که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 8شەممە /5 8شەممە 6که‌رکوک /٣شەممە /4 18شەممە /5 18شەممە 17 هه‌ولێر /٣شەممە /4 145شەممە /5 167شەممە 144سلێمانی /٣شەممە /4 123شەممە /5 141شەممە 112دهۆک 6 6 5 0 0 1-
بایی ( )750دینارە
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
به‌هۆی یه‌ك عه‌لی مه‌حموود ناوه‌وه 150 ،عه‌لی ناو بێبه‌شكراون له پاسۆرت و ئه‌وه‌شی ناوی عومه‌ر سه‌لیم بێت ،له پاسپۆرت سه‌لیم نابێت. ل .پەیجور
گه‌نجه‌كه‌ی شاری سلێمانی بۆ خوێندن ڕۆشت بۆ هیندستان و له سووریا شه‌هید كرا ل .پەیجور
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)23سێشەممە ،2013/2/19ساڵی یەکەم
بیروڕا ئایا بەهارى کوردیى بەڕێوەیە؟
12 وەرزش ئینێستا؛ ئەو یاریزانەى بەرشەلۆنە بەبوونى میسیش پێویستى پێیەتى
www.bayanpress.net
كونسوڵی توركیا ئاماده نییه قسه بۆ ڕاگه‌یاندنه‌كان بكات
توركیا ڕاوێژ به الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ده‌كات
پریاسکە ژنان ناتوانن بۆ 38 سه‌عات زیاتر نهێنییه‌ك ه بپارێزن
9
هەر سێ سەرکردەکەى ئۆپۆزیسیۆن .فۆتۆگۆاف :وەرگیراوە
به‌یان .تایبه‌ت دكتۆر مه‌حمود عوسامن ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له هاوپه‌یامنیی كوردستانی ،سه‌باره‌ت به هۆكاره‌كانی پشت ئ��ه‌و جموجوڵه سیاسییه‌ی ئێستای عێراق و نه‌رمبوونه‌وه‌ی گوتاری شیعه‌كان ،به لیسته‌كه‌ی مالیكییشه‌وه، به (به‌یان)ی راگه‌یاند «هۆكاری ئه‌و نه‌رمییه بۆ فشاری ئێران و مه‌رجه‌عه‌كانی شیعه‌ی عێراق ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه ،ئ�ه‌وان ده‌ت��رس��ن ل���ه‌وه‌ی كێشه‌ی زی��ات��ر له نێوان كورد و شیعه‌دا دروس��ت بێت، ده‌شیانه‌وێت په‌یوه‌ندییه‌كان ئاسایی ببنه‌وه و ئه‌و گرژییانه نه‌مێنن .ئه‌و الیه‌نانه هه‌روه‌ها فشاریش له‌سه‌ر كورد دروست ده‌كه‌ن ،بۆئه‌وه‌ی هه‌وڵ بده‌ن ئه‌و كێشانه به گفتوگۆ له‌گه‌ڵ الیه‌نی عێراقی چاره‌سه‌ر بكه‌ن». بڕوانه الپه‌ڕە‌ی عێراق
ئیكسۆن مۆبیل ل ه ڕانیه‌ش نه‌وت ده‌رده‌هێنێت
به‌یان .تایبه‌ت
8
«ئێران و مه‌رجه‌عه‌كان فشار ل ه كورد و مالیكی ده‌كه‌ن»
Tuesday, No, 23 First Year, Feb. 19, 2013
به‌یان .تایبه‌ت له ڕۆژان��ی ڕاب���ردوودا وه‌فدی یه‌كێتیی نیشتیامنی سه‌ردانی توركیای كرد .بڕیاریشه الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن بانگێشت بكرێن بۆ ڕاوێژپێكردن ل �ه ب���اره‌ی ب���ارودۆخ���ی ع��ێ �راق و كوردستانه‌وه. س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك��ی تایبه‌ت كه نه‌یویست ناوی ئاشكرا بكه‌ین ،به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «دوای ئه‌وه‌ی
وه‌فدێكی یه‌كێتی سه‌ردانی ئێرانی كرد، ل �ه‌وێ سێ خاڵیان له‌گه‌ڵ تاوتوێ كرا، ئه‌وانیش (دوورك��ه‌وت��ن��ه‌وه له توركیا، پشتگیریی مالیكی و دژایه‌تیی دابه‌شكردنی عێراق) ،بۆیه له سه‌ردانی وه‌فدی یه‌كێتیدا بۆ توركیا گفتوگۆیان له‌سه‌ر مادده‌ی 140 ك��ردووه ،كه توركیا پێی بێتاقه‌ته» .ئه‌و سه‌رچاوه‌یه باسی ل �ه‌وه‌ش كرد «توركیا دكتۆر به‌رهه‌می پێباشه بۆ سه‌رۆكی عێراق و ئێرانیش هێرۆ خان». فه‌خره‌ددین قادر ،بە‌رپرسی مه‌كته‌بی
په‌یوه‌ندییه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،وتی «بە هۆى ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی ئێستای هه‌رێمی كوردستان و ناوه‌ند و ئه‌و ناكۆكییانه‌ی به‌م دواییە دروست بوون ،هه‌روه‌ها دۆسیه‌ی سووریا ،به‌و سیفه‌ته‌ی توركیا پێگه‌یه‌كی گ �ه‌وره‌ی هه‌یه له ناوچه‌كه‌دا ،هه‌روه‌ك پێشرت له ئاستی بااڵدا بانگێشتی یه‌كێتیی نیشتیامنییان كردووه ،پێم وایه بانگێشتی الیه‌نه‌كانی دیكه‌ش بكه‌ن ،به تایبه‌ت الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ،بۆ ڕاوێژ له باره‌ی ئه‌وه‌ی چی بكرێت له هه‌رێمی كوردستان
و چاره‌سه‌ری دۆزی كورد و پارێزگا سوننییه‌كان و ناوچه‌كه». بۆ وه‌رگرتنی هه‌ڵوێستی فه‌رمیی ده‌وڵه‌تی توركیاش له‌سه‌ر دوایین گۆڕانكارییه‌كان و زانیاریی زیاتر له باره‌ی ئه‌و هه‌وااڵنه‌وه ،په‌یوه‌ندیامن ب �ه كونسوڵخانه‌ی ت��ورك��ی��اوە له هه‌ولێر كرد ،به‌اڵم به بیانووی ئه‌وه‌ی لێدوانه‌كانیان له الیه‌ن ڕاگه‌یاندنی ك��وردی��ی�ه‌وه ده‌ستكاری ده‌كرێن، ئاماده‌ی لێدوان نه‌بوون.
«حكومه‌ت ده‌یه‌وێت ئه‌مساڵ ته‌نیا یه‌ك هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدات» به‌یان .تایبه‌ت حكومه‌تی ه �ه‌رێ��م ل �ه خشته‌ی بودجه‌ی ئه‌مساڵدا 30 ،ملیار دیناری دیاری كردووه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ئه‌مه‌ش بووه‌ته جێی گومانی الیه‌نه‌كان. بیالل سڵێامن ،به‌رپرسی ده‌زگ��ای هه‌ڵبژاردنه‌كانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی به وه‌كاله‌ت ،وتی «ده‌س �ه‌اڵت جددی نییه ل�ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ،بۆیه دوای ده‌خ��ات،
دیاره له بهرژەوهندیی خۆی نابینێت». به‌اڵم سه‌عد خالید ،وه‌زی��ری هه‌رێم بۆ كاروباری په‌رله‌مان ،به (به‌یان)ی راگه‌یاند «ك��اك عیامد پێی وت���ووم ئێمه هیچ الریامن نییه هه‌ڵبژاردن له كاتی خۆیدا بكرێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مساڵ دوو سێ هه‌ڵبژاردنیش ده‌كرێت ،پێده‌چێت قابیلی ئه‌وه بێت قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن ،به‌شێك له زه‌مینه‌سازی بۆ هه‌ڵبژاردن ،سازانی الیه‌نه‌كانه«.
س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك پێی وای �ه «به‌مه‌دا ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت حكومه‌ت ن��ی��ازی وای�ه ته‌نیا یه‌ك هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام بدات له هه‌ڵبژاردنه‌كانی (سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم، په‌رله‌مان و پارێزگاكان) ،چونكه ئه‌و پاره‌یه به‌شی ته‌نیا ئه‌وه‌نده ده‌كات ،جگه له‌وه‌ش بۆیه نه‌یانخستووه‌ته ناو پڕۆژە‌یاسای بودجه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی له‌سه‌ریان فه‌رز نه‌بێت هه‌ڵبژاردنه‌كان بكرێت» .هه‌روه‌ك عه‌لی قادر ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی
هه‌رێم ،لهو باره‌یه‌وه ده‌ڵێت «له بودج ه داناندا ،قسه له‌گه‌ڵ ئێمه نه‌كراوه ،بودجه زۆر رێگر نابێت ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی حكومه‌ت پاره‌ی تری هه‌یه». عه‌لی قادر وتیشی «حكومه‌ت خۆی به‌رنامه‌ی خۆی ده‌زانێت ،به‌اڵم ئیشكردن بۆ هه‌ڵبژاردن ئێستا دره‌نگه ،یاسایه‌ك هێشتا هه‌موار نه‌كرابێت و دانه‌نرابێت، پێشبینی ناكرێت كه‌ی هه‌ڵبژاردن ئه‌نجام ده‌درێت».
كۆمپانیای ئیكسۆن مۆبیلی ئه‌مریكی له سنووری رانیه به دوای نه‌وتدا ده‌گه‌ڕێت ،سه‌رۆكی ئیداره‌ی راپه‌رینیش پێی وایه ئه‌وه له سوودی خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌یه. حه‌مید ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ،سه‌رۆكی ئیداره‌ی راپه‌رین ،تایبه‌ت به (به‌یان) وتی «ماوه‌یه‌كه كۆمپانیای ئێكسۆن مۆبیل ده‌ستی به گه‌ڕان كردووه ،له هه‌نگاوی یه‌كه‌م ئۆفیسێك له ناوچه‌ی میره‌به‌گ و كه‌رمكه‌داڵ ده‌كه‌نه‌وه، س��ه‌ردان��ی ئێمه‌شیان ك���ردووه و ك��ۆب��وون�ه‌وه‌م��ان له‌گه‌ڵ ك��ردوون، ئاماده‌ی هه‌موو هاوكارییه‌كامن بۆ ده‌ربڕیون ،دواتر بیرێكی تاقیكردنه‌وه له پشتی گ��واڵن هه‌ڵده‌كه‌نن ،تا ڕێ��ژەی نه‌وته‌كه ب�زان��ن ،ب��ه‌اڵم له ڕووی هونه‌رییه‌وه ،من دڵنیا نیم له هه‌بوون یان نه‌بوونی نه‌وت ،به‌اڵم به گوێره‌ی گه‌ڕانه‌كانیان ،به دڵنیایی هه‌ستیان به بوونی نه‌وت كردووه». له ب��اره‌ی سووده‌كانی هاتنی ئه‌و كۆمپانیایه ،ناوبراو وتی «ژماره‌یه‌كی باش له كرێكار و ده‌رچووی كۆلێژ و په‌یامنگاكان داده‌مه‌زرێن و هێزێكی گه‌وره‌ی كار هه‌ڵده‌لوشێت ،ئه‌گه‌ر چه‌ند بیرێكی ب��اش لێبدرێت بۆ داهاتوو ،به دڵنیاییه‌وه ده‌بێته مایه‌ی خێر و خۆشی بۆ ناوچه‌كه». بڕوانه الپه‌ڕە‌ی هه‌واڵ و ڕاپۆرت.
ل ه 45ڕۆژدا 47كه‌س ب ه ڕووداوی هاتوچۆ ده‌بن ه قوربانی به‌یان .كه‌ركووك م���وق���ه‌ده‌م ش���وان ئیسامعیل، ب��ه‌رپ��رس��ی ب��ه‌ش��ی ڕاگ��هی��ان��دن��ی به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی هاتوچۆی كه‌ركووك ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ل ه ماوه‌ی 45 ڕۆژی ڕاب��ردوودا 17ڕووداوی هاتوچۆ هه‌بوون و 10ك�ه‌س م��ردوون و 37 كه‌سیش بریندارن» .سه‌باره‌ت ب ه پێدانی تابلۆی ئۆتۆمبێلیش ڕایگه‌یاند «زیاتر له دوو ه هزار مامه‌ڵه‌مان ل ه هاوواڵتیانی ش��اری كه‌ركووك وه‌رگ��رت��وو ه و بڕیاره تابلۆی ژم���اره‌ی كاتیی كه‌ركووكیان لێ وه‌ربگیرێته‌و ه و ژم��اره‌ی نۆێیان پێبدرێت».
3 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
ئه‌مساڵیش بودجه بۆ زیانلێكه‌وتوواىن دەستى ڕژێمی به‌عس دانراوه
زیاده‌ی پاره‌ی نه‌وت ده‌درێته‌و‌ه بە هاوواڵتیان ڕاپۆرت :سه‌ید نامی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ساڵی پار بڕیار بوو زیانلێكه‌وتووانی سه‌رده‌می رژێمی به‌عس قه‌ره‌بوو بكرێنه‌وه و بودجه‌یه‌كی تایبه‌تی بۆ دیاریكرا، به‌اڵم پاره‌كه نه‌گه‌یشته هاوواڵتیان. بۆ جارێكی دیكه‌ش له پرۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵیشدا بڕەپاره‌یه‌ك بۆ هه‌مان مه‌به‌ست دانراوه‌ته‌وه. حاكم شێخ له‌تیف ،ئه‌ندامی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ع��ێ��راق ،وت��ی «به گوێره‌ی ئه‌و یاسایه‌ی ده‌رچووه بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه ،بڕێك پاره وه‌كو ساڵی پار دانراوه بۆ قه‌ره‌بووی ئه‌و شوێنانه‌ی زیانیان به‌ركه‌وتووه له كاتی رژێمی به‌عسدا ،به‌اڵم وادیاره چۆن ساڵی پار درۆ بوو ،ئه‌مساڵیش
پێده‌چێت هه‌روا ده‌ربچێت .به شاراوه‌یی بۆی دیاریكراوه ،حكومه‌ت به‌ده‌ستی خۆیه‌تی كه بیدات یان نه‌یدات .ئه‌وه‌ی به‌غدا بۆ زیانلێكه‌وتووانه ،بۆ قه‌ره‌بووی ق �ه‌زا و ناحیه‌كان وه‌ك هه‌ڵه‌بجه و شوێنه‌كانی دیكه ،ده‌بێت هه‌رێم زیاتر گرنگی پێبدات .به‌غدا بیدات ،ده‌یدات به‌وانه‌ی به‌ركه‌وتووی چه‌كی كیمیایین یان زه‌ره‌رمه‌ند بوون ،قه‌ره‌بووی هه‌موو دانیشتووانی ئه‌و قه‌زا و ناحیانه‌ی خاپور بوون كاتی خۆی ،ئیشی هه‌رێمه». سه‌میر سه‌لیم ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی له په‌رله‌مانی كوردستان ده‌ڵێت «له په‌رله‌مانی كوردستان هیچ باس له‌وه نه‌كراوه قه‌ره‌بووی زیانلێكه‌وتووانی ده‌ستی رژێم بكرێته‌وه». نه‌جیبه نه‌جیب ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێراقیش وتی «بودجه
دانراو ه بۆ ماده‌ی 140كه بڕەكه‌ی 172 ملیارد دینار ه بۆ ئه‌مساڵ .ئه‌و پاره‌یه‌ی ساڵی پار دانرابوو بۆ ئه‌و ماده‌یه ،كه‌م بوو .ساڵی پار نه‌چووبووه ناو بودجه‌وه،
به‌اڵم ئه‌مساڵ خراوه‌ته ناو بودجه‌وه، به‌و هۆیه‌وه بوو ساڵی پار جێبه‌جێ نه‌كرا». ساڵی راب��ردوو ده‌نگۆی ئه‌وه‌ش
له‌ناو هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان ب�ڵ�اوب���ووه‌وه ك��ه ئ���ه‌و خ��ێ�زان��ان�هی نیشته‌جێی ئه‌و شوێنانه بوون كه كاول كراون له سه‌رده‌می به‌عسدا ،قه‌ره‌بوو
ده‌كرێنه‌وه ،هه‌موو ئه‌و خێزانان ه مامه‌ڵه‌كانیان پێشكه‌ش به الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی حكومه‌ت كرد و هیچ ئه‌نجامێكی لێنه‌كه‌وته‌وه. سه‌باره‌ت به‌وه‌ی بڕیار بوو له پاره‌ی زیاده‌ی نه‌وت ،بڕە پاره‌یه‌ك بدرێته هاوواڵتیان ،بۆچی ل ه الیه‌ن ح��ك��وم�ه‌ت�ه‌وه جێبه‌جێ ن�ه‌ك�را؟ نه‌جیبه نه‌جیب رایگه‌یاند «ساڵی پار حكومه‌ت له دادگ��ای فیدراڵ تانه‌ی لێدا و جێبه‌جێی نه‌كرد ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی له پرۆژەیاسای بودجه‌دا دانه‌نرابوو ،به‌اڵم ئه‌مساڵ خراوه‌ته ناو بودجه‌وه ،حكومه‌ت له‌سه‌ریه‌تی ك �ه جێبه‌جێی ب��ك��ات .ئێم ه له په‌رله‌مان په‌سه‌ندی ده‌كه‌ین ،به‌اڵم حكومه‌ت ده‌بێت جێبه‌جێی بكات، له‌سه‌ر بڕیاری ئه‌و ماوه‌ته‌وه».
شاعیرێك سكااڵی یاسایی دژی به‌رپرسێكی پارتی تۆمار ده‌كات ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د .گه‌رمیان شاعیرێكی ناوچه‌ی گه‌رمیان، ب��ۆ وه‌رگ���رت���ن���ه‌وه‌ی م��اف��ی خ��ۆی ك�ه پ���اره‌ی تێچوونی ل�ه چاپدانی به‌رهه‌مه‌كانیه‌تی ،له دادگای كه‌الر سكااڵیه‌كی یاسایی له دژی عومه‌ر شه‌ریف ،به‌رپرسی ده‌زگای ڕاگه‌یاندن
و رۆشنبیریی لقی 22ی گه‌رمیانی پارتی دیموكراتی كوردستان تۆمار كرد. س��ۆران ن �ه‌دار ،شاعیرێكی الوه و خاوه‌نی زیاتر له 60به‌رهه‌می شیعرییه ،كه زۆربه‌یان تایبه‌تن به بواری مندااڵن .دوای ئه‌وه‌ی بێئومێد بوو له وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئه‌و پاره‌یه‌ی خ �ه‌رج��ی ك��ردب��وو ل �ه له‌چاپدانی
به‌رهه‌مه‌كانی ،دواج��ار بڕیاریدا ل ه دادگ��ای ك �ه‌الر سكااڵیه‌كی یاسایی له دژی به‌رپرسی ده‌زگ��ای (چاوی خۆر) كه له هه‌مانكاتدا به‌رپرسی ده‌زگای ڕاگه‌یاندن و ڕۆشنبیریی لقی 22ی گه‌رمیانی پارتی دیموكراتی كوردستانه ،تۆمار بكات. س���ۆران ن����ه‌داری ش��اع��ی��ر ،به (ب��هی��ان)ی وت «ل��ه ساڵی 2011
كاتێك 30به‌رهه‌مم له‌به‌رده‌ستدا ب��وو ،ك��اك عومه‌ر شه‌ریف به‌ڵێنی پێدام كه لۆگۆی ده‌زگای چاوی خۆر له سه‌رجه‌م ئه‌و 30به‌رهه‌مه‌م بده‌م تاوه‌كو ئه‌ركی له‌چاپدانی له ئه‌ستۆ ب��گ��رن ،منیش ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و به‌ڵێنه بڕی 25ملیۆن دینارم خه‌رج كرد بۆ له‌چاپدانی به‌رهه‌مه‌كانم به تیراژی 500دانه بۆ هه‌ر به‌رهه‌مێكم ،كه
ده‌گ��ات �ه 15ه��هزار دان��ه .ل �ه‌و 30 به‌رهه‌مه‌م» .ناوبراو ئاماژەشی به‌و ه دا «دوو ساڵه ئه‌و به‌رپرسه ده‌ستی ده‌ستیم پێده‌كات و ه �ه‌ر ده‌ڵ�ێ چ��اوه‌ڕێ به و په‌له مه‌كه ،من پێم وایه ئه‌و به‌رپرسه نیازی نییه پاره‌كه‌م بداته‌وه ،یاخود ده‌یه‌وێ ئه‌و كێشه‌یه كۆن ببێت و له بیر بچێته‌وه .منیش له مافی خۆم سازش ناكه‌م و ده‌ڵێم
قه‌رز كۆن ده‌بێت ،به‌اڵم نافه‌وتێت. بۆیه بۆ ئەو مەبەستە په‌نام بۆ دادگا بردووه و پارێزه‌رێكم گرتووه». بۆ زانینی بۆچوونی به‌رپرسی ده‌زگ��ای ڕاگه‌یاندن و رۆشنبیریی لقی 22ی گه‌رمیانی پارتی دیموکراىت کوردستان ،چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندیامن به ن��اوب��راوه‌وه ك��رد ،ب �ه‌اڵم وه‌اڵم��ی په‌یوه‌ندییه‌كامنانی نه‌دایه‌وه.
هه‌ر جوتیارێك ته‌نیا سێ كیلۆ و نیو په‌ینی كیمیایی پێده‌درێت «سه‌رۆكی لیژنه‌ی كشتوكاڵ سه‌ر به پارتی ده‌سه‌اڵته و نایه‌وێت وه‌زیر بانگهێشتی په‌رله‌مان بكه‌ین»
ڕاپۆرت :زریان جه‌وهه‌ر ده‌شتی بیتوێن یه‌كێكه له ده‌شت ه به‌پیته‌كانی كوردستان ،ساَاڵن ه خاوه‌نی به‌روبومێكی زۆری كشتوكاڵییه، ب�ه‌اڵم حكومه‌ت كه‌مرتین هاوكاریی كشتوكاڵی جوتیارانی ده‌ڤه‌ره‌ك ه ده‌كات كه ژم��اره‌ی��ان ده ه �هزار جوتیاره .له چه‌ند رۆژی ڕابردوودا به‌ڕێوه‌به‌ریتیی كشتوكاڵی رانیه هه‌ستا به دابه‌شكردنی په‌ینی كیمیایی به‌سه‌ر جوتیاراندا ،هه‌ر جوتیارێك هه‌زار كگم گه‌منی چاندبێت، حكومه‌ت 100كیلۆ په‌ینی كیمیایی پ��ێ��داون ،ئه‌مه‌ش نیگه‌رانیی زۆری جوتیارانی ده‌ڤه‌ره‌كه‌ی لێكه‌وته‌وه. زرار عه‌بدوڵاڵ ،جوتیارێكی گوندی قه‌رسۆكی ناوچه‌ی بیتوێنه ،ناوبراو س���ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی زۆر نیگه‌ران بوو له وه‌زاره‌ت���ی كشتوكاڵ ،وت��ی «ئه‌و هاوكارییه‌ی پێامن ده‌درێ��ت ره‌متان ك��رده‌وه ،چونكه هیچ نییه تا شایه‌نی باسكردن بێت .حكومه‌تی هه‌رێم به هه‌موو شێوه‌یه‌ك ئێمه‌ی پشتگوێ خستووه ،نه پالنی هه‌یه ،ن ه هاوكاریی هه‌یه .ئێمه لهو حكومه‌ته ده‌پرسین 100كیلۆ په‌ینی كیمیایی بۆ هه‌زار كلیۆ گه‌نم چی لێ بكه‌ین؟ حكومه‌ت نایه‌وێت كه‌رتی كشتوكاڵ به‌ره‌وپێش بچێت ،تا خه‌ڵك كشتوكاڵ بكات پشت به خۆی ببه‌ستێت ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موومان
ببینه چه‌كدار و پۆلیس ،ئه‌وكات چۆنی ویست به‌و شێوه‌یه به‌كارمان بێنێت». باپیر كه‌لكانی ،به‌رپرىس لیژنه‌ی رانیه‌ی جوتیارانی بیتوێن ،وتی «به‌و سیاسه‌تی كشتوكاڵییه‌ی ك�ه ئێستا حكومه‌تی هه‌رێم په‌یڕەوی ده‌ك��ات، كشتوكاڵ به‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌چێت، نه‌ك بووژانه‌وه به خۆوه ببینێت» .ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ناوبراو زۆر نیگه‌رانه له كه‌میی ئه‌و هاوكارییه‌ی كه ده‌درێت به جوتیاران ،وتی «ئێمه به حه‌وت هه‌زار جوتیار 85هه‌زار كیلۆ په‌ینی كیمیاییامن بۆ هاتووه ،ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كه نازانین چی لێ بكه‌ین .حكومه‌ت هیچ سیاسه‌ت و پالنێكی نییه بۆ بووژانه‌وه‌ی كه‌رتی كشتوكاڵ .ئێمه‌ی جوتیار تا ئێستا نازانین ئه‌و وه‌زاره‌ته‌ی كشتوكاڵ بۆچی دانراوه، مه‌گه‌ر ئه‌نجومه‌نی وه‌زی�ران بزانێ بۆ چییه و كاری چییه .كوا خزمه‌تی؟ كوا پالنی درێژخایه‌نی؟ كوا هاوكاریی؟ له هه‌موو پارێزگای سلێامنی سایلۆیه‌كی نییه ك ه بتوانێ هه‌موو گه‌منی جوتیاران بگرێت ه خۆی». له باره‌ی پێدانی بڕی په‌ینه‌وه به جوتیاران ،ئه‌و به‌رپرسه وتی «ئه‌گه‌ر جوتیارێك 10ه���هزار كیلۆ گه‌منی چاندبێت 100 ،كیلۆ په‌ینی كیمیایی پێده‌ده‌ین» .هه‌روه‌ك وتیشی «ده‌بوو ئه‌و په‌ینه كاتی په‌ڵه بیدایه ،ئێستا جوتیار ناچاره یان بیفرۆشێته‌و ه یان
ده‌بێت بۆ نۆ مانگی تر هه‌ڵیگرێت، ك��ات�ێ گ�ه‌ن��م ده‌چ��ێ�نرێ��ت �ه‌وه .ئینجا هاوكارییه‌كانیش به جۆرێكه كه كاتی هاوكاریكردنه‌كه‌ی جوتیار به‌سه‌رچووه، بۆ منوونه ئێستا كاتی ده‌رمان ڕشاندنه بۆ نه‌مانی ب��ژار ،كه‌چی بڕیاره دوای ێ مانگی تر بیده‌ن ،كاتی دروونه‌وه. س ئه‌و په‌ینه‌ی ئێستا ده‌مانده‌نێ ،ده‌بوو چوار مانگ پێش ئێستا دراب��ا پێامن، ئێستا جوتیار چ��ی ل �ێ ب��ك��ات؟ له بازاڕ ده‌یفرۆشێته‌و ه به بازرگانه‌كان، بازرگانه‌كانیش هه‌ر خۆیانن بۆ پایز
هه‌ڵیده‌گرن ،پایز به نرخێكی گرانرت هه‌ر به جوتیاره‌كه خۆیی ده‌فرۆشنه‌وه ،بۆیه كه‌رتی كشتوكاڵ الی حكومه‌ت چوار پله له‌ژێر سفردایه». ساڵح محه‌مه‌د ،به‌رپرسی لقی رانیه‌ی كشتوكاڵی بیتوێن ،س�ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی دووپ��ات��ی له كه‌میی رێ��ژەی هاوكاریی جوتیاران ك��ردووه ،وتیشی «ئه‌و پشكه‌ی به‌ر هاوكاریی جوتیاران ده‌ك �ه‌وێ��ت ،پشكێكی كه‌مه له چاو وه‌زاره‌ته‌كانی ت��ردا ،هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی پێده‌كرێت ،ئێم ه ب �ه رێ���ژەی %10
چوار ساڵه بڕیاری گێڕانه‌وه‌ی زیاده‌ڕۆیی زه‌ویی كشتوكاڵی ده‌رچووه ،حكومه‌ت جێبه‌جێى ناكات ب ه به‌ره‌وپێشچوونی كشتوكاڵ ،بازرگانیی سیاسی و بازرگانەکان كه‌مده‌بێته‌وه كه‌رتی كشتوكاڵ الی حكومه‌ت چوار پل ه ل ه ژێر سفردایه
هاوكاریی جوتیاران ده‌ك �هی��ن ،ئه‌و رێژەیه‌ش به‌شی هیچ ناكات ،ئێمه‌ش تێبینامن ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌و ب��ڕە كه‌مه‌ی هاوكاری هه‌یه ،به‌اڵم دیاره وه‌زاره‌ت پالنێكی تری هه‌یه ،لهو پالنه پێنج ساڵییه وه‌زاره‌ت ده‌یه‌وێت زیاتر كه‌رتی تایبه‌ت هان بدات ،لهو بواره‌دا ،دیاره ده‌یانه‌وێت هاوكاری كه‌مبكه‌نه‌وه و قه‌رزی كشتوكاڵی زیاد بكه‌ن ،ئێمه له سنووری بیتوێن 10هه‌زار جوتیارمان هه‌یه 35 ،هه‌زار كیلۆ په‌ینی كیمیاییامن بۆ هاتووه ،تۆ 35هه‌زار كیلۆ په‌ینی كیمیایی دابه‌شی 10ه �هزار جوتیار بكه ،هه‌ر جوتیاره سێ كیلۆ و نیوی به‌رده‌كه‌وێت .ئه‌و هاوكارییه‌ش سااڵنه ده‌گ��ۆڕێ��ت ،ره‌ن��گ�ه ساڵی داه��ات��وو ببێته قڕكه‌ر .ئینجا ئێمه ده هه‌زار جوتیارمان هه‌یه ،هیچی ته‌نیا جوتیار نییه ،هه‌موویان پیشه‌ی جوتیارییان كردووه‌ته پیشه‌ی دووه‌م ،هه‌ربۆیه حكومه‌ت كشتوكاڵ وه‌ك سێكته‌ری یه‌كه‌م سه‌یر ناكات ،بۆیه هاوكارییش وه‌ك پێویست نییه». پێشه‌وا تۆفیق ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی كشتوكاڵ و ئ��اودێ��ری له په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان ،وت��ی «ح��ك��وم�ه‌ت وه‌ك پێوست ئ��اوڕ ل�ه ك�ه‌رت��ی كشتوكاڵ ن���ادات���ه‌وه .خ �ه‌ری��ك �ه ل�� ه واڵتێكی كشتوكاڵیدا هه‌موو ده‌بینه به‌كاربه‌ری ك��ااڵی بێگانه» .ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌وه‌شی
دووپات كرده‌وه ك ه زۆربه‌ی به‌رپرس و سیاسییه‌كانی ئه‌و واڵته هه‌م سیاسیی حكومین ،ه�ه‌م بازرگانیشن ،ئه‌گه‌ر كه‌رتی كشتوكاڵ به‌ره‌وپێش بچێت، ئ��ه‌وان ك��اری بازرگانییان له‌ده‌ست ده‌چێت ،خه‌ڵكی پشت به به‌روبومی ناوخۆ ده‌ب�ه‌س�تن .ئ�ه‌و هاوكارییه‌ش كه بۆ جوتیاران ده‌كرێت ،بڕێكی زۆر كه‌مه .پالنه درێژخایه‌نه‌كه‌شی شكستی خوارد». ئه‌و په‌رله‌مانتاره هۆكاری الوازیی لیژنه‌ی كشتوكاڵی بۆ ئه‌وه گێڕایه‌وه كه «سه‌رۆكی لیژنه‌ك ه سه‌ر به پارتی ده‌سه‌اڵته و نایه‌وێت وه‌زیری كشتوكاڵ بانگهێشتی پ�ه‌رل�ه‌م��ان بكه‌ین یان چاالك بین ،له بواری كشتوكاڵی ته‌نیا رێگه‌یه‌ك له‌به‌ر ده‌ستدا دەبێت ،ئەویش كۆكردنه‌وه‌ی ئیمزایه ،ئه‌ویش به هۆی ئ��ه‌وه‌ی س�ه‌رۆك��ی په‌رله‌مان ڕێگری ده‌ك��ات بۆ هاتنی وه‌زی��ری كشتوكاڵ. حكومه‌تیش نایه‌وێت كه‌رتی كشتوكاڵ ب�ه‌ره‌وپ��ێ��ش بچێت ،ته‌نانه‌ت چ��وار ساڵه بڕیاری گێڕانه‌وه‌ی زیاده‌ڕۆیی زه‌ویی كشتوكاڵی ده‌رچووه ،حكومه‌ت جێبه‌جێى ناكات». به‌پێی ئه‌و زانیارییانه‌شی ده‌ست (به‌یان) كه‌وتووه ،له سنوری بیتوێن 500 هاوواڵتی مه‌رعه و له‌وه‌ڕگای ئاژەڵیان كێاڵوه ،ده‌س �ه‌اڵت هیچ ئیجرائاتێكی له‌باره‌وه نه‌كردووه.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
مالیکى لە بەڵێنەکەى پاشگەزبووەوە
به‌مه‌ده‌نیكردنی فڕۆكه‌خانه‌ی كه‌ركووك شكستی هێنا شڤان جه‌باری هه‌وڵ و كۆششه‌كانی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك بۆ به‌مه‌ده‌نیكردنی فڕۆكه‌خانه‌ی كه‌ركووك شكستی هێنا، نوری مالكیی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق و هادی عامری ،وه‌زی��ری گواستنه‌وه ،له كاتی سه‌ردان كردنیاندا بۆ شاری كه‌ركووك ،به‌ڵێنی به‌مه‌ده‌نیكردنیان دا و ل �ه ئ�ه‌ن��ج��ام��دا ب �ه بڕیارێكی وزاری كه له الیه‌ن وه‌زیری به‌رگریی ع��ێ�راق�ه‌وه ئ��اڕاس��ت�هی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری
فڕۆكه‌خانه‌ی كه‌ركووك كراوه ،ده‌بێت ئه‌م فرۆكه‌خانه‌یه ته‌نیا بۆ سه‌ربازی به‌كاربهێرنیت و بدرێته به‌رپرسانی ئ��اس�مان��ی و ب��ه‌رگ��ری ،ن��اوه‌ك�ه‌ش��ی ده‌گ���ۆڕێ���ت ب��ۆ ب��ن��ك�هی ئاسامنیی كه‌ركووك. ئ�براه��ی��م خ �ه‌ل��ی��ل ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجوومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ك�ه‌رك��ووك ئ��ام��اژە ب �ه‌وه ده‌ك��ات كه «ل �ه دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له دانیشتنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگادا، ب��ه ك���ۆی ده‌ن����گ ب��ڕی��ارم��ان��دا له
فڕۆكه‌خانه‌یه‌كی سه‌ربازییه‌وه بكرێت به فڕۆكه‌خانه‌یه‌كی مه‌ده‌نی ،دواتر وه‌زیری گواستنه‌وه و گه‌یاندن و سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ڕەزامه‌ندییان ده‌ربڕی، پ��اش��گ�ه‌زب��وون�ه‌وه‌ش��ی��ان مه‌رامێكی سیاسییه ،چونكه فڕۆكه‌خانه‌كانی كه‌ربه‌ال و نه‌جه‌ف كران به مه‌ده‌نی، ئه‌ی بۆ كه‌ركووك ناكه‌ن؟!». عه‌لی مه‌هدی ،له به‌ره‌ی توركامنی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «حكوومه‌تی ن��اوه‌ن��د ب �ه ب��ه‌رده‌وام��ی دژایه‌تیی ئیداره‌ی پارێزگای كه‌ركووك ده‌كات،
وه‌زارەتی پهروهرده لە پێدانى بڕوانامەى بەکالۆریۆس بە مامۆستایان پاشگەزدەبێتەوە زریان جه‌وهه‌ر دوای ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رد ه سیستمی نوێی خوێندنی راگه‌یاند، یه‌كێك ل ه راسپارده‌كانی كۆنفراس كه ماوه‌ی سێ كابینه‌ی حكومه‌ته ده‌بوو جێبه‌جێ بكرایه ،نه‌مانی مامۆستای خ���اوه‌ن ب��ڕوان��ام �هی دب��ل��ۆم ب��وو له ناوه‌نده‌كانی خوێندن و گۆڕینیان به به‌كالۆریۆس به شێوازی كردنه‌وه‌ی دوو خول له وه‌رزی هاوین بۆ مامۆستاكان،
به‌اڵم دواتر گۆڕدرا به خوێندنی ئێواران بۆ ماوه‌ی چوار ساڵ ،تیایدا نزیكه‌ی دوو ه �هزار مامۆستا وه‌گیرا .به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان) ،ئێستا وه‌زاره‌ت له هه‌وڵی په‌شامنبوونه‌وه‌دایه له پێدانی بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆس و به نیازه بڕوانامه‌كان وه‌ك خۆی بهێڵێته‌وه، به‌اڵم به ئیمتیازی به‌كالۆریۆس. عیسمه‌ت م��ح�ه‌م�ه‌د ،وه‌زی���ری پ����ه‌روه‌رده ،وت��ی «ت��ا ئێستا بڕیاری فه‌رمیی لهو شێوه‌یه نه‌دراوه ،به‌اڵم له
ل ه ڕێگه‌ی كۆمپانیای كۆكردنه‌وه‌ی خاشاكه‌وه سیدی باڵوده‌كه‌نه‌وه
راستیدا ئێمه پێشنیاری پرۆگرامێكی ت��ای��ب�ه‌مت��ان ك�����ردووه ،ب���ه‌اڵم ئێستا ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ره‌زامه‌ند نه‌بووه و كۆتایی نه‌هاتووه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی دبلۆم ب��واری��ان بۆ بڕەخسێرنێت كه دوو س��اڵ بخوێنن و دوات��ر هه‌مان ئیمتیازاتی به‌كالۆریۆسیان هه‌بێت ،نه‌ك بروانامه‌ی به‌كالۆریۆس ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش هه‌ر پێشنیاره ،نه‌ك بڕیار ،كاتێك كه گه‌یشتینه كۆتایی ،له ڕاگه‌یاندن باڵوی ده‌كه‌ینه‌وه».
بۆیه من له ڕێگای ڕۆژنامه‌كه‌ی ئێوه‌و ه داوا له دانیشتوانی كه‌ركووك ده‌كه‌م خۆپیشاندان ڕێك بخه‌ن دژ به به‌غدا». ڕێبوار تاڵه‌بانی ،جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كه‌ركووكیش پێی وایه له كاتی ئاڵۆزبوونی باری سیاسیی عێراق و مه‌ترسی له‌سه‌ر بهرژەوهندییهكانی ،دووباره كه‌ركووك وه‌ك كارتێكی فشار به‌كارده‌هێنێرت له الیه‌ن ناوه‌نده‌وه دژایه‌تی ده‌كرێت». وتیشی «لیژنه‌یه‌ك ده‌نێرین بۆ به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كه».
یەکیان بە گوللە و ئەوى دیکەیان لە تەقینەوەدا ل ه دیال ه دوو ژن گیان ل ه ده‌ست ده‌ده‌ن عومه‌ر ئاواره لە چەند ڕۆژى ڕابردوودا و لە دوو ڕووداوى جیادا ،دوو ژن کوژران. سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی دیاله به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ل���ه الی���ه‌ن چ �ه‌ن��د چ �ه‌ك��دارێ��ك��ی نه‌نارساوەوه له شارۆچكه‌ی میقدادیه‌ی سه‌ر به پارێزگای دیاله ،ژنێك ده‌درێته به‌ر ده‌ستڕێژی گولله و ده‌كوژرێت». س�ه‌رچ��اوه‌ك�ه وتیشی «ئ��ه‌و ژن �ه به
ڕەگه‌ز عه‌ره‌به و ته‌مه‌نی 20ساڵه و له به‌رده‌م ماڵه‌كه‌ی خۆیاندا له الیه‌ن ئه‌و چه‌كدارانه‌وه ده‌ستڕێژی گولله‌ی لێكراوه و ده‌ستبه‌جێ گیانی له ده‌ست داوه ،تا ئێستا بۆمان ڕوون نه‌بووه‌ته‌وه ك �ه ه��ۆك��اری كوشتنه‌كه‌ی ب��ۆ چی ده‌گه‌ڕێته‌وه». له الیه‌كی دیكه‌وه و له ئه‌نجامی ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌وه‌ی بۆمبێكی چ��ێ�نراو له شاره‌دێی وه‌جیهه‌ی سه‌ر به پارێزگای دیاله ،ژنێك گیان له ده‌ست ده‌دات
و زی��ان��ی م��اددی��ش ب���ه‌ر ه�ه‌ن��دێ خانووی هاوواڵتییان له نزیك شوێنی ته‌قینه‌وه‌كه ده‌ك �ه‌وێ��ت ،سه‌باره‌ت به‌م ك��اره‌ش سه‌رچاوه‌كه‌ی پۆلیسی دیاله وتی «ئه‌و خێزانه له‌به‌ر خراپیی ڕەوشی ئه‌منیی ناوچه‌كه ئاواره بوون و دوای ماوه‌یه‌ك گه‌ڕاونه‌ته‌وه ســه‌ر ماڵ و حاڵی خۆیان ،به‌اڵم له الیه‌ن تیرۆریستانه‌وه كراونه‌ته ئامانج و به‌و هۆیه‌شه‌وه ئه‌و ژنه گیانی له ده‌ست داوە».
ده‌سته‌ی جیهانیی زانایان ئیدانه‌ی فیلمێكی ئێرانی ده‌كات به‌یان .ئاژانسه‌كان ده‌س��ت��هی جیهانیی زان��ای��ان��ی مسوڵامن له رابیته‌ی جیهانیی ئیسالمی، دژی كۆمپانیایه‌كی به‌رهه‌مهێنانی فیلمی سینه‌مایی ئێرانی وه‌ستانـــه‌وه، كه تیایدا كه‌سایه‌تیی پێغه‌مبه‌ر (درودی خوای له‌سه‌ر بێت)ی تێدا به‌رجه‌سته
ده‌كرێت. ده‌سته‌ی ناوبراو كه باره‌گاكه‌یان له مه‌ككه‌یه ،له به‌یاننامه‌یه‌كدا باڵویان كرده‌وه «داوایان له حكومه‌تی ئێرانی كردووه كه وێنه‌گرتنی ئه‌و فیلمه ڕابگرن و ڕێگه‌ش له ب�ڵاوك��ردن�ه‌وه‌ی هه‌موو گرته‌كانی بگرن ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له واڵتی ئه‌واندا وێنه ده‌گیرێت و ئه‌وان به‌رپرس
ده‌ب��ن له ب�ڵاوك��ردن �ه‌وه‌ی» .ده‌سته‌ی ناوبراو جه‌خت ل �ه‌وه ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه كه پێشرتیش ئاگاداری دراوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی هیچ كه‌سێك نه‌توانێت كه‌سایه‌تیی پێغه‌مبه‌ران به‌رجه‌سته بكات ،ئه‌و ك�ه‌س��ان�ه‌ش��ی ب��ه‌و ك���اره هه‌ڵده‌سنت «تاوانبارن». ده‌س��ت��هی جیهانیی زان��ای��ان��ی
م��س��وڵ�مان و ن��وێ��ن �هران��ی ده‌وڵ �ه‌ت � ه ئیسالمییه‌كان ،ڕێكخراوی هاریكاریی ئیسالمی ،ڕێكخراوه ئیسالمییه‌كانی دیكه‌ی واڵتانی ئیسالمی ،وه‌زاره‌ت و ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن ،جامیعه‌ی ئ��ه‌زه��ه‌ر و چ �ه‌ن��دی��ن ڕێ��ك��خ �راو و دامه‌زراوه‌ی دیكه‌ی جیهانیی ،هاوكات دژی ئه‌م هه‌وڵه وه‌ستاونه‌ته‌وه.
دوانزه كارتۆن بیره له سه‌ربازگه‌یه‌كی قوتابیانی پارتی ده‌وامی خوێندن راده‌گرن قوتابیانی كوردستان KSOئیدانه‌ی ئه‌و به‌یان .تایبه‌ت قاعیده ده‌ستی به‌سه‌ردا گیرا عومه‌ر ئاواره شڤان جه‌باری له چه‌ند ڕۆژی ڕاب��ردوودا ل ه گه‌ڕەكه‌كانی شۆریجه ،ڕزگ��اری، ڕاپ���ه‌ڕی���ن ،ع �ه‌س��ك �ه‌ری ،په‌نجا عه‌لی ،دۆمیز و چه‌ند گه‌ڕەكێكی دیكه‌ی ناو شاری كه‌ركووك ،چه‌ند كه‌سێك ده‌ستگیر ك �ران ،كه «به ئامانجی ترساندنی دانیشتوانی شاره‌كه (سیدی)یان ده‌خسته نێو ماڵه‌كانه‌وه ،كه ك��ار و چاالكیی گرووپه چه‌كدار و تێكده‌ره‌كانیان تێدا تۆمار كرابوو». م��والزم فه‌رهاد حه‌مه‌ساڵح، ب���ه‌رپ���رس���ی ڕاگ���هی���ان���دن���ی ب �ه‌ڕێ��وەب �ه‌رای �ه‌ت��ی��ی ئاسایشی كه‌ركووك به (به‌یان)ی ڕایگه‌یاند «ه��ێ��زه‌ك��ان��ی ئ��اس��ای��ش دوای وه‌رگرتنی زانیاریی ورد ،توانیویانه
چ��اودێ��ری��ی��ان ب��ك �ه‌ن ،دوات���ر ل ه هه‌ڵمه‌تێكدا ده‌ستگیریان بكه‌ن و بانده‌كه‌ش بریتی بوون له چوار كه‌س كه خه‌ڵكی شاره‌كانی موسڵ و به‌سڕەن» .به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی ئاسایشی كه‌ركووك ئه‌وه‌شی خسته ڕوو ك�ه «ئ��ه‌و ب��ان��ده ل�ه ڕێگای كۆمپانیایه‌كی كۆكردنه‌وه‌ی خۆڵ و خاشاكه‌وه ئه‌م كاره‌یان ئه‌نجامداوه و جلوبه‌رگی كارگوزارییان له‌به‌ر كردوو ه و به شه‌و له كاتی هه‌ڵگڕتنی خۆڵ و خاشاكه‌كان خستویانه‌ته نێو ح��ه‌وش��ەی م��اڵ �ه‌ك��ان �ه‌و ه و دانیان ب�ه‌وه‌ش دا ناوه كه چه‌ند كه‌سێكی دیكه له پشتیانه‌و ه بوون و هاوكارییان كردوون ،به نیازیش بوون له چه‌ند گه‌ڕەكێكی دیكه‌ش به‌رده‌وامی به‌م كاره بده‌ن و به سه‌دان سیدیی تریان پێ گیراوه».
ل �ه هه‌ڵمه‌تێكی ب �ه‌رف��راوان��ی هێزه‌كانی پارێزگای موسڵ بۆ سه‌ر بنكه سه‌ربازییه‌كانی هێزه‌كانی قاعیده ،ده‌ست به‌سه‌ر 12كارتۆن بیره‌دا گیرا. ع �ه‌ق��ی��د ع��ه‌ب��دوڵ�لا ج��ب��وری، ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری پۆلیسی نیشتیامنیی موسڵ ،هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست كرده‌وه
و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «هێزەكامنان له ده‌ره‌وه‌ی شاری موسڵ هه‌ڵمه‌تێكی فراوانیان دژ به چه‌كدارانی قاعیده لهو سنوره ئه‌نجام داوه ،له ئه‌نجامدا ده‌س��ت ب�ه‌س�ه‌ر 12ك��ارت��ۆن بیره و ژماره‌یه‌ك چه‌كی جۆراوجۆر و زیاتر له دوو ته‌ن م��ادده‌ی تی ئێن تی و بۆمبێكی چێرناو له‌گه‌ڵ دوو ئۆتۆمبیلی بۆمبڕێژكراودا گیرا ،كه بۆ ئه‌نجامدانی كاری تیرۆرستی ئاماده كرابوون».
یه‌كێتیی قوتابیانی كوردستانی سه‌ر به پارتی دیموكراتی كوردستان ،سااڵنه بێگوێدانه یاسا و رێساكانی خوێندن ،له ساڵیادی دامه‌زراندنیدا ،ده‌وامی فه‌رمیی خوێندن راده‌گرێت ،ئه‌مه‌ش ناڕەزایی الی قوتابیان و خوێندكاران و رێكخراوه‌كان دروس��ت ك��ردووه ،حكومه‌ت و الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانیش هیچ هه‌ڵوێستێكیان نییه له باره‌ی ئه‌و پێشێلكارییانه‌وه. له راگه‌یه‌نراوێكیاندا ،رێكخراوی
جۆره پێشێلكارییانه ده‌كه‌ن و له به‌شێكی راگه‌یه‌نراوه‌كه‌دا كه وێنه‌یه‌كی بۆ (به‌یان) نێردراوه ،هاتووه «رێكخراوه‌كانی سه‌ر به ده‌سه‌اڵت سااڵنه بێگوێدانه بهرژەوهندیی قوتابیان و ره‌وش��ی خوێندن ،كاریان بووه‌ته راگرتنی ده‌وامی خوێندن ،ئه‌وه‌ی جێی نیگه‌رانیی ئێمه‌یه ئه‌و كرده‌وه‌یه س��ااڵن�ه دووب���اره ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه و الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانیش هیچ هه‌ڵوێستێكی جددییان نییه ل �ه‌س �ه‌ری و رێگه له دووباره‌بوونه‌وه‌ی ناگرن».
چوار هه‌زار ئه‌ندامی سهحوه بۆ كه‌ركووك داده‌مه‌زرێن عومه‌ر ئاواره ح��ك��وم�ه‌ت��ی ع��ێ��راق ب��ڕی��اری��دا چ��وار ه��هزار سهحوه بۆ كه‌ركووك دامب��ه‌زرێ��ن ،به بیانووی پاراستنی بۆرییه نه‌وتییه‌كان و كۆمپانیای نه‌وتی باكوور.
س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك له ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ك��ه‌رك��ووك ه�هواڵ�ه‌ك�هی پشتڕاست ك��رده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «به بیانووی پارێزگاری كردن له بۆرییه نه‌وتییه‌كانی نێوان بێجی و كه‌ركووك و كۆمپانیای نه‌وتی باكوور، حكومه‌تی عێراق بڕیاری دا چوار
هه‌زار ئه‌ندامی سهحوه له كه‌ركووك دامبه‌زرێن». س�����ه‌رچ�����اوه‌ك�����ه وت��ی��ش��ی «دام��ه‌زران��دن��ی ئ��ه‌و چ��وار ه��هزار سه‌حوه‌یه له الی �ه‌ن حكومه‌ته‌كه‌ی مالكییه‌وه ،مه‌به‌ستێكی تایبه‌تی له پشته‌وەیە ،ئێمه‌ش وه‌كو ئه‌نجومه‌نی
پارێزگای كه‌ركووك ئه‌و بڕیاره به باش نازانین ،له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی كاردانه‌وه‌ی خراپی له‌سه‌ر دۆخی شاره‌كه ده‌بێت و كێشه‌ش له نێوان نه‌ته‌وه‌كانی شاری كه‌ركووكدا دروس��ت ده‌ك��ات ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی سهحوه ته‌نیا له نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب دروست ده‌كرێت».
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
پەرلەمانتار ناسك تۆفیق ،له باره‌ی به‌ڕێوه‌بردنی كارگه‌كان له الیه‌ن كه‌رتی تایبه‌ته‌وه:
خه‌ڵكی هه‌ژار لهو بڕیاره سوودمه‌ند نابن دیدار :زریان جه‌وهه‌ر
ل ه كۆبوونه‌وه‌ی لیژنه‌ی پیشه‌سازیی په‌رله‌مان و وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی، بڕیار درا كه له‌مه‌ودوا كارگه‌كان له الیه‌ن كه‌رتی تایبه‌ته‌وه به‌ڕێو ه ببرێن ،ك ه حكومه‌تی هه‌رێم خاوه‌نی ده‌یان كارگه‌یه ،به‌اڵم زۆربه‌یان خه‌رجییه‌كه‌یان زۆر زیاتره ل ه داهاتیان، ئه‌مه‌ش كاردانه‌وه‌ی جیاوازی لێكه‌وتووه‌ته‌وه. ناسك تۆفیق ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی پیشه‌سازی و وز ه له په‌رله‌مانی كوردستان، له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته وه‌اڵمی پرسیاره‌كانی (به‌یان) ده‌داته‌وه.
به‌یان :ئێوه هۆكاری ئه‌و بڕیاره بۆ چی ده‌گێڕنه‌وه؟ ناسك تۆفیق :ئێمه كه له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی قسه‌مان كرد ،له‌ناو قسه‌كانی وه‌زیردا گوتی ،بۆ منوونه ئێمه له‌مه‌ودوا ناتوانین كارگه دابنێین ،بۆیه ئه‌مه ده‌كه‌ینه كاری كه‌رتی تایبه‌ت. ب��هی��ان :حكومه‌تێك نه‌توانێ كارگه‌كانی خۆی به‌ڕێوه به‌رێت ،چ حكومه‌تێكه؟ ناسك تۆفیق :ئێمه له هه‌رێمی كوردستان سیسته‌مێكی ئابووریی ڕوومن��ان نییه ،نازانین نه ئیشرتاكین، نه سه‌رمایه‌دارین ،نازانین نه كه‌رتی تایبه‌ت بایه‌خ پێبده‌ین ،نه كه‌رتی گشتی ،هیچی دیار نییه .به‌اڵم ئێمه تا كه‌رتی گشتی په‌ره پێبده‌ین ،هاوواڵتیان سه‌رمایه‌ی سنوردار قازانج ده‌ك �ه‌ن، چونكه سه‌رمایه‌داره‌كان كه‌رتی تایبه‌ت ده‌یگرنه ده‌س���ت ،زی��ات��ر چینایه‌تی دروست ده‌بێت ،خه‌ڵكی قوتابخانه و كارگه و نه‌خۆشخانه ده‌گرێته ده‌ست، ئ��ه‌وه‌ی ل�ه‌م نێوه‌نده‌دا تیاده‌چێت، خه‌ڵكانێكن ك��ه س �ه‌رم��ای �هی �ه‌ك��ی سنوورداریان هه‌یه .م��ادام ئێمه له هه‌رێمێكی نه‌وتیدا ده‌ژی��ن ،پێوسته ه �ه‌م��وو پ��ڕۆژەك��ان��ی رێ��گ��اوب��ان و دروستكردنی بینای نه‌خۆشخانه و پرۆژە گشتییه‌كانی دیكه ،له ڕێگه‌ی كه‌رتی گشتییه‌وه بێت ،ده‌كرێت به سیستمی تێكه‌ڵیش بێت ،نه‌ك كه‌رتی تایبه‌ت.
ب �هی��ان :زی��امن�ه‌ن��دی ی�ه‌ك�ه‌م له‌م نێوه‌نده‌دا كێیه؟ ن��اس��ك ت��ۆف��ی��ق :به‌دڵنیاییه‌وه زه‌ره‌رم��ه‌ن��دی ی�ه‌ك�ه‌م هاوواڵتیانن، سه‌رمایه‌داره‌كان كه‌رتی تایبه‌ت ده‌به‌ن به‌ڕێوه ،هاوواڵتییه كه‌مده‌رامه‌ته‌كان ناتوانن به‌ره‌نگاری ئه‌و ژیانه ببنه‌وه. به‌یان :كۆی كارگه‌كانی هه‌رێم چه‌نده؟ ناسك تۆفیق :ساڵی پار له وه‌اڵمی پرسیارێكی مندا وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی ناوی زیاتر له 4200كارگه‌ی بۆ هێناین، به‌اڵم ته‌نیا زانیاریی له‌سه‌ر 30كارگه بۆ ناردبووین. به‌یان :ئه‌ی حكومه‌تێك نه‌توانێت 30كارگه به‌ڕێوه به‌رێت ،ئیشی چییه؟ ناسك تۆفیق :ب��اوه‌ڕی حكومه‌ت وایه كه كه‌رتی تایبه‌ت ببووژێته‌وه، ئه‌وه سیاسه‌تی الیه‌نی ده‌سه‌اڵتداره، به‌اڵم ڕای من وایه كه كه‌رتی تایبه‌ت ببووژێته‌وه ،ب�ه‌اڵم به تێكه‌ڵی بێت، ه �ه‌م له الی��ه‌ن حكومه‌ت ،ه �ه‌م له الیه‌ن په‌رله‌مانەوە نسبه‌تێكی بدرێته‌وه ه��اوواڵت��ی��ان .ئ�ه‌گ�ه‌ر ب �ه‌و سیستمی سیاسییه بێت ك �ه پێگه‌ی سیاسی به‌كاردێت بۆ بازرگانی و ده‌وڵه‌مه‌ندیی كتوپڕ ،ئه‌وانه‌ی ده‌توانن لهو بڕیاره‌ش سوودمه‌ند بن ،ئه‌و جۆره خه‌ڵكانه‌ن، ئه‌گه‌رنا خه‌ڵكێك سه‌رمایه‌ی دیاریكراوی هه‌بێت ،ناتوانێت سوودمه‌ندی ئه‌و بڕیاره بێت كه هاوشێوه‌ی ق�ه‌رزی كشتوكاڵییه كه ده‌ڵێت ده‌بێت 20 دۆنم زه‌ویی هه‌بێت ،كه‌سێك 20دۆنم
زه‌ویی هه‌بێت ،بۆ ه�ه‌ژاره؟ یان وه‌ك ئه‌و خانوو و ڤێالیانه‌یه كه دروست كراون ،چ خانوویه‌ك به خه‌ڵكی هه‌ژار كڕدراوه؟ هه‌مووی به 20ده‌فته‌ر و 30 ده‌فته‌ر و 60ده‌فته‌ر كڕدراون. ب �هی��ان :ك �ه‌وات �ه ئ��ه‌و ب��ڕی��اره‌ش هاوشێوه‌ی قه‌رزه كشتوكاڵییه‌كه‌یه؟ ناسك تۆفیق :من پێت ده‌ڵێم هه‌تا به‌و شێوه‌یه بازرگانی دابه‌ش بێت به‌سه‌ر كه‌سه سیاسی و حزبییه‌كاندا و پێگه‌ی حكومی و سیاسی به‌كاربێت بۆ بازرگانیی خۆده‌وڵه‌مه‌ندكردن ،دواتر كه‌رتی تایبه‌ت هه‌مووی سه‌رمایه‌دار ده‌یگرێته ده‌ست ،خه‌ڵكی هه‌ژاریش لێی بێبه‌ش ده‌بێت.
وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی ناوی زیاتر ل ه 4200 كارگه‌ی بۆ هێناین، به‌اڵم ته‌نیا زانیاریی له‌سه‌ر 30كارگ ه بۆ ناردبووین
به‌ختیار سه‌عید :پرۆگرامه‌كانی لیستی كوردستانی خۆیان درۆیه‌كی گه‌وره‌ن
«له داهاتوویه‌كی نزیكدا گرژی و ئاڵۆزیی زیاتر ل ه نێوان ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆندا سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه» ڕاپۆرت :سه‌ید نامی ب �ه ڕای به‌شێك ل �ه چ��اودێ��ران، ل��ه ئ��ێ��س��ت��ادا زه‌م��ی��ن �ه‌س��ازی��ی �ه‌ك بۆ لێكنزیكبوونه‌وه‌ی الیه‌نه ده‌سه‌اڵتداره‌كان و ئۆپۆزسیۆن هه‌یه .به‌شێكی دیكه‌شیان م��ت�مان �هی��ان ب��ه ده‌س����ه‌اڵت نییه بۆ ئه‌نجامدانی چاكسازی و ئاماژە بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن كه هیچ متامنه‌یان به ده‌سه‌اڵت نییه ،چونكه ده‌سه‌اڵت هه‌مان نه‌هجی ك��ۆن دووب���اره ده‌ك��ات �ه‌وه و نایه‌وێت چاكسازی بكات. ب�ه‌خ��ت��ی��ار س �ه‌ع��ی��د ،رۆش��ن��ب��ی��ر و رۆژنامه‌نووس ،لهو باره‌یه‌وه ده‌ڵێت «هیچ ئومێد و هیوایه‌ك نییه بۆ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر ئامانجێكی هاوبه‌ش كۆ ببنه‌وه ،چونكه ئۆپۆزسیۆن ئاماده نییه له‌سه‌ر شتێك له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا كۆببێته‌وه كه جێبه‌جێكردنی ئه‌سته‌م بێت» .ناوبراو ئاماژە ب�ه‌وه‌ش ده‌ك��ات «پرۆگرامه‌كانی لیستی كوردستانی خۆیان درۆیه‌كی گه‌وره‌ن .من هیچ ئومێدم به چاكسازی و كۆبوونه‌وه‌ی هاوبه‌شی ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن نییه ،چونكه ده‌سه‌اڵت هه‌مان نه‌هجی كۆن دووباره ده‌كاته‌وه .ئێستاش
به هۆی ئاماده‌كاریی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه، له داهاتوویه‌كی نزیكدا گرژی و ئاڵۆزیی زیاتر س �ه‌ره �ه‌ڵ��ده‌دات �ه‌وه ،هه‌مووشی تاوانی ده‌سه‌اڵته و به‌رپرسیارێتیی ئه‌مه، بۆ ئه‌وه». زی��ره‌ك كه‌مال ،چاودێری سیاسی، رای واب��وو «ده‌بێت به‌بێ جیاوازی و له‌به‌رچاوگرتنی ئینتیامی حزبی و كاری تایبه‌تی الیه‌نه‌كان ،زه‌مینه‌یه‌كی هاوبه‌ش بدۆزرێته‌وه و ئه‌مڕۆ هیوایه‌ك هه‌یه كه میكانیزمێكی هاوبه‌ش له ئارادا بێت بۆ
كاری هاوبه‌ش و گه‌یشنت به ئامانجه‌كان، ئێمه ل �ه ده‌ره‌وه‌ی خ��ۆم��ان گه‌لێك كێشه‌مان هه‌یه كه نابێت خه‌ریك بین به ناكۆكیی ناو خۆمانه‌وه». ئه‌حمه‌د م��ی��ره ،خ���اوه‌ن ئیمتیاز و س���ه‌رن���وس���ه‌ری گ���ۆڤ���اری لڤین، رایده‌گه‌یه‌نێت «ده‌سه‌اڵت له به‌رامبه‌ر ئۆپۆزسیۆن بێمنه‌ته‌وه» .ده‌شڵێت «روئیای كاركردنی ئۆپۆزسیۆن روون نییه و له ناوخۆیدا ئۆپۆزسیۆن گرفتی جیاوازی و پارچه‌یی هه‌یه ،ده‌سه‌اڵتیش
له‌م كاته‌دا زۆر بێمنه‌تی به‌رانبه‌ر ب ه ئۆپۆزسیۆن ده‌رده‌بڕێت ،وای ده‌رده‌خات كه ئۆپۆزسیۆن توانای كۆكردنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری له‌سه‌ر شه‌قام نییه و كز بووه لهو ڕووه‌وه ،به‌م شێوه‌یه ،ئه‌مڕۆ هه‌موو قسه‌كردنێك له‌سه‌ر میكانیزمی هاوبه‌ش، بێامناییه‌كی گه‌وره‌یه ،كاركردنی ده‌سه‌اڵت ئه‌مڕۆ به ئاڕاسته‌ی ئیستفزازكردنی ئۆپۆزسیۆنه و ئۆپۆزسیۆنیش هه‌مان گوڕی چوار ساڵی پێش ئێستای الی خه‌ڵك وه‌ك بڵێیت نه‌ماوه ،ئه‌مانه وایانكردووه،
ڕێگرییه‌كان زۆرت��ر بن له ئامانج و میكانیزمی هاوبه‌ش». مه‌سعود عه‌بدولخالق ،چاودێری سیاسی وتی «له هیچ شوێنێكی دنیادا ئۆپۆزسیۆن و ده‌س��ه‌اڵت وه‌ك هه‌رێم مامه‌ڵه‌ی هاوبه‌شیان نه‌كردووه ،.ئه‌مڕۆ له قۆناغی رزگاركردنی نیشتیامنیداین، كورد دوژمنی زۆره ،هیوای زۆره ،ئه‌گه‌ر بهرژەوهندیی تایبه‌تی نه‌بێت ،ئۆپۆزسیۆن و ده‌س���ه‌اڵت پێویستیان ب��ه‌وه نییه دژایه‌تیی یه‌كرت بكه‌ن ،به تایبه‌ت له‌م
قۆناغه‌ی ئێستادا ،س�ه‌ره‌ڕای زۆربوونی گه‌نده‌ڵی و ناشه‌فافیه‌ت و بێسه‌روبه‌ری یاسادا ،ئۆپۆزسیۆن زۆر نه‌رمیی نواندووه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌س����ه‌اڵت ،ب��ه‌اڵم تائێستاش چاكسازی ناكات ،له ڕاستیدا نه‌بوونی میكانیزمی هاوبه‌ش تاوانی ده‌سه‌اڵته كه نایه‌وێت چاكسازی بكات ،ده‌یه‌وێت كات به‌ڕێ بكات .ده‌س �ه‌اڵت له‌سه‌ر به‌زمی خۆی ده‌ڕوات ،نه‌ك له‌سه‌ر یاسا ،هه‌ر شه‌ڕی پێشووه و به شێوه‌یه‌كی نه‌رمرت ڕووده‌دات».
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
ئاساییبوونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان نوری مالیكی و مشعان جبوری ،ب ه الی زۆرێك ل ه چاودێرانی سیاسییه‌و ه هه‌نگاوێكی چاوه‌ڕواننه‌كراو بوو ،چونكه مشعان جبوری ل ه هه‌ردوو كه‌ناڵه‌كه‌ی پێشووتری ،رۆژان ه سوكایه‌تی ب ه مالیكی و حكومه‌ته‌كه‌ی ده‌كرد ،هه‌موو رۆژێكیش لهو دوو كه‌ناڵه‌وه په‌خشی كار ه تیرۆریستییه‌كانی ده‌كرد و هه‌ڵوێست و به‌یاننام ه و چاالكییه‌كانیانی ده‌خست ه روو .ماوه‌ی چه‌ند مانگێك ه په‌یوه‌ندیی نێوان هه‌ردوو ال هێند ه ئاسایی بووەته‌وه ،به شێوه‌یه‌ك ئێستا مشعان جبوری كه‌ناڵی (الشعب)ى بۆ داكۆكیكردن ل ه مالیكی و حكومه‌ته‌كه‌ی ته‌رخان كردووه ،مالیكیش پشت و په‌نای داوه له به‌غدا و له هه‌وڵی ئه‌وه‌شدای ه سزا یاساییه‌كه‌شی له‌سه‌ر هه‌ڵبگیرێت و ڕێگه‌ی پێبدات له هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتووشدا به‌شداریی بكات.
عدنان حسێن
نه حكومه‌ت سه‌یده و نه گه‌لیش پاشكه‌وته مرۆڤ كاتێك هاوسه‌نگیی تێكده‌چێت و چیدی ده‌سه‌اڵتی به‌سه‌ر خۆیدا نامێنێت ،ك ه دووچاری ته‌نگژە‌یه‌كی ده‌روونیی توند ،یان له‌كاركه‌وتنی به‌شێىك مێشكی ده‌بێت. واش پێده‌چێت ك ه حكومه‌ته‌كه‌ی ئێمه، رووبه‌ڕووی ته‌نگژە‌یه‌كی له‌وشێوه‌یه بووبێته‌وه. زۆرجار نه‌خۆشی ب ه نیشانه‌كانیدا ده‌نارسێته‌وه ،نیشانه‌كانی نه‌خۆشییه ده‌روونییه‌كه‌ی حكومه‌ته‌كه‌شامن، ئه‌وه‌ی ه ك ه هه‌ندێك هه‌ڵسوكه‌وت ده‌نوێنێت ،ده‌بن ه مایه‌ی دروستبوونی رق و دڕدۆنگی ل ه دژی خۆی. چیرت هیچ به‌هان ه نه‌ماو ه بۆئه‌وه‌ی حكومه‌ت ئه‌و كه‌سان ه قه‌ده‌غ ه بكات ك ه ده‌یانه‌وێت ل ه پارێزگاكانی وه‌كو ئه‌نبار و سه‌اڵحه‌ددین و موسڵه‌وه بڕۆن بۆ پایته‌خت .هیچ به‌ڵگه‌یه‌كیش ب ه ده‌سته‌و ه نه‌ماو ه بۆ قه‌ده‌غه‌كردنی ئه‌و گه‌شتیارانه‌ی به‌غدا رووه‌و ئه‌نبار به‌جێده‌هێڵن ،هه‌روه‌ها هیچ به‌هانه‌یه‌كیش نه‌ماو ه بۆ داخستنی ناوچه‌ی (ئه‌عزه‌مییه)ی به‌غدا بۆ ماوه‌ی چه‌ند رۆژێك و مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ دانیشتوانه‌كه‌یدا ،وه‌ك مامه‌ڵه‌ی داگیركه‌ر له‌گه‌ڵ دانیشتوان ه نامۆكاندا. حكومه‌ت كۆمه‌ڵێك رێوشوێنی ئه‌منیی زۆر زیاتر ل ه پێویستی گرتنه به‌ر ،ك ه پێشرت ئاشكراى نه‌كردن ،باسی ل ه هۆكاره‌كانیش نه‌كردووه ،به‌اڵم ئێمه وا تێگه‌یشتین ك ه ئه‌م ه بۆ بوونی ترس ل ه رێكخستنی خۆپیشاندان ل ه به‌غدا و دزه‌كردنی قاعید ه و پاشاموه‌كانی رژێمی پێشوو بۆ نێویان ،ده‌گه‌ڕێته‌وه. به‌ر ل ه دووساڵ حكومه‌ت هه‌وڵیدا قه‌ده‌غه‌ی رێكخستنی خۆپیشاندان له به‌غدا و چه‌ند شارێكی تر بكات ،هێزی زیاد ل ه پێویستیشی به‌كارهێنا .ئه‌وكات حكومه‌ت ئه‌و هه‌ڵوێست ه تونده‌ی به بیانووی رێگرتن ل ه دزه‌كردنی قاعیده و به‌عسییه‌كان بۆ ناو خۆپیشاندانه‌كان نواند ،به‌اڵم ده‌ركه‌وت ك ه ئه‌وه به‌هانه‌یه‌كی دروستكراوه ،دواجار ناچاربوو دان ب ه نیشتامنپه‌روه‌ریی خۆپیشاند هران و ره‌وایه‌تیی ئه‌و جموجووڵ ه و دروشمه‌كانیشیاندا بنێت .هه‌نووكه‌ش لهو ه ده‌ترسین كه حكومه‌ت كه‌وتبێت ه هه‌مان وه‌همه‌وه. ل ه هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا، هۆكاره‌كانی پشت سه‌پاندنی ئه‌و رێوشوێن ه ئه‌منییان ه هه‌رچییه‌ك بن، پێویست ه ك ه ده‌سه‌اڵت ه په‌یوه‌ندیداره‌كان ئاشكرایان بكه‌ن ،تاوه‌كو خه‌ڵكی بزانن چی ده‌كه‌ن و چۆن كاره‌كانیان رێك ده‌خه‌ن .ده‌ستوور ئازادیی بۆ خه‌ڵكی مسۆگه‌ر كردووه ،ئه‌وه‌شی بۆ مسۆگه‌ر كردوون ك ه بزانن بۆچی و تاكه‌ی داموده‌زگاكانی حكومه‌ت ،له بارودۆخێكدا ناچار ده‌بن ئه‌و مافه‌یان لێ كه‌م بكه‌نه‌وه. ئه‌و كاره‌ی حكومه‌ت كردوویه‌تی ل ه گرتنه‌به‌ری ئه‌و رێوشوێن ه ئه‌منییانه‌ی ئازادی به‌رته‌سك ده‌كه‌نه‌و ه و به‌بێ راگه‌یاندنی ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌وه، بێڕێزییكردنە ب ه ك هرامه‌تی خه‌ڵكی، جگ ه له‌وه‌ی پێشێلكردنی بنه‌ما و حوكمه‌كانی ده‌ستووریشه .پێویست ه ئه‌و شێوازی بیركردنه‌و ه باو ه گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا بێت ،ك ه پێیوای ه حكومه‌ت گه‌وره‌ی ه و فه‌رمان ده‌كات و به‌گوێی ده‌كرێت ،گه‌لیش پاشكه‌وته‌ی ه و له‌سه‌ری پێویست ه ملكه‌چ و جێبه‌جێكار بێت. و :الس هەورامى
راپۆرت .ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د ره‌شید
كه‌ناڵه‌كه‌ی مشعان جبوری له خانووی په‌رله‌مانتارێكی مالیكییه‌وه په‌خش ده‌كرێ
خالید شوانی :بۆ دژایه‌تیی كورد و پشتگیریی ل ه مالیكییه مشعان جبوری له‌سه‌ر چی عێراقی به‌جێهێشت؟ مشعان جبوری له ساڵی 2005بوو به ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق له لیستی (املصالحة والتحریر) ،كه زیاتر كۆنه‌به‌عسی و عه‌ره‌به شۆڤێنییه‌كانی له خۆی گرتبوو. مشعان و كوڕێكی به ناوی (ی��زن) ،له سااڵنی 2004و 2005گرێبه‌ستێكی و هزاره‌ت���ی به‌رگرییان ده‌ستكه‌وت بۆ دابینكردنی خۆراك بۆ چه‌ند فه‌وجێكی پاراستنی كۆمپانیا نه‌وتییه‌كان .هه‌ر لهو گرێبه‌سته‌دا چه‌ندین تۆمه‌تی گه‌ندڵی و دزی ئاڕاسته‌ی خودی مشعان و كوڕەكهی كران .دادگایه‌كی شاری به‌غداش ()15 ساڵ زیندانیی به‌سه‌ر ناوبراودا سه‌پاند، به‌اڵم به‌ر له‌وه‌ی ده‌زگا ئه‌منییه‌كان خۆی و كوڕەكهی ده‌ستگیر بكه‌ن ،ئه‌وان له ڕێگه‌ی هه‌رێمی كوردستانه‌وه به‌ره‌و سوریا هه‌اڵتن و له ساڵی 2007وه له دیمه‌شق نیشته‌جێ بوون. م��ش��ع��ان ج��ب��وری ل��ه دیمه‌شق كه‌ناڵێكی ئاسامنیی ب ه ن��اوی (ال��رأي) به كۆمه‌كی دارایی موعه‌ممه‌ر قه‌زافی دامه‌زراند .ئه‌ركی ئه‌و كه‌ناڵه هێرشكردن ب��وو ب��ۆ س��ه‌ر حاكمه‌كانی ك �ه‌ن��داو، به‌تایبه‌تیش قه‌ته‌ر و سعودیه .له هه‌مان
كاتدا ئ �ه‌و كه‌ناڵه مینبه‌رێك ب��وو بۆ په‌خشكردنی وتار و گۆرانیی حه‌ماسی بۆ قه‌زافی و حكومه‌ته‌كه‌ی .له كاتی وه‌شاندنی گورزی سه‌ربازیی لهو واڵته له الیه‌ن هێزه‌كانی ناتۆوه ،كه‌ناڵه‌كه‌ی مشعان هه‌میشه شۆڕشگێڕانی لیبیای به به‌كرێگیراوی ئه‌مریكا له قه‌ڵه‌م ده‌دا. پاش رووخانی رژێمی قه‌زافی و له مانگی كانوونی یه‌كه‌می ساڵی ،2011به بڕیاری حكومه‌تی سوریا ،كه‌ناڵی (الرأي) داخرا« ،به هۆی ئه‌وه‌ی بووه‌ته مایه‌ی ئاژاوه‌گێڕیی له ناوخۆی سوریادا». كێ په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان مشعان و مالیكیی ئاسایی كرده‌وه؟ ع��ززه‌ت شابه‌نده‌ر ،په‌رله‌مانتاری لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا و نزیك له مالیكی، كه نیشته‌جێی واڵت��ی لوبنانه ،چه‌ند ساڵێكه په‌یوه‌ندییه‌كی نهێنیی له‌گه‌ڵ مشعان جبوری دروستكردووه .ناوبراو كاتێك زانیویه‌تی باری ماددی و ده‌روونیی مشعان زۆر ب��ه‌ره‌و خراپی ده‌ڕوات، بیرۆكه‌ی ئ�ه‌وه‌ی خستووەته به‌رده‌می كه بگه‌ڕێته‌وه بۆ عێراق و له به‌غدا ئه‌و كه‌ناڵه‌ی بكاته‌وه ،به‌اڵم ناوبراو ئه‌وه‌ی به شابه‌نده‌ر ڕاگه‌یاندووه كه فه‌رمانی ده‌ستگیركردنی بۆ ده‌رچ��ووه و ناتوانێ
بگه‌ڕێته‌وه بۆ عێراق. له به‌رامبه‌ر ئ �ه‌و مه‌ترسییانه‌ی مشعان ج��ب��وری��دا ،خ��ودی شابه‌نده‌ر كارئاسانیی بۆ ناوبراو كردووه .ئه‌وه‌بوو مشعان گه‌ڕایه‌وه بۆ عێراق و سه‌ردانی به‌غدای پایته‌ختی كرد ،بێئه‌وه‌ی كه‌س له گوڵ كاڵرتی پێ بڵێت .ته‌نانه‌ت شابه‌نده‌ر شانازی به‌وه‌و ه ده‌كات كه خۆی ئامێره ته‌كنیكییه‌كانی كه‌ناڵه‌كه‌ی هیناوه‌ته‌وه بۆ به‌غدا و ماڵه‌كه‌ی خۆیشی بۆ په‌خشكردنی كه‌ناڵه‌كه ته‌رخان كردووه. س�ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌م پێشهات ه سیاسی و یاسایی و ئه‌منییه( ،به‌یان) چه‌ند پرسیارێكی ئاڕاسته‌ی په‌رله‌مانتار خالید شوانی ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی یاسایی له
مشعان جبورى
ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق كرد. خالید شوانی پێیوایه «مه‌به‌ست له هێنانه‌وه‌ی مشعان جبوری و كردنه‌وه‌ی كه‌ناڵه‌كه‌ی له به‌غدا ،دژایه‌تیكردنی ك��ورد و پشتگیركردن ل�ه مالیكی و دژایه‌تیكردنی عه‌ره‌به‌كانی لیستی عێراقیه و الوازكردنیان و دروستكردنی دووبه‌ره‌كیی ه له نێوانیاندا ،به تایبه‌تیش لهو شارانه‌ی كه لیستی عێراقیه پله‌ی یه‌كه‌می تیایاندا به‌ده‌ستهێنا ،وه‌ك تكریت و دیاله و ئه‌نبار» .ناوبراو وتیشی «ئێستا خۆتان ده‌یبینن ك ه چۆن مشعان جبوری ب ه ناوی ئاشكراكردنی گه‌نده‌ڵییه‌و ه سووكایه‌تی به نه‌یارانی مالیكی ده‌كات ،به تایبه‌ت سه‌ركرده‌كانی
عززەت شابەندەر
لیستی عێراقیه». س�ه‌ب��اره‌ت به ئه‌گه‌ری داخستنی كه‌ناڵه‌كه‌ش ،خالید شوانی وتی «بڕیاری داخستنی ئه‌و كه‌ناڵه چه‌ند هۆیه‌كی هه‌یه ،له‌وانه تا ئێستا مۆڵه‌تی ره‌سمییان وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه ،دوات��ری��ش ئ �ه‌و كه‌ناڵه ئاڕاسته‌كانی له ده‌ره‌وه‌ی یاسان و هه‌وڵ بۆ دروستكردنی ئاژاوه ده‌دا ،بۆیه ناكرێ ل ه پرۆسه‌ی سیاسیی ئه‌مڕۆی عێراقدا ڕێگه به كه‌سانێك بدرێت كه مایه‌ی ههڕەشه ب��ن ب��ۆ س �ه‌ر ئه‌منیه‌تی عێراقییه‌كان و دژای�ه‌ت��ی پرۆسه‌ی سیاسی بكه‌ن و هانی خه‌ڵ بده‌ن بۆ دژایه‌تیی نه‌یارانی حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی». سه‌رۆكی لیژنه‌ی یاسایی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق راشیگه‌یاند «هه‌ر ب ه مه‌به‌ستی داخستنی ئ �ه‌و كه‌ناڵه، چه‌ند جارێك هێزێكی فه‌رمانده‌یی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی به‌غدا چوونه‌ته به‌رده‌م كه‌ناڵه‌كه ،به‌اڵم نوری مالیكی هه‌ڕە‌شه‌ی لهو هێزانه و هه‌ر هێزێك ك��ردوو ه كه بچنه ناو بینای كه‌ناڵه‌كه بۆ داخستنی. تا ئێستاش س �ه‌ره‌ڕای ئه‌و پێشێلكارییه یاساییانه ،كه‌ناڵی (الشعب) به‌رده‌وامه ل ه دژایه‌تیكردنی كورد و لیستی عێراقیه و فه‌رمانی ده‌سته‌ی ئیتیسااڵتی عێراقیش جێبه‌جێ ناكرێت».
مه‌حمود عوسمان :ئێران و مه‌رجه‌عه‌كان فشار ل ه كورد و مالیكی ده‌كه‌ن به‌یان .تایبه‌ت له رۆژان���ی راب����ردوودا گۆڕە‌پانی سیاسیی عێراق و هه‌رێمی كوردستان، جموجوڵێكی ف���راوان و ب�ه‌رچ��اوی��ان ب � ه خ��ۆی��ان �ه‌وه بینی ،مه‌به‌ست لهو جموجواڵنه‌ش ،تاووتوێكردن و هه‌وڵدان بوو بۆ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری قه‌یرانی ئه‌مدواییه‌ی عێراق ،به تایبه‌تیش له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان. له دیارترینی ئه‌و په‌ره‌سه‌ندنانه‌شی گۆڕە‌پانی سیاسیی عێراق به خۆیه‌وه بینیونی ،خاوبوونه‌وه‌ی گوتاری الیه‌نه سیاسییه شیعه‌كانه ،به لیستی ده‌وڵه‌تی یاساشه‌وه ،به جۆرێك هه‌موو لێدوان و جموجوڵێكیان ب ه ئاڕاسته‌ی چاره‌سه‌ركردنی كێشه و ته‌نگژە‌كانی ئه‌مدواییه‌یه .له
الیه‌ك وه‌فدی سه‌رجه‌م كوتله‌كانی نێو هاوپه‌یامنیی نیشتامنیی شیعه‌كان به سه‌ردانێكی چه‌ند رۆژە گه‌شتنه شانشینی سعودیه ،به مه‌به‌ستی رازیكردنی ئه‌و واڵته بۆ كۆتاییهێنان به خۆپیشاندانی ناوچه سوننییه‌كان .له الیه‌كی تریش، سه‌ردانییكردنی چه‌ند وه‌فدێكی شیعه‌كان دێت بۆ الی مه‌سعود بارزانیی سه‌رۆكی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ،ب �ه مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی هه‌رێم و ناوه‌ند و گفتوگۆكردن له‌وباره‌یه‌وه. دكتۆر مه‌حمود عوسامن ،ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران له هاوپه‌یامنی كوردستانی ،سه‌باره‌ت ب ه هۆكاره‌كانیی پشت ئه‌و جموجوڵه سیاسییه‌ی عێراق، تایبه‌ت به (به‌یان) رایگه‌یاند «هۆكاری ئه‌و نه‌رمییه بۆ فشاری ئێران و فشاری
مه‌رجه‌عه ئاینییه‌كانی شیعه‌ی عێراق ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه ،ئ��ه‌وان ده‌ترسن ل�ه‌وه‌ی كێشه‌ی زیاتر له نێوان كورد و شیعه‌دا دروس���ت ببێت ،ئ���ه‌وان ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت په‌یوه‌ندییه‌كان ئاسایی ببنه‌وه و ئه‌و گرژییانه نه‌مێنن .ئه‌مه ل ه الی �ه‌ك ،له الیه‌كی تریش هه‌ر ئه‌و الیه‌نان ه فشاریش له‌سه‌ر كورد دروست ده‌كه‌ن ،بۆئه‌وه‌ی هه‌وڵ بده‌ن ئه‌و كێشانه به گفتوگۆ له‌گه‌ڵ الیه‌نی عێراقی چاره‌سه‌ر بكه‌ن». هه‌رچی سه‌باره‌ت به هه‌رێمیشه، جگه له فشاری ئێران ،رووبه‌ڕووی چه‌ند داوایه‌كی ئه‌مریكا و واڵتانی ئه‌وروپاش ب��ووەت �ه‌وه ،به مه‌به‌ستی دۆزی��ن�ه‌وه‌ی رێگه‌چاره‌یه‌ك بۆ كێشه‌كانی له‌گه‌ڵ ن��اوه‌ن��د .قاسم مه‌شیخه‌تی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێن هران له هاوپه‌یامنیی
كوردستانی ،به ئاژانسی هه‌واڵی مۆسكۆی راگه‌یاندووه «كۆتایی ئه‌م مانگه هه‌ولێر كۆنگره‌یه‌كی عێراقی له‌خۆ ده‌گرێت، كه تیایدا كوتله و ره‌وت �ه سیاسییه‌كان كۆده‌بنه‌وه ،به تایبه‌تیش ئه‌وانه‌ی له حكومه‌ت و په‌رله‌مان ب �ه‌ش��دارن ،به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانی ئێستای عێراق» .ناوبراو هه‌روه‌ها ئاماژەشی به‌وه داوه كه ئه‌و كۆنگره‌یه به ده‌ستپێشخه‌ریی بارزانی و له‌سه‌ر داوای ستیڤن بیكرۆفت، باڵیۆزی ئه‌مریكا له عێراق ،ده‌بێت. دك��ت��ۆر مه‌حمود ع��وس�مان ل �ه ب��اره‌ی ناوه‌رۆكی ئه‌و كۆنگره‌یه‌وه بۆ (به‌یان) ئاشكرای كرد «ئه‌وه به هه‌ڵه وتراوه كه ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی لهو شێوه‌یه ده‌بێت. راسته كه فشار له‌سه‌ر هه‌رێم هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی كۆتایی ئه‌م مانگه ده‌به‌سرتێت،
كۆبوونه‌وه‌ی نێوان الیه‌نه‌كانی نه‌یاری مالیكییه ،وه‌كو لیستی عێراقیه و ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی و ره‌وتی سه‌در ،تیایدا باسی ئه‌م بارودۆخ ه ده‌كه‌ن كه ئایا چۆن چاره‌سه‌ری بۆ بدۆزرێته‌وه؟ هه‌روه‌ها ئایا سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌ستپێشخه‌ریی بكات یان نا؟ ئه‌وكاته بڕیار ده‌درێت». ئه‌وه‌ی شایانی باسه ،كۆبوونه‌وه‌كه‌ی هه‌ولێر له ساڵی 2010كه رێكه‌وتننامه‌ی ه �ه‌ول��ێ��ری ل��ێ��ك �ه‌وت �ه‌وه ،ب �ه هه‌مان ش��ێ��و ه ل �ه‌س �ه‌ر داوای ئه‌مریكا و به ده‌ستپێشخه‌ریی ب��ارزان��ی ب��وو ،به‌اڵم دوات���ر مالیكی به‌رهه‌مه‌كه‌ی خ��وارد و پ��ێ��ی�ه‌وه پ��اب�ه‌ن��د ن��ه‌ب��وو .ت��ۆ بڵێی ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی ئه‌مجاره‌ش كه هه‌مان سه‌ره‌تای ئه‌وه‌ی پێشووی هه‌یه، هه‌مان كۆتاییشی نه‌بێت؟!
7 ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
گه‌نجه‌كه‌ی شاری سلێامنی بۆ خوێندن ڕۆیشت بۆ هیندستان و له سووریا شه‌هید كرا
هاوكار ،بۆ هاوكاریی بریندارانی سووریا گیانی به‌خشی پەیجور :سه‌اڵح ساالر ڕۆژی سێشه‌مم ه ،2013/2/12ل ه هێرشی فڕۆكه‌كانی سه‌ر به‌شار ئه‌سه‌دی سه‌رۆككۆماری سووریا بۆسه‌ر فڕۆكه‌خانه‌ی (الجراح) ل ه ش��اری (حه‌له‌ب) ،گه‌نجێكی دانیشتووی شاری سلێامنی ب ه ناوی هاوكار محه‌مه‌د خانه‌قینی ،گیانی له‌ده‌ست دا. كوژرانی هاوكار ل ه تۆڕەكانی ئینته‌رنێتدا ده‌نگۆی زۆری دای �ه‌وه ،به‌اڵم ب ه چیرۆكی جیاواز جیاواز .ك ه زۆرێك لهو ه هوااڵنه‌ی ورده‌كارییان تێدا نه‌كرابوو ،بوون ه مایه‌ی نیگ هرانیی بنه‌ماڵه‌ی شه‌هید هاوكار. ه��اوك��ار م��ح �ه‌م �ه‌د ،س��اڵ��ی 1988 له‌دایكبووه ،ل ه منداڵییه‌و ه قوتابیی مزگه‌وت ب��وو ه و پابه‌ندی ت�� هواوی ب ه ئیسالمه‌وه هه‌بووه .ل ه زانكۆی سلێامنی ،كۆلێژی زانست، به‌شی فیزیا ،دوو قۆناغی بڕیوه .دواتر وازی هێناو ه و ڕۆشتوو ه بۆ هیندستان ل ه شاری به‌نگه‌لۆر ل ه زانكۆی (راجیڤ غاندی) ده‌ستی ب ه خوێندن كردوو ه ل ه به‌شی ده‌رمانسازی. مومئین زهڵمی ،خوێندكاری ماسته‌ر له ئه‌ده‌بیاتی ئینگلیزی ل ه زانكۆی بانگه‌لۆر له هیندستان ،ده‌رب��اره‌ی هاوكار محه‌مه‌د بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ده‌ڵێت «هاوكار چیرۆكێكی شیرین بوو ل ه ده‌ستنوێژ و زیكر و نزا... ل ه نیوه‌ی دووه‌می ساڵی ٢٠١١كاتێك به مه‌به‌ستی خوێندن گه‌شتین ه شاری به‌نگه‌لۆری هیندستان ،غه‌ریبی وای لێكردین كورده‌كان هه‌موومان ل ه گه‌ڕەكێكی ئه‌و شار‌ه ب ه ناوی (كالیاناگار) كۆ ببینه‌وه .یه‌كێك لهو ئێوارانه‌ی ك ه ل ه ده‌وری یه‌ك كۆبووبووینه‌وه ،هاوكار هات ه الم و خۆی ناساند ،باسی یه‌ك دوو برای كرد ك ه هاوڕێی من بوون .ئه‌و ئێواره یه‌كه‌مین دیداری من و هاوكار و یه‌كه‌مین ئاشنایه‌تی و نزیكایه‌تیامن بوو». ڕۆژنامه‌نووس كه‌مال چۆمانی ،ك ه له هه‌مان شار خوێندکاری ماسته‌ر‌ه ل ه ئه‌ده‌بیاتی ئینگلیزی ل ه زانكۆی به‌نگه‌لۆر ،ده‌رب��اره‌ی ناسین و هه‌ڵسوكه‌وتی شه‌هید هاوكار بۆ ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ده‌ڵێت «ئه‌و كوڕێكی خوێنشیرین بوو ،هه‌ستم ده‌كرد زۆر ژیانی خۆشده‌وێ و هیوا و خه‌ونی زۆری هه‌بوو. باوه‌ڕم ده‌كرد زۆر حه‌زی ل ه مۆدێلی قژ و جلی مۆدێله .ب هڕاستییش وابوو ،هه‌م زۆر قۆز بوو ،به‌رد هوام قژی جوان و جلی مۆدێل جوان و هه‌میش ه ئوتووكراوی له‌به‌ردا بوو». ڕۆژنامه‌نووس مومئین زهڵمی دووپاتی ده‌ربڕینه‌كانی چۆمانی ده‌كاته‌و ه و ئه‌وه ده‌خات ه ڕوو ك ه هاوكار كوڕێكی ئاكار به‌رز و ل ه داڵ شیرین بووه .زهڵمی ده‌ڵێت «ئه‌و كوڕێكی خۆشڕوو و شه‌رمن و ڕەوش��ت ج��وان ب��وو ،یانی هه‌ر ب ه بینینی هه‌موو هه‌ست ه جوانه‌كانت ال دروست ده‌بوون كه هه‌ر مرۆڤێك پێی خۆش ه ل ه هاوڕێیه‌كی، یان دۆستێكی یاخود ئازیزێكیدا هه‌بن. ئه‌گه‌رچی ماوه‌یه‌كی كه‌م ل ه نێوان یه‌كرت ناسین و كۆتا دیدارماندا تێپه‌ڕی ،به‌اڵم هاوكار خۆی سه‌ملاند .هاوكار كوڕێكی ل ه داڵ شیرین بوو ،ڕووخسارێكی جوان و پرچێكی درێژ و زۆربه‌ی جار كابۆیه‌كی ل ه پێدا بوو و جامه‌دانییه‌كی ل ه گه‌ردنی ده‌ئااڵند». هاوكار محه‌مه‌د ل ه تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووك الپه‌ڕەیه‌كی تایبه‌تی هه‌بوو ،له‌وێ گوزراشت و ده‌ربڕینه‌كانی باڵوكردوونه‌ته‌وه، ك ه له‌گه‌ڵ هه‌مان وته‌كانی زهڵمی و چۆمانی یه‌كده‌گرنه‌وه .بۆ منوون ه لهو واڵه‌ی خۆیدا پۆستێكی داناو ه و نووسیویه‌تی «ل ه هه‌ر شوێنێك سته‌ملێكراوێك هه‌بێت ،ئه‌و ێ واڵتی منه». ل ه كۆمێنتێكدا ب ه سوعبه‌ته‌و ه له‌باره‌ی خاوه‌نی قسه‌كه‌وه ،نووسیویه‌تی «هی خۆمه، كاتی خۆیشی چێ گیڤارا ئه‌و قسه‌ی ل ه من
دزیو ه و ل ه یاده‌وه‌رییه‌كانیدا نووسیویه‌تی». شه‌هید هاوكار به‌پێی نووسینه‌كانی خ��ۆی ل� ه الپ���ه‌ڕە تایبه‌تییه‌كه‌یدا ،ئ�ه‌وه ده‌رده‌كه‌وێت ك ه ئه‌و قۆناغی منداڵیی به خۆشرتین قۆناغ زانیوه .حه‌زی ل ه خواردنی قارچك بووه .لیۆ میسیی ب ه باشرتین یاریزان ل ه مێژووی تۆپی پێدا زانیوه .باوه‌ڕی به‌وه هه‌بوو ه ك ه دوعا و پاڕانه‌و ه ده‌بێت ه هۆی گۆڕینی ڕووداوه‌كان. ڕۆژنامه‌نووس مومئین زهڵمی ،هاوڕێی نزیكی هاوكار بوو ه و یاده‌وه‌ریی شیرینی ئه‌و ده‌خاته‌و ه ڕوو .الیه‌نی دینداری و تاعه‌تی ئه‌و باس ده‌كات ك ه چۆن بینویه‌تی ل ه یه‌كێك ل ه مزگه‌وته‌كانی شاری به‌نگه‌لۆر سه‌رقاڵی نزا و پ��اڕان�ه‌و ه ب��ووه .هه‌روه‌ها هه‌میشه هه‌وڵی داو ه سیامی كوردێتیی خۆی پیشان بدات ئه‌گه‌ر ب ه جامانه‌یه‌كیش بێت .ئه‌و ده‌ڵێت «ده‌یان جار ده‌میبینی ل ه نوێژەكانیدا ئارامی و ته‌قوا و خشوعی لێ ده‌باری ،چه‌ند ڕۆژێك كاتێك كاتژمێر ده‌ی س هرله‌به‌یانی ڕێم ده‌كه‌وت ه مزگه‌وت ،هاوكارم ده‌بینی ب ه كوڵ دوعای ده‌كرد و ب ه ده‌سته‌كانی ده‌موچاوی بچووك ده‌كرده‌وه .ل ه دوایین نوێژی ت هراویح ك ه پێكه‌و ه ل ه مزگه‌وتی (یوسف) ئه‌نجامامن دا ،ك ه چه‌ند ڕۆژێك دوای ئه‌و ه كۆتا دیداری من و هاوكار بوو ،هاوڕێیان هه‌موو شاهیدی خشوعی زۆری هاوكاریان ل ه نوێژەكانیدا دەدا.
هاوكار چیرۆكێكی شیرین بوو ل ه ده‌ستنوێژ و زیكر و نزا ...جامه‌دانیی ه كورد هوارییه‌كه‌ی سیامیه‌كی جوانی كوردی و هه‌ستێكی ڕۆشنی نیشتیامنپه‌روه‌رییان پێدابوو». كاتێك سته‌می ڕژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ب�ه‌و شێوه‌ی ه ب�ه‌رب�ڵاو ده‌بێت و ت � هواوی میدیاكانی جیهان داگیر ده‌كات ،ك ه ڕۆژانه دیمه‌نی سه‌دان و ه هزاران كوژراو و بریندار باڵوده‌بنه‌وه ،ئیرت ئه‌و ه کاریگەریى ل ه ناخی ئه‌و خوێندكاره‌ی به‌شی ده‌رمانناسیدا ده‌كات و ویژدانی ده‌جووڵێنێت ،پاش ت هواوكردنی كۆرس و پێدانی ماوه‌ی پشوو ،هاوكار خۆی ده‌پێچێته‌و ه و ل ه ژیانی ناو زانكۆ و خوێندنه‌وه به‌ر‌ه و ناو ئاگر و بارووت ده‌ڕوات ،ئەمه‌ش وه‌ك ئه‌ركێكی ئایینی و مرۆڤایه‌تی ،تا له سووريا تیامری ئه‌و هه‌موو بریندار‌ه بكات كه ڕۆژان ه ل ه میدیاكانه‌و ه ده‌یبنین. مومئین زه‌ڵ��م��ی ده‌ڵ��ێ��ت «ئ��اگ��ادری س �ه‌ف �ه‌ری ن �ه‌ب��ووم ب��ۆ س��وری��ا ،ب��ه‌اڵم له زۆرب��هی یه‌كرت بینینه‌كامندا ك ه ل ه ماڵی ئێم ه یان به‌شه‌ناوخۆیی خۆیان و یاخود ل ه به‌رده‌رگای مزگه‌وت یه‌كامن ده‌بینی، هێنده‌ی ده‌ك�را ڕاوێژمان ب ه یه‌ك ده‌كرد. باسی سه‌فه‌رێكی تری بۆ كردبووم بۆ یه‌كێك ل ه واڵت ه ئه‌ورووپییه‌كان ك ه ب ه نیاز بوو به سه‌فه‌رێكی یه‌ك مانگی بڕوات ،كه‌چی بۆی ڕێك نه‌كه‌وت .به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ك ه دوو
مانگ پێش سه‌فه‌ری ئه‌و بۆ سووریا من گ هڕابوومه‌و ه كوردستان و ل ه كاتی سه‌فه‌ریدا بۆ سووریا ل ه یه‌ك دووربووین ،ئاگاداری ئه‌و سه‌فه‌ره‌ی نه‌بووم». برایه‌كی شه‌هید هاوكار بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان ك ه نه‌یویست ناوی بهێنین ،ده‌ڵێت «هاوكاری برام هه‌ر ل ه منداڵییه‌و ه خاوه‌نی هه‌ستێكی زۆر ئینسانی ب��وو ،چه‌ندین جار له‌م ه���ه‌ورازه‌ی الی ماڵی خۆمان له گه‌ڕەكی خه‌بات كاتێك ده‌یبینی پیاوێك پاڵ عه‌ره‌بانه‌یه‌كه‌و ه ده‌نێت ،ده‌چوو هاوكاریی ده‌ك��رد .ئه‌و هه‌ڵگری ناوه‌كه‌ی خۆی بوو، بۆی ه كاتێك ئه‌و خوێنڕێژییه‌ی سووریای بینی ،بڕیاری دا وه‌ك هه‌ستێكی مسوڵامنانه و ئینسانان ه بچێت بۆ سووریا و تیامری ئه‌و برینداران ه بكات .شه‌هیدی برام زۆر دڵناسك بوو ،زۆر حه‌زی ب ه هاریكاريی خه‌ڵك بوو .له ناو هڕاستی مانگی یازده‌ی ساڵی ڕابوردووه‌وه له‌وێ خه‌ریكی ئه‌و ئه‌رك ه ئینسانییه‌ی خۆی بوو تا ڕۆژی 2/12ب ه ده‌ستی ڕژێمی سووریا شه‌هید كرا». سه‌باره‌ت ب ه پاڵنه‌ری ڕۆشتنی هاوكار بۆ ناو مه‌ترسی و ئاگر و ئاسنی ژێر ده‌ستی ڕژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ،مومئین زهڵمی ده‌ڵێت «ئه‌و ه پرسیارێكی ساده‌ی ه و وه‌اڵمێكی ڕوونی هه‌یه ،چونك ه جگ ه ل ه هه‌ستێكی ئینسانی و پاڵنه‌رێكی ئیامنی ،هیچ هۆكارێكی تر وا له
مرۆڤ ناكات كۆلێجی پزیشكی جێبهێڵێت و بڕوات ه ناو ب�ه‌ره‌ی جه‌نگ .هاوكار وه‌ك گه‌نجێكی پڕ حه‌ماسی شوێنكه‌وتووی ڕێبازی پێغه‌مبه‌ر (دروودی خوای لێبێت) ،دیاره به بینینی ئه‌و كوشتار‌ه زۆره‌ی ڕژێمی سووریا ل ه مسوڵامنانی ئه‌و واڵته ،هه‌ستی ئیامنیی جوواڵو ه و ڕێگه‌ی جیهادی گرتووه‌ت ه به‌ر». هه‌ر له‌باره‌ی دوادی��داری �ه‌و ه له‌گه‌ڵ ئه‌و هاوڕێیه‌ی ،زهڵمی ده‌ڵێت «كۆتا شه‌وی یه‌كرت بینینامن هاوكار ب ه هه‌ڵسوكه‌وت ماڵئاوایی لێكردم ،ئه‌گه‌رچی كاتێك یه‌كامن ماچ كرد و من گ هڕامه‌و ه كوردستان ،ب ه هیوای یه‌كرت بینینه‌و ه ل ه یه‌كرت جیابووینه‌وه ،به‌اڵم هاوكار ئه‌و شه‌و ه زۆر شتی وت ،هه‌ڵسوكوته‌كانی له كاتی گواستنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌له‌كه‌ی ماڵی ئێمه بۆ به‌ش ه ناوخۆییه‌كه‌ی خۆیان ،ك ه ب ه سێ كاروانی ئۆتۆمبێل ه بچووكه‌ك ه گواستامنه‌وه، په‌یامی ماڵئاواییان ده‌دا ..هاوكار كوڕێكی گهوره بوو ،گه‌نجێكی ورد و ڕەوشتبه‌رز بوو». خان هواده‌ی هاوكار ل ه گه‌ڕەكی خه‌بات ل ه شاری سلێامنی نیشته‌جێن و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی كوڕەكه‌یان بۆ خوێندن بۆ واڵتێك ڕۆشتوو ه و كه‌چی ل ه واڵتێكی دیك ه كوژراوه .به‌اڵم زۆر ب ه ئارام و ڕازیین به‌و قه‌ده‌ره ،خان هواده‌ی محه‌مه‌د خانه‌قینی بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان وتیان «هاوكار یه‌ك ساڵ ه ڕۆشتوو ه بۆ خوێندن له واڵتی هیندستان .ئێستاش ك ه شه‌هید بووه،
ئێم ه شانازيی پێو ه ده‌كه‌ین ،چونك ه ئه‌و وه‌كو مسوڵامنێك و وه‌كو كوردێك ڕۆشتوو ه بۆ كاری ئینسانی و خێرخوازی ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی تیامری برینداره‌كان بكات ك ه دژی سته‌مكاریی به‌شار ئه‌سه‌د ڕاپه‌ڕیون .هاوكار موڵكی هه‌موو كوردێك و هه‌موو مسوڵامنێكه ،موڵكی هیچ حزب و الیه‌نێكی دیاریكراو نییه ،چونك ه ئه‌و سه‌ر ب ه هیچ حزبێك نه‌بووه». وه‌سێتنامه‌كه‌ی هاوكار باسێكی زۆری ناو میدیاكانه ،برایه‌كی هاوكار بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان ،ئه‌و كاته‌ی ئه‌و قسه‌ی ده‌گێڕایه‌و ه له ناخه‌و ه ده‌كواڵ و ب ه دڵی پڕ و پاش كه‌مێك بێده‌نگی و دڵته‌نگی و دڵۆپ ه فرمێسكێك، وتی «هاوكار به‌ر له ماوه‌یه‌ك ته‌له‌فۆنی بۆ ماڵه‌و ه كردوو ه و وتویه‌تی :خه‌ونم بینیو ه من شه‌هید ده‌بم ،وه‌سێتم وای ه ن ه بۆم بگرین ،نه پرسه‌م بۆ دابنێن ،ن ه ڕەشپۆشییم بۆ بكه‌ن، به‌وشێوه‌ی ه ڕۆژی سێشممه‌ی ڕابووردووتر 2/12ل ه فڕۆكه‌خانه‌ی (الجراح) ل ه (حه‌له‌ب) ب ه زمانی ب ه ڕۆژووه‌و ه شه‌هید كرا». په‌یجی شۆرشی سووریا دژی به‌شار ئه‌سه‌د (الثور‌ة السوری ة ضد بشار األسد) ه هواڵی شه‌هیدكرانی هاوكار محه‌مه‌دی باڵوكرده‌و ه و نووسیبووی :شه‌هیدبوونی گه‌نجێكی كورد ب ه ناوی هاوكار محه‌مه‌د، ك ه وازی لە خوێندنه‌كه‌ی هێنا بۆ چاره‌سه‌ری برینداران هات ه سووریا ،لێره شه‌هیدكرا». هاوكار ل ه الپه‌ڕە تایبه‌تییه‌كه‌ی خۆی ل ه تۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تیی فه‌یسبووك ،له‌باره‌ی ئ��ه‌وه‌ی ژی��ان چیی ف��ێ��رك��ردووه ،وه‌اڵم��ی داوه‌ت�ه‌و ه و ده‌ڵێت «سه‌ربه‌رز بم ل ه ژیان و ته‌نیا ل ه خودا برتسێم ،ته‌نیا پشت ب ه خوا ببه‌ستم» .هه‌روه‌ها ئه‌م چه‌ند دێ��ڕەی به زمانی عه‌ره‌بی نووسیوه ،ك ه چه‌یجی شۆڕشی سووریاش باڵوی كردووه‌ته‌وه« ،إن الطريق طويل ،وأثنا‌ء السري عىل هذا الطريق ّ ميل من َ ميل ،ويسقط من يسقط ،ويرتاجع من يرتاجع، وييأس من ييأس ،وتبقى حفنه مؤمنة؛ تصرب لاَ مر ربها ،وتصمد َل�اَل� وا‌ء الطريق ،ومشقة الجهاد ،حتى إذا شاء الله؛ فتح عىل عباده، وهو خري الفاتحني». ه��ه‌روه‌ه��ا ه��اوك��ار محه‌مه‌د وه‌ك گ��وزراش��ت��ێ��ك ب � ه ڕووب���ه‌ڕووب���وون���ه‌وه‌ی سته‌مكاران ل ه 2012/9/24وێنه‌ی كه‌ڤه‌ری فه‌یسبووكه‌كه‌ی ك���ردوو ه ب ه (هاوه‌اڵنی ئه‌شكه‌وت) و ل ه دوای ئه‌و واده‌یه‌و ه هیچی دیكه‌ی دانه‌بزاندووه .دواین وێنه‌ی خۆیشی ل ه سه‌فاره‌تی عێراق ل ه هیندستان داب هزاندووه ل ه .»2012/8/16 برایه‌كی هاوكار بۆ ڕۆژنامه‌ی به‌یان وتی «هاوكاری برام ساڵی 1988له‌دایكبووه و زۆر پابه‌ندی ئایینی ئیسالم بوو ه و هه‌میشه هه‌موو دوو شه‌مم ه و پێنجشه‌ممه‌یه‌ك به‌ڕۆژوو بووه ،ته‌نانه‌ت ئه‌و سێشه‌ممه‌یه‌ش ك ه شه‌هید كرا ،هه‌ر به‌ڕۆژوو بوو». ڕۆژنامه‌نووس كه‌مال چۆمانی ده‌ڵێت «زۆر رۆژانی جومع ه یه‌كرتمان ده‌بینی .یان ل ه بازاڕ و سوپه‌رماركێت یه‌كرتمان ده‌بینی، من زۆر باش نه‌مده‌ناسی ،به‌اڵم ب هڕاستی خوێندنه‌وه‌ی ه� هواڵ��ی مه‌رگی ئ�ه‌و زۆر ئازاری دام .من ئه‌و ه ساڵ و نیوێك ه لێره‌م، زۆر ه هواڵی مردنم بیستوون ،به‌اڵم بیستنی ه هواڵی ئ�ه‌و دۆست ه زۆر كاریگه‌ر بوو، من ئێستا هه‌ر ئه‌وه‌ند ه ده‌ڵێم :خۆزگ ه له نزیكه‌و ه مبناسییایه». مومئین زه‌ڵمییش ده‌ڵێت «ته‌مه‌ننا ده‌كه‌م ئه‌وه‌ی دڵی ده‌یویست پێی گه‌شتبێت، ك� ه ش �ه‌ه��اده‌ت و گه‌شتنی ب� ه دی��داری شه‌هیدان بوو ،خوای گهوره لێت خۆش بێ و پله‌ی به‌رزی شه‌هاده‌تت ب ه نسیب بووبێ هاوكار گیان ...ئینشائه‌ڵاڵ لهو گه‌نجانه‌یت له ڕۆژی دواییدا له‌ژێر سایه‌ی ڕەحمه‌تی خوادا حه‌رش ده‌كرێی ...مەئوات به‌هه‌شت بێت».
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
«به‌هۆی یه‌ك عه‌لی مه‌حموود ناوه‌وه ،نزیکەى 150کەس له پاسپۆرت بێبه‌ش كراون»
ئه‌وه‌ی ناوی عومه‌ر سه‌لیم بێت ،له پاسپۆرت سه‌لیم نابێت په‌یجور :محه‌مه‌د جه‌مال عومه‌ر سه‌لیم عه‌بدوڵاڵ ،نارساو به مه‌ال خالید ،هاوواڵتییه‌كی دانیشتووی شاری سلێامنییه ،به هۆی له‌یه‌كچوونی ناوی دوانیی له‌گه‌ڵ كه‌سێكی دیكه كه بڕیاری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌رچووه ،له سلێامنی ڕێگه‌ی ده‌ركردنی پاسپۆرتی لێده‌گیرێت و له سه‌ردانی پاسپۆرتی به‌غدایشدا ده‌ستگیر ده‌كرێت و 22رۆژ ( 1/22تا )2/11له به‌ندیخانه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی و هزاره‌ت��ی ناوخۆ و به‌ندیخانه‌ی پۆلیسی ساڵحیه، ده‌مێنێته‌وه .ناوبراو سه‌رگوزشته‌ی خۆی بۆ (به‌یان) ده‌گێڕێته‌وه .به‌ڕێوه‌به‌ری پاسپۆرتی سلێامنیش ده‌ڵێت «هه‌وڵامن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئەو كێشانه داوه». عومه‌ر سه‌لیم ،چیرۆكی ڕووداوه‌ك��هی به‌م شێوه‌یه گێڕایه‌وه «له ده‌وروب �ه‌ری مانگی 12خه‌ریكی ده‌رهێنانی پاسپۆرت ب��ووم له سلێامنی ،له دوایین شوێنی جه‌وازات كه ژووی سێ بوو ،پێیان وتم ناوه‌كه‌ت موشابیهه ،وتم چاره‌سه‌ری چییه؟ ن��اردی��ان��م ب��ۆ الی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ر، به‌ڕێوه‌به‌ریش نووسی بۆ به‌شی یاسا هه‌ر له‌ناو جه‌وازاتی سلێامنی ،له‌وێش داوای سوره‌ت قه‌یدی باوكم و خۆمیان لێكردم. دوای بردنی سوره‌ت قه‌ید ،وتیان :خۆمان ئاگادارت ده‌كه‌ینه‌وه .دوای نزیكی 15 ڕۆژێ��ك ،خێزانم چووبوو پاسپۆرته‌كه‌ی وه‌ربگرێته‌وه و چووبوو بۆ به‌شی یاسا، وتبوویان مامه‌ڵه‌كه‌ی هاتووه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌سه‌ری ن���وورساوه ده‌بێت سه‌ردانی جه‌وازاتی گشتی بكات له به‌شی (منع) له به‌غدا ،خێزانیشم وتبووی ئه‌گه‌ر د هزانن شتێكی تێدایه ،ناچێت .وتبوویان شتێكی وا نییه ،به‌ڵگه‌كانی خۆی ته‌سلیم ده‌كات، پاشان به‌راودی ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ناوه‌كه‌ی دیكه‌دا و كۆتایی دێت و ده‌گه‌ڕێته‌وه. ته‌نانه‌ت وتبوویان ده‌توانێت وه‌كاله‌تێك بۆ كه‌سێك بكاته‌وه و خۆی نه‌چێت». ناوبراو درێژەی به باسه‌كه دا و وتی «له 1/21چووم بۆ به‌غدا ،له 1/22چوومه به‌ڕێوه‌ب هرایه‌تیی ج���ه‌وازات ،له‌وێش سه‌ردانی چه‌ند شوێنێكم كرد و له كۆتا شوێندا هه‌موو شته‌كانیان له فایلی جه‌وازه‌كه‌م لێكرده‌وه و نوورساوێكیان پێدام بۆ (ئاسایشی كاروباری ناوخۆ)، كه چوومه ئ�ه‌وێ ،بێئاگا ل�ه‌وه‌ی ئه‌وێ سه‌ره‌تای ڕاگرتنم بوو ،وتیان ئیرت خۆت ناتوانی بڕۆیت ،ده‌بێت خۆمان بتبه‌ین». عومه‌ر ئاماژە ب �ه‌وه ده‌ك��ات هه‌ر لهو ڕۆژەدا ڕەوانه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی ناوخۆیان ك��ردووه ،ده‌شڵێت «له‌وێش دوای لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زۆر ،ده‌ركه‌وت كه‌سێك له هه‌ولێر داوای له‌سه‌ر عومه‌ر سه‌لیم ناوێك تۆمار كردووه ،ته‌نیا هه‌ر ئه‌و دوو ناوه‌شی زانیوه كه له هه‌ولێره و گوایه ده‌ستی هه‌یه له ئه‌نفالیان ،زانیاریی زیاتری له‌سه‌ر نه‌درابوو ،لێكۆڵینه‌وه‌ش ته‌نیا ئه‌وه‌نده‌یان ده‌زانی ،ده‌یانوت ئێمه تۆ ناناسین ،تۆ عومه‌ر سه‌لیمیت .ئه‌و نه ناوی دایكی هه‌بوو ،نه موالیدی هه‌بوو، من له‌وێش وتم چۆن دوو ناو موتابه‌قه ده‌كرێت ،ئه‌وه به هه‌زاران كه‌س تووشی كێشه ده‌ك���ات ،نابێت ن��اوی سێیه‌می هه‌بێت؟ وت��ی��ان ئ��ه‌وه ل�ه ده‌س�ه‌اڵت��ی ئێمه‌دا نییه و حاكم فه‌رمانی ده‌ركردووه له 2008دا به غیابی و فه‌رمانه‌كه‌ش له‌سێداره‌دانه». له ب��اره‌ی ئ��ه‌وه‌ی دوای ئ�ه‌و ڕاگرتنه. چی ب هرانبه‌ر ك��راوه و چ��ۆن درێ��ژەی به چ��اره‌س �ه‌ری كێشه‌كه‌ی داوه؟ ئه‌و هاوواڵتییه ك��ورده ده‌ڵێت «وتیان دوو ڕێگات هه‌یه بۆ الچوونی ناوه‌كه‌ت،
نووسراو و بڕیارەکانى دادگاى بااڵى تاوانەکانى عێراق تایبەت بە مەسەلەى عومەر سەلیم عەبدوڵاڵ
ی�ه‌ك�ه‌م ده‌ت��ده‌ی��ن� ه ده‌س��ت �هی نه‌زاه ه (ڕیشه‌كێشكردنی به‌عس) بۆ ئ�ه‌وه‌ی بزانین له سه‌رده‌می حكومه‌تی به‌عسدا سه‌رباز بووه ،جاش بووه ،ده‌ستی هه‌بووه، له‌وێ ڕەوانه‌ی دادگای بااڵی تاوانه‌كانت ده‌كه‌ین ،ل�ه‌وێ كۆتایی به ئیشه‌كه‌ت دێت ،به‌اڵم ئه‌وه ته‌نیا به زاره‌كی خۆشه». ناوبراو باس له‌وه ده‌ك��ات كه به هۆی هاوكاریی هه‌ندێك كه‌سه‌وه توانیویه‌تی ب�ه‌دواداچ��وون بۆ كێشه‌كه‌ی بكات ،كه ڕەنگه ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی نه‌ناسیایه ،به ته‌واوی بێسه‌ر و شوێن ده‌بوو ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت «كه‌سانێك بوون زۆر به ده‌ممه‌وه بوون و هاوكار بوون ،وه‌ك حاجی نیزام، به‌ڕێوه‌به‌ر له و هزاره‌تی كۆچ و كۆچبه‌ران، كاك یاسین حه‌سه‌ن له كۆمه‌ڵی ئیسالمی، كه پێشرت وه‌زی��ری ده‌وڵ��ه‌ت ب��ووه ،له ڕێگه‌ی ئه‌وانیشه‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی دادگای بااڵی تاوانه‌كان». سه‌باره‌ت به قسه‌كردنی ئه‌و كه‌سانه‌ی دۆس��ی��ه‌ك��هی ن���اوب���راوی���ان بینیوه، هه‌ڵوێستیان چۆن بووه ،عومه‌ر سه‌لیم ده‌ڵێت «ده‌یانوت تۆ زوڵمت لێكراوه و ده‌بوو قه‌ره‌بوو بكرایتایه‌ته‌وه ،نه‌ك به‌م شێوه‌یه بێت» .له درێ��ژەی گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاته‌كه‌شیدا ئاماژە به‌وه ده‌كات ك�ه ل�ه دوای ش �ه‌ش ڕۆژ زیندانی له لێكۆڵینه‌وه‌ی و هزاره‌تی ناوخۆ ،فایله‌كه‌یان
ڕەوانه‌ی ده‌سته‌ی نه‌زاهه كردووه ،له‌وێش ناردوویانه بۆ پۆلیس بۆ دادگایی كردن، ده‌شڵێت «دوای شه‌ش حه‌وت ڕۆژیش له پۆلیس ،ته‌سلیمی دادگای بااڵی تاوانه‌كان كرام ،پاش لێكۆڵینه‌وه‌یش له‌وێ ،حاكم ب��ڕی��اری بێتاوانیی منی ده‌رك���رد ،به‌م به‌ڵگانه ،یه‌كه‌م :من له 1985ە‌وه له ده‌ره‌وه بووم تا دوای ڕووخانی ڕژێم له كوردستاندا .دووه‌م :ئه‌و ناوه‌ی بڕیاره‌كانی له‌سه‌ر ده‌ركراوه ،تۆمه‌تبار بووه به جاش و سه‌رباز و ئه‌وانه ،من له‌وانه‌ش به‌ری بووم .سێیه‌م :له نه‌زاهه‌ش پاك بووم .بۆیه دادگای بااڵی تاوانه‌كانیش فه‌رمانی الدانی ڕێگریی سه‌فه‌ره‌كه‌ی ده‌ركرد و ڕەوانه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتی پاسپۆرتیان كرد و گ هڕامه‌وه بۆ سلێامنی». ل�������ه‌ب�������اره‌ی مامه‌ڵه‌كردنی پ��ۆل��ی��س و به‌رپرسانی ئ����������ه‌و شوێنا نه‌ی ن��اوب��راوی ل��ێ��ب��ووه، ع����وم����ه‌ر ده‌ڵ�����ێ�����ت «مامه‌ڵه‌كردنم ل���ه وه‌زاره‌ت�����ی
ن��اوخ��ۆ زۆر ب��اش ب��وو ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری لێكۆڵینه‌وه كه‌سێك بوو به ناوی موقه‌ده‌م به‌شار ،كه‌سێكی باش بوو ،جێگره‌كه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌ك��ردم ،ڕێگه‌یان ده‌دا ت �ه‌ل �ه‌ف��ون ب��ك �ه‌م .ل �ه پۆلیسی ساڵحیه‌ش شه‌وان ڕێگه‌یان ده‌دا ته‌له‌فون بۆ م��اڵ�ه‌وه بكه‌م ،ته‌نانه‌ت لیژنه له ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه هات بۆ سه‌ردانی به‌ندییه‌كان و له مه‌سه‌له‌كانیان ده‌پرسی، له منیشیان پرسی ،كه بۆم باسكردن ،وتیان ته‌نانه‌ت حه‌قی ئه‌وه نییه راشبگیرێیت. ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری به‌ندیخانه‌كه‌شی بانگ كرد ،وتی وه‌ك به‌ندیی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ مه‌كه‌ن» .سه‌باره‌ت به‌و خه‌ڵكانه‌شی كه لهو به‌ندیخانان ه بینیونی ،وتی «له لێكۆڵینه‌وه‌ی وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ چه‌ندین جۆری به‌ندكراوی تێدا بوو ،له‌وانه تۆمه‌تی (تیرۆر ،قاعیده ،به جلی سه‌ربازییه‌وه خه‌ڵك ڕفاندن ..هتد) ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی پۆلیس به زۆری به‌ندكراوه‌كانی ده‌س��ت�هی ن�ه‌زاه�ه ب��وو ،له لیوا و عه‌قید و نه‌قیب و ..هتد به تۆمه‌تی به‌رتیل و كه‌مته‌رخه‌می و چه‌ندین تۆمه‌تی دیكه» .له باره‌ی بارودۆخی به‌ندكراوه‌كانی دی��ك �ه‌ش �ه‌وه ،ئ��ام��اژەی ب��ه‌وه دا «ب���ارودۆخ���ی���ان له پۆلیس باش
بوو ،ته‌له‌فونیان ده‌ك��رد ،هه‌فته‌ی دوو ڕۆژ سه‌ردانییان هه‌بوو ،نانیان بۆ ده‌هات. له لێكۆڵینه‌وه‌ی و هزاره‌تی ناوخۆش باسی ئ�ه‌وه‌ی��ان ده‌ك��رد ك ه پێشرت زۆر خراپ بووه ،ئه‌وه‌ی به عه‌قڵی مرۆڤدا نه‌هاتووه ڕووی داوه .خه‌ڵك هه‌بووه ب ه مردوویی لێره براوه‌ته ده‌ره‌وه ،به‌اڵم ئێستا باشه، چونكه ئه‌و لیوایه‌ی به‌رپرس بوون ،هه‌ر هه‌موویان گۆڕاون ،به‌اڵم ئێستاش سه‌ردان و ته‌له‌فون نییه». له كۆتاییشدا عومه‌ر سه‌لیم كه ته‌نیا تۆمه‌تی ئ �ه‌وه ب��ووه ،ناوه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ كه‌سێكی دیكه هاوشێو ه ب��ووه ،وتی «ئ �ه‌م واڵت��هی ئێمه له‌یه‌كچووی دوو ناوی زۆر تێدایه ،به‌تایبه‌ت ئه‌م عومه‌ر سه‌لیمه ،ئ��ه‌وه‌ش زوڵمێكه ده‌كرێت، هه‌ر كه‌سێك بگیرێت .زۆر ب ه قورسی له‌سه‌ری ده‌كه‌وێت و ناڕەحه‌ت ڕزگاری ده‌بێت ،ته‌نیا چاره‌یه‌كیش رزگاری بكات، دوو شته ،یه‌كه‌م :پاك بێت له ده‌سته‌ی نه‌زاهه و به‌شداریی جاشیه‌تی و سه‌ربازی و به‌عسییه‌تی نه‌بێت .دووه‌م :كابرای سكااڵكار بانگ بكه‌ن ،كه ئه‌مه ئه‌و عومه‌ر سه‌لیمه‌یه ،یان نا؟ ئه‌مه‌ش له‌وانه‌یه به ساڵێك ته‌واو نه‌بێت .بۆیه هه‌ركه‌سێك ن��اوی عومه‌ر سه‌لیمه ،با ه�ه‌وڵ بدات چاره‌سه‌ری بكات ،به‌اڵم به نه‌زانی تێی بكه‌وێت ،به ڕاستی زۆر مه‌ترسیداره».
له درێ��ژەی به‌دواداچوونی (به‌یان)دا، سه‌ردانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پاسپۆرتی سلێامنیامن كرد ،عه‌مید ساڵح عوسامن، به‌ڕێوه‌به‌ری پاسپۆرت ،پێی ڕاگه‌یاندین «ناوی له‌یه‌كچوو یه‌كێكه له كێشه‌كانی ه�ه‌م��وو پ��ارێ��زگ��اك��ان ،ئ���ه‌وه‌ش كاتێك دروس��ت ده‌بێت كه ناوێك موتابیقه له‌گه‌ڵ چه‌ندین ن��او ،ئ�ه‌و ن��اوه‌ش كه ڕێگریی س�ه‌ف�ه‌ری ل�ه‌س�ه‌ره له ڕووی یاساوه ،واده‌ك��ات سیستمه‌كه ڕێگه‌ی پێنادات» .له‌باره‌ی هۆكاری ئه‌وه‌ی كه بۆچی عێراق ده‌توانێت ب�ه‌و شێوازه ڕێگریی لهو ناوانه بكات؟ عه‌مید ساڵح وت��ی «سێرڤه‌ری هه‌موو پارێزگاكانی عێراق و سه‌فاره‌ته‌كانیش ل ه به‌غدایه و یه‌ك بانكی زانیاری هه‌یه ،له‌وێش به‌شی قه‌ده‌غه‌ی سه‌فه‌ر هه‌یه ،كه ئێمه له كۆبوونه‌وه‌ی فه‌رمیی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان قسه‌مان كردووه ،چه‌ند جاریش ئاگاداری به‌غدامان كردووه ،ئه‌و كێشانه چاره‌سه‌ر ب��ك�ه‌ن ،ئ���ه‌وه‌ش ب�ه ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی له دادگاكان ناوه‌كان به زانیاریی ته‌واوه نانێردرێن ،جگ ه له ناوی سیانی ،پێویسته ناوی دایك و موالید به ڕۆژ و مانگه‌وه هه‌بێت ،بۆ ئه‌وه‌ی به‌و شێوه‌یه داخڵ بكرێت ،ئه‌و كات ه له‌گه‌ڵ ناوه‌كانی تر له‌یه‌كچوو نابێت». به‌ڕێوه‌به‌ری پاسپۆرتی سلێامنی باسی له هه‌وڵه‌كانیان كرد ،بۆ ڕێگریی لهو حاڵه‌تانه و وتی «ئێمه وه‌ك پاسپۆرتی سلێامنی هیچ زانیارییه‌ك وه‌رناگرین ،ئه‌گه‌ر ناوی سیانی نه‌بێت و زانیارییه‌كانی ت�ه‌واو نه‌بێت. ن��وورساوی��ش�مان بۆ هه‌موو فه‌رمانگه و دادگاكانی سلێامنی ك���ردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی له به‌غداوه قه‌ده‌غه‌ی سه‌فه‌ری له‌سه‌ره و خراوه‌ته سێرڤه‌ره‌كه‌وه ،ده‌ڵێن ئێمه‌ش خه‌ریكین چاره‌سه‌ری بكه‌ین، به‌اڵم تا ئێستا چاره‌سه‌ر نه‌كراوه» .ناوبراو منوونه‌یه‌كی دیكه‌ی هێنایه‌وه ،ك ه هه‌مان كێشه‌ی لێكچوونی ن��اوی هه‌یه ،وتی «ئێمه ناوی دیكه‌شامن الیه ،بۆ منوونه عه‌لی مه‌حمود ع�ه‌زاوی��ی�ه ،ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی هه‌رێمیی حزبی به‌عسی هه‌ڵوه‌شاوه‌یه ،كه ئه‌سڵی به‌عقوبه‌یه ،من 150ناوم الیه عه‌لی مه‌حموده ،زۆربه‌ی زۆری��ان به‌و هۆیه‌وه بێبه‌ش ب��وون له پاسپۆرت». یاسین ح��ه‌س��ه‌ن ،وه‌زی����ری پێشووی ده‌وڵ���ه‌ت و ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستان ،یه‌كێك ب��ووه ل �ه‌و كه‌سانه‌ی هه‌وڵی داوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی عومه‌ر سه‌لیم عه‌بدوڵاڵ ،ده‌ڵێت «ئه‌و عومه‌ر سه‌لیم ناوه‌ی كه ڕێگریی سه‌فه‌ری له‌سه‌ر بوو، تاوانباره به ئه‌نجامدانی چه‌ند كاری تێكده‌رانه ،كه كه‌سێكی كوردی خه‌ڵكی هه‌ولێره ،ناوه‌كه‌ی ته‌نیا لێكچوونێك ب��وو .ئێمه ئاگادارمان كردنه‌وه ،به‌اڵم ئ �ه‌وان ڕێوشوێنی یاساییان گرته به‌ر، ب ه داخ �ه‌وه ئه‌و ماوه‌یه له به‌ندیخانه مایه‌وه ،كێشه‌كه‌ی چووه دادگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراق ،به‌دواداچوومنان بۆ كرد ،خۆم چوومه وه‌زاره‌تی ناوخۆ و له ڕێی وه‌كیلی وه‌زیر و چه‌ند به‌رپرسێكی بااڵی وه‌زاره‌ت��ه‌وه ،قسه‌م له‌گه‌ڵ كردن، وتیان ئه‌م پیاوه بێتاوانه ،ته‌نیا ئه‌وه‌نده‌یه كه ناوه‌كه‌ی لێکچووه ،به‌اڵم مه‌سه‌له‌كه‌ی درێ���ژەی كێشا ،دوای هه‌وڵێكی زۆر ئ��ازاد ب��وو» .ئ�ه‌و به‌رپرسه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ئ �ه‌وه‌ی به جێی سه‌رنج زانی كه «خه‌ڵكانێكی دیكه‌ی زۆر هه‌ن لهو به‌ندیخانانه‌ن ،ڕەنگه هه‌مان كێشه‌ی ئ�ه‌وی��ان هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم هه‌یه حه‌وت هه‌شت مانگه لێی نه‌پررساوه‌ته‌وه».
9 ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
پێشكه‌وتووترین ئاژانسی هه‌واڵ ژنان ناتوانن بۆ 38سه‌عات زیاتر نهێنییه‌ك ه بپارێزن و :مه‌تین توێژینه‌وه‌یه‌كی ن��وێ ئه‌و ده‌س��ت��ه‌واژە‌ی��هی س�ه‌مل��ان��دووه ك���ه ده‌ڵ���ێ���ت :ژن����ان ك�ه‌م�تر نهێنی ده‌پ���ارێ���زن .ب��ه الی ك �ه‌م �ه‌وه ئ �ه‌م زانیارییه الی میرسییه‌كان باوه‌ڕپێكراوە. ئ����ه‌م ت��وێ��ژی��ن��ه‌وه‌ی��ه سه‌ملاندوویه‌تی ژنانی م���ی�س�ری ن���ات���وان���ن پ����ارێ����زگ����اری ل�ه
نهێنییه‌كان بكه‌ن له 38سه‌عات زیاتر، دوای ئه‌و كاته نهێنییه‌كه ده‌یدركێنن، ت �ه‌ن��ان �ه‌ت الی ئ���ه‌و ك �ه‌س��ان �ه‌ش كه په‌یوه‌ندیدار نین .هه‌روه‌ك لە رۆژنامه‌ی سه‌فیری لوبنانیدا ئاماژەی پێكراوه. (م��ارگ��ری��ت ب���اول)ی مامۆستای زانستی كۆمه‌ڵناسی له زانكۆی میشیگانی ئه‌مریكی ،له توێژینه‌وه‌یه‌كدا دووپاتی ده‌ك��ات��ه‌وه ،ك �ه ناونیشانه‌كه‌ی به‌م شێوه‌یه‌یه( :ژن ،پێشكه‌وتووترین ئاژانسی هه‌واڵی جیهان). ئه‌م توێژینه‌وه‌یه كه له‌سه‌ر 500
ژنی میرسیی ئاماده‌كراوه كه ته‌مه‌نیان ل �ه ن��ێ��وان 18ت��ا 60س��اڵ��ی��دا ب��ووه، ده‌ریخستووه كه 25%دانیان ب�ه‌وه‌دا ناوه كه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ناتوانن نهێنی بپارێزن ،هه‌رچه‌ند زۆر تایبه‌ت و ترسناكیش بێت. توێژینه‌وه‌كه روونیكردووه‌ته‌وه كه ژنانی میرسی به زۆری نهێنی له الی كه‌سانێك باس ده‌كه‌ن كه په‌یوه‌ندییان به باسه‌كه‌وه نییه ،یان له بازنه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیی تردان .سه‌رباری ئه‌وه‌ش كه له 10كچ نۆیان خۆیان به شایانی متامنه
ده‌زانن ،به‌اڵم هه‌میشه نهێنی باڵوده‌كه‌نه‌وه .یه‌ك له‌سه‌ر سێی ژنان هه‌ست ب ه تاوان ده‌كه‌ن كاتێك نهێنییه‌ك باس ده‌كه‌ن. توێژینه‌وه‌كه ئاماژەی بۆ ئه‌وه كردووه كه موبایل و ئینته‌رنێت پشكی گه‌وره‌یان ه�هی�ه ل �ه ب�ڵاوك��ردن��ه‌وه‌ی نهێنیدا. سه‌رچاوه :ماڵپه‌ڕی ده‌وایر
ئه‌و شه‌وه‌ی پوری نیوه‌ی ئه‌م حكومه‌ت ه مرد!.. سەریاس محەمەد ئ��ی��س�ماع��ی��ل ب���ۆ خ��ۆم��ی ده‌گێڕایه‌وه: دایكم له الی پورم مابووه‌وه، پورم نه‌خۆش بوو له نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنی سلێامنی .ئێواره كه به‌جێم هێشنت ،وتم :دایه گیان من دوو مۆبایلم هه‌یه ،ئه‌مه یه‌كێكیان با الی تۆ بێت ،خوانه‌خواسته شتێك بوو یه‌كڕاست ته‌له‌فۆنم بۆ بكه. ئیسامعیل وتی :ئێواره ڕێكوپێك گ �ه‌ڕام �ه‌وه بۆ م��اڵ �ه‌وه ،تا كاتی خه‌وتن هه‌ر خۆم په‌یوه‌ندیم پێوه ده‌كردن و وه‌زع له باشیدا بوو. تومه‌ز به‌ره‌به‌یان سه‌عات (،)4 پوری به ره‌حمه‌تی خوا ده‌چێت و
به‌ڵێ. +ئێوه كاك ئیسامعیلن؟ ـ به‌ڵێ ،فه‌رموو. +وه‌اڵ كاكه پورتان ئه‌مری خوای كردووه و له نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنه له سلێامنی. ئاخر ئه‌م ه چۆن ده‌بێت و منپورم لێره‌یه ل ه هه‌ولێر و ساغ و سه‌لیمه. ئه‌مه‌یان هیچ ئ �ه‌و ده‌رن �ه‌چ��وو، په‌رستاره‌كه ده‌ڵ��ێ :دای � ه گیان ناوی منداڵێكی ترتم پێ بڵێ ،دایه‌ش ده‌ڵێ: ده‌ی ته‌له‌فۆن بۆ (چنوور)ی كچم بكه، ئه‌ویش ده‌گه‌ڕێت به مۆبایله‌كه‌دا و چنوور ناوێك ده‌دۆزێ��ت��ه‌وه ،ئه‌مجار ئه‌ندام په‌رله‌مانێك ده‌رچ��وو (ت��ووت.. تووت). ـ به چاوی خه‌واڵوه‌وه ،خوای ه خێر بێت ..ئه‌لوو.
ماڵئاوایی یه‌كجاره‌كی ده‌كات ،دایكیشی به‌و وه‌زع��ه‌وه (دی��اره خوێنده‌وارییش نییه) ،ناچار په‌نا ده‌باته به‌ر په‌رستارێك و مۆبایله‌كه‌ی ده‌داتێ و ده‌ڵێ« :به‌ساقه به كوڕە‌كه‌م بڵێ پ��ورت ئه‌مری خوای كردووه» ،په‌رستاره‌كه‌ش ده‌ڵێ «كوڕە‌كه‌ت ناوی چییه؟» ،دایه ده‌ڵێ (ئیسامعیل)، ده‌ی خۆ ڕوونه كه‌س ناو و ژماره‌ی خۆی له مۆبایلی خۆیدا نانووسێت ،له هه‌موو هه‌ستیارتر (ئیسامعیل) ڕۆژنامه‌نووسه و مۆبایله‌كه‌ی پڕپڕە له ناوی وه‌زیر و به‌ڕێوه‌به‌ر و ئه‌م شتانه ..په‌رستاره‌كه ده‌گه‌ڕێت (ئیسامعیل) ناوێك ده‌بینێته‌وه و به‌و سه‌عات چواری به‌ره‌به‌یانه په‌نجه‌ی پیاده‌نێت و (توووت تووت) تومه‌ز به‌ڕێوه‌به‌رێكی گشتییه له هه‌ولێر. ـ خوایه به‌م شه‌وه خێر بێت ..ئه‌لوو
نابیناکان چۆن خه‌ون ده‌بینن؟ دڵشاد ساڵح ه��ه‌ر مرۆڤێكی ئاسایی ك ه خ��اوه‌ن��ی چ��او بێت و دن��ی��ا به جوانییه‌كه‌ی خ��ۆی ببینێت ،ئیرت ئ�ه‌و هه‌موو شتانه‌ی كه ب ه ڕۆژ ده‌یانبینێت ،له‌مێشكدا تۆمار ده‌بن و دواتر له خه‌وندا دووباره ده‌یانبینێته‌وه ،به‌اڵم نابینایه‌ك كه به كوێری له‌دایك ده‌بێت ،ئه‌وا بێگومان خه‌وی ئه‌و جۆرێكی دیكه‌یه ،چونكه وێنه‌ی ئه‌م ژیانه ل ه هزریدا تۆمار نییه .هه‌ر وه‌ك زانایه‌كی نابینا به ناوی (سیسال تارابیها) كه هه‌ر به
نابینایی له‌دایك ب��ووه ،ده‌ڵێت «من ده‌زانم ئه‌م كه‌ونه پێكهاتوه له‌شاخ و ده‌ریا و مرۆڤ و ئاژە‌ڵ و..هتد، ب��ه‌اڵم ن��ازان��م ئ��اژە‌ڵ ڕە‌نگی چۆنه و قه‌باره‌كه‌ی چه‌نده ،ته‌نها گوێم له ده‌نگیان بووه، دامناوه ك ه ئاژە‌ڵ ش��ێ��وه‌ی��ه‌ك��ه، ژم��اره‌ی��ه‌ك��م له‌سه‌ر داناوه، ده‌زان��م شاخ ش��ت��ێ��ك��ی نه‌جواڵوه ، ب������ه‌اڵم
وێنه‌ی واقیعیی شاخم له‌ال گه‌اڵڵ ه نه‌بووه ،بۆیه شێوه‌یه‌ك و ژماره‌یه‌كم بۆ ش��اخ دان���اوه ،بۆیه كاتێك خه‌و به ئ��اژە‌ڵ ،یا شاخه‌و ه ده‌بینم، شتێكی لێڵ و ن���اڕوون ده‌بینم ،چونكه نازانم شاخ چۆنه ،هه‌ر به حیساباتی خۆم وێنه‌م له هزری خۆمدا كردووه. ب��ۆی�ه خه‌ونی ئ��ێ��م�هی نابینا و چ����اوس����اغ����ان ز ۆ ر ی جیاوازه.
وێنە جیهانییەکان ئا .الس هەورامى
ئ �ه‌وه‌ی ل ه وێنه‌كه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، پاپۆڕی (یو ئێس ئێس ئه‌ریزۆنا)ی ئه‌مریكییه ل ه ب�ه‌ن��ده‌ری پێرڵ ه��ارب�ه‌ر ،ك ه ل ه دوای هێرشی كتوپڕی یابانییه‌كان بۆ س�ه‌ری، تێكوپێك شكێرنا و ئاگری تێبه‌ربوو. هێرشكردن ه سه‌ر پێرڵ هاربه‌ر ،ئه‌و هێرش ه ئاسامنیی ه كتوپڕ ە بوو ك ه هێزی ده‌ریایی ئیمپراتۆریه‌تی یابانی ل ه رۆژی 1941/12/7ب ه شێوه‌یه‌كی كتوپڕ كردیه سه‌ر ئه‌و كه‌شتیگه‌ل ه ئه‌مریكییه‌ی ل ه بنكه‌ی ده‌ری��ای��ی ل ه ب�ه‌ن��ده‌ری پێرڵ ه��ارب�ه‌ر ،له
تێبینی :ڕووداوه‌كه ڕاسته‌قینه‌یه و ناوه‌كان خوازراون.
ساڵی یه‌كه‌می هاوسه‌رگیری و .جهانگیر ئه‌حمه‌د ژن و م��ێ��رد پ��اش ب�ه‌س�ه‌رب��ردن��ی م���اوه‌ی هه‌نگوینی ،ده‌ش��ێ��ت تووشی هه‌ندێك کێشە ببنه‌وه ،ئه‌مه‌ش گه‌ر له بیریدا نه‌بیت ،رێگای خۆیان ده‌گ��رن و گهوره ده‌بن .ده‌ست به ساڵی یه‌كه‌می هاوسه‌رگیرییه‌وه بگره به جوانی ،ده‌بێته گره‌نتی ژیانێكی خۆش پ��س��پ��ۆڕان��ی ك��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی چه‌ند رێگایه‌گت ده‌ده‌نێ بۆ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ ساڵی یه‌كه‌مدا: ـ دوركه‌وتنه‌وه له تۆخكردنه‌وه‌ی خاڵه الوازه‌كانی به‌رامبه‌ر.
هێرشكردن بۆ سه‌ر پێرڵ هاربه‌ر دورگه‌ی هاوای ل ه زه‌ریای هێمن ،كه‌ناری گرتبوو .ئه‌و هێرش ه رێڕە‌وی مێژووی گۆڕی و بوو ه مایه‌ی به‌شدارییكردنی ئه‌مریكا له جه‌نگی دووه‌می جیهانییدا. ئ��ه‌م هێرشه ،جگ ه ل � ه ژم��اره‌ی �ه‌ك ژێ��رده‌ری��ای��ی ب��چ��ووك 353 ،ف��ڕۆك�ه‌ش به‌شدارییان تێدا ك��رد .زیانه‌كانی ك ه له ئه‌مریكاش كه‌وتن ،بریتیبوون ل ه نغرۆبوونی چوار پاپۆڕی جه‌نگی ،له‌گه‌ڵ تێكشكانی چوار پاپۆڕی تر ،هه‌روه‌ها تێكشكاندنی 188فڕۆكه ،ئه‌م ه جگ ه له‌وه‌ی بوو ه مایه‌ی
+ئێوه چنوور خانن؟ ـ به‌ڵێ ،ئه‌وم. +ده‌ی پ��ورت��ان ق �ه‌زاوب �ه‌اڵی ئێوه‌ی بردووه و له نه‌خۆشخانه‌ی فریاكه‌وتنه له سلێامنی. +ئاخر خوشكێ ،من هه‌ر پورم نییه له ئه‌سڵدا ،ئه‌مه چۆن ده‌بێت؟ ئیرت سه‌رتان نه‌یه‌شێنم به‌و ش��ه‌وه ه��ه‌ر ب��ه‌و ج��ۆره ت��ا كاكه ئیسامعیل ده‌دۆزنه‌وه ،ته‌له‌فۆن بۆ نیوه‌ی مه‌سئوله‌كانی ئه‌م حكومه‌ته ده‌كه‌ن و پێی ده‌ڵێن :پورتان ئه‌مری خوای كردووه. سا خوای مه‌زن عه‌فوی بكات و جێگای به‌هه‌شت بێت.
كوژرانی 2402كه‌س و برینداربوونی 1282ی تر .ل ه ب هرانبه‌ریشدا زیانه‌كانی یابان زۆر كه‌م بوون ،ك ه بریتیبوون ل ه تێكشكانی 29فڕۆكه و چوار ژێرده‌ریایی بچووك ،له‌گه‌ڵ كوژران و برینداربوونی 65سه‌رباز ب ه ته‌نها. دواج���ار ئ �ه‌م هێرش ه كتوپڕ ە ب��ووه هۆكاری ئ�ه‌وه‌ی رایگشتی ل ه ئه‌مریكا به الی به‌شدارییكردنی راسته‌وخۆ ل ه جه‌نگی دووه‌می جیهانییدا بشكێته‌وه ،به‌وهۆیه‌شه‌وه ئه‌مریكا ل ه رۆژی دواتر ،وات ه ل ه ،1941/12/8 جه‌نگی راگه‌یاند.
ـ دۆزی��ن �ه‌وه‌ی خاڵی ج��وان و نوێی هاوسه‌ره‌كه‌ت له ساڵی یه‌كه‌مدا ده‌توانێت ببێته سه‌ره‌تایه‌كی باش. ـ لێك نزیكبوونه‌وه له خزم و كه‌سی ئه‌وی دیكه به ڕادده‌یه‌ك كه ئولفه‌تیان پێوه بگرێت. ـ نابێت هیچ الیه‌كیان بیه‌وێت ئه‌وه‌ی دیكه به ته‌واوی بگۆڕێت و وه‌كو ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت. ـ په‌یوه‌ندیی گه‌رموگوڕی سێكسی، ده‌ب��ێ��ت ه�����ه‌ردووال ه��ه‌وڵ��ب��ده‌ن ئ �ه‌و ڕۆمانسیه‌ته‌ی س �ه‌رده‌م��ی ده‌ستگیرانی بپارێزن. ـ ده‌بێت باسوخواسی حاڵوباڵی خۆیان
بكه‌ن ،ئه‌و خێزانانه‌ی زۆرترین بابه‌ت بۆ یه‌كرت باسده‌كه‌ن بێ كێشه‌ترن له‌وانه‌ی كه‌له‌گه‌ڵ یه‌كرتدا وشكن.
8
ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئینێستا... ئەو یاریزانەى بهرشهلۆنه به بوونی میسیش پێویستیی پێیه‌تی ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
وریا عه‌لی به پێچه‌وانه‌ی ئه‌و بۆچوونانه‌و ه ك� ه ده‌ڵ��ێ��ن بهرشهلۆنه ب�ه میسی ده‌ستپێده‌كات و به میسی كۆتایی دێ���ت ،ئ���ه‌وا لیستێكی درێ���ژ له یاریزانانی هه‌ڵبژارده هه‌یه ،کە له هه‌موو یارییه‌كدا ده‌یسه‌ملێنن كه تیپه‌كه‌ی كه‌ته‌لۆنیا پێكهاتووه له چه‌ند ئه‌ستێره‌یه‌ك ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر هه‌مووشیان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی (كێچه) ئه‌رژە‌نتینییه‌كه ،یان به‌قه‌د یه‌كێك له بلیمه‌ته‌كانی ت��ری كۆمه‌ڵه‌كه ن���ه‌دره‌وش���ێ���ن���ه‌وه ،ی��ەک��ێ��ک ل��ەو ئەستێرانەش بریتییه له ئه‌ندریاس ئینێستا. ئه‌گه‌رچی سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر میسیدا زه‌حمه‌ته ،ئ�ه‌وا ئینێستاش ن��ات��وان��رێ��ت ه��اووێ��ن �هی هه‌بێت. ئه‌رژە‌نتینییه‌كه برتییه له خاڵی ده‌سپێك ،پاسی جوان ،گۆڵكار ،ئه‌و
ی��اری�زان�هی كه هه‌میشه داوای تۆپ ده‌كات ،ئه‌وه‌ی كه هه‌رگیز ون نابێت و هه‌وڵ ده‌دات بۆ بهرژەوهندیی گشتی .له پاڵ ئه‌میشدا ،هاوڕێیانی زۆری هه‌یه به هه‌مان ئاست ،به‌اڵم یه‌كێكیان ب ه باشرت داده‌نرێت له‌وانی تر له رۆحی تیپه‌كه‌دا، ئه‌ویش ئینێستایه. له بهرشهلۆنه ،له‌سه‌ر ئاستی تیپه‌كه، یان جه‌ماوه‌ر ،یان خێزانی كه‌ته‌لۆنیا به هه‌موویانه‌وه ،هیچ گومانێك نییه ده‌رب���اره‌ی ت��وان��ای ه �ه‌ر تاكێكیان له تیپه‌كه‌دا .به‌رده‌وامیش میسی زیاتر به باش ده‌زانرێت به كۆده‌نگییه‌كی نیمچه ت �ه‌واو ،هه‌رچه‌نده هه‌ندێ كه‌س ئه‌م پێگه‌یه‌ش ده‌ده‌ن به ئینێستا و چاڤی، له‌سه‌ر ه �ه‌ر یه‌كێكیشیان زه‌حمه‌ت ده‌بێت كه بنب ب ه وێنه‌یه‌ك بۆ گرنگرتین خه‌اڵتی تۆپی پێ له جیهاندا ،به‌درێژایی دره‌وشانه‌وه‌ی یاریزانه ئه‌رژه‌نتینییه‌كه وه‌ك ئێستا ده‌یكات. زۆر ب ه كه‌می ده‌بینیت كه ئینێستا
جێبه‌جێ كردنی الواز پێشكه‌ش بكات، به‌ڵكو شتێكی رسوشتییه ئه‌م یاریزانه جێبه‌جێكردنی دره‌وشانه‌وه‌ی هه‌بێت. ه��ه‌روه‌ك له چه‌ند یاریی راب���وردوودا ده‌رك���ه‌وت ،له داه��ات��ووش��دا چ��اوه‌ڕی ده‌كرێت جێبه‌جێ كردنی باشرت پێشكه‌ش بكات و ئه‌وه‌ی پێشوو له‌بیربچێته‌وه. سه‌رباری ئه‌و یارییه چاكه زۆرانه‌ی ئینێستا پێشكه‌شی ده‌ك���ات ،له‌پاڵ كه‌هكه‌شانێك له ئه‌ستێره له به‌رشه‌لۆنه‌دا، ئه‌وه‌ی پێشكه‌شی ده‌كات له یاده‌وه‌ریدا له‌م ساته باشرتی بۆ نامێنێته‌وه كه ئێستا باسی لێوه ده‌كه‌ین. ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ����ه‌و ك �ه‌س��ای �ه‌ت��ی��ی �ه پارێزكارییه‌یدا ،هه‌ست ك��ردن به‌و رۆڵ���هی ك �ه ده‌یبینێت و جێبه‌جێی ده‌ك���ات ل�ه ب�ه‌رش�ه‌ل��ۆن�ه‌دا ،ئ��ه‌وا ئه‌م یاریزانه له ساڵی 1996كه گه‌شتووه‌ته (الماسیا) ی دروس��ت��ك �ه‌ری ئ��ه‌س��ت��ێ��ره‌ی
كه‌ته‌لۆنییه‌كان منداڵێكی ته‌مه‌ن دوانز ه س��اڵ ب��وو ،ب���ه‌رده‌وام پشتیوانی ب��ووه، جه‌ماوه‌ر له بیری ناكات و هه‌ستی پێ ده‌ك��ات ،كه شێتانه خۆشیان ده‌وێت و هیوادارن كه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی یانه‌كه به‌م نزیكانه گرێبسته‌كه‌ی نوێ بكه‌نه‌وه، كه گرێبه‌سته‌كه‌ی ئێستای له 30ی حوزه‌یرانی 2015كۆتایی دێت. دوای نوێكردنه‌وه‌ی گرێبه‌سته‌كانی هه‌ریه‌كه له میسی و پویۆڵ و چاڤی هه‌ر دوو سه‌ركرده‌ی تیپه‌كه ،له‌سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی یانه‌كه پێویسته كه ئێستا ال به‌الی ئینێستادا بكاته‌وه ،دوای ئه‌وه‌ی سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو بگاته ڕێكه‌وتن له‌گه‌ڵ فیكتۆر ڤاڵدێزی گۆڵچی ،كه ئه‌وانیش دوو سه‌ركرده‌ی ترن. به تێپه‌ڕبوونی كاتیش ،له‌سه‌ر ئینێستا پێویسته كه یه‌كێكه له ره‌مزه‌كانی ئێستای بهرشهلۆنه ،الیه‌نێك لهو رۆڵه بگرێته ده‌ست كه چاڤی و پویۆڵ به‌جێی ده‌هێڵن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ته‌مه‌نیان گه‌وره‌تره،
www.
بۆ ئ �ه‌وه‌ی به ته‌نها ببێته تاك ه بااڵده‌ستی هێڵی ناوه‌ڕاست ،ئه‌و ناوچه‌یه‌ی كه پێشرت قه‌ده‌غه بوو بۆی كاتێك ده‌ستی به یاری كردن كرد ،چونكه ئه‌و جۆره راهێنه‌رانه كه‌من كه ده‌توانن ئه‌و بخه‌نه ئه‌و شوێنه ،ئه‌وان وا ده‌ڕوانن ل ه تواناكانی كه سوودی لێ وه‌رده‌گیرێت ل ه الكاندا بێت یاخود له قه‌راغه‌كاندا. ئ�ه‌م ئه‌ستێره ئیسپانییه هه‌موو وانه‌كانی وه‌رگرتووه ،تاكو وای لێهاتووه كه تۆپه‌كانی و تواناكانی بتوانن هه‌ر رێنامییه‌كی پالندانان جێبه‌جێ بكات، رسوشتی ئه‌و پالنه هه‌ر چۆنێك بێت. له ناوه‌ڕاستی یاریگاشدا ،ئینێستا به وێنه چاكه‌كه‌یه‌وه ده‌رده‌ك �ه‌وێ��ت ،به تۆپه‌كه‌یه‌وه ده‌توانێت بگاته ئه‌وپه‌ڕی سنووری دیاریكراو ،وه‌ك له یارییه‌كه‌ی خیتافیدا ب��ی��ن��ی�مان ،قسه‌كردنیش به‌رده‌وامیی ده‌بێت ،ئه‌گه‌ر به ته‌نها له‌سه‌ر ئه‌و یارییه‌ش بێت.
بالۆتێلی له‌گه‌ڵ میالن خۆی دروستده‌كاته‌وه دارا حسێن ماریۆ بالۆتێلی له‌گه‌ڵ یانه‌ی مانچسته‌ر سیتیی ئینگلیزی به قۆناغێكی س�ه‌خ��ت��دا ت��ێ��پ �ه‌ڕی ،به تایبه‌ت له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌كاندا ،تا توانی بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئیتاڵیا و په‌یوه‌ندی بكات به‌و یانه‌ی كه له پێناویدا ئیتاڵیا و ئینته‌ر میالنی به‌جێهێشت. پێش ئ �ه‌وه‌ی بالۆ بچێته یانه‌ی مانچسته‌ر سیتیی ئینگلیزییه‌وه ،ئه‌م
یاریزانه به ره‌فتاره نامۆكانی سه‌رنجی زۆرێك له هانده‌رانی ئیتاڵیا و خولی كالچیۆی ب �ه‌الی خۆیدا راكێشابوو. ره‌فتاره‌كانی ئه‌م یاریزانه‌یش له‌گه‌ڵ یانه‌ی ئینته‌ر زۆر به روونی دیار بوو ،كه نه‌یده‌ویست لهو یانه‌یە مبێنێته‌وه ،زۆر جاریش به ئاشكرا الیه‌نگیری له میالن ده‌كرد و هانی ده‌دا سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ركابه‌رێكی سه‌رسه‌ختی یانه‌كه‌ی بوو. ئ���ه‌م ی��اری��زان��ه دوای ئ���ەوەى نه‌یده‌توانی له ئینته‌ر میالنه‌وه بچێته
نادال نازناوێكی به‌ده‌ستهێنا
رافایل نادال پاش گه‌رانه‌وه‌ی بۆ یاریگاكانی تێنسی سه‌رزه‌وی له دووه‌م به‌شداریكردنی له‌پاڵه‌وانه‌تییه‌كاندا توانی نازناوه‌كه به‌رێته‌وه. پاش ئ �ه‌وه‌ی هه‌فته‌ی پێشوو ن��ادال له چیللی پله‌ی دوه‌می به‌ده‌ست هێنا دوای زیاتر له حه‌وت مانگ دوور كه‌وتنه‌وه له یاریی كردن ،له‌م هه‌فته‌دا به‌شداریی له پاڵه‌وانێتی ساوپاوڵۆی به‌رازیلی كرد و له‌یاریی كۆتایی پاڵه‌وانه‌تییه‌كه‌دا رووبه‌ڕووی یاریزانی ئه‌رجه‌نتینی ده‌یڤید ناڵباندیان بوو یه‌وه. نادال ئه‌مجاره‌یان له یارییه‌كه‌دا به ئاستێكی به‌رزه‌وه ده‌ركه‌وت و توانی ئه‌نجامی یارییه‌كه به‌دوو كۆمه‌ڵه‌ی بێبه‌رامبه‌ری 2-6و 3-6 له‌به‌رژە‌وه‌ندی خۆی كۆتایی پێبێنێت.
یانه‌ی میالن ،ڕێگایه‌كی تری هه‌ڵبژارد، ئه‌ویش چوونه ده‌ره‌وه له ئیتاڵیا و پاشان گ �ه‌ڕان �ه‌وه ب��وو بۆ میالن كه خه‌ونی منداڵیشیی بووە هه‌روه‌ك و خۆی راگه‌یاندووه له چه‌ند بۆنه‌یه‌كدا. هه‌رچه‌نده له‌گه‌ڵ مانچسته‌ر سیتی بالۆتێلی یه‌كه‌م وه‌رز ئاستێكی به‌رزی پێشكه‌ش كرد ،به‌اڵم به‌رده‌وام ه��ه‌ڵ��س��وك��ه‌وت��ه‌ك��ان��ی مانشێتی رۆژنامه‌كان بووه .دوای دروستكردنی چه‌ند گرفتێكیش و دابه‌زینی ئاستی
له وه‌رزی دووه‌مدا مانچسته‌ر سیتی ناچاربوو له پێناو نه‌هێشتنی كێشه له ڕیزه‌كانیدا ،به نرخێكی كه‌مرت ده‌ستبه‌رداری ب��وو ،ئینته‌ر میالنیش هه‌رچه‌نده بۆی هه‌بوو بیكڕێته‌وه وه‌ك و مافی خۆی ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی نه‌كرد له پێناو دروست نه‌كردنه‌وه‌ی كێشه له ریزه‌كانیدا. قۆناغی سێهه‌می بالۆتێلیش له مانگی یه‌كی ئه‌مساڵه‌وه ده‌ستی پێكرد ،دوای په‌یوه‌ندی كردن به یانه‌ی
مۆرینۆ ئاماده‌ی ه بۆ پاریس سان جێرمان دوای یارییه‌كه‌ی ریاڵ مه‌درید به‌رامبه‌ر رایۆ ڤالیكانۆ ك ه له بهرژەوهندی یانه‌ی ریاڵ مه‌درید كۆتایی هات ب ه دوو گۆڵی بێبه‌رامبه‌ر ،پاش یارییه‌كه مۆرینۆ له وه‌اڵمی پرسیارێكی كه‌ناڵ پڵه‌سی فه‌ره‌نسی و له له باره‌ی وه‌رگرتنی ئەرکی راهێنه‌رایه‌تی یانه‌ی پاریس سان جێرمان وتی «راهێنه‌رایه‌تی یانه‌ی پاریس سان جێرمان ئه‌گه‌ری هه‌یه ،ناتوانم ئێستا بڵێم ئه‌وه كه‌ی روو ده‌دات، به‌اڵم هه‌موو شتێك ئه‌گه‌ری هه‌یه». ئه‌م وتانه‌ی مۆرینۆ له كاتێكدایه پێشرت ره‌تی كردبوو یه‌وه راهێنه‌رایه‌تی یانه‌ی پاریس سان جێرمان بكات و به دووری زانی بوو شتی لهو شێوه رووبدات.
میالنه‌وه .كه ئه‌م قۆناغه ده‌كرێت ب ه سه‌رده‌مێكی له ڕێ��ڕە‌وی ژیانی ئه‌م یاریزانه سه‌یر بكرێت ،به جۆرێك كه به‌ره‌و ئه‌ستێره‌بوون و ئه‌فسانه بوون هه‌نگاو بنێت. ئێستا م��ی�لان ل �ه ق��ۆن��اغ��ی خۆ نوێكردنه‌وه‌دایه و ئه‌ویش بووەته یه‌كێك له بناغه‌ی ئه‌و پ��ڕۆژە نوێیه و له په‌ناوه ورده ورده به دوور له دروستكردنی كێشه و گرفت ،ده‌ستی ل�ه سه‌ركه‌وتنه‌كانی ئ �ه‌م دوای��ی�هی
یانه‌كه‌یدا هه‌بووه .جگه ل �ه‌وه‌ی ب ه ژیانی پیشه‌گه‌ر و تێپه‌ڕاندنی هه‌ندێك قۆناغی هه‌رزه‌كاری ده‌توانێت ئه‌وه‌ی پێرش الی ه��ان��ده‌ران چه‌سپی بوو، بیسڕێته‌وه و وێنه‌یه‌كی تر بۆخۆی له‌گه‌ڵ رۆسۆنێریدا دروس��ت بكات، چونكه هانده‌رانی میالن به هه‌موو عه‌شقێكیانه‌وه ئومێدی گه‌وره‌یان پێیه‌تی و ده‌یانه‌وێت شوێنی چه‌ندین ئه‌ستێره‌یان بۆ بگرێته‌وه كه له‌م سااڵنه‌دا یانه‌كه‌یان به‌جێهێشت.
ته‌نها بیر ل ه ناپۆلی ده‌كاته‌وه ئیدسۆن كاڤانی هێرشبه‌ری ئۆرۆگوایی و یانه‌ی ناپۆلی ئیتاڵی ره‌تی كرده‌و ه له‌گه‌ڵ هیچ یانه‌یه‌ك گفتوگۆی هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی وه‌رزی داهاتوو په‌یوه‌ندی پێو ه بكات و وتیشی له ئێستادا ته‌نها شتێیه‌ك كه خۆی پێوه خه‌ریك بكات و بیری الی بێت ،یانه‌ی ناپۆلی و به‌ده‌ستهێنانی ئه‌نجامه‌كانه له‌گه‌ڵ ئه‌و یانه‌یه‌دا نه‌ك هیچ شتێیه‌كی تر. كاڤانی وتی «من له ئێستادا لهو په‌ڕی هێواشیدا كات به‌سه‌ر ده‌به‌م و گوێ بۆ پڕ و پاگه‌نده‌كان ناگرم چونكه ته‌نها قسه‌ن و هیچ بنه‌مایه‌كیان نیی ه و دورن له راستییه‌وه».
11 ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/29ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
له‌ناو باخه‌كه‌ی خۆماندا شایی بوو ب ه شیوه‌ن داڕشتنه‌وه‌ی :ڕە‌زا هه‌ورامی ئ���ه‌وك���ات زۆر ت �ه‌م �ه‌ن��م ك �ه‌م بوو ،ئه‌وه‌نده ده‌زان��م كه بڕیار بوو براگه‌وره‌كه‌م ژن بخوازێت .ئه‌مه له ده‌وره‌به‌ری ڕاپه‌رینه گه‌وره‌كه‌ی كورد بوو .ئه‌و برایه‌م كاروباری ماڵه‌وه‌مانی كه ئه‌وكات هه‌ر ته‌نیا چه‌ند ئیشێكی س��اده‌ب��وو ،ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب���رد .ب��اوك و دای��ك��م ه�ه‌م��وو ك��ۆك ب��وون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ڕۆژێك پێش زه‌ماوه‌ندی براكه‌م بچینه ناو ئه‌و باخه‌ی كه هی خۆمان بوو ،بۆ كۆكردنه‌وه‌ی كۆنه‌دار ،كه بۆ شاییه‌كه‌ی پێویست بوو. ئێمه‌ش پێامن خ��ۆش ب��وو وه‌ك منداڵی ئه‌و خێزانه بتوانین به‌شداربین ل ه هاوكاریی براكه‌م ،به‌اڵم باوكم ڕێگه‌ی نه‌دا هه‌موومان ئه‌و كاره بكه‌ین .برا گه‌وره‌كه‌م خۆی و برایه‌كی لهو بچووكرت و خوشكێكم و باوكم پێكه‌وه بڕیاریان دا له به‌یانییه‌كی خۆشی پێش ڕۆژی زه‌مانده‌كه بۆ ناو باخه‌كه‌ی خۆمان به‌ڕێبكه‌ون .ئه‌وه‌بوو برایه‌كی ترم به دزییه‌وه كه‌وته شوێنی ئ �ه‌وان ،به‌اڵم باوكم لێیدابوو و گه‌ڕایه‌وه ماڵهوه. وادیاربوو قه‌ده‌ری ئه‌و ئه‌وه‌بوو كه نابێت له‌گه‌ڵ ئه‌وان بێت ،چ ئێستا و بۆ هه‌تاهه‌تایه‌ش! ناوباخه‌كانی هه‌ورامانیش زۆربه‌یان لهو زه‌مه‌نه‌دا وه‌ك شوێنه‌كانی تر كه‌وتبوونه به‌ر هێرشی ڕژێمی به‌عس و پڕ كرابوون
له مین. ئه‌و شوێنه‌ی ئێمه‌ش كه سوپای ئێرانی پێدا تێپه‌ڕیبوو ،ئێستاش نووسینی فارسی له‌سه‌ر به‌رده‌كان پێوه ماوه. ئێم ه چاوه‌ڕی بووین ئه‌وان به كۆمه‌ڵێك چیلكه و داره‌وه بۆ المان بگه‌ڕێنه‌وه. زه‌ماوەند‌ێكی ساده ،هیوایه‌كی خۆش بۆ داهاتوو ،خه‌ونی دروستكردنی خێزان و
به‌ره‌وپیریی ژیان كه‌وتن ،هه‌موویان لهو به‌یانیی ه چاوه‌ڕواننه‌كراوه‌دا تیاچوون. ه�ه‌م��وو چ���اوه‌ڕی ب��ووی��ن ،هه‌ر هه‌واڵی گه‌ڕانه‌وه‌یان نه‌هات .كاتێك زانیامن ،ئه‌وان له‌ناو باخه‌كه‌دا به‌سه‌ر تۆڕێكی میندا كه‌وتوون و هه‌ر چواریان ماڵئاواییان له ژیان كردووه .ئه‌و چیرۆكه لێره‌وه ئیرت گۆڕدرا به شتێكی تر.
ئه‌وه ڕژێمی به‌عس بوو كه لهو شوێنانه و یستی هه‌موو جوانییه‌كانی ژی��ان ،سه‌رجه‌م ئه‌و چیرۆكانه‌ی كه بۆنی ژیان و داهاتوویان لێوه ده‌هات، هه‌موویان بكوژێت .ئه‌وه ئه‌وان بوون كه به‌رله‌وه‌ی ویستی كوشتنی ئێمه‌یان هه‌بوو ،ه�ه‌ر زوو كه‌وتنه كوشتنی جوانییه‌كان .ماینه‌وه خۆم و دایكم و
خوشكێك و برایه‌كی له خۆم گه‌وره‌تر. ئێمه منداڵ بووین .ماینه‌وه بۆ خه‌می ژی��ان .دایكم خوا لێی خۆش بێت تا ساتی كۆچكردنی هه‌میشه‌یی خۆی، به‌رده‌وام بیری لهو ڕووداوه ناخۆشه ده‌ك����رده‌وه ك�ه ل�ه ساتی خۆشی و ئاماده‌بوونی ئاهه‌نگی براگه‌وره‌كه‌مدا به‌سه‌ر ماڵه‌وه‌ماندا هاتبوو .تا ئه‌و
كاتیش كه مابوو ،به‌شی هه‌ر مه‌ینه‌ت و ئازار بوو. ئیرت ئه‌مه بوو ژیان .شادیی ئێمه گۆڕا بۆ شیوه‌ن و لێره‌شه‌وه چیرۆكی ئێمه ب�ه ت���هواوی چیرۆكی مه‌رگی ناواده‌ی چوار ئه‌ندامی خێزانه‌كه‌مان بوو .دواتر ئه‌و كچه‌ی كه براكه‌م ویستی ببێت ه هاوسه‌ری ژیانی ،به ڕێكه‌وتنی هه‌ر دوو بنه‌ماڵه‌كه بووه‌وه به بووكی ئێمه. ئ���ه‌وه ب��ۆ ئێمه ه���ه‌م م��ای�هی خۆشحاڵی و ه�ه‌م مایه‌ی ئازاریش بوو .هه‌ر كه ئه‌ومان ده‌بینی ،خه‌م دایده‌گرتین ،چونکە ئه‌و چیرۆكه‌مان بیرده‌هاته‌وه .هه‌ندێ جاریش بۆ ئێمه خۆشحاڵییه‌كه‌ی ئه‌وه بوو كه ده‌مانزانی چیرۆكی خێزانی ئێمه خه‌ریكه هه‌ر دوای��ی نایه‌ت و ده‌ستپێده‌كاته‌وه. ئێستا براژنه‌كه‌م 4منداڵی له براكه‌ی ترم هه‌یه و دایكیشم به هۆی خه‌م و ئازاری زۆره‌وه كۆچی دوایی كردووه و له خێزانی ئێمه دوو خوشك و سێ برا ماوینه‌ته‌وه. ژیانی ئێمه ڕاسته ئێستا باشرت بووه و كێشه‌مان نییه ،به‌اڵم ئێستا كه ده‌چمه‌وه بۆ ناو باخه‌كه ،ده‌بینم باوكم نه‌ماوه ده‌ستی به‌سه‌ردا بهێنێت ،دایكم نه‌ماوه كه جوانیی پێ ببه‌خشێت ،ئه‌وه ده‌مكوژێت .ئیرت چه‌نده‌ها چیرۆكی تریش هه‌ن به ئازارن ،ترسناكن وه‌ك چیرۆكی ژیانی ئێمه ،به‌اڵم پێویسته نه‌هێڵین ژیان مبرێت!
لیژنه‌ی كاروباری ئافره‌تان :ئه‌و ڕاپرسییانه بۆ بازرگانیكردنن
به‌پێی ڕاپرسییه‌ك %38ی ئافره‌تانی شاری كەركووك خه‌ته‌ن ه كراون ڕاپۆرت :شڤان جه‌باری ـ كه‌ركووك توندوتیژی دژ ب�ه ئ��اف��ره‌ت��ان ل ه شاری كەركووك له هه‌ڵكشاندایه و به پێی ئامارێكی به‌ڕێوبه‌رایه‌تیی پۆلیسی كه‌ركووك كه ده‌ستی به‌یان كه‌وتووه، له ساڵی 2011و 2012دا 116تاوانی گهوره دژ به ئافره‌تان كراوه و له كانوونی دووه‌می 2013شدا 40جۆر توندوتیژیی تر ئه‌نجامدراون .هه‌ر له ئاماره‌كه‌ی به‌ڕێوبه‌رایه‌تیی پۆلیسی كه‌ركووكدا هاتووه له ماوه‌ی دوو ساڵی ڕابوردوودا 202تاوانی جۆراوجۆر له الیه‌ن ئافره‌تانی شاری كه‌ركووكه‌وه ئه‌نجامدراون. ج��وان حه‌سه‌ن ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی م��رۆڤ و ك��اروب��اری ئافره‌تان له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كەركووك ،ئاماژە به‌و ه ده‌كات كه تێبینییان هه‌یه له‌سه‌ر ئاماره‌ك ه و ده‌ستنیشان نه‌كردنی جۆره‌كانی تاوانی توندوتێژی دژ به ئافره‌تان له‌الیه‌ن به‌ڕێوبه‌رایه‌تیی پۆلیسی كەركووكه‌وه. هاوكات بوونی ئامارێكی له‌م شێوه‌ی به ترسناك وه‌سف كرد .مامۆستا عه‌بدولستار قه‌ره‌داغیی ،بانگخواز ،باسی له‌وه كرد كه چه‌ندین لێكۆڵینه‌وه‌ی وردی��ان كردووه
س �ه‌ب��اره‌ت به توندوتیژییه‌كان دژ ب ه ئافره‌تان و له ده‌رئه‌نجامیشدا ده‌ركه‌وتووه زۆر به كه‌می توندوتیژییه‌كان له الیه‌ن ئ �ه‌وان �ه‌وه ئه‌نجامدراون كه دۆزه‌خ و به‌هه‌شت له یه‌ك جیاده‌كه‌نه‌وه .ئه‌وانه‌ی توندوتیژی ئه‌نجامده‌ده‌ن خوای گه‌وره‌یان له بیر نییه ،چونكه ئایینی پیرۆزی ئیسالم بایه‌خێكی تایه‌تی به ئافره‌ت داو ه و مافی بۆ داناوه. شاناز نه‌جمه‌دین ،به‌رپرسی لقی كەركووكی خوشكانی یه‌كگرتوو ،به گرنگی زانی كه به به‌رده‌وامی له رێگای كۆڕ و سیمیناره‌وه توندوتیژییه‌كان بخرێنه به‌ر باس ،تاوه‌كو كۆمه‌ڵگای لێ هوشیار بكرێته‌وه. هاوكات له الیه‌كی تره‌وه و به‌پێی ڕاپرسییه‌كی سه‌نته‌ری په‌نا بۆ البردنی توندوتیژی له‌سه‌ر مێینه به هاوكاریی ڕێكخراوی وادی ئه‌ڵامنی ،له ڕاپرسییه‌كدا باڵویان كردووه‌ته‌وه كه %38ی ئافره‌تانی شاری كەركووك خه‌ته‌نه كراون .ئه‌مه‌ش نیگه‌رانییه‌كی زۆری لێكه‌وتووه‌ته‌وه له الیه‌ن به‌شێك له ڕێكخراوه‌كانی ئافره‌تان و لیژنه‌ی مافی مرۆڤ و كاروباری ئافره‌تان له ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای كەركووك، هه‌ر بۆیه له كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌وانیدا
ڕایانگه‌یاند :كه ئه‌م ئامار ه ڕەتده‌كه‌نه‌و ه و پێیان وای ه ك ه ئه‌م جۆر ه ڕاپرسییان ه ته‌نیا بۆ كاری بازرگانییه ،چونك ه هیچ پێوه‌رێك بۆ ده‌ستنیشانكردنی ئافره‌تی خه‌ته‌نه‌كراو نییه له كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا. هه‌ر لهو ڕاگه‌یه‌نراوه‌یاندا ئاماژەیان بەوە داوە کە ئه‌و ڕاپرسییه ته‌مه‌نه‌كانی دی��اری ن�ه‌ك��ردووه ،هه‌روه‌ها ل ه نێوان 1300ئافره‌تدا ئه‌و ڕاپرسییه ئه‌نجام دراوه ،چۆن ده‌كرێت بسه‌پێرنێت به‌سه‌ر هه‌موو ئافره‌تانی شاری كه‌ركووكدا؟! له كاتێكدا ب ه پێی ئامارێكی به‌ڕێوب هرایه‌تیی ئاماری كه‌ركووك 587 ،و 703ڕەگه‌زی مێینه له كەركووك و ده‌وروبه‌ری هه‌یه». له به‌رانبه‌ریشدا ئ��اوێ�زان ن��وری، به‌رپرسی به‌شی پڕۆژەكانی سه‌نته‌ری په‌نا به ڕۆژنامه‌ی (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ئێمه ئامانجامن بازرگانی كردن نییه ب ه پڕۆژەی كاری ڕێكخراوه‌ییه‌وه ،به‌ڵكو ئه‌نجامدانی ئه‌م توێژینه‌وه‌ش به شێوه‌یه‌كی زانستییانه بووه و ئه‌و ڕێژەیه‌ش كه ڕاپرسییه‌كه‌مان له‌گه‌ڵ ئه‌نجامداوه ،وه‌ك منوونه‌یه‌كه بۆ توێژینه‌وه‌كه‌مان ،خۆ ناكرێت له‌گه‌ڵ هه‌موو ڕەگ���ه‌زی مێینه‌ی كه‌ركووكدا ڕاپرسی بكه‌یت! ئێمه توانیومان ه له گه‌ڕەكه‌كانی شاری كه‌ركووك و له نێو
قوتابخانه‌كانی كچان و قه‌زا و ناحیه‌كان و گونده‌كانی ده‌وروب�ه‌ری كه‌ركووك ،به كورد و عه‌ره‌ب و توركامنه‌وه ،توێژنه‌وه‌كه به چاوپێكه‌وتنی ڕاسته‌وخۆ و له ڕێگای فۆرمی تایبه‌ته‌وه ئه‌نجام بده‌ین .بۆشامن ده‌رك���ه‌وت كه ته‌مه‌نی خ��وار 15س��اڵ كه‌مرت خه‌ته‌نه ك �راون و به ڕێ��ژەی له %15ی �ه» .هه‌روه‌ها ناوبراو له درێژەی لێدوانه‌كه‌یدا بۆ به‌یان وتی «له ئێستاشدا پڕۆژەكه‌مان گه‌یاندووه‌ته ئه‌نجوومه‌نی نوێن هرانی عێراق و كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌ن تاوه‌كو یاسایه‌كی به‌رنگاربوونه‌وه‌ی بۆ ده‌ربكرێت .ده‌بوو خودی سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ به‌شداربوایه له دانیشتنه‌كان و چاوپێكه‌وتن ه ڕاسته‌وخۆكان و پشتگیریی بكردینایه». ده‌رباره‌ی ڕەخنه‌كه‌ی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ و كاروباری ئافره‌تان له ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك ،ئاوێزان نووری ده‌ڵێت «ئامانج له ئه‌نجامدانی كۆنگره‌كه‌یان ته‌نیا بۆ ئ �ه‌وه ب��وو ك ه ڕەخنه نه‌یه‌ته سه‌ریان به‌وه‌ی كه نه‌یانتوانیوه كه‌یسێكی ژنان بگه‌یه‌ننه په‌رله‌مانی عێراق ،به‌ڵكو ڕێكخراوێكی ك��ۆم�ه‌ڵ��گ��ەی م�ه‌ده‌ن��ی ڕاسته‌وخۆ گه‌یاندویه‌تیه ئه‌نجوومه‌نی نوێنه‌ران».
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)22سێشه‌ممه ،2013/2/12ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
شار و شارچێتی بیرم دێت له كۆلێژێكی زانكۆی سلێامنی ده‌مخوێند ،له ماوه‌ی ئه‌و چه‌ند ساڵه‌شدا ئه‌وه‌ی زۆر گرنگ و جێی سه‌رنج بوو ،مه‌سه‌له‌ی پۆلێنكردن و جیاكردنه‌وه‌ی هاوشارییان بوو له ئێمه‌ی گوند و ده‌ره‌وه‌ی شاره‌كان. ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه فه‌رهه‌نگێك بوو و له‌مێژە چه‌سپابوو، وه‌ك كرده‌یه‌كی چێژبه‌خش و هه‌ندێ جاریش له ته‌سه‌وری بڕێك خه‌ڵكی ئه‌م شاره‌دا ،له شێوه‌ی نوكته وگاڵته‌پێكردندا خۆی ده‌رده‌خسته‌وه .ئه‌م فه‌رهه‌نگه گه‌ره‌كه له زۆر ڕووه‌وه ئێمه له‌باره‌یه‌وه بدوێین. له بنه‌ڕەتدا بیناكردنی هه‌موو شارێك له خه‌ڵكی كه‌نار شار و گونده‌كانه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت ،لێره‌وه بوونی شار هیچ كاتێك ئیمتیاز نییه به‌سه‌ر ده‌وره‌به‌ره‌كه‌یدا .له زه‌مه‌نی سینییكه‌كانه‌وه ئه‌گه‌ر به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چووبم ،شارچێتی ئیرت به‌سه‌ر چووه و بیری هاونیشتیامنی جیهانیش خه‌ریكه تێده‌په‌رێرنێت ،به‌داخه‌وه تازه الی ئێمه له پایته‌ختی ڕۆشنبیرییه‌كه‌ماندا ئه‌مانه جێگیر كراون و وه‌ك به‌شێك له جیهانبینی و په‌روه‌رده‌ی تاكه‌كانی، ئاماده‌ییان هه‌یه و به‌رده‌وامیشه. شاری ئێمه به هه‌موو پێوه‌ر و بنه‌ماكانی شاریبوونیشه‌وه ،كه‌مرت به‌ر ئه‌وه ده‌كه‌وێت كه شارێكی منوونه‌یی و بێخه‌وش بێت و زۆرجار بیر له‌وه ده‌كه‌مه‌وه كه ئه‌گه‌ر شارەكانی ئێمه هاوشانی شاره‌گه‌وره‌كان و سیسته‌می ئه‌وروپا بوونایه ،به‌رانبه‌ر ئه‌وانه‌ی كه ده‌ره‌وه‌ی شاربوون ،چ هه‌ڵوێستێكامن ده‌بوو؟ جیا له‌وه‌ش ئه‌وه‌ی كه شارێكی وه‌ك سلێامنيی كرده پایته‌ختی ڕۆشنبیری، به‌شێكی هه‌وڵ و چاالكی و وزه‌ی كه‌نار شار و ڕۆشنبیر و ڕۆژنامه‌نووس و چاالكوان و ته‌نانه‌ت دكتۆر و ئه‌ندازیاره‌كانی ده‌ره‌وه‌ی شاربوو ،كه سلێامنییان به ئه‌ندازه‌یه‌كی گرنگ برده پێشه‌وه و لهو ناسنامه‌یه‌ی كه ده‌بوو بۆ بوونه پایته‌خت هه‌یبێت ،پێیان به‌خشی. لێره‌وه هوشیاريی خه‌ڵكی شار هوشیارییه‌ك بووه نه‌گه‌یوو .به به‌شداريی ده‌ره‌وه‌ی خۆی توانیوویه‌تی ئه‌نگێزه‌ی چوونه پێشه‌وه‌ی هه‌بێت. ڕاسته خودی شار فه‌زای به گه‌شه‌كردنی وزه‌ی تاك داوه و ڕەنگه ئه‌و وزانه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی شار هه‌ن ،ده‌رفه‌تی گه‌شه‌كردن و سوود وه‌رگرتن لێیان بێ بوونی شار، كه‌مرت بێت .به هه‌رحاڵ ،له هه‌موو ڕوانگه‌یه‌كه‌وه ،شارچێتی و بااڵكردنی هاوشارییانی شارێك به‌سه‌ر ده‌وروبه‌ر و كه‌ناری خۆیاندا ،هیچ پاساوێكی ئه‌قاڵنی و فه‌رهه‌نگیی دروستی نییه و پێش زایین ئه‌وه تێپه‌ڕێرناوه .ئه‌گه‌ر له شارێكیشدا كه پایته‌ختی ڕۆشنبیری و كولتووری و هونه‌ر بێت ،ئه‌مه هه‌ر نه‌نگییه‌كی گه‌وره‌یه .له‌م شاره‌شدا زۆر باس له په‌ره‌وه‌رده‌ی شاریی و پێشكه‌وتنی فه‌رهه‌نگی ده‌كرێت ،به‌اڵم كه‌مرتین نووسین له‌م بواره‌دا هه‌ن و كه‌مرت به‌ر باس خراوه.
ژنێك :پیاوه‌كه‌م ئه‌وه‌نده چرووك بوو كه لێی جیابوومه‌وه!
ژنان ڕقیان ل ه چ شتێكی پیاوه‌كانیانه؟ ڕاپۆرت :ئاراس ڕەفیق
ژن و پیاو ب�ه‌ه��ۆی ئ �ه‌و م��او ه درێژەی كه پێكه‌وه به سه‌ری ده‌به‌ن، ده‌ك��رێ��ت هه‌ندێك تایبه‌مته‌ندی و خووی جۆراوجۆر له هه‌ریه‌كێكیاندا ببێته مایه‌ی بێزاری و نیگه‌رانيی ئه‌وی دی��ك�هی��ان ،ئ�ه‌م�ه‌ش زۆرج���ار گرفتی خێزانی دروس��ت ده‌ك��ات .دوور نییه ببێته هۆی پچڕان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و خێزانه .لێره‌وه ئێمه ده‌مانه‌وێت پرسیارێكی گرنگ بخه‌ینه به‌رده‌م چه‌ند ئافره‌تێك ،وه‌ك پێكهاته‌یه‌كی زۆر گرنگ له‌ناو خێزاندا و بپرسین ،تۆ چ شتێكی هاوسه‌ره‌كه‌ت بێزارت ده‌كات؟ س���ه‌م���ی���ره ع��ب��دول��ڕەح�مان له‌وباره‌یه‌وه بۆچوونی خۆی ده‌ربڕی و وتی «من زی��اد له بیست و پێنج
ساڵه هاوسه‌رگیرییم كردووه ،شتێكی ه��اوس�ه‌ره‌ك�ه‌م زۆر ب��ێ�زاری ك��ردووم ئه‌ویش پیسوپۆخڵی و گرنگی نه‌دانی هاوسه‌ره‌كه‌مه به شێوازی جلوبه‌رگ و ڕێكپۆشی .هه‌ندێك جار جلوبه‌رگی گ �ه‌ش��ت و س��هی��ران و ك��ارك��ردن��ی جیاناكه‌یته‌وه .زۆر جار سه‌رزه‌نشتم كردووه ،به‌اڵم سوودی نه‌بووه .ئێستا هیچی پێناڵێم ،چونكه به‌گوێم ناكات». رسوه ڕەم����ه‌زان ،ژن��ی م��اڵ�ه‌وه، له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «كوشنده‌ترین و بێزراوترین خوو له پیاودا ئه‌وه‌یه چ��روك و دڵپیس بێت له به‌رانبه‌ر ژنه‌كه‌یدا .دیاره ئه‌وه‌ش به زه‌قی له مێرده‌كه‌ی مندا ب �ه‌دی ده‌ك��را ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وای كرد نه‌توانم له گه‌ڵیدا بژیم و جیابوومه‌وه«. شوكریه محه‌مه‌د ،لهو باره‌یه‌وه وتی «هاوسه‌ره‌كه‌ی من له ده‌ره‌وه پیاوێكی ڕووخ��ۆش و كراوه‌یه ،به‌اڵم كاتێك دێته‌وه ماڵهوه ده‌موچاوی ده‌دا به‌یه‌كدا و قسه‌مان له‌گه‌ڵ ناكات.
هه‌ندێك ج��ار شتێكی لێده‌پرسیت وه‌اڵم ناداته‌وه و خۆی تووڕە ده‌كات و بێزاریی ده‌رده‌ب��ڕێ��ت ،ئه‌مه‌ش به ته‌واوی منی نیگه‌ران كردووه .ئه‌گه‌ر به‌و چه‌شنه‌ی ده‌ره‌وه مامه‌ڵه بكات هیچ كێشه‌یه‌كامن نابێت». هانا سۆران ،كه ناوی خوازراوی ژنێكه ،ده‌ڵێت «پیاوه‌كه‌م زۆر تووڕەیه، به ساده‌ترین شت هه‌ڵده‌چێت .توانای چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی خێزانی نییه ،به ده‌نگبه‌رز كردنه‌وه و قسه‌ی ناشیرین وه‌اڵمم ده‌داته‌وه ،هه‌رچه‌نده ئ �ه‌م كێشه‌یه‌م بۆ كه‌سوكاری باس ك���ردووه ،ب��ه‌اڵم نه‌یانتوانیوه هیچ گۆڕانكارییه‌كی تێدا دروست بكه‌ن». هانا وتیشی «پیاوان هه‌ندێكیان له جیاتی ئ�ه‌وه‌ی له ماڵهوه ڕوویان خۆش و كراوه بێت ،بۆ ده‌ره‌وه وان و ئه‌مه‌ش زۆر جار نیگه‌رانی و گرفتی بۆ هاوسه‌ره‌كانیان يه دواوه‌یه». ی��ورسا هه‌ڵه‌بجه‌یی پێی واب��وو، ئ��اف��ره‌ت به‌گشتی پێی خ��ۆش نییه
«پیاوان هه‌ندێكیان ل ه جیاتی ئه‌وه‌ی ل ه ماڵهوه ڕوویان خۆش و كراوه بێت، بۆ ده‌ره‌وه وان» ئیهامل بكرێت ،به تایبه‌ت الی ڕەگه‌زی به‌رانبه‌ر .هه‌میشه پێیخۆشه خاڵی سه‌ره‌كی پیاوه‌كه‌ی گرنگیدان بێت به‌و. هه‌ڵچوونی بێڕێژەی هه‌ندێك له پیاوان بووه‌ته هۆی بێزاریی ئافره‌ت ،چونكه هه‌ندێك له پیاوان زوو هه‌ڵده‌چن به‌بێ تێگه‌شنت و بیركردنه‌وه .هه‌روه‌ها یورسا وتیشی «سووربونی پیاو له‌سه‌ر قسه‌ی خۆی بێ گوێدانه ڕای ئافره‌ت ،له‌وانه‌یه ناهاوسه‌نگيی ده‌روون��ی بۆ ئافره‌ت دروست بكات و نه‌بوونی كاتی پیاو بۆ گرنگیدان به ماڵ و كه‌مرت مانه‌وه، تاڕاده‌یه‌ك ده‌بێته هۆی نائارامی بۆ ئافره‌ت». زۆزك س��ه‌ع��ی��دی ت���وێ���ژەری كۆمه‌اڵتیش ،له‌وباره‌یه‌وه ڕای وابوو
«زۆرب���هی ژن��ان ڕقیان له دڵپیسيی پیاوه‌كانیانه .ئه‌مڕۆ به هۆی هه‌ڵه تێگه‌یشتنه‌وه له هه‌ندێ چه‌مك و ده‌سته‌واژەوه كه هاتوونه‌ته ناومان، ژنان خۆیان به سته‌ملێكراو له به‌رانبه‌ر پیاوان داده‌نێن ،كه كێشه‌ی دروست كردووه». زۆزك ئ �ه‌وه‌ش��ی خسته‌ڕوو كه هه‌ندێك كار و چاالكی و سه‌ربه‌ستی هه‌یه كه هه‌ندێ پیاو بۆ خێزانه‌كانیان ڕێگه‌ی پ��ێ��ده‌ده‌ن و ئه‌مانه كه الی پیاوێكی تر ئاسایی نابیرنێن ،ده‌بنه هۆی ڕقلێبوونه‌وه‌ی ژنان له هاوسه‌ره‌كانیان. لێپرسینه‌وه‌ی زۆری پیاوانیش هه‌ر ئه‌م ڕقه دروس��ت ده‌ك��ات كه پێویسته له یه‌كرت تێگه‌یشنت هه‌بێت.
دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی
ئیرباهیم حاجی زهڵمی
گومانی تێدا نییه ئه‌مڕۆ یاریكردن به چه‌مكه‌كان و چۆنیه‌تی به‌كاربردنیان، به تایبه‌ت له كه‌ناڵه ڕاگه‌یاندنییه بیرناو و بیسرتاوه‌كان ،بووه‌ته كارێكی باو، به‌تایبه‌ت تێكه‌ڵوپێكه‌ڵی له‌نێوان هه‌ردوو چه‌مكی (دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ) كه بۆ هه‌ربابه‌تێك ئه‌مڕۆ چه‌ند ج��ار ده‌بینین ئ �ه‌م ئ �ه‌وس �ه‌ر و ئه‌مسه‌ر پێكردنه له ئارادا هه‌یه و دواجار كه‌مبڕستيی مه‌عریفی به‌ده‌سته‌وه‌دانی به‌دوادا دێت. زانینی جیاوازيی نێوان دی��ارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تيی گرنگيیه‌كی زۆری هه‌یه .وه‌ك ومتان ئه‌مڕۆ تێكه‌ڵوپێكه‌ڵیيه‌كی ته‌واو له نووسین و پێناسی بابه‌ته‌كان و ناوهێنانی شته‌كان به‌م دوو چه‌مكه ،كاریگه‌ريی نه‌رێنيی مه‌عریفی خستووه‌ته‌وه‌و ده‌خاته‌وه. دی���ارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی Social :phenomenaئه‌مڕۆ بیرێكی چڕ و ئاڵۆز خراوه‌ته پاڵ دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی، به‌و پێیه‌ی له كۆمه‌ڵناسیدا به‌تایبه‌ت الی (دۆركایم) كه وا ناسێرناوه دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی خه‌سڵه‌تی « ده‌ره‌كی بوون و ملكه‌چیبوون و باوی و(ته‌وزیمی -الزامی) بوونی هه‌یه)1(. به‌و پێییه‌ی وا هاتووه كه دیارده كرده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیيه كه زۆرێ��ك ل�ه خه‌ڵكان خه‌ریكی ئه‌نجامدان و
جێبه‌جێكردنینی ،یاخود به‌ده‌ستیه‌و ه گ��ی��رۆده‌ن و ی��اخ��ود ت��ووش��ی ده‌ب��ن. هه‌ركاتێكيش دی���ارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ڵگری ڕەهه‌ندی نه‌رێنی ده‌بێت ،وه‌ك كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی خۆی منایان ده‌كات. خ���ودی كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیش social problemچه‌مكێكی به‌رفراوانه‌و ب���ڕاوه ب�ه‌س�ه‌ر ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و ڕەف��ت��ار و دۆخ�ه خ�راپ و تاوانانه‌ی كه سه‌ره‌تا خه‌له‌ل و ناهاوسه‌نگی دروست ده‌كه‌ن، دواجار وه‌ك هه‌ڕەشه‌یه‌ك له كۆمه‌ڵگه و بنه‌ماكانی كۆمه‌ڵگه خۆیان منایش ده‌كه‌ن. دیاره كۆمه‌ڵگه به چه‌ند شێواز به‌ره‌و پیری كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تيیه‌وه ده‌چێت : ل�ه‌وان�ه به ره‌ف��ت��اره جۆربه‌جۆره‌كانی وه‌ك (ت��اوان��ی كوشنت ،ت��اوان و الدان �ه كۆمه‌اڵیه‌تيیه‌كان ،الدانه سێكسيیه‌كان، نه‌خۆشيیه عه‌قڵیيه‌كان ،خووگرتن به سڕكه‌ره‌كان و م��اده هۆشبه‌ره‌كانه‌وه، خۆكوشنت و ..هتد) .جۆره‌كانی وه‌ك ملمالنێی كۆمه‌اڵیه‌تی ،وه‌ك ( وروژاندنه ئه‌تنی و خێڵه‌كییه‌كان ،توندوتیژیيه خێزانییه‌كان و كێربكێى نه‌شیاو بۆ ئامانجه ئابووریيه‌كان و گێژاو و ئاڵۆزیيه سیاسييه‌كان ،كه هه‌نگاو ب�ه‌ره‌و شه‌ڕە ناوخۆ و ده‌ره‌كيیه‌كان هه‌ڵده‌گرن..و هتد. ()2 بێگومان كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ناتوانرێت چوارچێوه‌ی له‌ڕووی مه‌عریفه
و ناسین و پێناسه‌ی بۆ دابرنێت ،ته‌نانه‌ت سه‌رچاوه‌ی دروستبوونیشی! به‌رچاوان بخرێت ،ئه‌گه‌ر نه‌توانین شوێنگه‌كه‌ی له ده‌رفه‌ت و بواری كۆمه‌اڵیه‌تيی گشتیدا نه‌خه‌ینه بازنه‌ی زانیاریه‌كه‌مانه‌وه .بۆیه بوونی هۆشیاری و به‌ئاگابونی گه‌ره‌كه له ئاست ئه‌و ده‌ستوه‌ردان و به‌شداری له كارانه‌ی كه دواجار دۆخه‌كه دروست ده‌ك��ه‌ن .بۆ منوونه نه‌خوێنده‌واری و هه‌ژاری كه له كۆمه‌ڵگه‌دا باڵو ده‌بنه‌وه. به زۆریش چ هه‌ژاری یان نه‌خوێنده‌واری، به‌وپێیه‌ی دۆخ و حاڵه‌تێكن ،وه‌ك دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ناخرێنه‌ڕوو به‌ئه‌ندازه‌ی ئ���ه‌وه‌ی وه‌ك گرفتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی Social issues ناوده‌برێن .له‌كاتێكدا به هه‌ڵه هه‌موو كرده‌یه‌كی باڵوی نه‌رێنی و خاوه‌ن كاریگه‌ريی خراپ له كۆمه‌ڵگادا پێی ده‌وترێت «دی��ارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی . »Social phenomenaچونكه دیارده‌ش بۆخۆی دۆخ و حاڵه‌تێكی كۆمه‌اڵیه‌تیی كتوپڕییه و له پڕ ب�ه‌ده‌رده‌ك�ه‌وێ��ت و ته‌شه‌نه ده‌ك��ات ،یان وه‌ك خوویه‌كی هه‌میشه‌یی و مانه‌وه‌یی یان دیارنه‌مانێك ب����ه‌دووی خ��ۆی��دا ده‌ه��ێ��ن��ێ��ت .ب �ه‌اڵم بنه‌بڕكردنی به په‌له‌ی ئه‌سته‌می تێدایه. دیارده ڕێژەی باڵوبوونه‌وه و ئه‌نجامدان و مانه‌وه‌ی فراوانرته ،بۆ منوونه دیارده‌ی ت���ه‌اڵق و دی����ارده‌ی بێكاری و هتد. ب���ه‌اڵم كێشه‌ی ك��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ڕێ��ژەی
جێبه‌جێكردن و به‌شداریی دانه‌كانی كۆمه‌ڵگه تیایدا و ماوه‌ی مانه‌وه‌ی له‌ناو كۆمه‌ڵگه ،كه‌م و س��ن��ورداره .كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ههڕەشه له بنه‌ما و به‌هاكانی كۆمه‌ڵگه ده‌ك��ات و فاكته‌ری لێكرتازانی شیرازه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌یه ،كۆمه‌ڵگه هه‌ڵوێستی جیدیی له‌سه‌ر ده‌بێت و به بنه‌ما مادی و مه‌عنه‌وییه‌كانیه‌وه و ڕووب���ه‌ڕووی ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه ه�ه‌وڵ��ی چ��اره‌س �ه‌رك��ردن و نه‌هێشتنی كاریگه‌رییه‌كانی ده‌دات. بۆیه كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ڵوێستی پێشینه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی ل�ه‌س�ه‌ره ،پێشرت حوكمێكی دیاریكراوی لەبارەیەوە داوه، به‌اڵم دیارده‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ته‌نها الیه‌نی سلبی نییه ،زۆر دیارده هه‌یه كه به‌پێی سه‌رده‌م و كات داده‌به‌زنه ناو كۆمه‌ڵگا و هه‌ركات مه‌ترسیی په‌یدا كرد ئه‌وكات كۆمه‌ڵگا ڕێوشوێنی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی بۆ داده‌نێت و ده‌یگرێته‌به‌ر. په‌راوێز و سه‌رچاوه: 1ـ جون سكوت و جوردون مارشال : موسوعة علم االجتامع ،ترجمة محمد جوهري وآخ��رون ،املجلد الثاين ،املركز قومي للرتجمة ،القاهرة ،الطبعة الثانية، القاهرة2012 ،م ص.339 2ـ هه‌مان سه‌رچاوه ،املجلد الثالث، ص.182
13 birura_bayan@yahoo.com
تەوەر
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
ترس له ده‌سه‌اڵتی ئیسالمییه‌كان وه‌همه یان حه‌قیقه‌ت؟
ده‌بێت ئیسالمییه‌كان له پارتێكی نوخبهییهوه ببن به پارتێكی جه‌ماوه‌ری له‌م وت��اره‌دا «عومه‌ر عه‌لی» نووسه‌ر و ش��اره‌زای فیكری ئیسالمی تیشك ده‌خاته سه‌ر هۆكاری ترسی عه‌لمانییه‌كان ل ه پرۆرژه‌ی ره‌وتی ئیسالمی ،ئه‌و پێی وای ه سه‌رده‌می زێڕینی عه‌لمانییه‌كان ل ه واڵتی ئیسالمیی له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی راپه‌ڕین ه جه‌ماوه‌رییه‌كاندا گوزه‌ری كرد ،پێشی وایه ئیسالمییه‌كان پێویستیان به‌وه هه‌یه له‌سه‌ر بنه‌مای پرۆژه‌ی نووسراو جه‌ماوه‌ر ئاشنا بكه‌ن ب ه خواست‌و ویسته‌كانیان.
عومەر عەلى محەمەد ـ ماسته‌ر له كۆمه‌ڵناسیی سیاسی. ـ نووسه‌ر له ب��واری فیكری و سیاسیدا ،ش��اره‌زا له ب��واری فیكر و سه‌رهه‌ڵدانی بزافه ئیسالمییه‌كاندا. ـ خاوه‌نی ( )7كتێبه له بواری فیكری و سیاسی و رێكخراوه‌ییدا. ـ چه‌ند كتێبێكی وه‌رگێڕدراوی هه‌یه لهو بوارانه‌دا. ـ به به‌رده‌وامی وتار بۆ رۆژنامه و گۆڤاره‌كان ده‌نووسێت.
ئا :بەیان له پاش خۆپیشاندانه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بی له چه‌ند واڵتێكی وه‌ك میرس، لیبیا ،تونس و سوریا ،پاشان سه‌ركه‌وتنی پارته ئیسالمییه‌كان له هه‌ڵبژاردنه‌كانی میرس و تونس و به‌ده‌ستهێنانی ده‌نگی دووه‌م��ی��ش له هه‌ڵبژاردنه‌كانی لیبیا، ه �ه‌روه‌ه��ا سه‌ركه‌وتنی پ��ارت��ی داد و گه‌شه‌پێدان له هه‌ڵبژاردنه‌كانی مه‌غریب و به‌ده‌ستهێنانی زۆرینه‌ی كورسییه‌كان له هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشووتری كوه‌یتیشدا ده‌نگی یه‌كه‌م ب��وون ،ئ�ه‌م رووداوان���ه بارودۆخێكی نوێی سیاسییان هێنایه ئاراوه ،ئه‌ویش هه‌ر پارت‌و كه‌سایه‌تییه‌كی سیاسی و فیكری به راستی ته‌عبیری له جه‌وهه‌ری بۆچوونه‌كانی خۆی كرد .له دوای ئه‌م رووداوه سیاسییه گه‌ورانه‌وه، ده‌نگێكی نه‌یار به‌رامبه‌ر به سه‌ركه‌وتنی ئه‌و پارتانه له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا هاته ئاراوه، ئه‌ویش په‌نابردن بوو بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌سه‌اڵته‌ی كه له رێگه‌ی سندوقه‌كانی ده‌نگدانه‌وه و له رێگه‌ی شه‌رعییه‌تی جه‌ماوه‌ری و پرۆسه‌یه‌كی دیموكراسییه‌وه ،دروس��ت ب��وون .هه‌ر زوو بێ ئه‌وه‌ی دان به ئه‌و شه‌رعییه‌ته جه‌ماوه‌ری و دیموكراسییه‌دا بنێن ،هێزه چه‌پ‌و عه‌ملانییه‌كان له‌گه‌ڵ پاشاموه‌كانی رژێمه كۆنه دیكتاتۆرییه‌كاندا كه‌وتنه دروستكردنی به‌ره‌یه‌ك ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر له سه‌ره‌تاوه رێگه نه‌ده‌ن ئه‌و پرۆژانه‌ی كه پارته ئیسالمییه‌كان دایان نابوو ،له واقیعدا بچه‌سپێت .چونكه ئه‌وان منوونه‌ی پارتی داد و گه‌شه‌پێدانیان له‌به‌رچاوه، كه ئه‌ویش له رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنێكی دیموكراسییه‌وه هات ،به‌اڵم به مانه‌وه‌ی ته‌نها یه‌ك خول له ده‌س�ه‌اڵت��دا ،توانی پێگه‌ی جه‌ماوه‌ریی خۆی به‌هێز بكات و ببێت به تاكه پارتی بااڵده‌ست له توركیادا. به‌پێی دوایه‌مین لێدوانی ئ��ەردۆگ��ان ئێستا پالنیان داڕش��ت��ووه بۆ ئاینده‌ی توركیا هه‌تا ساڵی .2060له‌به‌رئه‌وه ئه‌و ترسه‌ی كه چه‌پ و عه‌ملانییه‌كان ده‌یخه‌نه روو له به‌رامبه‌ر ئاینده‌ی ده‌سه‌اڵتی ئیسالمییه‌كان ،ترس نییه له گه‌ڕانه‌وه بۆ تاكڕە‌وی و عه‌سكه‌رتاریه‌ت و خۆسه‌پاندن ،به‌ڵكو ترسه له ئه‌و پرۆژە‌یه‌ی كه ئه‌م پارتانه پێیانه ،كه ئه‌گه‌ر رێگه بده‌ن له ته‌نها خولێكی ده‌سه‌اڵتدا بیچه‌سپێنن ،ئه‌وا زۆر گرانه ئه‌و پارتانه له رێگه‌ی دیموكراسی و هه‌ڵبژاردنه‌وه بگه‌نه‌وه ده‌سه‌اڵت .پێشرت ئه‌م ترسه له كاتی ش�ه‌ڕی س��ارددا ئه‌مریكا به ناوی جه‌نگی دژە‌تیرۆره‌وه رابه‌رایه‌تیی ده‌كرد، به ن��اوی ده‌س��ت�ه‌واژە‌ی (ئیسالمۆفۆبیا) دژای�ه‌ت��ی هه‌موو ب �زاڤ و رێكخراو و كه‌سایه‌تییه‌كی ئیسالمیی ده‌ك��رد ،به پاساوی ئه‌مه‌ش پشتیوانیی له رژێمه تاكڕە‌و و دیكتاتۆره عه‌ملانییه‌كان ده‌كرد، به‌اڵم له ئێستادا كه بارودۆخه‌كه گۆڕاوه، عه‌سكه‌رتار و چه‌پ‌و عه‌ملانییه‌كان هه‌تیو
و بێ پشت و په‌نا ماونه‌ته‌وه ،چونكه ل ه ئێستادا نه رۆژئاواكه‌ی جاران پشتیوانییان لێ ده‌ك��ات ،نه جه‌ماوه‌رێكی رێكخراو و پ���ه‌روه‌رده‌ك���راوی سیاسییان هه‌یه له‌گه‌ڵیاندا بێت ،چونكه عه‌ملانییه‌كان به زۆرینه‌ی بزاڤی سیاسی و رۆشنبیری و ئه‌كادیمی و میدیاییانه‌وه پشتیوانێكی به‌هێزی ده‌وڵه‌ته عه‌سكه‌رتاره‌كان بوون، هه‌ر ئه‌وانیش بوون له‌كاتی ده‌سه‌اڵتیاندا شه‌رعییه‌تیان داوه به ده‌وڵ��ه‌ت ،هه‌تا ل �ه رێ��گ �هی دام�����ه‌زراوه س��ه‌رب��ازی‌و ئه‌منییه‌كانیانه‌وه هێرشیان بكه‌نه سه‌ر و ده‌یان هه‌زار كه‌سیان بخه‌نه زیندان .به درێژایی ده‌یان ساڵ وه‌ك هاوواڵتی پله دوو و سێی مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا بكرێت، ل �ه‌م پێناوه‌شدا ه���هزاران شه‌هیدیان پێشكه‌ش ك��ردووه ،له ئه‌مڕۆدا كه ئه‌م هێزه عه‌ملانییانه دێن و ده‌یانه‌وێت به گوتارێكی نوێ خۆیان به دڵسۆزی گه‌ل و نیشتامن له قه‌ڵه‌م ب��ده‌ن و وابزانن ئه‌وان پارێزه‌ری ماف و ئازادییه‌كانن ،ئایا جه‌ماوه‌ر چۆن بڕوا به‌م هێزانه ده‌كات؟ سه‌رده‌می زێڕینی عه‌ملانییه‌كان له واڵتانی ئیسالمی ،له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنی راپه‌ڕینه جه‌ماوه‌رییه‌كاندا گ��وزه‌ری كرد .ئ �ه‌وان جارێكی تر به ئه‌و گوتاره عه‌ملانییه ت��ون��دڕە‌وه عه‌سكه‌رتارییه‌وه ناتوانن بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ناو جه‌ماوه‌ر .ئه‌و هێزانه له جیاتی ئه‌وه‌ی جارێكی تر په‌نا ببه‌نه‌وه بۆ دروستكردنی وه‌همی ترس له ده‌س�ه‌اڵت��ی ئیسالمییه‌كان ،ده‌بوایه سه‌ره‌تا داوای لێبوردنیان له خه‌ڵك بكردایه له‌سه‌ر هه‌ڵوێسته‌كانی راب��ردووی��ان، پاشان به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌كیان به‌خۆیاندا بكردایه ،به گوتارێكی نوێوه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ بارودۆخه نوێیه‌كه‌دا بكردایه ،به مۆدێلێكی نوێی عه‌ملانییه‌وه خۆیان منایش بكردایه ،كه پێكه‌وه گرێدانی عه‌ملانییه‌ت ب��وو ب�ه دیموكراسی و لێبورده‌یی و پاراستنی بنه‌ماكانی مافی مرۆڤەوە ،له هه‌مان كاتدا رێزیان له رای ئه‌و جه‌ماوه‌ره بگرتایه كه ئ �ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه نوێیانه‌ی هه‌ڵبژاردووه و چاوه‌ڕێیان بكردایه بزانن چییان پێیه و واڵت به‌ره‌و كوێ ده‌به‌ن؟ چونكه له‌م بارودۆخه نوێیه‌دا جارێكی تر دیكتاتۆریه‌ت دروس��ت نابێته‌وه، جه‌ماوه‌ریش ده‌نگ به هێزێكی تاكڕە‌وی نادیموكراسی ناداته‌وه .ئه‌گه‌ر نه‌توانیت به پرۆژە‌یه‌كی گه‌شه‌پێدانی گشتی واڵت به‌ره‌وپێش به‌ریت ،ئه‌وا شكست ده‌خۆیت و هێزێكی تر جێگه‌ت ده‌گرێته‌وه. ئه‌و بارودۆخه‌ی كه عه‌ملانییه‌كانی میرس دروستیان كرد ،كه خۆی له به‌ره‌ی ئینقازدا ده‌بینێته‌وه ،ئه‌وه‌ی سه‌ملاند كه ئه‌م هێزانه زۆر كه‌مئارام و بێبه‌رنامه‌ن و خاوه‌نی عه‌قڵێكی سرتاتیجیی سیاسی نین، چونكه له‌م كاته‌دا ئه‌م هێزانه ده‌ستیان تێكه‌اڵو ك���ردووه ل �ه‌گ �ه‌ڵ پ��اش�ماوه‌ی الیه‌نگرانی رژێ��م��ی كۆنی م��وب��اره‌ك،
عومه‌ر عه‌لی محه‌ممه‌د ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت میرس ب��ه‌ره‌و توندوتیژی ب��ه‌رن .پشتیوانییان له گرووپی (بالك بلوك) ئه‌و راستییه‌ی سه‌ملاند كه ته‌نها بۆ رووخاندنی ده‌سه‌اڵته هه‌ڵبژێردراوه‌كه ئ���ام���اده‌ن ه��ه‌م��وو م��ی�سر بسوتێنن. ل �ه‌گ �ه‌ڵ ه �ه‌م��وو هێزێكی ده‌ره‌وه‌ش ده‌ست تێكه‌اڵو بكه‌ن ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزه عه‌ره‌بی بێ ی��ان رۆژئ��اوای��ی ،ته‌نانه‌ت ئیرسائیلیش .به‌م كاره‌یان له الیه‌ك هه‌موو بانگه‌شه‌كانی لیرباڵیه‌تبوون‌و ئازادیخوازی و دیموكراسیبوونیان به‌درۆخسته‌وه ،له الیه‌كی تریشه‌وه جه‌ماوه‌ر به جۆرێك سه‌یریان ده‌كات كه ئه‌مانه له ئێستادا تاكه هۆكاری پاشه‌كشه‌ی بواری ئابوری و خراپبوونی گوزه‌رانی خه‌ڵك و بره‌ودانن به توندوتیژی .له‌الیه‌كی تریشه‌وه ئه‌گه‌ر سه‌رنجی ه��ه‌ردوو ده‌س�ه‌اڵت��ی میرس و تونس بده‌ین ،له هیچ ی�ه‌ك ل�ه‌و دوو واڵته‌دا نه بانگه‌شه‌ی بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی ئایینی كراوه ،نه رێگه‌ی ئازادیی میدیا و پارته سیاسییه‌كان گیراوه ،نه بانگه‌شه‌ی عه‌سكه‌رتاری‌و تاكڕە‌وییان كردووه ،به‌ڵكو هه‌موویان جه‌خت ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه له‌سه‌ر پاراتسنی مافه‌كانی مرۆڤ و دیموكراسی و بنیاتنانی ده‌وڵه‌تی مه‌ده‌نی له رێگه‌ی ده‌ستورییه‌وه .هه‌وڵی پاراستنی هه‌موو ئ�ه‌و مافانه‌یان داوه .له‌به‌رئه‌وه ئه‌و ترسه‌ی كه باسی ده‌ك �ه‌ن ترسێكی بێ بنه‌مایه .ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته ناواقعی و توندڕە‌وانه‌یان بڕۆن ،رۆژ به
رۆژ جه‌ماوه‌ریان روو له كه‌می ده‌كات، به‌م شێوه‌یه‌ش نه ده‌سه‌اڵتی ئیسالمییه‌كان هه‌ره‌س ده‌هێنێت ،نه ده‌توانن له ئاینده‌دا ببنه به‌دیلی ئه‌م ده‌سه‌اڵته .به‌اڵم ده‌توانن ببنه هێزێك كه رێگه له چه‌سپاندنی پرۆژەكانی ئه‌و پارته ئیسالمییانه بگرن و واڵت به‌ره‌و توندوتیژی به‌رن و ههڕەشه له‌سه‌ر ئاینده‌ی ئ�ه‌م واڵتانه دروس��ت بكه‌ن ،هه‌روه‌ك چۆن له رابردوودا مایه‌ی دواكه‌وتویی و تاكڕە‌وی بوون ،له ئێستادا هه‌مان مۆدێل دووباره‌بكه‌نه‌وه. ل��ه ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان��ی��ش��دا هاوشێوه‌ی واڵتانی تری ئیسالمی ،هێزێكی توندڕە‌وی عه‌ملانی هه‌بووه كه كاری له‌سه‌ر ناشیرینكردن و به‌شه‌یتانكردنی هێزه ئیسالمییه‌كان ك��ردووه ،ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر ئاستێكی گشتیی ده‌سه‌اڵت له الیه‌ك ،له الیه‌ن كۆمه‌ڵێك پارتی چه‌پ ،عه‌ملانی، كه‌سایه‌تی ،رۆشنبیر ،رۆژنامه‌نووس و مامۆستای زانكۆوه پیاده كراوه .له‌به‌رئه‌وه ئه‌م هێزانه به‌رده‌وام له هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بوون كه ئیسالمییه‌كانی كوردستانیش به هێزێكی توندڕە‌و و نادیموكراسی له‌قه‌ڵه‌م بده‌ن‌و وه‌ك مه‌ترسییه‌ك بۆ سه‌ر ئاینده‌ی كوردستان بیانخوێننه‌وه .له‌پێش رووخانی رژێمی به‌عسدا به هۆی ئه‌و بارودۆخه نائاساییه‌ی له ئارادا بوو ،به جۆرێك له جۆره‌كان ئه‌و گوتاره ره‌واج��ی هه‌بوو. به‌اڵم له دوای پرۆسه‌ی ئازادیی عێراق و تێكه‌اڵوبوونی هه‌موو هێزه ئیسالمییه‌كانی
هێزێكی توندڕه‌وی عه‌لمانی كاری له‌سه‌ر ناشیرینكردنی ئیسالمییه‌كان كردووه له كوردستاندا گوتارێكی نوێی ئیسالمی هاتووەت ه ئاراوه ك ه جیاوازه ل ه گوتاره‌كه‌ی پێشوو ده‌بێت ئیسالمییه‌كان له گوتارێكی ئایینیهوه هه‌نگاو هه‌ڵبگرن به‌ره‌و گوتاری سیاسیی ب ه باكگراوندی ئیسالمیی
كوردستان به پرۆسه‌ی دیموكراسی و به‌ده‌ستبهێنن. به‌شداریكردنیان له هه‌ڵبژاردن و بوونی ئه‌م هه‌نگاوه‌ش ده‌بێته هه‌نگاوێكی كوتله‌یه‌كی په‌رله‌مانیی ئیسالمی و نه‌وعی ،ده‌یان هه‌نگاو كاری ئیسالمی به‌رگریكردنی به‌رده‌وامیان له دیموكراسی ده‌باته پێشەوە ،هه‌رچه‌ندە له‌م كاته‌دا له و ئ����ازادی و م��اف�ه‌ك��ان��ی ه��اوواڵت��ی ،كوردستان ئه‌و گوتاره‌ش كه‌مبووه‌ته‌وه كه كاریگه‌ریی ئه‌و گوتاره‌ی كه‌مكرده‌وه ئیسالمییه‌كان وه‌ك مه‌ترسی سه‌یر بكرێن، له‌سه‌ر جه‌ماوه‌ر و هێزه سیاسییه‌كان ،به‌ڵكو توانیویانه تێكه‌ڵ به كاری سیاسی‌و لهو ساته‌وه‌خته‌وه ده‌توانین بڵێین له جه‌ماوه‌ری بنب ،له ئێستادا جه‌ماوه‌ریش كوردستاندا گوتارێكی نوێی ئیسالمی زیاتر ئیسالمییه‌كان ده‌ناسێت ،به‌اڵم هاتووەته ئاراوه كه جیاوازه له گوتاره‌كه‌ی له راستیدا گوتاری ئیسالمییه‌كان له‌م پێشوو .هێزه ئیسالمییه‌كانی كوردستان له بارودۆخه نوێیه‌دا نه‌یتوانیوه گۆڕانكاری ئێستادا تێكه‌ڵ به پرۆسه‌ی سیاسی بوون .له خۆیدا دروست بكات‌و بتوانن هه‌موو به بوونیان له دام �ه‌زراوه شه‌رعییه‌كانی خه‌مه‌كانی جه‌ماوه‌ر وه‌ك له‌ناوبردنی وه‌ك پ�ه‌رل�ه‌م��ان و حكومه‌تیش ،ئیرت هه‌ژاری و دواكه‌وتوویی و چاكسازی له ئه‌وانیش زیاتر هه‌نگاو ده‌نێن به‌ره‌و بواره‌كانی سیاسی و پهروهرده و ...هتد، خه‌باتێكی مه‌ده‌نیی مۆدێرن ،كه گوتاره له‌خۆ بگرن ،چونكه ئه‌وه‌ی هه‌تا ئێستا ئیسالمییه‌كه‌شیان به‌م ئاراسته‌یه گۆڕانی له گوتاری ئیسالمییه‌كاندا زاڵه زۆربه‌ی به‌سه‌ردا هاتووه .ئه‌وه‌ی كه ده‌وترێت گوتارێكی ئایینییه ،به‌مه‌ش سیاسه‌ت ل ه ترسان له ده‌سه‌اڵتی ئیسالمییه‌كان ،له وه‌ك به‌شێك له بانگه‌واز خۆی منایش الیه‌كی ترسه لهو ئه‌نجامانه‌ی كه پارته ده‌ك��ات ،كه ئه‌مه‌ش له الی به‌شێكی ئیسالمییه‌كان له واڵتانی به‌هاری عه‌ره‌بی زۆری جه‌ماوه‌ر جێگه‌ی ره‌زامه‌ندی نییه، به‌ده‌ستیان هێناوه ،له الیه‌كی تریشه‌وه چونكه پارتی سیاسی پێویسته پارتێكی ترسه له‌وه‌ی كه ئه‌م پارته ئیسالمییانه به جه‌ماوه‌ری بێت ،كار له‌پێناو دابینكردنی به‌رنامه‌یه‌كی نوێوه خۆیان منایش بكه‌ن هه‌موو بهرژەوهندییهكانی خه‌ڵكدا و بتوانن كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری به‌سه‌ر بكه‌ن ،نه‌ك ته‌نها نوخبه‌یه‌كی دیاریكراو. خۆیاندا بهێنن ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی به دیدێكی جه‌ماوه‌ر له ئێستادا ناتوانرێت ته‌نها نوێوه ده‌س��ت بده‌نه ك��اری سیاسی و به دروشم رازی بكرێت ،به‌ڵكو ده‌بێت بانگه‌واز. ئه‌و دروشامنه له واقیعدا بچه‌سپێنن، ئیسالمییه‌كان به‌رنامه‌یه‌كی رۆشنیان له‌به‌رئه‌وه ئیسالمییه‌كان له ئێستادا هه‌یه ب��ۆ ج �ه‌م��اوه‌ر و ب�ه شوناسێكی پێویستیان به به‌رنامه‌ی واقیعی هه‌یه، روون�ه‌وه كار ده‌كه‌ن ،له‌به‌رئه‌وه ئه‌گه‌ر پێویستیان به‌وه هه‌یه له‌سه‌ر بنه‌مای خاوه‌نی به‌رنامه‌یه‌كی سرتاتیجی بن بۆ پ��رۆژە‌ی ن��وورساو جه‌ماوه‌ر ئاشنا بكه‌ن كاری سیاسی ،ده‌توانن له‌م بارودۆخه‌دا به خواست و ویسته‌كانیان ،ئه‌مه‌ش زۆر به ئاسانی بێنه پێشه‌وه و هه‌نگاوی ئه‌وكاته ده‌بێت كه ئه‌م پارته ئیسالمییانه گهوره بنێن ،به‌اڵم له راستیدا ئه‌گه‌ر ئه‌م له الیه‌ن كه‌سانی پسپۆڕی بواری سیاسی هێزه ئیسالمییانه هه‌ر به هه‌مان گوتار و فیكری و مه‌عریفيیه‌وه به‌ڕێوه‌بربێن، و شێوازی كاری سیاسی كه له ئێستادا ن��ه‌ك ل �ه الی���ه‌ن چ�ه‌ن��د كه‌سانێكه‌وه هه‌یانه ،هه‌نگاو هه‌ڵبگرن ،ناتوانن بێت ،ك��ه ب�ه درێ��ژای��ی چه‌ندين ساڵ پێگه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ریی به‌هێز بۆ خۆیان هیچ به‌رهه‌مێكی فیكری و سیاسی دروس��ت بكه‌ن ،چونكه ئه‌م بارودۆخه و رۆشنبیریان نه‌بێت و به‌رده‌وامیش نوێیه‌ی كه جیهانی ئیسالمیی تێیكه‌وتووه ،له كۆنگره‌كاندا هه‌ڵبژێردرێنه‌وه .له وا پێویست دەکات گۆڕانكاری له خۆیاندا بارودۆخی ئێستای كوردستاندا ،كه رۆژ دروست بكه‌ن و له پارتێكی نوخبهییهوه به رۆژ به‌ره‌و گه‌شه‌كردن و كرانه‌وه و بنب به پارتێكی جه‌ماوه‌ری ،له گوتارێكی ئاشنابوون به گۆڕانكارییه كولتووری و ئایینیهوه هه‌نگاو هه‌ڵبگرن به‌ره‌و گوتاری فیكريیه‌كان هه‌نگاو ده‌نێت ،ده‌بێت سیاسی به باكگراوندی ئیسالمى .ئه‌م ئه‌م پارته ئیسالمییانه‌ش سه‌ركرده‌ی نوێ گۆڕانكارییانه‌ش پێویستی به‌وه هه‌یه له به‌رهه‌مبهێنن ،ئه‌م سه‌ركرده نوێیانه‌ش الیه‌ك سیاسه‌ت و بانگه‌واز له یه‌كرت جیا بگه‌نه شوێنی بڕیار و متامنه‌یان پێ بكه‌نه‌وه ،له الیه‌كی تریشه‌وه گرنگیی بدرێت كه پارته‌كانیان به‌ڕێوه‌به‌رن و به زۆر به عه‌قڵی رۆشنبیری و ئه‌كادیمی و گوتارێكی نوێوه پارته‌كانیان بۆ جه‌ماوه میدیایی بده‌ن ،چونكه ئه‌م چین‌و توێژانه منایش بكه‌ن .له‌به‌رئه‌وه ئه‌م پارتانه به‌ره‌و بڕبڕە‌ی پشتی هه‌ر كارێكی سیاسین ،رووی دوو جۆر مه‌ترسی ده‌بنه‌وه ،له به‌بێ ئه‌مانه ناتوانرێت پارتێكی سیاسیی الی�ه‌ك گوتاری ده‌س �ه‌اڵت و دام��ه‌زراوه كاریگه‌ر له كۆمه‌ڵگه‌دا دروست ببێت .سه‌ربازی و ئه‌منی و راگه‌یاندنه‌كانیانه. ئه‌گه‌ر پارته ئیسالمییه‌كان بتوانن به له الیه‌كی تریشه‌وه مه‌ترسيی گهوره پرۆژە‌یه‌كی ئیسالمیی نوێوه بێنه گۆڕە‌پانی ئه‌وه‌یه كه ئه‌م پارته ئیسالمییانه بكه‌ونه ك��اری سیاسی و پرۆژە‌یه‌كی یه‌كگرتوو بارودۆخێكی چه‌قبه‌ستوویی و توانای رابگه‌یه‌نن ،ده‌توانن هه‌نگاوی گهوره چاكسازی‌و نوێبوونه‌وه و گۆڕانیان نه‌بێت هه‌ڵبگرن و زیاتر متامنه‌ی جه‌ماوه‌ریش له‌ناو خودی پارته‌كانی خۆیاندا.
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
ئایا بەهاری کوردیی بەڕێوەیە؟ پارتی شۆڕشی ده‌وێت عه‌لی سیرینی پادشایه‌ك هه‌بوو حه‌زی ده‌كرد میلله‌ته‌كه‌ی زوڵم قه‌بول نه‌كه‌ن .چه‌ند جه‌لالدێكی بۆ دانان هه‌موو به‌یانییه‌ك لێیان بده‌ن ،به‌ڵكو غیره‌ت ب‌یانگرێت و شۆڕشێك به‌رپا بكه‌ن دژ به زوڵم. هه‌موو گله‌یی میلله‌ت ئه‌وه‌بوو ژماره‌ی جه‌لالده‌كان كه‌مه ،كه ده‌بێته هۆی دواكه‌وتنیان له كار و كاسبییان، ب ه هۆی چاوه‌ڕوانیكردنی زۆر .واته له لێدانه‌كه گله‌ییان نه‌بوو. چه‌ند ساڵێكه ،پارتی هه‌موو ئه‌و كردارانه ده‌كات ،كه ده‌بن ه هۆی شۆڕشێكی یه‌كالكه‌ره‌وه. مه‌ال مسته‌فا ،له شنۆ نێژرابوو. پێویستی به بودجه نه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ی ببێته خۆشه‌ویستی خه‌ڵك .زۆربه‌ی هه‌ره زۆری كورد به چاوی مه‌زنیه‌تی و خۆشه‌ویستییه‌وه یادی بارزانییان ده‌كرده‌وه .فازڵ به‌ڕاكی به‌عسی كتێبێكی دژ به بارزانی ده‌ركرد، سێ جار له چاپدرایه‌وه ،دانه‌یه‌كی له بازاڕ نه‌ما .بۆ خاتری چه‌ند وێنه‌یه‌كی بارزانی ،كوردی خوێنده‌وار و نه‌خوێنده‌وار كتێبه‌كه‌یان كڕی. خۆشه‌ویستیی بارزانی به‌م جۆره بوو. ته‌رخانكردنی بودجه بۆ مه‌زاری بارزانی ،له به‌ر خاتری بارزانی و ڕێز لێنان نییه له‌م سه‌ركرده‌یه ،كه خه‌باتێكی دوور و درێژی هه‌یه. ته‌رخانكردنی بودجه بۆ تێركردنی چه‌ند ورگێكه كه پاره‌ی خه‌ڵك ده‌دزن و به‌ناوی بارزانییه‌و ه ورگیان زلرت ده‌كه‌ن ،بێ ئه‌وه‌ی یه‌ك زه‌ڕره حساب بۆ ناو و یادی بارزانی بكه‌ن .جنێودان به بارزانی بێڕێزییه .به‌اڵم ئه‌وه‌ی جنێوه‌كه‌ی داوه ئه‌و كه‌سه نییه كه به ته‌له‌فۆن له ڕێگای كه‌ناڵێكه‌وه قسه‌ی بازاڕییانه ده‌كات ،به‌ڵكو ئه‌و كه‌سه‌یه كه ناوی ئه‌م سه‌ركرده‌یه‌ی قۆستووه‌ته‌وه ،بۆ بهرژەوهندی تایبه‌تی و سااڵنێكی دوور و درێژە ده‌می ناوه‌ته گه‌نده‌ڵی ،پاره‌وپولی میلله‌ت ده‌دزێت .واته ناوی مه‌ال مسته‌فایان كردووه‌ته سیمبوڵێك ،یه‌ك ملیۆن گه‌نده‌ڵیی له په‌نادا ئه‌نجام بدرێت. له بیرمه ل ه كۆتایی هه‌شتاكاندا، خزمێكی پیرمان (نه‌خوێنده‌واره) كتێبه‌كه‌ی فازڵ ب هڕاكی كڕیبوو و كه‌پسی كردبوو بۆ ئه‌وه‌ی بیپارێزێت، ده‌یگوت «بۆ ئه‌وه‌ی وێنه‌كانی بارزانی بۆ نه‌وه‌ی نه‌وه‌كامنان مبێنێت». كه‌سێكی خوێنده‌وار پێی گوت «به‌اڵم ئه‌م كتێبه به خراپی باسی بارزانی ده‌كات» .له وه‌اڵمدا گوتی «ده‌ریا به ده‌می سه‌گ پیس نابێت». ئا به‌م جۆره خه‌ڵك خۆشه‌ویستیی خۆی بۆ بارزانی ده‌رده‌بڕی ،بێ ئه‌وه‌ی مه‌زاری هه‌بێت یان بودجه‌ی بۆ ته‌رخان بكرێت ،چونكه بارزانی مێژووی هه‌یه پێویستی به بودجه نییه .به‌اڵم ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌یه‌وێت ئه‌م مێژووه ناشیرین بكات ،بۆ خاتری دزی و ڕاووڕوت ،گوێ نادات به بارزانی و كردنی خه‌ڵك به دوژمنی، به‌ڵكو هه‌موو خه‌مه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه ئه‌م مێژووه بخاته ژێر ڕكێفی بهرژەوهندیی تایبه‌تی خۆی و حه‌زه نزمه زۆره‌كانی. ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین خیانه‌ته له بارزانی و مێژووه‌كه‌ی ده‌كرێت .هه‌روه‌ها هاندانێكی به‌هێزی خه‌ڵكه به‌ره‌و شۆڕش دژی ده‌سه‌اڵت.
نەوشیروان حسین سەعید مەبەستی ئەم بابەتە بەدواداچوونە ب��ۆ ئ��ەگ��ەری دەستپێکردنی بەهاری کوردیی لە هەرێمی کوردستاندا .هەوڵێکە بۆ لێکدانەوە و رشۆڤەکردنی ئەگەری گۆڕانی ناڕەزایەتی و توڕەیی جەماوەر ڕووە و توندوتیژی و پێکدادانی چەکداری. ئەگەر بە خێرایی هەڵسەنگاندنێک بۆ چۆنێتیی حوکمڕانی لە هەرێمی ک��وردس��ت��ان و م��ام��ەڵ��ەی دەس���ەاڵت لەگەڵ بودجە و ڕەخنەی ئۆپۆزسیۆن و گ��ەرم��ب��وون��ی ش��ەق��ام و هەڵبڕینی دەنگی ناڕەزایی لە سایت و پەیجەکانی فەیسبووک بکەین ،ڕەنگە بە ئاسانی بگەینە ئەو دەرئەنجامەی کە ملمالنێکان خەریکە فۆرمێکی جیاواز وەردەگ��رن و دۆخەکە پێویستی بە خوێندنەوەی جیاواز و چارەسەری ڕیشەیی و هەمەالیەنە هەیە. پێویستە ئاماژە ب��ەوە بکرێت کە ملمالنێ بەشێوەیەکی گشتی لەناو کۆمەڵگەدا نەک هەر کارێکی نەرێیی ن��ی��ی��ە ،ب��ەڵ��ک��و زۆری����ش پێویست و تەندروستە بەبێ ملمالنێ ڕەنگە ڕەوتی ک��اروان��ی گەشەکردن و پێشکەوتن لە جووڵە بکەوێت و بوەستێت ،بەاڵم ئەوەی کە پێویستە هەموو الی��ەک ئاگاداری بین ،گۆڕین و وەرچەرخانی ملمالنێی
ئاشتییانەی نێوان هێزە چۆراوجۆرەکانە بەرەو توندوتیژی و پێکدادانی چەکداری. ڕێگەگرتن لە پێکدادان و توندوتیژی یەکێکە لە مەبەستە سەرەکییەکانی چارەسەرکردنی ملمالنێ .لێكۆڵەرەکانی بواری «ملمالنێ و ئاشتی»ش لە هەوڵی بەردەوامدان بۆ دۆزینەوە و خستنەڕووی ئەو هۆکارانەی کە پێشگیری دەکەن لە سەرهەڵدانی هەر توندوتیژییەکی جەماوەری .دیارە ڕێگە گرتن لە ملمالنێ کارێکی ئەستەمە ،بەاڵم ڕێگە گرتن لە پێکدادانی چەکداری یان توندوتیژیی ج��ەم��اوەری ،ک��اری نەکردە نییە .هەر وەک��و ئاشکراشە مامەڵەکردن لەگەڵ ملمالنێکاندا ئاسانرتە پێش ئەوەی بگاتە قۆناغی شەڕ و توندوتیژی. بەگشتی دوو ج���ۆر ڕێ��وش��وێ��ن دەگ��ی��رێ��ت��ەب��ەر ب��ۆ ڕێ��گ��ەگ��رت��ن لە ملمالنێی توندوتیژ .ج��ۆری یەکەمیان ب��ۆ ڕێگەگرتنە ل��ەو ح��اڵ��ەت��ان��ەی کە دەکرێت بەرەو توندوتیژی و پێکدادانی چەکداری وەرگەڕێن ،کە تێیدا الیەنە پەیوەندیدارەکان کەمرت ب��ەالی ڕەگ و ڕی��ش��ە و ه��ۆک��ارە بنەڕەتییەکانی ملمالنێکەدا دەڕۆن و زیاتر هەوڵی دۆزینەوەی چارەسەرێکی کاتی و خێرا دەدەن .بەاڵم جۆری دووەمیان دەیەوێت پەنجە لەسەر برینەکان دانێت و هۆکارە سەرەکییەکانی ملمالنێکە ئاشکرا بکات و لە ڕەگ��ەوە هەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکە بدات. لە ئێستادا نیگەرانی و بێزاری و ناڕەزایەتییەکان لە هەرێمی کوردستاندا ڕۆژ بە ڕۆژ ب��ەرەو هەڵکشان دەچن، بە جۆرێك لە تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکانەوە بانگەشەی شۆڕشی چەکداری دەکرێت و هەموو شێواز و میکانیزمێکیش دژی
دەس���ەاڵت���داران ب��ەک��اردەه��ێ�نرێ��ت ،لە ئارگیومێنتی عەقالنییەوە تا جوێنی سوک و نزم .بەاڵم ئەوەی جێی نیگەرانییە و لە هەمان کاتیشدا زەنگێکی مەترسیدارە، بریتییە لە هەستنەکردن بە قەبارەی ن��اڕەزای��ەت��ی��ی��ەک��ان ،ی��ان ب��ە بچووک تەماشاکردنی لە الیەن هەردوو حیزبی دەسەاڵتەوە .باشرتین بەڵگەش تێپەڕاندنی بودجەیە بەو هەموو کەموکووڕییەوە و لەناو ئەم گرژییەی کە ڕۆژ بە ڕۆژ بەرەو توندبوون دەچێت. م��ێ��ژوو پ��ێ�مان دەڵ���ێ���ت ،ه��ۆی دەستپێکردنی ش��ەڕ و پێکدادانەکان بریتییە لە کەڵەکەبوونی چەندین هۆکار بە تێپەڕبوونی کات .لەڕاستیدا ئاسان نییە هۆکاری شەڕ و توندوتیژییەکان ببەستینەوە ب��ە تەنها فاکتەرێکی دیاریکراوەوە .هەروەها پێشبینیکردنی كاتی پێکدادانی چەکداری و شەڕی ناوخۆ و دەستپێکردنی شۆڕشی جەماوەری، کارێکی زەحمەتە ،چونکە ڕەنگە تەنها ڕووداوێ��ک��ی ن��ەخ��وازراو ببێتە هۆی تەقینەوەی توڕەیی خەفەکراوی چەندین ساڵەی جەماوەر ،ڕەنگە خۆسووتاندنی موحەممەد بوعەزیز نزیکرتین منوونە بێت ک��ە ب���ووە ه��ۆی هەڵگیرسانی بەهاری عەرەبی و ڕاماڵینی چەندین ڕژێم .لەجیاتی لێکۆڵینەوە لە هۆکارە سەرەکییەکانی بێزاریی هاوواڵتیان و
هەوڵی دۆزی��ن��ەوەی ڕێگەچارەیەکی گونجاو ب��ۆی��ان ،ب��ەداخ��ەوە هەست دەک��رێ��ت ل��ە کوردستاندا دەس��ەاڵت بەدوای دۆزینەوەی چارەسەرێکی کاتی و کورتخایەنی وەکو بەکارهێنانی هێز و سەرکوتکردنی خۆپیشانداندا دەگەڕێت، کە ڕەنگە ببێتە هۆی کپکردنی رق و توڕەیی جەماوەر بۆ ماوەیەکی دیاریکراو، ب��ەاڵم ناتوانێت بۆ هەمیشە ڕێگە لە دەنگی ناڕەزایی هاوواڵتیان بگرێت. دات��اک��ان��ی ب���واری ش���ەڕی ناوخۆ ئاماژە ب��ەوە دەدەن ،لە واڵت��ە نیمچە دیموکراسییەکان و ئ��ەو واڵت��ان��ەی ب��ە قۆناغی ڕاگ���وزەری���دا تێدەپەڕن، ئەگەری شەڕی ناوخۆ بەرزترە لە واڵتە دیموکراسییە جێگیرەکان ،تەنانەت له واڵتە دیکتاتۆرییەکانیش .ڕەنگە لەمەوە بگەینە ئەو دەرئەنجامەی کە هەرێمی کوردستان وەکو هەرێمێکی فیدراڵیی نیمچە دیموکراسی لەناو دەوڵەتێکی ناسەقامگیردا ،هەمیشە ل��ەب��ەردەم ئەگەرێکی نەخوازراودایە کە بریتییە لە گەڕانەوە بۆ دۆخی شەڕی ناوخۆ. ئ��ەزم��وون��ی واڵت��ان��ی ج��ی��ه��ان و دەوروب��ەر پێامن دەڵێن ،باشرتین ڕێگا بۆ ڕێگرتن لە هەر یاخیبوون و ڕاپەڕین و شۆڕشێکی چ��ەک��داری ،بریتییە لە شەرعییەتی حوکمرانی و گەشەی ئ��اب��ووری و ڕێزگرتنی مافی م��رۆڤ و
فەرامۆشکردنی شەقام و پێشێلکردنی مافی مرۆڤ نیشانەیەکی پێشوەختی هەڵگیرسانی شەڕ و توندوتیژین
سەروەریی یاسا و کارکردنی ڕێکوپێکی دام��ودەزگ��اک��ان��ی حکومەت و کارایی پەرلەمان .بە پێچەوانەوە ،گەندەڵی و ن��ادادپ��ەروەری��ی ئابووری و سیاسی و پ��ەراوێ��زخ��س�تن و فەرامۆشکردنی ئۆپۆزسیۆن و شەقام و پێشێلکردنی مافی مرۆڤ ،زۆرجار نیشانەیەکی پێشوەختی هەڵگیرسانی شەڕ و توندوتیژین .دادگایی نەکردنی تۆمەتبارانی کوشتنی هاوواڵتیان لە شوباتی ساڵی ٢٠١١دا ،پەالماری ڕۆژنامەنوسان و باڵوبوونەوەی گەندەڵی بەشیوەیەکی بەرچاو ،ناعەدالەتی لە دابەشکردنی داه��ات ،ناشەفافیەتی لە بودجە ،ناکارایی پەرلەمان و چەندین هۆکاری ت��ر ،زەنگێکی پێشوەخنت بۆ دەسەاڵتدارانی کوردستان کە بەخۆیاندا بچنەوە .ئەگەر نا ئ��ەوا بەدڵنیاییەوە ئ��ەم دۆخ��ە زۆر ب����ەردەوام نابێت و بەهاری کوردستان ئەمڕۆ یان سبەی، دەستپێدەکات. بە کورتی ،ڕێگەگرتن لە توندوتیژی و پێکدادانی چەکداری وەکو ڕێگەگرتنە ل��ە ئ��اگ��رک��ەوت��ن��ەوە .ه���ەرئ���ەوەی کە ب��ەڕێ��وەب��ەران��ی بەشە ناوخۆییەکان دەخ��وازن قوتابییەکان کارێک نەکەن کە ببێتە هۆی ئاگرکەوتنەوە بەس نییە، بەڵکو دەبێت ه��اوک��ات هۆکارەکانی سەالمەتی ،وەکو ئامێری ئاگادارکردنەوە و ئاگرکوژێنەوە ،لە بیناکەدا دابین بکەن .بە هەمان شێوە ئەگەر حکومەت ناخوازێت ناڕەزایەتییەکانی هاوواڵتیان سەر بکێشێت بۆ توندوتیژی ،ئەوا دەبێت داخوازییەکانیان جێبەجێ بکات .پێم وایە ئێستا کوردستان لەو باڵەخانەیە دەچێت کە هیچ مەرجێکی سەالمەتیی تێدا نییە و ڕەنگە بە شۆرتێکی کارەبا ت��ەواوی باڵەخانەکە بسوتێت.
په‌سه‌ندکردنی بوجه و ئاکامە چاوەڕوانکراوەکانی
محەممەد هەریری
ه��ەروەک پێشبینیامن کرد و گومتان بودجە پەسەند دەکرێت (ول��و کره ال��ک��اره��ون) ،وەک��و ه��ەم��وو ساڵێك تێپەردەبێت ،سەرەڕای هەموو کارێك و ڕەخنەیەك و کارەساتێك کە لەناو ئ��ەو ب��ودج��ەی��ەدای��ە .هەموو ساڵێك ئۆپۆزسیۆن بە تایبەتی بزووتنەوەی گ��ۆڕان و نووسەر و سیاسەمتەداری سەربەخۆ ،دەیان و سەدان كەموكووڕی و دزی و تااڵنی و حەپەلوشی دەدۆزنەوە ل��ە ب��ودج��ەی دوو حزبە زل��ەك��ە .بۆ ماوەیەك سەدان و هەزاران شتی لەسەر دەوترێت و دەن��وورسێ��ت .ماوەیەك پەرلەمانتارانی ئۆپۆزسیۆن خۆیان سەغڵەت دەك��ەن و خوا هەڵناگرێت زۆر بوێرانە لە دژی دەوەستنەوە، گفتوگۆ دەکەن و دەنگ بەرزدەکەنەوە و دروشم هەڵدەگرن و ماندەگرن ،بەاڵم وەک نە بایان دیبێت و نە بۆران ،لە كۆتاییدا دوو حزبی دەسەاڵت بە زەبری زۆری دەنگ تێیدەپەڕێنن بێ گوێدانە هیچ رەخنەیەك و چاككردنەوەی هیچ كەموكورتییەكی کرۆکی لەو شتە دزێو و شێواوەی بە ناوی بودجەوە پێامنی دەفرۆشنەوە .ونکردن و بەهەدەردانی پ��ارە و دابەشکردنی ،زیاتر لە کاری کەسانی دەوڵ��ەت��دار ناچێت ،زیاتر لە ک��اری باندێکی دزی دەچێت و پەلەی دابەشکردنی دەسکەوتەکانن تا هەرکەسەی بچێت بۆ الی کاری خۆی!
ئ���ەوە چ��ەن��دی��ن س��اڵ��ە ئ��ەو بودجە زەبەالحە دەدرێتە کوردستان کە چەند قات بە قەد بودجەی زۆر لە واڵتانی دەوروب��ەرە ،کەچی لەبەر لوشکردنی نەتوانرا هەر نەبێت هەندێك پرۆژەی وەبەرهێنانی گ���ەورەی پێ بکرێت لە کەرتی پیشەسازی و کشتوکاڵی و زانستی .تا ئەمڕۆش کوردستان لە دەرزییەوه تا فڕۆكه هاوردە دەکات. لە جیاتی خەڵکی فێری بەهای کار و بەرهەمهێنان بکەن ،بە پێچەوانەوە بە منوونە قیزەونەکانیان و لێدانی پ��ارەی موفتی ح��ەڕام هەتا جوتیار و کرێکارەکانیشیان لە کارەکانیان وازی��ان هێنا ،لەبەر ئ��ەو ڕووحیەتە ئیستهالکییەی کە پژاندیانە سەر پەڕەی دیدەنی و مێشکی کۆمەڵگاکەمان. من پێشبینی دەک��ەم هەرچەندە بە ئ��اوات نیم پێشبینیەکەم بێتەدی و خوێن ب��ڕژێ��ت ،وەک ب�رادەرێ��ک�مان هەبوو کاتی خۆی ئەگەر پێشبینییەکی خراپی بکردایە ،تەمەنای دەکرد بێتە
دی و دنیا تێكبچێت ،بەاڵم قسەکەی ئەو ڕاست دەربچێت! کە ئەو وەزعە ب��ەو شێوەیە ب��ڕوات تەقینەوەیەکی گ��ەورەی جەماوەری ،یان چەکداریی لێ چاوەڕوان دەکرێت ،چونکە کاتێك ڕەخنە و ه��اوار و دادی خەڵك هیچ حیسابێکی ب��ۆ ن��اک��رێ��ت ل��ە الی��ەن دەس��ەاڵت��ی «داگ��ی��رک��ەر» ئاسا ،بۆیە دەڵێین داگیرکەر چونکە بە لۆژیکی داگیرکەر لەگەڵ ئەو بودجە زەبەالحە و سامانەکانی تری کوردستان رەفتار دەکات ،بە لۆژیکی تااڵنی کۆلۆنیالی کۆلۆنەکان دەجوڵێتەوە! ئ��ەوە ئەو رەخ��ن��ان��ە دەب��ن��ە هەستێکی تاڵی پەنگخواردوو و خۆی فۆرمۆڵە دەکات لە قسەی توند و جوێن لە سەرەتادا .ئەگەر زەمینەکەی تەواو بۆ ڕەخسا و کۆمەڵە کەسێك توانییان ئەو هەموو ناڕەزایی و هەستە تاڵە پەنگخواردووە وەبەربێنن، ئ��ەوە بێگومان پەلدەهاوێژێت بۆ کاری توندوتیژی و ڕاپەڕین و شۆڕشی چەکداری و ...تاد.
پەرلەمانتارانی دەسەاڵت بەو هەڵوێستانەیان هیچ متمانەیەکیان الی خەڵک بۆ خۆیان نەهێشتەوە
س��ەرەت��ای ئ��ەو حاڵەتە ئێستا بە ڕوونی دیارە لە میدیاکان بەگشتی، کە زۆرترین جوێن و سوکایەتی بە ره‌مزه‌كانی دەس��ەاڵت دەکرێت، بگرە مردووەکان و «نەمرەکانیش» لەو جوێن و سوکایەتییە دەربازیان نەبووە .بە داخ��ەوە بۆ کەسانێك لە نێو پەرلەمانتارانی دەسەاڵتدا ک��ە ب��ەو هەڵوێستانەیان هیچ متامنەیەکیان الی خەڵک بۆ خۆیان نەهێشتەوە ،بە بێدەنگییان لە ئاست هەقدا و بەشداریکردنیان ل��ەو ت��ااڵن��ی��ی��ە ،چ��وون��ە خ��ان��ەی شەیتانی کەڕ .ئەو دەسەاڵتە ئەگەر دڵسۆزبووایه بە خاك و بە گەل، دەیتوانی بەو سامان و بودجەیە پێشکەوتوترین ژێرخانی ئابووری و کۆمەاڵیەتی و زانستی بنیات بنێت .دەیتوانی خەونی کوردستانی گ��ەورە شیرینرت بکات ،دەیتوانی منوونەیەکی جوان و بەرزی کوردی پێشکەش ب��ک��ات ،ب��ەاڵم دەردی گەندەڵی هۆشبەرە و دینبەرە ،کە م��رۆڤ تێوەگال وەک بەرمیلێکی غلۆر ب��ووەوە لە ه��ەورازێ��ك ،بە زەب��ری حەمتیەتی فیزیکی بەرەو هەڵدێر دەچێت! با تێیپەڕێنن، ڕۆژێك دێت لەبەردەم دادگایەکی هەقیقی یان دادگای مێژوودا ،باجی ئەو هەموو سۆپەرگەندەڵییە بدەن.
15 ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
پرخه‌پرخی ناو خه‌و ..هۆكار و چاره‌سه‌ر! شه‌تاو پێنجوێنی %45ی به‌سااڵچووان جاروبار و %25یان به به‌رده‌وامی پرخه‌یان هه‌یه. پرخه له ناو پیاوان و كه‌سانی قه‌ڵه‌ودا زیاتره و له‌گه‌ڵ ته‌مه‌ندرێژییدا زیاتریش ده‌بێ و كاریگه‌ریی زۆریشی هه‌یه له ژیاندا. پرخه ده‌نگی ناخۆشی هه‌ناسه‌دانه له كاتی خه‌وتندا .ه��ۆك��اره‌ك�هی بۆ ته‌نگبوون و گیرانی ل��ووت و گه‌روو و ده‌م و بۆرییه‌كانی هه‌ناسه‌دان ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه .ب �ه‌اڵم بۆچی ته‌نیا له كاتی خه‌وتندا پرخه‌مان دێ؟ له كاتی خه‌وتندا و به تایبه‌ت له كاتێكدا كه خه‌ومان قووڵه ،ماسوولكه‌كانی ده‌زگای هه‌ناسه‌دان شل ده‌بن ،ئه‌وه‌ش یه‌كێكه لهو هۆكارانه‌ی داخرانی به‌شه‌كانی هه‌ناسه‌دان و پرخه‌پرخی به‌دواوه‌یه. ئه‌وانه‌ی پرخه‌یان هه‌یه ،تووشی وه‌ستانی هه‌ناسه ده‌بن له كاتی خه‌ودا، كه به «ئاپنه» نارساوه .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی كه ئاخۆ پرخه زیانی بۆ ته‌ندروستی ه �هی �ه ی��ان ن��ا؟ ب��ی��روب��ۆچ��وون�ه‌ك��ان
ج��ی��اوازن ،ب �ه‌اڵم زۆری��ن�هی توێژە‌ران پێیان وایه پرخه هه‌ڕە‌شه‌ی تووشبوون به نه‌خۆشییه‌كانی دڵ و هه‌ناسه‌دان و سی زیاد ده‌كات .وه‌ستانی هه‌ناسه به تایبه‌ت ئه‌گه‌ر ماوه‌كه‌ی درێژ بێت، بێگومان مه‌ترسیداره .له كاتی خه‌وتندا ئ �ه‌و كه‌سانه چه‌ندین ج��ار تووشی وه‌ستانی هه‌ناسه ده‌بن ،ئه‌گه‌ر زیاتر له 5جار بێ و ماوه‌كه‌یشی زیاتر له 10 چرك ه درێژە بكێشێت ،ئه‌وه هه‌ڕە‌شه‌یه بۆ سه‌ر ته‌ندروستیی مرۆڤ. ك��ه‌س��ان��ێ��ك ه����ه‌ن ل���ه ه��ه‌ر سه‌عاتێكدا زیاتر له 20بۆ 30جار هه‌ناسه‌یان ده‌وه‌س��ت��ێ ،ج��ار هه‌یه م��اوه‌ی وه‌ستانه‌كه‌یان بۆ 2خوله‌ك درێژ ده‌بێته‌وه .مه‌ترسیی ئه‌وه مه‌رگی له‌ناكاوه ل ه كاتی خ��ه‌ودا .هه‌روه‌ها به‌رزبوونه‌وه‌ی پاڵه‌په‌ستۆی خوێن و جه‌ڵته‌ی دڵ و ده‌ماغ و نه‌خۆشییه‌كانی سی و هه‌ناسه‌دان ،مه‌ترسییه‌كانی تری پرخه‌كردنن. هه‌روه‌ها ئه‌و كه‌سانه‌ی له شه‌و و كاتی خه‌وتندا پرخه‌یان هه‌یه ،خه‌ویان ت��ه‌واو نییه ،بۆیه ب ه رۆژ ماندوو و
شه‌كه‌تن و فیكریان په‌رێشان ده‌بێ و ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه له كاتی لێخوڕینی ئۆتۆمبیلدا خه‌ویان لێبكه‌وێ و ئه‌وه‌ش ئه‌نجامی ترسناكی لێبكه‌وێته‌وه. له‌ناو توێژی مندااڵندا پرخه و وه‌ستانی هه‌ناسه له كاتی خه‌وتندا هۆكارێكه بۆئه‌وه‌ی منداڵ له كاتی خه‌ودا میز به خۆیدا بكات. چی پرخه زیاتر ده‌كات؟ ئه‌و شتانه‌ی پرخه زیاتر ده‌كه‌ن، بریتین له :به‌سااڵچوویی ،قه‌ڵه‌ویی، هۆكاری بۆماوه‌یی ،بوونی ئاڵێرژی، جگه‌ره‌كێشان ،خواردنی كوحوالت و ئه‌و ده‌رمانانه‌ی بۆ خه‌وتن به‌كارده‌هێرنێن، خه‌وتن له‌سه‌ر پشت. بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی پرخ ه چی بكه‌ین؟ ل����ه چ���اره‌س���ه‌ك���ان���ی���ش ب��ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی پرخه :دابه‌زاندنی كێشی ل��ه‌ش ،دووره‌پ �ه‌رێ��زی��ی له خواردنی چێشتی زۆر و فره‌خۆریی پێش خه‌وتن، دووره‌پ��ه‌رێ��زی��ی ل �ه جگه‌ره‌كێشان و خ��واردن��ی ك��وح��والت و ده‌رم��ان �ه ئارامبه‌خشه‌كان پێش خه‌وتن ،له‌سه‌ر پشت نه‌خه‌وتن.
واز ل ه ئالووده‌بوونه‌كانت بهێنه حه‌مه‌ی ئه‌حمه‌د ره‌سوڵ تاكی ك��ورد بۆ ئ��اس��ووده‌ب��وون و ب���ه‌س���ه‌رب���ردن���ی ك��ات��ه‌ك��ان��ی و دووركه‌وتنه‌وه‌ی له سه‌رئێشه‌ی ژیان و گوزه‌رانی خۆی ،په‌نای بۆ زۆركرده‌وه بردووه ،له‌وانه‌ش مه‌ی ،جگه‌ره ،نێرگه‌له و ره‌نگه تریاكیش .ئه‌م كرده‌وه السایی ئامێزه له كۆنه‌وه ڕێیان خۆشكردووه و زه‌مینه‌یان بۆ خۆشكراوه .هاوینان و ڕۆژان��ی هه‌ینی ،ئه‌م واڵت�ه سه‌راپا سه‌رخۆشن ئه‌قڵ و زانست و مه‌عریفه و ماناكانی دیكه‌ی ژی��ان و خولیا و ئاره‌زووی مرۆڤی كورتكردووه‌ته‌وه بۆ شه‌هوانیات و كحولیات. ڕاسته له واڵتانی پێشكه‌وتوو ،به تایبه‌ت ڕۆژاوا خواردنه‌وه به حوكمی ئازادیی ئایینه‌كه‌یان به حه‌رام نه‌هاتووه، به‌اڵم الی ئه‌وان وه‌كو ئاو خواردنه‌وه وایه و له چه‌ندین ساڵه‌وه ئاریشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری لێكه‌وتووه‌ته‌وه، لێره‌ش كێشه‌ی گ�ه‌وره‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی لێوه دروستبووه ،دیمه‌نی چایخانه و بازاڕ و ده‌شتوده‌ری پاش خواردنه‌وه و گۆشت برژاندن ،نارشینرتین و پیسرتین رسوشت و ژینگه‌ن له دونیادا ،بازاڕی پڕ له فیلته‌ر و بۆگه‌ن و بوتڵی شكاو و عه‌الگه‌ڕە‌شی دڕاو و خاشاك و به‌رماوه‌ی سه‌رخۆشان ،ژینگه‌ی ئه‌م واڵت�هی له كه‌الوه‌ی ڕزیو نزیك كردووه‌ته‌وه. ئ �ه‌م �ه بێجگه ل��ه ك��اره‌س��ات��ی پ��ێ��ك��دادان و وه‌رگ����ه‌ڕان و م��ردن و برینداربوون و سه‌قه‌تبوونی چه‌نده‌ها
مرۆڤـی سه‌رخۆشی ڕۆژان��ی هه‌ینی. هه‌روه‌ها له ماڵهوه پیاوان و باوكانی سه‌رخۆش دۆزه‌خێكی گ�ه‌وره‌ی��ان بۆ خێزانیان دروستكردووه ،ڕێژەی ته‌اڵق و جیابوونه‌وه و شه‌ڕی نێوان هاوسه‌ران، باشرتین منوونه و ده‌رئه‌نجامی ئه‌م دیارده په‌تاییه‌ن .ئه‌و ئاكامه خراپانه‌ی ئه‌م ك��رده‌وه قێزه‌ونه دروستیكردون، گه‌لێكن و پێویستی به لێكۆڵینه‌وه‌ی مه‌یدانی هه‌یه ،به‌اڵم له گرنگرتینیان
ئه‌وه‌یه كه ئیدی ورده ورده خه‌ڵكی ل ه خۆڕۆشنبیركردن و هوشیاركردنه‌وه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانستی و مه‌عریفی دوورده‌كه‌ونه‌وه، زان��س��ت و ڕۆشنبیری ڕۆڵ���ی خۆی ل �ه‌ده‌س��ت��ده‌دات ،له جیاتی كتێب و گۆڤار كڕین ،پاره به نیكۆتین و كحول ده‌درێت و نۆشده‌كرێت. ت���ۆ ب��ی��ه��ێ��ن �ه‌ره پ��ێ��ش چ���اوت، ئه‌گه‌ر كابرایه‌ك نیوه‌ی ته‌مه‌نی به‌م
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
كه‌ره‌ستانه‌وه به‌سه‌ربه‌رێت ،كاتی چیی ده‌مێنێته‌وه بۆ هۆش و ئه‌قڵ په‌روه‌رده‌كردن بۆ زارۆكه‌كانی؟ بۆ كار و خزمه‌تگوزارییه‌كانی؟ بۆ به‌رنامه‌ڕێژی و پ��رۆگ �رام��دان��ان؟ ب��ۆ پ��اس�ه‌وان��ی و شه‌ونخونی؟ بۆ ئاسوده‌تر كردنی ژیان و نیشتامنی؟! بێگومان ك �ه ئ��ه‌م دی��ارده‌ی��ه ت �ه‌ن��دروس��ت نییه و گرفتی زۆری دروستكردووه ،وازهێنان له خوێندن
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
و ڕێ���ژەی ب���ه‌رزی ده‌رن���ه‌چ���وون و س �ه‌رن �ه‌ك �ه‌وت��ن��ی ن����ه‌وه‌ی ن���وێ له خ��وێ��ن��دن��دا ،ه��ه‌روه‌ه��ا سه‌رخۆشی و مه‌ستیی بێسنوری ه��اوواڵت��ی و به‌رپرسان و وه‌زی��ران و كارمه‌ندانی ئه‌م كوردستانه ،له هۆكاره گرنگه‌كانی ب�ڵاوب��وون �ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵین .ئه‌مه و بێجگه له ئاكامه خراپه‌كانی له باره‌ی ته‌ندروستییه‌وه ،كه به یه‌كێك له هۆكاره‌كانی جه‌ڵته و خه‌ستبوونه‌وه‌ی
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
خوێن و به‌رزبوونه‌وه‌ی فشاری خوێن و چه‌وریی خوێن و (ته‌شه‌موع)ی جگه‌ری ئاده‌میزاد دانراوه .ئه‌وه‌شامن بیر نه‌چێت به حوكمی خواردنه‌وه‌ی ئاشكرا و ئازادیی باوكان له نێو خێزاندا، گه‌نجێكی زۆری ك��وردس��ت��ان فێری مه‌یخواردنه‌وه و جگه‌ره و نێرگه‌له كێشان و به‌كارهێنانی تریاك و مادده هۆشبه‌ره‌كان ب��وون ،كه ئاكامی زۆر خراپیان ب��ۆ ئایینده‌مان ده‌ب��ێ��ت و كۆمه‌ڵگه‌ی سبه‌ینێ له‌وه‌ی ئه‌مڕۆ باشرت و ئاسوده‌تر و بێوه‌یرت نابێت. ئ �ه‌م��ان �ه‌ش ئ��اس��ت��ی وی����ژدان و دڵسۆزی به‌كارهێنانی له كار و ئیشدا كه‌مكردووه‌ته‌وه ،ئاستی پابه‌ندبوون و ئیلتیزامی به واڵت و به ژیان و به ك��ارك��ردن و ب�ه خۆشه‌ویستی و به متامنه‌بوونی نێوان تاكه‌كانی كه‌م و كه‌مرت كردووەته‌وه ،پێویسته حكومه‌ت خه‌ڵك هۆشیاربكاته‌وه و زۆرینه‌ی خه‌ڵك به ئالووده‌بوونی به‌م كه‌ره‌سته هۆشبه‌رانه‌وه ڕابگه‌یه‌نێت .ئه‌مڕۆ له هه‌موو داموده‌زگایه‌كی ئه‌وروپی و ڕۆژاوای��ی��دا ،كحول به‌كارهێنان و جگه‌ره كێشان قه‌ده‌غه‌ن و ده‌ستیان خۆش بێت ،چونكه ئه‌وان به‌رنامه‌ڕێژن و م��ان��دون له پێناوی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگه‌كه‌یان و ئاسوده‌تركردنی ژیانی مرۆڤـدا ،نه‌ك نوغرۆكردنیان به سه‌رخۆشی و مه‌ستكردنی هاوواڵتییه بێنه‌وا و هه‌ناسه سارده‌كانیان! ئیدی پێویسته تۆش سنور بۆ نوغرۆبوون و ئیفلیج بوونت دابنێیت ،مه‌ستی و جه‌هاله‌ت و گه‌نده‌ڵی برای یه‌كن و نوغرۆت ده‌كه‌ن.
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)23سێشه‌ممه ،2013/2/19ساڵی یەکەم
زه‌رووره‌تی دیموكراسی و ئاینده‌ی ته‌وژمی ئیسالمی ئه‌بوبه‌كر عه‌لی دیموكراسی له ئ�ه‌م��ڕۆدا بابه‌تێك نییه بۆ مێژوو ،به‌ڵكو پێش هه‌ر شتێ زه‌روره‌تێكه له زه‌روره‌ته‌كانی سه‌رده‌م، واته پایه‌یه‌كی پێویسته بۆ مرۆڤی ئه‌م سه‌رده‌مه. ئه‌و مرۆڤه‌ی كه ته‌نها تاكێك نه‌ماوه له (ره‌عیه‌ت)ێكدا ،به‌ڵكو هاوواڵتییه‌كه له ڕێی كۆمه‌ڵێ مافی دیموكراسییه‌وه ن��اوه‌رۆك��ی خۆی ت �ه‌واو ده‌ك��ات ،كه له پێش هه‌موویانه‌وه مافی هه‌ڵبژاردنی ف �ه‌رم��ان��ڕەواك��ان و چ��اودێ��ری ك��ردن و به‌ركه‌ناركردنیان دێت. س���ه‌ره‌ڕای مافی ئ���ازادی ،ئازادیی
ڕاده‌ربڕین و كۆبوونه‌وه و دروستكردنی حزب و سه‌ندیكا و كۆمه‌ڵه‌كان ،مافی فێربوون و ك��ارك��ردن ،مافی یه‌كسانی له‌گه‌ڵ ده‌رف�ه‌ت��ی وه‌كیه‌كی سیاسی و ئابووری. كه‌واته میكانیزمه‌كانی دیموكراسی و ئیشكردن به‌و میكانیزمانه ،ئه‌و چوارچێوه زه‌روره‌ی��ه كه بێ ئه‌و م��رۆڤ ناتوانێت موماره‌سه‌ی مافی هاوواڵتێتیی خۆی بكات ،فه‌رمانڕەواكانیش ئه‌و شه‌رعیه‌ته‌یان نابێت كه پاساوی فه‌رمانڕەوایه‌تییه‌كه‌یان بده‌نه‌وه. ئه‌مڕۆ هیچ جێگره‌وه‌یه‌ك له بواری سیاسییدا بۆ شه‌رعیه‌تی دیموكراسی نییه. شه‌رعیه‌تی شۆڕشگێڕانه كه هه‌میشه به بیانووی له‌پێشرتبوونی هه‌ندێ ئامانجی تر ،دیموكراسیه‌تی دواده‌خست ،شكستی خ��واردووه .ئه‌مڕۆ دیموكراسیه‌ت بۆته مافێك كه كه‌س مافی ئه‌وه‌ی نییه دوای بخات و هه‌ڵیپه‌سێرێ ،یاخود له‌ژێر چاودێریی خۆیدا دایبنێت .نابێت ئه‌مڕۆ هیچ ئامانجێكی ده‌وڵ���ه‌ت له س �ه‌روو
مافه‌كانی مرۆڤ و هاوواڵتییه‌وه بێت، به‌ڵكو به پێچه‌وانه‌وه ،ده‌بێت هه‌موو ئامانجه‌كانی تر له‌مانه‌وه سه‌رچاوه‌یان گرتبێت و خزمه‌تی ئه‌مان بكه‌ن. ش�ه‌رع��ی�ه‌ت��ی م��ێ��ژووی��ش ك �ه ئه‌م فه‌رمانڕەوا یاخود ئه‌و (ادع �ا‌ء)ی بكات، له‌م سه‌رده‌مه‌دا توانای ئه‌وه‌ی نییه خۆی پاساوی خۆی بداته‌وه ،تاكه شتێ كه یارمه‌تی بدات بۆ پاساودانه‌وه‌ی خۆی، چوونه ژێر شه‌رعیه‌تی دیموكراسی و خۆگونجاندنه له‌گه‌ڵ بنه‌ماكانی ،ئه‌مه تاكه ده‌رفه‌تێكه له ئێستادا مانای پێ بدات یاخود ده‌رفه‌تێكی له‌به‌رده‌مدا بكاته‌وه بۆ به‌رده‌وامبوون. دیموكراسی بۆ ئیداره‌كردنی كۆمه‌ڵگا هاوچه‌رخه‌كان گرنگه ،چونكه كۆمه‌ڵگا بریتییه ل ه كۆمه‌ڵێ له په‌یوه‌ندی و بهرژەوهندی و تاقم و توێژ و ملمالنێ و كێبڕكێ. دی��م��وك �راس��ی��ی �ه‌ت ش��ێ��وازێ��ك��ی ئاشتیخوازانه‌ی ئیجابییه بۆ رێكخستنی عه‌قاڵنییانه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ
و ملمالنێی نێوان مونافیسه‌كان ،بۆ رێگه‌گرتن ل�ه‌وه‌ی به شێوه‌ی خوێناوی بته‌قنه‌وه و ببنه مایه‌ی وێرانی و قه‌یرانی قووڵ له كۆمه‌ڵدا. دیموكراسیه‌ت له‌م دیده‌وه بریتییه له چوارچێوه‌یه‌كی ئاشتیخوازانه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ملمالنێكانی ناو كۆمه‌ڵگا و رێكوپێككردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی ب��ه ق��ازان��ج��ی پێشكه‌وتنی گ���ه‌ل و به‌هره‌مه‌ندبوونی هاوواڵتی به مافه‌كانی. ل �ه راس��ت��ی��ش��دا یه‌كێك ل �ه گرنگرتین قه‌یرانه‌كانی كۆمه‌ڵگاكانی ئێمه ،بوونی ناكۆكی و ملمالنێی جۆراوجۆر و نه‌بوونی رۆشنبیریی به‌یه‌كه‌وه‌ژیانی ئاشتخیوازانه و دیالۆگه بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و كێشانه و ئاراسته‌كردنی ئ �ه‌و ملمالنێیانه به شێوه‌یه‌كی ته‌ریبی ،رێكخستنیانه له چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی عه‌قاڵنیی وادا كه ببنه مایه‌ی زیندوێتیی كۆمه‌ڵ نه‌ك دووچاركردنی به كێشه و له‌ده‌ستدانی وزه و تواناكان .جگه له‌مه دیموكراسی له واڵتانی ئیسالمی و واڵتی ئێمه‌شدا ،له
چه‌ندین رووی تره‌وه گرنگه ،له‌وانه‌ش: 1ـ گه‌وره‌ترین مه‌ترسیی مێژوویی و كۆسپی سه‌ره‌ڕێی پێشكه‌وتنی سیاسی، ئ��اب��ووری و كۆمه‌اڵیه‌تی ل �ه‌و واڵت��ان�ه‌دا (اس��ی��ت��ب��داد)ە ،ل���ه‌و س��ۆن��گ�هی�ه‌ش�ه‌وه ك�ه دیموكراسی به‌دیلی ئیستبداد و دیكتاتۆریه‌ت و تاكڕەوییه ،لێره‌وه مه‌سه‌له‌ی دیموكراتیزه‌كردنی ده‌س �ه‌اڵت مه‌رجێكی بنه‌ڕەتییه بۆ رزگاربوونی ئه‌م كۆمه‌ڵگایانه لهو بازنه داخراوەی تێی كه‌وتوون و ئه‌و قه‌یرانانه‌ی به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنن. 2ـ چونكه به بێ میكانیزمه‌كان و رۆشنبیریی دیموكراسی (ش���وورا) وه‌ك چ�ه‌م��ك و به‌هایه‌كی ره‌س�ه‌ن��ی فه‌رهه‌نگی ئیسالمی ،هه‌ر وه‌ك رابردوو به هه‌ڵوارساوی و كارپێنه‌كراوی ده‌مێنێته‌وه، رۆڵ��ی خۆی له چ��اره‌س�ه‌ری كێشه‌كاندا ناگێڕێت. 3ـ هیچ ئه‌زموونێكی ئیسالمیی ه��اوچ�ه‌رخ له ده‌ره‌وه‌ی ته‌به‌نیكردنی خیاری دیموكراسی به‌و ناوه‌رۆكه‌ی كه باسامن كرد ،ناتوانێت منوونه‌یه‌كی زیندوو
و سه‌رنجڕاكێش پێشكه‌ش بكات و توانای پێشبڕكێی هه‌بێت له‌سه‌ر ئاستی جیهانیدا، ده‌رگا له ب�ه‌رده‌م گۆڕانێكی چۆنایه‌تیدا بكاته‌وه و توانای ئه‌وه‌ی هه‌بێت وه‌اڵمی پێویست ب�ه خ��واس��ت و خه‌ونه‌كانی گه‌لێكی موسڵامن بداته‌وه. 4ـ له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ دیموكراسی داواكارییه‌كی جیهانییه و یه‌كێكه له سیامكانی ژیانی سه‌رده‌م و له‌م واڵتانه‌شدا زۆرب����هی هێز و ت��ه‌وژم��ه سیاسی و فیكرییه‌كان بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كه‌ن ،واته خیارێكه تاڕاده‌یه‌كی زۆر كۆده‌نگییه‌كی میللیی ل �ه‌س �ه‌ره ،ته‌نانه‌ت ده‌سه‌اڵته نادیموكراسییه‌كانیش هه‌وڵ ده‌ده‌ن له‌ڕێی ده‌مامكی دیموكراسییه‌وه سیامی دزێوی خۆیان بشارنه‌وه. 5ـ له‌به‌رئه‌وه‌ی له ڕووی عه‌مه‌لییه‌وه تاكو ئێستا به‌دیلێكی تر نییه جێگای میكانیزم و رێوشوێنه‌كانی دیموكراسی بگرێته‌وه ،رێگا بگرێ له‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی هاوچه‌رخ ببێته ههڕەشه بۆ سه‌ر ژیان و مرۆڤ و كۆمه‌ڵگا.
ئۆپۆزسیۆنێكی الواز؛ ئاسۆی قه‌یرانه‌كانی فراوانتر كردووه دانا جوامێر هه‌ڵه‌دنی هه‌موومان ل�ه‌وه تیگه‌یشتین كه هۆكاری هاتنه سه‌ر شه‌قامی خۆپشانده‌ران ،داواكاری و داخوازیی ماف و ئازادی و سه‌روه‌رییه‌كان و كۆمه‌ڵێك پێداویستی و ئامانجی پ��اك و چ��اره‌ن��ووس��س��از ب���وو ،كه ب��ه ئ��ی��راده‌ی��ه‌ك��ی ب�ه‌ه��ێ��ز و به
ئومێده‌وه چ��اوه‌ڕوان��ی ده‌رئه‌نجامی خۆپیشاندانه‌كانیان ده‌كرد. به‌اڵم پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕوان ده‌ك��را و دڵ��ی پێ خ��ۆش ده‌ك��را ،بیرنا ئۆپوزسیۆنێك كه خۆی له به‌ره‌ی گه‌ل و شه‌قامدا ده‌بینییه‌وه و خۆی به پارێزه‌ری ماف و ئازادی و داخوازییه‌كانی ئه‌وان ده‌زان���ی ،كۆمه‌ڵێك شێوان و الدان��ی خوڵقاند كه دواتر ئاماژەی بۆ ده‌كه‌ین. له جیاتی دروستكردنی ئاوه‌دانی زیاتری ب���ارودۆخ و چاندنی نه‌مامی ئومێد ،كه‌چی خ��ۆی ب��ووه هۆكاری دواخ��س��ت��ن��ی چ��اك��س��ازی��ی سیاسی و هاندانی پێكهێنانی سه‌نگه‌ر له الیه‌ن خودی ئه‌وانه‌ی كه ده‌بوایه پڕۆسه‌ی چاكسازی و گۆڕانكاری بیانگرێته‌وه، چونكه ئۆپۆزسیۆن وای كرد ئه‌وان وه‌كو
الیه‌نی په‌یوه‌ندار و خ��اوه‌ن دادگ�ه‌ری خۆیان نیشان بده‌ن ،وه‌ك ئه‌وه‌ی خۆیان به‌شێك نه‌بن له خوڵقاندنی گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تی و ناشه‌فافی و خزم خزمێنه و به‌هه‌ده‌ردانی موڵك و ماڵی خه‌ڵك ،بۆیه ئ�ه‌وان خۆیان كرده خ��اوه‌ن مافێك كه كار بكات بۆ به‌دواداچوونی داخوازیی ئۆپوزسیۆن ،له كاتێكدا خۆیان به‌شێك ب��وون له داخ��وازی��ی ش�ه‌ق��ام .كه‌واته به‌مپێیه ئۆپۆزسیۆن ئه‌وانی له هێڵی ڕەخنه و گله‌یی ده‌رك��رد و هه‌ڵه‌یه‌كی تۆمار ك��رد كه بێگومان هه‌وڵه‌كانی چاكسازی و گۆڕانكاری دوورتر خسته‌وه. داخ������وازی������ی ب���ه‌ش���ێ���ك ل �ه خۆپیشانده‌ران زۆر له‌وه گه‌وره‌تر بوو كه ئۆپۆزسیون كردیه پاكێج و مه‌رجی چاكسازی .هه‌رچه‌نده له سه‌ره‌تای
خۆپیشاندانه‌كاندا به‌شێك له ئۆپۆزسیۆن هه‌مان داخ��وازی��ی به خه‌ڵك ناساند و ڕایگه‌یاند سیسته‌مێكی سیاسیی به‌مشێوه‌یه به هیچ شێوه‌یه‌ك جێگه‌ی قه‌بوڵكردن نییه ،به‌اڵم ئیستا ئه‌وه ده‌مێك ڕاچووه به‌سه‌ر خۆپیشاندان و ناڕەزایه‌تی و خوێنڕشنت و سه‌رالێگرتنه‌كاندا ،له سه‌رووبه‌ندی 17شوباتیشدا كه شه‌قام و كۆمه‌اڵنی خه‌ڵكی كوردستان چاوه‌ڕوانی دووباره گه‌ڕانه‌وه‌ی ده‌نگی ئاشتییانه‌ی ن��اڕەزای �ه‌ت��ی��ی �ه‌ك��ان ده‌ك���ه‌ن و هیچ داواكارییه‌كیان گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا نه‌هاتووه ،بازرگانه‌كانی ن��او شانۆی سیاسی هه‌مان ئه‌وانه‌ن و هه‌نگاوێكیان بۆ چاكسازی نه‌ناوه له حكومه‌ت و ئ�ه‌دائ��ی په‌رله‌مانی ،كه س�ه‌رچ��اوه‌ی دروستكردنی نه‌هامه‌تییه‌كانه ،كه‌چی
ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ت�ه‌ن��ه��ا وه‌ك���و یادێكی مێژوویی باسی ده‌كات و هیچ سرتاتیج و كارنامه‌یه‌كی نییه و خ��ۆی داوای دانیشنت ده‌كات .ده‌سه‌اڵت گرنگ نییه به‌الیه‌وه و قسه‌یه‌كی ئه‌وتۆی نیبه ،وه‌ك كورده‌واریش ده‌ڵێت ،سه‌باره‌ت به پرسی چاكسازی و گۆڕانكاری ،ده‌ستی له بنی هه‌مبانه‌كه‌وه هاتووه‌ته ده‌رێ. ماوەته‌وه بڵێین ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن له‌وه تێبگات كه چاوی گله‌یی له‌سه‌ره، كاتی داخوازی گهوره و ئیراده‌ی به‌هێز ه��ات��ووه ،.خه‌ڵك و جه‌ماوه‌ر دڵخۆش و ڕازی نین به ته‌نها هه‌وڵێك یاخود هه‌ڵوێستێكی پەرله‌مانی كه شتێكی ئه‌وتۆ ناگوڕێت له تێپه‌ڕاندنه‌كانیان له‌ڕێگه‌ی زۆرینه‌وه. ئۆپۆزسیۆن ده‌بێت په‌یامی خۆی
ڕوون�ت�ر بخاته ڕوو ،تاكو شه‌قام بێئومێد نه‌بێت لێیان و گه‌شبین بڕواننه داهاتووی باروودۆخه‌كه، ئ �ه‌گ �ه‌رن��ا ل �ه ب��ارب��ردن��ی ت��وان��ا و ئیراده‌ی خه‌ڵك له داخوازیی ماف و ئازادییه‌كان سته‌مێكی مێژوویی تۆمار ده‌كه‌ن ،ناوێكی تر ده‌بڕێت به سه‌ریاندا كه ئه‌ویش دوودڵیی خه‌ڵك و دروستكردنی نیشانه‌ی پرسیاره ،ب��ه‌وه‌ی كه ئایا م��اف و ئیمتیازی حیزبی و شه‌خس ،یاخود ب��ڕی��اری میزاجی ،پێوه‌ر نه‌بوون له هه‌ڵوێست و بڕیاره‌كانیاندا؟ گ �ه‌روای��ه ،ده‌بێت ئ �ه‌وه بزانن كه كه‌سێك داخ��وازی��ی خ��ۆی هه‌بێت ناتوانێت پێشه‌وا و رێنیشانده‌ر بێت بۆ داخوازیی خه‌ڵك.
کورد و فەلسەفەى مێژوو
حه‌سه‌ن مه‌حمود حەمه‌كه‌ریم
ن��ووس��ی��ن �ه‌وه‌ی م��ێ��ژوو الی ك��ورد هه‌تا ئێستا له بره‌ودایه ،ژماره‌یه‌كی زۆر مێژوونوس هه‌ڵكه‌وتوون ،ڕووبه‌رێكی فراوانیان له‌سه‌ر مێژووی كورد نووسیوه، ته‌نانه‌ت به‌لێشاو هه‌وڵی ته‌رجه‌مه‌ش له ب��ره‌ودای��ه ،ده‌ی��ان كتێبیان له‌سه‌ر مێژووی كورد و به‌ڵگه‌نامه‌كان و گه‌شتی ڕۆژهه‌اڵتناسان له فارسی و توركی و عه‌ره‌بی و ڕوسی و ئنگلیزی و ئه‌ڵامنی و زۆر زمانی تره‌وه ،وه‌رگێڕاوه‌ته سه‌ر زمانی كوردی ،كه جێی دڵخۆشییه. به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا لێكۆڵینه‌وه له‌سه‌ر مێژووی كورد ،یان نووسینه‌وه‌یه‌كی فه‌لسه‌فییانه بۆ مێژووی ك��ورد ،الوازه و شتێكی وای بۆ نه‌كراوه.ئه‌گه‌رچی مینۆڕسكی و الزاریف و كه‌مال مه‌زهه‌ر و جه‌مال ڕەشید و جه‌مال نه‌به‌ز و چه‌ندانی تر له نووسه‌ره كورده‌كان و ڕۆژهه‌اڵتناسان، چه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كیان له‌سه‌ر چه‌ند الیه‌نێكی م��ێ��ژووی ك���ورد ك���ردووه، هه‌رچه‌ند جێی پێزانین و دڵخۆشییه ،به‌اڵم هێشتا لهو ئاسته‌دا نییه كه یه‌كالكه‌ره‌وه بێت ،به‌ڵكو هه‌ر ته‌مومژیان به‌سه‌ره‌وه
ماوه و ناتوانن بیگه‌یه‌ننه ئه‌وپه‌ڕی .جگ ه له‌وه كه لێكۆڵینه‌وه‌كان ناچنه ئاستی مانا فه‌لسه‌فییه‌كانه‌وه ،ئه‌ویش نه‌ك له‌به‌ر بێتوانایی نووسه‌ره‌كان ،به‌ڵكو له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه سه‌رچاوه‌كانی مێژووی كورد كه‌من .له سه‌رده‌مه دێرینه‌كاندا ئه‌و گرنگییه‌ی پێ نه‌دراوه وه‌ك به مێژووی فارس و ڕۆم و یۆنان و عه‌ره‌ب و ئیسالم دراوه .له‌الیه‌كی تره‌وه ئه‌و مێژوونووس و ڕۆژهه‌اڵتناسانه بێالیه‌ن نه‌بوون له ئه‌وروپییه‌كان خوێندنه‌وه‌كانیاندا. كاریگه‌ریی فكر و ئایینیان به‌سه‌ره‌وه ب��ووه ،ئه‌وانه‌ی خۆشامن ته‌فسیرێكی هه‌ڵه و سۆشیالیزمی و چینایه‌تییان بۆ مێژووی هه‌ندێ قۆناغ ك��ردووه ،به تایبه‌ت كه‌مال مه‌زهه‌ر كه خۆی له چه‌ند وتووێژدا شانازیی خۆی به شیوعییه‌ته‌وه ناشارێته‌وه .له‌گه‌ڵ توانای زۆر و زیره‌كیدا، زۆرترین لێكۆڵینه‌وه‌ی هه‌یه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌وڵده‌دا بێالیه‌نانه بنووسێت و بكۆڵێته‌وه ،بێئه‌وه‌ی بیه‌وێ ،كه‌وتووه‌ته ژێر كاریگه‌ریی بیره‌كه‌یه‌وه .هه‌موو م��ێ��ژووی ك��وردی به مانا و ته‌فسیری
چینایه‌تیی الواز لێكداوه‌ته‌وه .هێشتا كه‌سی پسپۆڕ و به‌توانا و فه‌یله‌سوف الی ك��ورد ن�ه‌خ��ول��ق��اوه ،ك�ه بتوانێت ماناكانی مێژووی كورد ده‌ربهێنێت و بۆ پرۆژەكانی ئاینده‌ی كورد به‌كاربربێت و له‌ڕووی مێژوویی و سه‌ربازیی و سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی و په‌روه‌رده‌ییه‌وه سودی لێ وه‌ربگیرێت. ئ�ه‌و ك��اره بۆ ك��ورد زۆر پێویسته. ئ �ه‌وه‌ت �ه ب �ه درێ��ژای��ی م��ێ��ژووی ك��ورد هه‌له‌كان نه‌قۆرساونه‌ته‌وه و هه‌ڵه‌كان ن��ه‌ك ج��ارێ��ك ،ده‌ی���ان ج��ار دووب���اره بوونه‌ته‌وه ،مێژوو الی كورد ئه‌و نرخه‌ی نییه و زۆر گرنگیی پێنه‌دراوه .الی كورد مێژوو به ده‌رمانخانه‌یه‌ك نه‌زانراوه ،هه‌تا چاری ده‌رده‌كانی كوردی تێدا وه‌ربگیرێت و نه‌خۆشییه ده‌روونی و كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و سه‌ربازییه‌كانی تێدا ده‌ستنیشان بكرێت و چاره‌ی بۆ بدۆزرێته‌وه. هیشتا مێژوو الی كورد به ئاوێنه‌ی میلله‌ت نیشاننه‌دراوه ،هه‌تا كورد سه‌یری خۆیی تێدا بكات و نكوڵییه‌كانی تێدا ببینێت
مێژوو وه‌ك ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی الی كورد نه‌خه‌ماڵوه ،هه‌تا شانازی به ده‌سكه‌وته‌كانی پێشینه‌یه‌وه بكات و سوودی ئاینده‌ی لێ ببینێت كورد له هه‌موو كه‌س زیاتر پێویستی به فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو هه‌یه و مه‌منونی كه‌سێكه مێژووه‌كه‌ی بۆ بخوێنێته‌وه و ماناكانی لێ ده‌ربهێنێت .له ڕووی فه‌لسه‌فییه‌وه باس له هۆی دروستبوون و داڕووخانی شارستانیی كوردی نه‌كراوه ،مانا قووڵه‌كانی نیشان نه‌دراوه ،هه‌تا بزانرێت بۆچی كورد له دوای ڕووخانی ده‌وڵه‌تی ماده‌وه پێش دوو هه‌زار و پێجسه‌د ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ،ده‌وڵه‌تی سه‌رانسه‌ریی بۆ دروست نه‌بووه؟ ئه‌و نه‌قس و نكوڵی و كه‌موكورتییه له كوێی عه‌قڵیه‌تی كوردایه، كاری له ژیانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی كردووه؟ هه‌تا ئێستا به‌شێوه‌ی زانستییانه و فه‌لسه‌فییانه له گرفت و هۆكاره الوازه گرنگه رسوشتی و مێژوویی و ده‌رونی و سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ناو ناخ و رسوشتی كورد نه‌كۆڵراوه‌ته‌وه ،كه ئه‌وه‌ش له لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی فه‌لسه‌فییانه‌ی
مێژوییه‌وه ده‌كرێت .تا ئیستا باس ل ه ره‌وشته الواز و به‌هێزه‌كانی كه‌سێتیی ت��اك و كۆمه‌ڵگه‌ی ك���وردی ن �ه‌ك �راوه هه‌تا بۆ خوێنه‌ری ك��ورد بسه‌ملێت كه سه‌روه‌رییه‌كان له كوێوه دروست ده‌بن و شكسته‌كان له چ گۆشه‌یه‌كه‌وه داده‌ڕمێن، كه ئه‌وه‌ش به خوێندنه‌وه‌ی فه‌لسه‌فییانه‌ی م��ێ��ژووه‌ك��هی ده‌ك��رێ��ت ،ب�ه‌ش��داری��ی شارستانییانه‌ی كورد له شارستانیه‌تەكانی گ �ه‌الن��ی دراوس����ێ ،ت��وێ��ژی��ن �ه‌وه‌ی بۆ نه‌كراوه .هۆی ڕووخانی زیاد له په‌نجا میرنشینی ك��وردی به هۆی خۆخۆری و خۆكوژی و خۆفرۆشنت و پوازێتی ،له مێژووی كوردا الی لێ نه‌كراوه‌ته‌وه ،كه ئه‌وه‌ش له دید و ئاوێنه‌ی مێژووه‌وه به خوێندنه‌وه‌یه‌كی فه‌لسه‌فییانه ده‌كرێت، ئ�ه‌م�ه‌ش ئ��ه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت ك�ه ك��ورد ده‌زگایه‌كی سرتاتیژیی نه‌ته‌وه‌یی سه‌ر به حكومه‌تی نییه و بواری بۆ نه‌ڕەخساوه تا هه‌وڵی بۆ بدرێت ،ده‌نا هه‌موو توانایه‌ك له‌ناو ڕۆشنبیرانی كوردا هه‌یه ،ده‌توانن خوێندنه‌وه‌ی مێژوویی بكه‌ن و ماناكان له ناخی ڕووداوه‌كاندا ده‌ربهێنن.
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
ئیدریس سیوه‌یلی
بارزانی و ده‌ستپێشخه‌رییه نوێیه‌كه‌ی ماوه‌ی چه‌ند رۆژێك ه ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی دیكه‌ی بارزانی ،سه‌باره‌ت ب ه بارودۆخی عێراق و رزگاركردنی لهو ته‌نگژەیه‌ی تێیكه‌وتووه ،ل ه میدیاكانه‌و ه باسی لێوه‌ده‌كرێت. ئه‌مه‌ش دوای چه‌ند مانگێك ل ه ملمالنێ‌و ناكۆكیی توندی نێوان الیه‌ن ه عێراقییه‌كان ،به تایبه‌تیش دوای ئه‌وه‌ی بارزانی سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو له‌وه‌ی مالیكی له‌سه‌ر كار البدات. ل ه د ه ساڵی رابردووی دوای رووخانی به‌عسدا ،بارزانی و تاڵه‌بانی و حیزبه‌كانیان خۆیانوته‌نی ،نوێنه‌ری كورد بوون ،ل ه جیاتی هه‌موان بڕیاریان داوه ،دانوستانیان كردووه ،پۆست و پله‌وپایه‌یان ل ه به‌غدا وه‌رگرتووه ،ده‌ستكه‌وت و داهاتی كوردیان له به‌غدا و هه‌رێم ته‌خشان‌و په‌خشان كردووه .دواجاریش خۆیان ب ه سه‌ركرده‌ی حه‌كیم و كاریزما و بێهه‌ڵ ه ناودێر كردووه ،له‌وه‌شدا ده‌زگای راگه‌یاندنی زه‌به‌الحیان خسووه‌ته كار و به‌ر ل ه رووداوه‌كان ئاماده‌سازییان بۆ كردووه ،ل ه ئێستاشدا ئه‌و ده‌زگایان ه به گرنگییه‌و ه باس ل ه ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی نوێی بارزانی بۆ چاره‌سه‌ی دۆزی عێراق ده‌كه‌ن. ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی ئه‌مجاره‌ی بارزانی ك ه هێشتا ناوه‌رۆكه‌كه‌ی روون نییه، له‌سه‌ر پێشنیازی باڵیۆزی ئه‌مریكای ه ل ه عێراق ،ك ه ل ه دیدارێكی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی هه‌رێم خستوویه‌تی ه ڕوو .هاوكات وه‌فدێكی شیعه‌كانیش سه‌ردانی هه‌ولێریان كردووه و پشتیوانیی مه‌رجه‌عه‌كانی شیع ه و ئێرانیشیان بۆ ده‌ستپێشخه‌رییه‌كی بارزانی دووپاتكردووه‌ته‌وه. ل ه ئێستادا ئێران نیگ هران ه ل ه نزیكبوونه‌وه‌ی بارزانی و توركیا و خۆپیشاندانه‌كانی سونن ه و ده‌ستێوه‌ردانی واڵتانی عه‌ره‌بی ل ه ناوخۆی عێراق ،بۆی ه ده‌خوازێت جارێكی تر هه‌موان له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ كۆبكاته‌وه ،ئه‌گه‌ر بۆ ماوه‌یه‌كیش بێت ،درێژە به هه‌ژموونی خۆی ل ه سایه‌ی حوكمڕانیی مالیكیدا بدات .ئه‌مریكاش ك ه تا ئێستا به‌دیلی بۆ مالیكی نییه ،مه‌به‌ستیه‌تی دۆخه‌ك ه وه‌كو خۆی بهێڵێته‌وه .ره‌نگ ه ئه‌مریكا له‌وه برتسێت درێژەكێشانی خۆپیشاندانه‌كانی سوننه ،ب ه جۆرێك ل ه جۆره‌كان رێخۆشكه‌ر بێت بۆ گ هڕانه‌وه‌ی رێكخراوی قاعیده و ئیسالمیی جیهادیی نه‌یار ب ه ئه‌مریكا. ئه‌وه‌ی له‌م دۆخه‌دا ئامانجێكی روونی لهو ده‌ستپێشخه‌ریی ه نییه ،كورده .هه‌ڵبه‌ته پارتی هه‌ر ناوی ده‌ستپێشخه‌ریی بێت و الی بارزانییه‌و ه بێت ،بێئه‌وه‌ی بزانن چ خواستێكی كورد دێنێته‌دی ،ب ه شانوباڵیدا هه‌ڵده‌ده‌ن‌و ب ه گرنگ و مێژوویی وه‌سفی ده‌كه‌ن .یه‌كێتیش ل ه غیابی تاڵه‌بانی و ملمالنێی سه‌ركرده‌كانیدا ،جگ ه ل ه شوێنكه‌وته‌یی پارتی ،هیچی تری لێ چاوه‌ڕوان ناكرێت .به‌اڵم گرنگ ه ئه‌مجار ه ئۆپۆزسیۆن وه‌ك سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ،هه‌روا ب ه ساده‌یی و ب ێ لێكدانه‌وه‌ی ورد ،تێكه‌ڵ به‌و ده‌ستپێشخه‌رییه نه‌بن ،ك ه نازانرێت چی بۆ كورد به‌دیدێنێت ،چونك ه دوور نیی ه وه‌كو جارانی تر ،پاش ماوه‌یه‌ك له‌سه‌ر تێكگیرانی به‌رژەوه‌نییه‌كانیان ،هه‌ردوو حیزبی حوكمڕانی كوردستان و ناوه‌ند جارێكی تر بكه‌ونه‌و ه به‌ر ه له‌یه‌كرت گرتن ،ئه‌وساش جگ ه ل ه كات به‌فیڕۆدان و خوالنه‌و ه ل ه بازنه‌یه‌كی بۆشدا ،هیچی بۆ كورد ل ێ سه‌وز نابێت ،براوه‌ی یه‌كه‌میش لهو یارییەد‌ا مالیكی و حكومه‌ته‌كه‌ی ده‌بن.
Reklam
political general Newspaper
Tuesday, No.22 First Year, Feb. 12, 2013