و له‌م تۆڕ ە به به‌رده‌وامی له كوشتنی كاتی خۆیان ده‌گه‌ڕێن .بۆیه‌ش په‌نا بۆ ئه‌م جۆر ه كارانه ده‌بن ،كه بچن ئاكاونتێك ب ه ناوێكه‌وه بكه‌نه‌وه ،یاخود به ناوی ڕەگهزی به‌رانبه‌رەوە» .هه‌روه‌ها وتیشی «ب هڕاستی حه‌یفه بۆ گه‌لی ك��ورد كه وای لێ هاتووه ،ناتوانێ به‌شێوه‌یه‌كی ته‌ندروست له‌گه‌ڵ پێشكه‌وتنه‌كاندا هه‌نگاو بنێ .ئاخر تۆڕێكی كۆمه‌اڵیه‌تی، ی���ان ه��ۆی �ه‌ك��ان��ی ت���ری پ �هی��وه‌ن��دی، هه‌موویان له‌پێناو بهرژەوهندیی ئێمه دروستكراون ،كه ناتوانین حه‌قی خۆیان پێ بده‌ین» .سه‌باح له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌بوو پیاو له گه‌وره‌یی خۆی كه‌مبكاته‌وه و به ناوی ئافره‌تێك و دانانی وێنه‌یه‌كی هونه‌رمه‌ندێك ،ی��ان به پێچه‌وانه‌وه،
ئافره‌تێك به هه‌مان شێوه ،گاڵت ه به‌عه‌قڵ و ئینسانیه‌تی یه‌كرت بكه‌ن. س��ه‌ب��اره‌ت ب��هو ج��ۆره كه‌سانه جه‌لكی ئاماژەی ب�ه‌وه كرد ك ه ڕەنگه ئه‌وانه كۆمه‌ڵێك گه‌نجی بێ ئیش و كار بن ،كه مه‌به‌ستیان به‌سه‌ربردن و پڕكردنه‌وه‌ی بۆشایی ژیانی خۆیان بێت. هه‌روه‌ها له‌وانه‌ش ه له‌و جۆره كه‌سانه بن ك ه ب �ه‌دوای ئافره‌ت و په‌یوه‌نديی خۆشه‌ویستیدا بگه‌ڕێن ،كه بیانه‌وێ له‌م ڕێگایه‌وه مرازی گاڵوی خۆیان به‌ده‌ست بهێنن» ،ئەو دەڵێت «كه ئه‌گه‌ر زۆر دڵنیا نه‌بێت له‌ناو و ڕاستیی كه‌سه‌كه ،هیچ كه‌سێك به هاوڕێیه‌تی قه‌بوڵ ناكات. مادح ڕە‌زای��ی 25ساڵ ،ده‌رچووی ده‌روون��ن��اىس و فه‌رمانبه‌ری زانكۆی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید ،سه‌باره‌ت بهو جۆره كه‌سانه به‌م شێوه‌یه بیری ده‌ك��رده‌وه «ئه‌وانه‌ی ناو و ڕەگهزی خۆیان ده‌گۆڕن ل ه فه‌یسبووكدا ،گرفتی هه‌ستكردن به كه‌مییان هه‌یه» .م��ادح ئاماژە‌شی به‌وه كرد كه «ئه‌و كه‌سانه ناتوانرێت پێیان بوترێت نه‌خۆشیی ده‌روونییان هه‌یه ،به‌ڵكو ئه‌وانه پێشرت له ماڵه‌وه گرنگییه‌كی زۆری��ان پێ دراوه و دواتر
له‌ناو كۆمه‌ڵگادا ئ�هم گرنگی پێدان ه وه‌كو ماڵه‌وه نه‌بووه ،كه ئه‌مه گرێی ده‌روونیی الی ئه‌وانه دروست كردووه، ئه‌مه‌ش وایان لێده‌كات كه هه‌ستی تۆڵه‌سه‌ندنه‌و ه الی ئه‌وان دروست ببێت و ده‌یانه‌وێت به‌م شێوه‌یه تۆڵه‌ی خۆیان بكه‌نه‌وه». مادح هۆكاری ناو گۆڕینی كچانی گ�هڕان��ده‌وه بۆ باری كۆمه‌اڵیه‌تی و سه‌المه‌تیی ئاسایشی خ��ۆی و پێشی واب��وو كه ك��وڕ پێده‌چێت مه‌به‌ستی له‌و ناو گۆڕینه ئه‌وه بێت كه له‌گه‌ڵ كچدا قسه ب��ك��ات و چ��ێ��ژی لێ ببینێت و دووربكه‌وێته‌وه له قسه‌كردن له‌گه‌ڵ كوڕاندا.ئه‌و بۆ چ��اره‌س�ه‌ری ئه‌م دیارده‌یه پێشنیاز بۆ خانه‌واده‌كان ده‌كات ك��ه م��ن��داڵ�ه‌ك��ان��ی��ان ب��ه ج��وان��ی په‌روه‌رده بكه‌ن و تێیان بگه‌یه‌نن ،كه ئازاردانی كه‌سانی به‌رانبه‌ر و گاڵته‌كردن به هه‌ستیان ،ڕە‌فتارێكی نائه‌خالقییه و كێشه و گیروگرفت بۆ خودی خۆی و ده‌وروب������ه‌ری دروس����ت ده‌ك���ات.
خاوه‌ن پرسه‌یه‌ك :پرسه‌ی مامێكم 3500دۆالری ئه‌مریكی تێچوو
تێچوونی پرسه‌كان ،نیگه‌رانییه‌كی تری كه‌مده‌رامه‌ته‌كانه ڕاپۆرت :ئیره‌م ڕە‌ئووف پ��رس��ه ،ئ���هو ڕێ��وڕە‌س��م��هی��ه كه م��ێ��ژووی �ه‌ك��ی دێ��ری��ن��ی ه �هی � ه ل�ه‌ن��او مرۆڤایه‌تیدا .ده‌توانین بڵێین له‌گه‌ڵ مردنی یه‌كه‌م مرۆڤدا ئه‌م عورفه په‌یدا بووه ،به‌اڵم به‌پێی گۆڕانكارییه‌كان و گه‌شه‌سه‌ندنی ئ��اوه‌زی مرۆڤ گ��ۆڕاوه .ئه‌م ڕێوڕە‌سمه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له‌ناو موسڵامناندا جێگه‌ی ب��ای �ه‌خ��ه .به‌تایبه‌تی له‌ناو كۆمه‌ڵگه‌ی كورده‌واریدا ،چه‌نده گرنگی ده‌درێت به شایی و زه‌ماوه‌ندكردن له‌كاتی پڕۆسه‌ی هاوسه‌رگیریدا ،له به‌رانبه‌ریشدا له‌كاتی مردنی كه‌سێكدا به‌هه‌مان شێوه ڕێوڕە‌سمی بۆ س��ازده‌ك��رێ��ت .له‌كاتی پرسه‌دا هاوواڵتیان و دۆستانی مردووه‌كه و كه‌سوكاره‌كه‌ی ،هاوبه‌شی ده‌ك�ه‌ن له دڵدانه‌وه و هه‌ڵگرتنی به‌شێك له خه‌می خاوه‌ن م��ردوو .به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێی قسه له‌سه‌ركردنه ،ڕێوڕە‌سمی پرسه‌یه له‌ناو ش��اره‌ك��ان��دا ،چونكه ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ی ئێمه به‌دواداچوومنان بۆ ك��ردووه ،خه‌رجی و تێچوونی پرس ه له‌ناو شاره‌كاندا زۆر زیاتره له‌وه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كان هه‌یه. ماكوان م��ارف ،دانیشتووی شاری سلێامنییه ،ده‌ڵێت «من مامێكم كۆچی دوای��ی كرد ،پرسه‌كه‌ی له‌ناو ش��اردا بوو ()$3500ى ئه‌مریكی تێچوونی بوو .دیاره ئه‌مه‌ش بووه به ئه‌مری واقیع ،ناتوانیت خۆتی ل�ێ الب��ده‌ی��ت ،چونك ه له‌كاتی مردنی كه‌سێكی ئازیزتدا تۆ كه‌ی بیر له‌وه ده‌كه‌یته‌وه ده‌بێت چی بكه‌یت؟ ته‌نیا بیر له‌وه ده‌كه‌یته‌و ه كه كه‌سێكت له ده‌ست چووه و جارێكی تر نایبینیته‌وه» .ماكوان وتیشی «ئه‌م ه ڕەنگه بۆ كه‌مد هرامه‌ته‌كان جێگه‌ی نیگه‌رانی بێت و ببێته خه‌مێكی
دوو ئه‌وه‌نده له‌سه‌ریان». م �ه‌ه��دی ه���ادی ،هاوواڵتییەكه، له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «له هه‌موو پرسه‌یه‌كدا پرسه‌ی ژنان و پیاوان جیاده‌كرێته‌وه ،بۆ ژنان چادر هه‌یه له‌گه‌ڵ كورسی بۆ دانیشنت. دوكانی تایبه‌تی هه‌یه بۆ به‌كرێدانی ئه‌و پێداویستییانه ،له‌به‌رانبه‌ریشدا كرێیه‌كی زۆر وه‌رده‌گیرێت .بۆ پیاوان له زۆربه‌ی مزگه‌وته‌كاندا هۆڵی تایبه‌ت به پرسه‌كان هه‌یه ،ئه‌مه‌ش كارئاسانییه بۆ هاوواڵتیان. هاوكات قورئانخوێنی ژنان و پیاوان جیایه، چه‌ند قورئانخوێنێك هه‌ن له‌ناو شاره‌كاندا ن��ارساون كه بە كرێ قورئان ده‌خوێنن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا تێچوونی ئاوی كانزایی و ئاماده‌كردنی ژە‌م �ه خواردنه‌كان بۆ
ئاماده‌بووان به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی شوێنیان دووره ،ی��ان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كانه‌وه هاتوون ،هه‌مووی له ماڵی كه‌سوكاری م��ردووه‌ك��ه‌دا ده‌مێننه‌وه ،به‌تایبه‌تی ژنانی ئاماده بوو .ئه‌مه بۆ ژیانی ئه‌مڕۆ كارئاسانییه ،به‌اڵم له ڕووی تێچوونه‌وه به تایبه‌ت له شاره‌كاندا ،خه‌رجییه‌كی زۆر ده‌خ��ات �هو ه و زۆر له‌سه‌ر خ��اوه‌ن ته‌عزییه‌كان ده‌كه‌وێت». ب���ارام م��ح�هم�ه‌د ،هاوواڵتییه‌كی دیكه‌یه ،به بۆچوونی ئه‌و ،له ده‌ره‌وه‌ی ش��اره‌ك��ان گیانی ه��اوك��اری بۆ خ��اوه‌ن پرسه زیاتره تا ش��اره گ �ه‌وره‌ك��ان« .له ده‌ره‌وه‌ی شار به‌ڕێوه‌بردنی ڕێوڕە‌سمی پرسه له‌الیه‌ن خه‌ڵكی ئه‌و شوێنه‌و ه له
ئه‌ستۆ ده‌گیرێت ،گیانی هاوكاری له‌ناو خه‌ڵكه‌كه‌یدا زۆر زیاتره له‌شاره‌كان ،به‌اڵم ل ه ش��اردا ئه‌گه‌ر كه‌سێك ه��ه‌ژار بێت، ڕەنگه نه‌توانێت به‌وشێوه‌یه پرسه‌كه‌ی بگێڕێت ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی خه‌ڵكی تانه‌ی لێ ن�ه‌ده‌ن و ل ه ڕووی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه له‌سه‌ری نه‌كه‌وێت ،به ناچاری ده‌بێت به‌شێوازی شار پرسه‌كه‌ی بگێڕێت». ب���ارام وتیشی «پ��ێ��م وای���ه ئه‌مه زۆر ئاسان چ��اره ده‌كرێت ،له هه‌موو مزگه‌وتێكدا چ��ادری تایبه‌ت به پرسه هه‌بێت له‌الیه‌ن خه‌ڵكی ئه‌و گه‌ڕە‌كه‌وه ئاماده‌بكرێت .هه‌روه‌ها چۆن و هزاره‌تی ئه‌وقاف له‌سه‌ر میالكاتی خۆی خادم و مامۆستای ئایینی داده‌مه‌زرێنێت ،ئاواش
له هه‌موو مزگه‌وتێكدا قورئانخوێنێك هه‌بێت كارئاسانییه‌كی زۆره بۆ خه‌ڵكی». دیار عوسامن ،خوێندكاری كۆلێژی زانست ه شه‌رعییه‌كانه ،له‌وباره‌یه‌وه ڕوونی ك��رده‌وه «پێویسته ئه‌وقاف و كاروباری ئایینی بتوانێت له خه‌رجی مزگه‌وته‌كان، شتێك بۆ پرسه و ناخۆشییه‌كان دابنێت، ئه‌مه ده‌ت��وان��ێ��ت ل�ه خه‌رجیی زۆری كه‌مده‌رامه‌ته‌كان كه‌م بكاته‌وه» .دیار پێشی وابوو كه پرسه له ڕووی ئایینییه‌وه ئه‌وەنده تۆخ ن�ه‌ك�راوه‌ت�ه‌وه ،ئه‌وه‌نده هه‌یه وه‌ك ڕێزێك بۆ مردووه‌كه و وه‌ك بیرخستنه‌وه‌ی مردنیش الی خه‌ڵكی به‌شداربوو ،جێگه‌ی بایه‌خه ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ هه‌موو شتێك گۆڕدراوه.
13 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
ڕوانین
فه‌لسه‌ف ه و چێژ )(1 د .سه‌باح به‌رزنجی
«
ده‌كرێ ب ه زمانی ساده‌ش قس ه له‌سه‌ر پرس و بابه‌ت ه قووڵه‌كانی فه‌لسه‌فه بكرێت.
له‌وه‌ته‌ی مرۆڤ پێی ناوه‌ته سه‌ر زه‌وی ،به‌وه ن��ارساوه كه هه‌بوویه‌كی ب��ی��رم�ه‌ن��ده ،وات���ه ب��ی��رده‌ك��ات �ه‌وه له رووداوه‌ك���ان ،دی��ارده‌ك��ان ،شته‌كان و كه‌سه‌كان راده‌مێنێت ،مرۆڤ له كۆنه‌وه ئه‌و مافه‌ی به‌خۆی داوه كه پرسیار بكات ،له پرسیاری بچووكه‌وه تا پرسیاری گ �ه‌وره ،پرسه‌كانی م��رۆڤ بۆ گه‌یشنت ب��ووه به وه‌اڵم ،پرسه‌كان ب���ه‌رده‌وام و وه‌اڵم �ه‌ك��ان��ی��ش ب����ه‌رده‌وام ب��وون. مرۆڤه‌كانیش دوو جۆر بوون ،جۆرێك ئه‌و كه‌سانه‌بوون كه ویستوویانه خۆیان ب �ه‌دووی وه‌اڵم و زانیارییه‌كاندا بڕۆن و به وه‌اڵم و بیركردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی تر په‌سەند‌یان نه‌كردووه .جۆرێكی تر ئه‌و كه‌سانه بوون كه پشتیان به گێڕانه‌وه‌ی ئه‌م و ئه‌و به‌ستووه به میتۆدی گێڕانه‌وه قه‌ناعه‌تیان كردووه و هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی كه وه‌اڵمی زانایه‌كیان فه‌یله‌سوفێكیان بۆ پرسێك ده‌ستكه‌وتبێ ،وه‌ریانگرتووه و
كۆتاییان به پرسیار هێناوه . ك��ه‌وات��ه ل �ه ك��ۆن��ه‌وه پرسیاری فه‌لسه‌فی و بیری فه‌لسه‌فی بوونی ه���ه‌ب���ووه ،ك��ه ئ �هم �ه پ��ێ��ی ده‌وت���رێ «فه‌لسه‌فه‌لێدان – تفلسف» .به‌اڵم له كه‌یه‌وه م��رۆڤ پرسیار و وه‌اڵم��ی فه‌لسه‌فیی ت��ۆم��ار ك���ردووه؟ گومان له‌وه‌دا نییه كه یۆنانییه‌كان یه‌كه‌مین كه‌س ب��وون كه فه‌لسه‌فه و روانگه‌ی فه‌لسه‌فه‌یان تۆماركرد .له‌پرسیاره گه‌وره و گرانه‌كانه‌وه بیر و هزری مرۆڤیان وادارك��رد به تێڕامان و وردبوونه‌وه و هه‌ڵێنجان .ئه‌وان بوون بۆ یه‌كه‌مجار به پێی میتۆدێكی عه‌قاڵنی قسه‌یان له‌سه‌ر بنه‌مای بوون و گه‌ردوون ده‌ستپێكرد، به‌دوور و به‌ده‌ر له خورافات و ئه‌فسانه، هه‌وڵی ته‌فسیر و لێكدانه‌وه‌ی بوون و جیهانیان دا. قسه له‌سه‌ر ئه‌وه نییه كه چه‌نده مه‌به‌ستیان پێكاوه ،یاخود چه‌نده له‌و
كاره‌دا سه‌ركه‌وتوو بوون ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه ئه‌وان یه‌كه‌مین پزیسكیان له هۆشیاریی م��رۆڤ دا ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی بیرمه‌ندانه و هۆشمه‌ندانه پرسیار بكه‌ن و وه‌اڵمی پرسیاره‌كان بده‌نه‌وه .له‌م سه‌روبه‌نده‌دا چه‌ند فێرگه‌یه‌كی فه‌لسه‌فیی سه‌ریان ه�ه‌ڵ��دا .كه هه‌ركامیان بۆ قۆناغێك ده‌سته‌به‌ركه‌ری میتۆد و روانینێك بوو بۆ جیهان و مرۆڤ و ده‌وروبه‌ر. ئه‌وه‌ی كه ئه‌م فێرگه فه‌لسه‌فییانه له‌یه‌كرت ج��ودا ده‌ك��ات��ه‌وه ،له چه‌ند خاڵێكدا خۆی ده‌بینێته‌وه ،له‌وانه گه‌ڕان ب��ه‌دوای رازی��ب��وون و پاساوهێنانه‌وه بۆی ،قسه‌كردن له‌سه‌ر جێگیربوون یان گۆڕان له بووندا و چۆنیه‌تی لێكدانه‌وه‌ی ژیان و گۆڕانكارییه‌كان .جگه له بوونی ژماره‌یه‌ك فه‌یله‌سوفی گه‌وره و كاریگه‌ر. ئه‌مه له رووی تیۆرییه‌وه .له رووی كرده‌ییه‌وه ژیانی ئه‌و فه‌یله‌سووفانه‌ش ره‌نگدانه‌وه‌ی بیر و هزر و روانینی
ئ���هوان ب���ووه ب��ۆ ژی���ان .ه��هر بۆی ه به‌شێكی گرنگی فه‌لسه‌فه بریتییه له فه‌لسه‌فه‌ی كرده‌یی ،كه ئه‌میش بۆخۆی دابه‌ش ده‌بێت بۆ فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌خالق، فه‌لسه‌فه‌ی سیاسه‌ت و فه‌لسه‌فه‌ی خێزان. ئه‌مڕۆ هه‌رچه‌نده فه‌لسه‌فه ئه‌و شموولییه‌ته‌ی جارانی به‌سه‌ر بواره‌كانی مه‌عریفه‌ی مرۆڤایه‌تیدا نه‌ماوه ،به‌اڵم هێشتا له زۆر بواردا خاوه‌نی قسه‌یه و ده‌توانێت كاریگه‌ر بێت له‌سه‌ر ره‌وتی بیركردنه‌وه‌ی مرۆڤایه‌تی .ته‌نانه‌ت له بواره‌كانی زانسته رسوشتییه‌كاندا. ئێستاشی به‌سه‌ره‌وه بێت ،مرۆڤ بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر بوون و نرخی زانین و میتۆده‌كانی لێكۆڵینهوه ،پێویستی به بیركردنه‌وه‌ی فه‌لسه‌فییانه هه‌یه. به‌تایبه‌ت كه مرۆڤ بیه‌وێ و نه‌یه‌وێ پێویستی به‌وه هه‌یه كه بزانێت چه‌ند زانستی پێیه و چه‌ند ده‌زانێ و چه‌ند
نازانێت .ئایا شیاوه بۆی زیاتر بزانێ ل���ه‌وه‌ی ك�ه ت��ا ئێستا ده‌یزانێت؟ به‌م پێودانگه هه‌موو داهێنانێكی زانستییش بیر و هزرێكی فه‌لسه‌فی و بایه‌خیی له پشته‌وه هه‌یه و به روانگه‌یه‌كی مه‌نهه‌جیى به‌دیهاتووه. مه‌نهه‌جێك كه بۆخۆی ده‌رهاویشته‌ی لۆجیكه ،لۆجیكیش ده‌روازه‌ی�ه‌ك��ی حه‌متییه بۆ فه‌لسه‌فه. مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ل فه‌لسه‌فه ئاستی جیاوازی هه‌یه .واته مه‌رج نییه فه‌لسه‌فه ته‌نها به زمانی تایبه‌مته‌ندی فه‌یله‌سووفان بنوورسێت و ته‌نها بۆ خ��اوه‌ن بیره ب�ه‌رزه‌ك��ان قابیلی وه‌رگ��رت��ن بێت .به‌ڵكو ده‌ك��رێ به زمانی ساده‌ش قسه له‌سه‌ر پرس و بابه‌ته قووڵه‌كانی فه‌لسه‌فه بكرێت. هەفتانە د .سەباح بەرزنجى دەینووسێت.
له سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تیی ئێران سه‌عاتێك پاش ناونووسینی عەىل ئه‌كبه‌ر هاشمی ره‌فسەنجانی ،سه‌رۆك ك��ۆم��اری پێشوتری ئ��ێ�ران و سه‌رۆكی دامه‌زراوه‌ی دیاریكردنی به‌رژوه‌ندییه‌كانی ئێران ،بۆ كاندیدی سه‌رۆكایه‌تیی داهاتووی ئیران ،كه له چوارده‌ی حوزه‌یرانی داهاتوو ئه‌نجام ده‌درێت ،ئه‌نجوومه‌نی راوێژكاری (ئیسالحخوازان) كه محه‌ممه‌د خاته‌می سه‌رۆكایه‌تیی ده‌ك���ات ،پ��ێ��ش��وازی و پشتیوانیی لێكرا. بوونی ره‌فسەنجانی له ركابه‌ریی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا له ماوه‌ی پێشوو ،جێی پشتیوانی خاتەمی ب��وو ،ته‌نها چه‌ند خوله‌كێكی مابوو بۆ ته‌واوبوونی ماوه‌ی
«
سیروان محه‌ممه‌د
یاسایی تۆماركردن و دڵنیا نه‌بوون ل ه دیدی رابه‌ری بۆ خۆ كاندیدكردنی ،به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش خۆی كاندید كرد .له‌و كاته‌ی كه میدیاكان سه‌رگه‌رمی رووماڵی هه‌واڵی هاوڕێیه‌تیی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له‌گه‌ڵ ئه‌سفەندیار ره‌حیم مه‌شائی بوون، ره‌فسنجانی له وه‌زاره‌تی ناوخۆ ئاماده بوو و ناوى خۆی به ره‌سمی تۆمار كرد. له‌م نێوه‌نده‌دا و به پێی راپۆرتی وێبسایتی فه‌رمیی خاته‌می ،ئه‌نجوومه‌نی راوێژكاری ئیسالحخوازه‌كان پاش نیوه‌ڕۆی شه‌ممه به فه‌رمی و به ئاماده‌بوونی خاته‌می ،كۆبوونه‌وه‌یه‌كی گرێدا و به لێكۆڵینهوهی دوایین گۆڕانكارییه‌كانی تایبه‌ت به هه‌ڵبژاردن و ئه‌و بڕیاره‌ی رەفسەنجانی بۆ خۆ كاندیدكردن پێشوازیی
لێكرا و به بڕیارێكی به‌جێ و دروست له قه‌ڵه‌میان دا. ئ��ه‌ن��ج��ووم��ه‌ن��ی راوێ���ژك���اری���ی ئیسالحخوازه‌كان پێكدێت له ژماره‌یه‌ك له وه‌زیران و به‌رێوه‌به‌رانی پێشووی ده‌وڵه‌تی خاته‌می ،كه زۆربه‌یان له رێكخراوی بارانی سه‌ر به خاته‌می كۆبوونه‌ته‌وه و هاوكاری ده‌كه‌ن .ژماره‌یه‌كی تر له‌و وه‌زیرانه‌ی كه له ده‌وڵه‌تی پێشووتری ره‌فسەنجانی له ماوه‌ی سااڵنی ،1997 - 1989بوونیان هەبوو ،ئه‌ندامن له‌م رێكخراوه. به‌پێی ئ �هم راپ��ۆرت��ه ،ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی راوێ��ژك��اری راگه‌یاندنی كاندیدبوونی ره‌فسەنجانی به هه‌نگاوێكی فیداكارانه و هه‌لێكی میللی و فره‌الیه‌ن وه‌س��ف ك �راوه و ئاماده‌یی كه‌سایه‌تی
و گرووپه‌كانی ئیسالحخوازه‌كان بۆ ی پارێزگاری و پشتیوانیی هه‌مه‌الیه‌نه لێكه‌وتووه‌ته‌وه. ئه‌نجوومه‌نی راوێژكاری داوای له هه‌موو ئه‌ندامانی ك��ردووه ،ب �ه‌ده‌ر له په‌یوه‌ندیی الیه‌نگرانه ،به هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ ستافی هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی ره‌فسەنجانی ت��وان��ا و هێزی خۆیان بۆ دروستكردنی رووداوێ��ك��ی گرنگ و به‌گژاچوونه‌وه‌ی قه‌یران و كێشه‌كانی واڵت بخه‌نه گه‌ڕ. ب���ه‌ش���داری���ی دره‌ن���گ���وه‌خ���ت���ی ره‌فسەنجانی و خۆ تۆماركردن ،بێگومان كاریگه‌ریی له‌سه‌ر كاندیداكانی تریش ده‌بێت ،چونكه زۆرێك له كاندیداكانی ئ��ی��س�لاح��خ��وازه‌ك��ان رای��ان��گ �هی��ان��دووه
كه له‌گه‌ڵ ئاماده‌یی ره‌فسنجانی ل ه مه‌یدانی هه‌ڵبژاردن ،ئه‌وان له پرۆسه‌كه ده‌كشێنه‌وه. پێویسته بووترێت عه‌لی ئه‌كبه‌ر هاشمی ره‌فسەنجانی ،له‌دایكبووی ساڵی 1934ى ش��اری ره‌فسەنجانی باشووری خۆرهه‌اڵتی ئێرانه .خوێندنی ئایینیی ته‌واو ك��ردووه ،له ساڵی 1980 1989سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی شورایئیسالمی (په‌رله‌مان) ب��ووه ،له ماوه‌ی سااڵنی 1997 - 1989بۆ م��اوه‌ی دوو خول سه‌رۆكایه‌تیی كۆماری ئیسالمیی ئێرانی ك��ردووه .له ئێستادا به‌هێزترین كاندیدی ئیسالحخوازه‌كانه بۆ هه‌ڵژاردنی سه‌رۆكایه‌تیی ئێران كه بڕیاره مانگی حوزه‌یرانی داهاتوو به‌ڕێوه‌بچێت.
زۆرێك ل ه كاندیداكانی ئیسالحخوازه‌كان رایانگه‌یاندوو‌ه ك ه له‌گه‌ڵ ئاماده‌یی ره‌فسەنجانی ل ه مه‌یدانی هه‌ڵبژاردن، ئه‌وان ل ه پرۆسه‌ك ه ده‌كشێنه‌وه
ده‌سه‌اڵت داوای گردبوونهوه و خۆپیشاندان ده‌كات
مودریك عه‌لی عارف قسه‌یه‌كی باو و سواو هه‌ی ه كه زۆر جار ده‌سه‌اڵت وه‌ك پاساوێك ده‌یهێنێته‌وه بۆ پینه‌كردنی كه‌موكورتی و شاردنه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵییه‌كانی ،یاخود بۆ شه‌رعییه‌تدان ب�ه م��ان �ه‌وه و درێ��ژك��ردن �ه‌وه‌ی م��اوه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی و خۆ به هه‌مووشت زانین و ئه‌وانی تر به‌هیچزانین ،بۆ ئه‌وه‌ی خولێك زیاتر ،یان چه‌ند مانگ و ساڵێك زیاتر له‌سه‌ر كورسیی ده‌سه‌اڵتدارێتی و له‌ناو ئۆتۆمبێل و كۆشكه جام ڕەشه‌كانی ئیداره‌ی فاشیلی واڵتدا مبێنێته‌وه ،چێژ له‌و پێگه و سامان و
تیك ه چه‌وره ببات ك ه چنگی كه‌وتووه .ئه‌و پاساو ه سواوه‌ش ئه‌وه‌یه كه ده‌ڵێت «من به ده‌نگ و پشتیوانیی جه‌ماوه‌ر هاتوومه‌ته سه‌ر ئه‌م كورسیی ده‌س�ه‌اڵت�ه ،له‌خۆوه نه‌هاتووم» .ئیدی واده‌زانێ ئه‌م ده‌نگدان و پشتگیرییه‌ی هاوواڵتیان ل ه پرۆسه‌یه‌كی هه‌ڵبژاردن و ده‌نگدانێكی ڕاب��وردوودا ب��ۆی ،ئه‌و مافه ن��اڕەوای �هی ده‌دات��ێ كه چ��ۆن و ب � ه چ ش��ێ��وازێ��ك ویستی بهو شێوه‌یه ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی به‌كاربهێنێ .بیری چووه‌ته‌وه یان له‌بیری خۆی ده‌باته‌وه، به‌شێك له‌و ده‌نگه‌ی كه هێناویه‌تی ،به «زۆر ،زێڕ ،ته‌زویر» بووه و ده‌ك��رێ به ویژدان كڕین و هه‌ڕەشه و ته‌ماع خستنه به‌ر هاوواڵتیان بووبێت ،نه‌ك به مافی ڕەوای خۆی. بۆیه پێویست ه ده‌س�ه‌اڵت و هه‌موو ئ �هوان �هی ك�ه ب�ه ده‌ن��گ��ی ه��اوواڵت��ی��ان چوونه‌ت ه سه‌ر كورسیی ده‌س�ه‌اڵت ،باش ئه‌وه‌یان له‌بیر بێت كه چ به‌ڵێنێكیان به هاوواڵتیان داو ه و وتوویانە چی ده‌كه‌ن بۆ گه‌ل و نیشتیامنه‌كه‌یان؟ له‌بیریان
بێت كه پێویست ه خزمه‌تی نیشتیامن و جه‌ماوه‌ر بكه‌ن و ئاگایان له خه‌م و خه‌ون و خواسته‌كانیان بێت. ده‌س���ه‌اڵت���داران ده‌ب��ێ ب��اش ئ�ه‌وه ب�زان��ن ه��اوواڵت��ی��ان ب��ۆ ئ��ه‌وه ده‌نگیان پێنه‌داون كه ببنه سه‌رمایه‌دار و بازرگان به‌سه‌ر س�ه‌روه‌ت و سامانی ئه‌م گه‌ل و نیشتیامنه‌وه و خه‌ریكی خۆشگوزه‌رانی و ڕاب����واردن و گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی و س��ت�هم و چه‌وساندنه‌وه‌یان بن ،بۆ ئه‌وه ده‌نگیان پێنه‌داون ئه‌وان ببنه پله یه‌ك و خه‌ڵكیش ببنه پله دوو و سێ و چ��وار ،بۆ ئه‌وه ده‌نگیان پێنه‌داون ئه‌وان له‌سه‌رو یاسا و ده‌س��ت��ووره‌وه بن و یاساش كوته‌كێك بێت بۆ چه‌وساندنه‌وه و بێده‌نگكردنی نه‌یاره‌كانیان و خه‌ڵكی بێده‌سه‌اڵت ،بۆ ئه‌وه ده‌نگیان پێنه‌داون كه هه‌رچی ماڵ و سامان و پێگه و شوێنی گرنگ هه‌یه بۆ خۆیانی قۆرخ بكه‌ن و هاوواڵتیش بۆی نه‌بێ ناڕەزایه‌تی ده‌ربڕێ. ئ �ه‌وه‌ی كه ئێستا له ده‌سه‌اڵته‌وه ده‌یبینین ،له گه‌نده‌ڵی و كه‌موكورتی
و بێباكی و خه‌مساردی و قۆرخكاری، به‌دڵنیاییه‌و ه ك ه ڕۆژێك په‌تی ده‌سه‌اڵت ده‌پسێنێ و كورسییه‌كه‌ی مۆله‌ق و له‌رزۆك ده‌كات ،هه‌موو ئه‌وانه‌ی له‌پشتی په‌رده‌وه ئه‌نجام دراون ،ئاشكرا ده‌بن .بۆیه ئه‌گه‌ر بهو شێوه‌یه جه‌ماوه‌ر فه‌رامۆش بكات و هه‌ر له خه‌می به‌رته‌سكی ئایدۆلۆژی و حیزبی و بنه‌ماڵه‌یی خۆیدا بێت ،وابزانێت ئه‌گه‌ر ئه‌و نه‌بێت دونیا ده‌ڕووخێ و كه‌س توانای ئیداره‌كردنی واڵتی نییه ،دڵنیا بێت كه بهو شێوه‌یه نییه و ڕۆژێك هه‌ر له‌سه‌ر سندوقه‌كانی ده‌نگدان ئه‌و متامنه‌یه‌ی لێوه‌رده‌گیرێته‌وه و سپارده‌ك ه ده‌درێته كه‌سی دیكه و جه‌ماوه‌ر هێزی كاریگه‌ر و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی خۆی نیشان ده‌دات. ئه‌وه نه‌ك هه‌ر سته‌م و بێباكی و خه‌مساردییه ده‌ره�ه‌ق به جه‌ماوه‌ر كه ده‌سه‌اڵت گو ێ به داخوازی و مافه‌كانیان نادات و بۆخۆشی تا ته‌وقی سه‌ری له‌ناو گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تیدا چه‌قیوه ،به‌ڵكو ئه‌وه ب ه ته‌ور و پاچ به‌ربووه‌ته قاچه‌كانی ئه‌و كورسییه‌ی كه له‌سه‌ری دانیشتووه و
گڕ به‌رده‌داته ئه‌و ماڵ و سه‌رمایه و كۆشك و ته‌الره‌ی كه تیایدا دانیشتووه.دڵنیا بێت ل �ه‌وه‌ی كه ڕۆژێ��ك بێده‌نگی ده‌شكێت و ڕقی هاوواڵتی بگاته ترۆپك و له‌وه زیاتر ته‌حه‌مولی نه‌مێن ێ و په‌نا بباته به‌ر ڕێگه‌چاره‌كانی دیكه. له‌ڕاستیدا ئه‌م گه‌نده‌ڵی و قۆرخكاری و سته‌م و چه‌وساندنه‌وه‌یه‌ی ده‌سه‌اڵت ب هرامبه‌ر جه‌ماوه‌ر ،مۆڵه‌تی ناڕاسته‌وخۆی ده‌س �ه‌اڵت �ه بۆ ه��اوواڵت��ی��ان كه هه‌سنت ب ه ڕێگه‌چاره و شێوازه‌كانی دیكه‌ی داواكردنی ماف و پێداویستییه‌كانیان. باشرتین و یاساییرتین و مه‌ده‌نیرتین ڕێگه و شێوازیش گردبوونهوه و خۆپیشاندانه، ك �ه‌واب��وو ده‌س���ه‌اڵت بێ ئ��ه‌وه‌ی بزانێ مۆڵه‌تی ت��ه‌واو فه‌رمیی ب ه جه‌ماوه‌ر داو ه كه خۆپیشاندان و گردبوونهوه ساز بكه‌ن و دروشمی ناڕەزایه‌تی دژی ئه‌و به‌رزبكه‌نه‌وه ،شۆڕشی سپی به‌رپا بكه‌ن، ب ه سندوقه‌كانی ده‌نگدان داوای ماف و پێداویستییه‌كانیان بكه‌ن. كاتێك ده‌سه‌اڵت قسه‌ی زۆر و كاری
كه‌م ،به‌ڵێنی زۆر و بۆر و جێبه‌جێكردنیان پشتگو ێ بخات و نه‌یانباته سه‌ر ،ئیدی ئه‌مه‌ش واته دروستبوونی بۆشاییه‌كی گ �ه‌وره و فراوانی مه‌ترسیدار له‌نێوان ه��اوواڵت��ی و ده‌س �ه‌اڵت��دا ،وات �ه نه‌مانی متامن ه و باوه‌ڕ به ڕاستگۆیی ده‌سه‌اڵت. بۆیه خه‌ڵك ناچار ده‌ب ێ په‌نا بباته به‌ر ده‌ربڕینی ناڕەزایه‌تی و زه‌قكردنه‌وه‌ی كه‌موكورتییه‌كان و نیشاندان و ده‌رخستنی ڕوو ه ن��اش��ی��ری��ن�ه‌ك�هی ده‌س����ه‌اڵت و فه‌رامۆشكردنی ئه‌و كاره باشه كه‌مانه‌ی كه ئه‌نجامی داون ،كه ئه‌ركی بووه ئه‌نجامیان بدات ،نه‌ك منه‌ت بكات به‌سه‌ر هاوواڵتیاندا. ده‌سه‌اڵت ئه‌گه‌ر ده‌یه‌وێ مبێنێته‌وه و ته‌مه‌نی فه‌رمانڕەوایی خۆی درێژبكاته‌وه و ج �هم��اوه‌ر نه‌ڕژێته س �هر ش�ه‌ق��ام و هاواری ناڕەزایی به‌رز نه‌كاته‌وه ،پێویسته خزمه‌تگوزرای بكات و به‌ڵێنه‌كانی بباته سه‌ر و ئه‌و بۆشایی ه زۆره‌ی كه دروست ب��ووه له نێوان خ��ۆی و هاوواڵتیاندا، نه‌یهێڵێ ،یان كه‌می بكاته‌وه.
12 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/ 14ساڵی یەکەم
وازهێنانی ئیسالمیه‌كان
ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی له جۆرج واشنتنه‌و‌ه بۆ مه‌سعوود بارزانی‌و دوو نه‌ریتی جیاواز
عه‌لی سیرینی پاش ئه‌زموونێكی دوور و درێژی كوردستان و واڵتانی ده‌وروبه‌ر ،ئێستا مبانه‌وێ یان نا ،ئیسالمیه‌كان پێیانخۆش بێت یان نا ،كاروانیان گه‌یشتووه‌ته خاڵێك ك ه وازهێنانیان ل ه كاری حزبایه‌تی خزمه‌تێكی گه‌وره‌ی ه ب ه ئیسالم و ئنجا به كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌تیش .ئه‌م وتار‌ه باس ل ه مه‌سه‌له‌ی عه‌ملانیه‌ت و ئایین ناكات، به‌ڵكو زۆر ب ه ڕوونی باسی پڕۆسه‌یه‌كی سه‌رنه‌كه‌وتووی حزبایه‌تی ده‌كات، ك ه به‌ناوی ئیسالمه‌و ه خۆی په‌خش كردووه‌ته‌وه .شه‌رت نیی ه ئیسالمیه‌كان قه‌ناعه‌ت بێنن ك ه وازهێنانیان ل ه كاری حزبایه‌تی شتێكی به‌سوده .به‌اڵم خۆ گه‌ر ئ هوانیش واز نه‌هێنن ،ئ هوا خه‌ڵك به‌رد هوام واز ل ه حزبه‌كانی ئ هوان ده‌هێنێ. ئه‌مه‌ش دیسانه‌و ه باسكردن نیی ه له هاتن ه ناو ئایین و وازهێنان .چونك ه هیچ مه‌رجێكی مسوڵامنبوون په‌یوه‌ست نییه ب ه پابه‌ندبوونیی مرۆڤ ب ه حزبێكی ئیسالمییه‌وه. سیاسه‌ت پرۆسه‌یه‌ك نیی ه بڵێیت تا ڕۆژی قیامه‌ت هه‌ر خه‌ریكی ده‌بم .تۆ وه‌ك مرۆڤ ،وه‌ك كۆمه‌ڵێك یان حزبێك، جوگرافیایه‌كی دیاریكراوت هه‌یه ،كاتێكی دیاریكراو و چه‌ند ئامانجێكی دوور و نزیكیش .بۆ منون ه ئیسالمیه‌كان ئامانجێكی دووریان گ هڕاندنه‌وه‌ی خه‌الفه‌تی ئیسالمه. ئه‌مه‌یان ب ه كاری حزبایه‌تی ناكرێت كه ئه‌مڕۆ ئیسالمیه‌كان ئادای ده‌كه‌ن .ئامانجه نزیكه‌كانیش ،وه‌ك به‌رپاكردنی عه‌داله‌ت و ڕێگرتن ل ه گه‌نده‌ڵیی و زوڵم ،هیچی نه‌هاتووه‌ت ه دی تا پشامن ب ه ئیسالمیه‌كان خۆش بكه‌ین بڵێین مافی زه‌وتكراومان ده‌گه‌ڕێننه‌و ه و وه‌ك درێشه‌ش مستی زاڵم ،بۆ ناو ده‌می میلله‌ت ،ده‌وه‌ستێنن. هیچ له‌مان ه نه‌هاتووه‌ت ه دی .تا ئێستا له‌و 22ساڵه‌ی ئه‌زموونی كوردستان پێیدا تێپه‌ڕیوه ،ئیسالمیه‌كان ل ه جیاتی به‌ره‌و پێشچوون بۆ دواو ه گ هڕاونه‌ته‌وه .نه‌ك نه‌یانتوانیو ه چاره‌سه‌ری گه‌نده‌ڵیی بكه‌ن، یان زوڵمی ده‌سه‌اڵت بوه‌ستێنن ،به‌ڵكو توانای به‌رگریان ل ه خۆیان نییه‌و به‌رد هوام شه‌كوای مه‌زڵومیه‌تی خۆیان ب ه گوێی میلله‌تدا ده‌چرپێنن .مه‌سه‌له‌ی په‌رمینه‌وه و ده‌ستكورتیشیان ئه‌و ه ل ه الیه‌كی تر ،كه هه‌میش ه وه‌ك هه‌ژار و په‌ككه‌وت ه خۆیان نیشان ده‌ده‌ن. مه‌به‌ستامن گومانكردن نیی ه له ڕاستگۆیی ئیسالمیه‌كان ،به‌ڵكو وروژاندنی پرسیاره :گه‌ر ئێو ه ده‌ستكورت و هه‌ژار و مه‌زڵومن ،ئه‌ی ده‌كرێ بزانین ئێو ه بوونتان ل ه نێو كایه‌ی سیاسه‌ت چییه؟ بوونتان له پ هرله‌مان واتای چییه؟ هه‌بوونی حزبی سیاسیی بۆ چ ئامانجێك ه ل ه كاتێكدا 22 ساڵ ه كار و ئاكامتان گه‌ر بۆ دواو ه گ هڕانه‌وه نه‌بووبێ ،ئ هوا دووباره‌بوونه‌وه‌یه‌كی بێزاركه‌ر بووه .به‌اڵم خۆ كه‌س گومانی نییه ،تا ئێستا ئیسالمیه‌كان په‌كیان كه‌وتووه له‌وه‌ی ڕیزه‌كانی خۆیان ڕێكخه‌ن و بتوانن له‌گه‌ڵ یه‌ك ته‌با بن .حزب و گروپه‌كانیان به‌رد هوام نا ته‌با و نه‌یارن .خۆ زۆربوونی حزب و گروپیش ده‌الله‌تی ئه‌وه‌ی ه كه ناتوانن به‌یه‌كه‌و ه هه‌ڵكه‌ن .كه‌چی له سیاسه‌تدا ب ه وه‌اڵمی گشتیی و نا ڕوون وه‌اڵمی پرسیاری خه‌ڵك ده‌ده‌نه‌وه. پرسیارگه‌لێكی وه‌ك «چاره‌سه‌رتان چییه بۆ كێشه‌ی میلله‌ت»؟ وه‌اڵمی هه‌میشه حازریان« :ئیسالم چاره‌سه‌ری هه‌موو گیروگرفتێكه« .ئێ خۆ ساده‌ترین عه‌قڵ ده‌ڵێ ئه‌ی بۆ چاره‌سه‌ری نێوان خۆتانی پێناكه‌ن؟ ئه‌م ه به‌ڵگه‌ی ه ك ه ئ هوان له نێو جوغزی ته‌مبه‌ڵیی و گوێ پێنه‌دان پاڵكه‌وتوون.
birura_bayan@yahoo.com
فازڵ قه‌ره‌داغی ئ���هم ڕۆژان�����ه م��ش��ت��وم��ڕ ل �ه‌س �هر خۆپااڵوتنه‌وه‌ی مه‌سعوود ب��ارزان��ی بۆ سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم بۆ جارێكی تر ،جاری سێیه‌م یان دووه‌م ،هه‌ر الیه‌ك و حسابێك ده‌كات. قسه‌ك ه له‌سه‌ر یاساكه‌ی په‌رله‌مانه كه خۆپااڵوتن نابێت بۆ دوو ماوه له‌سه‌ر یه‌ك بێت .بارزانی و پارتییه‌كه‌ی ده‌یانه‌وێت ئه‌م جاره‌ی تریش بێت ،یه‌كێتیش ،وه‌ك بڕیاربه‌ده‌ستان نه‌ك وه‌ك بنكه ،چووەته ڕیزه‌وه ،ئه‌ویش له‌به‌ر مانه‌وه‌ی تاڵه‌بانی وه‌ك سه‌رۆكی عێراق ،واته یه‌ك ب ه یه‌ك. هه‌رچه‌نده سه‌رۆكی عێراق له حاڵێكی ب��اش نییه و ل �ه‌س �هر قه‌ڕەوێڵه‌یه‌كی نه‌خۆشخانه‌یه‌كی ئ �ه‌ورووپ��ای �ه ،به‌اڵم سه‌رۆكی هه‌رێم ته‌ندروستیی باش ه و نه‌ك ته‌نها ده‌توانێت هاتوچۆ بكات و حوكم بكات ،به‌ڵكو ده‌توانێت ب ه حه‌زی خۆی قه‌یرانی نوێ دروس��ت بکات و لێدوانی پڕ كێشه بدات .به‌كورتی ،نه‌خۆشه‌كه‌ی یه‌كێتی به‌رامبه‌ر له‌شساغه‌كه‌ی پارتی. كوردستانیش ل��ه‌دوای ڕاپه‌ڕینه‌وه هه‌ر وا ڕۆی��ش��ت��ووه ،ی��ه‌ك ب �ه ی��ه‌ك ،له‌گه‌ڵ ته‌رازووبازیی جاروبار. خۆپااڵوتنی بارزانی بۆ جاری سێیه‌م، كه الی ئه‌و جاری دووه‌م �ه ،الی ئێمه‌ی ڕەخنه‌گرانیش له بارزانی ،یه‌ك هم و دووه‌م و سێیه‌م فه‌رقیان نییه ،جۆرج واشنتنی بیر خستمه‌وه .واشننت له‌ناو باوكانی دام �ه‌زرێ��ن �ه‌ری ئه‌مه‌ریكا دیارترینیان ب��وو .واش��ن�تن س �ه‌رك��رده‌ی ئ �هو سوپایه ب��وو كه سیانزه ویالیه‌ته‌كه‌ی ئه‌وسای ئه‌مه‌ریكا پێكیانهێنا ب��ۆ به‌رپاكردنی
جه‌نگی سه‌ربه‌خۆبوون له به‌ریتانیا، واته واشنتنیش ،خۆمان وته‌نی ،خه‌باتی شاخی ه�ه‌ب��ووه .واشننت سه‌رۆكی ئه‌و كۆنگره‌یه بوو كه ده‌ستووری ئه‌مه‌ریكای دان���ا ،ئ �هو ده‌س��ت��ووره‌ی ك�ه كتێبه‌كان ل�ه‌ب��اره‌ی ئه‌مه‌ریكاو ه ده‌ڵێن هێنده‌ی ت �ه‌ورات و ئینجیل الی ئه‌مه‌ریكییه‌كان پ��ی��رۆزه .دوای سه‌ربه‌خۆبوونیش و له یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردن ،بووه یه‌كه‌م سه‌رۆكی كۆماری تازه په‌یدابووی ئه‌مه‌ریكا و تاكه سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكای ه كه سه‌د ل ه سه‌دی ده‌نگه‌كانی ده‌ستكه‌وتبێت .خۆشی به خزمه‌تكاری جه‌ماوه‌ر د هزانی ،له‌به‌رئه‌وه و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بۆ خۆی ده‌وڵه‌مه‌ند بوو، ئه‌و مووچه‌یه‌ی قبووڵ نه‌كرد كه كۆنگرێس دیاریی كردبوو ،كه سااڵنه بیستوپێنج هه‌زار دۆالر بوو و بۆ ئەو كاته بڕێكی زۆر گه‌وره بوو ،به‌اڵم كۆنگرێسی زۆر له‌سه‌ری ڕۆیشت ،ئه‌ویش به‌ناچاری وه‌ریگرت بۆ ئ �ه‌وه‌ی له دواڕۆژ به‌هۆی نه‌بوونی مووچه‌یه‌كی گونجاوه‌وه ،سه‌رۆكایه‌تی نه‌بێته پۆستی كه‌سانی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌ته‌نیا. واشننت بۆ دوو جار خۆی پااڵوت و سه‌ركه‌وت ،باوه‌ڕیش ناكه‌م كه‌س گومانی له سه‌ركه‌وتنی ج��اری سێیه‌می ده‌ب��وو، به‌اڵم به باشرتی زانیبوو خۆی نه‌پاڵێوێت بۆ ئه‌وه‌ی ماوه‌ی دوورودرێژی سه‌رۆكایه‌تی نه‌بێته ن�ه‌ری��ت .خۆنه‌پااڵوتنی واشننت پاراستنی به‌هاكانی ئازادیی گه‌ل و نیزامی كۆماری بوو ،چونك ه ماوه‌ی دوورودرێژی سه‌رۆكه‌كان مه‌ترسیی له‌سه‌ر نیزامی كۆماریی ڕاسته‌قین ه هه‌یه. ك��اره‌ك �هی واشننت ب��ووه نه‌ریت و سه‌رۆكه‌كانی دوای��ی ،به ح�ه‌زی خۆیان یان به ناچاری ،چاویان لێ كردبوو .چوار
سه‌رۆكیش ب�ه پ��اس��اوی ئ���ه‌وه‌ی ج��اری سێیه‌می سه‌رۆكایه‌تی دژ به ده‌ستوور نییه، ئه‌گه‌رچی دژ ب ه نه‌ریته ،هه‌وڵی خۆیانیان دا ،به‌اڵم سه‌ركه‌وتنیان به‌ده‌ست نه‌هێنا بۆ ئه‌وه‌ی ببنه پاڵێوراوی حزبه‌كه‌یان. ئه‌مه تا كاتی فرانكلین رووزه‌ڤێلت بوو كه ساڵی 1940جاری سێیه‌می خۆی تاقیكرده‌وه ،دوای ئه‌وه‌ش بۆ جاری چواره‌م و دیسان ده‌رچووه‌وه و له ساڵی یه‌كه‌می ئه‌و ماوه چواره‌مه مرد ،بهو جۆره له ساڵی 1933تا 1945سه‌رۆك بوو .دوو ساڵ دوای مردنی ڕووزه‌ڤێلت ،كۆنگرێس پ��رۆژەی هه‌مواركردنێكی ده‌ستووری په‌سه‌ندكرد و له ساڵی 1951به‌شی ه��ه‌ره زۆری ویالیه‌ته‌كان په‌سه‌ندیان كرد ،ئیرت ئه‌وه بوو به هه‌مواركردنی ژماری 22ی ده‌ستوور كه س �ه‌رۆك ته‌نها دوو ج��ار ب��ۆی هه‌یه سه‌رۆكایه‌تی بكات. ڕووزه‌ڤێلت كه ئاوا دژ به نه‌ریته‌كه وه‌ستا و سه‌ركه‌وتوو ب��وو ،سه‌رۆكێكی ئاسایی ن �ه‌ب��وو ،ی�ه‌ك�هم و گه‌وره‌ترین كاریشی ئه‌وه بوو له كاتی یه‌كه‌م ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ئه‌مه‌ریكا چه‌ند ساڵێك بوو تووشی قه‌یرانێكی زۆر گه‌وره بووبوو كه ساڵی 1929ده‌ستی پێكردبوو، ئابووریی ئه‌مه‌ریكا داته‌پینی وای به‌خۆوه نه‌دیبوو ،به‌اڵم ئه‌و توانی واڵت بۆ چه‌ند ساڵێك له‌و دۆخه سه‌خته به‌رێته ده‌ره‌وه ب�هو به‌رنامه‌یه‌ی خ��ۆی كه ن��اوی نابوو رێككه‌وتنی نوێ. ل ه كوردستان حاڵ پێچه‌وانه‌یه ،نه‌ك ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی بارزانی ك ه ده‌یه‌وێت بۆ جاری سێیه‌م ده‌ربچێته‌وه سه‌رۆكێكی نائاسایی نییه و هیچ قه‌یرانێكی چاره‌سه‌ر ن �ه‌ك��ردووه ،بگره چه‌ند قه‌یرانێكیشی
نابینین بارزانی له سه‌دان ملیۆن دۆالر بپرسێته‌وه كه وه‌كو خێو ده‌رده‌كه‌ون و له‌پڕ دیارنامێنن
دروست كردووه و بێده‌نگ ه له كێشه‌كانی تر (هه‌ڵبه‌ت مه‌گه‌ر نه‌هێشتنی جامی ڕەش��ی سه‌یار ه كه یه‌كه‌م و دوایه‌مین هه‌نگاوی بوو بۆ چاكسازی) ..به‌ڵێ نه‌ك ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه ،به‌ڵكو له‌به‌ر هۆیه‌كی فراوانرت له‌وه ،ئه‌ویش كه جاری سێیه‌م نه له دوور‌و نه له نزیك په‌یوه‌ندیی به نه‌ریته‌وه نییه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی نه‌ریتی باو ئه‌وه‌یه كه له به‌عسه‌وه ماوه و حوكمی هه‌تاهه‌تایه، له‌جیاتی نه‌ریتێكیش دژ به فه‌رمانڕەوایی هه‌تاهه‌تایی بێت ،یاسایه‌ك له په‌رله‌مان ده‌رچووه ،په‌رله‌مانێك داوای ڕێز له خه‌ڵك ده‌ك��ات ،ب �ه‌اڵم وه‌ك��و پێویست ده‌ستی ناكه‌وێت ،چونكه وه‌كو پێویست كاری بۆ نه‌كردووه .یه‌ك له منوونه‌كانی له‌ده‌ستدانی ڕێز ئه‌وه‌یه خه‌ته‌ره‌ی نه‌فس‌و پالنی مێشك و حه‌زی دڵ به په‌رله‌مانیان وتووه خۆی ده‌ستكاریی ئه‌و یاسایه‌ی خۆی بكات كه هه‌نگاوێك بوو بۆ ڕێگری ل ه فه‌رمانڕەوایی هه‌تاهه‌تایی ،بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ستكاریكردنه‌كه ئه‌مجار ه رێگری بێت له تانه‌دانی ئێستا و دواڕۆژ له نیازه‌كه‌ی بارزانی .گرنگیش نییه پاش ئه‌مه ئه‌گه‌ر نه‌ریتی فه‌رمانڕەوایی هه‌تاهه‌تایی سه‌قامگیرتر بكرێت، حه‌زیشامن لێی نه‌بێت‌و پاڵێوراوی دواڕۆژ دڵامن نه‌یخوازێت ،په‌رله‌مان هی خۆمان هو یاساكه ده‌گه‌ڕێنینه‌وه دۆخی جارانی. ئه‌مه‌ریكای كاتی ڕووزه‌ڤێلت و تا ئێستا ،له فه‌رمانڕەوای هه‌تاهه‌تا نه‌ده‌ترسا، چونكه ده‌زگاكانی تری غه‌یری سه‌رۆكایه‌تی، هه‌روه‌ها ڕایگشتی ،ئه‌وه‌نده به‌هێز بوون نه‌هێڵن ئه‌و ه به ئاسانی تێپه‌ڕێت ،له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ش به‌پێویستیان زان��ی حسابێك بۆ دواڕۆژ بكه‌ن .ب �ه‌اڵم الی ئێمه ئاساییه هه‌مان ده‌موچاو ببیرنێت .خه‌ڵكانیش هه‌ن هه‌بوونی ده‌موچاوی نه‌مر به پێویست ده‌زانن و كۆتوبه‌نده‌كانی مه‌چه‌كیان به خه‌اڵت‌و بازنه‌ی زێڕین ده‌زانن. واشننت پێشه‌نگێكی ب��اش ب��وو بۆ ئه‌مه‌ریكا و به‌های ب��ه‌رزی ب �هو واڵته به‌خشی ،به‌اڵم بازرانی ڕەنگه نەزانێت ك�ه ب �هو خواسته‌ی خ��ۆی پێشه‌نگێكی خ �راپ ده‌بێت ،له‌به‌ر چ��وار ساڵی تری فه‌رمانڕەوایی منوونه‌یه‌ك بۆ یاریكردن به
په‌رله‌مان و یاساكانی پێشكه‌ش ده‌كات. ئه‌گه‌ر قسه‌ش له‌سه‌ر ئه‌مه نه‌كرێت، خۆشبه‌ختانه‌ش كراوه ،سبه‌ی كه‌سێكی تر شوێنی ئه‌و منوونه‌ی ه ده‌كه‌وێت و ده‌ڵێت: بارزانی كردی‌و قسه‌تان نه‌كرد. مافی ڕەوای خه‌ڵكه ئه‌گه‌ر بڵێن هه‌موو به‌راوردییه‌كی نێوان بارزانی و واشننت جیاوازییه‌كامن پێ ده‌ڵێت :واشننت به سوپای واڵت�ه‌ك�هی خ��ۆی داگیركه‌ری به‌ریتانیی به‌زاند ،به‌اڵم بارزانی و هه‌موو سه‌ركرده‌كانی تر ل ه الچوونی س �ه‌ددام بێهیوا بوون و هه‌ڵه كوشنده‌كه‌ی گرتنی كوێت ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی هێنایه به‌رده‌میان. واشننت پاش ئازادكردنی گه‌ل به شۆڕشی چ�ه‌ك��دار نه‌ریتێك بۆ ئ��ازادی��ی گ�ه‌ل له ده‌ستی سه‌رۆكێكی به‌ته‌ماع دامه‌زراند. كه‌سێكیش چاوی له سه‌رۆكایه‌تی بۆ خۆی نه‌بێت به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌گه‌ر بارودۆخیش گ��ون��ج��او ب��ێ��ت ،بیر ل �ه دام �ه‌زران��دن��ی فه‌رمانڕەوایی بنه‌ماڵه‌كه‌ی ناكاته‌وه .ئینجا به‌زۆری كۆنگرێس مووچه‌كه‌ی قبووڵ كرد، به‌اڵم نابینین بارزانی له س�ه‌دان ملیۆن دۆالر بپرسێته‌وه كه وه‌كو خێو ده‌رده‌كه‌ون و له‌پڕ دیارنامێنن. له كۆتایی هه‌موو به‌راوردییه‌كانیش خه‌ڵك هه‌روه‌ها مافی ئه‌وه‌شیان هه‌یه بپرسن :ئه‌گه‌ر سه‌ركه‌وتوویی سه‌رۆكێك م��اف��ی ئ���ه‌وه‌ی ن��ه‌دات��ێ ی��اس��ای �ه‌ك بۆ بهرژەوهندیی خۆی ده‌ستكاری بكات ،ئه‌ی چۆن ڕەوا ده‌بێت یاسایه‌ك ده‌ستكاری بكرێت بۆ ب�ه‌رژەوه‌ن��دی��ی سه‌رۆكێك و حزبه‌كه‌ی‌و بنه‌ماڵه‌كه‌ی ،له‌و كاته‌ی كه‌س ناتوانێت یه‌ك ده‌ستكه‌وتی گه‌وره‌یامن پێ بڵێت كه ب ه كه‌سی تر نه‌كراوه ،یان بیسه‌ملێنێت كورد پیاوی نییه جێگه‌ی ئه‌و بگرێته‌وه؟ ئ��ێ��س��ت��اش م��ه‌س��ع��وود ب���ارزان���ی له‌به‌رده‌می دووڕیانێكه بۆ مێژووی خۆی: یان ده‌ست بكات به دامه‌زراندنی چه‌ند نه‌ریتێكی باش كه ببنه منوونه بۆ نه‌وه‌كانی داهاتوو ،یانیش پێچه‌وانه‌كه‌ی بكات و خۆی بكاته بابه‌تی ڕەخنه‌ی ئه‌و نه‌وانه و پاساو بخاته ده‌ستی سیاسه‌مته‌داره الره‌كانی دواڕۆژ.
هـه‌ڵـبـژاردن‌و پـایـز ئاسۆ حسێن س���ه‌رۆك���ی ه��ه‌رێ��م واده‌ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان و سه‌رۆكی هه‌رێمی دی��اری كرد. ئه‌مه سه‌ردێڕ و مانشێتی زۆرێك له ته‌له‌فزیۆن و رادی��ۆ و سایت و رۆژنامه‌كان بوو ،ب ه جۆرێك وا هه‌ست پێده‌كرا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی یه‌كه‌مجار بێت هه‌ڵبژاردن به‌خۆیه‌وه ببینێت، بێ ئاگا له‌وه‌ی نه‌ك هه‌ر په‌له‌ی نه‌كرد
له دیاریكردنی واده‌ی هه‌ڵبژاردن ،به‌ڵكو دره‌نگیش بڕیاری له‌سه‌ر دا .به‌شێكی چاودێرانیش بۆ فشاری ئۆپۆزسیۆنی ده‌گ �ه‌ڕێ��ن��ن �ه‌وه ،ئ�ه‌گ�ه‌رن��ا ب �ه ده‌ردی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ده‌چ��وو ،كه م��اوه‌ی 8ساڵه نه‌توانراوه وادده‌ی��ه‌ك دابرنێت بۆ هه‌ڵبژاردنیان. ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌و ه بۆ هه‌ڵبژاردنی رابردووی سه‌رۆكی هه‌رێم و په‌رله‌مانی كوردستان كه له 2009/7/25ئه‌نجامدرا، ده‌ب��وو س��ه‌رۆك واده‌ی �ه‌ك��ی نزیك له‌و مێژووه‌ی دانایه ،نه‌ك دوو مانگ دواتر له واد ه هه‌ڵبژاردنی رابردوو هه‌ڵبژاردنی نو ێ ئه‌نجام بدرێت.ئه‌گه‌رچی هه‌ندێك له په‌رله‌مانتار و سیاسییه‌كان گومان ده‌به‌ن له‌و كاته‌شدا هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدرێت. ئ��ه‌وه‌ی سه‌رنجی منى له دانانی ئه‌و واده‌یه‌دا راكێشا كه ()9 / 21یه ،كه
ئه‌م كاته كۆتایی هاتنی وه‌رزی هاوین و ده‌ستپێكردنی وه‌رزێكی نوێیه ك ه به وه‌رزی شاعیران نارساوه ،ئه‌ویش وه‌رزی پاییزه .پایز وه‌رزی ئیلهامی شاعیران، وه‌رزی ڕۆندكی دره‌خت و گه‌ڕانه‌وه‌ی گه‌اڵیه بۆ باوه‌شی خاك .ئه‌م وادده‌ی�ه س�ه‌ره‌ت��ای ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی ده‌وام��ی قوتابخانه‌كان و زانكۆ و په‌یامنگاكانه، دیسانه‌وه خوێندكاران له‌جیاتی رێنامیی‌و وانه په‌روه‌رده‌ییه‌كان ده‌بێت گوێ ڕادێرن بۆ هوتاف و دروشم ه بریقه‌داره‌كانی هه‌ڵبژاردن .ئه‌م واده‌ی ه واده‌كات چه‌ند رۆژی تر بێته سه‌ر رۆژە پشووه‌كانی ئه‌م واڵت ه و هه‌م قوتابخانه‌كان ده‌بنه ناوه‌ندی ده‌ن��گ��دان و پ��رۆس�ه‌ك� ه ده‌وه‌س��ت��ێ��ت، فه‌رمانگه‌كانیش ده‌ب��ێ��ت ب��ۆ رۆژی ده‌نگدان ده‌وامیان بوه‌ستێنن و كاری هاواڵتیان ڕایی نه‌بێت. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خوێندنه‌وه‌یه‌كی ترم
بۆ واده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه هه‌یه و ده‌ڵێم، پێده‌چێت ئه‌وه‌یان له‌به‌رچاوگرتبێ ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ده‌بێت ه پایزی عومری زۆرێك له سه‌ركرده و هێزی سیاسی ،پارسه‌نگی هێز ده‌گۆڕێ و ره‌نگه چانسی به‌شێكی ئه‌وانه‌ی خۆیان بۆ ئاینده‌ی كوردستان م��ه‌اڵس داوه ،وه‌ك��و گ��ه‌اڵی داره‌ك���ان هه‌ڵوه‌رن .سیفه‌تێكی تری پایز هه‌ڵكردنی ڕەشه‌با و گێژەڵووكه‌یه ،به دووری مه‌زانن باهۆزی ده‌وروبه‌ر شنه‌بایه‌ك بۆ ناوچه‌كه بنێرێ و پاشان ببێته ڕەشه‌با .كه‌واته له هه‌موو باره‌كاندا پایز سیفه‌ته گشتییه‌كه‌ی هه‌ڵوه‌رینه ،هه‌رچه‌نده ده‌گونجێ به‌هاری كه‌سانی تر ده‌ستپێبكات ،هه‌روه‌كو ئه‌وه‌ی له مێژوودا تۆماره له 1925 /9/21 ره‌زا شای ئێرانی له سه‌رۆك وه‌زیرانییه‌وه بوو به شاهه‌نشای ئێرانی .بۆیه نابێت ده‌رفه‌ته‌كان له‌ده‌ست بده‌ین ،هه‌روه‌كو «مه‌حوی»ى شاعیر ئامۆژگاریامن ده‌كات
كاری ئه‌مڕۆ نه‌خه‌ینه سبه‌ینێ‌‌و ئه‌گه‌ر كارێك نه‌كه‌یت سبه‌ینێكان ده‌بنه دوێنێ ،بۆیه ده‌ڵێت: ده‌خیلت بم كوڕی ئه‌مڕۆ به فه‌ردا وا ده‌كه‌م هیچه چ فه‌رداها تیا نه‌كراوه كارێك‌و بووه دوێنێ به‌اڵم ده‌گونجێ سه‌رۆكی هه‌رێم به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و خوێندنه‌وانه‌ی ئێمه‌وه ،ئه‌و مێژوو و واده‌ی��هی به مه‌به‌ستێك دانابێت كه ته‌نها خۆی له نهێنیی ئه‌و رۆژە ئاگادار بێت. هه‌رچه‌نده ده‌نگی ده‌نگده‌رانی هه‌ڵبژاردنی 9 / 21پایزی سیاسی راده‌گه‌یه‌نێت و له‌وانه‌یه شاعیرانیش تێكسته‌كانیان له وه‌سفی گه‌اڵ بگۆڕن بۆ پایزی هه‌ڵبژاردن و جه‌نه‌ڕاڵه‌كه‌ی پ��ای��ی��زی��ش ب��ب��ێ��ت�ه «ج��ه‌ن��ه‌ڕاڵ��ی هه‌ڵبژاردن».
15 ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
پارت ه ئیسالمییه‌كانی كوردستان و قه‌یرانی سراتیجیه‌تی كاری سیاسی عومه‌ر عه‌لی محه‌مه‌د* زۆر گرنگه م��رۆڤ بزانێت له چ زه‌مه‌نێكدا ده‌ژی ،هه‌تا به‌پێی پێویست بتوانێت وه‌اڵم��ی پرسیاره‌كان بۆ ئه‌و زه‌مه‌ن ه ب��دات �ه‌وه .بۆ ئ�هم مه‌به‌سته پێویسته ئیسالمییه‌كانی كوردستان خ��اوه‌ن��ی عه‌قڵی سرتاتیجی ب��ن ،له عه‌قڵیه‌تی پاشكۆ و ته‌قلیدی و نائاگا و خۆ به‌شت زانین رزگاریان ببێت. پێویسته سه‌ركرده‌ی ئیسالمی خاوه‌ن عه‌قڵێك بێت ك�ه بیركردنه‌وه‌كانی له جیهانبیی ئیسالمییه‌وه بۆ ژیان وه‌ربگرێت .ن�ه‌ك ته‌نها سه‌رچاوه‌ی سنووری ئه‌و كلتووره بێت كه هه‌ڵی گ��رت��ووه ،چونكه ئیسالم ئایینێكی (جیهانی)یه و سۆز و به‌زییه بۆ گشت جیهان‌و له‌سه‌ر بنه‌مای سرتاتیجیه‌تێكی گه‌ردوونی داڕێ���ژراوه .ئه‌گه‌ر مرۆڤی گه‌ور ه و رۆشنفیكر و كراوه بتوانن ئه‌م په‌یامه هه‌ڵبگرن ،ئه‌وا هاوشێوه‌ی ئه‌و گه‌وره‌یی و مه‌زنییه وێنایه‌كی جوان بۆ ئیسالم دروست ده‌ك�ه‌ن ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر هه‌ڵگرانی مرۆڤی داخراو و كورتبین و ب �ه‌رژەوه‌ن��دی په‌رست و رووك�ه‌ش و رۆتینی بن ،ئه‌وا له الیه‌ك وێنایه‌كی دوور له جه‌وهه‌ری ئیسالم دروست ده‌ك �ه‌ن ،به‌مه‌ش ده‌بنه هۆكارێك بۆ دوورك��ه‌وت��ن��ه‌وه‌ی خه‌ڵك له ئیسالم و بچووككردنه‌وه و داڕنینی مۆركه گه‌ردوونییه‌كه‌ی بۆ مۆركێكی سنورداری مرۆیی ،كه ئه‌وكاته‌ش ئه‌وانیش به ئ���اره‌زووی خۆیان و ویستی خۆیان وێنه‌ی نوێی بۆ دروست ده‌كه‌ن. یه‌كێك له گرفته گ �ه‌وره‌ك��ان له دنیای ئیسالمیدا ئه‌وه‌یه هه‌ڵگرانی په‌یامه‌كه خۆیان به كۆمه‌ڵێك ناته‌واوی و دواكه‌وتوویی و ئاگادارنه‌بوونی پالنی سرتاتیجی بۆ ئاینده‌وە ،ده‌یانه‌وێت خۆیان به هه‌ڵگری ئیسالم بناسێنن، ه��هر ئ �هم �ه‌ش پ �ه‌خ��ش ده‌ك��ه‌ن��ه‌وه. دواج��ار ئ �ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ش له واقیعدا ده‌یچه‌سپێنن ،ئه‌و وێنه گه‌وره خواییه نییه كه په‌یام و رسووش ناردوویه‌تی تا مرۆڤایه‌تی له سایه‌یدا به‌خته‌وه‌ر بنب .چونكه ئه‌و ج��ۆره بیركردنه‌وانه هه‌ڵقواڵوی رۆشنفیكرییه‌كی سنورداری لۆكاڵین ،یان گواستنه‌وه‌ی مێژووه به هه‌موو شته‌كانیه‌وه بۆ ئێستا به‌بێ ده‌س��ت��ك��اری ،ئ �هوان �ه‌ش ته‌نها رۆڵ��ی گواستنه‌وه‌یان ل�ه‌س�ه‌ره .ئ�هو وێنانه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ناتوانن له دنیای پێشكه‌وتووی ئه‌مڕۆدا له بواری فیكر و
ته‌كنۆلۆژیا و شارستانیه‌ت ،جوانییه‌ك بۆ ئیسالم دروست بكه‌ن .چونكه ئیسالم وه‌ك ئایینێكی جیهانی و گه‌ردوونی كه ئایینی قۆناغی ئاینده‌یه ،ناكرێت له ره‌وتی گه‌شه‌ی مرۆڤایه‌تی دواكه‌وتووتر بێت .چونك ه هه‌ركاتێك له‌و ئاستانه‌دا دواك��ه‌وت��ووت��ر ب���وو ،ئ���هوا وێنه‌كان توندڕەوی و ناجۆ‌ری و په‌راوێزبوونی موسڵامنان له جیهانه نوێیه‌كه‌دا به‌رهه‌م ده‌هێنن .له‌به‌رئه‌وه له هه‌موو كه‌س زیاتر ده‌بێت مرۆڤی مسوڵامن مرۆڤێكی ئیجابی بێت و ل�ه‌گ�ه‌ڵ ك �ران �ه‌وه و دیموكراسیه‌ت‌و شه‌فافیه‌ت‌و ئازادی‌و مافه‌كانی مرۆڤ بێت ،چونكه ئه‌مانه له جه‌وهه‌ردا ره‌هه‌ندێكی خواییان هه‌یه و ل ه زۆربه‌ی ئایینه‌كاندا جه‌ختی له‌سه‌ر كراوه‌ته‌وه ،له ئیسالمیشدا ئه‌مانه وه‌ك په‌یامێكی مرۆڤدۆست و واقیعی له مێژوودا چه‌سپاون. كه‌واته له‌ژێر سایه‌ی ئه‌م بۆچوونه‌دا مرۆڤی مسوڵامن ،به تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی كه
پرسیاره له خۆیان بكه‌ن ،ئایا بۆچی له‌ناو كۆمه‌ڵگایه‌كی مسوڵامنی وه‌ك كوردستاندا پارته ئیسالمییه‌كان هه‌تا ئێستاش له په‌رله‌ماندا كه‌مینه‌ن؟ بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش نابێت تاوانه‌كه بخرێته ده‌ره‌وه‌ی خۆیان ،چونكه به‌رپرسیاری ی��ه‌ك��هم ل��ه ه���هر ك��هم��وك��ووڕی‌و ناته‌واویه‌كدا كه‌سه‌كه خۆیه‌تی ،ئه‌مه‌ش چه‌مكێكه له بواری گه‌شه‌پێدانی مرۆیی و ئه‌ندازه‌ی ده‌روونیدا گرنگیی زۆری پێ ده‌درێت ،بۆچوونێكی زاستیی ه و هه‌ڵه هه‌ڵناگرێت .ده‌بێت هه‌رسێ الیه‌نه ئیسالمییه‌كه له‌وه تێ بگه‌ن كه له چ زه‌مه‌نێكدا ده‌ژین ،ئه‌و گۆڕانكارییانه چین كه به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌دا هاتوو ن و له په‌یامی شۆڕشه جه‌ماوه‌رییه‌كانی گه‌النی مسوڵامنی ناوچه‌ك ه تێ بگه‌ن. چونكه یه‌كه‌مین الیه‌ن كه ده‌بێت ببێته مایه‌ی تێڕامان‌و خۆگۆڕین‌و ئاماده‌كاری و رابه‌رایه‌تیكردنی شۆڕشه‌كان ،پارته ئیسالمییه‌كانن .ئ�هم گۆڕانكارییانه
ب��واری سیاسی هه‌یه .ب �ه‌داخ �ه‌وه ل ه كوردستاندا ئیسالمییه‌كان به هه‌رسێ باڵه‌كه‌یه‌وه كاری حیزبی وه‌ك بوارێكی پرۆفیشناڵی سیاسیی ناكه‌ن ،به‌شێكی زۆر ل�ه‌س�ه‌رك��رده‌ك��ان��ی م��رۆڤ��ی ك��ارا و پرۆفیشنااڵ و به‌ئه‌زموون نین له ب��واری سیاسه‌تدا .هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌شه سرتاتیجیه‌ت له كاریاندا نابینین .كه ئه‌مه‌ش پێچه‌وانه‌ی جه‌وهه‌ری ئیسالمه، كه داوای باشرتین سیناریۆ ده‌ك��ات له هه‌موو كارێكدا «ومن أحسن قوال ممن دعا الی الله .....لیبلوكم أیكم أحسن عمال» .ئه‌وه‌ی باشرتین كاره بۆ دنیایه و به‌رهه‌مه‌كه‌شی ل ه قیامه‌تدا وه‌رده‌گرین .ده‌بێت كاری مسوڵامن له سیاسه‌ت و ئابوری و هه‌موو كایه‌كانی تردا باشرتین بێت .سیاسه‌ت له دنیای ئێستادا ئ�ه‌وه نییه كه سه‌ركرده‌یه‌ك ته‌نها بۆچوونه‌كانی خۆی بكات به بڕیار و په‌خشی بكات ،یان چه‌ند كه‌سێك به‌بێ بوونی توێژینه‌وه و نووسین
به‌رپرسیاریه‌تییان ل ه ئه‌ستۆدایه ،توانای ئه‌وه‌یان هه‌بێت كه خوێندنه‌وه‌ی نوێ له سایه‌ی به‌ره‌وپێشچوونی ره‌وڕەوه‌ی فیكری و مرۆڤایه‌تیدا بۆ ئیسالم بكه‌ن، چونكه هه‌ركاتێك ئیسالمییه‌كان توانییان تێگه‌یشتنی قوڵ و فراوانیان بۆ ئیسالم هه‌بێت ،ئه‌وكاته‌یه كه خ��وای گه‌وره ده‌فه‌رموێت (ورأیت الناس یدخلون فی دین الله افواجا) ئه‌مه پێچه‌وانه‌كه‌شی راسته ،هه‌ركاتێك وێنای ئیسالم به بیروبۆچوونی دواكه‌وتوو توندڕەوی و ناهۆشیارانهوه كرا ،مسوڵامنان ده‌بنه كه‌مینه و پۆل به پۆل خه‌ڵك له ئیسالم دوور ده‌ك�ه‌وێ��ت�ه‌وه .له‌ژێر رۆشنایی ئ �هم ب��ۆچ��وون �ه‌دا ،پێویسته هه‌موو الیه‌نه ئیسالمییه‌كانی كوردستان ئه‌و
ته‌نها كاردانه‌وه‌ی خۆسووتاندنه‌كه‌ی محه‌مه‌د بوعه‌زیزیی تونس نه‌بوون، به‌ڵكو ل ه ئه‌نجامی كه‌ڵه‌كه‌بوونی سته‌م و ناعه‌داله‌تی و چه‌وسانه‌وه‌ی نزیكه‌ی سه‌ده‌یه‌ك بوو ،به‌تایبه‌تیش كه دژ به گه‌النی مسوڵامن كراوه. ئیسالمییه‌كانی كوردستان نابێت ته‌نها وه‌ك چاودێرێك سه‌یری ئه‌م رووداوانه بكه‌ن ،ك ه به داخه‌وه ئێستا به‌وجۆره‌ن ،به‌ڵكو ده‌بێت توێژینه‌وه‌ی قوڵ و سرتاتیجییان بۆ ئه‌م رووداوان �ه هه‌بێت .بیركردنه‌وه‌ی سرتاتیجیش پێویستی به بوونی عه‌قڵی سرتاتیجی و توێژینه‌وه‌ی زانستی و وه‌رگرتنی راوبۆچوونی رۆشنبیران و پسپۆڕانی بواری سیاسه‌ت‌و مامۆستایانی شاره‌زای
به‌سه‌رپێییه‌وه تیایدا بڕیار ب��ده‌ن. بڕیاری سیاسی ده‌بێت له توێژینه‌وه‌ی سرتاتیجی سیاسییه‌و ه وه‌ربگیرێت. ل����ه‌ب����ه‌رئ����ه‌وه زۆر گ��رن��گ �ه ئیسالمییه‌كانی كوردستان بۆ ئه‌م قۆناغه مێژووییه هه‌ستیاره له ئه‌م رێگه‌یه‌وه په‌یامی شۆڕشه‌كانی دنیای ئیسالم بخوێننه‌وه ،بزانن بۆ ئاینده‌ش له كوردستاندا چی ده‌كه‌ن ،چونكه ئه‌م قۆناغه مێژووییه و له دوای 100ساڵ دروست بووه .ئه‌م قۆناغه‌ش فرسه‌تێكه له‌وانه‌یه هه‌تا ده‌یان ساڵی تر دووباره نه‌بێته‌وه .له‌م قۆناغه‌دا جارێكی تر ئیسالم ده‌گه‌ڕێته‌وه ،به‌اڵم گه‌ڕانه‌وه‌ی ئیسالم پێویستی به مرۆڤی مسوڵامنی كارا و سیاسیی لێهاتوو هه‌یه( .إن الله
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
ال یغیر بقوم حتی یغیر ما بأنفسهم). ده‌بینین له میرس و تونس ئیسالمییه‌كان له هه‌ڵبژاردندا سه‌رده‌كه‌ون ،چونكه خاوه‌نی پالن‌و بیركردنه‌وه‌ی سرتاتیجی و كاری سیاسیی پێشكه‌وتوون ،به‌اڵم له لیبیادا به‌هۆی چه‌ند هه‌ڵه‌یه‌كی ته‌كنیكی ل ه كاری سیاسیدا و نه‌زانینی گه‌مه‌كه به باشی ،سه‌رناكه‌ون .له كوردستانیشدا كه ئێستا بارودۆخێكی سیاسیی دی��اری��ك �راو ل �ه ئ��ارادای��ه، ئیسالمییه‌كان له ئۆپۆزسیۆندان ،كه ئه‌م ه سه‌ره‌تایه‌كی باشه بۆ گۆڕانكاری و نوێبوونه‌وه و گێڕانه‌وه‌ی متامنه‌ی جه‌ماوه‌ری مسوڵامن بۆ پارته ئیسالمییه سیاسییه‌كان .ب�ه‌اڵم ئه‌مه‌ش ده‌بێت له ئێستاوه ئیسالمییه‌كان پالنێكی سرتاتیجیی نوێی بۆ دابڕێژن ك ه وه‌ك پرۆژەیه‌كی ئیسالمی ده‌ربكه‌وێت. ده‌بێت له‌م كاته‌دا ئیسالمییه‌كان ئ �ه‌وه بزانن كه به حیزبی جیاواز و په‌رته‌وازه ناتوانن سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست
«
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
هه‌ركاتێك وێنای ئیسالم ب ه بیروبۆچوونی دواكه‌وتوو توندڕه‌وی‌و ناهۆشیارانهوه كرا .مسوڵمانان ده‌بن ه كه‌مین ه و پۆل ب ه پۆل خه‌ڵك ل ه ئیسالم دوور ده‌كه‌ونه‌وه.
بهێنن ،چونك ه به‌ڕێكردنی قۆناغی داهاتوو ،به‌هه‌مان شێوه‌ی حیزبایه‌تیی پێشوو ،ته‌نها دووب��اره‌ك��ردن��ه‌وه‌ی قۆناغی پێشووه و جه‌ماوه‌ری مسوڵامن شتێكی نوێ نابینن .له‌به‌رئه‌وه پێویسته ئیسالمییه‌كان به بیركردنه‌وه‌یه‌ك كه ئامانجیان پاراستنی یه‌كپارچه‌یی ئیسالم و گه‌لی ك��ورد و دروش���م و په‌یامه ئاسامنییه‌كه بێت ،بڕیاری ئه‌وه بده‌ن كه هه‌رسێ پارته ئیسالمییه‌كه له‌ناو پارتێكی ئیسالمیی نوێدا یه‌ك بگرن. چونكه ئه‌گه‌ر ئه‌مه بكه‌ن ،هه‌نگاوێكی سرتاتیجیی زۆر گه‌وره‌یه و ئیسالمییه‌كان ده‌بنه منوونه‌یه‌كی جوانی پێكه‌وه ژیان و قبوڵكردنی جیاوازی و كرانه‌وه و خۆ داڕنین له هه‌موو به‌رژەوه‌ندییه‌كی
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
تاكه‌كه‌سی .چونكه له‌م بارودۆخه‌ی ئێستادا ،هه‌موو ئیسالمییه‌كان ل ه سیستمێكی دیموكراسیدا كار ده‌كه‌ن، هه‌موویان بڕوایان به خه‌باتی مه‌ده‌نی هه‌یه ،هه‌موویان ده‌چنه گه‌مه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌وه .له‌به‌رئه‌و ه له رووی شێواز و میكانیكه‌وه هیچ جیاوازییه‌كیان نییه ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه هیچ الیه‌نێكیش پێویست ناكات موزایه‌ده‌ی ئیامن و ته‌قوا و خواپه‌رستی به‌سه‌ر ئه‌وی تردا بكات .كه‌واته له‌م كاته‌دا شه‌رعیه‌تی بوونی پارتی ئیسالمیی جیاواز كۆتایی پێ هاتووه و مانه‌وه‌یان بۆ ئاینده، زیانی بۆ خۆیان و ئیسالم و كۆمه‌ڵگه مسوڵامنه‌كه‌ش هه‌یه .ئه‌گه‌ر سه‌ركرده ئیسالمییه‌كان بتوانن له به‌رژەوه‌ندییه تاكه‌كه‌سییه‌كان و خوێندنه‌وه‌ی بچووك رزگاریان ببێت ،ده‌توانن ئه‌م هه‌نگاوه بنێن و به گه‌رمیش پێشوازیی لێده‌كرێت. هه‌ستكردن به به‌رپرسیاریه‌تی و دوورك�ه‌وت��ن�ه‌وه له به‌رژەوه‌ندییه ب��چ��ووك��ه‌ك��ان و خ��وێ��ن��دن��ه‌وه‌ی بهرژەوهندیی گه‌وره‌ی ئیسالم ،وامان لێده‌كات ك�ه جارێكی ت��ر بتوانین ببینه‌وه هه‌ڵگری په‌یامێكی سیاسیی گه‌وره‌ی تر ،وه‌ك له‌وه‌ی ئێستا هه‌یه. چونكه داواكاریی جه‌ماوه‌ری مسوڵامن و هه‌ڵگرتنی ئه‌مانه‌تی حوكمڕانی بۆ گه‌لێكی مسوڵامن ،ده‌بێت وامان لێ بكات ك ه به به‌رپرسیاریه‌تییەكی گ �ه‌وره‌وه مامه‌ڵه بكه‌ین .ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌نگاوه بنێین ،ده‌توانین بیسه‌ملێنین كه به‌ڵێ ئیسالمییه‌كانی كوردستانیش وه‌ك واڵتانی تری ئیسالمی ده‌توانن ببنه پێشه‌نگ له كاری سیاسییدا ،به‌وه‌ش ئاینده‌یه‌كی باشرت بۆ گه‌لی مسوڵامنی ك��وردس��ت��ان دی���اری بكه‌ین ،چونكه ئه‌وكاته ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌نگاوه سرتاتیجییه برنێت ،ئه‌وا زۆر كاری تری ئیسالمیی كۆمه‌اڵیه‌تیش هه‌یه ده‌توانرێت بهێرنێته ناو بازنه‌كه ،هه‌موویشی له بازنه‌ی خزمه‌تكردن به په‌یامی ئیسالم و گه‌لی مسوڵامنی كورد كۆبكرێته‌وه ،ئه‌وكاته‌ش ئه‌م پرۆژە نوێیه جێگه‌ی ره‌زامه‌ندیی هه‌مووالیه‌ك ده‌بێت. هه‌ستكردن ب�ه به‌رپرسیارێتی و داب��ڕان له هه‌موو ویسته حیزبی و تایبه‌تییه‌كان و خ��وێ��ن��دن�ه‌وه‌ی بهرژەوهندیی گ�ه‌وره‌ی ئیسالم ،وامان ل��ێ��ده‌ك��ات ك��ه وه‌اڵم��دان��ه‌وه‌ی��ه‌ك��ی ئیجابیامن بۆ ئه‌م پرۆژەیه هه‌بێت، چونكه ده‌بێت ئ �ه‌وه بزانین كه ئه‌م قۆناغه زۆر هه‌ستیار و گرنگه و پێویستی به خوێندنه‌وه‌یه‌كی له‌وجۆره هه‌یه، چونكه هه‌ڵبژاردنی داهاتوو فرسه‌تێكی مێژووییه و ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌نگاوانه‌ش نه‌بێت ،مێژوو به‌زه‌یی پیایاندا نایه‌ته‌وه، جارێكی تر گه‌لیش ئاماده نیی ه ئێوه به رابه‌ر و پێشه‌نگی خۆی قبوڵ بكات. * توێژەری بواری سیاسی
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)35سێشه‌ممه ،2013/5/14ساڵی یەکەم
ێ بۆ داهاتووی كاری ئیسالمییه‌كان ستراتیجیه‌تی نو ئیسامعیل حه‌مه عه‌لی خورماڵی* ئیسالمییه‌كان وه‌ك هه‌موو گرووپ و پارتێكی تری كوردستان ،سااڵنێكی زۆره له‌سه‌ر شانۆی خه‌باتی گه‌لی كورد بوونیان هه‌یه .برایانی موسڵامن له شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی ڕابوردووه‌وه كاریگه‌ریی دیاریان هه‌بوو ه له په‌روه‌رده‌كردنی تاكی دڵسۆز و خزمه‌تگوزار به خه‌ڵك و نیشتامن .به شێوازی ئ�هو س �ه‌رده‌م �ه‌ش به‌ره‌نگاری ڕژێمه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كان بوونه‌ته‌وه. خه‌باتی پاشرتی ئیسالمییه‌كان له سه‌ره‌تای هه‌شتاكانه‌وه به شێوازی خه‌باتی شاخ و چه‌كداری ده‌ستی پێكرد ،سه‌ره‌نجام له ساڵی 1987ل ه بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیی كوردستاندا قاڵبی گرت. ئیسالمییه‌كان تا ئێستاش سه‌نگ و ده‌نگ و ڕەنگی تایبه‌ت به خۆیان هه‌یه، ئه‌گه‌رچی به‌داخه‌وه خۆیان نه‌یانتوانیوه وه‌ك پێویست گوزارشت له‌و خه‌بات و خزمه‌ت ه زۆره‌ی��ان بكه‌ن و میدیاكانیان به ش �ه‌رم و الوازی��ی �ه‌وه باسی ده‌ك �ه‌ن، به‌اڵم سه‌روه‌ریی مه‌زنیان هه‌یه و ئومێد ده‌كه‌م له داهاتوودا بتوانن زیاتر گرنگیی پێبده‌ن ،به تایبه‌ت له شێوه‌ی كاری هونه‌ری و دراما و فیلمی كوالێتی به‌رزدا، كه كاریگه‌ریی درێژخایه‌ن به‌جێده‌هێڵن له‌سه‌ر نه‌وه‌ی نوێ و دید و بۆچوونیان. ئه‌وه‌ی مه‌به‌ستمه له‌م پێشه‌كییه‌وه باسی لێوه ب��ك�هم ،داه��ات��ووی ك��اری ئیسالمییه‌كان و سرتاتیجیه‌تیانه بۆ چۆنیه‌تیی به‌شداری له هه‌ڵبژاردن و
حكومڕانیدا ،تا هاوبه‌ش و به‌هره‌مه‌ند بن له به‌رهه‌می ئه‌و كۆشش و خه‌باته‌ی كه ئه‌وانیش فاكته‌رێكی ئیجابی و سه‌ره‌كی بوون تێیدا. ئ��ه‌وه‌ی ئێستا له زۆرب��هی واڵت��ان ك��اری له‌سه‌ر ده‌كرێت و سه‌ركه‌وتنی ب�ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��اوه ،ك���اری ب �ه‌ك��ۆم �ه‌ڵ و هه‌ره‌وه‌زییه .زۆر كه‌من ئه‌و واڵتانه‌ی تاكه حیزب ،یان دوو حیزب به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن .واڵته دیموكراتییه‌كان چه‌ندین پارتی هه‌مه‌چه‌شن به‌ڕێوه‌ی ده‌ب �ه‌ن، هه‌ركه‌سه‌ش به‌پێی سه‌نگ و قورسایی خۆی به‌شی هه‌یه .م��اوه‌ی به‌شداریی حوكمڕانی قه‌باره‌ی داهاتووی هه‌رالیه‌نێك دیاریده‌كات به قازانج ،یان زه‌ره‌ری ئه‌و پارته ،چونكه جه‌ماوه‌ر هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ كاره‌كانی ده‌كه‌ن و ده‌یكه‌نه پێوه‌ر بۆ ڕاده‌ی سه‌ركه‌وتنی. ئاشكرایه ده‌وڵ �ه‌ت��داری شاره‌زایی و لێزانین و دڵسۆزی و ده‌ست و ده‌م پاكیی پێویسته ،ئیرت ئه‌و كه‌س و الیه‌ن و به‌ره‌یه بهو كاره هه‌ڵده‌ستێت ناوی چییه و چ ئایدیۆلۆجیایه‌كی هه‌یه ،گرنگ نییه، گرنگ ئه‌وه‌یه بتوانێت خزمه‌تی جه‌ماوه‌ر بكات و ڕێز له دید و بۆچوون و ئایین و كه‌لتووریان بگرێت .بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانیش هه‌ر گرووپ و الیه‌نێك كه داوا له خه‌ڵكی ده‌ك��ات ده‌نگی پێبده‌ن و له ده‌وری كۆببنه‌وه ،س���ه‌روه‌ری و خزمه‌ته‌كانی خ��ۆی منایش ده‌ك��ات .بۆیه ده‌پرسین: ئایا ئۆپۆزسیۆنبوونی ئیسالمییه‌كان و مانه‌وه‌یان به به‌رده‌وامی ل ه ده‌ره‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت ،تا چ ڕادده‌ی��ه‌ك خزمه‌ت به جه‌ماوه‌ریبوونیان ده‌كات و به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌چن؟ كاتێك ئه‌وان هیچ ئه‌زموونێكی حوكمڕانییان نه‌بێت ،باسی چ��ی بۆ جه‌ماوه‌ر بكه‌ن و چی منایش بكه‌ن؟ كه كاریان به‌ده‌ست نه‌بێت ،چۆن خزمه‌ت ده‌ك��ه‌ن؟ تاكه‌ی ئه‌ندامانیان مه‌حروم بن له سه‌ره‌تاییرتین مافی خۆیان له‌به‌ر ئۆپۆزسیۆنبوونیان؟ كه زۆرجار كاریگه‌ریی
سلبیی هه‌یه له كاڵبوونه‌وه‌یان .ئایا تا چه‌ند ساڵی تر ئیسالمییه‌كان ڕێژەیان بهو شێوه‌یه ده‌مێنێته‌وه؟ ئایا هه‌رگیز ده‌توانن به ته‌نها حكومه‌تداریی بكه‌ن؟ به تێڕامان له‌و پرسیارانه و چه‌ندین پرسیاری تری ڕۆژان��ه ،كه ڕووب��ه‌ڕووی سه‌ركرده‌ی ڕەوته ئیسالمییه‌كان ده‌بنه‌وه، ده‌گه‌ین ه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه پێویسته سرتاتیجیه‌تی نوێی كاری ئیسالمییه‌كان به‌شداریی ج��ددی و كاریگه‌ر بێت له حكومه‌تی داهاتوودا .نكوڵی له‌وه ناكرێت كه گه‌نده‌ڵی تا ڕادده‌یه‌كی مه‌ترسیدار بوونی هه‌یه له حكومه‌تدا ،ب�ه‌اڵم ئایا وه‌ستان له ده‌ره‌وه و هاوار و ناڕەزایی چی ده‌گۆڕێت؟ ئایا ناكرێت به‌شدار بن و گه‌نده‌ڵ نه‌بن؟ به پێچه‌وانه‌وه ،ده‌توانن به‌شدار بن و به‌شێك له‌و گه‌نده‌ڵی و باره الره ڕاست بكه‌نه‌وه ،به‌اڵم بهو مه‌رجه‌ی
بكه‌ن و ئاست و قه‌باره‌ی خۆشیان بزانن. ـ كاركردن له‌سه‌ر ئه‌و ده‌نگانه‌ی كه یه‌كالنه‌بوونه‌ته‌وه بۆ هیچ الیه‌ك و دووركه‌وتنه‌و ه له هێرشكردنه سه‌ر یه‌كرت و ناوزڕاندن و موزایه‌د ه به‌سه‌ر یه‌كرتدا ،تا ده‌نگ ه بێالیه‌نه‌كان بێزار نه‌كه‌ن و به‌ره‌و الیه‌نی تر نه‌چن .هه‌روه‌ها ڕێخۆشكه‌ر بن بۆ هاوپه‌یامنی و یه‌كڕیزیی پاش هه‌ڵبژاردن. ـ كاندیدكردنی كه‌سی جه‌ماوه‌ری و به‌توانا و خاوه‌ن ئه‌زموون و خۆشه‌ویست و نارساو. ـ سرتاتیجیه‌تێكی ڕوون و كاریگه‌ر له به‌ڕێوه‌بردنی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا و دووركه‌وتنه‌و ه له هه‌ڵكشان و داكشان و په‌رچه‌كردار. بۆ په‌رله‌مان و پێكهێنانی حكومه‌ت: ـ یه‌كهه‌ڵوێستی و یه‌كڕیزیی دوای
پێویسته ستراتیجیه‌تی نوێی كاری ئیسالمییه‌كان به‌شداریی جددی و كاریگه‌ر بێت ل ه حكومه‌تی داهاتوودا هه‌ڵوێستی خۆیان یه‌كالیی بكه‌نه‌و ه له ملمالنێكاندا و پالنی سرتاتیجی و تۆكمه‌یان هه‌بێت و كه‌سی به‌توانا و خاوه‌ن ئه‌زموون بخه‌نه ئه‌و بواره. ده‌كرێت هێڵه سه‌ره‌كییه‌كانی ئه‌و سرتاتیجیه‌ته له‌م خااڵنه‌دا كورتبكه‌ینه‌وه: بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان: ـ باشرته هه‌موو ئۆپۆزسیۆن پێكه‌وه لیستێكیان هه‌بێت ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش نه‌كرا، پارته‌كان به لیستی ته‌نها به‌شداری بكه‌ن و دووركه‌ونه‌وه له دابه‌شكردنی كۆمه‌ڵگه به‌سه‌ر عه‌ملانی و ئیسالمیدا ،كه ئه‌زموونێكی تاڵامن له‌و بواره‌دا هه‌یه ،تا بتوانن زۆرترین ده‌نگ بۆ خۆیان مسۆگه‌ر
هه‌ڵبژاردنه‌كان و ڕان�ه‌ك��ردن به دوای ئیمتیازات و پ��اره و پۆستدا .پێكه‌وه بڕیاردان و هاوهه‌ڵوێستی تا سه‌نگیان زیاتر بێت له هاوكێشه‌كاندا. ـ پێكهێنانی فراكسیۆن و به‌ره له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی تر. ـ دانانی ئالیه‌تی زانستی و گونجاو بۆ پێشكه‌شكردنی كه‌سانی شار هزا و به‌توانا بۆ پڕكردنه‌وه‌ی پۆسته‌كان. ـ بیركردنه‌وه له وه‌رگرتنی ئه‌و پۆستانه‌ی كاریگه‌رییان هه‌یه له‌سه‌ر ژیانی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵك ،بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن زۆرترین ڕۆڵیان هه‌بێت له چاره‌سه‌ری كێشه‌كانیان ،به‌مه‌ش ده‌بنه جێگای
ئومێدیان. ـ ئاڕاسته‌كردنی ڕێكخستنه‌كانیان بۆ به‌ده‌مه‌وه‌چوون و سه‌رخستنی ئه‌و كه‌سانه‌ی پۆست وه‌رده‌گ��رن ،تا بتوانن به ڕاوێ��ژ و هه‌ڵمه‌تی خزمه‌تگوزاری كاره‌كانیان به‌ره‌وپێش ببه‌ن .چونكه له سااڵنی ڕابردوودا هیچ ڕۆڵێكیان نه‌بووه له‌و ب��واره‌دا ،بۆ منوونه له‌و شوێنانه‌ی ش��اره‌وان��ی به‌ده‌ست ئیسالمییه‌كانه‌وه ب��ووه ،نه‌یاتوانیوه هیچ هه‌ڵمه‌تێكی خ��زم��ه‌ت��گ��وزاری��ی گ����ه‌وره ل��ه‌الی��ه‌ن ڕێكخستنه‌كانیانه‌وه ئه‌نجام بده‌ن. ـ دوورك���ه‌وت���ن���ه‌وه ل��ه پ��ێ��وه‌ری حیزبییانه‌ی ڕووت ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی كه‌سه‌كان و دانه‌نانی ئه‌ندامانی مه‌كته‌ب سیاسی و سه‌ركردایه‌تیی حیزب ،له‌به‌ر ئه‌م خااڵنه: یه‌ك :ئه‌و كه‌سانه متامنه‌یان پێدراوه بۆ ئه‌وه‌ی له‌بیری كاروباری حیزبدا بن و گه‌شه‌ی پێبده‌ن .نه‌ك ئه‌و پۆستانه چۆڵ بكه‌ن و سه‌رقاڵی كاری تر بن ،كه زیانی ده‌بێت له‌سه‌ر كاروباری ناوخۆی حیزب. دوو :ئ���هو پ��ۆس��ت��ان �ه ئ����ه‌رك و ب �ه‌رپ��رس��ی��اری �ه‌ت��ی��ن ،ن���ه‌ك خ���ه‌اڵت و قه‌ره‌بووكردنه‌وه بۆ كه‌سانێك كه له شتی تر بێبه‌ش بوون. سێ :له سااڵنی ڕابردوودا ئه‌زموونی ئه‌و كه‌سانه به‌زۆری شكستخواردوو بووه و نه‌یانتوانیوه ڕۆڵێكی زیندوو و كاریگه‌ر ببینن. چوار :زۆرێكیان پاش ته‌واوبوونی ماوه‌كه‌یان ،به شێوه‌یه‌ك له شێوه‌كان وازی��ان له حیزب و حیزبایه‌تی هێناوه، یان كه‌وتوونه‌ته پاشه‌كشه و سووڕی متبوونه‌وه. پێنج :زۆرج���ار به ه��ۆی الوازی��ی ئ �ه‌دائ��ی��ان �ه‌وه ك��اری��گ�ه‌ری��ی سلبییان دروستكردووه له‌سه‌ر كه‌سایه‌تیی خۆیان و الی ئه‌ندام و الیه‌نگرانی ئیسالمییه‌كان سه‌نگ و قورساییان كه‌مبووەته‌وه. ش���ه‌ش :هه‌میشه ئ��هو كه‌سانه
پێیان وای �ه له خه‌ڵكی تر ش��اره‌زات��ر و ب�ه‌ئ�ه‌زم��وون�ترن ،بۆیه كه‌مرت گ��وێ بۆ كه‌سانی تر ده‌گرن و ڕاوێژ ناكه‌ن. حه‌وت :به هۆی پێگه و ته‌مه‌نیان له‌ناو حیزبدا ،ناتوانرێت لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكرێت و ئاڕاسته بكرێن. هه‌شت :زۆرج��ار ئه‌و كاره‌یان به دواوێستگه‌ی كار و چاالكییان ده‌بینن، ئه‌مه‌ش هانده‌ر نییه بۆ دانانی پالنی سرتاتیجی و تۆماركردنی س �ه‌روه‌ری بۆ داهاتوویان. نۆ :دانانی كه‌سی به‌توانا و شاره‌زا سه‌روه‌ریی گه‌وره بۆ حیزب تۆمار ده‌كات. ئه‌وكات مه‌كته‌بی سیاسی و سه‌ركردایه‌تی ده‌ت��وان��ن له ڕووی ڕاوێ��ژ و پ��رۆژەوه هاوكاری بن و له حاڵه‌تی هه‌ر الدانێكیش، ب ه ئاسانی لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن. پوخته‌ی قسان ،ده‌بێت ئیسالمییه‌كان كاریگه‌رتر و هۆشیارانه‌تر بێن ه مه‌یدان، خۆیان به به‌رپرسیار ببینن به‌رانبه‌ر داهاتوو و ئێستای گه‌ل و واڵت .ده‌بێت پالن و كار و سرتاتیجیه‌تی داهاتوویان به‌شداریكردن بێت له ده‌سه‌اڵت و هاوكاری بێت له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تر ،به‌بێ ته‌نازولكردن له مه‌بده‌ئو بنه‌ماكانی كاری ئیسالمی .وازبهێنن له شه‌رم و خۆبه‌كه‌مزانین ،پالنی عه‌مه‌لی و تۆكمه‌یان هه‌بێـت بۆ داهاتوو .كه‌سی شیاو و شایست ه هه‌ڵبژێرن بۆ ئه‌و بواره و هه‌ر له ئێستاوه بخرێنه خولی چڕوپڕ و كاریان له‌سه‌ر بكرێت .بۆ سه‌ركه‌وتنی ئ�هم سرتاتیجیه‌ته‌ش ،گرنگه س��وود له ئه‌زموونی شوێنانی تر وه‌رگرن و لیژنه‌ی پسپۆڕ و ش��اره‌زا دابنێن بۆ پالنسازی و وه‌رگرتنی ڕای هه‌موان له‌و باره‌یه‌وه .بهو ئومێده‌ی بتوانن گۆڕانكاری له سیسته‌می ده‌سه‌اڵتی كوردستاندا بكه‌ن ب ه ئاڕاسته‌ی چاكسازی و خزمه‌تگوزرای و دادپه‌روه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی. * خوێندكاری دكتۆرا له كارگێڕیی سرتاتیجی – مالیزیا.
ئیشكالیه‌تی چه‌مكی مرۆڤ ل ه قورئاندا جه‌الل حه‌سه‌ن ئ��اس��ان نیی ه ب��اس ل � ه ڕەه �ه‌ن��د و مه‌وداكانی چه‌مكی م��رۆڤ بكه‌ین له فیكری ئیسالمیدا ،له‌به‌ر چه‌ند هۆیه‌ك: ی��ه‌ك��هم :س �ه‌رچ��اوه‌ك��ان��ی فیكری ئیسالمی زۆرن ،ل ه هه‌موویاندا ئاماژە ب ه چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ مرۆڤدا هه‌یه ،ب ه تایبه‌ت سه‌رچاو ه سه‌ره‌كيیه‌كان ك ه «قورئان و سوننه‌ت»ن .مامه‌ڵه‌كردن ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �هو س �ه‌رچ��اوان �ه‌دا ب���ه‌ده‌ر له سه‌لیقه‌ی زم��ان ،له‌گه‌ڵدا ژی��ان و كاتی زۆریان ده‌وێت. دووه‌م :ه�����ه‌ردوو س���ه‌رچ���اوه سه‌ره‌كيیه‌ك ه چه‌ندین ده‌ق��ی��ان له‌خۆ گرتوو ه ده‌رب���اره‌ی چه‌مكی «م��رۆڤ»، ك ه ب ه جیا خوێندنه‌وه‌ی هه‌ر یه‌ك له‌و ده‌قانه ،ناكۆك ده‌رده‌كه‌ون ،به‌اڵم ناكرێت به‌بێ لێكۆڵینهوهی ورد و زانستی قسه‌یان له‌سه‌ر بكرێت.
ل��هم ن��ووس��ی��ن�ه‌دا ته‌نها ب��اس ل ه ئیشكالیه‌تی ئ �هم چه‌مك ه ده‌ك��هم له قورئاندا. چه‌مكی مرۆڤ وه‌ك شوناسێك كه ل ه بێگیان و گیانداره‌كانی جیا بكاته‌وه ،به چه‌ند شێوازێك ل ه قورئاندا هاتووه ،وه‌ك (بني ادم ،االنسان ،الناس ،االنس ،برش) .ئه‌و شوناسه‌ش ك ه مرۆڤه‌كان ب ه پێی باوه‌ڕیان ب ه ئیسالم دابه‌ش ده‌كات ،چه‌ند پۆلێنێكه (اهل الكتاب ،مؤمن ،كافر ،منافق ،فاسق، مرشك) .شوناسێكیش ك ه له‌سه‌ر بنه‌مای ڕەگهز مرۆڤه‌كان دابه‌ش ده‌كات (املؤمنون و املؤمنات ،الزانية و الزاين ،الخبيثون و الخبيثات ،امراة ،رجل ،النساء) .هاوكات كۆبوونه‌وه‌ی مرۆڤه‌كانیش به‌یه‌كه‌و ه به چه‌ند شێوه‌یه‌ك ئاماژەی پێكراو ه (قوم، أمة ،حزب ،شعوب ،قبائل). ڕەنگ ه بتوانین ب ه گ هڕانێكی وردتر ئاستی زیاتری شوناس بۆ مرۆڤ به‌دی بكه‌ین ،ب�ه‌اڵم پرسیاری گرنگ ئه‌وه‌یه، ئایا كاتێك له‌به‌رده‌م حاڵه‌تێكدا خۆمان ده‌بینینه‌و ه ك ه زیاتر ل ه ی�ه‌ك شوناس ده‌ئاڵێنێت ه خۆی ،ئه‌وا كام یه‌ك له‌م ئاستانه ئه‌وله‌ویه‌تی هه‌یه؟ ئایا پێویست ه خه‌ڵكێكی باوه‌ڕدار چۆن مامه‌ڵ ه له‌گه‌ڵ ئه‌م ئاستانه‌دا بكات؟ بۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ �هم ئیشكال ه ڕوون�تر بكه‌ینه‌وه ،منوونه‌یه‌ك ده‌هێنمه‌و ه له‌و
په‌یامانه‌ی ك ه ئاڕاسته‌ی ئاستی یه‌كه‌م ك �راوه ،پاشان ب�� هراوردی ده‌ك�هم له‌گه‌ڵ په‌یامێك ك ه ئاڕاسته‌ی ئاستی دووه‌م كراوه .ل ه سوره‌تی (االرسا‌ء)دا و ل ه ئایه‌تی 70دا هاتوو ه ك ه (ولَ َق ْد َك َّر ْمنَا َب ِني َ‌آ َ َد َم)، ده‌رباره‌ی ته‌فسیری ئه‌م به‌شه‌ی ئایه‌ته‌كه «قورتوبی» ده‌نوسێت ك ه «وت �راو ه ئه‌م ڕێزگرتنه‌ی مرۆڤ به‌هۆی تێگه‌یشنت و توانای جیاكردنه‌وه‌ی باش و خراپه‌وه‌یه، به‌اڵم بۆچوونی دروست ئه‌وه‌ی ه ك ه رێزی مرۆڤ ب ه هۆی عه‌قڵییه‌وه‌یه‌تی» .لێره‌دا نه‌وه‌كانی ئاده‌م ب ه هه‌موو ئاسته‌كانیانه‌وه خاوه‌نی ڕێزن .هه‌ر ل ه به‌ره‌نجامی ئه‌و ڕێزه‌ش ه ك ه م��رۆڤ ل ه ده‌ق��ی قورئانیدا ئازاد ه له‌وه‌ی ئیامنی هه‌بێت یان بێباوه‌ڕ بێت ( َف َمنْ َشا‌ء َف ْل ُي ْؤ ِمنْ و َمنْ َش‌ا َء َف ْل َي ْك ُف ْر الكهف .)29چونك ه ده‌توانێت بۆ ئهمبڕیار ه عه‌قڵی خۆی به‌كاربهێنێت .به‌اڵم هه‌ر ل ه ده‌قی قورئانیدا ك ه بۆ ئاستی دووه‌م -شوناس به‌پێی پۆلێنی باوه‌ڕ-
هاتوو ه ك ه ( َقا ِت ُلوا ا َّل ِذينَ لاَ ُي ْؤ ِمن َ ُون ِبال َّله ون َما َح َّر َم اللهَّ اآلخ ِر ولاَ ُي َح ِّر ُم َ ولاَ ِبا ْل َي ْو ِم ِ َّ ْ َ و َر ُسو ُله ولاَ َي ِدينُون ِدينَ ال َحقِّ ِمنَ ال ِذينَ َاب َحتَّي ُي ْع ُطوا ا ْل ِج ْز َي َة عَنْ َي ٍد ُأو ُتوا ا ْل ِكت َ َ وهم َصا ِغ ُرون -التوبة .)29وات ه «ئه‌ی ْ ئیامنداران» بجه‌نگن دژی ئه‌وانه‌ی كه باوه‌ڕی «ڕاست و دروستیان» ب ه خوا و ب ه رۆژی قیامه‌ت نیی ه و ئه‌و شتانه‌ی خوا و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ب ه ح هرامیان داناوه ،به ح هرامی نازانن و په‌یڕەوی دینی حه‌ق نابن .له‌وانه‌ی ك ه كتێبیان پێدراو ه له «گاور و جوو» ،هه‌تا ئه‌و كاته‌ی ب ه ناچاری باج پێشكه‌ش ب ه ده‌وڵه‌تی ئیسالم ده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ی ئیشكاله‌ك ه لێره‌دا دروستده‌كات ئه‌وه‌ی ه ك ه به‌پێی ئاڕاسته‌كانی ئاستی یه‌كه‌م ه �هم��ووان ئ���ازادن ل���ه‌وه‌دا كه باوه‌ڕده‌هێنن ب ه ئیسالم یان نا ،به‌اڵم ل ه ئاڕاسته‌ی ئاستی دووه‌م��دا پێویسته جه‌نگیان له‌گه‌ڵ بكرێت ،تا ئه‌و كاته‌ی ب��اوه‌ڕ ده‌هێنن ب ه خوا و رۆژی دوایی
ئه‌گه‌ر پێكه‌وه‌ژیان بنه‌ڕه‌ته ئه‌وا ده‌بێت بێ پێچ و په‌نا و به‌ڵگه بۆ هێنانه‌وه‌یان حوكم ب ه هه‌ڵه‌یی مه‌نهه‌جیه‌تی كاری ئه‌و گروپه ئیسالمیانه‌دا بده‌ین كه په‌نا بۆ توندوتیژی ده‌به‌ن
و ئه‌و شتان ه ب ه ح هرام د هزان��ن ك ه خوا و پێغه‌مبه‌ر حه‌اڵڵیان ك��ردوون .لێره‌وه ده‌گه‌ڕێمه‌و ه سه‌ر ئه‌و پرسیاره‌ی ك ه ئایا هیچ یه‌ك ل ه ئاسته‌كان ئه‌وله‌ویه‌تیان هه‌ی ه بۆ ئه‌وه‌ی له‌م ئیشكال ه ڕزگارمان ببێت؟ یاخود ئه‌وه‌نده‌ی له‌م ده‌ق ه قورئانییه تێده‌گه‌ین ،ده‌توانین بڵێین ل ه منوونه‌كه‌ی یه‌كه‌مدا پێكه‌وه‌ژیان و ئازاديی مرۆڤه‌كان به‌های گرنگ و پیرۆزن .ئه‌م به‌هایه‌ش ل ه ئاستی ئازاديی دینیدا بڕیاری لێدراوه، ك ه ئاستێكی زۆر هه‌ستیاره .ب �ه‌اڵم له منوونه‌كه‌ی دووه‌م���دا ده‌بێت هه‌موو جیاوازیيه‌كان كه‌مبكرێنه‌و ه بۆ نزمرتین ئاست ،ئه‌گه‌ر ته‌نانه‌ت ب ه جه‌نگیش بێت .ئ�ه‌وه‌ی الی سكۆالره‌كانی ئیسالم ڕوون ه ئه‌وه‌ی ه ك ه ناكرێت ئایه‌تێك كاری پێنه‌كرێت ،مه‌گه‌ر مه‌نسوخ بێت به ئایه‌تێكی تر ك ه ل ه دوای خۆی دابه‌زیبێت. كه‌وات ه پرسیاره‌ك ه ئه‌وه‌ی ه ك ه ئایا حوكمی كام ل ه ئایه‌تان ه بنهڕەتی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان مرۆڤه‌كان دی��اری ده‌ك��ات؟ خۆ ئه‌گه‌ر بوترێت ئایه‌تی منوونه‌ی دووه‌م (التوب ة )29باس له‌و حاڵه‌ت ه ده‌كات كه تیایدا مسوڵامنان هێرشیان ده‌كرێت ه سه‌ر، ئه‌مانیش ل ه ب هرامبه‌ردا جه‌نگی به‌رگری ده‌كه‌ن ،ئه‌وا ده‌بێت دان ب ه دوو خاڵدا بنێین:
-1ب��ن �ه‌ڕەت��ی پ�هی��وه‌ن��دی��ی نێوان مرۆڤه‌كان پێكه‌وه‌ژیانه ،جه‌نگ و كوشتار ته‌نها تایبه‌تن بهو كاته‌ی هێرش ده‌هێرنێته سه‌ر مسوڵامنان .هه‌رچه‌ند ه ئه‌م ئایه‌ته خۆی ب ه ته‌نیا ئه‌م مانای ه نادات ب ه ده‌سته‌وه و فه‌رمووده‌ی (أمرت أن أقاتل الناس حتي يشهدوا أن ال إل��ه إال الله ،وأن محمدا رسول الله ،ويقيموا الصالة ،ويؤتوا الزكاة، ف��إذا فعلوا ذل��ك ،عصموا مني دما‌وهم وأموالهم ،إال بحق اإلسالم ،وحسابهم عىل الله تعاىل -رواه البخاري ومسلم) هه‌مان مانای ئایه‌ته‌كه‌ی هه‌یه ،به‌اڵم ده‌كرێت بوترێت ك ه قورئان یه‌كه‌یه‌كی یه‌ك پارچه‌یه و هه‌موو ئایه‌ته‌كانی ب ه یه‌كه‌و ه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت ،ناكرێت ب ه ته‌نیا ئه‌م ئایه‌ته لێره‌دا بكرێت ه به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی جه‌نگان له قورئاندا بنهڕەتی په‌یوه‌ندیی ه ئینسانییه‌كانه. -2خۆ ئه‌گه‌ر پێكه‌وه‌ژیان بنه‌ڕەته ل ه په‌یوه‌ندییه‌كاندا ،ئه‌وا ده‌بێت بێ پێچ و په‌نا و به‌ڵگ ه بۆ هێنانه‌وه‌یەک ،حوكم به هه‌ڵه‌یی مه‌نهه‌جیه‌تی كاری ئه‌و گرووپه ئیسالمییان ه بده‌ین ك ه په‌نا بۆ توندوتیژی ده‌به‌ن ،نه‌ك هه‌ر ل ه واڵتانی خۆرئاوادا، به‌ڵكو ل ه واڵت ه ئیسالمییه‌كانیشدا ك ه وه‌ك خۆیان باوه‌ڕدارن. ل ه كۆتاییدا ده‌مه‌وێت دان به‌وه‌دا بنێم ك ه ئه‌م باس ه لێكۆڵینهوهی زیاتری ده‌وێت و من ته‌نها خۆم ل ه قه‌ره‌ی داوه.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
Tuesday, No.35 First Year, May 14, 2013
ئیدریس سیوه‌یلی
هه‌ژموونی پارتی‌و شڵه‌ژانی ئۆپۆزسیۆن م��اوه‌ی دوو مانگ ه مقۆمقۆی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی بۆ خولی سێیه‌م و ده‌ستوور خستن ه ڕاپرسییه‌وه ،هه‌ژموونی به‌سه‌ر ه هواڵ‌و به‌رنام ه سیاسییه‌كانی میدیاكانی كوردستاندا كردووه .هه‌ردوو بابه‌ته‌كه‌ش سه‌ره‌تا ل ه الیه‌ن پارتییه‌و ه ورووژێرناون .مه‌سه‌له‌ی خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی سه‌ره‌تا پێشنیاری مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كێتی‌و پارتی بوو ،ویستیان ئۆپۆزسیۆنیش له‌وه‌دا پشتیوانییان بكات ،به‌اڵم ره‌تكردنه‌وه‌ی پێشنیاره‌كه ،نه‌ك پارتیی تووڕە كرد ،به‌ڵكو وای له‌و حیزب ه كرد بیر ل ه چاره‌سه‌ری تر بكات ه و گۆڕە‌پانی كوردستانی پێوه سه‌رقاڵ بكات ،ئه‌ویش ل ه رێگه‌ی وتارێكی بارزانییه‌و ه ك ه داوای كرد ده‌ستوور بخرێته راپرسییه‌وه. قسه‌ی زۆر كراو ه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئایا خۆكاندیكردنه‌وه‌ی بارزانی بۆ جاری سێیه‌م چه‌ند یاساییه؟ رێگریی ه یاساییه‌كانی به‌رده‌می چین؟ ئه‌و كه‌موكورتییانه‌ی ل ه ده‌ستوور هه‌ن خراونه‌ت ه ڕوو .هه‌ر حیزب هو هه‌ڵوێستی خۆی له‌مه‌ڕ ده‌ستوور ده‌ربڕیوه ،له‌مه‌شدا جگ ه له پارتی تێكڕای حیزبه‌كان ب ه جۆرێك ل ه جۆره‌كان دژی ئه‌وه‌ن ده‌ستوور به‌مشێوه‌ی ئێستای بخرێت ه راپرسییه‌وه. ئێم ه قسه‌مان له‌و ڕوو ه یاساییه‌ی خواستی پارتی بۆ كاندیدكردنه‌وه‌ی بارزانی و تێپ هڕاندنی ده‌ستوور نییه ،به‌ڵكو قسه‌مان له‌مه‌ڕ هه‌ژموونی پارتیی ه ل ه كۆی كایه‌ی سیاسیی كوردستان .ئه‌گه‌ر دوو مانگی رابردوو ب ه منوون ه وه‌ربگرین ،ت هواوی حیزبه‌كان ب ه تایبه‌تیش ئۆپۆزسیۆن ،ل ه ف هزای هه‌ژموونی پارتی خوالونه‌ته‌وه .ئ هوان جگ ه ل ه قسه‌كردن له‌وه‌ی پارتی خستیوویه‌تی ه گۆڕەپانه‌كه ،هیچ پرۆژەیه‌كیان نه‌بووه .ئه‌و ه پارتیی ه قه‌یرانی دروست كردووه، ئه‌و ه پارتیی ه تۆپ فڕێ ده‌دات ه گۆڕەپانه‌ك هو ده‌بێت ئ هوانی تریش دوای تۆپه‌ك ه بكه‌ون تا یاریی پێ بكه‌ن .ئه‌و ه پارتیی ه هه‌مووانی سه‌رقاڵ كردوو ه و سه‌ر هیچ ناپەرژێن .ته‌نانه‌ت له‌م كایه‌ی پارتی دۆست ه سرتاتیژییه‌كه‌شی بێبه‌ش نه‌بوو ه و نابێت ،هه‌ر پارتیی ه ل ه رێگه‌ی رۆژنامه‌نووس و ده‌زگاكانی راگه‌یاندنی سێبه‌ری سه‌ر ب ه پارتی ،ه هواڵی مردنی تاڵه‌بانی ب ه میدیا جیهانییه‌كان ده‌دات ،ئه‌مه‌ش بنه‌ماڵه‌ی تاڵه‌بانی و یه‌كێتیش ناچار ده‌كات بێنه ده‌نگ .ئه‌و ه پارتیی ه سه‌رۆكی حكومه‌ت ده‌نێرێت بۆ بهغداو رێكه‌وتن ئیمزا ده‌كات ،بڕیاری گ هڕانه‌و ه بۆ پایته‌خت ده‌دات ،پ هرله‌مانتاره‌كانیش ب ه هی ئۆپۆزسیۆنیشه‌وه ،ب ێ س ێ‌و دوو بڕیاره‌ك ه جێبه‌جێده‌كه‌ن. ل ه مه‌سه‌له‌ی ده‌ستووردا پارتی ب ه ته‌نیا ته‌حه‌دای ئۆپۆزسیۆن‌و یه‌كێتیش ده‌كات .دوای هه‌ڵوێستی یه‌كێتیش ك ه مه‌كته‌بی سیاسیی ده‌ریبڕیوه ،جگ ه ل ه منج ه منجێكی شه‌رمنانه ،هیچی تر نه‌بوو .نه‌یانتوانی راشكاوان ه دژی خواستی پارتی بوه‌ستنه‌وه .پێشرتیش سه‌ركرده‌كانی ئه‌و حیزب ه لێدوانی دژبه‌یه‌کیان ده‌رباره‌ی خۆكاندیكردنه‌وه‌ی بارزانی‌و مه‌سه‌له‌ی ده‌ستوور دابوو. له‌م روانگه‌وه ،كۆی گشتیی كایه‌ی سیاسیی كوردستان ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت ك ه پارتی قسه‌ڕۆیشتو و خاوه‌ن بڕیاری كوردستانه ،هه‌ژموونیشی به‌سه‌ر كۆی ژیانی كوردستانه‌وه هه‌یه ،ئ هوانی تریش جگ ه ل ه چاوه‌ڕوانیی ئه‌وه‌ی بڕیاری نوێی پارتی چی ده‌بێت ،چ قه‌یرانێك ده‌خوڵقێنێت ،هیچی تریان ل ه هه‌گبه‌دا نییه.
ئێ
ستا لە کتیبخانەکاندا
هاوواڵتیی به‌ڕێز:
ئاگاداری رووبار و كانی و كانیاوه‌كان بن له پیسبوون. ده‌سته‌ی پاراستن و چاككردنی ژینگه
Reklam