که‌ش‌و هه‌وا
/٣شەممە /4 6شەممە /5 6شەممە 5که‌رکوک /٣شەممە /4 14شەممە /5 16شەممە 15 هه‌ولێر /٣شەممە /4 135شەممە /5 158شەممە 147سلێمانی /٣شەممە /4 105شەممە /5 124شەممە 124دهۆک 8 9 7 0 0 ـ1
بایی ( )750دینارە
له ساڵیادی له‌سێداره‌دانی قازیدا؛ وه‌اڵمی قــازی محه‌ممه‌د و هاوه‌ڵه‌كانی بۆ دادگای ئێران ل .تایبەت
چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان
سەمیر سەلیم بۆ بەیان:
جیاوازیی ئاماره‌كان ئاماژه‌یه‌كی مهترسیداره بۆ هه‌ڵبژاردن ل .ڕۆژ
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ،ژماره ( ،)20سێشەممە ،2013/1/29ساڵی یەکەم
بیروڕا
ل ه ماركسیزمه‌وه، به‌ره‌و مورسیزم
13 وەرزش
www.bayanpress.net
مە‌حمود محه‌مه‌د ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی بۆ (به‌یان):
مه‌رجی پێشه‌وه‌خت ب ه باش نازانین ن ه بۆ خۆمان و ن ه بۆ ئۆپۆزسیۆن
بالۆتێلى ماڵئاوایی
8 پریاسکە نیاندەرتاڵەکان دێنەوە و فەیسبووکیش بەکاردەهێنن
9
مه‌حمود محه‌مه‌د ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان .فۆتۆگۆاف :بەیان
به‌یان .تایبه‌ت
به‌یان .سەاڵحەدین س���ه‌رچ���او هی���ه‌ك ل�� ه پ��ارێ��زگ��ای سه‌اڵحه‌دین ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له دوای گ هڕانه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ك فه‌رمانب هرانی پااڵوگه‌ی نه‌وتی بێجی ل ه وه‌رگرتنی مووچه‌ی خۆیان و هاوڕێكانیان ،له نزیك ش��اری بێجی ده‌كه‌ون ه بۆسه‌ی چه‌ند چه‌كدارێكه‌وه ،ل ه ئه‌نجامدا شه‌ش فه‌رمانبه‌ر ده‌كوژرێن و پێنجی دیكه‌ش بریندار ده‌بن له‌گه‌ڵ بردنی بڕی یه‌ك ملیار دینار ك ه مووچه‌ی سه‌رجه‌م فه‌رمانب هرانی ئه‌و پااڵوگه‌ی ه بووه». سه‌رچاوه‌ك ه وتیشی «دواب �ه‌دوای ئ��ه‌و ڕووداو ه ه��ێ��زه‌ك��ان��ی پۆلیس ده‌ك �ه‌ون � ه دوای ئ �ه‌و چ �ه‌ك��داران � ه و ل ه ڕووب �ه‌ڕوون �ه‌وه‌ی��ان��دا له‌گه‌ڵ ئه‌و چه‌كداران ه دوو چه‌كدار بریندار ده‌كرێن و دواتر ده‌ستگیر ده‌كرێن».
د .نه‌جمه‌دین كه‌ریم: هێزه‌كانی ئاسایش ب ه كه‌س ده‌رناكرێن ل ه كه‌ركووك
به‌یان .كه‌ركووك
لە سیتى کرد
ملیارێك دیناری مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی پااڵوگه‌ی بێجێ ده‌برێت
Tuesday, No, 20 First Year, Jan. 29, 2013
مه‌حمود محه‌مه‌د ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان ،له گفتوگۆیه‌كی تایبه‌تدا، سه‌باره‌ت به داواكانی ئۆپۆزسیۆن به (به‌یان)ی راگه‌یاند «ئێمه كه ده‌ڵێین له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن گفتوگۆ ده‌كه‌ین، مانای ئه‌وه‌یه ئه‌و بابه‌تانه‌ی الی ئێمه گرنگن و ئه‌وانه‌ی الی ئه‌وانیش گرنگن ،ده‌یانخه‌ینه س �ه‌ر مێزی
گفتوگۆ و تاوتوێیان ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ی به باش زانرا له گفتوگۆكان و گه‌یشتینه تێڕوانینی هاوبه‌ش ،ئه‌وانه جێبه‌جێ ده‌كرێن ،ئێمه مه‌رجی پێشه‌وه‌خته به باش نازانین ،نه بۆ خۆمان و نه بۆ ئه‌وان». مه‌حمود محه‌مه‌د ك�ه هاوكات به‌رپرسی ده‌زگای رۆشنبیری و راگه‌یاندنی حزبه‌كه‌شیه‌تی ،ئ��ام��اژە‌ی ب��ه‌وه‌ش دا كه ئ �هوان وه‌ك��و ده‌س �ه‌اڵت پێیان باشه ئۆپۆزسیۆن به‌شداریی حكومه‌ت بكه‌ن «ناكرێ ئۆپۆزسیۆن ته‌نیا بڵێت پێویسته
ده‌س���ه‌اڵت ئ �ه‌و ك��اران�ه بكات ،چونك ه ئێمه‌ش ب�ه‌رن��ام�هی ك��ار و ئه‌جێندای خۆمان هه‌یه ،پێویسته ئۆپۆزسیۆن خۆیان نه‌دزنه‌وه له هه‌ندێك به‌رپرسیاریه‌تی و به‌شداری بكه‌ن له به‌ره‌وپێشربدنی دۆخه‌كه». له ب��اره‌ی بۆچوونی كۆتایی پارتی دیموكراتی كوردستانیش س�ه‌ب��اره‌ت ب �ه سیسته‌می سیاسیی ه �ه‌رێ��م ،كه ده‌گوترێ یه‌كێتی پشتگیری له‌وه ده‌كات سیستمه‌كه بكرێته په‌رله‌مانیی ته‌واو،
ن��ه‌ك ت��ێ��ك �ه‌اڵو ،ئ��ه‌و ب�ه‌رپ��رس�هی پارتی رایگه‌یاند «ئێمه و یه‌كێتیی نیشتیامنی خیالفامن نییه له‌سه‌ر سیسته‌می سیاسی ،له نێو خۆشامندا بڕیارێكامن هه‌یه كه هه‌ر بابه‌تێك پێویستی به‌وه بێت گفتوگۆی له‌سه‌ر بكرێت ،ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وان یه‌كالی ده‌كه‌ینه‌وه». ده‌قی گفتوگۆكه له الپه‌ڕە ()3دا ده‌خوێنیته‌وه.
«تۆماری ئه‌لیكترۆنی و كارتی زیره‌ك ،ساخته‌كاریی هه‌ڵبژاردن بنەبڕ ناكه‌ن» به‌یان .تایبه‌ت به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)، له پرۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵدا، هیچ بودجه‌یه‌ك بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان دان����ه‌ن����راوه .س��ه‌رۆك��ی ده‌س��ت �هی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش رایده‌گه‌یه‌نێت نه تۆماری ئه‌لیكرتۆنی و نه كارتی زیره‌ك، زام��ن��ی ئ��ه‌وه نابن ساخته‌كاری له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا بنبڕ ببێت. ع���ه‌ب���دوڕە‌ح�م�ان خ �ه‌ل��ی��ف �ه، ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����ه‌ری پ��هی��وه‌ن��دی��ی��ه
جه‌ماوه‌رییه‌كانی كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ،بۆ (به‌یان) وتی «پێویسته حكومه‌ت پێش شه‌ش مانگ كات و بودجه‌ی هه‌ڵبژاردن دیاری بكات ،ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت هه‌ڵبژاردن له كاتی خۆیدا ئه‌نجام بدرێت». سه‌عد خالید ،وه‌زیری هه‌رێم بۆ كاروباری په‌رله‌مانی كوردستان ،وتی «چ��اوه‌ڕوان ده‌كرێت له چه‌ند رۆژی داه��ات��وودا به ن��وورساوێ��ك ئاگاداری كۆمسیۆن ب��ك��رێ��ت�ه‌وه ،س �ه‌ب��اره‌ت به دیاریكردنی رۆژی هه‌ڵبژاردنی
ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان ،دیاریكردنی رۆژی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی پ �ه‌رل �هم��ان و سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمی كوردستانیش په‌یوه‌ندیی به سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمه‌وه هه‌یه ،بۆیه چاوه‌ڕوانده‌كرێت له‌چه‌ند رۆژی داهاتوودا هه‌ردوو سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و حكومه‌ت ،كۆمسیۆن ئاگادار بكه‌نه‌وه له دیاریكردنی رۆژێ��ك بۆ هه‌ڵبژاردن». عه‌لی ق��ادر ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێم رایده‌گه‌یه‌نێت «بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان تۆماری خۆمامنان
هه‌یه و پشت به‌و تۆماره ده‌به‌ستین، ه���ه‌ر ه��اوواڵت��ی��ی �ه‌ك ن���اوی ت��ۆم��ار نه‌كرابێت تۆمار ده‌كرێت» .ده‌رباره‌ی ئ��ه‌وه‌ی كه چ گره‌نتییه‌ك هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی ساخته‌كاری له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا دووب��اره نه‌بنه‌وه؟ ناوبراو وتی «نه تۆماری ئه‌لیكرتۆنی و نه كارتی زیره‌ك، زامنی ئ��ه‌وه نابن كه ساخته‌كاری له هه‌ڵبژاردندا بنبڕ ببێت ،ئه‌وه‌ی ساخته‌كاری بنبڕ ده‌ك��ات میلله‌ت خۆیه‌تی ،ئه‌و خه‌ڵكه‌یه كه دووجار ناچێت ده‌نگ بدات».
كۆمه‌ڵه‌ی عه‌ره‌بی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگا له به‌یاننامه‌یه‌كدا داوای ده‌ركردنی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه و ئاسایش له شاره‌كه ده‌كه‌ن. م��ح �هم �ه‌د خ����زر ،ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركووك له ئه‌نجومه‌نی سیاسیی ع�ه‌ره‌ب��ی به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «هێشتا مادده‌ی 140جێبه‌جێ نه‌كراوه ،ئیرت بوونی پێشمه‌رگه و ئاسایش له كه‌ركووك نایاساییه و پێویسته شاره‌كه جێبهێڵن، جگه ل���ه‌وه‌ش ه����ه‌زاران ع��ه‌ره‌ب ده‌ستگیر كراون له‌نێو به‌ندیخانه‌كانی هه‌رێم به شێوه‌یه‌كی نایاسایی، ئ �هم �ه‌ش یه‌كێكه ل �ه داواك��اری��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران و ده‌ب��ێ��ت ئ��ازاد بكرێن» .به‌اڵم ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری، سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئه‌منی له ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ،ره‌تیده‌كاته‌وه ئه‌وه داوای خۆپیشانده‌ران بێت و ده‌شڵێت «ده‌رك��ردن��ی به‌یاننامه‌ی له‌م جۆره یه‌كه‌م جار نییه و ئه‌وانه به‌كرێگیراون و داوای خۆپیشانده‌رانیش ڕوونه، ب��ۆ دووپ��ات��ك��ردن��ه‌وه‌ی پاڵپشتیی خۆپیشانده‌رانی شاره‌كانی ناوه‌ڕاستی عێراقه» .له به‌رامبه‌ریشدا نه‌جمه‌دین كه‌ریم ،پارێزگاری كه‌ركووك به (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «هێزه‌كانی ئاسایش به ك �ه‌س ده‌رن��اك��رێ��ن له ك �ه‌رك��ووك و پێشمه‌رگه‌ش له ناوشار نییه».
گردێكی شوێنه‌واریی له الیه‌ن به‌رپرسێكه‌و‌ه ده‌كێڵریت به‌یان .تایبه‌ت گردێكی شوێنه‌واریی ب ه ناوی (گرد ه دێم) ل ه شاری رانیه ،ل ه الیه‌ن قائیمقامی پێشووی ،ڕانیه‌و ه ده‌كێڵرێت، قائیمقامی نوێش ڕایده‌گه‌یه‌نێت «ئه‌گه‌ر ئاگادار بووینایه ،ڕێگه‌مان لێده‌گرت، داوام��ان ل ه بنكه‌ی شوێنه‌وار كردووه ڕوونكردنه‌وه‌ی پێویستامن بۆ بنێرن، ئێم ه هه‌موو ڕێگایه‌كی قانوونی دژی ئه‌و كاره ده‌گرین ه به‌ر». ل ه الیه‌كی دیكه‌و ه شارهزایهكی شوێنه‌وار ده‌ڵێت «ه��ه‌ر ئ �ه‌و گرده شوێنواریی ه نییه ،به‌ڵكو شوێنه‌واری تریش ه�ه‌ن ك ه ده‌ستیان ب ه س�ه‌ردا گیراوه» .به‌رپرسی شوێنه‌واری بتوێنیش ده‌ڵێت «ئێم ه س ێ فه‌رمانبه‌رین ،به‌و هه‌موو ناوچ ه شوێنه‌واریی ه ڕاناگه‌ین». بڕوانه الپه‌ڕە‌ی په‌یجور
3 ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
مه‌حمود محه‌مه‌د ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ (به‌یان):
ئێم ه و یه‌كێتی خیالفمان نییه له‌سه‌ر سیسته‌می سیاسی زۆر بابه‌ت و قه‌یران هه‌ن ك ه پێویست به قسه‌له‌سه‌ركردن و ده‌بڕینی هه‌ڵوێستی سیاسی ده‌كه‌ن ،ب ه تایبه‌تیش كۆتا جموجوڵی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت و ئه‌و پێشمه‌رجانه‌ی هه‌ردووال هه‌یانه ،هه‌روه‌ها قه‌یرانی نێوان هه‌رێم و ناوه‌ند و په‌ره‌سه‌ندنه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی شاره سوننهكان .رۆژنامه‌ی (به‌یان) لهو باره‌یه‌و ه مه‌حمود محه‌مه‌د ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستانى دوواند. گفتوگۆ :فه‌رمان ڕە‌شاد به‌یان :وه‌ك ده‌س �ه‌اڵت زۆر جه‌خت لهو ه ده‌كه‌نه‌و ه ك ه هێڵی سوورتان نییه،گه‌ر ئۆپۆزسیۆن وه‌اڵمی ئیجابیی دان�ه‌وه ،ئێوه سه‌رجه‌م داواكارییه‌كانیان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :بوونی بۆچوونی جیاواز ده‌رئه‌نجامی خوێندنه‌وه‌ی جیاوازه، بۆ ئه‌وه‌ی بۆچوونه‌كانیش ل ه یه‌كرت نزیك ببنه‌وه ،پێویست ده‌ك��ات كۆبوونه‌و ه و دانیشنت بكرێت بۆ زانینی بۆچوونی یه‌كرت و گه‌یشنت ب ه خاڵی هاوبه‌ش .ب ه نیسبه‌ت په‌یوه‌ندیی ئێم ه و ئۆپۆزسیۆن ،ڕەنگه بۆچوونه‌كانی ئۆپۆزسیۆن خاڵی هاوبه‌شیان تێدابێت له‌گه‌ڵ به‌رنامه‌ی ئێمه ،به‌اڵم ڕەنگه ل ه هه‌ندێك شتیشدا جیابین ك ه پێویست ده‌كات گفتوگۆیان له‌سه‌ر بكه‌ین ،ئێمه‌ش ك ه ده‌ڵێین هێڵی سوورمان نییه ،به‌و مانایه ده‌یڵێین ك ه هه‌موو بابه‌ته‌كان قابیلی گفتوگۆن بۆ ئه‌وه‌ی ل ه یه‌كرت نزیكرت ببینه‌وه. به‌یان :ئه‌م ه مانای وای ه ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش ب ه مه‌رجه‌كانتان ڕازی بن ،ئێو ه سه‌رجه‌م داواكارییه‌كانیان جێبه‌جێ ده‌كه‌ن؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ئێم ه ك ه ده‌ڵێین گفتوگۆ ده‌كه‌ین ،مانای ئه‌وه‌ی ه ئه‌و بابه‌تانه‌ی الی ئێم ه گرنگن و ئه‌وانه‌ی الی ئه‌وانیش گرنگن ،ده‌یانخه‌ین ه سه‌ر مێزی گفتوگۆ و تاوتوێیان ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ی ب ه باش زانرا له گفتوگۆكان و گه‌یشتین ه تێڕوانینی هاوبه‌ش، ئه‌وان ه جێبه‌جێ ده‌كرێن ،ئێم ه مه‌رجی پێشه‌وه‌خت ه ب ه باش نازانین ،ن ه بۆ خۆمان و ن ه بۆ ئه‌وان. به‌یان :داواكاریی ئێو ه ل ه ئۆپۆزسیۆن بۆ هاتن ه ناو حكومه‌تی نیشتیامنی مه‌رجی پێشوه‌خت ه نییه؟
مه‌حمود محه‌مه‌د :نه‌خێر ،ئه‌م ه بۆ گفتوگۆیه ،ئێم ه ك ه ده‌ڵێین ئه‌وان به‌شداری ل ه حكومه‌تی یه‌كێتیی نیشتیامنی بكه‌ن، لهو ڕوانگه‌یه‌وه‌ی ه ك ه ئۆپۆزسیۆن كۆمه‌ڵێك بابه‌ت و پرسی ل ه ال گرنگه ،ئێمه‌ش پێیان ده‌ڵێین بۆ جێبه‌جێكردنی ئه‌وانه ،وا باشه خۆتان ب �ه‌ش��داری بكه‌ن ،چونك ه ناكرێ ئۆپۆزسیۆن ته‌نیا بڵێت پێویست ه دهسهاڵت ئه‌و كاران ه بكات ،چونك ه ئێمه‌ش به‌رنامه‌ی كار و ئه‌جێندای خۆمان هه‌یه ،بۆی ه پێویسته ئۆپۆزسیۆن خۆیان نه‌دزنه‌و ه ل ه هه‌ندێك به‌رپرسیاریه‌تی و ب �ه‌ش��داری بكه‌ن له به‌ره‌وپێشربدنی دۆخه‌كه ،ئه‌گه‌ر نا ئه‌وان هه‌ر بڵێن وا بكه‌ن و ئێمه‌ش جێبه‌جێی بكه‌ین ،مانایه‌ك بۆ ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت نامێنێته‌وه. ب �هی��ان:گ��ه‌ر ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن وه‌اڵم��ی ئیجابیتان نه‌ده‌نه‌وه ،گفتۆگۆكان به‌رده‌وام ده‌بن؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ئێم ه ب ه باشی د هزانین گفتوگۆ ب��ه‌رده‌وام بێت ،چونكه پێشرتیش كۆبوونه‌وه‌ی پێنج قۆڵی كۆمه‌ڵێك خاڵی باشی لێ هات ه به‌رهه‌م ،بۆی ه ئێمه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی��ن ئ �ه‌گ �ه‌ر زوو نه‌گه‌ینه ڕێكه‌وتنیش ،به‌اڵم گفتوگۆكان هه‌ر به‌رده‌وام بن ،به‌شداریكردن ل ه حكومه‌تیش هه‌موو شتێكی له‌سه‌ر نه‌وه‌ستاوه ،ته‌نها ته‌رحێكه بۆ ئۆپۆزسیۆن ،ك ه ئه‌گه‌ر پێیان خۆش ه با به‌شداری بكه‌ن بۆ ئ �ه‌وه‌ی ل ه ده‌ركردنی بڕیار و جێبه‌جێكردنیدا ڕۆڵیان هه‌بێت ،بۆیه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ین چ ئۆپۆزسیۆن به‌شداری له حكومه‌ت قبوڵ بكات ،چ ڕەتیشی بكاته‌وه، گفتوگۆكان هه‌ر به‌رده‌وام بن.
ئێم ه مه‌رجی پێشه‌وه‌خته ب ه باش نازانین، ن ه بۆ خۆمان و ن ه بۆ ئۆپۆزسیۆن به‌یان :ل ه باره‌ی سیسته‌می سیاسییه‌و ه بۆچوونی كۆتایی پارتی دیموكرات چییه؟ وه‌ك ده‌گ��وت��رێ یه‌كێتی پشتگیری له‌وه ده‌كات سیستمه‌ك ه بكرێت ه پ هرله‌مانیی ته‌واو، نه‌ك تێكه‌اڵو؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ئێم ه و یه‌كێتیی نیشتیامنی خیالفامن نیی ه له‌سه‌ر سیسته‌می سیاسی ،ل ه نێو خۆشامن بڕیارێكامن هه‌یه ك ه ه �ه‌ر بابه‌تێك پێویستی ب��ه‌و ه بێت گفتوگۆی له‌سه‌ر بكرێت ،ئێم ه له‌گه‌ڵ ئه‌وان یه‌كالی ده‌كه‌ینه‌وه ،ئینجا بۆچوونی هاوبه‌شی خۆمان ده‌خه‌ین ه ڕوو ،ل ه باره‌ی سیسته‌می سیاسیشه‌وه ،ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌یه ئێم ه ب ه دروستی د هزانین ،ك ه پ هرله‌مان و سه‌رۆكی هه‌رێم خه‌ڵك هه‌ڵیانده‌بژێرێت، چونك ه ده‌سه‌اڵته‌كان سنووردارن ،بۆی ه ئێمه پێامنوای ه ئه‌و سیسته‌م ه بۆ ئه‌و قۆناغ ه زۆر گونجاوه ،به‌اڵم هه‌ر گۆڕانكارییه‌ك پێویست بێت و ببێت ه زه‌رووره‌ت ،ئێم ه گفتوگۆی له‌باره‌و ه ده‌كه‌ین و دوای گه‌یشتن ه بڕیار جێبه‌جێ ده‌كرێت. به‌یان :ده‌گوترێ پارتی پشتگیری له‌وه ده‌كات هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان پێش پ هرله‌مان بكرێت ،چونك ه ترسی هه‌یه ده‌نگی زۆر كه‌می كردبێت ،بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بۆ هه‌ڵبژاردنی پ هرله‌مان باشرت ئاماد ه بكات؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ب ه پێچه‌وانه‌وه،
ئه‌گه‌ر ئێم ه ترسامن هه‌بێت دوایده‌خه‌ین، نه‌ك پێشی بخه‌ین ،ئێم ه متامنه‌مان به جه‌ماوه‌ری خۆمان هه‌ی ه ك ه متامن ه ب ه ئێمه ده‌به‌خشن ،ئه‌وه‌ی پاڵی ب ه ئێمه‌و ه ناو ه بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و داوای� ه بكه‌ین ،له‌به‌ر ئه‌وه‌یه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان زۆر دواكه‌وتووه ،ل ه عێراق دوو جار كراوه ،الی ئێم ه ته‌نها یه‌ك جار ،ئه‌وه‌ش كه‌موكووڕییه، چه‌ندین جاریش ئۆپۆزسیۆن خۆی ڕەخنه‌ی گرتوو ه ك ه بۆ هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ئه‌نجام نادرێت؟ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش ته‌نها داواكارییه، مه‌رج نیی ه ئه‌و ه جێبه‌جێ بكرێت ،به‌ڵكو گفتوگۆی له‌سه‌ر ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كانی تر بگه‌ین ه خاڵی هاوبه‌ش. به‌یان :هه‌ندێ زانیاری به‌رده‌سنت كه پارتی ده‌یه‌وێ ناسنام ه بۆ ئاوار ه سوورییه‌كان ده‌ربهێنێت بۆ ئه‌وه‌ی ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كان سوودیان لێوه‌ربگرێت؟ مه‌حمود م��ح�هم�ه‌د :پێش هه‌موو شتێك چه‌ندین ساڵ ه ئه‌و بڕیار ه هه‌ی ه كه هه‌ر هاوواڵتییه‌كی ده‌ره‌وه‌ی عێراق بیه‌وێ ناسنام ه وه‌ربگرێت ،پێویست ه ل ه به‌غدا داوای بكات و ده‌سه‌اڵتی ئه‌وانه ،پاشان ئه‌و ئاواره سوورییان ه ل ه كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك نیشته‌جێ بوون، ئه‌گه‌ر ببێت ه هه‌ڵبژاردن خۆ ته‌نها پارتی ناچێ سندوق ببات و بڵێت خه‌ڵكین ه ده‌نگ ب ه من بده‌ن ،به‌ڵكو سه‌رپه‌رشتیار و به‌ڕێوه‌به‌ر و
چاودێر هه‌یه ،ئه‌گه‌ر پارتی كاری وای كرد ،با خه‌ڵك قبوڵی نه‌كات ،ك ه دیاره هه‌رگیز ئێمه شتی وامان ل ه خه‌یاڵدا نیی ه و یه‌كه‌مجاریشه ئه‌و ه ده‌بیستم. ب �هی��ان :ب��ه‌ر ل � ه م��اوه‌ی��ه‌ك لیستی هاوپه‌یامنیی كوردستانی نامه‌یه‌كی ئاڕاسته‌ی هاوپه‌یامنیی شیعه‌كان كرد .ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی چی بوو؟ بۆ تا ئێستا وه‌اڵم نه‌دراونه‌ته‌وه؟ مه‌حمود م��ح�هم�ه‌د :ن��اوه‌ڕۆك �ه‌ك �ه به‌بیرهێنانه‌وه‌ی لیستی هاوپه‌یامنیی نیشتیامنی بوو ل ه باره‌ی رێكه‌وتنی هه‌ولێر، ك ه ب ه هۆیه‌و ه سه‌رۆكی كۆمار و سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و حكومه‌ت پێكهات، هه‌روه‌ها لیستی هاوپه‌یامنیی نیشتیامنیامن ل ه كۆمه‌ڵێك خاڵ ئاگادار كردووه‌ته‌و ه ك ه لهو رێكه‌وتن ه جێبه‌جێ نه‌كراون و ده‌مانه‌وێت به‌رپرسیاریه‌تی بخه‌ین ه ئه‌ستۆیان له‌سه‌ر ئه‌و كێشانه‌ی ك ه سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ،ك ه ئه‌وان هه‌ڵیانبژاردووه، ده‌یانخوڵقێنێ .ده‌رباره‌ی وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌ش، ئه‌وه‌ی ب ه ئێم ه گه‌یشتوو ه ئه‌وه‌ی ه الیه‌نه‌كانی نێو هاوپه‌یامنیی نیشتیامنی له‌سه‌ر وه‌اڵمێك كۆك نین تا ئێستا ،بۆی ه هێشتوویانه‌ته‌وه تا ده‌گه‌ن ه وه‌اڵمێكی هاوبه‌ش ،پێده‌چێت كێشه‌ی گه‌وره‌ش لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا بێت ك ه نایه‌وێ كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بنب. به‌یان :پشتگیریكردنی سه‌رۆكی هه‌رێم
ل ه خۆپیشاندانی سوننهكان ب ه سیاسه‌تی دووپێوانه‌یی ن��او ده‌ب��رێ��ت ،به‌وپێیه‌ی پشتگیری ل ه خۆپیشاندانی سووننه‌كان ده‌كات و ل ه كاتی 17ی شوباتیش هه‌ڵوێستی پێچه‌وان ه بوو؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ك �ه‌س نه‌چووه به‌رده‌ركی س هرا ته‌ق ه ل ه خه‌ڵك بكات ،خه‌ڵك چوون ه سه‌ر باره‌گای پارتی تا بیانسووتێنن و خه‌ڵكه‌كه‌ی ئه‌وێش ترسان له‌وه‌ی كاره‌سات بكه‌وێته‌وه ،بۆی ه ل ه هه‌ردووال ته‌ق ه كرا ،بۆیه جیاواز ه له‌وه‌ی فه‌للوجه. به‌یان :به‌اڵم ل ه ه �ه‌ردووال هاوواڵتی ك��وژران ،پێویست نه‌بوو سه‌رۆكی هه‌رێم به‌رگریی ل ه خه‌ڵكی خۆپیشانده‌ری هه‌رێم بكردای ه و بكوژانی ب ه دادگا بگه‌یاندبایه؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :سه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌وكاتیش هه‌ڵوێستی خۆی هه‌بوو ،له‌گه‌ڵ كه‌سوكاری قوربانییانیش قسه‌ی كرد .به نیسبه‌ت دادگاییكردنه‌وه ،ئێم ه ته‌داخول ناكه‌ین ت��ا خ�ه‌ڵ��ك س��زا ب��ده‌ی��ن ،به‌ڵكو بابه‌ته‌ك ه په‌یوه‌ندیی ب ه دادگاو ه هه‌یه .بۆ به‌بیرهێنانه‌وه‌ش ،هه‌ر ئه‌وانه‌ی ئێستا كه ب هراوردی 17ی شوبات و خۆپیشاندانه‌كانی ئێستای سونن ه ده‌كه‌ن ،هه‌ر خۆیان ل ه 17ی شوبات ل ه كه‌ناڵه‌كانیانه‌و ه ڕایانگه‌یاند ئه‌وانه گێره‌شێوێن و ئاژاوه‌چین و پشتگیرییان نه‌كرد ،دوای ئه‌وه‌ی شته‌ك ه ڕوویدا ،ویستیان سواری شه‌پۆله‌ك ه بن. به‌یان :باس لهو ه ده‌كرێت پارتی ترسی هه‌ی ه یه‌كێتی ل ه گ��ۆڕان نزیك ببێته‌و ه و له‌گه‌ڵ پارتی هاوپه‌یامنی هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه، بۆ ئه‌م ه ده‌ڵێن چی؟ مه‌حمود محه‌مه‌د :ج��ارێ ده‌م �ه‌وێ ئه‌و ه بیر خوێن هران بهێنمه‌وه ،ئێم ه كاتێك هاوپه‌یامنیی سرتاتیژیامن له‌گه‌ڵ یه‌كێتی واژۆ كرد ،گۆڕان به‌شێك بوو ل ه یه‌كێتی و سه‌ركردایه‌تیی یه‌كێتی ،ئێم ه بۆ ترسامن هه‌بێت ل ه نزیكبوونه‌وه‌یان؟! ب ه پێچه‌وانه‌وه، كاتی خۆیشی به‌ر له‌وه‌ی جیا ببنه‌وه ،ئێمه زۆر هه‌وڵامن دا جیا نه‌بنه‌وه ،س�ه‌رۆك بارزانی خۆیشی چه‌ندین جار له‌گه‌ڵ كاك نه‌وشیروان قسه‌ی كرد ك ه جیا نه‌بێته‌و ه و كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكات ،ئاماده‌یی خۆیشی ده‌ربڕی بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆڵ لهو نێوان ه بگێڕێ، ئێستاش ئێم ه پێامن ناخۆش نییه ،ته‌نانه‌ت یه‌كێتی و گ��ۆڕان ببنه‌و ه ب ه یه‌ك ،چونكه پێامن خۆش ه هاوپه‌یامنیی ئێم ه به‌هێز و به‌ده‌سه‌اڵت بێت. ل ه ب��اره‌ی ترسان ل ه هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ڕێكه‌وتنی سرتاتیژییش ،ئێم ه ترسامن نیی ه و یه‌كێتی هه‌ر چۆن بێت ،ده‌بێت ئه‌وانیش به ڕێكه‌وتن ڕازی بن ،ئینجا ده‌بێت ه رێكه‌وتنی دووالی�ه‌ن�ه ،خۆ ئه‌گه‌ر هه‌ڵیشوه‌شایه‌وه، كۆتایی دنیا نیی ه و ده‌توانین ب ه شێوه‌یه‌كی تر كاری هاوبه‌ش بكه‌ین.
گۆڤاری «تۆتالیتا»ی ئیتاڵی :ره‌وتی ئیسالمی ئاماده‌ی ه بۆ وه‌رگرتنی دهسهاڵت به‌یان .ئاژانسه‌كان ب ه پێی توێژینه‌وه‌یه‌ك ك ه ل ه گۆڤاری «تۆتالیتا»ی ئیتاڵیدا باڵوكراوه‌ته‌وه ،ئه‌مڕۆ ب��اك��ووری ئه‌فریقا له‌سه‌ر ئاستی هزره سیاسییه‌كان ،گۆڕانی ریشه‌یی ب ه خۆیه‌وه ده‌بینێت. نووسه‌ری ئه‌و توێژینه‌وه‌ی ه پێیوایه هه‌نووك ه جیهانی عه‌ره‌بی ،ب ه تایبه‌تیش له دوای به‌هاری شۆڕشگێڕییه‌وه ،ل ه كۆتایی زۆربه‌ی ئه‌و تیۆرانه‌دا ده‌ژی ك ه بۆ ماوه‌ی چه‌ند ده‌یه‌یه‌ك حوكمڕانیی ناوچه‌كه‌یان كردووه .نووسه‌ر ئاماژە به‌وه‌ش ده‌كات كه
لهو واڵتانه‌دا هیچ پێگه‌یه‌ك بۆ تیۆره‌كانی (نه‌ته‌وایه‌تیی عه‌ره‌بی) و (سۆشیالیزم) و هه‌ر تیۆرێكی تر نه‌ماو ه ك ه له‌سه‌ر دار و په‌ردووی رابردوو ده‌ژی. هه‌ر به‌پێی ئه‌و توێژینه‌وه‌یه ،به‌هاری عه‌ره‌بی هه‌لێك ه بۆ نه‌مانی زۆرێ��ك لهو ره‌وتانه‌ی ب ه شێوه‌یه‌كی پله‌به‌ندی بوونه م��ای�هی دروس��ت��ب��وون��ی چه‌ند رژێمێكی دیكتاتۆریی پشتئه‌ستوور به‌و یاسایانه‌ی ك ه ب ه پێوه‌ری سه‌ركرده‌كان دان�راب��وون، ی��ان زۆرج���ار پشتیان ب ه هێزی سوپا و داپڵۆسێنه‌ریی پۆلیس به‌ستبوو ،جا چ له میرس بووبێت ،یان تونس ،یان لیبیا.
هه‌ر لهو توێژینه‌وه‌یه‌دا ك ه ل ه گۆڤاری هه‌فتانه‌ی «تۆتالیتا»ی ئیتاڵیدا باڵوكراوه‌ته‌وه، مێژوونووسی ئیتاڵی ماسیمۆ كامبینی ،پێیوایه ئه‌مڕۆ جیهانی عه‌ره‌بی و باكووری ئه‌فریقا ب ه دوای چه‌ند تیۆر و مه‌رجه‌عیه‌تێكی
نوێدا ده‌گه‌ڕێن ،ك ه هاوكارییان بكات ل ه دروستكردنی چه‌ند سیستمێكی سیاسیی نوێدا .هه‌ر به‌پێی توێژینه‌وه‌كه ،ره‌وتی ئیسالمی زۆرترین ئاماده‌یی ل ه ناوچه‌كه‌دا هه‌ی ه و ئاماده‌ی ه بۆ وه‌رگرتنی هه‌موو
جومگه‌كانی ده‌س�����ه‌اڵت ،ئ �هم �ه‌ش ل ه هه‌ریه‌ك ل ه واڵتانی میرس و تونس به‌دیار ده‌كه‌وێت ،ئه‌ویش ل ه رێگه‌ی سه‌ركه‌وتنی ئه‌و بزووتنه‌و ه ئیسالمییانه‌ی توانییان به شێوه‌یه‌كی خێرا خۆیان بگۆڕن ه سه‌ر شێوه‌ی كۆمه‌ڵێك حزب و موماره‌سه‌ی سیاسی و ب ه پشتبه‌سنت ب ه مه‌رجه‌عیه‌تی ئیسالمی و مێژووی پڕ ل ه خه‌باتیان بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌نگی ده‌نگد هران ،بگه‌ن ه به‌رزترین لوتكه‌ی دهسهاڵت. توێژینه‌وه‌ك ه پێیوای ه بارودۆخه‌كه ل ه لیبیا تا رادده‌ی���ه‌ك ج��ی��اوازه ،چونكه ئیسالمییه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئاماده‌ییه‌كی
چڕوپڕیشیان هه‌یه ،به‌اڵم نه‌یانتوانی ل ه كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا خۆیان ب ه خێرایی یه‌كال بكه‌نه‌وه ،ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و ه ده‌گه‌ڕێته‌و ه كه لیبیا زۆر جیاواز ه ل ه واڵتانی دراوسێی ،كه میراتێكی گه‌وره‌یان ل ه بواری بزاڤی ئیسالمی و ئه‌زموون ه سیاسییه‌كاندا هه‌یه. نووسه‌ر لهو توێژینه‌وه‌یه‌یدا پێیوایه ره‌وت ه ئیسالمییه‌كانی لیبیا هه‌ژارن ل ه بواری ئه‌زموونی سیاسیدا ،چونك ه پێشرت موعه‌ممه‌ر قه‌ززافی هه‌موو جۆر ه حزبایه‌تیكردنێكی قه‌ده‌غ ه كردبوو ،هه‌روه‌ك لهو واڵت ه رسوشتی خێڵه‌كیش زۆرت��ری��ن كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئایدیۆلۆجیای سیاسی هه‌یه.
2 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
بۆ پرس ه رۆیشتن، به‌اڵم پرس ه بۆ خۆیان دانرا ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د .كفری پاش ئه‌وه‌ی ل ه شاری خورماتوو هاوواڵتییه‌كی ت��ورك�مان ب� ه ن��اوی ئه‌حمه‌د سه‌اڵح عه‌سكه‌ر ،ك ه زاوای عه‌لی هاشم موختار ئۆغڵۆ ،جێگری س �ه‌رۆك��ی ب���ه‌ره‌ی توركامنییه ،به ده‌ستی چه‌ند چه‌كدارێكی نه‌نارساو تیرۆر ك �را ،چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی توركامنیی ش��اری كفری ل ه رۆژی دووه‌مدا سه‌ردانی شاری دووزیان كرد بۆ به‌شداریكردن ل ه پرسه‌ی ناوبراودا، له‌ئاكامدا ته‌قینه‌وه‌یه‌كی خۆكوژی له‌ناو (حسێنیه‌ى ڕەس��وڵ) رووی��دا، تیایدا نزیكه‌ی 40كه‌س كوژران و70 كه‌سیش بریندار بوون. یه‌كێك ل ه ك��وژراوه‌ك��ان ناوی
عوسامن به‌كر مسته‌فا وه‌نداوییه ،ك ه پیشه‌ی كاسبكار ه ل ه ب��ازاڕی كفری، یه‌كێك ل ه كه‌سوكاری ئه‌و ك��وژراوه ب ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «ته‌نیا تووشی یه‌ك كۆست نه‌هاتووین ،به‌ڵكو لهو ته‌قینه‌وه‌دا جگ ه ل ه چه‌ند كوژراوێك، نزیكه‌ی 23كه‌سی دیكه‌مان برینداره و نازانین بیرمان الی كامیان بێت، تا ئێستاش هیچ الیه‌نێك ئاوڕى لهو خێزانان ه نەداته‌و ه ك ه ڕۆڵه‌كانیان لهو ته‌قینه‌وه‌یه‌دا گیانیان له‌ده‌ستداوه». ئ�����ه‌و ت���ه‌ق���ی���ن���ه‌وه‌ی��� ه ل�ه حوسێنیه‌یه‌كی توركامن ه شیعه‌كاندا روویداوه ،به‌اڵم توركامنه‌كانی كفری و خورماتوو سووننی مه‌زهه‌بن و به‌هۆی په‌یوه‌ندیی خزمایه‌تییه‌و ه لهو پرسه‌یه‌دا به‌شداربوون.
نكۆڵی له بوونی گیراوی سیاسی له زیندانه‌كانی هه‌رێم کرد
كۆمه‌ڵی ئیسالمی وته‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم ره‌تده‌كاته‌وه زریان جه‌وهه‌ر .رانیه دوای ئه‌وه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم ل ه كۆنفراسی ئابووری داڤ��ۆس ،له‌گه‌ڵ رێكخراوی خاچی سووری نێوده‌وڵه‌تی ك��ۆب��ووی �ه‌وه ،ل �ه‌و ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ی�ه‌دا نكۆڵی ل�ه ب��وون��ی ه �ه‌ر گیراوێكی سیاسی له زیندانه‌كانی هه‌رێم كرد، ئه‌و لێدوانه‌ش كاردانه‌وه‌ی جیاوازی لێكه‌وته‌وه ،كۆمه‌ڵی ئیسالمییش كه تا ئێستا شه‌ش ئه‌ندامی بێسه‌روشوێن كراون ،ئه‌و وتانه ڕەتده‌كه‌نه‌وه. دانا دارا ،به‌رپرسی به‌شی مافی مرۆڤی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،وتی «تا ئێستا كه‌یسی بێسه‌روشوێنان الی ئێمه كه‌یسێكی زیندووه و به‌رده‌وام
داوای چ��اره‌ن��ووس��ی��ان ده‌ك��هی��ن، داواك��اری��ی�ه‌ك�هم��ان بۆ چاره‌نووسی هه‌موو بێسه‌روشوێنه‌كانی كوردستانه، نه‌ك هه‌ر بۆ بێسه‌روشوێنانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،چونكه كۆمه‌ڵ بۆ خزمه‌تی ه �هم��وو خه‌ڵكی ك��وردس��ت��ان كار ده‌كات ،ئێمه تاكو ئێستا له‌گه‌ڵ هه‌ر رێكخراو و ده‌زگایه‌كی تایبه‌ت به‌و پرسه دانیشتنامن كردبێت ،به‌رده‌وام ئه‌و دۆسیه‌یه‌مان جواڵندووه و داوای ه��اوك��اری�مان ك����ردووه» .ل �ه ب��اره‌ی وته‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێمیشه‌وه وتی «سه‌رۆكی هه‌ریم الی رێكخراوێك نكۆڵی ل�ه ب��وون��ی گ��ی �راوی سیاسی ده‌ك���ات ك�ه ده‌ی���ان به‌ڵگه و ن��اوی بێسه‌روشوێنكراوی خه‌ڵكی كوردستانی الیه ،ئه‌و رێكخراوه خۆیشی باوه‌ڕی
به قسه‌كانی نییه ،چونكه به‌ڵگه‌ی له‌به‌رده‌ستدایه ،ئێمه چه‌ندین به‌ڵگه و داواك��اری�مان داوه‌ت���ه ده‌ستیان، ته‌نانه‌ت ڕێكخراوی ئه‌منستی ناوی یه‌كێكیانی له سایتی فه‌رمیی خۆی باڵوكردووه‌ته‌وه به ناوی وه‌لید ،كه یانزه ساڵه ده‌ستبه‌سه‌ركراوه الی حزب بێ دادگاییكردن ،چه‌ندین جاریش داوامان كردووه بزانین دۆسیه‌كانیان چییه كه له‌سه‌ری بێسه‌روشوێن كراون، خۆیشیان ئ�ه‌و ڕاستییه ده‌زان���ن ،تا چاره‌نووسیان به‌ده‌رنه‌خه‌ین ،به‌رده‌وام ده‌بین له به‌دواداچوونیان» ،ده‌رباره‌ی بردنه ده‌ری كه‌یسه‌كه بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت و یه‌كێتیی ئه‌وروپا ،دارا وتی «ئێمه وه‌ك كۆمه‌ڵ چاره‌نوسیامنان پێ گرنگه ،نه‌ك چه‌ند وه‌ره‌قه‌یه‌كی ئه‌ی
فۆڕ نیشانی بدات كه ئه‌و دۆسێیه‌مان بردووه‌ته ده‌ره‌وه ،بردنه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و دۆسێیه هیچ خزمه‌ت به مه‌سه‌له‌ی گه‌له‌كه‌مان ناكات» .له ئێستادا ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه گۆڕە به‌كۆمه‌ڵه‌كه‌ی هه‌ولێر كه گومانی بێسه‌روشوێنانی شه‌ڕی ناوخۆی لێده‌كرێت ،هه‌ڵبدرێته‌وه، له‌وباره‌یه‌وه به‌رپرسی به‌شی مافی مرۆڤی كۆمه‌ڵی ئیسالمی وتی «ئێمه وه‌ك ح��زب ل �ه ڕووی یاساییه‌وه ناتوانین ئ�ه‌و فشاره بكه‌ین ،به‌اڵم كه‌سوكاری بێسه‌روشوێنان ده‌توانن له رێگه‌ی خۆپیشاندان و گردبوونه‌وه‌وه ده‌س���ه‌اڵت ن��اچ��ار ب�ه ه�ه‌ڵ��دان�ه‌وه‌ی ئه‌و گ��ۆڕە به‌كۆمه‌اڵنه بكه‌ن و داوا پێشكه‌ش به دادگ��ای هه‌ولێر بكه‌ن، رێكاری یاسایی بگرنه به‌ر».
ئاسایشی چوارقوڕنه حوجره‌ی مزگه‌وتی قه‌مته‌ران داده‌خات زریان جه‌وهه‌ر .رانیه دوای ئه‌وه‌ی ل ه شه‌وی 1/18هێزه‌كانی ئاسایشی چوارقوڕن ه ل ه دره‌نگانێكی شه‌ودا هه‌ڵیانكوتای ه س �ه‌ر مزگه‌وتی گوندی قه‌مت هران ه به‌هۆی بوونی چه‌ند فه‌قێیه‌ك ك ه ل ه حوجره‌كه‌دا خه‌ریكی قورئانخوێندن بوون ،سه‌رجه‌م فه‌قێكانیان به‌و نیوه‌شه‌وه كرد ه ده‌ره‌و ه و حوجره‌ی مزگه‌وته‌كه‌یان قفڵ دا ،ئه‌مه‌ش س �ه‌ر هڕای دروستبوونی
ترس و دڵ هڕاوك ێ له‌ناو فه‌قێكاندا نیگ هرانیی زۆری زانایانی ئایینی و كه‌سوكاری فه‌قێكان و دانیشتوانی ناوچه‌كه‌ی لێكه‌وته‌و ه و به توندی ئه‌و كاره‌یان ئیدان ه كرد. داود حامید ،یه‌كێك ل ه فه‌قێكانی حوجره‌كه ،ك ه زۆر په‌شۆكاوی و حاڵه‌تێكی نارسوشتیی پێو ه دی��ار ب��وو ،وتی «ئێمه دره‌نگانێكی ش��ه‌و ب��وو خ �ه‌ری��ك بوو ده‌خه‌وتین ،له‌ناكاو كۆمه‌ڵێك پۆلیس ب ه ده‌م��وچ��اوی پ��ێ��چ�راوه‌و ه هاتن ه ناو
مزگه‌وت ،ئێم ه ك ه بینیامنن وامانزانی كارێكی خراپامن ك��ردووه ،به‌و هۆیه‌وه زۆر ترساین ،هه‌موومانیان كرد ه ده‌ره‌وه و ده‌رگای حوجره‌كه‌مانیان ل ێ داخستین، ئیستاش هه‌موو كتاب و پێوستییه‌كامنان له‌ناو حوجر‌ه قفڵ داوه ،رێگ ه ناده‌ن بچین بیانهێنینه‌و ه و هیچ تاوانێكامن نه‌كردووه، جگ ه ل ه قورئان خوێندن». غ �ه‌ری��ب ئ�ه‌ح��م�ه‌د ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری ئه‌وقافی ڕانی ه تایبه‌ت ب ه (به‌یان) وتی
«ئه‌م ه حوجر‌ه نییه ،به‌ڵكو ناوی حوجره‌ی لێرناوه ،هه‌ر مامۆستایه‌ك داوای كردنه‌وه‌ی خوێندنگه‌ی ئاینی ب��ك��ات ،ئێمه‌ش داواكارییه‌كه‌ی به‌رزده‌كه‌ینه‌و ه ب ه ئیمزای جه‌نابی وه‌زیر ئێم ه رێگه‌ی پێده‌ده‌ین ،تا ئه‌و كێشه‌یه‌ش ئاوا گه‌ور ه بوو ،هیچ كام ل ه مامۆستاكان نه‌هاتوون داوای مۆڵه‌تی ئه‌و حوجره‌ی ه بكه‌ن ،كاتێك ئاگادار بووم ئاسایش داوای مۆڵه‌تی ئه‌وقافی لێكردون، ئه‌و به‌دحاڵیبوون ه ك ه دروس��ت بوو له
85په‌رله‌مانتار قسه له‌سه‌ر بودجه‌ی ئه‌مساڵ ده‌كه‌ن سه‌ید نامی 85پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اری په‌رله‌مانی كوردستان قسه له‌سه‌ر پرۆژەیاسای بودجه ده‌كه‌ن ،چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت هه‌فته‌ی داه��ات��وو پرۆژەیاساكه له
په‌رله‌مان تێپه‌ڕێرنێت. بیالل سلێامن ،سه‌رۆكی لیژنه‌ی شاره‌وانی و گه‌شتوگوزار و گواستنه‌وه و گه‌یاندن له په‌رله‌مانی كوردستان، به (به‌یان)ی راگه‌یاند «له په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان 85ك��ه‌س ن��اوی خۆمان
ن��ووس��ی��وه ب��ۆ ق��س��ه‌ك��ردن ل �ه‌س �ه‌ر پرۆژەیاسای بودجه‌ی ئه‌مساڵی هه‌رێم، به‌گشتی په‌رله‌مانتارانی ئۆپۆزسیۆن ب���ه‌رده‌وام ره‌خنه‌ی جددییان له‌سه‌ر بودجه و ناعه‌داله‌تییه‌كانی و دیارنه‌مانی داهاته‌كان هه‌یه».
ناوبراو وتیشی «پێشبینی ده‌كه‌م هه‌فته‌ی داهاتوو پرۆژەیاسای بودجه تێپه‌ڕێرنێت ،به‌وه‌ی كه سه‌رۆكایه‌تی گوێ له تێبینی و ڕەخنه‌كانی په‌رله‌مانتاران بگرێت ،یاخود وه‌كو سااڵنی رابردوو به زۆرینه و كه‌مینه تێی په‌ڕێنێت».
حكومه‌تی هه‌رێم داوا له پۆلیسه‌كانی خانه‌قین ده‌كات كار ب ه بڕیاری ناوه‌ند نه‌كه‌ن عومه‌ر ئاواره و هزاره‌تی ناوخۆی عێراق ،بڕیاری گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ی ئ�ه‌ف��س�ه‌ر و پۆلیسه كورده‌كانی ق�هزای خانه‌قینى بۆ سه‌ر پۆلیسی فیدراڵی داوه ،به مه‌به‌ستی
ناردنیان بۆ خوارووی عێراق. سه‌رچاوه‌یه‌ك له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پۆلیسی خانه‌قین هه‌واڵه‌كه‌ی پشتڕاست ك��رده‌وه و به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «له الی �ه‌ن و هزاره‌ت���ی ن��اوخ��ۆی عێراقه‌وه فه‌رمانی گواستنه‌وه‌ی عه‌مید ئ��ازاد
عیسا ،به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی خانه‌قین و چه‌نده‌ها پۆلیسی دیكه ده‌رچ��ووه ،بۆ خوارووی عێراق ،له دوای گواستنه‌وه‌یان بۆ سه‌ر پۆلیسی فیدراڵی ،به‌اڵم له الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه‌وه ئاگادار كراوینه‌ته‌وه كه كار به هیچ بڕیارێكی
لهو جۆره نه‌كه‌ین و له كاتی فشارخستن ه سه‌رمان به مه‌به‌ستی گواستنه‌وه‌مان بۆ خ���وارووی ع��ێ�راق ،ده‌س��ت له‌كار بكێشینه‌وه و واز بهێنین ،بۆیه ئێمه‌ش ئه‌و بڕیاره‌مان ره‌تكردووه‌ته‌وه و كاری پێناكه‌ین».
وه‌زیری پێشووی ژینگ ه ل ه حكومه‌تی هه‌رێم نیگه‌رانه زریان جه‌وهه‌ر .رانیه دوا ئه‌وه‌ی یاسای قه‌ده‌غه‌كردنی جگه‌ره‌كێشان له شوێنه گشتییه‌كان له الیه‌ن په‌رله‌مانی كوردستانەوە له خولی سێیه‌مدا ،له سه‌رده‌می كابینه‌ی چ��واره‌م��ی حكومه‌تی ه �ه‌رێ��م ،به زۆرینه‌ی هه‌ره زۆری ده‌نگی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كان په‌سه‌ند كرا ،له الیه‌ن زۆربه‌ی خه‌ڵكییەوە وه‌ك ده‌ستكه‌وتێك بۆ حكومه‌ت لێكده‌درایه‌وه ،به‌اڵم تا
ئێستا حكومه‌ت ئه‌و یاسایه‌ی جێبه‌جێ نه‌كردووه. دارا ح�هم�ه‌ئ�هم��ی��ن ،وه‌زی���ری پێشووی ژینگه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ (به‌یان) وتی «له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى یاسای تایبه‌ت به جگه‌ره هه‌یه ،لهو ڕۆژەوه‌ی ده‌رچووه ،بە سه‌رپه‌رشتیی وه‌زاره‌تی ت�ه‌ن��دروس��ت��ی جێبه‌جێ ده‌ك��رێ��ت، ب���ه‌اڵم ده‌زگ����ای پ �هی��وه‌ن��دی��دار كه وه‌زاره‌تی ته‌ندروستییه به هاوكاریی داموده‌زگاكانی دیكه‌ی وه‌زاره‌ت��ی
ن��اوخ��ۆ ،كه‌مته‌رخه‌می ده‌ك���ه‌ن له جێبه‌جێكردنیدا». وه‌زی��ری پێشووی ژینگه باسی ل �ه‌وه‌ش كرد كه یاسای ناوبراو باس ل��ه‌وه ده‌ك���ات ك �ه هێنانی جگه‌ره كه‌مبكرێته‌وه و باج له‌سه‌ر هێنانی جگه‌ره زی��اد بكرێت و له شوێنی گشتی نه‌كێرشێت ،ب���ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌ڵێت «حكومه‌ت وه‌ك چۆن بێده‌سه‌اڵته له جێبه‌جێكردنی یاساكانی دی��ك �ه‌دا ،ل �هم یاسایه‌ش به هه‌مان
شێوه‌یه ،به‌تایبه‌ت الیه‌نی په‌یوه‌ندیدار كه وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندرووستییه ،چونكه له‌سه‌ر داوای وه‌زارت��ی ته‌ندروستی ده‌رچ��ووه» .ناوبراو ئاماژەی به‌وه‌ش دا «به‌شێكی دیكه‌ی ئه‌ركی وه‌زاره‌تی ناوخۆیه ،به‌شێك له یاساكه هه‌ڵمه‌تی هۆشیاریی خه‌ڵكه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی جگه‌ره‌كیشان ،حكومه‌ت كه‌مته‌رخه‌مه له جێبه‌جێكردنی ئ �ه‌و یاسایه ،له كاتێكدایه رۆژان��ه نه‌خۆشییه‌كانی تایبه‌ت به جگه‌ره له زیادبووندان».
نێوان ئاسایش و ئه‌واندا كۆتایی پێهات». ناوبراو ئاماژەی به‌وه‌ش دا «ئه‌و شێوازه ته‌قلیدییه‌ی هه‌بوو ل ه بوونی فه‌ق ێ ك ه به خواردنی گه‌ڕەك و ب ێ شه‌هاده ،نه‌ماوه، ئێستا ئه‌و حوجره‌ی ه ره‌سمیاتی نیی ه الی ئێمه ،بۆی ه ئێم ه ب ه داخراو داینانێین ،تا مۆڵه‌تی فه‌رمیی الی وه‌زیری ئه‌وقاف نه‌بێ، ئێم ه نایكه‌ینه‌وه». مامۆستا عه‌بدوڵاڵی ده‌روك��ۆت��ری، ئه‌ندامی لقی رانیه‌ی یه‌كێتیی زانایان،
سه‌ر هڕای نیگ هرانیی خۆی له‌مه‌ڕ ئه‌و پرسه، ب�ه‌اڵم به‌هۆی ئ �ه‌وه‌ی ناوبراو ئاگاداری ورده‌كاریی رووداوه‌ك ه نییه ،ئاماده‌ی هیچ جۆر ه لیدوانێك نه‌بوو .ل ه الیه‌كی دیكه‌وه كامیل حاجی عه‌لی ،وه‌زیری ئه‌وقاف ،وتی «ئێم ه تا ئێستا ب ه ڕەسمی ئه‌و كاره‌مان نه‌بیستووه ،ئه‌گه‌ر شتێكی ل�ه‌و جۆره هه‌ی ه با سه‌ردامنان بكه‌ن ،ئێم ه چاره‌سه‌ری گرفته‌ك ه ده‌كه‌ین ،به‌اڵم ئیستا هیچ ئاگادار نیم».
«ئه‌و قسانه له قسه‌ی خۆفرۆشێك ده‌چن»
خۆپیشانده‌رانی سامهڕڕا له (بەیان) وه‌اڵمی سه‌الم زه‌وبه‌عی دەدەنەوە ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د .گه‌رمیان
دواب���ه‌دوای ده‌ركه‌وتنی سه‌الم زه‌وبه‌عی له شاشه‌ی كه‌ناڵی (العراقیة) و ئاڕاسته‌كردنی چه‌ند وته‌یه‌كی دژ به خۆپیشانده‌رانی ناوچه‌كانی ره‌مادی و فه‌للوجه و سامهڕڕا كه ماوه‌ی دوومانگه له مانگرتنێكی به‌رده‌وامدان له پێناو جێبه‌جێكردنی چه‌ندین داواكاریی. س �ه‌الم زه‌وب �ه‌ع��ی ،پ��اش ئ�ه‌وه‌ی له چه‌ند سه‌ردانێكیدا بۆ ئه‌و شارانه راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ هیچ نوێنه‌رێكی خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ك��ۆن �ه‌ب��ووی �ه‌وه، ب��ه‌وه‌ی ك�ه‌س ئاماده نه‌بوو له‌گه‌ڵ زه‌وبه‌عی دابنیشێت ،ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی خۆپیشانده‌ران دۆخێكی هه‌ڵچوونی گه‌وره‌ی بۆ سه‌الم زه‌وبه‌عی دروست ك���رد ،ب��ۆی �ه ل��ه ك �ه‌ن��اڵ��ی ش��اش�هی (العراقیة) چه‌ند وته‌یه‌كی دژ به خۆپیشانده‌ران وت و به ساده‌یی باسی له داواكارییه‌كانی خۆپیشانده‌ران كرد به‌وه‌ی «ل ه ماوه‌ی قاوه‌خواردنه‌وه‌یه‌كدا چاره‌سه‌ر ده‌كرێت ،كه‌چی خه‌ڵكی شه‌قامه‌كانیان داخستووه» ،هه‌روه‌ها وتی «داواكاریی خه‌ڵكی سامهڕڕا ته‌نها بریتین له چوار داواكاری و زۆربه‌یان بریتین له دام��ه‌زران��دن و كێشه‌ی زانكۆی سه‌اڵحه‌ددین ،ئه‌و كێشانه‌ش ب�ه فیتی حزبێكی سیاسی به‌ڕێوه ده‌چێت». (به‌یان) بۆ زانینی هه‌ڵوێستی خه‌ڵكی سامهڕڕا په‌یوه‌ندی به چه‌ند
كه‌سێكی خه‌ڵكی سامه‌ڕڕاوە كرد و ل ه وه‌اڵمی ئه‌و وتانه‌ی سه‌الم زه‌وبه‌عی وتیان «ماوه‌یه‌كه س �ه‌الم زه‌وبه‌عی خۆی وه‌ك ده‌مڕاستی خه‌ڵكی سوننه داده‌نێت ،كه‌چی هیچ هه‌ڵوێستێكی ڕوون و ئاشكرای نییه له‌م بارودۆخه‌ی ئێستای ع��ێ��راق ،ئێمه كێشه‌مان ته‌نها چ��وار خاڵ نییه و بریتی نییه له دام�ه‌زران��دن ،گه‌وره‌ترین كێشه‌ی ئێمه له سام هڕ‌ڕا ئه‌وه‌یه شیعه‌كان ده‌یانه‌وێت ده‌ست به‌سه‌ر سامه ڕڕادا بگرن و بیكه‌نه ناوچه‌یه‌كی شیعه‌نشین، بۆیه هه‌میشه به‌نیازن زۆربه‌ی شوێن و ناوچه‌كانی ده‌وروبه‌ری مه‌رقه‌دی دوو ئیاممه عه‌سكه‌رییانه فراوان بكه‌ن و به ته‌ماحی پاره ل ه خاوه‌نه‌كانیان بیكڕن». ئ��ه‌و كه‌سان ه ك �ه ب��ۆ (ب �هی��ان) قسه‌یان ده‌ك���رد ئ��ام��اده‌ن�ه‌ب��وون به هیچ شێوه‌یه‌ك ن��اوی خۆیان ئاشكرا بكه‌ن به هۆی چاودێرییكردنی ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی شیع ه مه‌زهه‌به‌كان له سامهڕڕا و ده‌ورووبه‌ری.
5 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
سه‌میر سه‌لیم ،ئەندامى پەرلەماىن کوردستان:
جیاوازیی ئاماره‌كان ئاماژه‌یه‌كی مهترسیداره بۆ هه‌ڵبژاردن سه‌میر سه‌لیم ،ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان و ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی یه‌كگرووی ئیسالمیی كوردستان ،له‌م گفتوگۆیه‌ی (به‌یان)دا تیشك ده‌خات ه سه‌ر هه‌وڵه‌كانی دهسهاڵت بۆ به‌كارهێنانی سامانی گشتی ل ه به‌رژه‌وه‌ندی ی حزبه‌كانیان، هاوكات باس ل ه زیادبوون و كه‌مبوونی ده‌نگه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت له هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوو و چه‌ند پرسێكی دیك ه ده‌كات. گفتوگۆ :محه‌مه‌د جه‌مال
ب���هی���ان :ل��ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان��ی راب��ردوودا به‌هۆی بوونی ئۆپۆزسیۆن و زه‌قبوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵییه‌كانی یه‌كێتی و پارتی له ده‌سه‌اڵتدا ،ئه‌و دوو حزبه ده‌نگی زۆریان له‌ده‌ست دا ،چاودێرانیش پێیان وای��ه ده‌س���ه‌اڵت ئاماده‌كاریی چڕوپڕ بۆ گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و ده‌نگانه و ده‌ربازبوون له شكستێكی تر ده‌كات. ئێوه له‌مباره‌یه‌وه ده‌ڵێن چی؟ سه‌میر سه‌لیم :به‌وپێیه‌ی ئێستا چوار ساڵه و بیست ساڵی راب��ردووش پارتی و یه‌كێتی فه‌رمانڕەوای ئه‌م واڵته ب���وون ،ل �هم چه‌ند س��اڵ�هی كۆتاییش ك�ه پ��رۆس �هی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌كه‌وێته س��ه‌ر پێی خ���ۆی ،ئه‌مانه چوونه‌ته مه‌حه‌كه‌وه و تاقیكراونه‌ته‌وه ،پرۆسه‌ی سیاسی و خزمه‌تگوزاری و ئیدارییان تاقیــكراوه‌ته‌وه له‌به‌رده‌م جه‌ماوه‌ری كوردستاندا ،ئ�هم واقیعه‌ی ئێستاش ك�ه ئ�ه‌گ�ه‌ر ن��اڕەزای�ه‌ت��ی��ی هاوواڵتیان بكه‌ینه ئاماژەیه‌ك بۆ ڕاده‌ی سه‌ركه‌وتن و س�ه‌رن�ه‌ك�ه‌وت��ن��ی ئ��هم دوو پ��ارت�ه، ده‌رده‌كه‌وێت ناڕەزایه‌تییه‌كی زۆر هه‌یه، هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر چۆنیه‌تی به‌گه‌ڕخستنی كه‌رته‌كانی كۆمه‌ڵگه بكه‌ینه ئاماژەیه‌ك، ده‌بینین له خ�هی��اره‌وه بیگره تا هه‌ر ئامێرێكی گهوره له كه‌رتی پیشه‌سازی و كشتوكاڵ ،له ده‌ره‌وه دێت ،ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه كه ئ�هم دوو پارته ل�ه ڕێ��گ�هی حكومه‌ته‌وه شكستێكی گ��ه‌وره‌ی��ان پێوه دی���اره ،بۆیه ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ن ئ��ه‌و س���ه‌روه‌ت و سامانه‌ی له‌به‌رده‌ستیاندایه ،به‌كاری بهێنن بۆ قه‌ناعه‌تپێهێنانی جه‌ماوه‌ر ،هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك رێوشوێنی سیاسیی تریش ده‌گرنه به‌ر بۆ قه‌ناعه‌تپێهێنانی جه‌ماوه‌ر كه بڵێن شكستیان نه‌هێناوه و پینه و په‌ڕۆی ئه‌و شكسته‌یان بكه‌ن كه تووشیان بووه له سااڵنی ڕابردوودا ،به دڵنیاییه‌وه پارته‌كانی ده‌س��ه‌اڵت له چوارچێوه‌ی هه‌ڵبژاردندا كاره‌كانی خۆیان ئه‌نجام ده‌ده‌ن و ڕاگ�هی��ان��دن�ه‌ك��ان��ی��ش��ی��ان خستووه‌ته گه‌ڕ ،ده‌یانه‌وێت هه‌موو ئه‌و خزمه‌تگوزارییانه‌ی به پاره‌ی میلله‌ت خۆی و له ڕێگه‌ی سه‌روه‌ت و سامانی حكومه‌ته‌وه پێشكه‌ش به هاوواڵتیانی ده‌ك����ه‌ن ،بیكه‌نه ده‌س��ت��ك �ه‌وێ��ك و چه‌پكه‌گوڵی ده‌ستی پارته‌كانیان ،وه‌كو ئاماده‌كارییه‌ك بۆ هه‌ڵبژاردن.
ب �هی��ان :ب �ه پێی زانیارییه‌كانی ئێوه ،دیارترینی ئه‌و ب��وار و چاالكییه حكومییانه كامانه‌ن كه یه‌كێتی و پارتی بۆ به‌رژەوه‌ندیی خۆیان به‌كاریان ده‌هێنن؟ سه‌میر سه‌لیم :كۆمه‌ڵێك شنت، ه��ه‌ر ل �ه ده‌رم���اڵ���هی م��ووچ �ه‌خ��ۆر و فه‌رمانبه‌رانه‌وه تا خانه‌نشینكردن و ئه‌و مینحانه‌ی ده‌درێ��ت به كه‌مئه‌ندامان و زیندانییانی سیاسی و كه‌سوكاری شه‌هیدان و م��ووچ�هی فه‌رمانبه‌ران ه��هم��ووی��ه‌وه ،ت��ا ده‌گ���ات ب �ه پ��ڕۆژە خزمه‌تگوزارییه‌كان ،له قیرتاوكردنی جاده‌كانه‌وه تا دروستكردنی قوتابخانه و نه‌خۆشخانه و باڵه‌خانه‌كان ،ئه‌وه‌ش له كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنی ده‌سه‌اڵته‌وه ده‌یبینین ب �ه‌ك��ارده‌ه��ێ�نرێ��ت ،دی��اره ده‌یانه‌وێت هه‌موو تواناكانی حكومه‌ت له نه‌وته‌وه بیگره تا باج و خ �ه‌راج و مووچه و وه‌به‌رهێنان ،به‌كار بێنن بۆ نۆژەنكردنه‌وه‌ی ئه‌و متامنه‌یه‌ی له نێوان پارته فه‌رمانڕەواكان و جه‌ماوه‌ردا هه‌یه. به‌یان :ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه مافی خۆیان نییه وه‌ك هه‌ر حزبێكی تر خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردن ئاماده بكه‌ن؟ سه‌میر سه‌لیم :شتێكی رسوشتییه، ئ�هم��ان تاقیكراونه‌ته‌وه و ج�هم��اوه‌ر ده‌زانێت چه‌ندنیان كردووه و چه‌ندیان پێیه ،چه‌ندێك له گه‌نده‌ڵی تێوه‌گالون، چه‌ندێك ناشه‌فافیه‌ت له به‌ڕێوه‌بردنی ده‌سه‌اڵتدا بووه ،چه‌ندێك موماره‌سه‌ی نادیموكراسی ك��راوه ،چه‌ندێك مافی مرۆڤ پێشێل كراوه ،هه‌موویان له‌وانه به‌رپرسن ،مافی خۆیانه چۆن ده‌توانن پینه‌ی بكه‌ن ،چونكه ئه‌مانه له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌دان و جه‌ماوه‌ر هه‌مووی ده‌یبینێت ،به‌اڵم مافی ئه‌وه‌یان نییه پاره‌ی ده‌وڵ �ه‌ت به‌كاربێنن ،بۆ دروستكردنی متامنه‌ی خۆیان ،ده‌توانن بڵێن ئێمه به‌م پاره‌یه‌ی خۆتان ئه‌وه‌مان كردووه ،به‌اڵم بیه‌وێت پاره به‌كاربێنێت بۆ گوێرایه‌ڵی و گ�ه‌ردن كڕین و وی��ژدان كڕین ،ئه‌وه یه‌كێكه لهو سیاسه‌ته چه‌وتانه‌ی په‌یڕەو ده‌كرێت. ب�هی��ان :پێتان وای �ه ئ �ه‌و كارانه‌ی ده‌س������ه‌اڵت ،ده‌ن���گ���ی ج���هم���اوه‌ری ئۆپۆزیسیۆن كه‌مبكاته‌وه و جه‌ماوه‌ری ده‌سه‌اڵتیش زیاد بكات؟ سه‌میر سه‌لیم :ئه‌وه به‌جێ بێڵین بۆ جه‌ماوه‌ر باشه ،كه ئایا هۆشیاریی
كۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسیی میلله‌تی كورد نه‌گه‌یشبێته ئ �ه‌و ئاسته‌ی بتوانێت به‌راورد بكات و ئه‌و حاڵه‌تانه دروست بكات .له ده‌وڵه‌تاندا ئه‌و هێزه‌ی پاره‌ی ده‌وڵ �ه‌ت به‌كارده‌هێنێت بۆ ریكالمی سیاسی كه له حكومه‌تدایه ،دادگایی ده‌كرێت ،واش ده‌زان��م كه جه‌ماوه‌ری كوردستان ئه‌وه‌نده هۆشیار و كراوه‌ن، له‌وه تێده‌گه‌ن ئه‌مه چۆنه ،به‌اڵم دووباره ده‌یڵێم ده‌س�ه‌اڵت ده‌توانێت هه‌ندێك شت بكات .جه‌ماوه‌ریش لێی نه‌گات به ئاسانی. به‌یان :تا چه‌ند ئه‌و كاره‌ی دهسهاڵت ڕێگه‌پێدراوه و ئۆپۆزسیۆن ده‌توانێت داوای یاسایی له‌سه‌ر تۆمار بكات؟ س �هم��ی��ر س �ه‌ل��ی��م :ئ��ه‌گ��ه‌ر ه �ه‌ر ب �ه‌ڵ��گ �هی �ه‌ك�مان ده‌س��ت��ب��ك �ه‌وێ��ت له به‌كارهێنانی دهسهاڵت بۆ ریكالمكردن و به‌ده‌سهێنانی ده‌نگ ،ئیجرائاتی یاسایی ده‌گرینه به‌ر. به‌یان :ماوه‌ی یاسایی ئه‌م حكومه‌ته شه‌ش مانگی م��اوه ،پێتوایه دهسهاڵت ده‌توانێت له‌م م��اوه‌ی�ه‌دا ئه‌و به‌ڵێنی چاكسازییانه‌ی داوی�ه‌ت��ی ،جێبه‌جێیان ب��ك��ات؟ ی��اخ��ود ئ����ه‌وه‌ش ده‌چ��ێ��ت�ه چوارچێوه‌ی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه؟ س�هم��ی��ر س �ه‌ل��ی��م :ت��ا ئێستا له چوارچێوه‌ی دروشم تێنه‌په‌ڕیوه ،ئه‌گه‌ر بتوانن زه‌مینه‌ی چاكسازی ئاماده بكه‌ن، ئ �ه‌وه ئیشێكی گ��ه‌وره ده‌ك���ه‌ن ،به‌اڵم واده‌زانم به شه‌ش مانگ ئه‌وه ناكرێت، چونكه ده‌سه‌اڵتێك نه‌یتوانیبێت له ماوه‌ی چوار ساڵدا زه‌مینه‌ی چاكسازی و ڕووب��ه‌ڕووب��وون��ه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی و په‌یڕەوكردنی بنه‌ماكانی مافی مرۆڤ و پره‌نسیپه‌كانی دیموكراسی په‌یڕەو بكات، وانازنم به شه‌ش مانگ فریا بكه‌وێت. بەیان :گومانی ئه‌وه ده‌كرێت كه ده‌س��ه‌اڵت ،به تایبه‌ت پارتی ،له ڕێی ئاماری جیاوازه‌وه یاری به هه‌ڵبژاردنه‌كان بكات ،تا چه‌ند ئاگاداری ئه‌وه‌ن؟ سه‌میر سه‌لیم :ئ�ه‌وه‌ی من وه‌كو منوونه له‌به‌رده‌ستمدایه ،ئه‌گه‌ر بودجه‌ی 2013بكه‌یته منوونه له‌گه‌ڵ ئه‌و ئاماره فه‌رمییانه‌ی كه هه‌یه ،له بودجه‌ی 2013كه له به‌غداوه هاتووه ،ژماره‌ی دانیشتوانی سلێامنی ی�ه‌ك ملیۆن و شه‌شسه‌د هه‌زاره ،به‌اڵم له ئاماردا له دوو ملیۆن زیاتره ،له دهۆك به‌پێی بودجه‌ی
2013ملیۆنێك و 44ه��هزار كه‌سه، به‌اڵم له ئاماردا ملیۆنێك و 300هه‌زار زیاتره ،هه‌ولێریش هه‌روه‌ها ،كه به‌راورد له نێوان ئه‌م ئامارانه‌دا ده‌كه‌یت ،كه ده‌زگاكانی ئاماری هه‌رێمی كوردستان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌و ژم��اره‌ی��هی حكومه‌تی هه‌رێم بۆ بودجه‌ی 2013داویه‌تی به به‌غدا ،جیاوازییه‌كی زۆر ده‌بینی ،ئه‌و جیاوازییه‌ش ئاماژەیه‌كی مهترسیداره ب��ۆ ئاماده‌كارییه ن��ادروس��ت�ه‌ك��ان بۆ هه‌ڵبژاردن. به‌یان :وه‌ك الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن چیتان كردووه بۆ ڕێگریی له یاریكردن به ئاماره‌كان بۆ سوودی هه‌ڵبژاردنه‌كان؟ س �هم��ی��ر س �ه‌ل��ی��م :ئێمه ج��ارێ چاودێری ده‌كه‌ین ،بزانین كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان دوایه‌مین ئامار چی پیشان ده‌دات و جێگیر ده‌كات ،دوای ئه‌وه هه‌ڵوێستی خۆمان له ڕووی یاسایی و سیاسییه‌وه دیاری ده‌كه‌ین. به‌یان :تا ئێستا كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان دیاری نە‌كراوه ،پێتوایه هه‌ڵبژاردن له
كاتی خۆیدا ئه‌نجامده‌درێت؟ س �هم��ی��ر س �ه‌ل��ی��م :ب �ه‌پ��ێ��ی ئ �ه‌و ئ��ام��اده‌ك��اری��ی �ه بێت ك �ه كۆمسیۆن بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌ك��ات و له‌گه‌ڵ ئێمه قسه‌ی ك��ردووه ،ده‌بێت كاته‌كه‌ی له شه‌ش مانگ زیاتر بێت ،ئه‌وكات ده‌توانن بڕیار ب��ده‌ن ،ئه‌گه‌ر ئێستاش بیكه‌ن، به شه‌ش مانگی دیكه بۆیان ناكرێت، چونكه په‌رله‌مان له پشوودایه و له‌به‌ر بودجه ده‌وام ده‌كات ،دواتر له مانگی ش �ه‌ش و ح �ه‌وت له پ��ش��وودا ده‌بێت، واده‌زانم كات ئه‌وه‌نده به ده‌سته‌وه نییه، به‌اڵم ئێمه دوو سێ مانگ له‌مه‌وپێش وه‌ك ئۆپۆزسیۆن داوامان له حكومه‌ت و سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم كردووه كه ده‌بێت هه‌ڵبژاردن له كاتی خۆیدا ئه‌نجامبدرێت، بۆ ئه‌وه‌ی ڕێڕەوی دیموكراسی بكه‌وێته سه‌ر سكه‌ی خۆی ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی ده‌یبینین له ڕێ��ڕەوه كردارییه‌كان بۆ پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ،ئه‌وه‌ی پێوه دیار نییه كه له كاتی خۆیدا بكرێت. به‌یان :وه‌ك ده‌زان��ن له بودجه‌دا
ده‌سه‌اڵتێك ب ه چوار ساڵ زه‌مینه‌ی چاكسازیی دروست نه‌كردبێت ،ب ه شه‌ش مانگ فریا ناكه‌وێت دهسهاڵت ده‌توانێت هه‌ندێك شت بكات جه‌ماوه‌ریش به ئاسانی لێی نه‌گات یه‌كێتی و پارتی مافی ئه‌وه‌یان نییه پاره‌ی ده‌وڵه‌ت به‌كاربێنن ،بۆ دروستكردنی متمانه پارتی و یه‌كێتی له ڕێی حكومه‌ته‌وه شكستێكی گه‌وره‌یان پێوه دیاره ئه‌گه‌ر كورسییه‌كانمان بگه‌یه‌نینه ،50 ده‌توانین شه‌ریكی بڕیاری سیاسی بین
پاره‌یه‌کى تایبه‌ت ته‌رخان نه‌كراوه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان ،ئایا ئه‌وه ئاماژە نییه ب��ۆئ �ه‌وه‌ی ئ�ه‌گ�ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت بزانێت هه‌ڵبژاردن له سوودیدا نییه ،پرۆسه‌كه په‌ك بخات؟ سه‌میر س�ه‌ل��ی��م :ل �ه نه‌فه‌قاتی حاكیمه ،مادده‌یه‌ك هه‌یه تایبه‌ت به هه‌ڵبژاردنه‌كان و پاره‌ی بۆ ته‌رخان كراوه، ئه‌گه‌ر بڕیاریش بده‌ن ،ده‌توانن پاره‌ی دیكه‌ی بۆ ته‌رخان بكه‌ن ،له نه‌فه‌قاتی وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی كه پاره‌یه‌كی زۆره، بێجگه له‌وه‌ی كۆمه‌ڵێك پاره‌ی فرۆشی نه‌وت دیار نییه ،به‌اڵم الی حكومه‌ت خۆی دی��اره ،ده‌توانێت له‌وه پاره‌ی بۆ ته‌رخان بكات ،ئه‌گه‌ر ئیراده هه‌بێت بۆ ئه‌نجامدانی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن. به‌یان :دهسهاڵت هه‌میشه هه‌وڵی الوازكردن و په‌رته‌وازه‌كردنی ئۆپۆزسیۆن ده‌دات ،پێتان وای��ه ئ �ه‌و ه�ه‌واڵن�هی سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت؟ س �هم��ی��ر س �ه‌ل��ی��م :الی �ه‌ن �ه‌ك��ان��ی ئۆپۆزسیۆن له‌وه هۆشیارتر و ئاگادارتر و ئاماده‌كارترن ،ئه‌و جۆره خوێندنه‌وه و هه‌واڵنه بتوانن په‌رته‌وازه‌ی بكه‌ن. به‌یان :هه‌ڵوێستی ئۆپۆزسیۆن چۆن بێت ،بۆ ئ��ه‌وه‌ی ده‌نگی ج�هم��اوه‌ری هه‌بێت و ئه‌و ده‌نگه‌ی هه‌یبووه ،نه‌ك كه‌می نه‌كات ،به‌ڵكو زیادی بكات؟ سه‌میر سه‌لیم :ده‌بێت بتوانێت ئ �ه‌و هه‌نگاو و ئاماده‌كارییانه‌ی له چ��وار ساڵی راب����ردوودا هه‌یبووه ،له گۆڕانی كۆمه‌اڵیه‌تی و دروستكردنی هۆشیارییه‌كی ن��وێ و شه‌فافیه‌تی له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ر و گرێدانی جه‌ماوه‌ر و په‌رله‌مان و دروستكردنی ئیراده‌ی چاكسازی ،هه‌موو ئه‌وانه و دانه‌بڕانی له‌گه‌ڵ ج �هم��اوه‌ر ،ه��اوك��ات خواست و داواكانی جه‌ماوه‌ر بكاته كارنامه‌ی خۆی ،ده‌توانێت سه‌ركه‌وتوو بێت ،وه‌ك چۆن توانی له 17ی شوباتدا ،شه‌قام بجوڵێنێت ،ده‌توانێت له ئایینده‌ش له‌سه‌ر سندوقه‌كانی ده‌نگدان به هه‌مان شێوه كۆده‌نگییه‌كی جه‌ماوه‌ری مسۆگه‌ر بكات. ه���ی���وادارم وه‌ك ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن توانیبێتامن له چ��وار ساڵی راب��ردوودا ئاماده‌كاری و كارئاسانییه‌ك بۆ قۆناغی سیاسیی ئاینده بكه‌ین ،تا بتوانین له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ردا پێكه‌وه نه‌خشه‌یه‌كی سیاسیی دروست پێكبهێنین بۆ ئه‌وه‌ی ئاینده‌ی گه‌له‌كه‌مان رۆشنرت بێت. به‌یان :كه‌واته ئۆپۆزسیۆن له هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه جێ بە یه‌كێتی و پارتی لێژ بكات؟ سه‌میر سه‌لیم :به دڵنیاییه‌وه ئێمه له به‌رنامه‌ماندا هه‌یه ،ئه‌گه‌ر بێتو بتوانین كورسییه‌كامنان له 35ە‌وه بگه‌یه‌نینه 50 كورسی ،كه پێموایه قورس و دووریش نییه ،كورسییه‌كانی ده‌سه‌اڵتیش له 59كورسییه‌وه بێنینه 50كورسی یان كه‌مرت ،نزیك ببینه‌وه له یه‌ك ،ئه‌وكاته ده‌توانین له نه‌خشه‌ی سیاسیی ئایینده‌دا شه‌ریكی بڕیاری سیاسیی بین ،شه‌ریكی راسته‌قینه‌ی پێكه‌وه‌نان و ئیداره‌كردنی كۆمه‌ڵگه و حوكمڕانی بین له هه‌رێمی كوردستاندا. به‌یان :واته ناتانه‌وێت جێیان پێ لێژ بكه‌ن و ده‌تانه‌وێت شه‌راكه‌تی نیشتیامنی هه‌بێت؟ سه‌میر سه‌لیم :ئه‌وه ده‌كه‌وێته سه‌ر ئه‌و ره‌قه‌مه‌ی ئێمه ده‌یهێنین ،ئه‌گه‌ر بگه‌ینه 50كورسی ،پارتی و یه‌كێتیش له 50دا بووه‌سنت ،ئه‌وكاته شه‌راكه‌تی نیشتیامنی دروست ده‌بێت.
4 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
د .عومه‌ر عه‌بدوستار مه‌حمود*
راپه‌ڕینی سوننه‌و رێگه‌چاره‌ی چاكسازیی ل ه پاش داگیركردنی عێراق ل ه الیه‌ن ئه‌مریكا و ئێرانه‌و ه ل ه ساڵی 2003دا ،كه هه‌ندێك ب ه درۆ و بوختان ناوی به‌هاری عێراقیی لێده‌نێن ،ئه‌و داگیرك هرانه هه‌وڵیان بۆ ئه‌وه‌بوو گه‌لی عێراق و شوناس و ئاینده‌ی ل ه چاو به‌رن ،به‌اڵم وا ئێستا به‌هاری راسته‌قینه‌ی عێراق ب ه مه‌به‌ستی راستكردنه‌وه‌ی سته‌می داگیركردن و هاوكێش ه شوومه‌كه‌ی، ده‌ستی پێكردووه. ئایا ئه‌مڕۆ به‌هاری عێراقی بێئه‌وه‌ی گۆڕانی ریشه‌یی ئه‌نجام بدات، ده‌توانێت شوێن هواره‌كانی داگیركردن راست بكاته‌و ه و چاكسازی بكات ه ئامرازی گۆڕانكاریكردن؟ ئێم ه پێشرت ومتان كه گۆڕانكاری پێویستی ب ه سووربوون و به‌رد هوامیی راپه‌ڕینه‌ك ه هه‌یه ،تاوه‌كو له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع گۆڕانكاری له هاوكێشه‌ی هێزدا رووده‌دات و ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ش دان ده‌نێن به‌وه‌ی ناتوانرێت ئه‌م راپه‌ڕین ه ته‌جاوه‌ز بكرێت ،تا ئه‌مه‌ش رووده‌دات ،ده‌بێت یه‌ك له رێگه‌چاره‌كانی راپه‌ڕینی سونن ه ئه‌وه‌بێت ك ه ئایا توانای چاكسازیكردنی ئه‌م رژێمه هه‌یه؟ چۆن و ب ه چی ئه‌و چاكسازییه ده‌كرێت؟ هه‌روه‌ها ئه‌و چاكسازییه چیی ه و چۆن به‌دی دێت؟ یه‌كه‌م شت چاكسازی به‌و ه ده‌بێت ك ه ق هزا سه‌ربه‌خۆ و به‌ده‌سه‌اڵت بكرێت، بۆئه‌وه‌ی ل ه توانایدا هه‌بێت ناكۆكیی نێوان الیه‌نه‌كان یه‌كال بكاته‌وه ،له‌م واڵته‌دا ماوه‌یه‌كی زۆر ه خۆری ق هزای سه‌ربه‌خۆ ئاوا بووه ،هه‌روه‌ك هیچ ق هزایه‌كی سه‌ربه‌خۆش بوونی نابێت، ئه‌گه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌كانی عێراق نه‌گه‌نه ئه‌و بڕوایه‌ی ك ه كه‌س ل ه كه‌س به‌هێزتر نیی ه و ئه‌و ناكۆكییانه‌ی نێوانیشیانن ك ه كاره‌سات و نه‌هامه‌تی ب ه سه‌ردا هێناون ،هه‌روه‌ها ك ه ناتوانن ژیانێكی خۆشیش دابین بكه‌ن ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئاشت هواییه‌كی نیشتامنی رێكنه‌كه‌ون، ك ه كۆتایی ب ه سته‌م بهێنێت و متامن ه له نێوان الیه‌نه‌كاندا دروست بكاته‌و ه و به عادیالن ه حوكمڕانی بكرێت .به‌اڵم ئه‌مه چۆن ده‌كرێت؟ ئه‌م ه ته‌نها و ته‌نها به‌و ه ده‌كرێت ئه‌و الیه‌نه‌ی ك ه ل ه عێراق ب ه پشتیوانیی ئێران زاڵكراوه ،بگات ه ئه‌و بڕوایه‌ی هاوكێشه‌ی هێز نه‌ك ل ه ناوچه‌كه ،به‌ڵكو ل ه عێراقیشدا گۆڕاوه ،پێموای ه خه‌ریكه ده‌شگه‌ن ه ئه‌و بڕوای ه و ب ه دوای ئه‌وه‌دا ده‌گه‌ڕێن ك ه چۆن ب ه كه‌مرتین زه‌ره‌ره‌وه لێی ده‌ربچن ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئ هوان هه‌ر خۆبه‌لزانی و بێباكی ده‌نوێنن .تا ئه‌وكاته‌ی دێن و ل ه ده‌رگای راپه‌ڕیوه‌كان ده‌ده‌ن و داوای دانیشتنیان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن ،پێویست ه ئه‌و راپه‌ڕین ه به‌تینرت بێت و ب ه هێزی میللی و كۆمه‌ڵگه، بوون و مه‌رجه‌كانی خۆی بۆ چاكسازی بسه‌پێنێت ،وه‌گه‌رنا هه‌رگیز چاكسازی و ئاشت هوایی رووناده‌ن ئه‌گه‌ر الیه‌نی زاڵی عێراق گومانی وابێت ك ه هه‌رخۆی به‌هێزترینه. ك هواب ێ ئه‌ی راپه‌ڕیوه‌كان ،یه‌كه‌م شت هاوكێش ه و بوون و هێزی خۆتان له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع بسه‌پێنن. * ناوبراو پ هرله‌مانتاری پێشووی عێراق ه و س�ه‌رك��رده‌ی�ه‌ك��ی دی��اری سوننه‌كانه ،به‌ر ل ه هاشمی ،ل ه الیه‌ن مالیكییه‌و ه دۆس��ی �هی ق � هزای��ی بۆ كرایه‌وه ،به‌وهۆیه‌و ه ب�ه‌ره‌و توركیا ه���ه‌اڵت و ئێستا ل � ه ئه‌سته‌نبوڵ نیشته‌جێیه .ناوبراو ئه‌م زنجیر‌ه بابه‌ته تایبه‌ت بۆ (به‌یان) ده‌نووسێت.
ماوه‌ی چه‌ند هه‌فته‌یه‌که به‌شێکی زۆری شاره سوننەنشینه‌کان خۆپیشاندانی گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌رییان ل ه دژی حکومه‌تەکەی مالیکی ده‌ستپێکردوو ه و ئاڕاسته‌ی خۆپیشاندانه‌کان و دروشمه‌کان رۆژ ل ه دوای رۆژ گۆڕانیان به سه‌ردا دێت. چاودێرانی سیاسیش بارودۆخی عێراق ب ه مه‌ترسیدار وه‌سف ده‌که‌ن ،به‌شێکیان پێیان وایه له ئه‌گه‌ری به‌هه‌ندوه‌رنه‌گرتنی داواکاریی خۆپیشانده‌ران ،شه‌ڕی تائیفیی گهوره ل ه عێراقدا سه‌رهه‌ڵدەدات.
عێراق ل ه لێواری شه‌ڕێکی تائیفی نزیک ده‌بێته‌وه رێبوار ئه‌حمه‌د ده‌ستپێکردنی ناڕە‌زایه‌تییه‌کان س����ه‌ره‌ت����ای ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ی خۆپیشاندانه‌کان بۆ دوای تێکچوونی باری ته‌ندروستیی جه‌الل تاڵه‌بانیی سه‌رۆک کۆمار و قۆستنه‌وه‌ی بۆشایی ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆک له الیه‌ن نوری مالیکیی سه‌رۆک وه‌زیرانه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه ،که هه‌ر له‌گه‌ڵ غیابی سه‌رۆک کۆماردا گارده تایبه‌ته‌کانی مالیکی ب ه فه‌رمانێکی تایبه‌ت ته‌واوی پاسه‌وانه‌کانی رافیع عیساویی وه‌زیری داراییان به تۆمه‌تی تێوه‌گالن له کرده‌وه تیرۆرستییه‌کان ،ده‌ستگیر کرد. ئ���ه‌وه‌ش ن��اڕەزای��ی و ت��ووڕە‌ی��ی سوننه‌کانی عێراقی گه‌یانده لوتکه، به تایبه‌ت کە هێشتا دۆسیه‌ی تاریق هاشمیی جێگری س���ه‌رۆک کۆماری عێراق ،که به هه‌مان سیناریۆ له الیه‌ن نوری مالیکییه‌وه دوورخرایه‌وه ،ل ه بیری سوننه‌کان نه‌چووبووەوه. داواکاریی خۆپیشاند هران ل��ه س���ه‌ره‌ت���ای ده‌ستپێکردنی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان��دا ،ه��اوواڵت��ی��ان��ی
خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ر داوای دابینکردنی خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری��ی �ه س �ه‌ره‌ت��ای��ی �ه‌ک��ان و الب���ردن���ی م�����ادده‌ی 4ی ی��اس��ای ت��ی��رۆر و ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن�ه‌وه‌ی یاسای ریشه‌کێشکردنی به‌عسیان دەک��رد، ئەوان پێیانوای ه کە به سه‌دان که‌سیان له‌ژێر ئ�ه‌و یاسایانه‌دا به «بێتاوان» ده‌س��ت��گ��ی��رک�راون .ب���ه‌اڵم ل �ه ئێستادا داواکارییه‌کان بۆ رووخانی دهسهاڵت و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی چه‌کداریی ل ه دژی سوپا ،گۆڕدراون. خۆپیشاندانه‌کان شاره‌کانی دیکه‌ی عێراق ناگرنەوە پ��ه‌رل��هم��ان��ت��اران��ی ک����ورد له ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق پێیانوایه خۆپیشاندان و ناڕە‌زاییه‌کان ته‌نیا له پارێزگا سوننه‌نشینه‌کاندا ده‌مێننه‌وه و ته‌شه‌نه ناکه‌ن بۆ پارێزگاکانی تری عێراق ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌و جیاوازییه تائیفی و مه‌زهه‌بییه‌ی ک ه پارێزگاکانی داب��ه‌ش ک���ردووه .هه‌ڤاڵ کوێستانیی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق، ئاماژە ب�ه‌وه ده‌دات به هۆی ئه‌وه‌ی داواکارییه‌کان ته‌نیا له ناو پێکهاته‌ی
سوننه‌دان ،ئه‌سته‌مه خۆپیشاندانه‌کان پارێزگاکانی دیکه بگرنه‌وه ،هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ده‌کات مه‌ترسیی رووخانی حکومه‌تی ئێستا مه‌حاڵ بێت. هه‌ڤاڵ کوێستانی ئاماژەی بەوەش دا کە نه‌بوونی مه‌ترسیی گه‌وره‌بوونی خۆپیشاندانه‌کان الی سه‌رۆک وه‌زیران، وای ک��ردووه که زۆر گ��وێ بۆ داوای خۆپیشانده‌ران نه‌گیرێت و به توندوتیژی وه‌اڵمیان بدرێته‌وه. توندوتیژی و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی چه‌کداری رۆژی هه‌ینیی راب��ردوو هێزێکی سوپای عێراق به مه‌به‌ستی باڵوه‌پێکردنی خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران��ی ش���اری فه‌للوجه، ده‌ستیان به ته‌قه‌کردن کرد ،به هۆیه‌وه ژماره‌یه‌کی زۆر هاوواڵتیی مه‌ده‌نی ک���وژران و ب��ری��ن��دارب��وون ،ل� ه یه‌که‌م کاردانه‌وه‌شدا سه‌رۆک خێڵه سوننییه‌کان مۆڵه‌تی هه‌فته‌یه‌کیان بۆ حکومه‌ت دانا، تا هه‌موو ته‌قه‌که‌ره‌کان بداته دادگا، به پێچه‌وانه‌وه جیهاد له دژی سوپا راده‌گه‌یەنن .هه‌ر لهو چوارچێوه‌یه‌دا رۆژی دووشه‌ممه ژماره‌یه‌ک چه‌کدار
هه‌ڵیان کوتایه سه‌ر چه‌ند بنکه‌یه‌کی سوپا له ناو شاری فه‌للوجه و ژماره‌یه‌ک کوژراو و برینداری لێکه‌وته‌وه. شێخ فاتیح داراغ��ای��ی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ن��وێ��ن �هران ره‌وش �ه‌ک �ه زۆر ب�ه مه‌ترسیدار وه‌س��ف ده‌ک��ات و رای��ده‌گ��هی��ەن��ێ��ت ل���ه ئ��ه‌گ��ه‌ری وه‌اڵم��ن��ه‌دان��ه‌وه‌ی داواک��اری��ی�ه‌ک��ان��ی خۆپیشاند هران ،عێراق به‌ره‌و شه‌ڕێکی تائیفی و مه‌زهه‌بیی گ �ه‌وره هه‌نگاو ده‌ن��ێ��ت .ئ��ه‌و پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اره ک��ورده پێشیوایه له ئێستادا سه‌ره‌تاکانی ئه‌و ش�ه‌ڕە تائیفییه ده‌رک �ه‌وت��وون و چه‌ند رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌کیش له نێوان سوپا و چه‌کداره سوننه‌کاندا روویانداوه. کاردانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتداران ن��وری مالیکیی س �ه‌رۆک وه‌زی �ران ه��ۆش��داری��ی هه‌ڵگیرسانی ش��ه‌ڕی تائیفی ده‌دات و به‌شێکی داواکاریی خۆپیشانده‌رانیش ب�ه ره‌وا وه‌س��ف ده‌ک��ات ،هاوکات پێشیوایه ده‌ستێکی ده‌ره‌ک���ی ل �ه پشت هه‌ڵگیرساندنی خۆپیشاندانه‌کانه‌وه ه �هی �ه .ب �ه‌اڵم چاودێرانی سیاسی پێیانوایه مالیکی له
دكتۆر خزێر ئه‌لخوزاعی ،جێگری سه‌رۆك كۆماری عێراق:
هه‌وڵی البردنی نه‌یاره‌کانیه‌تی له‌سه‌ر رێ��گ��ا ،بۆشایی ده‌س��ه‌اڵت��ی س��ه‌رۆک کۆماریش بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ده‌قۆزێته‌وه، چونکه له سه‌فه‌ری پێشووی تاڵه‌بانی بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت به مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی چاره‌سه‌ری پزیشکی ،مالیکی قه‌یرانێکی گه‌وره‌ی له‌گه‌ڵ کوردستان دروستکرد و واڵتی لە لێواری شه‌ڕێکی گهوره نزیک کرده‌وه. له دوالێدوانیشیدا ،ئوسامه نۆجێفیی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ته‌ئکید ده‌ک��ات�ه‌وه که گۆڕانکاری له عێراقدا به‌ڕێوه‌یه و هیچ که‌س و الیه‌نێکیش ناتوانن بیوه‌ستێنن .ه�ه‌روه‌ه��ا ساڵح موتڵه‌گى جێگری س �ه‌رۆک وه‌زی��ران و سه‌رکرده‌یەکی دی��اری سوننه‌کانیش رایگه‌یاندووه له ئه‌گه‌ری به‌کارهێنانی توندوتیژی دژی خۆپیشاند هران ،ده‌ست له پۆسته‌که‌ی ده‌کێشێته‌وه. الی خۆشیەوە مه‌سعود بارزانیی س��ه‌رۆک��ی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان له به‌یاننامه‌یه‌کدا ته‌ئکیدی له‌سه‌ر داوای خۆپیشانده‌ران ک���رده‌وه و ئیدانه‌ی ته‌قه‌کردن له خۆپیشانده‌رانی کرد.
سونن ه زۆرترینی گیراوه تیرۆریسته‌كان پێكده‌هێنن ئا :وریا عه‌لی رۆژن��ام �هی (شه‌رقولئه‌وسه‌ت) ل ه ژماره‌ی رۆژی یه‌كشه‌ممه 2013/1/27دا گفتوگۆیه‌كی ل �ه‌گ �ه‌ڵ دك��ت��ۆر خزێر ئه‌لخوزاعی جێگری سه‌رۆك كۆماری عێراق، له‌سه‌ر لیستی شیعه‌كان ،ئه‌نجامداوه. ن��اوب��راو ل �ه وه‌اڵم���ی پرسیارێكدا س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌و ه��ۆك��اران �هی ل�ه پشت پشێوییه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی شه‌قامی عێراقی و خۆپیشاندانه‌كانی كورد و سوننه‌وه‌ن، وتی «ئ�ه‌و ب��ازه گ �ه‌وره و گۆڕانانه‌ی له عێراقدا رووی��ان��داوه له دوای رووخانی س �ه‌ددام حسێن ،هاوكێشه‌یه‌كی نوێیان دروست كردووه ،له رژێمێكی دیكتاتۆریی بێسنووره‌وه بۆ ئازادییه‌كی بێ كۆت و به‌ند ،مرۆڤی عێراقی ده‌یه‌وێت ته‌عبیر له خۆی بكات به هه‌ر رێگایه‌ك پێی باش بێت ،بێئه‌وه‌ی هیچ باجێكیش بدات، له‌به‌رئه‌وه ئێستا هه‌ندێكیان قسه بۆ رۆژنامه‌كان ده‌كه‌ن و له شه‌قامدا هوتاف ده‌كێشن ،هه‌ندێكیشیان فیشه‌ك به حكومه‌ته‌وه ده‌نێن ،هه‌مووشیان ته‌عبیر له ڕای خۆیان ده‌كه‌ن» .خوزاعی هه‌روه‌ها
ده‌ڵێت «ئێمه یه‌ك به‌ندكراوی سیاسیامن نییه ،وه‌ك له هه‌ندێك واڵتدا هه‌یه ،نه گیراوی بیروڕا و ن ه رۆژنامه‌نووس به گشتی ،ئ���ه‌وه‌ی الی ئێمه هه‌یه یان له‌به‌ر تاوانه ،یان تیرۆره ،له‌به‌رئه‌وه ئه‌و ئازادییانه هێز به مرۆڤ ده‌ده‌ن كه ڕای خۆی ده‌رببڕێت ..چی له مرۆڤێك چاوه‌ڕێ ده‌كه‌یت كه سی ساڵ گۆشه‌گیر بووه، ئێستا دونیا به روویدا كراوه‌ته‌وه و به‌بێ باجدان ڕای خۆی ده‌رده‌بڕێت .له‌وانه‌یه گرفت له‌وێدا هه‌بێ ،ئێمه‌ش جددین له‌سه‌ر چاره‌سه‌ركردنی» .ناوبراو هه‌ر له وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌دا ده‌ڵێت «هه‌ر خۆپیشاندانێكی ئاشتییانه جیاوازیی نییه هی كورد بێت ،یان سوننه ،یان شیعه، رووب�ه‌ڕووی نابینه‌وه ،به‌اڵم كاتێك هێڵی سوور ده‌به‌زێنن و چه‌ك هه‌ڵده‌گرن ،ئه‌وا حكومه‌ت مافی هه‌یه له وه‌اڵمدانه‌وه‌ی هه‌ركه‌سێك چه‌ك به روویدا هه‌ڵبگرێت». له وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره‌شدا سه‌باره‌ت به م��ادده‌ی چ��وار له یاسای تیرۆر ،كه عێراقییه‌كان ره‌خنه‌یان لێی هه‌یه و له خۆپیشاندانه‌كانی ئێستادا به (چواره‌كه‌ی سوننه) وه‌سفی ده‌كه‌ن ،چونكه گیراوه‌كان
به‌پێی ئه‌م یاسای ه زۆرب�هی��ان سوننه‌ن. جێگری س��ه‌رۆك كۆمار ده‌ڵێت «189 كه‌سی شیعه به له‌سێداره‌دان به هۆی م���ادده‌ی 4ی ت��ی��رۆره‌و ه ح��وك��م��دراون، ه��ه‌روه‌ك گیراوی ژن��ی شیعه‌ش هه‌یه، به‌اڵم دڵنیات ده‌كه‌مه‌وه كه سوننه زۆرترن، چونكه ئه‌وان زۆرترینی ئه‌وانه پێكده‌هێنن كه ده‌ستگیركراون و نارنجۆك و چه‌كی بێده‌نگیان پێبووه ،دانیشیان به‌وه‌دا ناوه». ش �ه‌رق��ول��ئ �ه‌وس �ه‌ت ل��ه خ��وزاع��ی ده‌پرسێت «رق و کینه‌ی نێوان شیعه و سونن ه له عێراق چۆن دروس��ت بوو؟» ناوبراویش له وه‌اڵم���دا ده‌ڵێت «هیچ رق و قینێك بوونی نییه ،به‌اڵم كه‌سانی توندڕە‌وی بێعه‌قڵ الی شیعه و هه‌روه‌ها له الی سوننه هه‌ن ،ملمالنێكه له نێوان بێعه‌قڵه‌كاندایه ..ئێمه به‌رپرس نین لهو كه‌سه بێعه‌قاڵنه» .سه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه كێ به‌رپرسه له دوژمنایه‌تیی نێوانیان؟ خوزاعی وتی «به هه‌ڵه تێگه‌یشنت ،هه‌ڵه‌ی سیاسی كراوه و كه‌سی بێعه‌قڵیش له الیه‌ن ه���ه‌ردووالوه ،له‌وانه‌یه هه‌ندێ ده‌ستی پیسیش هه‌بن كه ئه‌م دۆسیه‌ی ه ده‌جوڵێنن بۆ الوازكردنی ئوممه‌تی ئیسالمی».
ك��ۆت��ا پ��رس��ی��اری رۆژن��ام��ه‌ك��ه‌ش سه‌باره‌ت به باری ته‌ندروستیی تاڵه‌بانییه، ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ئایا ئ �ه‌و به‌پێی یاسا الده‌ب��رێ��ت؟ خزێر ئه‌لخوزاعی ده‌ڵێت «ب��اری ته‌ندروستیی ورده ورده به‌ره‌و چاكبوونه‌وه ده‌ڕوات ،به‌اڵم هێواشه ،ئه‌و قۆناغی مه‌ترسیی تێپه‌ڕاندووه و وه‌اڵمی چاره‌سه‌ره‌كان ده‌داته‌وه و ئه‌وه‌شی قسه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌ك��ات ،ب �ه‌اڵم چاره‌سه‌ره‌كانی پێویستیان ب �ه ك��ات ه��هی��ه ..عێراق كه‌سایه‌تییه‌كی له‌ده‌ست دا ك ه هاوسه‌نگ بوو ،ئێم ه په‌نامان بۆ ده‌برد كاتێك ناكۆك بووین .جێگای ڕێز و متامنه‌ی هه‌موو الیه‌ك بوو ..من له ماوه‌ی ته‌جروبه‌ی خۆم له‌گه‌ڵیدا هیچ شتێكم لێ نه‌بینیوه جگه له‌وه‌ی كه پیاوێكی رێزدار بووه و منوونه بووه بۆ مرۆڤێكی نیشتامنپه‌روه‌ر» .ناوبراو هه‌روه‌ها ده‌ڵێت «ئه‌وه وه‌فا نییه بۆی كه هه‌ستین به گۆڕینی ئه‌م پیاو ه كه خزمه‌تی عێراقی ك���ردووه ،ئ���ازاری ده‌ده‌ی���ن كه مبانه‌وێ الیببه‌ین ،چونكه كاره‌كه ده‌ڕوات، ده‌ستوور رێگا ده‌دات به جێگری سه‌رۆك كار به رێگه‌پێدراوه‌كانی سه‌رۆك بكات له وه‌ها كاتێكدا».
7 ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ومایه خۆڵه‌كه‌شی نه‌مابوو
ردێكی شوێنه‌واریی ده‌كێڵێت ته‌نیا س ێ فه‌رمانبه‌ری هه‌یه ،جگ ه له‌وه‌ش یاسا بۆ ئێم ه هه‌ر ئه‌وه‌ند ه سه‌روه‌ر ه كه دژی به‌رژەوه‌ندیی خۆیان نه‌بێت. به‌رپرسان به ئاشكرا ده‌ست به‌سه‌ر ناوچه شوێنه‌وارییه‌كاندا ده‌گرن ،كه‌سیش ده‌نگ ناكات خدر سه‌لیم ،به‌رپرسی شوێنه‌واری بتوێن، وتی «ئێم ه 3فه‌رمانبه‌رین ،به‌و هه‌موو ناوچ ه شوێنه‌وارییان ه ڕاناگه‌ین .زیاده‌ڕۆیی زۆر بۆ ناوچ ه شوێنه‌وارییه‌كان ده‌كرێت له ده‌ڤه‌ره‌كه ،هه‌ر ئه‌و شوێنه‌ش نییه ،ڕاسته ئێم ه تاكو ئیستا نوورساومان نه‌كردووه، به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئێم ه نوورساویش بكه‌ین ئایا مامۆستا عه‌لی ئاماده‌ی ه ده‌ست لهو شوێنه هه‌ڵگرێت؟ ب ه دڵنیاییه‌و ه نه‌خێر ،شوێنی لهو ه گرنگرت هه‌یه ،به‌اڵم كه‌س ده‌نگ ناكات ،ناوچ ه شوێنه‌وارییه‌كان به‌رپرسان ب ه ئاشكرا ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گرن ،عه‌لی حه‌مەد به‌گ ،قائیمقامی ڕانی ه بووه ،نازانێ ئه‌و ناوچه‌ی ه شوێنه‌واره؟ نوورساوی ئێمه‌ی
بۆچییه؟ منیشبم ئه‌و قسان ه ده‌كه‌م ،من ل ه ڕێگه‌ی ئێوه‌و ه ئاگاداریان ده‌كه‌م كه ئێم ه نوورساوی ڕەسمی ده‌كه‌ین ،به‌اڵم با ئه‌وان ته‌كلیف و ته‌كلیفكاری نه‌كه‌ن ،هه‌ر ڕێگه‌یه‌كی یاسایی بۆ بگریته‌به‌ر هه‌مووی ب ه به‌رتیل و به‌رتیلكاری ب ێ ده‌نگ ده‌كات و دواییش ب��ه‌رده‌وام ده‌ب �ێ ،ب ه كوردی ته‌جاوزرات بۆ ناوچ ه شوێنه‌وارییه‌كان زۆره ،حكومه‌ت ل ه بری پاراستنی شوێنه‌وار ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گرێت ،دوو جاری تر نوورساومان بۆ چوارقوڕن ه ك��ردووه ،بۆ ئاسایشامن بردووه ،ده‌ڵێن به‌ڵێنامن لهو كه‌سان ه وه‌رگرتوو ه ك ه ل ه نزیك شوێنه‌وارن، ده‌س��ت��درێ��ژی نه‌كرێت ه س �ه‌ر ناوچه‌ی ش��وێ��ن�ه‌واری��ی ،ب��ه‌اڵم تێكدانی ناوچه شوێنه‌وارییه‌كان هه‌ر به‌رده‌وامیشه». ك��اك ئاكۆ كه‌سایه‌تییه‌كی ناوچه‌كه‌یه (گردی تله) ك ه به‌ناوبانگرتین شوێنه‌واره، ب ه شۆفڵ ته‌ختی كرد ،ب ه حكومه‌تم گوت با ئاسایش و پۆلیس بچن ئه‌و شوێنه‌واره
تێك ده‌ده‌رێ��ت ،گوتیان :ئێم ه ناتوانین ڕێگری لهو كه‌سایه‌تیی ه بكه‌ین ،دوایی خۆم چووم ،چووین ه شوێنه‌واری سلێامنی دوای ڕێزگرتنی ،ئینجا كاره‌كه‌شی ڕاگرت ،من چه‌ندین جار داوام كردوو ه ك ه نوورساوێك ل ه ناوچ ه شوێنەوارییه‌كان دابنێ ،تابلۆیه‌ك هه‌ڵواس ێ بۆ خه‌ڵك ئاگاداركردنه‌و ه له‌وه‌ی ناوچه‌یه‌كی شوێنه‌وارییه ،دوای��ی ئه‌و كه‌س ه بیانووی نه‌ب ێ بڵێت نه‌مزانی كه شوێنه‌واره ،نوورساوه‌كامنان ل ه ناحیه‌ی چوارقوڕنه‌ن كه‌س كاریان پ ێ ناكات ،جگه له‌وه‌ش حكومه‌ت بایه‌خ ب ه فه‌رمانگه‌ی شوێنه‌وار نادات ،ئه‌و كاره‌ش ڕێگریكردنی ته‌نیا به‌و ه ده‌كرێت ك ه پارێزگا فشارێكی زۆر ل ه ناحی ه و قائیمقامه‌كان بكات ئه‌و جوتیارا‌نه‌دا بانگ بكات و به‌ڵێننامه‌یان ل ێ وه‌ربگرێت ك ه ناب ێ ب ه هیچ شێوه‌یه‌ك نزیكی ئه‌و ناوچان ه بكه‌ون ،ته‌نیا به‌و كاره ده‌ب ێ منیش ناتوانم ،كێشه‌ی عه‌شایه‌ریی بۆ خۆم په‌یدا بكه‌م ب ه 400ه هزار دیناره‌وه،
ك ه خه‌ڵكی جاش 2ملیۆن وه‌رده‌گرێت و گاڵته‌شم پ ێ ده‌كات ،ئینجا هه‌ر شتێكم لێ بكه‌ن حكومه‌ت به‌رگرییم ل ێ ناكات ،ئێمه ب ه ن��وورساو حكومه‌ت ئاگادار ده‌كه‌ین، نوورساوه‌ك ه بۆ ڕۆژنامه‌كه‌تان ده‌نێرم بزانم حكومه‌ت چی ده‌ك��ات ،با ئێوه‌ش وه‌ك ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ئاگاداربن». هه‌روه‌ها ناوبراو ل ه وه‌اڵمی قائیمقامدا وت��ی «ئه‌گه‌ر قائیمقام ڕاس��ت ده‌ك��ات كه‌مته‌رخه‌مین ،بۆ نایه‌ت ئیجرائامتان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب��ك��ات؟ ئ��هی ئ��ه‌و به‌رپرسی وه‌ح��ده‌ی ئیداریی ناوچه‌ك ه نییه؟ با كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك ه چاره‌سه‌ر بكات ،ئه‌وكات ئێمه‌ش وه‌اڵمی خۆمانی پێده‌ڵین». ئه‌م ه ل ه كاتێكدای ه ك ه حه‌مید عه‌بدوڵاڵ، سه‌رۆكی ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆی ڕانیه ،له گفتوگۆیه‌كی ژماره‌ی پێشووی ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) بێئاگایی خۆی لهو كار ه ده‌ربڕیوه، هه‌ر ئیدانه‌كردنیش به‌س نییه ،هاوواڵتیان ته‌نیا كرداریان ده‌وێت.
كه‌سایه‌تییه‌كی سه‌ربه‌خۆی ئیسالمی :لیستی سه‌ربه‌خۆی كه‌سایه‌تییه ئیسالمییه‌كان به مه‌سڵه‌حه‌ت نازانم
چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی ئیسالمی هه‌وڵی دروستكردنی لیستێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌دەن
د .محه‌مه‌د بازیانی ،ئه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسیی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ،ك ه ئێستا وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كی سه‌ربه‌خۆ ك��ارده‌ك��ات ،یه‌كێك ه لهو كه‌سانه‌ی ل ه ده‌نگۆی دروستكردنی لیستێكی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆدا زۆر ن��اوی ده‌هێندرێت ،به‌و هۆیه‌شه‌و ه ئه‌و لیست ه وه‌ك لیستێكی ئیسالمی ناوزه‌د ده‌كرێت ،بازیانی له‌وباره‌یه‌و ه له لێدوانێكیدا ب ه ڕۆژنامه‌ی (به‌یان) ی ڕاگه‌یاند «چه‌ند كه‌سێك پڕۆژەی دروستكردنی لیستێكی سه‌ربه‌خۆیان ل �ه‌ال گ�ه‌اڵڵ� ه ك���ردم ،ب� ه به‌شداریی خه‌ڵكی ئیسالمی و خه‌ڵكی تریش ب��ێ��ت ،ب � ه ج��ۆرێ��ك ل �ه‌س �ه‌ر ئاستی كوردستان 100كه‌سایه‌تی به‌شدار بن تیایدا ،منیش پڕۆژەكه‌م پێ باش بوو، مه‌بده‌ئییه‌ن قبوڵم كردووه». ل � هالی �ه‌ك��ی ت����رەوە ده‌ن��گ��ۆی دروستكردنی لیستێكی هاوبه‌شی الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان ل�ه‌ئ��ارادای�ه، سه‌باره‌ت به‌وه‌ی بۆ وه‌ك كه‌سایه‌تییه ئیسالمییه‌كان بیر ل �ه‌و ه ناكه‌نه‌وه له‌گه‌ڵ پرۆژەی الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان بچن ه هه‌ڵبژاردنه‌وه؟ محه‌مه‌د بازیانی گوتی «ئه‌و لیسته‌ی ئێم ه كاری بۆ ده‌كه‌ین ب ه ناوی (چاكسازی و گه‌شه) ه �ه‌ر ته‌نیا خه‌ڵكی ئیسالمی تێدا نییه ،خه‌ڵكی تریشی تێدایه ،چه‌ند پره‌نسیپێك ئێمه‌ی كۆكردووه‌ته‌وه، ه��اوك��ات چ�ه‌ن��د كه‌سایه‌تییه‌كی ئیسالمییشی تێدایه ،سه‌باره‌ت به حیزب ه ئیسالمییه‌كانیش من پێم وانییه بتوانن سه‌ركه‌وتووبن ل ه دروستكردنی
ل ه ئێستادا ده‌نگۆی دروستكردنی لیستێكی سه‌ربه‌خۆ ك ه چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی ئیسالمی تیایدا به‌شداری ده‌كه‌ن، كاردانه‌وه‌ی جیاجیای لێده‌كه‌وێته‌وه ،یه‌كێك ل ه دامه‌زرێنه‌رانی لیسته‌كه‌ش ك ه خاوه‌ن پاشخانێكی ئیسالمییه ،ڕایده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و لیست ه گشتگیر ه و خه‌ڵكی تریشی تێدایه و ته‌نیا ئیسالمی نییه ،مامۆستایه‌كی زانسته سیاسییه‌كانیش پێی وای ه زه‌مینه‌ی سه‌ركه‌وتنی لیستی سه‌ربه‌خۆ له هه‌رێم الوازه. په‌یجوور :فه‌رمان ڕە‌شاد ـ هه‌ولێر ـ فۆتۆگراف :محەمەد جەمال
لیستی ه��اوب �ه‌ش ،چونك ه هێشتا ئه‌و قه‌ناعه‌ت ه له‌الیان نه‌چه‌سپیوه». ل �ه‌دوای ده‌نگۆی دروستبوونی ئه‌و لیسته‌وه ،بۆچوونێك هه‌یه پێی وایە ك ه ئه‌و هه‌وڵ ه بۆ په‌رتكردنی ده‌نگی ئیسالمییه‌كانه ك ه له ئێستا بیر ل ه دروستكردنی لیستی هاوبه‌ش ده‌كه‌نه‌وه ،بازیانی ئه‌و زانیارییانه ڕەتده‌كاته‌و ه و ڕایگه‌یاند «ئێم ه كار له‌سه‌ر ده‌نگی الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان ناكه‌ین كه ده‌توانن ته‌نها %12ی ده‌نگه‌كان بهێنن، به‌ڵكو له‌سه‌ر ڕێژەی %40ی ده‌نگده‌ری
كوردستان ك��ارده‌ك�هی��ن ،ك ه به‌شێكیان به‌شداريی هه‌ڵبژاردن ناكه‌ن و به‌شێكیش خۆیان یه‌كال نه‌كردووه‌ته‌وه». ه �ه‌وڵ��ی دروس��ت��ك��ردن��ی لیستێكی هاوبه‌شی ئیسالمی ب ه بڕوای سه‌ركرده‌یه‌كی پێشووی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئیسالمی ،له‌م ق��ۆن��اغ �ه‌دا پێویسته ،ئیكرام ك�ه‌ری��م، كه‌سایه‌تیی ئیسالمی و ئه‌ندامی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسیی بزووتنه‌وه‌ی یه‌كبوونی ئیسالمیی هه‌ڵوه‌شاوه ،له‌وباره‌یه‌و ه به (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند «به پێویستی د هزانم
الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان و خه‌ڵكی سه‌ربه‌خۆی ئیسالمییش ب ه یه‌كه‌و ه بیر ل ه دروستكردنی لیستێكی هاوبه‌ش بكه‌نه‌و ه هاوشێوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی ساڵی ،1992من لیستی سه‌ربه‌خۆی كه‌سایه‌تیی ه ئیسالمییه‌كان به مه‌سڵه‌حه‌ت نازانم و هانی كه‌سیش ناده‌م بۆ ئه‌و كاره» .ناوبراو هه‌روه‌ها گوتی ئێمه چه‌ندین جار ل ه بۆن ه جیاجیاكان له‌گه‌ڵ الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان ئه‌وه‌مان پێ وتوون ك ه خه‌ڵكی ئیسالمی پێیان خۆش ه الیه‌نه ئیسالمییه‌كان ل ه یه‌كرت نزیك بن ،ب ه تایبه‌ت
ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كاندا. سه‌باره‌ت ب�ه‌وه‌ی ل ه دروستكردنی لیستی (چاكسازی و گه‌شه) تاكو ئێستا ته‌نیا ن��اوی ئه‌و ده‌هێندرێت ،بازیانی گوتی «ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی تاكو ئێستا به ڕەسمی لیسته‌ك ه دروستنه‌كراوه ،بۆیه ته‌ركیزه‌ك ه جارێ له‌سه‌ر منه ،به‌اڵم كه ب ه ڕەسمی لیسته‌ك ه ڕاگه‌یه‌نرا ئه‌و كات وته‌بێژی خۆی ده‌بێت» .له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی ل ه ڕووی مادییه‌و ه كێ پاڵپشتی لیسته‌كه ده‌كات؟ ناوبراو ڕەتیكرده‌و ه ك ه پشت به
هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی دارای��ی ببه‌سنت جگ ه ل ه به‌شدارانی نێو لیسته‌كه، بازیانی هه‌روه‌ها ئاماژەی بۆ ئه‌وه‌ش كرد بۆ هه‌ڵمه‌تی ڕاگه‌یاندن بیر له دروستكردنی كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی و سایت ده‌كه‌نه‌و ه و گه‌شبینیشن به‌وه‌ی بتوانن سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنن. مامۆستایه‌كی زانست ه سیاسییه‌كان پێی وای ه زه‌مینه‌ی سه‌ركه‌وتنی لیستی تاكه‌كه‌سی و سه‌ربه‌خۆ ل ه كوردستان الوازه .فرسه‌ت سۆفی ،مامۆستای كۆلێژی یاسا و ڕامیاری لە زانكۆی سه‌اڵحه‌دین ،له‌وباره‌یه‌و ه وتی «تاكو ئێستا زه‌مینه‌ی سه‌ركه‌وتنی لیستی حیزبی ل ه كوردستان زیاتر ه وه‌ك ل ه سه‌ربه‌خۆ ،ئ �ه‌وه‌ش بۆ سه‌رجه‌م حیزب و كه‌سه‌كان ڕاست ه ب ه ئیسالمی و غ�هی��ر ه ئیسالمییەوە ،ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كانیش به‌هێزیش بن». هه‌ره‌وه‌ها ناوبراو وتی «بۆ ئه‌وه‌ی لیستی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆ و تاكه‌كه‌سی سه‌ركه‌وتوو بێت پێویست ه هۆشیاری ده‌نگد هران زیاتر بێت ،تاكو له‌سه‌ر بنچینه‌ی توانا ده‌ن��گ ب��ده‌ن نه‌ك حیزب ،هه‌روه‌ها پێویست ه گه‌شه‌ی دیموكراسییش زیاتر بێت ه ئ��اراو ه بۆ ئه‌وه‌ی مینبه‌ر و كه‌ناڵی جۆراوجۆر پشتگیری ی ه�ه‌وڵ��ی سه‌ربه‌خۆیی سیاسی بكه‌ن ،چونك ه به‌هۆی ئه‌وه‌ی ل ه كوردستان ب ه جۆرێك ل ه جۆره‌كان حیزبه‌كان كۆنرتۆڵی كه‌رتی تایبه‌تییان ك��ردووه ناتوانرێ س��وود لهو كه‌رته وه‌ربگیرێت بۆ پاڵپشتی دارای��ی بۆ هه‌ڵبژاردن».
6 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
عه‌لی حه‌مه‌دبه‌گ :من نه‌بو
قائیمقامی پێشووی ڕانی ه گر په‌یجور :زریان جه‌وهه‌ر ـ ڕانیه
ماوه‌یه‌ك ه ناوچ ه شوێنه‌وارییه‌كان ل ه هه‌رێمی كوردستان هاو شێوه‌ی بینای شوێن ه گشتییه‌كان ،له‌الیه‌ن به‌رپرسانی حزبی و كه‌سانی ده‌ستڕۆیشتووەوە ده‌س��ت��ی��ان ب��ه‌س��ه‌ردا ده‌گ��ی��رێ��ت ،لهو نێوه‌ندەدا (گرد ه دێم) ك ه گردێكی گه‌وره‌ی شوێنه‌واریی ڕانیه‌ی ه له‌الیه‌ن عه‌لی حه‌مەد به‌گ ،قائیمقامی پێشووی ڕانیه‌وه ،كێڵراوه. قائیمقام :فه‌رمانگه‌ی شوێنه‌واری ڕانیه كه‌مته‌رخه‌مه له پاراستنی ناوچه شوێنه‌وارییه‌كان هیوا قه‌ره‌نی ،قائیمقامی ق هزای ڕانیه سه‌ر هڕای باسكردنی ل ه گرنگیی پاراستنی ئه‌و ناوچ ه شوێنه‌وارییانه ،وتی «ئێمه نوورساومان بۆ هاتوو ه ل ه به‌رێوه‌ب هرایتی ش��وێ��ن��ه‌واری س��ل��ێ�مان��ی ،پۆلیسامن ئاگاداركردووه‌ته‌و ه تاكو چاودێریی ئه‌و
ناوچ ه شوێنه‌وارییان ه بكه‌ن ،به‌اڵم ك ه كه‌مته‌رخه‌می هه‌ب ێ ئه‌و ه هۆكاره‌كه‌ی بنه‌كه‌ی شوێنه‌واری ڕانیه‌یه ،چونك ه تاكو ڕاگه‌یاندن باسی نه‌كردوو ه ئه‌وان هیچ شوێنێكیان ل ێ ئاگادار نه‌كردووه‌ته‌وه، نوورساویان بۆ هیچ شوێنێك نه‌كردووه». هه‌روه‌ها ناوبراو وتی «ئێستا ئه‌و گرده كێڵراوه ،ئێم ه هه‌وڵ ده‌ده‌ین ك ه سه‌رجه‌م گرده‌كانی سنووره‌ك ه بپاریزێن ،ئه‌گه‌ر ئاگاداریش بوباین ڕێگه‌مان ل ێ ده‌گرت و داوامان ل ه بنكه‌ی شوێنه‌وار كردوو ه كه ڕوونكردنه‌وه‌ی پێوستامن بۆ بنێرن ،ئێمه هه‌موو ڕێگه‌یه‌كی قانوونی دژی ئه‌و كاره ده‌گرینه‌به‌ر ،ئه‌گه‌ر زیان به‌و شوێنواره گه‌شتبێت ئیجارائاتی پێوست ده‌كه‌ین». ئه‌گه‌ر ئێمه نه‌بووینایه خۆڵه‌كه‌شیان بار ده‌كرد عه‌لی حه‌مد به‌گ وسوو ،ك ه قائیمقامی پێشووی ڕانیه‌ی ه و ئێستا ل ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زی �ران��ه ،ئه‌و ناوچ ه شوێنه‌وارییه‌ی
ك��ێ�ڵاوه ،وت��ی «ئێم ه ئ �ه‌و شوێن ه ل ه باپیرانه‌و ه بۆمان ماوه‌ته‌وه ،ب ه پل ه و پۆست ده‌ستامن به‌سه‌ردا نه‌گرتووه، ئ�ه‌گ�ه‌ر ئێمه‌ش نه‌بووینای ه هه‌موو خۆڵه‌كه‌یان ده‌برد ،ئێم ه پاراستوومانه، ده‌توانی بۆ ڕاستیی ئه‌و قسان ه ل ه خه‌ڵكی ڕانی ه بپرسیت ،ئه‌و ه یه‌كه‌م ساڵیش نییه ئه‌و كار ه ده‌كرێت ،من خۆم هه‌وڵم داوه ك ه شوورایه‌ك ب ه ده‌وریدا بكه‌ین ،به‌اڵم تا ئێستا حكومه‌ت باسی ئه‌و گرده‌ی نه‌كردووه ،ك ه حكومه‌ت داوا بكات شتی تریش ده‌به‌خشین ب ه حكومه‌ت نه‌ك ئه‌و گ��رده ،كێاڵنیش هیچ كاریگه‌ریی نییه ،ته‌نیا ئه‌و ه بۆ حاڵه‌تێك ه بۆ لێدانی ئێم ه باسی لێو ه ده‌ك �ه‌ن ،با قائیمقام خۆی به‌دواداچوونی بۆ بكات ،ئه‌گه‌ر ئێم ه نه‌بووینای ه تۆزێك خۆڵ لهو گرده‌دا نه‌ده‌ما ،حكومه‌ت خۆی گرنگی ب ه ناوچه شوێنه‌وارییه‌كان نادات و شوورایان بۆ ناكات».
ئه‌م ه سه‌ر هڕای ئه‌وه‌ی ك ه ناوبراو بایه‌خی ئه‌و گرده‌ی ل ه كاتی به‌عسدا ،ب ه شوێنكی سرتاتیژی ن��اوب��رد ،ب��ه‌اڵم گوتی ئێستا ئه‌وه‌ند ه گرنگ نییه. شارهزایهكی بواری شوێنه‌وار :یاسا بۆ ئێمه ئه‌وه‌نده سه‌روه‌ره كه دژی به‌رژەوه‌ندیی خۆیان نه‌بێت مه‌ال سامیلی نوره‌دینی :ك ه شار هزایه‌كی بواری شوێنه‌وار ه ماوه‌ی چه‌ندین ساڵه لهو بوار ه كار ده‌كات ،وتی «هه‌ر ئه‌و گرده شوێنه‌واریی ه نییه ،به‌ڵكو شوێنه‌واری تریش هه‌ن ك ه ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه ،پارتی و یه‌كێتی له‌سه‌ر جێی دوو دوكانی قه‌اڵدزێ شه‌ڕی ناوخۆیان كرد ،ئه‌و گرد ه كێڵراوه به‌یانی ده‌دورێ��ت�ه‌وه ،به‌اڵم شوێنه‌واری سلێامنی ڕێگه‌ی داو ه ك ه فه‌رمانده‌ییه‌ك له سلێامنی ل ه گردێكی شوێنه‌واریدا دروست بكرێت» .جێگه‌ی باس ه ئه‌و هه‌روه‌ها كه‌مته‌رخه‌میی فه‌رمانگه‌ی شوێنه‌واری ڕانیه‌ی بۆ كه‌میی فه‌رمانبه‌ر گ هڕانده‌و ه كه
خوێندكارێك :له‌داخی ناعه‌داله‌تییه‌كانی بودجه دوو جار هه‌وڵی خۆخنكاندنم دا
بودجه لە خه‌م زیاتر هیچی بۆ خەڵک پێ نییه ه��اوواڵت��ی محه‌مه‌د حوسێن له‌وباره‌یه‌وه ده‌ڵێت «گفتوگۆكردن ل���ه‌س���ه‌ر ب���ودج���ه گرنگییه‌كی زۆری هه‌یه ،ب �ه‌س خه‌ڵك له‌به‌ر ئ���ه‌وه گرنگیی پ��ێ��ن��ادات چونكه په‌رله‌مانتارانی سه‌ر به ده‌سته‌اڵت چۆنیان بوێت تێيده‌پەڕێنن ،به زۆرینه یان به هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت، به‌ڵكو ئاشكرایه پ���اره‌ی بودجه فیفتی به فیفتییه ،له نێوان هه‌دوو حیزبدا دابه‌ش ده‌كرێت ،هه‌ربۆیه خه‌ڵك بڕوای به گفتوگۆی په‌رله‌مان نه‌ماوه ،من شه‌خسيی خۆم هه‌ر موتابه‌عه‌شی ناكه‌م». ئیسامعیل عه‌لی ،گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 24ساڵه ،بێهیوایی خۆی له بودجه ده‌رده‌ب��ڕێ��ت و ده‌ڵێت «من وه‌ك خۆم هیچ ئومێدێكم به‌و گفتوگۆیانه نییه ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نه‌ك بودجه ،هه‌ر یاسایه‌ك بێت به دڵی خۆیانی ده‌كه‌ن ،بۆی ه من په‌رله‌مان وه‌ك شوێنێكی ب��ێ��ك��اران سه‌یر ده‌ك �هم ،نه‌ك په‌رله‌مانێكی چاالك. پێشرت زۆرج��ار سه‌یری گفتوگۆكانی په‌رله‌مانم ده‌كرد ،به‌اڵم ئێستا بۆ ته‌نیا خوله‌كێكیش سه‌یری ناكه‌م ،چونكه ئه‌نجامه‌كه‌ی بێ سووده». ش��ادی �ه خالید ك �ه خ��ۆی به نه‌خوێنده‌وار و ژنی ماڵهوه ناساند، گوتی «له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی من سااڵنه سه‌یری گفتوگۆكانی ناو په‌رله‌مانم ده‌كرد ،به‌اڵم له جیاتی خه‌م هیچی تری بۆ من نه‌بووه ،بۆیه ئه‌م ساڵ نه ته‌ماشای ده‌كه‌م نه خۆشمی پێوه سه‌رقاڵ ده‌كه‌م ،من زۆر پێم سه‌یره ئه‌ندامانی سه‌ر به ده‌سته‌اڵت چۆن ویژدانیان قبوڵ ده‌كات ئه‌و هه‌موو پاره‌یه به فیڕۆ بده‌ن ،چۆن چاویان
دوای ده‌ركه‌وتنی ئۆپۆزسیۆن و هێنانی بودج ه بۆ په‌رله‌مانی كوردستان و گفتوگۆكان له‌سه‌ری ،سااڵن ه له‌گه‌ڵ هاتی پڕۆژەی بودج ه هاوواڵتیان ب ه گه‌رموگوڕییه‌و ه گوێیان ل ه گفتوگۆكانی ناو په‌رله‌مانده‌گرت ،به‌اڵم ئه‌م ساڵ جیاواز ل ه سااڵنی ڕابوردوو هاوواڵتیان ئه‌وه‌ند ه ل ه خه‌می بودجه‌دا نین و بێئومێدن ل ه گفتوگۆكانی ناو په‌رله‌مان ،سه‌باره‌ت ب ه بودج ه هاوواڵتیانیش بۆ ئه‌وه‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه ك ه سااڵن ه بودجه‌یه‌كی زۆر و به‌هه‌ده‌ردانێكی گه‌ور ه ل ه بودجه‌دا هه‌یه ،بۆی ه ل ه قازانجی هاوواڵتیدا نه‌بوو به‌ڵكو زۆربه‌ی جار له به‌رژەوه‌ندی لیستێكی دیاریكراودا بووه ،ئه‌مه‌ش وای كردوو ه هاوواڵتیان ب ه گه‌شبینیه‌و ه ل ه بودجه‌ی 2013نه‌ڕوانن. په‌یجور :ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
كوێر ده‌ك��ه‌ن ده‌رب���اره‌ی ئ �ه‌و هه‌موو گه‌نده‌ڵییه‌ی كه له پ��اره‌ی میلله‌تدا ده‌كرێت؟! كه به حیساب نوێنه‌ری ئێمه‌ن له په‌رله‌مان». گه‌نجێكی ت�هم�ه‌ن 25س��اڵ كه نه‌یویست ناوی بنوورسێت ،كه پرسیارمان ده‌رباره‌ی بودجه لێكرد ،به پێكه‌نینه‌وه وتی :خه‌ریك بوو ببم به قوربانی بودجه، ئه‌و سه‌باره‌ت به‌و ڕووداوه وتی «له‌كاتی
گفتوگۆكانی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان ل ه ساڵی ،2011له‌به‌ر نه‌بوونی پاره تووشی نه‌خۆشیی ده‌روونی بووم ،كه ئه‌و كات كۆتا قۆناغی خوێندنم بوو ،یه‌ك دینارم نه‌بوو كه قه‌ڵه‌م جافێكی پێبكڕم ،كه ده‌شمبینی ئه‌و هه‌موو پاره‌یه په‌خشان و ته‌خشان ده‌كرێت ،دوو جار حەبلم بردووه‌ته ژووره‌كه‌م خۆم بخنكێنم ،به‌اڵم سوپاس بۆ خوا ترسم له دوارۆژ وای كرد
په‌شیامن ببمه‌وه ،ئه‌وه‌یه حاڵی گه‌نج له واڵتی ئێمه ،بۆیه نه پار و نه ئه‌م ساڵیش به‌ته‌ما نیم سه‌یری گفتوگۆكانی په‌رله‌مان بكه‌م سه‌باره‌ت ب ه بودجه ،چونكه به‌خوا چۆنیان بوێت وا ده‌ك�ه‌ن ،با هه‌ندێك په‌ڕله‌مانتار هه‌ر هاوار بكه‌ن ،هیچیان پێ ناكرێت له‌گه‌ڵ ئه‌م ده‌سته‌اڵته». ك��وێ��س��ت��ان م��ح��هم��ه‌د ،ئ �ه‌ن��دام په‌رله‌مانی كوردستان له‌سه‌ر لیستی
گ�����ۆڕان ،ده‌رب������اره‌ی ب��ێ��ئ��وم��ێ��دی و بێمتامنه‌یی ه��اوواڵت��ی��ان ده‌رب���اره‌ی پڕۆژە بودجه‌ی ،2013له لێدوانێكدا بۆ (به‌یان) وتی «به‌داخه‌وه بودجه‌ی ئه‌م ساڵیش به هه‌مان كه‌موكووڕییه‌كانی سااڵنی پێشووه‌وه هاتووه ،نه‌ك هه‌ر ئ �ه‌وه‌ن��ده زی��اده‌رۆی��ی زۆری تێدایه بودجه‌ی به‌كاربه‌ر له سااڵنی ڕابوردوو زیاتر بوو ،به هه‌ده‌ردانی زۆری تێدایه،
ئ�هم�ه‌ش دواج���ار ل�ه‌س�ه‌ر قووتی میلله‌ت ده‌ك��ه‌وێ��ت ،وا ده‌ك��ات ژی��ان��ی ئ��اس��ووده ب��ۆ هاوواڵتیان ده‌سته‌به‌ر نه‌كات ،بودجه‌ی ئه‌م ساڵیش نه‌یتوانیوه ڕاده‌ی بێكاری و هه‌ژاری كه‌مبكاته‌وه ،نه‌یتوانیوه ژێرخانی ئ��اب��ووری ببوژێنێته‌وه و پ���هره ب �ه ك �ه‌رت��ی كشتوكاڵ و پیشه‌سازی ب���دات ،پ��ڕۆژەی�ه‌ك��ی سرتاتیژیی گ�ه‌وره‌ی وای تێدا نییه كه جێی ئومێد و ده‌ستخۆشیی خه‌ڵك بێت .كۆمه‌ڵێك پ��ڕۆژەی وه‌همی و ناڕوونی تێدایه نازانرێت بۆ كام له شار و شارۆچكه‌یه‌كە و پاره‌ی بۆ دانراوه له‌م ساڵدا ،ئه‌مانه هه‌مووی ئه‌و كه‌موكورتییانه‌یه له بودجه‌ی هه‌رێمدا هەیە ،كه دواجار هاوواڵتیان لێی بێئومێد ده‌ب��ن، خه‌ڵك حه‌قیه‌تی بێئومێد بێت له‌سه‌ر ئه‌و هه‌موو بودجه گه‌وره‌یه كه نابێته هۆی خۆشبه‌ختی بۆی». م��ام��ۆس��ت��ا ش��هم��اڵ ن���ووری، ئابووریناس ،ده‌رب���اره‌ی بودج ه و بێهیوایی هاوواڵتیان ،وتی «شتێكی ئاشكرایه پ���ڕۆژە ب��ودج �هی ساڵی 2013ی ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان ب�ه یه‌كێك ل �ه‌و ت���ه‌وه‌ره گرنگانه داده‌ن����رێ����ت ك���ه پ �هی��وه‌ن��دی��ی ڕاسته‌وخۆی به تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگاوه هه‌یه ،په‌یوه‌ندی به ڕەوشی بازاڕ و مووچه‌خۆر و پڕۆژەكانه‌وه هه‌یه، هیچ بودجه‌یه‌كیش له جیهاندا بێ كه‌موكورتی و ئ �ه‌وه‌ن��ده پیرۆز و ڕاست و دروست نییه ،هاوواڵتیانی كوردستانیش به حوكمی ئه‌وه‌ی له هه‌ندێك لهو ورده‌كارییانه‌ی ئابووری ن��ازان��ن ،بۆیه بێئومێد ده‌ب��ن ،یان نایه‌نه‌وێت سه‌یری بكه‌ن».
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
بااڵپۆشه‌كان؛ ئەوانەى خەمى قژتان هەیە.. و .سەریاس محەمەد پارێزگاریكردن له قژ ،یه‌كێک ل ه بابه‌ته هه‌ستیاره‌كان ه ب�هالی خامنانی بااڵپۆشه‌وه .الی هه‌ندێك له خامنان جۆره حاڵیبوونێك هه‌یه ،پێیان وایه له‌چككردن كاریگه‌ریی ده‌بێت له‌سه‌ر وشكبوونه‌وه و الوازبوونی قژ و دواتر هه‌ڵوه‌رینی. ئ �ه‌وه‌ی زیاتر كچان و ژنانی بااڵپۆش نیگه‌ران ده‌ك��ات ،ترسی له‌ده‌ستدانی زیندووێتیی قژیانه به له‌چككردن ،ئه‌م بابه‌ته هه‌وڵده‌دات پێتان بڵێت چۆن ده‌توانن قژتان به زیندووی و به‌هێزی
بهێڵنه‌وه له‌گه‌ڵ له‌چك و بااڵپۆشیدا. مه‌ها عه‌واد ،پسپۆڕی جوانكاریی، پێی وایه :له‌چك و بااڵپۆشی كاریگه‌ریی ڕاس��ت��ه‌وخ��ۆی ل �ه‌س �ه‌ر زیندووێتیی و ته‌ندروستیی ق��ژی خ��امن��ان نییه، ئ���ه‌وه‌ی ك��اری��گ �ه‌ری��ی ه �هی �ه ج��ۆر و چۆنیه‌تی له‌چككردنه‌كه‌یه ،ئه‌ویش به‌هۆی هه‌ندێك ل�ه‌و مۆدێالنه‌ی كه به‌كارده‌هێرنێن به شێوه‌ی چه‌ندپارچه ل�ه‌چ��ك ب �ه‌س �ه‌ری �ه‌ك �ه‌وه ،ب��ه جۆرێك ده‌بێته ڕێگر ل �ه‌وه‌ی به‌پێی پێویست هه‌وا و ئۆكسجین بگاته قژ ،هه‌روه‌ك به‌كارهێنانی قوماشی دروستكراو كه ڕێژەیه‌كی زۆر ڕیشاڵی ده‌ستكردی
تێدابێت ،كاریگه‌ریی زۆری ده‌بێت له‌سه‌ر الوازبوون و وشكبوونه‌وه‌ی قژ، هۆكارێكیشه بۆ هه‌ڵوه‌رین ،به‌تایبه‌ت له پێشه‌وه‌ی سه‌ر. بۆیه مه‌ها عه‌واد ،شاره‌زا له بواری جوانكاری ،لهو ڕوانگه‌یه‌وه چه‌ند زانیاری و ئامۆژگارییه‌كی ئاسان پێشكه‌ش به خامنان ده‌ك��ات ،تا بتوانن له‌گه‌ڵ بااڵپۆشیدا قژیان به زیندوویی و پڕ شه‌وق و جوانی بهێڵنه‌وه ـ له هه‌فته‌یه‌كدا دووجار شۆرینی ق��ژ ب �ه شامپۆی گیایی گ��ون��ج��او ،بۆ ڕزگاربوون له كرێش و خانه‌ی مردووی
نێو قژ. ـ به‌كارهێنانی كرێم به رێژە‌یه‌كی كه‌م له‌گه‌ڵ زه‌یتی رسوشتی ،بۆ قژی وشك. ـ قژ داهێنان به شانه‌ی ته‌خته، شانه‌یه‌ك كه دانه‌كانی شاش بن. ـ زۆر خواردنی ئه‌و میوه و سه‌وزانه‌ی ك ه ده‌وڵه‌مه‌ندن به ڤیتامینه‌كان ،بۆ هێشتنه‌وه‌ی قژ به به‌هێزی و زیندوویی. ـ رۆژانه چه‌ندجار ئاو خواردنه‌وه بۆ پارێزگاریكردن له پاراویی خانه‌كانی سه‌ر ـ شێالنی سه‌ر رۆژانه دووج��ار ،بۆ چاالكبوونی سووڕی خوێن له سه‌ردا. ـ هه‌ڵبژاردن و به‌كاهێنانی ئه‌و
قومـاشانه‌ی كـه رێ��ژەی (په‌موو ،كه‌تان ،خوری) تیایانـدا زیاتره.
نیانده‌رتاڵه‌كان دێنه‌وه و فه‌یسبووكیش به‌كارده‌هێنن بانگه‌وازێك بۆ ژنێكی ئازا ببێتە دایکى نیاندەرتاڵ به‌یان .به‌ریتانیا سه‌یره ..پرۆفیسۆرێكی زانكۆی هارفاردی ئه‌مریكی ،به‌ناوی (George )Churchله كۆلێژی پزیشكی ئه‌و زانكۆیه ،بانگه‌وازی بۆ ژنیكی خۆبه‌خش ك��رد تا بیكات به دایكی منداڵێكی نیانده‌رتاڵ ،نیانده‌رتاڵه‌كان جۆرێكن له مرۆڤه سه‌ره‌تاییه‌كان ،زیاتر له ()33000
ساڵ له‌مه‌و به‌ر له ئه‌شكه‌وته‌كاندا ژی���اون( ،)Churchبانگه‌شه‌ی ئه‌وه ده‌كات كه له توانایدایه له ڕێگه‌ی منونه‌یه‌ك ل�ه ئێسكی ئ �هم ج��ۆره مرۆڤانه‌وه ده‌توانێت جارێكی دی مرۆڤێكی نیانده‌رتاڵ بهێنێته‌وه بوون، به ڕێگای كۆپیكردن)Church( . به‌هۆی دروستكردنی( )DNAیه‌كی ده‌ستكرده‌وه ئه‌م كاره سه‌یره ئه‌نجام ده‌دات ،كه له‌سه‌ر بنه‌مای بۆماوه‌ى
ماده‌كانی ئێسكێكی به به‌ردبووی ئه‌و مرۆڤانه ده‌ستی كه‌وتووه ،پاشان ئه‌م ( )DNAە ده‌سكرده ،ده‌خرێته ناو قه‌ده خانه‌یه‌كه‌وه و دواتر ده‌خرێته ناو خانه‌ی كۆرپه‌له‌یه‌كی مرۆڤه‌وه كه له قۆناغه سه‌ره‌تاییه‌كانی گه‌شه‌دا بێت، به‌مجۆره ( )Churchباوه‌ڕی وایه له‌كاتی گه‌شه‌ی ئه‌م كۆرپه‌له‌دا، زیاتر به ئاڕاسته‌ی نیانده‌رتاڵدا ده‌ڕوات تا مــرۆڤ.
ده‌ست ب ه گه‌نجیته‌و ه بگره توانا ئەحمەد نادر به‌م ڕێگایانه ده‌توانیت له‌شوالرت به گه‌نجی و به‌هێزی بهێڵیته‌وه 1ـ وه‌رزش��ك��ردن بۆ ته‌ندروستی و مانه‌وه‌ی له‌ش به الوی ،گرنگه.
3ـ خواردنی به‌سوود ،خواردنی ته‌واو و ڕێكوپێك كه بۆ سه‌المه‌تی و ته‌ندروستی پێوسته . 4ـ پشوودان له‌سه‌ر به‌رنامه‌یه‌ك رۆژانه. 5ـ له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی خانه‌كانی له‌ش پێویستییان به نوێبوونه‌وه هه‌یه ،خه‌وێكی
به‌ریتانیاش فیت وه‌كو الی خۆمانه! و :مه‌تین ئانا سۆبریی وه‌زیری ته‌ندروستیی گشتی به‌ریتانی ،نانخواردنی نیوه‌ڕۆى ك��ارم��ه‌ن��داىن ل��ه ف�ه‌رم��ان��گ�ه‌ك��ان��دا به(نه‌ریتێكی ناشیرین) وه‌سف كرد و وتی« :باشرت وایه كارمه‌ند ماوه‌یه‌ك پشووی پێ بدرێت بۆ نانخواردن له جیاتی ئ��ه‌وه‌ی له‌سه‌ر كورسيی فه‌رمانگه‌كه‌ی نان بخوات.
وێنە جیهانییەکان ئا :الس هه‌ورامی
ئه‌و ژنه وه‌زیره ده‌ڵێت: «من كاتێكم وه‌كو پشوو داوه به كارمه‌نده‌كانم تا بتوانن له ماڵهوه یان له چێشتخانه‌كان ن��ان بخۆن ،ئ��ه‌وه‌ی له‌م واڵت �ه ده‌گ��وزه‌رێ��ت كه ك��ارم�ه‌ن��دێ��ك ده‌بینی ل���ه‌س���ه‌ر ك��ی��ب��ۆرد و م���ێ���زه‌ك���هی ن���ان ده‌خ���وات ،به‌ڕاستی
ئه‌وه‌ی له‌م وێنه‌یه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت، منداڵێكی غه‌مباری ته‌مه‌ن ( )13ساڵه‌ی واڵتی كۆڵۆمبیایه به ناوی ئۆمێرا سانشێز، كه دوای روودانی بوركانی (نیڤادۆ دیل روی��ز) ،بۆ ماوه‌ی سێ رۆژ له ناو ئاو و چیمه‌نتۆدا مایه‌وه و تا گه‌ردنی له ئاودا نقوم بووه .بوركانه‌كه‌ش بوویه مایه‌ی گیانله‌ده‌ستدانی ( )2500كه‌س و وێرانبوونی گوندێكی نزیكی به ته‌واوی. ئۆمێرا سانشێز له رۆژی دووه‌می رووداوه‌ك �ه‌دا قاچی تووشی نه‌خۆشیی گانگرینا بووبوو ،رۆژی سێیه‌میش له‌به‌ر
ناشیرینه». س��ۆب��ری ده‌ڵ��ێ��ت( :ئێم ه گه‌لێكی غه‌ریبین ،كاتی زۆر داده‌نێین بۆ ت �هم��اش��اك��ردن��ی ته‌له‌فزیۆن له‌پێناو مه‌تبه‌خدا ،ئێمه ڕان��ه‌ه��ات��ووی��ن ل � ه م��اڵ��ه‌وه نان بخۆین).
خۆیه‌و ه وڕێنه‌ی ك��ردووه ،ته‌نانه‌ت ێ له قوتابخانه وتوویه‌تی كه نایه‌و دوابكه‌وێ! دوای ماوه‌یه‌كی كه‌میش له رزگاركردنی ،ناوبراو گیانی له‌ده‌ستدا. وێنه‌كه له الیه‌ن فرانك فۆرنیری وێنه‌گره‌و ه له 1985/11/14گیراوه .ئه‌م وێنه‌یه بووه مایه‌ی كێشه بۆ وێنه‌گره‌كه‌ی و تۆمه‌تبار كرا به نائینسانیبوون و قۆستنه‌وه‌ی كاره‌ساتێك بۆ وێنه‌گرتن، له‌بری رزگاركردنی ده‌ستبه‌جێی ئۆمێرا سانشێز .ه��ه‌روه‌ك وێنه‌كه كێشه‌ی بۆ حكومه‌تی كۆڵۆمبیاش نایه‌وه،
باش ده‌توانێت خانه‌كانی له‌شامن به زیندوویی و باشی بهێڵێته‌وه. 5ـ دڵ���هڕاوك���ێ ل��ه خ��ۆت��ان دوورب��خ��ه‌ن��ه‌وه ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ��ه‌وه‌ی ته‌ندروستیتان ده‌خاته مه‌ترسیيه‌وه و ده‌بێته هۆی پیربوونی ل ه ناكاو.
فه‌ریكه بادام (چه‌قاله)؛ به‌س تاڵه‌كه‌ی نا شەتاو پینجوێنى چه‌قاڵه میوه‌ی كاڵی دره‌ختی بادامه، له كۆنه‌وه پێیان واب��وو ئه‌و میوه‌یه بۆ به‌هێزكردنی ده‌م و ددان و وشكبوونی ناو ده‌م به‌سووده ،خواردنی ده‌توانێ یارمه‌تیی ه �ه‌ره‌س و ده‌زگ��ای هه‌رسكردن ب��دات، چونكه سه‌رچاوه‌ی كلۆرۆفیله .به‌اڵم وریابن ئه‌و بادامانه‌ی كه‌مێك م �ه‌زه‌ی تاڵییان
ب��ووه به‌ڵگه‌یه‌ك له‌سه‌ر كه‌مته‌رخه‌می و شكستی ئه‌و حكومه‌ته له رزگاركردنی گه‌له‌كه‌یدا ،وێنه‌كه هه‌روه‌ها واڵتیشی رووبه‌ڕووی پشێویی سیاسی كرده‌وه ،تا ئه‌و ئاسته‌ی ب��اڵ�ه‌خ��ان�هی دادی كۆڵۆمبیا ل �ه الی��ه‌ن ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی (-M )19ەو ه ئابڵوقه درا ،ك ه بووه مایه‌ی كوژرانی ( )25ئه‌ندامی بزووتنه‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆنی كۆڵۆمبیا و ( )11دادوه‌ری دادگای بااڵ.
تێدایه ،به‌شێكی كه‌م له ترشی سیانیدریكی له‌خۆ گ��رت��ووه ،كه پێكهاته‌یه‌كه ل��ه ژە‌ه����ری م �ه‌ت��رس��ی��داری سیانوور ،زێده‌ڕە‌ویكردن ل���ه خ���واردن���ی ئ �ه‌و جۆره بادامه نزیكه ج �ه‌س��ت �هی م��رۆڤ ژاراوی بكات و دڵ ئێشه و رشانه‌وه و سه‌رئێشه‌ی لێبكه‌وێته‌وه.
8 www.bayanpress.net
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
یاریگا بچووككراوه‌كان له‌نێوان خواست و ڕه‌خنه‌ی الواندا سامان مه‌ده‌نی ـ هه‌ولێر ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكه له هه‌رێمی كوردستان یاریگا بچووكکراوه‌كان ژم��اره‌ی��ان ب��ه‌ره‌و زۆری ڕۆیشتووه، ش���اره‌زای���ه‌ك���ی ب�����واری وه‌رزش����ی ڕای��ده‌گ��هی��ه‌ن��ێ��ت دروس��ت��ك��ردن��ی ئ �ه‌و یاریگایانه به‌گوێره‌ی پێوه‌ره نێوده‌وڵه‌تییه‌كان نییه ،گه‌نجانیش له ش��اری هه‌ولێر پێیان وای�ه ڕێژەی یاریگاكان له ئاستی داخوازیدا نیيه.
دل��ۆڤ��ان ئه‌حمه‌د یه‌كێكه لهو گه‌نجانه‌ی كه ب�ه‌رده‌وام له‌نێو یاریگا چیمه‌نه ده‌ستكرده‌كان یاری ده‌كات، وتی «هه‌بوونی ئه‌و یاریگایانه شتێكی باشه و ده‌رف�ه‌ت��ی ره‌خ��س��ان��دووه بۆ ئه‌وه‌ی گه‌نجان زیاتر خولیای یاریی تۆپی پێ بنب» .هاوكات ئه‌و گه‌نجه گله‌ییشی هه‌یه له وه‌ی ته‌نها گرنگی به دروستكردنی یاریگاكانی تۆپی پێ ده‌درێت و وه‌رزشه‌كانی تر فه‌رامۆش ك�راون ،دلۆڤان به‌پێویستی ده‌زانێت حكومه‌ت ئاوڕ له دروستكردنی یاریگا بۆ یارییه‌كانی تریش له گه‌ڕە‌كان
بداته‌وه .سه‌ردار عه‌زیز گه‌نجێكی تری وه‌رزشكاره و ده‌ڵێت ئه‌و یاریگایانه قۆرخ كراون و وه‌رزشكاران ناتوانن وه‌ك پێویست سوودی لێ وه‌ربگرن ،به‌ڵكو ئه‌و الیه‌نانه‌ی سه‌رپه‌رشتيی ده‌كه‌ن به ئاره‌زووی خۆیان وه‌سڵی یاریگاكان دابه‌ش ده‌كه‌ن .سه‌ردار هه‌روه‌ها وتی «پێویسته بیر له دروستكردنی یاریگای 11یاریزانی بكرێته‌وه ،چونكه به‌و یاریگا بچووكانه وه‌رزش پێشناكه‌وێت، به‌ڵكو ته‌نها بۆ كاتبه‌سه‌ربردن ده‌توانرێ سوودی لێوه‌ربگیرێت». ل��ه‌و یاریگایانه ك �ه ب �ه شه‌ش یاریزانی نارساوه ،خزمه‌تگوزارییه
ج���ۆراوج���ۆره‌ك���ان وه‌ك پێویست داب��ی��ن��ن �ه‌ك �راوه ،ئ �هم �ه‌ش گه‌نجانی بێزار ك��ردووه ،لهو باره‌یه‌وه جیهاد ئیسامعیل یاریزانێكی تری ئه‌و یاریگا بچووككراوانه‌یه ،وتی «ئه‌و یاریگایانه به‌شێوه‌یه‌كی ئه‌ندازه‌یی ته‌واو دروست نه‌كراون ،چونكه له ه�ه‌ردوو وه‌رزی ه��اوی��ن و زس��ت��ان ب�ه‌ه��ۆی گ�ه‌رم��ا و سه‌رماوه ناتوانرێ بێ كێشه یاری تێدا بكرێت و له دروستكردنیشیدا حیساب بۆ ئه‌و الیه‌نانه نه‌كراوه» ،هه‌روه‌ها وت��ی «پێویسته شوێنی ه��ان��ده‌ران دروستبكرێت و شوێنی خۆگۆڕینی ی��اری��زان��ان و پێداویستیی
فریاگوزاریی سه‌ره‌تاییش دابین بكرێت بۆ ڕوودانی حاڵه‌تی له‌ناكاو». ب �هی��ان چ�ه‌ن��دج��ارێ��ك هه‌وڵیدا لێدوان له به‌رپرسانی یه‌كێتیی الوان وه‌ربگرێت ،به‌اڵم به پاساوی جیاجیا ئاماده‌نه‌بوون لێدوان بده‌ن. ق��ه‌ه��ار ح��وس��ێ��ن ش�����اره‌زا له بواری یاریگا بچووككراوه‌كاندا ،وتی «دروستكردنی ئ�ه‌و یاریگایانه به‌و چیمه‌نه ده‌سكردانه كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر وه‌رزشوانان هه‌یه و به هۆیه‌وه زۆر تووشی پێكان ده‌بن ،به‌هۆی ئ�������ه‌و
به‌رزونزمییه‌ی له یاریگاكاندا دروست ده‌بێت» .نابراو هه‌روه‌ها ئاماژەی بۆ ئ �ه‌وه كرد له ئێستادا به‌گوێره‌ی س��ت��ان��داردی جیهانی ده‌ب��ێ��ت ئه‌و یاریگایانه له‌جێی چیمه‌نی ده‌ستكرد (تاتان)ی تێدا به كاربهێندرێت. به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كانی به‌یان له‌ناو شاری هه‌ولێر له ئێستادا زیاتر 40 یاریگای بچووكراوه هه‌یه ،كه بۆ هه‌ر كاتژمێرێك یاری كردن بڕی پێنج هه‌زار دینار وه‌رده‌گیرێت.
بیستەم رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ریاڵ و به‌رشه ل ه جامی شادا وریا عه‌لی ئ���������������������������ه‌و رووب���ه‌ڕووب���وون���ه‌وه‌ی���هی ك��ه ه��ه‌ری��ه‌ك��ه ل��ه ری��اڵ م���ه‌دری���د و ب �ه‌رش �ه‌ل��ۆن �ه ك���ۆده‌ك���ات���ه‌وه ل��ه خولی نیوه‌ی كۆتایی جامی شای ئیسپانیادا ،ده‌بێته بیسته‌م رووب �ه‌ڕووب��وون �ه‌وه كه ئه‌م
دوو یانه زه‌ب �ه‌الح �هی ئیسپانیا له‌م پێشبڕكێیه‌دا كۆبكاته‌وه .هه‌ردوو یاریی چوون و هاتن له (30ی كانوونی دووه‌م و 27ی شوبات)دا ده‌بێت ،كه ژماره‌ی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌كان به‌رز ده‌كاته‌وه بۆ 32له‌م پاڵه‌اونێتییه‌دا. ت��اك��و ئێستا ،ه����ه‌ردوو تیپی سپی پۆشه‌كان و بالوگرانا له خولی چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی دۆڕاودا 31جار به یه‌ك گه‌یشتوون ،دووجار له خولی شانزه5 ، جار له خولی چاره‌كی كۆتایی 6 ،جار
جۆكۆڤیچ پێگه‌ی ل ه پێشه‌نگی ریزبه‌ندیدا نۆڤاك جۆكۆڤیچی سڕبی و یاریزانی تێنس دوای به‌رگری ل ه نازناوی وێمبڵدۆنی ئوستورالی ،مانه‌وه‌ی له پێشه‌نگی یاریزانانی تێنسدا مسۆگه‌ركرد و ناوی له مێژوودا به ئاڵتون نوسییه‌و ه دوای ئه‌وه‌ی شه‌شه‌مین نازناوی گه‌وره‌ی له ژیانیدا به ده‌ستهێنا. جۆكۆڤیچ له یاریی كۆتایی یه‌كه‌مین پاڵه‌وانێتی گه‌وره‌ی ساڵدا له ئه‌ندی مۆرای بریتانی برده‌وه و تۆڵه‌ی خۆی ل ه مۆرای كرده‌وه كه ساڵی رابردوو پاڵه‌وانێتی فالشین میدۆزی ئه‌مریكی پێدۆڕاند كه كۆتا پاڵه‌وانێتی ساڵ بوو.
له كۆتاییه‌كان ،زیاد له‌وه‌ش 13جار ل ه خولی پێش كۆتاییدا ڕووبه‌ڕووی یه‌كرت بوونه‌ته‌وه. ل �ه ك��ۆی ه �هم��وو ی��اری��ی�ه‌ك��ان، سه‌ركه‌وتوویی بۆ یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه ب��ووه كه 15بردنه‌وه‌ی هه‌یه له 31 یاریدا ،تیپی سپی پۆشیش 10بردنه‌وه‌ی هه‌یه و 6یاریش یه‌كسان بوون. له یارییه‌كانی كۆتاییشدا 6 ،جار رووب����ه‌ڕووی یه‌كرت ب��وون �ه‌ت �ه‌وه ،كه هه‌ریه‌كه‌یان 3یاریی بردووه‌ته‌وه و
بالۆتێلی ماڵئاوایی ل ه سیتی كرد سه‌رجه‌م ده‌زگاكانی راگه‌یاندنی وه‌رزشی له ئیتاڵیا و ئینگلته‌را له‌سه‌ر ئه‌وه كۆكن كه هه‌ردوو یانه‌ی مانچسته‌ر سیتی ئینگلیزی و میالنی ئیتاڵی گه‌یشتوونه‌ته رێككه‌وتن له‌سه‌ر گوێزانه‌وه‌ی ماریۆ بالۆتێلی ئیتاڵی و هێرشبه‌ر له یانه‌ی ئینگلیزییه‌كه‌وه بۆ میالنۆ ،رانه‌گه‌یاندنی بۆنده‌كه‌یش تا ئێستا په‌یوه‌سته به چه‌ند ورده كارییه‌كه‌وه ،له سه‌ر شێوازی دانی ئه‌و پاره‌یه به مانچسته‌ر سیتی له الیەن میالنەوە ،ك ه رۆژنامه‌ی میرۆری ئینگلیزی ئاشكرایكردوه ،بالۆتێلی ب ه بڕی 17ملیۆن پاوه‌ند ده‌چێت و به شه‌ش جار ئه‌و بڕە پاره‌یه ده‌دات.
كۆتا جاریش له ساڵی 2011دا ب��وو ك �ه ری���اڵ ب � ه گۆڵێكی كرستیانۆ بردییه‌وه. له رووی ژماره‌ی گۆڵه‌وه ل��ه م��ێ��ژووی ج��ام��ی ش���ادا، به‌رشه‌لۆنه 14گۆڵ زیاترى كردووه له ریاڵ مه‌درید63 : گۆڵ بۆ به‌شه‌لۆنه و 49گۆڵ بۆ ریاڵ. سه‌رچاوه :های كووره
یۆڤی ده‌ستی گرت به‌سه‌ر خه‌اڵته‌كانی ئۆسكاردا یانه‌ی یۆڤانتۆس له خولی ئیتاڵیدا زۆرینه‌ی خه‌اڵته‌كانی ئۆسكاری ده‌ستبه‌سه‌ردا گرتوو ه كه سااڵنه له‌الیه‌ن یه‌كێتی تۆپی پێی ئیتاڵییه‌وه ده‌درێت به باشرتینه‌كانی ساڵی رابردوو ،یۆڤی خه‌اڵتی باشرتین یانه‌ی ساڵی 2012ی پێدرا ئه‌نتۆنیۆ كۆنتی راهێنه‌ریشی باشرتین راهێنه‌ر ده‌ستنیشانكرا ،هه‌روه‌ها بوفۆن به باشرتین گۆڵچی و ئه‌ندریا پێرلۆی یاریزانی ناوه‌ندی یۆڤانتۆسیش به باشرتین یاریزانی خوله‌ك ه هه‌ڵبژێردرا ،پێكهاته‌ی منونه‌یش به‌م شێو ه بوو :بوفۆن، بالزارێتی ،تیاگۆ سێلڤا ،بارزالی ،ماجۆ ،پێرلۆ ،ماركیزیۆ ،نۆچیرینۆ، ئیرباهیمۆڤیچ ،دی ناتالی ،كاڤانی.
11 ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
komalayati.bayan@yahoo.com
خه‌سوویه‌ك :خۆزگ ه هه‌ر نه‌ده‌كه‌وتینه ئه‌م ڕۆژگاره‌وه
خه‌سووه‌كان گله‌یی له به‌ختی خۆیان ده‌كه‌ن ڕاپۆرت :ڕە‌زا هه‌ورامی ئه‌و خه‌سووانه‌ی ئێستا خۆیان به ته‌نیا ماونه‌ته‌وه ،زۆر بێزارن و زۆربه‌ی جار نایانه‌وێت بچنه ماڵی كوڕەكانیان و به ته‌نیا خۆیان له ماڵێكدا ژیان ده‌به‌نه سه‌ر ،ڕۆژگارێك كه‌سوكاری زۆر (وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن) و ئێستاش پشت و په‌نایه‌كیان نییه ،نه ده‌توانن له‌گه‌ڵ كوڕەكانیان بژین ،نه شوێنێكیش شك ده‌به‌ن تیایدا مبێننه‌وه ،بۆیه ئ �هوان له‌م بارودۆخه‌دا زۆر بێزار و نائومێدن و له ڕووی كۆمه‌اڵیه‌تی و ده‌روونییه‌وه گرفتیان بۆ دروست بووه. (ف .ا) ته‌مه‌نی 63ساڵه و خ���اوه‌ىن ژم��اره‌ی �ه‌ك��ی زۆر ك��وڕ و كچه ،ك�ه ئێستا ب�ه‌ه��ۆی مردنی م��ێ��رده‌ك�هی�ه‌وه كه‌سی ن �هم��اوه و به وت �هی خ��ۆی ،ه�ه‌ر ڕۆژە و له شوێنێكدا به‌سه‌ر ده‌بات ،ئه‌و وتیشی «ژیان كۆمه‌ڵێك وانه‌یه ،كۆمه‌ڵێك ئه‌زموونه ،خه‌سوو به‌رله‌وه‌ی ببێته خ �ه‌س��وو ،كچی پیاوێك و دوات��ر خێزانی یه‌كێك و دواتریش ده‌بێته خاوه‌نی بووك .له سه‌ره‌تاوه ته‌نیا و دوات���ر پێكه‌وه‌نانی خ��ێ �زان و دواتریش ،كوڕ و كه‌سوكاری زۆر، به‌اڵم دواجار هه‌ر ته‌نیا مانه‌وه‌یه بۆ خه‌می ڕۆژگار». (ع.س) كه هێشتا ئه‌و قۆناغه‌ی تێنه‌په‌ڕاندووه ،وتی «خۆزگه هیچ
ك �ه‌س نه‌كه‌وتایەته ئ �ه‌و ڕۆژەوه ك ه شوێنێكی نه‌بێت تیایدا بژی ،ژیان وایه، وه‌ف��ای بۆ كه‌س نییه» .ئه‌م خه‌سووه ئه‌وه‌شی ڕوونكرده‌وه‌كه ،دوای ئه‌وه‌ی خه‌سووه‌كان ده‌چنه ته‌مه‌نه‌وه ،ئه‌وان ده‌بێت گوێڕایه‌ڵی بووك و كوڕەكانیان
بن كه ئه‌مه پێچه‌وانه ده‌بێته‌وه ،نابێت منداڵه‌كان به چاوی سووك و جیاوازه‌وه سه‌یری دایكیان بكه‌ن. (خ.ع) یه‌كێكه لهو خه‌سووانه‌ی كه له ئێستادا هیچ شوێنێكی دیاریكراوی نییه ،ئه‌وه‌ش به هۆی ئه‌وه‌ی مێرده‌كه‌ی
ئه‌نفال كراوه و كوڕەكانی هه‌موو ماڵی خۆیان هه‌یه ،ئه‌و زۆر به بێزارییه‌وه وتی «ژیان وایه ئیرت! من هه‌رگیز چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌م نه‌ده‌كرد بكه‌ومه وه‌ها ڕۆژێك». ئه‌م خه‌سووه به‌رده‌وام بوو «دوای ئەو هه‌موو ماندووبوون و ئه‌ركه كه خه‌سوو
یان دایك ده‌یكێشێت له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانی، دوات��ر به‌م شێوه‌یه‌ی لێ به‌سه‌ردێت. خه‌سوو ناتوانێ هه‌ر ڕۆژە و له ماڵی كه‌س یان كوڕەكانیدا بێت». (ڕ.ج)ی ت �هم �ه‌ن 54س��اڵ ،به‌م شێوه‌یە بۆمان دوا «دوای 4كوڕ و 5
كچ ،ته‌نیا خۆم له ماڵه‌وه‌م و كه‌سم نه‌ماوه ،من ناتوانم و پێم جوان نییه هه‌موو ڕۆژێك له ماڵی یه‌كێك له كوڕەكانم بم ،باش ده‌زان��م كه بووكه‌كانیشم ڕێزم ناگرن ئه‌وه‌نده سه‌ردانیان بكه‌م ،بۆیه به‌المه‌وه باشرته به‌م شێوه‌یه سووچێك بگرم و تا كۆتایی ته‌مه‌نم به‌م چه‌شنه بژیم». (ن.ا) م�����اوه‌ی 12س��اڵ��ه مێرده‌كه‌ی كۆچی دوای��ی كردووه و ته‌نیا 2كوڕی هه‌یه و له‌گه‌ڵی ناژین« ،پیربوون زۆرجار بۆ مرۆڤ عه‌یبه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،چونكه خه‌سووه‌كان كه پیر ده‌بن ،چیدی ئه‌و ڕێزه‌ی الی بووك و كوڕەكانیان هه‌یانه ،نامێنێت» .ئه‌و پێی وابوو، زۆرب�هی جار تاوانی كوڕە‌كانیشی تێدایه كه دوای ژنهێنانیان وه‌ك پێویست ل�ه دای��ك�ه پیره‌كانیان ناپرسنه‌وه. (س.ت) خ �ه‌س��ووه‌ی �ه‌ك �ه و ئێستا هیچ كوڕێكی ن �هم��اوه و مێرده‌كه‌شی چه‌ند ساڵێك به‌ر له ئێستا كۆچی دوای��ی ك��ردووه، له‌باره‌ی ئه‌م ته‌نیاییه‌وه ده‌ڵێت «ڕاسته كوڕ ناتوانێت تا كۆتایی ژیانی له‌گه‌ڵ دایكی مبێنێته‌وه، به‌اڵم پێویست ناكات له‌به‌ر ژیانی تایبه‌تی خۆی و خێزانه‌كه‌ی واز له دایكی بهێنێت ،پێویسته په‌یوه‌نديی كوڕ و دایكایه‌تی كات و سه‌رده‌م نه‌یگۆڕێت».
پێویست بوو ژیان و مه‌رگ یه‌كیان هه‌ڵبژێرم داڕشتنه‌وه‌ی :ئاراس ڕە‌فیق ئه‌وه‌ی لێره‌دا ده‌مه‌وێت ئێوه‌ی پێ ئاشنا بكه‌م ،ده‌رخه‌ری یه‌كێك له نه‌هامه‌تيیه‌كانی گه‌لی كورده .شه‌وێك له‌م شه‌وانه‌دا بڕیارمدا بچم بۆ ماڵی یه‌كێك له هاوڕێكانم كه له نه‌خۆشخانه گ��ه‌ڕاب��ووه‌وه و نه‌شته‌رگه‌ريی بۆ ك��راب��وو ،كاتێك گه‌یشتمه ئ �ه‌وێ چه‌ند میوانێكی تریان هه‌بوو ،برا گه‌وره‌كه‌ی كه ناوی (محه‌مه‌د) بوو، به حه‌مه بانگیان ده‌كرد ،له ته‌نیشت نه‌خۆشه‌كه‌وه دانیشتبوو ،خه‌ریكی گ��ێ �ڕان �ه‌وه‌ی به‌سه‌رهاتێكی خۆی بوو ،دوای گه‌یشتنی من هێشتا له سه‌ره‌تای گێڕانه‌وه‌ی چیرۆكه‌كه‌دا بوو .ئه‌و وتی «كاتێك باوكم كوژرا له شه‌ڕە نه‌گریسه‌كه‌ی ناوخۆدا ،له ناوه‌ڕاستی نه‌وه‌ده‌كاندا بوو ،ئێمه حه‌وت سه‌رخێزان بووین ،گه‌وره‌كه‌یان من بووم ،ته‌مه‌نم حه‌ڤده ساڵ بوو. به شێوه‌یه‌كی گشتی خه‌ڵك وه‌زعی ئابووریی زۆر خ �راپ ب��وو ،بژێویی ژیامنان له‌سه‌ر كۆڵبه‌ری و هاتوچۆی ئێران بوو ،منیش تازه باوكمم له‌ده‌ست داب��وو ،هه‌موو ئه‌و ئه‌ركه‌ی له‌سه‌ر شانی باوكم بوو كه‌وته ئه‌ستۆی من. ئه‌وكاته‌ش خۆێندكاربووم ،پێشرت
ئیشێكی وام نه‌كردبوو ،له‌به‌ر ئه‌و ه زۆر گران بوو له‌سه‌رم ،بڕیارمدا كار بكه‌م و ده‌ست له خوێندن هه‌ڵبگرم، هه‌رچه‌نده خزم و كه‌سوكار هه‌وڵیان دا واز له‌خوێندن نه‌هێنم ،به‌اڵم چ��ارم ن �ه‌ب��وو ،واڵخ (ئێسرت)ێكامن هه‌بوو پێشرت باوكم كاری پێده‌كرد، بۆ یه‌كه‌مجار له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكی ن��ارساوی خۆماندا واڵخه‌كه‌م برد بۆ ئێران بۆ ئ �ه‌وه‌ی كاسبیی پێ بكه‌م و بژێویی ژیامنانی پێ دابین بكه‌م، هاوڕێكانم ڕاهاتبوون له‌سه‌ر ئه‌و كاره، به‌اڵم بۆ من كه‌مێك زه‌حمه‌ت بوو، چونكه یه‌كه‌مجارم بوو ،به‌هه‌رحاڵ گه‌یشتینه سه‌ر خاكی ئێران ،چووینه گوندێك به ناوی دزڵی ،له‌وێ شوێنێك هه‌بوو بۆ پشوودانی عێراقییه‌كان پێی ده‌وترا خان .هه‌رچه‌نده شوێنێكی زۆر خراپ بوو له به‌رامبه‌ردا پاره‌شامن لێ وه‌رده‌گیرا. ئه‌و ئێواره‌یه له‌وێ ماینه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی پشوو بده‌ین و پاشان بۆ به‌یانی زوو له‌خه‌و هه‌ستین ،كه‌لوپه‌ل و پێداویستییه‌كامنان بكڕین له بازاڕدا و زوو بگه‌ڕێینه‌وه بۆ ماڵهوه ،له‌وكاته‌دا هێزێكی تایبه‌ت هه‌بوو له ئێراندا له‌ناكاو ده‌رده‌كه‌وتن ،پێیان ده‌وترا (وی���ژە) ،ده‌ستیان ده‌گ��رت به‌سه‌ر كه‌لوپه‌ل و واڵخه‌كامناندا و ده‌یانربدن،
له‌كاتی ئ �ه‌وه‌دا بووین ئاماده‌كاری بكه‌ین بۆ گه‌ڕانه‌وه .له‌پڕ ئه‌و هێزه ده‌رك��ه‌وت��ن ،ب �راده‌ره‌ك��ان��م بانگیان لێكردم ڕابكه‌م و خۆم بشارمه‌وه، ئیدی واڵخ و كه‌لوپه‌له‌كامنان جێهێشت و ڕامانكرد ،هه‌موو باره‌كانیان برد واڵخه‌كانیشیان له شوێنێك كۆكرده‌وه له‌ناو په‌رژینێكدا پاسدارێكیان كرده پاسه‌وانیان ،تا كاتی گونجاو بیان گوێزنه‌وه بۆ شوێنێكی تر. ئه‌و ڕۆژە تا ئێواره له‌وێ ماینه‌وه، دوات���ر گ �هڕای��ن �ه‌وه ب��ۆ سه‌رسنوور، به‌اڵم من هه‌رچه‌نده بیرم له ماڵهوه ده‌ك���رده‌وه كه ش �ه‌ش ح��ه‌وت سه‌ر منداڵی هه‌تیو چاوه‌ڕێی ده‌ستی من ده‌ك��ه‌ن ،هاوكات یه‌كه‌م جاریشمه هاتوومه‌ته ئێران و شكستم خواردووه، زۆر بێزار و بێتاقه‌ت بووم ،نه‌متوانی بگه‌ڕێمه‌وه له‌گه‌ڵ هاوڕێكامندا، بیرم له ڕێگاچاره‌یه‌ك ده‌ك��رده‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بتوانم واڵخه‌كه‌م بگێڕمه‌وه، بۆ ئه‌مه‌ش پێویست بوو سه‌ركێشی ئه‌نجامبده‌م. دواجار گه‌ڕامه‌وه بۆ ئه‌و شوێنه‌ی واڵخه‌كانی تێدا حه‌شاردرابوو ،سه‌یرم كرد ته‌نیا یه‌ك پاسه‌وان له‌به‌رده‌م ده‌رگاكه‌دا دانیشتووه ،هه‌ستم كرد بێتاقه‌ت دیاربوو ،پاش كاتژمێرێك چاوه‌ڕوانی ،له ده‌رفه‌تێك ده‌گه‌ڕام بۆ
ئه‌وه‌ی بتوانم واڵخه‌كه‌م بگێڕمه‌وه، له‌وكاته‌دا پاسه‌وانه‌كه له پڕ هه‌ستایه سه‌رپێ و شوێنه‌كه‌ی جێهێشت ،زۆر سه‌رنجم ن �ه‌دا بزانم بۆ كوێ چوو، به‌اڵم دوو سه‌د مه‌ترێك دووركه‌وته‌وه پاشان ل�ه‌ب�ه‌رچ��اوم ون ب��وو ،ئیدی منیش ده‌رگ��ای واڵخه‌كانم كرده‌وه و ئێسرته‌كه‌ی خۆمم هێنایه ده‌ره‌وه به‌اڵم بیرم چوو ده‌رگاكه له‌پاش خۆم دابخه‌م ،هه‌موو واڵخه‌كانی تریش به‌دوامدا هاتن ،چوومه سه‌رپشتی واڵخه‌كه‌ی خۆم و به‌خێرایی شوێنه‌كه‌م جێهێشت ،هه‌رچه‌نده زۆر شوێنه‌كان ش��اره‌زا نه‌بووم ،به‌اڵم گه‌ڕامه‌وه بۆ سه‌رسنوور. زۆر تاریك بوو توانیم خۆم له پاسداره‌كه ون بكه‌م ،دواج��ار ئه‌و شه‌وه بۆ ده‌مه‌وبه‌یانی گه‌یشتمه‌وه ماڵهوه ،ته‌قه‌م له ده‌رگادا سه‌یرده‌كه‌م هێشتا دایكم ده‌گ��ری و چاوه‌ڕێی من ده‌ك��ات ،كاتێك زان��ی گه‌ڕامه‌وه زۆر خۆشحاڵ بوو ،بۆ ڕۆژی دواتر هاوڕێكانم زانییان من واڵخه‌كه‌م گه‌ڕاندووه‌ته‌وه زۆر پێیان سه‌یر بوو، هه‌موویان ده‌ستخۆشییان لێكردم، ئه‌وه سه‌ركێشییه‌ك بوو كه سه‌رسنوور به منی ئه‌نجام دا ،ئێستاش زۆربه‌ی ناوچه‌كانی كوردستان هه‌ر ژیانیان له لێواری مه‌رگدایه.
10 komalayati.bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
كۆمه‌ڵناسیی خۆمانە ڕایان عوسامن دەینووسێت
سیاسه‌تكردنی ئێمه
ئه‌م بابه‌ته‌م به شێوه‌یه‌كی تێروته‌سه‌لرت له شوێنه‌كانی تر نووسیوه و باڵوم كردووه‌ته‌وه .به‌اڵم پێویستی كرد لێره‌دا به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌تایی باسی بكه‌مه‌وه .كه‌س نییه شه‌ڕی براكانی له خێزان و ناوماڵی كورددا به هۆی مژووڵبوونی سه‌رسه‌ختی سیاسییه‌وه له نه‌وه‌ده‌كاندا نه‌دیبێت .هه‌موو ئه‌و كاولكاری و ماڵوێرانییانه‌ی كه به‌سه‌رمان هاتن ،چ ئه‌وانه‌ی ناوه‌وه و چ ده‌ره‌وه‌ش هه‌موو ،ڕەنگبێت ئه‌گه‌ر بۆ نه‌بوونی سیاسه‌تێكی ڕاسته‌قینه بیگێڕینه‌وه ،هه‌ڵه‌مان نه‌كردبێت. ناتوانین لێره‌دا سه‌رجه‌م ره‌هه‌نده‌كانی سیاسه‌تكردن بخه‌ینه به‌رچاو ،ئه‌وه‌نده هه‌یه سیاسه‌ت له دوێنێ و ئه‌مڕۆی پێشكه‌وتنیشدا هه‌ر كایه‌یه‌كی پڕ له گرێوگۆڵه و له‌چاو ئه‌و ئه‌وه‌نده بكه‌ره سیاسییه‌دا كه له‌م واڵته هه‌مانه، هێشتا نه بۆ خۆمان نه بۆ ده‌ره‌وه‌ش، ڕوون نییه كه سیاسه‌تكردن ئێمه‌ی گه‌یاندووه‌ته چ ئاستێكی هوشیاری و كورد له سیاسه‌تكردندا چۆن مه‌رامگه‌لێكی هه‌یه .دوای شه‌ڕی ناوخۆ و سه‌رجه‌م جه‌نگه‌كانی تر، ئێمه چاوه‌ڕێی ئه‌وه بووین كه سیاسه‌تكردن بتوانێت دنیامان بۆ بگۆڕێت ،مه‌سه‌له‌ی به‌شداریكردنی سیاسی بێئه‌ندازه جێگه‌ی گرنگی و بایه‌خی سه‌رجه‌م خه‌ڵك و چینه‌كان بوو .به‌اڵم ئه‌م به‌شداریكردنه سیاسییه كه به به‌شداریی نه‌ته‌وه‌ییش لێكده‌درایه‌وه ،نه‌ك هه‌ر نه‌یتوانی وێنه‌ی دنیا بگۆڕێته سه‌ر خواستی نه‌ته‌وه‌یی بۆ ئێمه ،له ناوخۆشامندا دنیایه‌ك كێشه‌ی تری سه‌ر به‌م كایه‌یه ڕووی تێكردین .به‌شداریی سیاسیی به‌رده‌وام ئه‌وه‌نده‌ی بووه‌ته هۆی به‌رهه‌مهێنانی ده‌موچاوی سیاسی و گهوره كردنیان ،ئه‌وه‌نده خواستی نه‌ته‌وه‌یی و خه‌می جڤاتییانه‌ی له‌گه‌ڵ خۆی هه‌ڵنه‌گرتووه .سیاسه‌ت له‌وه‌ته‌ی هه‌یه ،هه‌ر خه‌ریكی ئه‌و جیاكردنه‌وه‌یه‌یه له نێوان چینه‌كانی خه‌ڵكدا .له‌وه‌ته‌ی هه‌بووه ،ئیشی یه‌كه‌می ئه‌وه بووه كه ده‌موچاوی وا به‌رهه‌م بهێنێت به ئاسانی نه‌توانین بیانگه‌ینێ .سیاسه‌تكردنی ئێمه‌ش هیچكات خاڵی نه‌بووه له‌م ده‌موچاوسازییه و ئه‌و جه‌نگه‌ش كه له خواره‌وه ده‌كرێت ،سێبه‌ره سیاسییه‌كان ده‌یكه‌ن نه‌ك بكه‌ره گه‌وره‌كان .به‌درێژایی ئه‌م چه‌ند ساڵه ،ئێمه نه‌مانتوانیوه خه‌ریكی ئه‌وه بین به‌شداریی كارامان له چاره‌نووسی ئه‌م واڵته‌دا هه‌بێت، كه‌واته به‌شداریی سیاسیی ئێمه بۆ به‌رهه‌مهێنانی ستایش بووه بۆ ئه‌وانه‌ی كه خۆمان له سه‌رووی خۆمانه‌وه دامانناون .ئێمه تا ئێستاش هه‌ر له كۆمه‌ڵێك ستایشی سیاسی زیاتر ،به‌شدارێكی كارای كایه‌ی سیاسه‌ت نه‌بووین .بۆیه ئه‌وه‌ی كه بۆمان بڕیار دراوه ،به زیاده‌وه شایه‌نیین.
قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو؛ڕە‌تكردنه‌و‌ه و قبوڵكردن شارهزایهكی په‌روه‌رده‌یی :زیانه‌كانی قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو له سووده‌كانی زیاتره
ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر
پ��رس��ی ق��وت��اب��خ��ان �هی تێكه‌اڵو ئه‌گه‌رچی بابه‌تێكی نوێ نییه ،به‌اڵم به‌رده‌وام توێژەران و مامۆستایان قسه‌ی جیاوازی له‌باره‌وه ده‌كه‌ن ،به‌شێك تاكو ئێستا به دیارده‌یه‌كی خراپی ده‌زانن و له‌به‌رامبه‌ردا به‌شێكی تر له‌شاره‌زایان به‌پێویستی هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ده‌زانن. ل���ه‌وب���اره‌ی���ه‌وه زی����ره‌ك ك�هم��اىل كۆمه‌ڵناس پێیوایه كه قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو په‌یوه‌ندی به ئاستی ڕۆشنبیریی تاكه‌وه هه‌یه ،نه‌ك خودی پڕۆسه‌كه. ن��اوب �راو بۆ ڕۆژن��ام �هی (ب �هی��ان) وتی «ڕۆشنبیریبوون و سه‌ركه‌وتوویی
قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو ،یان جیاكردنه‌وه‌ی ك��وڕان و كچان ،په‌یوه‌سته به جۆری میتۆدی په‌روه‌رده‌یی و فێركاری ،چونكه ناكرێ ته‌نیا ئه‌مه بكه‌یته پێوه‌ر بۆ ده‌ستنیشانكردنی ئه‌وه‌ی تێكه‌اڵوبوون له ڕۆشنبیرییه‌وه‌یه ،یاخود سه‌ركه‌وتووه و به پێچه‌وانه‌شه‌وه». هه‌مزه عه‌باس ش���اره‌زای ب��واری پ��ه‌روه‌رده ،له سه‌رهه‌مان بابه‌ت وتی «پسپۆڕانی پ��ه‌روه‌رده‌ی��ی ئ�ه‌وه‌ی��ان ڕاگه‌یاندووه كه تێكه‌اڵوكردنی قوتابی له ته‌مه‌نی ه�ه‌رزه‌ك��اری��دا كاره‌ساتی لێده‌كه‌وێته‌وه ،ڕاسته له‌وانه‌یه هه‌ندێك خاڵی ئه‌رێنیی تێدابێت ،ب �ه‌اڵم خاڵه نه‌رێنییه‌كان چه‌ند به‌رانبه‌ر و زۆر زیاترن و كاریگه‌ریی زۆر خراپی هه‌یه له ڕووی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه» .ناوبراو هه‌روه‌ها ده‌ڵێت هه‌ڵه‌كه له سیستمه‌كه‌دایه،
كه به‌پێی سیستمه‌كه بێت له 1تا 9ی بنه‌ڕەتی ده‌بێت قوتابی تێكه‌اڵو بێت ،به‌اڵم به‌هۆی كاردانه‌وه‌ی الیه‌نی كۆمه‌اڵیه‌تییەوە به شێوه‌یه‌كی گشتی، ئه‌وه قبوڵ نه‌كرا و له زۆربه‌ی قوتابخانه بنه‌ڕەتییه‌كانی ناوشار لێك جیاكرانه‌وه». ه��اوك��ات زی����ره‌ك ڕەح��م�ان له ب��اره‌ی كاریگه‌ریی خێزانه‌كان له مه‌ڕ قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو وتی «به‌و جۆره په‌روه‌رده خێزانییه السه‌نگه‌ی ئه‌مڕۆ له كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه‌دا باوه ،هه‌میشه ئافره‌ت وه‌ك ك��ااڵی�ه‌ك منایش ده‌ك��رێ��ت ،ئه‌و وێنه‌یه له مێشكی مندااڵن ده‌چه‌سپێت، حه‌مته‌ن كاریگه‌ریی نه‌رێنییانه‌ی ده‌بێت، چونكه چۆنییه‌تی به‌كۆمه‌اڵیه‌تیبوون و پێگه‌یاندنی تاك ته‌حه‌كوم به‌مه ده‌كات، نه‌وه‌ك پڕۆسه‌كه». قوتابخانه‌ی فاخیر مێرگه‌سووری
كه منوونه‌ی خوێندنگایه‌كی ئاماده‌یی تێكه‌اڵوه له شاری هه‌ولێر ،سااڵنه له‌سه‌ر ئاستی كوردستان قوتابیانی قۆناغی 12ى ئاماده‌یی تیایدا زۆربه‌یان له كۆڵێژە به‌رزه‌كان وه‌رده‌گیرێن .ئه‌وه له‌كاتێكدا زۆرجار ده‌گوترێ له قوتابخانه‌ی تێكه‌اڵو ئاستی زانستی زۆر نزمه ،له‌وباره‌یه‌وه هیوا ئه‌حمه‌د ،توێژەری كۆمه‌اڵیه‌تی له قوتابخانه‌ی فاخیر مێرگه‌سووری ،ده‌ڵێت «ئێمه وه‌ك قوتابخانه‌كه‌مان به هه‌موو الیه‌ك ئاگادارى سلووك و هه‌ڵسوكه‌وتی قوتابییه‌كامنانین ،كه‌مرتین په‌یوه‌ندی ببینین لێكۆڵینه‌وه ده‌كه‌ین و كوڕ و كچه‌كه بانگ ده‌كه‌ین تێیان ده‌گه‌یه‌نین كه له‌م كاته‌دا ئێوه باش نییه و كاتی ئه‌وه نییه زه‌واج بكه‌ن ،زۆربه‌ی حاڵه‌ته‌كان قوتابی ده‌گه‌یەنینه قه‌ناعه‌ت ،ئه‌گه‌ر زانیامن په‌یوه‌ندییه‌كه سه‌ر ده‌كێشێت
بۆ سۆز و عاتیفه ،بانگی دایك و باوكیان ده‌كه‌ین و قسه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ین». هه‌روه‌ها ئه‌و توێژەره كۆمه‌اڵیه‌تییه وت��ی «حاڵه‌تی وا هه‌بووه له‌وانه‌یه قوتابیی ئێمه موته‌ئسیر بووبێت به فلیمه‌كان ،یان به كوڕی شوێنێكی تر ،یان كچی شوێنێكی تر ،یان به پێچه‌وانه‌وه. بۆیه ئێم ه وانه‌مان هه‌بووه له ڕووی دینی و ڕەوشتی و مرۆڤایه‌تی و خوشك و برابوونه‌وه له هاوكاریكردنی یه‌كرتی، له ڕووی ئه‌مانه‌وه ئێمه هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ قوتابیان ده‌كه‌ین و كۆنرتۆڵامن كردوون به‌بێ ئه‌وه‌ی فشاریان بخه‌ینه سه‌ر .قوتابیی ئێمه زیاتر به خوێندنه‌وه سه‌رقاڵن و پێشبڕكێیانه له‌وه‌ی كێیان منره‌ی به‌رزتر بێنێت ،كه‌مرت وایه بیر له په‌یوه‌ندی بكه‌نه‌وه .ئه‌گه‌ر هه‌شبێت به ده‌گمه‌نه و ئێمه چاره‌سه‌ری ده‌كه‌ین».
پیاوان شه‌ڕی ده‌ره‌وه به ماڵهوه ده‌فرۆشنه‌وه ژنێك :كه پیاوه‌كه‌م دێته‌وه پارچه‌یه‌ك ئاگر ڕووده‌كاته ماڵهوه
ڕاپۆرت :دڵشاد ساڵح
فۆتۆگۆاف :محەمەد جەمال
پیاوان زۆرتر ل ه ده‌ره‌وه‌ن ،پێویستیش ه ئه‌وان مشووری خێزان بخۆن و ل ه ڕووی ئ��اب��ووری��ی�ه‌و ه زی��ات��ر ئه‌ركیان ل�ه‌س�هره، زۆربه‌ی جار ئه‌و ئه‌رك ه ماندووبونی زۆری لێده‌كه‌وێته‌و ه و به‌وهۆیه‌و ه هه‌رچی له ده‌ره‌و ه ڕووبه‌ڕووی ئه‌وان ببێته‌وه ،ل ه ماڵهوه ب ه ژن و منداڵه‌كانیاىن ده‌رێ��ژن ،ئه‌مه‌ش بێزاریی زۆربه‌ی ژنانی لێكه‌وتووەته‌وه. ڕەئ��وف پیشه‌ی كرێكاره خاوه‌نی سێ منداڵ ه و كرێچییه ،كوڕێكی تووشی نه‌خۆشیی تاالسیام بووه ،به‌م شێوه‌ی ه باسی خۆی كرد «من ڕۆژان ه ده‌چم بۆ ساح ه بۆ كرێكاری ،ك ه ده‌گه‌ڕێمه‌و ه ماڵه‌وه‌مان له بری پێشوازی و به‌خێرهاتنه‌وه ،خێزانه‌ك هم ده‌ڵێ «پیاوه‌ك ه فاڵن منداڵامن وای وت، ئه‌ویان ئه‌وه‌ی كرد ،ئه‌وه‌ی وت ،منیش له ده‌ره‌و ه جه‌سته‌م هیالك و ماندوو بووه، بۆی ه ده‌ڕۆمه‌و ه ماڵه‌و ه تا پشوویه‌ك بده‌م ، كه‌چی هیالكرت ده‌بم ،ئه‌ویش ئه‌وه‌نده‌ی تر جه‌ست ه و ده‌روون و مێشكم ماندووتر
ده‌كات ،بۆی ه منیش توڕە ده‌بم ل ه منداڵه‌كانم و لێیان ده‌ده‌م ،ل ه خێزانه‌كه‌شم ده‌ده‌م». ج �ه‌ب��ار س��ت��اری��ش ف �ه‌رم��ان��ب �هره له كۆمپانیایه‌ك و وه‌ك خۆی ده‌ڵێت «ده‌وامی كۆمپانیا وه‌ك ده‌وام��ی فه‌رمانگه‌ی میری نییه ،ده‌وام��ەك�هی زۆره و مووچه‌كه‌شی كه‌مه ،من لهو كۆمپانیای ه ده‌وام ده‌كه‌م تا سه‌عات چواری ئێواره ده‌مێنمه‌وه ،كه‌چی ده‌ڕۆمه‌و ه خێزانه‌كه‌م ده‌ڵێ بۆ ئه‌وه‌نده‌ت پێچوو؟ له‌كوێ بوویت؟ چیت كرد؟ له‌م پرسیارانه .منیش ب ه نه‌فه‌سێكی سارده‌وه وه‌اڵمی هه‌موو پرسیاره‌كانی ده‌ده‌م �ه‌وه، كه‌چی پرسیاری تر ده‌ك��ات و ورد ه ورده شتی تر ده‌ڵێت ،منیش ناچارم توڕە ده‌بم و لێی ده‌ده‌م». ئارێز وه‌ه��اب کە ژن��ی ماڵه‌وه‌یە، ده‌ڵێت «هه‌ر ك ه پیاوه‌كه‌م دێته‌و ه خێرا خواردنی بۆ حازر ده‌كه‌م و كه‌شێكی هێمن و ئارامی بۆ ده‌سازێنم ،چونك ه د هزانم زۆر هیالك ده‌بێت ،كه‌چی ئه‌و هه‌ر ك ه هاته‌وه، پارچه‌یه‌ك ئاگر ڕووده‌كات ه ماڵه‌و ه و ل ه منداڵ ده‌دات ،شت ده‌ڕژێنێ و ل ه من ده‌دات ،كه ده‌شڵێم بۆ واده‌ك�هی؟ ده‌ڵێت :من ڕۆژ تا ئێواره هیالك ده‌بم و ئاره‌ق ده‌ڕێژم ،با تۆش
تۆزێك هیالك ببی». شیالن فه‌ره‌جی ،ژنێكی ڕۆژهه‌اڵتیی ه و پیاوه‌كه‌شی كوردی باشووره ،به‌اڵم ب ه وته‌ی ئه‌و ژن ه پیاوه‌كه‌ی زۆر خ�راپ مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كات ،ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ماڵی باوكی لێره نیی ه و خاوه‌نی ( )3منداڵ ه ، ناچار‌ه ڕازی ببێت به‌و ئاكارانه‌ی پیاوه‌كه‌ی له‌گه‌ڵیدا ئه‌نجامی ده‌دات ،ئه‌و ژن ه درێژە‌ی دا ب ه قسه‌كانی و وتی «پیاوه‌كه‌م كرێكاره، به‌اڵم ل ه كرێكاری چه‌ندێ ماندوو ده‌بێت دوو ئه‌وه‌نده‌ی ماندووێتییه‌كه‌ی ب ه من و منداڵه‌كانی ده‌ڕێژێت». ش���ادان ع�ه‌ب��دول��ك��ری��م ،ت��وێ��ژە‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ،ل �ه‌و ب��اره‌ی �ه‌و ه ڕایگه‌یاند «به‌وپێه‌ی هه‌ندێ ل ه پیاوان بژێویی ژیان ته‌نیا خۆیان دابینى دەکەن و ئابوورییان یه‌ك سه‌رچاوه‌یه ،زۆرجار پاش ته‌واوبوونی ئه‌ركه‌كانیان و گ هڕانه‌وه‌یان بۆ ماڵهوه، تووڕەبوون و هیالكیی فه‌رمانگ ه و كاره‌كانیان، ده‌فرۆشنەوە ب ه ژن و منداڵه‌كانیان ،ئیرت به لێدان بێت یان هه‌ڕەش ه یان ته‌ریقكردنه‌وه، ك ه هه‌موو ئه‌مان ه وایان کردووە ئه‌و خێزانانه و به‌رده‌وام بێتاقه‌تن و به‌خته‌وه‌ر نین ،ن ه له ناخ و ن ه ل ه ژیندا» .
13 ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
birura_bayan@yahoo.com
له ماركسیزمه‌وه ،به‌ره‌و مورسیزم كۆشان عه‌لی زه‌مانی* گرفتێكی گ���ه‌وره‌ی ڕۆشنبیران و ته‌نانه‌ت هه‌ندێ له بیرمه‌نده ئیسالمییه‌كانی هه‌رێم و ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ،ئه‌وه‌یه كه بابه‌ت له‌ناو ده‌قدا نابینن ،به‌ڵكو بابه‌ت له ده‌ره‌وه‌ی واقیعدا ده‌بینن .سه‌رسام بوون، ت��اڕادده‌ی�ه‌ك ده‌كرێت هۆكارێك بێت بۆ به‌دواداچوونی جیدیرت و لێوردبوونه‌وه، ب �ه‌اڵم سه‌رسامبوونێك كه كۆتاییه‌كه‌ی ته‌سلیمبوونی ی�ه‌ك��ج��اری بێت ،ئ �ه‌وه خۆكوشتنی فیكرییه. چه‌ند ده‌ی �هی �ه‌ك ب �ه‌ر ل�ه ڕاپ�ه‌ڕی��ن و ت��اوه‌ك��و ن��اوه‌ڕاس��ت��ی نه‌وه‌ده‌كانیش، یه‌كێك لهو ئایدۆلۆژیایانه‌ی كه هه‌میشه هوتافی ب��ۆ ده‌وت��رای��ه‌وه «ماركسیزم» بوو ،گوته‌كانی ماركس زۆرێكیان پارچه پارچه كرابوون و هه‌ندێكیان ده‌هێرنان و هه‌ندێكیان نه‌ده‌هێرنان ،ده‌یانگوت ئایین تلیاكی گه‌النه ،به‌اڵم ڕوونیان نه‌ده‌كرده‌وه مه‌به‌ستی چی بووه ،نه‌شیان وتووه كه ئه‌و باسی له‌وه كردووه ك ه خودا دروستكه‌ره و مرۆڤه‌كانیش بۆخۆیان خ��ودای تریان دروست كردووه ،ماركسیزم له كوردستان وێنه‌یه‌كی تێكشكاوی ئه‌و ئایدۆلۆژیایه بوو كه ئه‌وكاته‌ی گه‌یشت به كوردستان له ده‌ره‌وه‌ی خۆیدا چه‌ندین تێكشكانی سیاسی و ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تی له‌گه‌ڵ خۆیدا هه‌ڵگرتبوو ،ماركسیزم ئه‌گه‌ر وه‌كو
خۆیشی جێبه‌جێ بكرایه ،ئه‌وه‌نده واقعی نه‌بوو ،چونكه هه‌ڵگێڕانه‌وه‌ی هه‌ره‌می دهسهاڵت له چینێكی ده‌سه‌اڵتداره‌وه بۆ چینێكی كرێكار ،كه هیچ شتێك له‌باره‌ی ح��وك��م�ه‌وه ن��ازان��ێ��ت ،كارێكی واقعی نییه ،ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ی باشرتكردنی ژی��ان و فه‌راهه‌مكردن و پێگه‌یاندنی ژیری گرنگ بوو ،خوێندنه‌وه‌ی دونیا و دابه‌شكردنی بۆ سه‌ر ئاستی ئابووری و چینی جیاواز ئه‌وه‌نده گرنگ نه‌بوو ،بۆیه ماركسیزم له كوردستاندا منوونه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووی نه‌بوو و چه‌ندین هۆكاری تریش هه‌ن بۆ ئه‌وه ،به‌اڵم گرنگرتینیان نه‌گونجان و ناواقعیبوونی ئه‌و دیدگایه بوو بۆ ژیان. له ئێستادا بیرێكی تر خۆی مه‌اڵسداوه ل �ه ك��وردس��ت��ان ،ئ �ه‌وی��ش په‌یداكردنی هه‌ژموونی دكتۆر موحه‌مه‌د مورسی، هێنانه‌كایه‌ی ئ�هم ئه‌زموونه تا چه‌نده س�ه‌رك�ه‌وت��ووه یاخود ن��ا؟ گرنگرت به‌الی منه‌وه خوێندنه‌وه‌ی ه بۆ هه‌لومه‌رجه‌كانی گواستنه‌وه‌ی ئه‌و ئایدۆلۆژیایه ،كه به مورسیزم ناوی ده‌به‌م ،دكتۆر مورسی ئه‌و هێزه ئه‌فسوناوییه نییه كه بتوانر ێ له هه‌ركوێیه‌كی ئه‌م دونیایه‌دا بیخه‌یته‌كار و پشتیوانیكاری بۆ په‌یدا بكه‌یت ،دكتۆر مورسی به‌رهه‌می زنجیره‌یه‌ك له مێژوو و ڕووداوه ،كه‌ڵه‌كه‌بوونی چه‌ندین ناعه‌داله‌تی و به‌رپابوونی شۆڕشێكه له ناوچه‌كه‌دا ،دكتۆر مورسی و ئه‌و هێزه‌ی نوێنه‌رایه‌تی ده‌ك��ات ،ئه‌گه‌ر وه‌كو ته‌نها منوونه‌یه‌كی ن��ای��اب ل�ه‌ن��او كۆمه‌ڵگای میرسیدا ته‌ماشا بكرێت ئه‌وا هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه ،مورسی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ڕابردووه و سه‌ری ڕمی داهاتووشه ،ڕاسته خۆی له پێشه‌نگدایه ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی ئه‌و ده‌یكات باسێكی قووڵرته. یه‌كێك له قه‌یرانه‌كانی سیاسه‌تكردن
ل���هم واڵت������ه‌دا ب����ه‌دواداگ����ه‌ڕان����ه بۆ جه‌ماوه‌ریبوون ،له‌جیاتی ئه‌وه‌ی كار له‌سه‌ر جه‌ماوه‌ر بكرێت ،كه ئه‌مه هه‌ڵه‌یه‌كی سرتاتیژییه ،فراوانبوونی نائاسایی هه‌میشه پ��ووك��ان��ه‌وه و ئه‌نجامی مه‌ترسیدار ب���ه‌دوای خ��ۆی��دا ده‌هێنێت ،زۆرێ���ك له ئیمپراتۆریه‌ته‌كان دوای فراوانبوونی زی���اد ل �ه س��ن��ووری ئ��اس��ای��ی ،شكستی گه‌وره‌یان خواردووه ،به‌هۆی شكستیان له ڕێكخستندا ،ماركسی و كۆمۆنیسته‌كان بۆیه شكستیان خوارد ،چونكه له‌گه‌ڵ زیادبوونی ژم���اره‌ی ئه‌ندامه‌كانیان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی تر روئیایان ناڕوون و په‌یامیان په‌نهانرت ده‌بوو، ك��ادی��ره‌ك��ان زۆرت��ر ده‌ب��ن ،ب��ه‌اڵم حیزب ده‌بێت ڕۆشنرت و واقیعییانه‌تر كاربكات و كادیره‌كانی پێبگه‌یه‌نێت ،نه‌ك حیزب ببێته ئه‌و میراته‌ی هه‌مووان لهو به‌رهه‌مه بخۆن ب ه بێ گۆڕان و بره‌وپێدان ،كه ئه‌وه‌ش به كادیری پێشكه‌وتوو دێته‌دی .له میرسدا دكتۆر مورسی میراتی مێژوویه‌كی درێژ، به‌اڵم كاروانێكی پڕ له كادیری پێگه‌یشتوو ده‌خوات ،شه‌ڕی ئیخوان تا چه‌ند ڕۆژێكی كۆتایی شۆڕشه‌كانی عه‌ره‌بیش ،شه‌ڕی پۆست و وه‌زاره‌ت و دهسهاڵت و هاتنه‌سه‌ر حوكم نه‌بوو ،شه‌ڕی خانه‌نشینی و وه‌رگرتنی ده‌سه‌اڵته‌كانی حكومه‌تی پێشوو نه‌بوو، ئه‌وه‌نده‌ی شه‌ڕی هاوواڵتیان و شه‌رعیه‌تی گه‌ل و لێبوورده‌یی بوو ،ئه‌مانه هیچ نه‌بن ده‌بێت قوتابخانه‌یه‌كی گ �ه‌وره‌ی فیكری
بێت بۆ ئیسالمییه‌كان له‌هه‌ر شوێنێكی ئه‌م دونیایه‌دا ،به‌وشێوه‌یه به‌رهه‌می گهوره به‌ده‌ست ده‌هێنن و سه‌رشۆڕی به‌رده‌م جه‌ماوه‌ر و دهسهاڵت نابن. دروس��ت��ك��ردن��ی ك��اری��زم��ا خه‌ریكه ب��ب��ێ��ت�ه ی �ه‌ك��ێ��ك��ی ت���ر ل���ه‌و ه��ه‌اڵن��هی مورسیزمه‌كان تێیده‌كه‌ون ،به هه‌مان شێوه‌ی ماركسیزمه‌كانی ڕاب��ردوو ،یه‌كێك ل �ه جوانییه‌كانی ئیسالم ئ �ه‌وه‌ی �ه كه كاریزمایی و دیكتاتۆریه‌تی كه‌سایه‌تییه‌كان ڕەت��ده‌ك��ات �ه‌وه ،ته‌نانه‌ت ل �ه‌وه‌ش��دا كه پێغه‌مبه‌ر ناتوانێت هیدایه‌تی ئه‌و كه‌سانه ب��دات كه خۆشیده‌وێن ،مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی خودا ئه‌مری له‌سه‌ر بێت ،به‌اڵم به‌داخه‌وه هه‌ندێك كه‌س وا له دكتۆر مورسی ده‌كه‌ن وه‌ك��و ئ���ه‌وه‌ی كاریزمایه‌كی ئیسالمی و منونه‌یه‌كی ن��ای��اب بێت و بتوانێت هه‌موو گۆڕانكارییه‌كی نه‌وعی بكات، ئه‌مه له‌یه‌ككاتدا ناواقعییه و هه‌روه‌ها بچووككردنه‌وه‌ی پڕۆژە‌یه‌كه له فیكره‌وه بۆ كه‌سێك ،من له ڕۆڵی كه‌سایه‌تییه‌كان كه‌مناكه‌مه‌وه ،به‌اڵم هه‌رگیز په‌یام و كار به قوربانی كه‌سایه‌تییه‌ك ناكرێت ،ئه‌گه‌ر مبانه‌وێت ئامانجی دوورخایه‌منان هه‌بێت، ئه‌و جۆره له سیاسه‌ت له‌گه‌ڵ پیربوون یان مردنی كه‌سایه‌تییه‌كاندا كاڵده‌بنه‌وه یان هه‌ر له‌ناوده‌چن. ل�ه گه‌یاندنی په‌یامیشدا حیزبه ئیسالمییه‌كان له قه‌یراندان ،ئه‌وه‌ی سه‌یره
ئیسالمییه‌كانی كوردستان ،هێشتا نهیانتوانیوه له‌سه‌ر میراتی ئیسالمیی پێگه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری دروست بكه‌ن
له ڕۆژهه‌اڵتی ناوڕاستدا ئه‌وه‌یه له كار و به‌رهه‌می میدیایيدا هیچ خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ جه‌ماوه‌رێتیبوون ناكرێت ،ب �ه‌اڵم له سیاسه‌تدا هه‌میشه به هه‌موو پێوه‌ره‌كان كار له‌سه‌ر زۆركردنی ئه‌ندامان ده‌كرێت، ك ه ده‌بوو به پێچه‌وانه‌وه بووایه ،بۆ ئه‌وه‌ی میدیا حیزبییه‌كان بینه‌ریان زۆربووایه و حیزبه‌كانیشیان ئه‌ندامی ڕێكخراو و خاوه‌ن به‌رهه‌م. مورسیزم ده‌كرێت دوای چ��وار یان هه‌شت ساڵی تر وه‌كو بابه‌تێكی نه‌وعی بخوێرنێته‌وه ،به‌اڵم جێی داخه ل ه ماوه‌یه‌كی كه‌می حوكمیدا شه‌ڕی شه‌رعیه‌تی مانه‌وه و له‌سه‌ركارالدانی بكرێت ،دكتۆر مورسی له‌به‌رده‌م مێژوویه‌ك له تاقیكردنه‌وه‌دایه، ب�ه‌اڵم گرنگرت له سه‌ركه‌وتن و شكستی، خوێندنه‌وه‌ی ڕاب��ردووی سه‌ركه‌وتنه‌كانی ئه‌و سه‌ركرده‌یه و هێزه‌كه‌یه‌تی و ئه‌گه‌ری دووباره‌كردنه‌وه‌ی منوونه‌كه‌یه ،ئه‌مه‌ش به دروشمبازی و هاتنه‌سه‌ر ته‌له‌فزیۆن نابێت، به‌ڵكو به دروستكردنی كادیر .ئیسالمییه‌كانی كوردستان له ئێستادا قه‌یرانی كادیریان هه‌یه ،قه‌یرانی به‌ڕێوه‌بردنی دارای��ی خۆیان هه‌یه ،نازانن سبه‌ی ده‌یانه‌وێت بچنه ده‌س �ه‌اڵت یاخود نا ،هێشتا ڕوون نییه له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی خۆیان و كوردستان چۆن مامه‌ڵه ده‌كه‌ن ،هێشتا له‌سه‌ر میراتی ئیسالمیی كوردستان نهیانتوانیوه پێگه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری دروست بكه‌ن ،ده‌كرا حیزبه ئیسالمییه‌كان منوونه‌یه‌كی تر پێشكه‌ش بكه‌ن «كه نامه‌وێت بڵێم وه‌كو توركیا، چونكه ل�ه‌وێ��ش ه�ه‌ل��وم�ه‌رج ج��ی��اوازه» منوونه‌یه‌ك كه هه‌موو كۆمه‌ڵگا له‌خۆی بگرێت ،نه‌ك ته‌نها ئیسالمییه‌كان. ئیسالمییه‌كانی كوردستان له‌ئێستادا نهیانتوانیوه بگه‌ن به منوونه‌ی میرسی دایك، بۆئه‌وه‌ی حیزب و كۆمه‌ڵه‌ی ئیخوان له یه‌كرت
جیابكه‌نه‌وه ،كاری ئیسالمی به شێوه‌یه‌كی ڕێكخراو و سیاسه‌ت به بابه‌تێكی جیاواز بكه‌ن ،بۆئه‌وه‌ی ده‌رفه‌ته‌كانی ه�ه‌ردوو بواره‌كه ف�راوان بكرێت ،به‌اڵم له هه‌مان كاتدا هوتافی دووباره‌كردنه‌وه‌ی منوونه‌ی مورسیزمیش ده‌كه‌ن ،ئه‌وان ده‌یانه‌وێت ببنه مورسی ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ب �هراوردی منوونه‌ی مورسیزمی واڵت��ان��ی ع�ه‌ره‌ب��ی و هه‌رێم بكه‌یت ،له كوردستاندا ئیخوانییه‌كان له ئاستێكی زۆر الوازدان له‌ڕووی ڕێكخراوه‌یی و توانای مه‌عنه‌وی و زانستییه‌وه. ك��ارك��ردن ل�ه‌س�ه‌ر ك��ادی��ر ،ه �ه‌ر له سه‌رده‌می «م��او زیدۆنگ» و «حه‌سه‌ن به‌ننا»وه تا ده‌گاته سه‌رده‌می نوێی ئیخوان و بزووتنه‌وه‌ی گوله‌ن ،یه‌كێك ب��ووه له هۆكاره سه‌ركه‌وتووه‌كانی به‌هێزكردنی ژێ��رخ��ان��ی سیاسیی ح��ی��زب و گ��رووپ�ه جیاوازه‌كان ،به‌داخه‌وه له ئێستادا هه‌ندێ له حیزبه ئیسالمییه‌كانی كوردستان له په‌روه‌رده‌و پێگه‌یاندنی كادیرانی خۆیشیان ساردبوونه‌ته‌وه ،ئه‌گه‌ر سه‌رژمێرییه‌ك بكه‌یت ناتوانیت هه‌زار كادیری گه‌نجی سه‌ركرده‌یان لێ كۆبكه‌یته‌وه ،حیزبێك به‌وشێوه‌یه بێت هه‌رگیز ناتوانێت وه‌كو پڕۆژە‌كه‌ی دكتۆر مورسی و ئیخوان بێت، بۆیه ئه‌گه‌ر ئیسالمییه‌كان ده‌یانه‌وێت به‌شێوه‌یه‌كی عه‌مه‌لی به‌شوێن پێی مورسیدا بچن ،ئه‌وا له شوێنى ئه‌وه‌ی هوتاف بكێشن ده‌بێت كار له‌سه‌ر خۆیان و كادیرانیان بكه‌ن ،بگه‌ڕێنه‌وه بۆ سااڵنی دروستبوونیان و كادیره‌كانیان و پێگه‌یان له كۆمه‌ڵگادا به‌هێز بكه‌ن ،به‌وشێوه‌یه سیاسه‌ت نه‌كه‌ن، ئه‌وا له هه‌ر كاتێكدا بگه‌ن به ده‌سه‌اڵتیش، ماوه‌ی مانه‌وه‌یان زۆر كه‌م ده‌بێت. *خوێندكاری ماسته‌ر له په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان
لێكدانه‌وه‌یه‌ك بۆ چه‌مكی شۆڕش سۆران عومه‌ر گیانی شۆڕشگێڕی واته بانگه‌شه‌كردن بۆ نوێبوونه‌وه و ڕە‌خنه‌گرتن له خودی خ��ۆت و گواستنه‌وه له بارێكه‌و ه بۆ حاڵێكی باشرت ،به‌مپێیه شۆڕش كرده‌یه‌كی ب��ه‌رده‌وام��ه و ناوه‌ستێ ،جه‌ده‌لێكی نوێگه‌ریی ه له‌گه‌ڵ واقیع بۆ دۆزینه‌وه‌ی باشرتین دۆخ .به‌پێی ئ �هم تێڕوانینه ده‌توانین قسه له چه‌مكی سه‌رده‌مییانه‌ی شۆڕش بكه‌ین له‌سه‌ر بنه‌مای ڕاستییه‌كانی پێشوو ،لێره‌وه شۆڕشه‌كانی پیشه‌سازی و مه‌عریفی و په‌یوه‌ندییه‌كان و ته‌كنه‌لۆژیا به‌بیردێنه‌وه ،وات �ه ش��ۆڕش كرانه‌وه‌یه ب�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و ده‌س��ت��ك�ه‌وت��ان�ه‌دا ك�ه له پێشوودا بوونیان نه‌بووه بۆ خزمه‌تكردنی ئینسان ،بونیادنانه له‌سه‌ر ڕاب��ردوو، گه‌شه‌پێدان و پێداچونه‌وه‌یه ،نه‌ك تێكدان و ئاژاوه‌ی سیاسی .ئه‌م حاڵه‌تی «ڕوحی شۆڕشگێڕییه» له‌نێو كۆمه‌ڵگه هۆشیار و به‌ئاگاكاندا بوونی هه‌یه. توێژەران بۆچوونی جیاوازیان هه‌یه له‌سه‌ر پێناسه‌ی «شۆڕش» ،به‌جۆرێك كه
«ڕیمۆند ولیام» كتێبێكی تایبه‌ت كردوو ه به‌و بواره ،پێیوایه ڕیشه‌ی التینيی وشه‌ی «ش��ۆرش» به مانای «الحركه الدائریه» دێت ،واته جوڵه‌یه‌ك ه ده‌وران ده‌كات ل ه سه‌ره‌وه بۆ خواره‌وه و له خواره‌وه بۆ سه‌ره‌وه ،ئه‌مه‌ش ئاماژە‌یه بۆ ئه‌م ئایه‌ته قورئانییه كه خوا ده‌فه‌رمووێت «وتلك األی��ام نداولها بین الناس» آل عمران. ولیام پێی وای �ه چه‌مكی شۆڕشه‌كان ده‌وری حاڵه‌تێك بووه له خه‌ڵكه‌وه بۆ به‌رپرسه‌كان. مانای زمانه‌وانیی «شۆرش» ئاماژە‌یه به ناوه‌رۆكێكی به‌رز و بیناكار ،لێره‌وه ده‌گه‌ینه ئ��ه‌وه‌ی كه چه‌مكی شۆڕش له جه‌نگ بۆ سه‌ربه‌خۆیی ج��ی��اوازه، ئه‌و جه‌نگانه زۆرتر به‌رامبه‌ر ڕژێمێكی داگیركار ئه‌نجام دراوه بۆ گێڕانه‌وه‌ی س��ه‌روه‌ری و سه‌ربه‌خۆیی نیشتامنی، ب���ه‌اڵم ش���ۆڕش گ��ۆڕی��ن��ی سیستمێكی حوكمڕانییه له نێوخۆی خۆیدا تاكو ببێته سیستمێكی نیشتامنیی دادگه‌ر. ئه‌م مانایه‌ی شۆڕش ته‌واو جیاوازه ل�ه «ك��وده‌ت��ای س��ه‌رب��ازی»ى كوتوپڕ ك�ه ل�ه‌س�ه‌ر ده‌س��ت��ی كۆمه‌ڵێكی كه‌م ئه‌نجام ده‌درێت ،هه‌رچه‌ند ه دروشمی شۆڕشگێڕیی ب �ه‌رزده‌ك �ه‌ن �ه‌وه ،شۆڕش مانای ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی ده‌س�ه‌اڵت نییه ل ه الی�ه‌ن كۆمه‌ڵێكی كه‌مه‌و ه بۆ هه‌موو بوار و كاروباره‌كان ،به‌ڵكو شۆڕش زۆرینه‌ی ئاراسته جیاوازه‌كانی كۆمه‌ڵگه ده‌گرێته‌وه و زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگه تێیدا
به‌شداریی ده‌ك �ه‌ن ،مه‌گه‌ر كۆمه‌ڵێكی كه‌م نه‌بێت .دیسان ئه‌مه‌ش جیاوازه له ڕاپه‌ڕین یان ڕاپه‌ڕینی بزووتنه‌وه شه‌عبییه دیاریكراوه‌كان كه ئامانجێكیان هه‌یه ،چونكه ڕاپه‌ڕین كاردانه‌وه‌یه‌كی سیاسییه ،یان وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌كی خه‌ڵكه بۆ مه‌سه‌له‌یه‌ك. ش���ۆڕش ب��ه وات���ا ت��ای��ب�ه‌ت�ه‌ك�هی دیارده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تییه ،په‌یوه‌ندیی به گۆڕینی سیستمی حوكمڕانییه‌وه هه‌یه ،له ڕێگه‌ی ك��ردار ه كۆمه‌اڵیه‌تییه گشتییه‌كانه‌وه ،ڕوویه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیی گشتی هه‌یه ،خه‌می گ �ه‌وره‌ی گۆڕینی ڕیشه‌یی هه‌ڵگرتووه ،له‌مه‌شدا ته‌واوی كۆمه‌ڵگه به‌شداره له ڕە‌سمكردنی ئه‌و گ��ۆڕی��ن�ه‌دا ،ن �ه‌ك ته‌نها ی �ه‌ك كۆمه‌ڵی سیاسیی دیاریكراوی ناو كۆمه‌ڵگه ،له به‌رامبه‌ردا چاكسازی بانگه‌شه‌یه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئ�ه‌و هه‌اڵنه‌ی كه له ئه‌نجامدانی كاره‌كانەوە كه‌وتووه‌ته‌وه، وات �ه «ش��ۆڕش» هه‌وڵدانه بۆ گۆڕینی سیستمی حوكمڕانی ب��ه ت���ه‌واوی و بانگه‌شه‌یه بۆ سه‌رله‌نوێ بونیادنی
سیستمێكی نوێ. ش����ۆڕش ب��ازدان��ێ��ك��ی گ��ه‌وره‌ی�� ه ن �ه‌ك پله‌به‌ندی ،به‌ڵكو به‌ره‌نجامی كه‌ڵه‌كه‌بوونێكی زۆری ناڕە‌زایه‌تییه ل �ه سیستمی حوكمڕانی ك �ه داوای ڕەتكردنه‌وه‌ی ته‌واوی حوكمڕانیی پێشوو ده‌كه‌ن ،چونكه ئه‌و ئه‌زموونه‌ی ڕابردوو نه‌یتوانیوه گۆڕانكاری و چاكسازی ئه‌نجام ب��دات و له ئاستی داخوازیی خه‌ڵكدا نه‌بووه. مێژوونوسی ن���اوداری فه‌ڕە‌نسی «تۆكۆفیل» ،ده‌ڵێت «مه‌ترسیدارترین هۆكاری ش��ۆڕش به‌رنامه‌ی وه‌ستاوی چاكسازییه ،چونكه خه‌ڵك گه‌شتوونه‌ته ئاستێك ك��ه گرنگیی چ��اك��س��ازی و پێویستییه‌كه‌ی ده‌زان��ن و په‌له ده‌كه‌ن ل �ه‌وه‌دا كه پێویسته چاكسازی ئه‌نجام بدرێت به‌خێرایی ،هه‌رچه‌ندێك ئه‌و چاكسازی و گۆڕینه خ��او بێت یان دواب��ك �ه‌وێ��ت ،خه‌ڵكی زیاتر تووشی نائومێدی و بێزاری ده‌بن لهو ده‌سه‌اڵته. ش��ۆڕش هه‌وڵی تێپه‌ڕاندنی جیاوازییه گه‌وره‌كانی نێوان سته‌مكار و سته‌ملێكراوه
خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوبات ب ه شۆڕشی نێرگزیی ناوده‌برا ،چونك ه ته‌نها دروشمی چاكسازی و گۆڕین به‌رزكرابوویه‌وه
(حاكم و مه‌حكومه) ،به‌رهه‌مهێنانی یه‌كسانیی ه له نێوان مه‌حكومین ،له نێوان ئه‌وان و دادوه‌راندا ،به جۆرێك كه به‌ها بۆ گرێبه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تیی نێوانیان بگه‌ڕێته‌وه ،ئه‌و گرێبه‌سته ئیمزاكراوه‌ی نێوان ده‌سه‌اڵتدار و خه‌ڵك مانای ئه‌وه‌یه كه هه‌مووان له سایه‌ی یاسادا وه‌ك یه‌ك و یه‌كسانن و هیچ جیاكارییه‌ك نییه له نێوان كه‌سێك و كه‌سێكی تردا به هیچ به‌هانه‌یه‌ك» .واته شۆڕش ناڕە‌زایه‌تییه له‌سه‌ر ئه‌و بۆشایی و ماوه‌ی له نێوان دۆخ���ی ئێستا و ی��اس��ا و سیستمی حوكمڕانیی سه‌پێرناودا هه‌یه. ل �ه كاتێكدا ك �ه پێویست ب �ه‌وه ن��اك��ات ش���ۆڕش س���ه‌ر بكێشێت بۆ كوشتار و خوێنڕشنت ،ب �ه‌اڵم زۆرینه‌ی شۆڕشه‌كانی ئه‌مڕۆ نزیكده‌بنه‌وه له شه‌ڕ و كوشتار ،له بنهڕەتدا شۆڕش كرده‌یه‌كی ئاشتیخوازانه‌یه ،هه‌رچه‌نده له به‌رامبه‌ر شۆڕشدا توندوتیژی بوونی هه‌یه ،به ناوی ڕەتكردنه‌وه‌ی ئاژاوه‌گێڕی و به‌رگریی له‌خۆكردن ،ئه‌مه‌ش سه‌رده‌كێشێت بۆ هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ی چه‌كداریی له‌ناو شۆڕشدا، شۆڕش به‌و ناوه‌ی خۆیه‌وه ده‌مێنێته‌وه به‌شێوه‌ی به‌رگریی مه‌رشوع ،به مه‌رجێك سه‌رنه‌كێشێت بۆ جه‌نگی نێوخۆیی و شه‌ڕی ئه‌هلی. له دونیادا زۆرن ئه‌و شۆڕشانه كه به «شۆڕشی ڕە‌نگاوڕە‌نگ» ناده‌برێن، ئه‌مه‌ش ئه‌و خۆپیشاندان و ناڕە‌زایه‌تییه مه‌ده‌نییانه ده‌گرێته‌وه كه به به‌رگریی
ئاشتییانه و به بێ به‌هه‌ده‌ردانی خوێن ب���ه‌رده‌وام ب��وون ،وه‌ك له جۆرجیا و یوگسالفیا و لوبنان و پاكستان و تبت و شۆڕشی سه‌وزه‌كانی ئێران. هێزه‌كانی پۆلیس و سوپا ڕۆڵ ده‌بینن ل�ه‌وه‌دا كه شۆڕش سه‌ركه‌وتوو بێت یان سه‌ركوت بكرێت ،ل ه تونس گوڵ ده‌به‌خرشا به هێزه ئه‌منییه‌كان ،بۆیه به شۆڕشی یاسه‌مین ناونرا ،له سلێامنی له سه‌رای ئازادی نێرگز كرا به به‌رۆكی هێزه ئه‌منییه‌كاندا ،بۆیه زۆرك��ات به شۆڕشی نێرگزی ناوی خۆپیشاندانه‌كانی 17ی شوبات ده‌ب���را ،ی��ان به شۆڕشی سپی ئاماژەی پێده‌كرا ،به مانای ئه‌وه‌ی شۆڕشێكه له نێو خۆپیشانده‌رانه‌وه ته‌نها فشاری مه‌ده‌نی و دروشمی چاكسازی و گۆڕین به‌رزكرابووه‌وه. ب �ه‌اڵم هه‌مان ش��ۆڕش له لیبیا به شۆڕشی گوڵ و نێزگز و یاسه‌مین ناونه‌نرا، به‌ڵكو شۆڕشی چه‌كداری بوو ،ئه‌وه‌ش هێزه سته‌مكاره‌كانی ق�ه‌زاف��ی بوون خه‌ڵكی شۆڕشگێڕیان ناچار به چه‌ك هه‌ڵگرتن ك��رد ،وه‌ك ئ �ه‌وه‌ی له سوریا ڕووی��دا و ل ه ماوه‌ی یه‌ك ساڵدا شۆڕش نزیكه‌ی 30هه‌زار شه‌هیدی پێشكه‌ش كرد ،به‌اڵم ڕژێمی به‌شار ئه‌سه‌د ملی به هیچ جۆره چاكسازی و گۆڕانكارییه‌ك ن���ه‌دا ،ب��ۆی� ه ئ��ه‌و ه��ێ�زان�هی ل �ه سوپا جیاده‌بوونه‌وه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی شۆڕشگێڕ خۆیان ڕێكخست و ده‌ستیان به شۆڕشی چه‌كداری كرد.
12 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت به‌ره‌و قه‌یرانێكی گهوره
کێشەی کەرکوک و سەقامگیری لە عێراقدا نەوشیروان حسین سه‌عید
مه‌سعود عه‌بدولخالق ڕەنگه سه‌یر نه‌بێت ئه‌گه‌ر بڵێین كێشه‌ی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت له كوردستان یه‌كێكه له عه‌جایبرتین قه‌یرانه‌كان ،چونكه ل ه جیهاندا ئۆپۆزسیۆن ده‌یه‌وێت دهسهاڵت هه‌ڵه بكات و ئه‌وانیش ئه‌و هه‌ڵه‌یه بقۆزنه‌وه و له كورسی دایبه‌زێنن، لێره ئۆپۆزسیۆن و میلله‌ت داوا له حكومه‌ت ده‌كه‌ن كه به جوانی دهسهاڵت به‌ڕێوه‌ببه‌ن ،جوان له‌سه‌ر ئه‌و كورسییه سه‌قه‌ته‌ی خۆیان دروستیان كردووه ،دانیشن ،ئه‌و یاسا هه‌اڵنه‌ی خۆیان دایان ڕشتووه پێوه‌ی پابه‌ند بن ،ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی خۆیان داویانه ،یان كردویانه به دروشم له دیموكراسی و كوردایه‌تی و مافی مرۆڤ ،جێبه‌جێی بكه‌ن، ئه‌وه‌ی ده‌یڵێن جێبه‌جێی بكه‌ن، كه‌چی حكومه‌ت مه‌رجی هه‌یه بۆ جێبه‌جێكردن ،یان كاردانه‌وه‌ی هه‌یه و هه‌ندێك جار باره‌گای ئه‌و حزبانه ده‌سوتێنێت ،نانبڕاویان ده‌كات ،به گولله‌ی ئاگری وه‌اڵمی خۆپیشانده‌ران ده‌داته‌وه . له ژێر سایه‌ی ئه‌و ڕەوشه سه‌رسوڕهێنه‌ره ،وا جارێكی تر دانیشنت ده‌كرێت ،به ئاشكرا دیاره دهسهاڵت ده‌یه‌وێت ئه‌و جۆره دانوستانه هه‌ڵبژێرێت كه سه‌دام حسێن له‌گه‌ڵ كورد ده‌یكرد ،لهو كاته كه دانیشنت ده‌كرێت له ژێره‌وه ئه‌و بڕیارانه دراوه له الیه‌ن هه‌ردوو مه‌كته‌ب سیاسیی پارتی و یه‌كێتی به ئاماده بوونی سه‌رۆكی هه‌رێم ،له‌وانه: یه‌كه‌م :بڕیاڕیان داوه ئه‌و دۆسیه‌یه له ئاستی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم دابه‌زێننه خواروتر بۆ ئه‌وه‌ی دوابكه‌وێت. دووه‌م :به هیچ جۆرێك ئه‌و چاكسازییه‌ی ئۆپۆزسیۆن ویستویه‌تی، بۆیان ناكه‌ن. سێیه‌م :تا ڕەتبوونی بودجه و ١٧ی شوبات ،ئه‌و بڕیارانه به نهێنی ده‌مێننه‌وه. چواره‌م :له هه‌مووی گرنگرت بڕیاریان داوه تا بكرێت كۆبوونه‌وه‌ی پێنج قۆڵی نه‌كرێت ،له جیاتی ئه‌وه كۆبوونه‌وه‌كه بگوازنه‌وه ناو په‌رله‌مان و ببێته كۆبوونه‌وه‌ی سه‌رۆكی هه‌موو فراكسیۆنه‌كان و نوێنه‌ری حزبه‌كان، بێ ئه‌وه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم به‌شداری بكات. ئه‌وه له كاتێكدایه كه كوردستان زۆر پێویستی به یه‌كڕیزی هه‌یه، خودی سه‌رۆكی هه‌رێم پێشنیاری ئه‌و كۆبوونه‌وانه‌ی كردووه و به هه‌ریه‌كه له «موالزم عومه‌ر عه‌بدواڵ و مامۆستا عه‌لی باپیر»دا ئه‌و داوایه‌ی بۆ كه‌سی یه‌كه‌می گۆڕان ناردووه ،كه‌واته به‌پێی هه‌موو لێكدانه‌وه‌كان كوردستان به‌ره‌و قه‌یرانێكی سه‌خت ده‌ڕوات، مه‌رجیش نییه دابه‌شبوونی ئه‌مجاره و دیزاینه‌كه وه‌ك چه‌ند جاری رابردوو بێت ،دوور نییه به‌شێك له ئۆپۆزسیۆن له دهسهاڵت نزیك ببنه‌وه و به‌شێكی ده‌سه‌اڵتیش له ئۆپۆزسیۆن ،ل ه كۆتایدا باروودۆخی ناسكی ناوخۆیی و عێراقی ئه‌و قه‌یرانه‌ی پێ بارناكرێ ،بۆیه
ڕەنگە سەقامگیریی عێراق لە ئێستا و ئایندەدا تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەست بێت بە پرسی چارەسەری ئاشتییانەی کێشەی کەرکوکەوە ،دیارە کەرکوک وەکو شار و وەکو پارێزگاش ،دەکەوێتە چوارچێوەی «ناوچە جێناکۆکەکان» ،کە گرنگییەکی گەورەی هەیە بۆ هەریەکێک لە گرووپە ئیتنیی ه جیاوازەکان ،بوونی زۆرترین بڕی غاز و نەوتی یەدەگیش بە کوالێتییەکی ب��ەرزەوە ،بایەخی ئەو ناوچانەی زیاتر کردووە ،لە هەمان کاتیشدا هۆکارێکە بۆ توندتربوونی ملمالنێکان و کەوتنەوەی توندوتیژی. ئ�����ەوەی ک���ەرک���وک ل���ە ن��اوچ��ە جێناکۆکەکانی دیکە جیادەکاتەوە ،بریتییە لە بایەخە سیمبوڵییەکەی ،بە جۆرێک هەریەکە لە کورد ،تورکامن ،عەرەب و کریستیانەکان چیرۆکی تایبەت بە خۆیانیان هەیە بۆ سەملاندنی خاوەندارێتیی کەرکوک و چەندین بەڵگە و پاساوی مێژوویی و جوگرافی و کارگێڕیی بۆ دەهێننەوە ،یان دایدەتاشن ،بۆ کورد ،کەرکوک شارێکی کوردستانییە ،چواندنی ک��ەرک��وک بە «دڵ» و «ق��ودس»ی کوردستان ڕادەی بایەخی سیمبولیی ئەو شارە دەردەخات لە گۆشەنیگای ک���وردەوە ،هەرچەندە
ئەگەر سەرنج بدەین لە پاش کەوتنی ڕژێمی بەعسەوە کەمرت ئەم دروشامنە بەکاردەهێرنێن لەالیەن سەرکردایەتیی کوردەوە .بۆ تورکامنیش کەرکوک شارێکی تورکامنییە کە تورکامنەکانی عێراق پێکەوە دەبەستێت ،ئەوان لە ئارگیومێنتەکانیاندا بۆ سەملاندنی خاوەندارێتیی کەرکوک ،بە زۆری پشت بە نووسینی گەڕیدە ئەوروپی و دیپلۆماتە بەریتانییەکان دەبەسنت ،بۆ ئەوان کەرکوک هێامی شکۆی تورکامنە، نۆستاڵژیای حوکمڕانیی ک��ەرک��وک لە سەردەمی عوسامنییەکاندا ،هێشتا هەر لە خەیاڵیاندایە .بەاڵم بۆ عەرەب کەرکوک شارێکی عێراقییە و هێامی ناسنامەی نیشتیامنیی عێراقە وەک���و واڵتێکی فرەنەتەوە و فرەنەژاد ،لە گۆشەنیگای عەرەبەوە کەرکوک شارێکی عێراقییە و موڵکی هیچ نەتەوە و ئیتنییەکی دیاریکراو نییە ،دی��ارە کریستیانەکانیش مێژووی خۆیان بۆ سەردەمی پێش زایین دەگێڕنەوە و چیرۆکی تایبەتی خۆیانیان هەیە ،ئەگەر لە پاش دامەزراندنی دەوڵەتی ئیرسائیل، جولەکەکانی ئ��ەو ش��ارە کۆچیان بۆ نەکردایە ،بە دڵنیاییەوە ئێستا ئەوانیش ملمالنێیان لەسەر خاوەندارێتیی کەرکوک دەک��رد ،بە تایبەتی کە گۆڕی «دانیاڵ» پێغەمبەر لە یەکێک لە مزگەوتەکانی ئەو شارەدایە و لە ڕێژەشدا لە کریستیانەکان زۆرتر بوون. داواک��اری��ی��ە هەنووکەییەکانی هەریەکێک لەو پێکهاتانە تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بەو بانگەشە مێژوویی و ستەمانەی لێیان کراوە ،بەاڵم دیارە کورد و تورکامن و عەرەب لەناو خۆیاندا چوونیەک نین و هەریەکەیان لە ڕێگەی چەند حیزب و الیەنێکەوە گوزارشت لە پێکهاتەکانیان دەکەن ،تورکامن لە ڕووی مەزهەبییەوە
سوننە و شیعەن ،عەرەبیش سوننە و شیعەن و لە هەمان کاتیشدا بەشێکیان لە چوارچێوەی پرۆسەی تەعریبدا هێرناونەتە کەرکوک ،بەشێکی دیکەشیان لە سەدەی ح��ەڤ��دەوە ل��ەو ش���ارەدا نیشتەجێن، ئەم دابەشبوونەش کاریگەریی لەسەر هەڵوێست و تێڕوانینەکانیان هەیە س��ەب��ارەت بە چۆنێتیی حوکمڕانی لە کەرکوک و ئایندەی ئەو شارە ،بەاڵم کورد بە دەسەاڵت و موعارەزەوە تاڕادەیەکی زۆر یەکگرتوون و بە گشتی هەمان هەڵوێستیان هەیە ل��ەم��ەڕ ئایندە و پێشهات و گۆڕانکارییەکانی ئەو شارە ،ئەم هاوهەڵوێستییەی کوردیش لە الیەکەوە پەیوەندی بەو مەینەتی و کارەساتانەوە هەیە کە ک��ورد لە س��ەدەی ڕاب���ردوودا بەسەریدا هێرناوە لە الیەن حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراقەوە ،کە لەسەر دەستی ڕژێمی بەعسدا گەیشتنە لوتکە ،لە الیەکی دیکەشەوە لە ترسی تۆمەتبارکردن بە خیانەتی نەتەوەیی و لەدەستنەدانی جەماوەرەکەیان ،هیچ الیەنێک جورئەتی ئەوە ناکات کە بە جۆرێک نەرمی بنوێنێت و پێشنیاری دانوستان بکات سەبارەت بە دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەکی گونجاو بۆ چارەسەری ئاشتییانەی کێشەی کەرکوک. ئ��ەوەی جێگەی سەرنجە الی من ئەوەیە کە ئارگیومێنتی کورد زیاتر لە دەوری مێژووی کورد و سیاسەتەکانی
به‌عه‌ره‌بكردن و راگواسنت و به‌به‌عسیكردن دەخولێتەوە ،ئەکادیمییەکانی کوردیش کەمرتین نووسینی زانستییان هەیە س��ەب��ارەت ب��ە ق��ۆن��اغ��ی پ��اش .٢٠٠٣ سیاسییەکانیش کاتێک باس لە «گەڕانەوەی ک��ەرک��وک» دەک���ەن ب��ۆ س��ەر هەرێمی کوردستان ،بەرچاویان ڕوون نییە ،ناتوانن بۆمان ڕوونبکەنەوە کە بە چ میکانیزمێک دەی��ان��ەوێ��ت ک��ەرک��وک بگەڕێننەوە و ئ��ەو هانگاوانە چین تا ئێستا بۆ ئەو مەبەستە نراون ،ئەگەر کورد بە جددی بە نیازی گەڕاندنەوەی کەرکوک بووە بۆ سەر هەرێمی کوردستان ،ئەوا دەبوایە بەرنامەیەکی تۆکمە و هەمەالیەنەی هەبوایە و هەوڵی بدایە بە الی کەمەوە ڕەزامەندیی هەندێ الیەنی بەهێزی تورکامن و عەرەب دەستەبەر بکات ،کە نوێنەرایەتی بەشێکی زۆری پێکهاتەکانیان دەکەن. ب��ەاڵم ئاشکرایە ب��ە گ��ەڕان��ەوەی کەرکوک بۆ سەر هەرێمی کوردستان، هاوسەنگی هێزیش ل��ە ن��ێ��وان هێزە کوردییەکاندا گۆڕانکاریی بەسەردا دێت، بە تایبەت لە نێوان یەکێتی و پارتی ،بۆیە ئیرت کاتی ئەوەیە ئەوەندە دڵ خۆش نەکەین بە بانگەشەکانی گەڕانەوەی کەرکوک بۆ سەر هەرێم ،چونکە هێشتا دڵنیا نین کە ئایا عەقڵیەتی حیزبی کوردیی گەیشتووەتە ئەو ئاستەی کە بەرژەوەندیی
بە گەڕانەوەی کەرکوک بۆ سەر هەرێم، هاوسەنگی هێزیش لە نێوان هێزە کوردیەکاندا گۆڕانکاری بەسەردا دێت
حیزبی ب��ەالوە بنێن یان نا ،ئەمە جگە ل��ەوەی کە بە بێ دانوستان زەحمەتە چارەنووسی ئەو شارە یەکالیى بکرێتەوە. ب���ە ب������ڕوای م���ن ب��ان��گ��ەش��ەی خاوەندارێتیی کەرکوک ڕەوشەکە ئاڵۆزتر دەکات و نامانگەیەنێتە دەرەنجامێکی ڕوون و چ��ارەس��ەرێ��ک��ی گ��ون��ج��او ،بە پێچەوانەوە جەختکردنەوە لەسەر مێژووی دوور و درێژی پێکەوەژیانی ئاشتییانەی کەرکوک ،لە خزمەتی چارەسەرکردنی کێشەی کەرکوک و کەرکوکییەکانیشدایە، ملمالنێ و پێکدادان لە نێوان پێکهاتەکانی کەرکوکدا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ س��ااڵن��ی بیستەکانی س���ەدەی بیست، بە تایبەتی پ��اش دۆزی��ن��ەوەی ن��ەوت، واتە مێژووی ملمالنێ لەسەر ئەو شارە مێژوویەکی نوێیە. بە بێ یەکالیی کردنەوەی کێشەی کەرکوک زەحمەتە سەقامگیری دروست ببێت ،نەک تەنها لەو ش��ارەدا ،بەڵکو لە ت��ەواوی عێراقیشدا ،پێموایە ئەگەر ئیرادەیەکی سیاسیی بەهێز هەبێت ،ئەوا بە سودوەرگرتن لە م��اددەی ( )١٤٠و پیشنیارەکانی یونامی ،دەکرێت ئایندەی کەرکوک بەالیەکدا بخرێت ،تا ڕادەیەکی زۆر ه��اوڕام لەگەڵ بۆچوونێکی «لیام ئەندرسۆن» کە لە نووسینێکیدا بە ناوی «حوکمڕانیی ه��اوب��ەش ل��ە ک��ەرک��وک: پێکدادان ی��ان دانوستان؟» ب��اس لەوە دەکات کە بۆ هەر چارەسەرێک سەبارەت ب��ە کێشەی ک��ەرک��وک دەب��ێ��ت الیەنە ناکۆکەکان بگەنە ڕێکەوتنێکی هاوبەش لەسەر سێ خاڵی گرنگ -١ :کێ کۆنرتۆڵی نەوت بکات؟ -٢کێ حوکمڕان بێت؟ -٣ لە ڕووی کارگێڕییەوە کەرکوک سەر بە هەرێمی کوردستان بێت یان بەغداد ،یان بکرێتە هەرێمێکی سەربەخۆ؟
دوا یاریی دهسهاڵت
ئیدریس سیوه‌یلی هه‌رێمی كوردستان له دوو هه‌فته‌ی راب���ردوودا كۆبوونه‌وه‌ی چڕوپڕی الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و ده‌س��ه‌اڵت��ی ب �ه‌خ��ۆی �ه‌وه بینی، هه‌رچه‌ند ل ه م��اوه‌ی سێ ساڵی راب������ردوودا چ �ه‌ن��دی��ن ج �ه‌ول �هی دانوستانی هاوشێوه‌ی ئه‌مجاره به‌ڕێوه‌چووە ،به‌اڵم به‌پێی لێدوانی هه‌ندێك ب �ه‌رپ��رس و ب �ه‌ش��داری كۆبوونه‌وه‌كان ،ئه‌مجاره دهسهاڵت جددییه له دانوستاندا و خوازیاری چاكسازییه ،ئه‌مه‌ش ده‌بێته تاكه خاڵی جیاوازی كۆبوونه‌وه‌كان. له ئێستادا كه كوردستان و عێراق و ناوچه‌كه به دۆخێكی تایبه‌تدا تێده‌په‌ڕن ،خوێندنه‌وه
و پێشبینیی ج��ۆراوج��ۆر ب��ۆ ئایند ه ده‌خرێنه‌ڕوو ،ده‌س �ه‌اڵت��داران له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆی هه‌رێم پێامن ده‌ڵێن ده‌خ��وازی��ن چاكسازی بكه‌ین ،به‌اڵم ئایا له هه‌لومه‌رجی ئێستای هه‌رێمدا ده‌كرێت بڕوا به جددیه‌تی دهسهاڵت له گۆڕانكاری و چاكسازیدا بكرێت؟! یه‌كێتی و پارتی دوو پێشنیاریان خستووه‌ته به‌رده‌م ئۆپۆزسیۆن ،ئه‌وانیش به‌شداری له حكومه‌ت و بێده‌نگكردنی راگه‌یاندن له به‌رامبه‌ر حكومه‌ت .له ئێستادا ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان ته‌نها ش �ه‌ش مانگ ته‌مه‌نی م��اوه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردن دوانه‌كه‌وێت ،هه‌روه‌كو له چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی ناڕەسمییه‌وه ده‌وترێت ،یه‌كێتی و پارتی له دوای كۆبوونه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزسیۆن به نهێنی رێككه‌وتوون كه هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ به‌هاری ساڵی داهاتوو دوابخه‌ن، ئ�ه‌وا پێكهێنانی حكومه‌تێكی نوێ و خانه‌نشینكردنی پۆلێك وه‌زی��ری تر ب�ه مووچه‌یه‌كی خه‌یاڵی ،جگه له گاڵته‌كردن ب ه چاكسازی هیچی تر نییه ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنیش دوابكه‌وێت و ئۆپۆزسیۆن به‌مه رازی بێت ،ئه‌وا ئۆپۆزیۆسۆن كه‌وتووەته هه‌ڵه‌یه‌كی
سرتاتیژییه‌وه كه شه‌رعییه‌ت بدات ب ه دواخستنی هه‌ڵبژاردن له پێناو به‌شداری له حكومه‌ت و وه‌همی چاكسازی و به‌ڵێنی دهسهاڵت. پ��ێ��ش��ن��ی��اری دووه‌م����ی����ش كه بێده‌نگكردنی راگه‌یاندنه ،ئه‌وه خه‌ونی له‌مێژینه‌ی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمه كه گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داله‌تیی رابردوو و ئێستایان نه‌كه‌وێته به‌ر چاوی هاوواڵتیان و رایگشتی ،ئه‌وه‌ش جگه له دهسهاڵت هیچ كه‌سێكی تر لێی سوودمه‌ند نابێت، بۆیه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن ئه‌و پێشنیازه‌ی قبوڵبێت ،جاڕی مه‌رگی خۆی ده‌دات. یه‌كێتی و پارتی تاكه ئامانجیان درێژكردنه‌وه‌ی م��اوه‌ی دسه‌اڵتداریی خۆیانه ،ئه‌زموونی سێ ساڵی رابردووش ئ���ه‌وه‌ی س �ه‌مل��ان��دووه ك �ه ده‌س��ه‌اڵت هه‌میشه ك��ار له‌سه‌ر درێ���ژەدان به
گفتوگۆ و هێشتنه‌وه‌ی كێشه‌كان ب ه هه‌ڵپه‌سێراوی ده‌كات له‌گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆن، له‌وانه‌یه بیه‌وێت ئه‌مه‌ش وه‌ك��و دوا ده‌رفه‌تی ئه‌م قۆناغه به‌كاربێنێت ،تا جارێكی تر له هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان كه هێشتا نازانرێت كه‌ی ئه‌نجامده‌درێت ،ده‌سه‌اڵتی چوار ساڵی ئاینده‌ش مسۆگه‌ر بكات ،بۆیه ئێستا تۆپه‌كه له گۆڕەپانی ئۆپۆزسیۆندایه، ئاخۆ به پێشنیاره‌كانی دهسهاڵت رازی ده‌بن و ئه‌وه‌ی له چوارساڵی رابردوو كردوویانه ،له خستنه‌ڕووی كه‌موكورتیی دهسهاڵت و هه‌وڵی چاكسازی ده‌كه‌نه قوربانی ب�ه‌ش��داری له حكومه‌تێكی ته‌مه‌ن كورتی بێده‌سه‌اڵت؟ ل���ه ئ��ێ��س��ت��ادا ك���ه ده‌س����ه‌اڵت ده‌ی �ه‌وێ��ت ب��ودج �هی ئه‌مساڵیش به هه‌مان شێوه‌ی سااڵنی راب��ردوو به‌و
ئه‌زموونی رابردوو ئه‌وه‌ی سه‌لماندووه ك ه دهسهاڵت كار له‌سه‌ر درێژه‌دان به گفتووگۆ‌و هێشتنه‌وه‌ی كێشه‌كان به هه‌ڵپه‌سێراوی ده‌كات
هه‌موو كه‌موكورتییه‌وه تێپه‌ڕێنێت، ده‌ب��وو چ��وار س��اڵ ب �ه‌ر له ئێستا هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگایان ئه‌نجامبدایه ،ئه‌ویش تا ئێستا چ��اره‌ن��ووس��ی ن���ادی���اره ،هه‌وڵی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستانیش ئه‌گه‌رێكی كراوه‌یه، له م��اوه‌ی سێ ساڵی رابردووشدا هه‌رچی هه‌وڵی ئۆپۆزسیۆن بوو ب��ۆ چ��اك��س��ازی ،ب�ێ ئه‌نجام ب��وو. زیاتر له جارێكیش دانوستانیان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵت تاقیكرده‌وه، لهو روانگه‌وه ده‌بێت ئۆپۆزسیۆن وریایانه مامه‌ڵه بكه‌ن ،با بژاره‌ی تر له به‌رامبه‌ر دهسهاڵت بگرنه‌به‌ر، نابێت بهێڵن چیرت ئه‌و دوو زلهێزه یاری به چاره‌نووسی هه‌رێم بكه‌ن، رێگه نه‌ده‌ن هه‌ڵبژاردن و پرۆسه‌ی دیموكراسی له هه‌رێم به ئاقارێكی ناته‌ندروستدا بڕوات ،ده‌رفه‌تی به‌ر له هه‌ڵبژاردن بقۆزنه‌وه و دهسهاڵت ملكه‌چی ویستی هاوواڵتیان بكه‌ن، ئه‌گه‌رنا چوونه ن��او یارییه‌كه‌وه له‌گه‌ڵ ده‌س �ه‌اڵت كه چاره‌نووسی نادیاره ،خنكاندنی پۆپۆزسیۆن و درێژكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی یه‌كێتی و پارتییه بۆ چوار ساڵی ئاینده.
15 ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
www.bayanpress.net
ـــــــازی محه‌ممه‌د و هاوه‌ڵه‌كانی بۆ دادگای ئێران بدۆزنه‌وه ،تا داری سێداره‌ی لێ هه‌ڵبخه‌ن، به‌اڵم دیار بوو زووتر خانووه‌كه‌ی چوارچرا ده‌ستنیشان كرابوو .سه‌ره‌تا ویستیان جێبه‌جێكردنی حوكمه‌كه بۆ فه‌رمانداری مه‌هاباد به‌جێبهێڵن ،له‌ناكاو فه‌رمان هات ،تا جێبه‌جێكردنی حوكمه‌كه ده‌بێت ده‌سته‌ی دادگا له‌وێنب. قازییه‌كان له نێو پادگانه‌كه له ژوورێك دانرابوون ،به چه‌كدار چاودێرى كرابوون ،بڕیاردرا یه‌كه یه‌كه له ئوتۆمبیل سواربكرێن و هه‌ر ئۆتۆمبیلێك ()10 سه‌ربازی له ته‌ك سواربێت ،پیێان وتن ده‌ت��ان نێرین بۆ ت���اران ،فه‌رمانداری مهاباد فه‌رمانی دا به ئه‌فسه‌رێك بڕوات یه‌كه یه‌كه بیانهێنێت ب��ۆ مه‌یدانی چوارچرا ،كیومه‌رس ده‌نووسێت «منیش بۆ ته‌واوكردنی ڕاپۆرته‌كه‌م بۆ گۆڤاره‌كه، چ��ووم �ه به‌ندینخانه ،بینیم ق��ازی محه‌ممه‌د نوێژ ده‌كات» .وتیان :خۆتان كۆكه‌نه‌وه ده‌تان نێرینه تاران ،جلوبه‌رگ و شتومه‌كیان كۆكرده‌وه .وتیان :ئیزن بده‌ن با ه�ه‌واڵ به ماڵهوه بده‌ین پول و پاره‌یه‌كامن بۆ بهێنن بۆ خه‌رجی ڕێگا .ئه‌فسه‌ر وت��ی :پێویست ناكات. هه‌ریه‌كه سواری لۆریه‌ك كران ،هه‌ر له ئێواره‌وه فه‌رماندار بارودۆخی نائاسایی شاری ڕاگه‌یاند ،ناو شار و ده‌وروبه‌ر به سه‌رباز ته‌نرابوون ،كه ئۆتۆمبیل گه‌یشته به‌رده‌رگای مه‌یدانی چوارچرا ،قازی وتی:
نوێژ و له خوا پاڕانه‌وه ،ئه‌مه دوو سه‌عات و نیوی پێچوو ،دادوه‌ر لهو ماو ه زۆره زۆر نیگه‌ران بوو ،په‌له‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی تارانی بوو .ئه‌نجا قازی داوای قه‌ڵه‌م و كاغه‌زی كرد ،بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو گوێیان لێبێت ،به مه‌الی وت وه‌ره بنووسه و هه‌رچی من ده‌یڵێم هه‌ر ئه‌وه ده‌نووسیت ،مه‌ال وتی بزانم دادوه‌ر ئیزنی ئه‌وه‌ت پێده‌دات، قازی به ده‌نگی به‌رز ده‌یوت تا هه‌موو له قسه‌كانی تێبگه‌ن ،به فارسی شته‌كانی ده‌وت ،به م��هالی وت تۆ به ك��وردی بنووسه .مه‌ال وتی قوربان نازانم به كوردی بنووسم ،قازی وتی ئه‌مه‌ش یه‌كێكی كه له به‌دبه‌ختییه‌كانی گه‌لی كورد .ئنجا قازی خۆی نووسیی به خه‌تێكی خۆش .دوای ته‌واوبوونی ،قازی به دادوه‌ری وت :حه‌ز ده‌كه‌یت بۆت بخوێنمه‌وه؟ دادوه‌ر وتی: پێویست ناكات .قازی وتی :له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له شه‌رعی ئیسالمدا ل �ه‌داردان كارێكی ناپه‌سه‌نده ،ك ه ده‌م��ك��وژن تیربارانم بكه‌ن .به‌اڵم دادوه‌ر قبوڵی نه‌كرد ،چونكه بڕیاری دادگا خنكاندن به په‌ت بوو .قازی وتی :نوێژ ده‌كه‌م و ده‌ستووراتی به‌ر له مردن جێبه‌جێ ده‌كه‌م .ڕێگه‌یان دا پێش ئه‌وه‌ی بچێته ژێر په‌تی سێداره ،ڕووی له قیبله كرد و هه‌ردوو ده‌ستی به‌رزكرده‌وه و له خوا پاڕایه‌وه و به ده‌نگێكی به‌رز وتی :خودای ه تۆ خۆت شاهیدی كه من له خزمه‌ت به‌و میلله‌ته‌دا هیچ خۆم
كه سه‌یفی قازیی تێدا بوو ،كه هێنایان ه ژووره‌وه و چاوی به دادوه‌ر و مه‌ال و پزیشك ك�ه‌وت ،زانیی كاره‌سات چییه، به‌اڵم تێكنه‌چوو .دادوه‌ر حوكمی دادگای بۆ خوێنده‌وه ،پێی وت ك ه ده‌توانێت وه‌سیه‌تنامه‌یه‌ك بۆ خ��ۆی بنووسێت، ئه‌ویش وه‌سیه‌تنامه‌ی نووسی ،كه به‌ره‌و مه‌یدان بردیان ،هه‌ر كه چاوی به قازی محه‌ممه‌د كه‌وت ل ه دار درابوو ،ده‌ستیكرد به وتنی دروشمی شۆڕشگێڕانه به كوردی و به مست و پێالقه كه‌وته سه‌روگوێالكی ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازه‌كان ،نه‌عره‌ته‌ی سه‌یفی قازی وه‌ك نه‌ڕاندنی شێر وابوو ،ته‌واوی خه‌ڵكی ده‌وروب��ه‌ر و نزیك چوارچرای له خه‌و ڕاپ هڕاند ،وه‌ك شێر ده‌ینه‌ڕاند و ده‌یوت بژی قازی محه‌ممه‌د ،بژی كورد، ب��ژی ئیستقاللی میلله‌تی ك��ورد ،ئێمه ده‌مرین ،به‌اڵم كورد هه‌رگیز نامرێت، خه‌یاڵتان خاوه .كه كردیان به داره‌وه، دوای دوو خوله‌ك په‌تی سێداره‌كه پچڕا و كه‌وته خواره‌وه ،دووباره به‌رزیان كرده‌وه، هێشتا هه‌ر نه‌عره‌ته‌ی ده‌كێشا ،بردیانه بن داری سێیه‌م كه بۆ س �ه‌دری قازی ئاماده‌كرابوو ،دوب��اره هه‌ڵیانواسییه‌وه، سه‌عات بوو به پێنجی به‌یانی ،دنیا ته‌واو ڕووناك بووبووه‌وه. نۆره گه‌یشته سه‌ر س�ه‌دری قازی، چه‌ند سه‌عات له‌ناو لۆرییه‌كه‌دا چاوه‌ڕوان بوو ،ده‌بێت گوێی له نه‌عره‌ته‌كانی سه‌یفی قازی بووبێت ،تێگه‌یبێت كاره‌سات چییه، كه دایان به‌زاند و هاته ژووره‌وه.كیومه‌رس ده‌ڵێت « دادوه‌ر و مه‌ال و ئێمه‌ی بینی ده‌ستی كرد به پاڕانه‌وه و وتی :ئاخر من هیچ تاوانێكم نه‌كردووه ،تكا ده‌كه‌م مبنێرن بۆ تاران با كاری من باشرت ڕوونبێته‌وه». مه‌الی مهاباد پێی وت :عه‌یبه وامه‌كه مه‌پاڕێره‌وه ،پیاوانه وه‌كو ئه‌وانی دیكه به ،تازه پاڕانه‌و ه هیچ ده‌ردێكت نادات، حوكم ه و ده‌بێت جێبه‌جێ بكرێت، جا بۆ پیاوانه نه‌مری ،مه‌ردانه ژیاوی و مه‌ردانه مبره ،بۆ دڵی دوژمن به خۆت خۆش ده‌كه‌یت ،ئه‌وانه دوژمنكارانه ئێوه ل ه دار ده‌ده‌ن .ئه‌م قسانه‌ی مه‌ال زۆر كاری لێ كرد ،بۆیه دانیشت وده‌ستیكرد به نووسینی وه‌سیه‌تنامه‌كه ،كیومه‌رس باسی ناوه‌رۆكی وه‌سیه‌ت نامه‌ی سه‌در و سه‌یفی نه‌كردووه ،پاشان به‌ره‌و مه‌یدانی ل ه سێداره‌دان بردیان ،كه چاوی به ته‌رمی قازی محه‌ممه‌د و سه‌یفی قازی كه‌وت، حاڵی تێكچوو و ب��وورای �ه‌وه ،ناچار به باوه‌شی سه‌ربازانه‌وه په‌تیان له ملی كرد ،ئه‌ویش له دار درا و كاره‌ساتی له سێداره‌دانی هه‌رسێ س���ه‌رداری كورد كۆتایی هات. كیومه‌رس ده‌ڵێت «ق �ه‌ت ب��اوه‌ڕم نه‌ده‌كرد كه به‌رپرس و ڕێبه‌رانی كورد ئه‌وه‌نده به جه‌رگ و به غیره‌ت و ڕەشید بن ،تا ئێستاش ده‌نگی قازی محه‌ممه‌د كه ده‌یوت :خودایه جه‌زای مه‌زڵومان له زاڵ�مان وه‌رب��گ��ره‌وه» .یاخود نه‌عره‌ته‌ی سه‌یفی قازی كه ته‌واوی ئه‌و مه‌یدانه و ده‌وروبه‌ری پڕ كردبوو ،زلله و پێله‌قه‌ی له ئه‌فسه‌ر و سه‌ربازان ده‌دا ،له‌به‌ر چاو و گوێمدایه ،پێموابوو دوعاكانی قازی محه‌ممه‌د قه‌بوڵ ده‌بن ،به‌اڵم نازانم كه‌ی و چۆن.
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم hawzheenk@yahoo.com 07701543488
بەڕێوەبەرى کارگێڕى: جیهانگیر ئەحمەد bayanreklam@yahoo.com 07702455504
عومه‌ر خانی شكاك ،ئامر هێزی له‌شكری كۆمار 17نامه‌ی ناردووه‌و‌ه بۆ شا ،بۆ دڵنیاكردنی شا ل ه دڵسۆزی و ملكه‌چیان سوپای شا بە ڕێنومایی سه‌ره‌ك هۆزه‌كانی كورد ب ه ڕێی بۆكاندا به‌ره‌و مهاباد رۆیشت بۆ ده‌بێت لێره داب �ه‌زم؟ ئه‌فسه‌ر وتی: لێره‌وه ب �هره و ت��اران ده‌ڕۆی���ن ،چه‌ند پرسیارێكی الوه‌ك��ی م��اوه لێره لێتان ده‌كرێت .كه هاته ناو ڕاڕەوه‌ك �ه دیتی دادوه‌ر سه‌رهه‌نگ نیكوزاد و مه‌الیه‌كی كورد و چه‌ند سه‌رباز و پزیشك و مێزێكی گ �ه‌وره و قورئانێك له‌سه‌ر مێزه‌كه له ژووره‌ك���ه‌ن .تێگه‌یشت چییه .دادوه‌ر حوكمی دادگ��ای خوێنده‌وه .به قازی وت :ئه‌گه‌ر وه‌سیه‌تتان هه‌یه بیكه یان بینووسه ،قازیی چووه سه‌ر مێز و به په‌له ده‌ستی كرد به وه‌سیه‌ت نووسین ،ماندوو بوو ،داوای له مه‌الكه كرد ئه‌وه‌ی ده‌یڵێت بینووسێت .پێی نووسی فاڵن زه‌وی و فاڵن جێگه بۆ مزگه‌وت و قوتابخان ه و نه‌خۆشخانه ،تا بۆ گه‌لی كورد و نه‌وه‌ی داهاتوو سودی لێوه‌ربگیرێت ،ئامۆژگاریی یه‌كگرتن و پێكه‌وه‌ژیان و خۆشه‌ویستی بۆ گه‌لی كورد كرد ،پاشان ده‌ستی كرده
نه‌بواردووه و كه‌موكووڕیم نه‌كردووه، خودایه تۆ شاهیدی كه من هه‌رچییه‌كم له ده‌ست هاتبێت له ڕێگای تۆدا و له پێناوی ڕازیبوونی تۆدا كردوومه ،خودایه به گ�ه‌وره‌ی��ی خ��ۆت تۆڵه‌ی مه‌زڵومان له زاڵ�مان لهو دونیایه و له قیامه‌تدا بستێنه‌وه ،كه ده‌زان��م هه‌ر وای �ه ،ئه‌ی خودای ئاگادار له هه‌موو شتێك ،هه‌موو میلله‌تانی ژێر چه‌پۆك و میلله‌تی كورد له ژێر چنگی ئه‌و زاڵامنه ڕزگاربكه. كیومه‌رس ده‌ڵێت «ئه‌م پاڕانه‌وه‌یه نزیكه‌ی ( )20خوله‌كی خایاند ،ئه‌و وشانه‌ش كه قازی محه‌ممه‌د به كوردی ده‌یوتن ،فارسییه‌كه‌یم له مه‌ال كورده‌كه ده‌پ��رس��ی» .پاشان ق��ازی محه‌ممه‌دیان برده ژێر په‌تی سێداره و له داریان دا، قازی گیانی سپارد ،سه‌عاتیش بوو به()4 ی به‌یانی. ئنجا ئاماژەیان كرد بۆ ئه‌و لۆرییه‌ی
بەڕێوەبەرى هونەرى: ڕەوشت محەمەد rawshtmail@yahoo.com 07501112083
ئەنداماىن بۆرد: سەاڵح ساالر ئیدریس سیوەیىل محەمەد جەمال
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت: www.bayanpress.net E.mail: bayanpress@yahoo.com www.facebook.com/bayanpres
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە ناونیشان :سلێامىن -شەقامى ئیرباهیم پاشا -تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم -شوقەى ژمارە .3تەلەفۆن07480605181 :
بایی ( )750دینارە
14 birura_bayan@yahoo.com
ژماره ( ،)20سێشه‌ممه ،2013/1/29ساڵی یەکەم
ل ه ساڵیادی له‌سێداره‌دانی قازی؛ وه‌اڵمی قـــــ ته‌شكیالتت ئه‌وه نییه؟ سه‌رهه‌نگ تفێكی له ئااڵكه كردوو خستیه ژێر پێی. ق��ازی وت��ی :ئه‌مه هه‌رگیز ئااڵی كوردستان نییه ،ئااڵی ئێمه چه‌كوش و داسی تێدا نییه ،ئێوه ده‌ستتان به ئااڵی كوردستان ناگات ،ڕۆژێ��ك دێت له‌سه‌ر ئه‌م خانووه هه‌ڵده‌درێت و ده‌شه‌كێته‌وه، ئ��ااڵی كوردستانم به م��ه‌ال مسته‌فای بارزانی سپاردووه ،له‌سه‌ر شانی ئه‌وه . سه‌رهه‌نگ عه‌تایی وت��ی :ئێمه بیستومانه كه‌س نییه له‌م واڵته‌دا هێنده‌ی تۆ له‌سه‌رخۆ و ئارام و هێمن بێت ،ئه‌و هه‌موو توڕەییه‌تان له جه‌نابی سه‌رهه‌نگ نیكۆزاد چیبوو؟ قازی وتی :من ئه‌و مافه به كه‌س ن��اده‌م ئیهانه به گه‌له‌كه‌م بكات ،من به خاتری چی ئاماده‌بم ئیهانه‌ی هه‌ر خوێڕی و ناپیاوێك قبوڵ بكه‌م ،من هه‌ر وه‌اڵمی ئه‌وه‌م داوه‌ته‌وه و نه‌زیاتر ،من چیم ده‌وێت تا قبوڵی هه‌ر بێحورمه‌تيیه‌ك بكه‌م. سه‌رهه‌نگ عه‌تایی وتی :لهو كاته‌وه مه‌ال مسته‌فای بارزانی له‌وناوه ڕۆشتووه، هیچ په‌یوه‌ندیتان هه‌بووه؟ قازی وتی :تا بارزانی گه‌یشته شنۆ و نه‌غه‌د ه په‌یوه‌ندیامن ب��ووه ،به‌اڵم ل��ه‌وك��ات��ه‌وه دوورك��ه‌وت��ووه‌ت��ه‌وه ،هیچ په‌یوه‌ندیامن نه‌ماوه و ئاگام لێی نییه. لێیان پرسی :مه‌ال مسته‌فا چيی پێ
حه‌سه‌ن مه‌حمود حه‌مه‌كه‌ریم
كۆماری كوردستان له مهاباد ()11 مانگ به‌رده‌وام بوو ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تی ئێران كۆماره‌كه‌ی ڕووخاند ،قازی محه‌ممه‌د و سه‌دری قازی و حەمه‌حسێن سه‌یفی قازی ،شه‌وی 30ـ 1947/3/31له مه‌یدانی چ��وارچ��رای مهاباد ،هه‌ر لهو شوێنه‌ی كه كۆماری تیا ڕاگه‌یه‌نرا ،هه‌ڵوارسان. ق��ازی ده‌یتوانی هه‌ڵبێت ،ب��ه‌اڵم وتی «خۆم ناشارمه‌وه ،له‌وانه‌یه ژیانی من ببێته قوربانی هاوواڵتیان و باری گران و تۆقاندنیان كه‌مبكاته‌وه» .هه‌زار ساڵو له گیانی پاكت ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی كه گیانی خۆت كرده سپه‌ر ،تا هاوواڵتیانت زه‌حمه‌تیان له‌سه‌ر كه‌مبێته‌وه. ده‌رباره‌ی دادگایكردنی پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د و سه‌یف و س��ه‌دری قازی، گه‌لێك وت��راوه و ن���وورساوه ،هه‌ندێك مێژوویان شێواندووه و بۆ به‌رژەوه‌ندییان دایان ڕشتووه ،هه‌شه شه‌ونخونیی كێشاوه و ب��ه‌دوای ڕاستیی ڕووداودا گ��ه‌ڕاوه، س��ه‌روان «كیومه‌رس ساڵح» هه‌واڵنێری گ���ۆڤ���اری ئ��ه‌رت��ه‌ش��ی شاهه‌نشاهی ئێران ،كه خ��ۆی له دادگایكردنه‌كه‌دا ئاماده‌بووه ،ده‌قی دادگایكردنه‌كه‌ی وه‌ك وێژەنامه‌یه‌كی تایبه‌ت چاپ ك��ردووه، ب��ه‌و مه‌به‌سته‌ی ب��ه‌س��ه‌ر ئه‌فسه‌رانی گ��ه‌وره‌ی شای ئێراندا به نهێنی دابه‌ش بكرێت ،له ژماره‌ی تایبه‌تی (تاج كیانی) له (ستاد) بنكه‌ی ناوه‌ندی فه‌رمانداری ئ��ه‌رت��ه‌ش ،ئه‌رشیف ك���راوه ،ه��ه‌ر له ژماره‌كانی (ماهنامه)دا نامه‌ی وه‌فاداری و دڵسۆزیی زۆری سه‌رۆك هۆزه‌كانی كورد له‌ناو كۆماری كوردستان ،كه به نهێنی بۆ شای ئێران نێردراوه ،باڵوكراوه‌ته‌وه، له هه‌مووی سه‌یرتر نزیكه‌ی 17نامه‌ی عومه‌ر خانی شكاك ،ئامر هێزی له‌شكری
كۆمار له سه‌قز و ده‌وروب��ه‌ری ،نێردراو ه بۆ شا ،بۆ دڵنیایكردنی شا له دڵسۆزی و ملكه‌چییان ،ته‌نانه‌ت نامه و ڕاپۆرتی عه‌لی یار سه‌رداری دیبۆكری ،كه نهێنییه‌كانی ناو كۆماری ناردووه بۆ شا و له نامه‌یه‌كدا چۆنیه‌تی چوونیان له‌گه‌ڵ پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د بۆ باكۆ و ئازربایجانی ڕوسیا و كۆبوونه‌وه‌كانیانی بێ كه‌موكووڕی و به تێروته‌سه‌لی بۆ ده‌رباری شا نووسیوه. نامه‌كه‌ی عه‌لی یار گه‌وره‌ترین گورز بووه له كۆمار ،عومه‌ر خانی كاشكیش زۆرترین نامه‌ی نووسیوه. هه‌ر دوابه‌دوای ده‌رچوونی له‌شكری ڕوسی له كوردستان ،عومه‌ر خان به په‌له نامه‌یه‌ك بۆ شا ده‌نووسێت و داوا ده‌كات هه‌رچی زووتره ئه‌رته‌شی ئێران بگاته‌وه كوردستان ،ناوبراو نووسیویه‌تی «وا من به خۆم و هه‌موو هۆزی شكاكه‌وه فه‌رمانتان جێبه‌جێ ده‌كه‌م» .بۆ شایه‌تیش دوو كوڕی خۆی (قادر و له‌زگین) ده‌نێرێته تاران تا ببه‌نه یارمه‌تی و چاوساغ له كاتی هاتنی ئه‌رته‌شی ئێران بۆ مهاباد ،جگه لهو، زۆربه‌ی سه‌ره‌كهۆز و خێڵه كورده‌كانی دیكه‌ش بۆ دڵنیایی و ڕێنومایی ئه‌رته‌ش، كوڕ و برای خۆیان ڕەوانه‌ی تاران كردووه. كه سوپای ئێران چووه بۆ ته‌برێز، هه‌موو سه‌رانی حكومه‌ته‌كه‌ی ئازه‌ربیجان ب��ه‌ره‌و سۆڤیه‌ت هه‌ڵهاتن و واڵتیان به‌جێهێشت ،پاشان چه‌ند یه‌كه‌یه‌كی له‌شكری ئێران ڕووه‌و مهاباد كه‌وتنه‌ڕێ، ڕۆژی 20ى مانگی سه‌رماوه‌ز گه‌یشتنه سه‌قز ،له‌وێوه ڕێنومایی سه‌ره‌ك هۆزه‌كانی كورد بۆ سوپای شا ،به ڕێی بۆكاندا به‌ره‌و مهاباد هێنایان ،ڕۆژی 29ی سه‌رماوه‌ز گه‌یشتنه مهاباد ،قازی و سه‌یف و سه‌در ده‌ستگیر كران و له پادگان (سه‌ربازگه) به‌ندكران ،لیژنه‌ی دادگایكردن كه له تارانه‌وه هاتبوون ،ڕۆژی 6ی ڕێبه‌ندان به سه‌رۆكایه‌تی سه‌رهه‌نگ غوالم حسێن عه‌زیمی و سێ فه‌رمانده‌ی تر ،گه‌یشتنه مهاباد .سه‌یوان كیومه‌رس ده‌ڵێت «منیش له ته‌واوی دادگایكردنه‌كاندا ئاماده‌بووم، تاوانه‌كان خرانه ڕوو ،قازییه‌كان زۆر بوێرانه ڕەدیان كرده‌وه و داوای به‌ڵگه‌یان كرد ،به‌اڵم پێشرت هه‌ر له تارانه‌وه بڕیاری كۆتایی درابوو ،به‌ڵگه قبوڵ نه‌ده‌كرا ،دوای چه‌ند كاتژمێرێك بڕیاری له‌سێداره‌دان ده‌رچوو ،هه‌ر ئه‌و شه‌وه‌ش به قازییه‌كان
ڕاگه‌یه‌نرا» .لیژنه‌كه قازی محه‌ممه‌دی به‌م تاوانانه تۆمه‌تبار كرد :بازرگانیی نه‌وت له‌گه‌ڵ روس بێ ڕەزامه‌ندیی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ند ،ده‌ستكاریكردنی نه‌خشه‌ی ئێران، دروستكردنی ئااڵ بۆ كۆمار ،لێدانی سكه به ناوی كوردستان ،سازدانی نه‌خشه‌ی كوردستانی گهوره ،هێنانی بێگانه وه‌ك م��ه‌ال مسته‌فا ،هاندانی خه‌ڵك دژی ئێران و شا ،په‌یامنبه‌سنت له‌گه‌ڵ ڕوس دژی ئێران ،ڕاگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی، كۆبوونه‌وه و چوونه‌ده‌ره‌وه و هاتوچۆ ب��ۆ ڕوس��ی��ا و ئ��ازه‌رب��ای��ج��ان ،گرێدانی په‌یامننامه‌ی بازرگانی بێ پرسی تاران و كوشتنی كارمه‌ندانی میرى و سووتاندنی ماڵه‌كانیان. جگه له سیانیان ،ق��ازی سه‌رجه‌م تۆمه‌ته‌كانی ره‌تكرده‌وه ،ئه‌وانیش :چوونی بۆ ئازه‌ربایجان و ئ��ااڵ و هاتنی مه‌ال مسته‌فا . ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی درانه پاڵ سه‌یفی قازی «محمد حسێن خانی قازی» وه‌زیری جه‌نگ و جێگری سه‌رۆ‌ككۆمار ،ئه‌مانه بوون :چوونی بۆ ده‌ره‌وه ،په‌یامن به‌سنت له‌گه‌ڵ هه‌ردوو سه‌رۆكی ئازربایجان و ڕوسیا ،وه‌رگرتنی وه‌زاره‌تی جه‌نگ دژی ئێران. ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی درانه پاڵ سه‌دری ق��ازی ئه‌مانه ب��وون :نووسینی شیعری حه‌ماسی بۆ به‌خێرهاتنی مه‌ال مسته‌فا، ه��اوك��اری��ی ق���ازی محه‌ممه‌د و وه‌زیره‌كانی ،نووسینی نامه‌ی نهێنی بۆ قازی محه‌ممه‌د ،هاندانی خه‌ڵك له دژی ئێران. دوای س��ی م��ان��گ ب��ه‌س��ه‌ر ئ��ه‌و دادگ��ای��ی��ك��ردن��ه‌دا ،ده‌سته‌یه‌كی تر له س��ت��ادی ئه‌رته‌شی ئ��ێ��ران ب��ۆ دووب���اره دادگاییكردنه‌وه‌ی قازی و هاوڕێكانی ن��ێ��ردران��ه‌وه م��ه��اب��اد ،ده‌س��ت��ه‌ك��ه به س��ه‌رۆك��ای��ه‌ت��ی دادوه‌ر س��هره��ه‌ن��گ ڕەزانیكوزاده و سێ ئه‌ندامی تر بوو، ئه‌وان له 1947/3/28گه‌یشتنه مهاباد و كیومه‌رسیان ه��ه‌ر له‌گه‌ڵ ب��وو .بۆ رۆژی دوایی دادگا ده‌ستیپێكرد ،سه‌ره‌تا ق��ازی محه‌ممه‌دیان هێنا ،جارێكی تر تۆمه‌ته‌كانی بۆ خ��وێ�نرای��ه‌وه ،قازیش جگه له سیانیان ئه‌وانی تری ڕەتكرده‌وه و داوای به‌ڵگه‌ی كرد ،قازی زۆر ئارام و له‌سه‌رخۆ و به هێمنییه‌وه وه‌اڵمی
ده‌دای���ه‌وه ،ب��ه‌اڵم دادوه‌ر دەیقیڕاند، قازیش به توڕەیی وه‌اڵمی دایه‌وه و وتی «ئێوه ئه‌گه‌ر ئایینتان نییه و خوا ناناسن و باوه‌ڕتان به حیساب و كتێب و دواڕۆژ نییه ،به‌الی كه‌مه‌وه زه‌ڕڕە‌ی��ه‌ك جوامێر بیت باشه ،ئه‌م هه‌موو درۆ و بوختانه‌تان چۆن بۆ من دروستكردووه». دادوه‌ر زیاتر توڕەبوو ،به قازیی وت «كوردانی سه‌گ سیفه‌ت» .قازییش به توڕەییه‌وه وتی «سه‌گ و بێشه‌ره‌ف و بێئابڕو ئێوه‌ن ،كه هیچ سنوورێك بۆ خۆتان و خه‌ڵك و یاسا دانانێن ،تۆ هه‌ر ده‌توانی بڕیارێك كه ئه‌و بێشه‌ره‌فه‌كه‌ی دیكه داویه‌تی جێبه‌جێ بكه‌یت ،له‌وه زیاتر هیچ هه‌ڵه‌یه‌كی دیكه‌ت له ده‌ست نایه‌ت ،من له زووه‌وه خۆم بۆ ئه‌وه ئاماده ك��ردووه به باوه‌شی ئ��اوااڵوه، ئه‌وه‌ی كه بێتاوانم و له ڕێگه‌ی ئازادیی میلله‌ته‌كه‌مدا ده‌ك��وژرێ��م ،ئه‌مه به ڕەحمه‌ت له الی خودا بۆ خۆم ده‌زانم، شانازی به‌و مه‌رگ و مردنه مه‌ردانه‌یه‌وە ده‌كه‌م». ئیرت ق���ازی محه‌ممه‌د سوێندی خوارد هیچ وه‌اڵمێك نه‌داته‌وه و وتی «ئه‌م نامه‌رده هه‌ر غه‌ڵه‌تێك ده‌یكات با بیكات» .ناچار كاتی پشودانیان ڕاگه‌یاند، پاشان زۆر هه‌وڵیاندا قسه بكات ،قازی وتی «قسه‌ناكه‌م ،مه‌گه‌ر كه‌سێكی دیكه پرسیارم لێبكات» .ناچار سه‌رهه‌نگ ڕەجه‌ب كرایه دادوه‌ری دادگا. دادوه‌ر وت���ی :ب��ۆچ��ی په‌یامنی بازرگانيی نه‌وتتان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی ڕوسیا به‌ست؟ قازی محه‌ممه‌د وتی :كام نه‌وت، كام بیر و كۆمپانیای نه‌ومتان له‌به‌رده‌ستدا بووه ،بوختانه و بناغه‌ی نییه. دادوه‌ر :بۆ داواتان له بێگانه‌یه‌كی وه‌ك مه‌ال مسته‌فا كردووه بێنه ناو خاكی ئێران؟ ق��ازی :مه‌ال مسته‌فا له كوردستان بێگانه نه‌بووه ،كوردستان ماڵی هه‌موو كوردێكه. سه‌رهه‌نگ نیكوزاده ،كه پێشرت قازی محه‌ممه‌د لێی توڕەبوو ،خۆی بۆ نه‌گیرا، پارچه قوماشێكی له جانتاكه‌ی ده‌رهێنا كه ڕەنگی سوور و سپی و سه‌وز بوو، چه‌كوش و داسێكی له‌سه‌ر بوو ،به قازيی وت :ئه‌ی هه‌موو حكومه‌ت و په‌رچه‌م و
ئه‌مه كۆتایی دادگاییكردنی قازی محه‌ممه‌د بوو له به‌شی یه‌كه‌مدا. ئینجا سه‌ره‌ی سه‌یفی قازی هات، زۆر به هه‌یبه‌ت و ویقار و له‌سه‌رخۆ هاته ژوره‌وه ،ه��ه‌ر پێیوانه‌بوو ئه‌مه دادگاییكردنیشه ،سه‌رهه‌نگ نیكوزاد هاته‌وه شوێنی ڕەسمی و به سه‌یفی قازیی وت :تۆ چۆن بووی به وه‌زیری جه‌نگ؟ سه‌یفی قازی وتی :من به شانازییه‌وه ئه‌و ئه‌ركه‌م وه‌رگرت و مه‌به‌ستم خزمه‌ت به گه‌له‌كه‌م بوو. +مه‌به‌ستت خزمه‌ت بوو یان لهو ڕێیه‌وه پول سه‌ریه‌ك بنێی؟ «به پێكه‌نینه‌وه» مه‌گه‌ر تۆ منناناسی ،به‌ڵكو من ب��ڕی دوو ملیۆن تومانم بۆ میلله‌ت و كۆماری كوردستان ل��ه س��ه‌روه‌ت��ی تایبه‌تی خ��ۆم خ��ه‌رج كردووه ،وادیاره شتێكی ئه‌وتۆش له كار و دابونه‌ریتی دادگا نازانی. سه‌رهه‌نگ ویستی به‌هانه‌یه‌كیش به سه‌یفی قازی بگرێت ،به‌اڵم سه‌یف ئاگاداری ك��رده‌وه و پێیوت :ئێمه تازه ده‌ستامن له ژیان و ماڵی خۆمان شتووه، ئه‌گه‌ر ب��ه‌ق��ه‌ده‌ر تۆزقاڵێك بێئه‌ده‌بی بكه‌یت ،به مسته‌كۆڵه سه‌روگوێالك و ده‌مودانت ده‌شكێنم ،ئاخر له مه‌رگ زیاتر ،یه‌ك ملیۆن درۆ و بوختانتان بۆ دروستكردوین ،ئه‌وجا خه‌ریكن غه‌ڵه‌ت و
زوربه‌ی سه‌ره‌ك هۆز و خێڵ ه كورده‌كانی دیكه‌ش بۆ دڵنیایی و ڕێنومایی ئه‌رته‌ش ،كوڕ و برای خۆیان ڕه‌وانه‌ی تاران كردووه كیومه‌رس ده‌ڵێت «قه‌ت باوه‌ڕم نه‌ده‌كرد ك ه به‌رپرس و ڕێبه‌رانی كورد ئه‌وه‌نده ب ه جه‌رگ و ب ه غیره‌ت و ڕه‌شید بن» ڕاسپاردی؟ قازی وتی :زۆری هه‌وڵدا له‌گه‌ڵی بچم تا نه‌خرابوومه به‌ندیخانه ،پێی وتم كه من دڵ به بێتاوانيی خۆم خۆشنه‌كه‌م، وێنه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی ئێوه‌ی بۆ كێشاوم ،كه ئێوه چۆنن .وتی «هیچ گه‌ل و میلله‌تێك نییه وه‌ك ئه‌مانه ،كه ده‌سه‌اڵتیان هه‌بوو له خۆیان بێبه‌زه‌یی و بێویژدان و زاڵمرت نییه ،ك��ه ژێرده‌ستیش ب���وون ،كه‌س ناتوانێت وه‌ك ئ��هوان خ��ۆی زه‌لیل و مه‌زڵوم بكات و بپاڕێته‌وه». سه‌رهه‌نگ عه‌تایی وتی :په‌شیامن نیت كه له‌گه‌ڵی نه‌ڕۆیشتی؟ ق��ازی وت��ی :په‌شیامن نیم ،چونكه به‌ڵێنم به میلله‌تی كورد دابوو له‌گه‌ڵی بژیم و له پێناویدا مبرم. +ك ه له زیندان بوویت بارزانی نه‌خشه‌ی ڕزگاربوونتی هه‌بوو؟ به‌ڵێ ه��ه‌واڵ��ی دام��ێ ك��ه ههرشهوێك ده‌ڵێی ده‌توانم ژماره‌یه‌كی زۆر پێشمه‌رگه بنێرم ڕزگارت بكه‌ن. +ئه‌ی بۆچی ئه‌و كاره‌ی نه‌كرد؟ من خۆم نه‌مویست . +له‌به‌ر چی؟ له‌به‌ر ئه‌و په‌یامن و به‌ڵێنانه‌م بووكه گوتم ،دووه‌م بۆ ئه‌وه بوو زیاتر خوێن نه‌ڕێژرێ ،من خۆم حه‌زم نه‌كرد بڕۆم ،ده‌نا چه‌ند ئۆتۆمبیلم له‌به‌رده‌ستدابووه ،هه‌ر كات مه‌یلم بوایه ده‌متوانی بڕۆم و له خاكی ئێران ده‌رچم.
ناماقوڵیش ده‌كه‌ن .ئه‌ویش بڕیاریدا هیچ وه‌اڵمنه‌داته‌وه. سه‌ره هاته سه‌ر سه‌دری قازی. +مه‌به‌ستت لهو نامه چی بوو كه ناردت بۆ قازی محه‌ممه‌د كه خۆڕابگرن تاكو كۆمه‌كتان ده‌گاتێ؟ هه‌رگیز شتی وا له ئ��ارادا نییه،فه‌رموو بیخه‌نه‌ڕوو؟ +ئه‌و شیعره چییه كه بۆ بارزانیت نووسیوه؟ به‌ڵێ ئ��ه‌وه م��ن نووسیومه وخۆشمویستووه. +بۆچی له ته‌ورێز له‌گه‌ڵ پیشه‌وه‌ری و له‌گه‌ڵ فه‌رمانداری سه‌ربازیی ڕووس له میاندواو هاتوچۆ و كۆبوونه‌وه‌تان كردووه؟ ئه‌وانه پێویستی ڕۆژگار بوون .دووب����اره دادگ��ای��ی��ك��ردن��ه‌وه‌ك��ه و بڕیاردان له چاره‌نووسیان ماوه‌ی زیاتر له 10سه‌عاتی خایاند ،لهو ماوه‌دا په‌یوه‌ندیی بێته‌ل له نێوان مهاباد و تاراندا به‌رده‌وام بوو ،سه‌عات 12ی شه‌و دادگ��ا بڕیاری وه‌رگ��رت و بڕیاری له‌سێداره‌دانی هه‌ر سێ قازییه‌كانی بڕییه‌وه ،بڕیاره‌كه به ت��اران ڕاگ��هی��ه‌ن��را ،هه‌رچه‌ند به‌ڵگه‌ی پێویست نه‌بوو له‌سه‌ریان ،هیچیش گوێیان به ڕەتكردنه‌وه‌ی «تۆمه‌تباره‌كان» نه‌دا و بڕیاری له‌سێداره‌دانی هه‌رسێكیان په‌سه‌ند كرا. ئیرت كه‌وتنه خۆ ،شوێنێك له‌ناو شاردا
www.bayanpress.net www.facebook.com/bayanpres www.twitter/bayan2press
political general Newspaper
هاوژین عومه‌ر
گۆڕستانى رێگاکان
هه‌لی حوكمڕانییكردن
هێنده‌ی من سه‌رنجم ل ه خۆمان و زۆرێك ل ه میلله‌تانی ناوچه‌كه‌ش داوه ،دوو كێشه‌ی گهوره ل ه بیركردنه‌و ه و مامه‌ڵ ه و دنیابینیی هه‌ریه‌كێكامندا ره‌گی داكوتاوه .ئێمه ل ه الیه‌ك گرفتی تێگه‌یشتنی راست و موعایه‌شه‌كردمنان له‌گه‌ڵ بابه‌ت و تێز و رووداوه‌كانی په‌یوه‌ست ب ه ژیانی خۆمانه‌و ه هه‌یه ،ب ه وێنه‌ی تێگه‌یشنت و موماره‌سه‌كردمنان بۆ دین، دیموكراسییه‌ت ،فه‌رمانڕەوایی ،كه‌مین ه و زۆرینه ،ئۆپۆزسیۆن و دهسهاڵت و هتد .له الیه‌كی تریش ،زۆر ب ه كه‌می هه‌لی سه‌ركه‌وتن ب ه ب هرانبه‌ره‌كامنان ده‌به‌خشین ،ته‌نانه‌ت نابین ه هاوكارێكی راسته‌قینه‌ش بۆ سه‌ركه‌وتنی ئه‌وانی دی ،ل ه په‌یڕەوكردنی به‌رنام ه و پالنه‌كانی خۆیاندا. ب ه كوردی و ب ه كورتی ،زه‌مینه‌ی ئێم ه زه‌مینه‌ی شكست و ناجێگیریی و قه‌یرانی یه‌ك ل ه دوای یه‌كه .هه‌روه‌ك زانای به‌ناوبانگی میرسی و خاوه‌نی خه‌اڵتی نۆبڵ ،ئه‌حمه‌د زویل، ده‌ڵێت «جیاوازیی ئێم ه و رۆژئاوا ئه‌و ه نیی ه ك ه ئێم ه ب ه گێلی و ئه‌وان ب ه بلیمه‌تی له‌دایك بووبن ،جیاوازییه‌ك ه ئه‌وه‌یه ،ئه‌وان پشتی كه‌سی شكستخواردوو ده‌گرن تا سه‌ری ده‌خه‌ن، ئێمه‌ش ته‌نگ ب ه سه‌ركه‌وتووه‌كامنان هه‌ڵده‌چنین تا شكستیان پێده‌هێنین». ئه‌م خوێندنه‌وه‌یه‌م ته‌نها پێشه‌كیی ه بۆ چۆنێتیی تێگه‌یشتنامن ل ه هه‌ردوو چه‌مكی دهسهاڵت و ئۆپۆزسیۆن ،ك ه ئێستا ناوچه‌ك ه و كوردستانیش ده‌ستوپه‌نجه‌یان له‌گه‌ڵ نه‌رم ده‌كه‌ن .ل ه بنهڕەتدا هه‌رالیه‌نێك ك ه ده‌گات ه دهسهاڵت و حوكمڕانی ،پێویست ه هه‌لی حوكمڕانی و په‌یڕەوكردنی پالنه‌كانی خۆی پێبدرێت ،ده‌سه‌اڵتدار هه‌روه‌ك چۆن مافی ئه‌وه‌ی هه‌ی ه ئه‌و هه‌له‌ی پێبدرێت و به‌ربه‌سته‌كانی به‌رده‌می هه‌ڵبگیرێن ،ئاواش له سه‌ریه‌تی ل ه حاڵه‌تی كه‌وتن و سه‌رنه‌كه‌وتنی به‌ڵێن و پالنه‌كانیدا ،خۆی و به‌ر ل ه هه‌موان دان به‌و شكسته‌یدا بنێت و رێگ ه بۆ ئه‌وانی تر خۆش بكات چانسی خۆیان تاقی بكه‌نه‌وه، دواجار به‌مه‌ش ژیان به‌رده‌وامی و جێگیریی و نوێبوونه‌و ه ب ه خۆیه‌و ه ده‌بینێت. له‌م ناوچه‌یه‌ی خۆماندا دوو مۆدیل زۆر زه‌ق و به‌رچاون ،یه‌ك ل ه كوردستان و ئه‌وی دی ل ه میرس .لێره پارته‌كانی دهسهاڵت زیاتر ل ه بیست ساڵ ه هه‌لی حوكمڕانییان پێدراوه، ئه‌وانیش شكست له‌سه‌ر شكست تۆماری ده‌كه‌ن ،ل ه هه‌موو بواره‌كاندا تاقی كرانه‌وه. سه‌ر‌هڕای ئه‌وه‌ش ،هه‌ر داوای چانسی زیاتر ده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ك هیچ ئاماده‌ش نین ئه‌و هه‌ل ه ب ه غه‌یری خۆیان بده‌ن ،به‌مه‌ش كۆی ژیانی سیاسی و حزبایه‌تیییان په‌كخستووه. مۆدیلی میرسیش مۆدیلێكی زۆر زه‌ق و به‌رچاوه ،به‌اڵم ب ه دیوه‌كه‌ی تردا ،له‌وێ شۆڕش ته‌نها یه‌ك ساڵی ب ه سه‌ردا تێپه‌ڕیوه ،ده‌سه‌اڵتی نوێش كه‌مرت ل ه ساڵێك ،كه‌چی ئۆپۆزسیۆنی ئه‌و واڵت ه بۆ ته‌نها رۆژێكیش هه‌لی به‌و دهسهاڵت ه نوێی ه نه‌داوه ،هه‌ر رۆژەی قه‌یرانێكی بۆ ده‌خوڵقێنێت ،ئ هوان به‌م مامه‌ڵ ه و بیركردنه‌یه‌وه ،كۆمه‌ڵگه‌ی میرسی زیاتر له جاران په‌ك ده‌خه‌ن ،له‌م مۆدیله‌دا هێنده‌ی پالر ل ه ئۆپۆزسیۆنه ،نیوهێند ه ل ه دهسهاڵت نییه. دواجار قسه‌ی من ئه‌وه‌یه ،ئێم ه پێویستامن به‌و ه هه‌ی ه ب ه تێگه‌یشنت و چۆنێتیی مامه‌ڵه‌كردمنان له‌گه‌ڵ دی��ارد ه و چه‌مك و بابه‌ته‌كاندا بچینه‌وه ،ئه‌گه‌ر عه‌قڵیه‌تی كاركردمنان هه‌ر وه‌ها مایه‌وه ،جا چ دهسهاڵت بین یان ئۆپۆزسیۆن ،هه‌ر رووخێنه‌ر ده‌بین، كۆتایی خۆمان ،یه‌كسان ده‌كه‌ین ب ه كۆتایی ژیانی ئه‌وانی تر و مافی ژیانیان بۆ ناهێڵنه‌وه.
Reklam
Tuesday, No.20 First Year, Jan. 29, 2013
وەرگیراوە