ژمارە ٤٨

‫که‌ش‌و هه‌وا‬

‫‪/٣‬شەممە ‪/4 36‬شەممە ‪/5 35‬شەممە ‪ 33‬که‌رکوک ‪/٣‬شەممە ‪/4 44‬شەممە ‪/5 43‬شەممە ‪45‬‬ ‫هه‌ولێر ‪/٣‬شەممە ‪/4 44‬شەممە ‪/5 44‬شەممە ‪ 46‬سلێمانی ‪/٣‬شەممە ‪/4 41‬شەممە ‪/5 40‬شەممە ‪40‬‬ ‫‪ 22‬دهۆک ‬ ‫‪26‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪Tuesday, No, 48‬‬ ‫‪First Year, Aug 20, 2013‬‬

‫سەرۆک کۆمارى تونس لە نووسینێکیدا‪:‬‬

‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫دیموكراسی بریتی نیی ‌ه ل ‌ه‬ ‫دیكتاتۆریه‌تی زۆرینه‌‬

‫چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان‬ ‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‪ ،‬ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشەممە ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫بیروڕا‬

‫گۆڕان‌و په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫‌و میسر‌و‬ ‫ڕاستگۆیی‬ ‫له‌گه‌ڵ خود‬

‫‪12‬‬ ‫وەرزش‬

‫داواى‬ ‫نوێنەکردنەوەى‬ ‫گرێبەستەکەى‬ ‫دەکرێت‬

‫داواى سنووردارکردىن گەشتى‬ ‫عومرە دەکرێت‬

‫‪6‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ ،‬سه‌ركرده‌ی پێشووی په‌كه‌كه‌ بۆ به‌یان‪:‬‬

‫ل ‌ه ڕۆژئاوا كوشتن هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمه‌ڵكوژیی كورد نییه‬ ‫الپەڕە‪5 :‬‬

‫‪8‬‬ ‫پریاسکە‬ ‫مزگەوتى گەڕۆک لە‬ ‫باخچەکانى مۆسکۆ‬

‫‪9‬‬

‫‪ 250‬مامۆستای‬ ‫كورد داوای‬ ‫گواستنه‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫به‌یان‪ .‬خورماتوو‬ ‫به‌هۆی خراپیی ره‌وشی ئه‌منیی‬ ‫ق ‌هزای خورماتوو‪ ،‬ل ‌ه مانگی رابردووه‌وه‌‬ ‫تا ئێستا ‪ 250‬مامۆستای كورد داوایان‬ ‫پێشكه‌شی به‌ڕێوه‌ب ‌هرایه‌تیی په‌روه‌رده‌‬ ‫كردوو ‌ه ب ‌ه مه‌به‌ستی گواستنه‌وه‌یان بۆ‬ ‫ناوچه‌كانی هه‌رێم‪.‬‬ ‫مامۆستا ئه‌نوه‌ر ره‌شید و مامۆستا‬ ‫س��ۆران هاشم ل �ه‌و مامۆستایانه‌ن‬ ‫ك�� ‌ه ئ���ه‌و داوای���ه‌ی���ان ك�����ردوو ‌ه و‬ ‫ڕەت��ك �راوه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب��اس ل �ه‌و ‌ه ده‌ك�ه‌ن‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی ل ‌ه الی �ه‌ن و ‌هزاره‌ت��ی‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ی هه‌رێمەوە دام �ه‌زراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم گواستنه‌وه‌یان بۆ ناكرێت‪ .‬ئاماژە‌‬ ‫به‌و ‌ه ده‌كه‌ن ك ‌ه «ن ‌ه ل ‌ه ده‌ستوور و‬ ‫ن ‌ه ل ‌ه هیچ یاسایه‌كدا نه‌هاتوو ‌ه رێگه‌‬ ‫بگیردرێت ل ‌ه گواستنه‌وه‌ی مامۆستایان‬ ‫و فه‌رمانب ‌هران»‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌ك ل ‌ه به‌ڕێوه‌ب ‌هرایه‌تی‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ی ق ‌هزای خورماتوو وێڕای‬ ‫زانیارییه‌كانی‬ ‫پشتڕاستكردنه‌وه‌ی‬ ‫(ب��ه‌ی��ان)‪ ،‬ه��ۆك��اری قبوڵنه‌كردنی‬ ‫داواكانی گێڕایه‌و ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی «به‌پێی‬ ‫ڕێنامییه‌كان ئه‌و كار ‌ه ناكرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫رێگ ‌ه ب ‌ه یه‌ك مامۆستا بدرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫سه‌دانی دیكه‌ش داوا ده‌كه‌ن و دواتر‬ ‫قوتابی باجه‌كه‌ی ده‌دات»‪.‬‬ ‫ل����ه‌دوای پ��رۆس��ه‌ی ئ��ازادی��ی‬ ‫عێراقه‌وه‌‪ ،‬ده‌یان خوێندنگه‌ی كوردی‬ ‫ل ‌ه خورماتوو كراونه‌و ‌ه و حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش زیاتر ل ‌ه ‪800‬‬ ‫مامۆستای بۆ دامه‌زراندوون‪.‬‬

‫كار بۆ دیاریكردنی‬ ‫رۆژی دادپه‌روه‌ری ل ‌ه‬ ‫هه‌رێم ده‌كرێت‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‬ ‫به‌ڵێنه‌كانی جێبه‌ج ‌ێ‬ ‫ناكات‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫ت��ورك�مان و مه‌سیحییه‌كان‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬گله‌یی له‌‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‪ ،‬سه‌رۆكی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌ڵێنه‌كانی پێش دروستكردنی‬ ‫ك��اب��ی��ن�ه‌ی ح��ه‌وت��ه‌م��ی جێبه‌جێ‌‬ ‫نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ش��ێ��ردڵ ته‌حسین‪ ،‬س�ه‌رۆك��ی‬ ‫لیستی هه‌ولێری توركامنی و ڕۆمیۆ‬ ‫ه �ه‌ك��اری‪ ،‬س �ه‌رۆك��ی پ��ارت��ی به‌یت‬ ‫نه‌هره‌ین‪ ،‬له‌و باره‌یه‌وه‌ بۆ (به‌یان)‬ ‫ده‌دوێ��ن و ئه‌و به‌ڵێنانه‌ش ئاشكرا‬ ‫ده‌ك�ه‌ن‪ ،‬كه‌ نێچیرڤان بارزانی پێش‬ ‫پێكهێنانی كابینه‌كه‌ی له‌ كۆبوونه‌وه‌دا‬ ‫پێی داون‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕە‌ی په‌یجور‪.‬‬

‫به‌یان‪ .‬هه‌ولێر‬

‫مانگانە شەست ملیۆن دینار مووچەیانە‬

‫ژماره‌ی ئه‌ندامانی كۆمیته‌ی چوارقوڕنه‌ی یه‌كێتی ل ‌ه‬ ‫ژماره‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان زیاترە‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫ژم���اره‌ی ئ �ه‌ن��دام و به‌رپرسانی‬ ‫ك��ۆم��ی��ت�ه‌ی چ��وارق��وڕن��ه‌ی یه‌كێتیی‬ ‫نیشیتامنی‪ ،‬ل�ه‌ ژم���اره‌ی ئه‌ندامانی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان زیاتره‌‪ ،‬بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ش مانگانە شه‌ست ملیۆن دینار‬ ‫مووچه‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی كۆمیته‌ی چوارقوڕنه‌‬ ‫كه‌ نه‌یویست ن��اوی ئاشكرا بكرێت‪،‬‬ ‫بۆ (بەیان) وتی «ژم��اره‌ی ئه‌ندامانی‬ ‫ئه‌م كۆمیته‌یه‌ ن�ه‌وه‌د و شه‌ش ئه‌ندام‬ ‫كۆمیته‌یه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌كی تریش كه‌رتیان‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬یان گۆڕانه‌ گه‌ڕاوه‌كانن و‬

‫هاتوونه‌تەوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش ژماره‌یه‌كیان‬ ‫فه‌رمانی ب��وون به‌ ئه‌ندام كۆمیته‌یان‬ ‫هه‌یه‌ و تا ئێستا بڕیاریان بۆ ده‌رنه‌چووه‌‪.‬‬ ‫بیست و چوار كارگێڕی كۆمیته‌مان هه‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ چوار جێگری به‌رپرسی كۆمیته‌ و‬ ‫به‌رپرسێكی كۆمیته‌»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی مووچه‌ی مانگانه‌ی ئه‌و‬ ‫ئ�ه‌ن��دام كۆمیتانه‌شەوه‌‪ ،‬ئ �ه‌و ئه‌ندام‬ ‫كۆمیته‌یه‌ ڕایگەیاند «ه��ه‌ر ئه‌ندام‬ ‫كۆمیته‌یه‌ك ب��ڕی چ��وارس��ه‌د ه��ه‌زار‬ ‫مووچه‌یه‌تی‪ ،‬هه‌ر كارگێڕ كۆمیته‌یه‌كیش‬ ‫شه‌شسه‌د و په‌نجا ه��ه‌زار‪ ،‬مووچه‌ی‬ ‫به‌رپرسی كۆمیته‌ له‌ ملیۆنیك تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌ك��ات‪ ،‬به‌و پێیه‌ش مانگانه‌ شه‌ست‬

‫ملیۆن دینار ته‌نها بۆ مووچه‌ی ئەو‬ ‫کەسانە تەرخانکراوە‪ ،‬بودجەی مانگانه‌ی‬ ‫كۆمیته‌ش شه‌ش ملیۆن دیناره‌»‪ .‬ئه‌ندام‬ ‫کۆمیته‌كه‌ی یه‌كێتی وتیشی «كۆمیته‌ی‬ ‫ئێستای چوارقوڕنه‌ پێشرت چوار كۆمیته‌ی‬ ‫(بناری ك��ۆرسه‌ت‪ ،‬خه‌له‌كان‪ ،‬رۆژئ��اوای‬ ‫چوارقوڕنه‌ و ڕۆژهه‌اڵتی چوارقوڕنه‌)‬ ‫بووه‌‪ ،‬هه‌ر چواریان بوون به‌ یه‌ك‪ ،‬له‌‬ ‫دوای ده‌ستبه‌كاربوونی عه‌دنانی حه‌مه‌ی‬ ‫میناشه‌وه‌‪ ،‬هیچ كه‌سێک ئاماده‌ نه‌بووە‬ ‫پله‌ی كه‌مبكرێته‌وه»‪.‬‬ ‫ل���ه‌ الی���ه‌ك���ی ت�����رەوە ج��ێ��گ��ری‬ ‫یه‌كێك له‌ كۆمیته‌كان كه‌ به ‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ ئاماده‌ی ناوهێنان نه‌بوو‪ ،‬وتی‬

‫«هۆكاری ئه‌م یه‌كخسته‌ی كۆمیته‌كان‬ ‫بۆ بوونی ته‌كه‌توالتی ناو مه‌ڵبه‌نده‌كان‬ ‫ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ جێگرانی مه‌ڵبه‌ند‬ ‫چه‌ندین س��اڵ�ه‌ جێبه‌جێی ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫ب�ه‌ ج��ۆرێ��ك ه��ه‌ر جێگری به‌رپرسی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندێك‪ ،‬چه‌ند كۆمیته‌یه‌كی كردبووه‌‬ ‫خه‌تی خۆی‪ ،‬ئێستا ئێمه‌ له‌و خه‌ت و‬ ‫ته‌كه‌توالت ‌ه ڕزگارمان بووه‌»‪.‬‬ ‫(بەیان) چه‌ند جارێک هه‌وڵیدا‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ عومه‌ر چاوشین‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫كۆمیته‌ و ع�ه‌دن��ان��ی ح �ه‌م �ه‌ی مینا‪،‬‬ ‫به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی ڕانیه‌ی یه‌كێتییەوە‬ ‫بكات‪ ،‬به‌اڵم هیچیان ئاماده‌ی لێدوان‬ ‫نه‌بوون‪.‬‬

‫ب �ه‌ مه‌به‌ستی دیاریكردنی‬ ‫رۆژێ��ك بۆ دادگ��ه‌ری له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بڕیاره‌ ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌‬ ‫ل �ه‌ ش���اری ه�ه‌ول��ێ��ر كۆنفراسێك‬ ‫ببه‌سرتێت‪.‬‬ ‫ع�ه‌ل��ی م�ه‌ح��م��ود‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫رێكخراوی كوردستان بێ جینۆساید‬ ‫و رێكخه‌ری كۆنفراسه‌كه‌ به‌ (به‌یان)‬ ‫ی ڕاگه‌یاند «به‌ پاڵپشتیی زیاتر له‌‬ ‫‪ 120‬رێكخراوی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی‬ ‫ئه‌م كۆنفرانسه‌ ده‌به‌ستین‪ ،‬تیایدا‬ ‫داوا ده‌كه‌ین رۆژی ‪8/21‬ی هه‌موو‬ ‫ساڵێك بكرێته‌ رۆژی دادوه‌ری له‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستان»‪.‬‬ ‫س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه‌ ه���ۆك���اری‬ ‫ده‌ستنیشانكردنی ئه‌و رۆژە‌‪ ،‬ناوبراو‬ ‫وتی «ب�ه‌و پێیه‌ی له‌ ‪ 2006/8/21‬‬ ‫ده‌ستپێكی دادگاییكردنی تاوانبارانی‬ ‫ئه‌نفال و كیمییابارانی هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫بوو‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌م رۆژە‌ بۆ ئێمه‌ گرنگه‌‬ ‫و پێویسته‌ سااڵنه‌ یادبكرێته‌وه‪ ‌،‬بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی چیرت سته‌می له‌وشێوه‌یه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر كورد ئه‌نجام نه‌درێت»‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ناوى خۆى و کچێکى لە لیستى ‪ 18‬کچ و ژنەکەدان‌‬

‫(به‌یان) وێن ‌ه و زانیاری له‌سه‌ر ژنه‌ ئه‌نفالكراوێك بۆ میسر باڵوده‌كاته‌وه‌‬ ‫ڕەفعه‌ت محه‌مه‌د‪ .‬گه‌رمیان‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی جارێكی دی‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌كان كه‌یسی ‪ 18‬كچ و‬ ‫ژنه‌ ئه‌نفالكراوه‌كه‌ی گه‌رمیانیان بۆ‬ ‫یانه‌ شه‌وانه‌كانی میرس هه‌ڵدایه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوكاتیش له‌گه‌ڵ گله‌یی و ناڕەزایی‬ ‫كه‌سوكاره‌كه‌یان و قوربانییانی‬ ‫ئه‌نفال به‌گشتی‪ ،‬وه‌زاره‌تی كاروباری‬ ‫شه‌هیدان و ئه‌نفالكراوه‌كانی هه‌رێم‬ ‫لیژنه‌یه‌كی بۆ كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری‬ ‫و تاووتوێی ئه‌و كه‌یسه‌ پێكهێنا‪،‬‬ ‫هاوكات داوای هاوكاریی له‌ هه‌موو‬ ‫الی��ه‌ك ك���ردووه‌ كه‌ چ زان��ی��اری و‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌كیان الیه‌ بیخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬ ‫ل��ه‌و ڕوان��گ��ه‌ی��ه‌وه‌ و دوای‬ ‫چه‌ند ب�ه‌دواداچ��وون��ێ��ك‪( ،‬به‌یان)‬ ‫وێنه‌كه‌ی و زانیاری له‌سه‌ر یه‌كێك‬ ‫له‌و ژنه‌ ئه‌نفالكراوانه‌ی ن��اوی له‌‬ ‫نوورساوه‌كه‌ی ده‌زگای موخابه‌راتدا‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬باڵوده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی به‌دواداچوونه‌كه‌‪ ،‬ناوی‬ ‫سیانیی ئه‌م ژنه‌ (گولیلك ئه‌حمه‌د‬ ‫ئ��ی�براه��ی��م)ە‌‪ ،‬ژی��ان��ی هاوسه‌ریی‬

‫پێكهێناوه‌ و ناوی هاوسه‌ره‌كه‌ی (ئه‌حمه‌د‬ ‫ف�ه‌خ��ره‌دی��ن)ە‌‪ ،‬دوو كچی هه‌بووه‌ به‌‬ ‫ناوه‌كانی (خه‌وله‌) كه‌ ته‌مه‌نی له‌ساتی‬ ‫شااڵوه‌كانی ئه‌نفالدا لە نێوان (‪)9-6‬‬ ‫س��ااڵن ب��وو ‌ه و له‌گه‌ڵ دایكی ن��اوی له‌‬ ‫نوورساوه‌كه‌ی موخابه‌راتدا هاتووه‌‪ .‬كچی‬ ‫دووه‌م��ی��ان ن��اوی (شه‌هال) ب��ووه‌ و له‌‬ ‫(خه‌وله‌)ی خوشكی بچووكرت بووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ژنه‌ ئه‌نفالكراوه‌ له‌ ساته‌وه‌ختی‬ ‫شااڵوه‌كانی ئه‌نفالدا له‌ به‌هاری ‪1988‬‬ ‫دووگیان ب��ووه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ له‌و مێژووه‌ی‬ ‫نوورساوه‌كه‌ی ده‌زگای موخابه‌راتی تێدا‬ ‫ده‌رچ���ووه‌‪ ،‬ده‌بێت (گولیلك) منداڵی‬ ‫سێیه‌می له‌ناو زینداندا بووبێت‪.‬‬ ‫كه‌ریم عه‌لی ته‌مه‌ن ‪ 71‬س��اڵ و‬ ‫خاڵۆی (گولیلك)‪ ،‬هێشتا به‌ حه‌رسه‌ت و‬ ‫چاوی به‌فرمێسكه‌وه‌ باس له‌ (گولیلك)‬ ‫ده‌ك����ات‪ .‬ئ��ه‌و ب��ۆ (ب��ه‌ی��ان) ه��ۆك��اری‬ ‫دڵگرانییه‌كه‌ی ڕوونكرده‌وه‌ و وتی «چۆن‬ ‫نه‌گریم؟ ئه‌و ڕۆژەی خه‌ڵكه‌كه‌یان له‌‬ ‫گوندی (مله‌سووره‌) وه‌ ڕاپێچكرد‪ ،‬من‬ ‫ل�ه‌ب��ان ج���اده‌ی كفری ‪ -‬ك��ه‌الر ب��ووم‪،‬‬ ‫چ��اوه‌ڕێ��م ده‌ك���رد به‌ڵكو كه‌سوكار و‬ ‫خزمه‌كانم ببینم و به‌ هه‌ر فه‌الكه‌تێك بێت‬

‫بتوانم ده‌ربازیان بكه‌م‪ .‬ئێواره‌ دره‌نگانێك‬ ‫گوێم ل ‌ه هاوارێك بوو له‌ناو تراكتۆرێكه‌وه‌‬ ‫ده‌یقیژاند‪ :‬خاڵۆ ئه‌رێ‌ ئه‌مانه‌ بۆ كوێامن‬ ‫ده‌ب��ه‌ن؟ ئ �ه‌و ‌ه دوا دیمه‌نی (گولیلك)‬ ‫ب��وو له‌به‌رچاوم‪ ،‬هیچیشم له‌ ده‌ست‬ ‫نه‌هات‪ ،‬چونكه‌ سه‌ربازه‌ عه‌ره‌به‌كان‬ ‫لێم هاتنه‌پێشه‌و ‌ه و وتیان ئه‌گه‌ر ئێره‌‬ ‫جێنه‌هێڵیت‪ ،‬تۆش ڕاپێچ ده‌كه‌ین»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی تێبینییه‌ و له‌‬ ‫ب����ه‌دواداچ����وون����ه‌ك����ه‌ی‬ ‫(ب����ه‌ی����ان) دا‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫له‌ نوورساوه‌كه‌ی‬ ‫ل��ق��ی ك�ه‌رك��وك��ی‬ ‫ده‌زگ����������������ای‬ ‫موخابه‌راتی عێراق‬ ‫كه‌ له‌ ‪1989/12/10‬‬ ‫بۆ ده‌زگای موخابه‌راتی‬ ‫گشتی له‌ به‌غدا نێردراوه‌‪،‬‬ ‫ن���اوی دووان له‌و‬ ‫كچ و ژنه‌ ئه‌نفالكراوانه‌ به‌‬ ‫ڕیزبه‌ندییه‌كانی ‪ 7‬و ‪ 8‬پێش‬ ‫و پاش كه‌وتوون و به‌ هه‌ڵه‌‬ ‫نوورساون‪ ،‬راستییه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه‌‬

‫گولیلك ئه‌حمه‌د ئیرباهیم‬

‫ده‌بێت ناوه‌كانی (گولیلك ئه‌حمه‌د‬ ‫ئیرباهیم) و ( قه‌درییه‌ ئیرباهیم‬ ‫عه‌لی) له‌ زنجیه‌ی ناوه‌كاندا ئاڵوگۆڕ‬ ‫به‌ شوێنه‌كانیان بكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫(گولیلك) ته‌مه‌نی له‌نێوان ‪29 - 25‬‬ ‫سااڵن بووه‌ و (قه‌درییه‌) ته‌مه‌نی ‪17‬‬ ‫ساڵ بووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك (خه‌وله‌)ی كچی‬ ‫(گ��ول��ی��ل��ك) ته‌مه‌نی‬ ‫له‌نێوان شه‌ش بۆ نۆ‬ ‫س��ااڵن ب��ووه‌ نه‌ك‬ ‫‪ 25‬ساڵ‪ ،‬وه‌ك له‌‬ ‫ن��وورساوه‌ك��ه‌دا‬ ‫ب�����ه‌ ه���ه‌ڵ���ه‌‬ ‫تۆماركراوه‌‪.‬‬

‫له‌ ڕەمه‌زاندا پرۆژەکاىن (پەیام و سپێدە) زۆر زیاتر بوون‬

‫به‌رنام ‌ه خێرخوازییه‌كان بوونه‌ت ‌ه پردی نێوان هه‌ژار و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان‬ ‫سه‌ید نامی‬ ‫به‌رنامه‌ خێرخوازییه‌كانی هه‌ردوو‬ ‫كه‌ناڵه‌ ئاسامنییه‌ ئیسالمییه‌كه‌ی هه‌رێم‪ ،‬تا‬ ‫ئێستا به‌ به‌های ملیاره‌ها دینار هاوكاری و‬ ‫كۆمه‌كیان به‌ هاوواڵتیانی كه‌مد ‌هرامه‌تی‬ ‫هه‌رێم و ئاواره‌ و لێقه‌وماوانی ده‌وروبه‌ر‬ ‫و كوردانی ڕۆژئاوا گه‌یاندووه‌‪.‬‬ ‫به‌و ته‌ی سه‌رپه‌شتیاران له‌ پڕۆژە‬ ‫خێرخوازییه‌كانی ه���ه‌ردوو كه‌ناڵی‬ ‫ئاسامنیی (سپێده‌) و (په‌یام)‪ ،‬متامنه‌ی‬ ‫خێرخوازانی كورد له‌ ده‌ره‌وه‌ و ناوه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم به‌ به‌رنامه‌ خێرخوازییه‌كانی‬ ‫كه‌ناڵه‌ ئیسالمییه‌كان‪ ،‬وای ك��ردووه‌‬ ‫پ��ار ‌ه و كۆمه‌كییه‌كی زۆر له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫ئه‌و به‌رنامانه‌وه‌ كۆبكرێته‌و ‌ه و به‌سه‌ر‬ ‫كه‌سانی نه‌خۆش و ك�ه‌م��ده‌رام�ه‌ت و‬ ‫كاره‌ساتباردا دابه‌شبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی به‌دواداچوونێكی (به‌یان) بۆ‬ ‫چاالكیی هه‌ردوو به‌رنامه‌ی (به‌خشین)‬ ‫ی كه‌ناڵی (په‌یام) و (هانا)ی كه‌ناڵی‬ ‫سپێده‌‪ ،‬ل ‌ه م��اوه‌ی مانگی ڕەم�ه‌زان��دا‬

‫بڕێكی زۆر كۆمه‌ك و هاوكاریی ماددیی‬ ‫له‌ ڕێگه‌ی هه‌ردوو به‌نامه‌كه‌وه‌ ب ‌ه سه‌دان‬ ‫خانه‌واده‌ی ده‌ستكورت گه‌یه‌ندراوه‌‪.‬‬ ‫له‌و ڕووه‌و ‌ه به‌گوێره‌ی ئامارێكی‬ ‫به‌رنامه‌ی (به‌خشین)ی كه‌ناڵی (په‌یام)‪،‬‬ ‫ئه‌و هاوكارییانه‌ی له‌ مانگی ڕەمه‌زاندا‬ ‫كۆكراونه‌ته‌وه‌ و دابه‌شكراون‪ ،‬به‌هاكه‌یان‬ ‫ده‌گاته‌ ملیارێك و ‪ 981‬ملیۆن و ‪330‬‬ ‫هه‌زار دینار‪ .‬هه‌رچی به‌رنامه‌ی (هانا)‬ ‫ی كه‌ناڵی (سپێده‌)شه‌‪ ،‬له‌ ڕە‌مه‌زاندا‬ ‫به‌ به‌های ‪ 218‬ملیۆن دینار هاوكاریی‬ ‫ك��ۆك��ردووه‌ت��ه‌وه‌ و ب �ه‌س �ه‌ر ه���ه‌ژار و‬ ‫ده‌ستكورتاندا دابه‌شی كردووه‌‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری به‌رنامه‌ی (به‌خشین)‬ ‫ی كه‌ناڵی (په‌یام) ئه‌وه‌شی بۆ به‌یان‬ ‫ئاشكرا كرد به‌رنامه‌كه‌یان له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫ده‌ستبه‌كاربوونیه‌وه‌ تائێستا‪ ،‬به‌ هاوكاریی‬ ‫خێرخوازان به‌ به‌های نزیكه‌ی ‪ 10‬ملیار‬ ‫دینار پاره‌ و جۆره‌كانی دیكه‌ی كۆمه‌كی‬ ‫گه‌یاندووه‌ته‌ ده‌ست كه‌مده‌رامه‌تان‪.‬‬ ‫مامۆستا ئاری عه‌زیز‪ ،‬سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫به‌رنامه‌ی (به‌خشین)ی كه‌ناڵی (په‌یام)‪،‬‬

‫ل�ه‌ب��اره‌ی هاوكارییه‌كانیان له‌ مانگی‬ ‫ڕەم�ه‌زان��دا وتی «به‌پێی به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫چه‌ند قۆناغی‪ ،‬له‌ ڕەمه‌زاندا هاوكاریی‬ ‫خ��ێ��رخ��وازامن��ان ب �ه‌ ك �ه‌م��ده‌رام �ه‌ت��ان‬ ‫گه‌یاندووه‌‪ ،‬له‌وانه‌ش هاوكاریكردنی ‪850‬‬ ‫خانه‌واده‌ی ه �ه‌ژار و خ��اوه‌ن نه‌خۆش‬ ‫كه‌ بۆ هه‌ر خێزانێك بڕی دوو ملیۆن‬ ‫دینار دابینكراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك پرۆژەیه‌كی‬ ‫دیكه‌مان هاوكاریی ‪ 580‬مناڵی بێباوك‬ ‫بووه‌ كه‌ كۆی پ��اره‌ی ئه‌م پڕۆژەیه‌مان‬ ‫‪ 58‬ملیۆن دینار بوو‪ ،‬جۆری سێیه‌می‬ ‫هاوكارییه‌كانیشامن بۆ ‪ 230‬نه‌خۆشی‬ ‫ساالسیام بوو به‌ بڕی ‪ 34‬ملیۆن و ‪500‬‬ ‫ه�ه‌زار دینار بۆ سه‌رجه‌میان‪ ،‬چواره‌م‬ ‫جۆری هاوكارییشامن به‌خشینی ‪200‬‬ ‫هه‌زار دینار بوو بۆ هه‌ریه‌كێك له‌ ‪150‬‬ ‫نه‌خۆشی نه‌خۆشخانه‌ی گورچیله‌ی‬ ‫ده‌س��ت��ك��رد ك�ه‌ غه‌سلی گورچیله‌یان‬ ‫بۆ ده‌ك��رێ��ت و ك��ۆی یارمه‌تییه‌كانی‬ ‫ئه‌م پڕۆژەیه‌ش ‪ 30‬ملیۆن دینار بوو‪،‬‬ ‫پێنجه‌میش هاوكاریی ‪ 100‬خێزانی‬ ‫ئ��اواره‌ی ه �ه‌ژاری ڕۆژئ��اوای كوردستان‬

‫دوای دوو ساڵ كاركردن له‌ هه‌ولێر‬

‫ك��ه‌ ب��ه‌ ب��ه‌ه��ای ‪ 30‬م��ل��ی��ۆن دی��ن��ار‬ ‫پێداویستیی ناوماڵیان بۆ ك��ڕدراوه‌ و‬ ‫هاوكارییه‌كانیشامن بۆیان به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ هه‌ڵمه‌تێكی یه‌ك هه‌فته‌یی‬ ‫بۆ كۆمه‌كی ئ��اوار ‌ه تازه‌گه‌یشتووه‌كانی‬ ‫ڕۆژئ���اوا‪ ،‬كه‌ له‌ ‪8/18‬ە‌وه‌ له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫سه‌رجه‌م نووسینگه‌كامنان ل ‌ه سه‌رانسه‌ری‬ ‫هه‌رێمی كوردستان به‌رپامان كردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌ ڕەمه‌زاندا چه‌ند جۆرێكی دیكه‌ی‬ ‫كۆمه‌كامن هه‌بووه‌ بۆ هه‌ریه‌ك ل ‌ه خاوه‌ن‬ ‫پێداویستییه‌ تایبه‌تییه‌كان و نه‌خۆشانی‬ ‫شێرپه‌نجه‌ و كه‌مئه‌ندامان و نابیستان‪.‬‬ ‫پێداویستییه‌كانی میوانداریی جه‌ژن و‬ ‫خوانی جه‌ژنیشامن بۆ ‪ 850‬خانه‌واده‌ی‬ ‫ده‌ستكورت دابینكردووه‌»‪.‬‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاری به‌رنامه‌ی (به‌خشین)‬ ‫ی ك �ه‌ن��اڵ��ی (پ��ه‌ی��ام) ئ��ه‌وه‌ش��ی وت‬ ‫«هاوكارییه‌كامنان له‌ مانگی ڕەمه‌زاندا‬ ‫ب ‌ه به‌های ملیارێك و ‪ 981‬ملیۆن و ‪330‬‬ ‫هه‌زار دینار بووه‌‪ ،‬كه‌ ‪ 3452‬خێزانی لێ‬ ‫سوودمه‌ند بوون»‪.‬‬ ‫ئاماژەی به‌وه‌ش كرد له‌ سه‌رەتای‬

‫په‌خشكردنی به‌رنامه‌ی (به‌خشین)ه‌و ‌ه‬ ‫كه‌ ڕۆژی ‪ 2009/6/15‬بوو‪ ،‬تائێستا به‌‬ ‫به‌های نزیكه‌ی ‪ 10‬ملیار دینار پاره‌ و‬ ‫كۆمه‌كی خێرخوازانی به‌ كه‌مده‌رامه‌تان‬ ‫گه‌یاندووه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ ڕێكخراوی (هانا)‬ ‫ش له‌ كه‌ناڵی (سپێده‌) بڕی هاوكارییه‌كانی‬ ‫خۆی له‌ ڕەمه‌زاندا خسته‌ڕوو‪.‬‬ ‫ره‌ب��ی��ع ه����ه‌زاڵ‪ ،‬ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری‬ ‫ڕێكخراوه‌كه‌ بۆ (به‌یان) وتی «له ‌مانگی‬ ‫ڕەمه‌زاندا ته‌نیا له‌ ناوچه‌ دابڕێندراوه‌كان‬ ‫‪ 44‬خێزامنان به‌سه‌ر كردووه‌ته‌وه‌ كه‌ هه‌ر‬ ‫خێزانه‌ی بە دوو ملیۆن دینار هاوكاریامن‬ ‫كردوون‪ .‬هه‌ر له‌ ڕەم ‌هزاندا هه‌ڵمه‌تێكی‬ ‫گ�ه‌وره‌ی دابه‌شكردنی هاوكاریامن له‌و‬ ‫شوێنانه‌ی نوسینگه‌ و ستافی به‌رنامه‌ی‬ ‫هانای لێیه‌‪ ،‬ده‌ستپێكرد‪ ،‬بۆ منوونه‌ له‌‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ شاره‌كانی هه‌ولێر و سلێامنی‬ ‫و كه‌ركوك و دهۆك‪ .‬بۆ هه‌ر شارێك ‪10‬‬ ‫ملیۆن دینارمان ته‌رخانكرد‪ ،‬ك ‌ه به‌سه‌ر‬ ‫چه‌ند ماڵه‌ هه‌ژار و ده‌ستكورتێكدا به‌ بڕی‬ ‫جیاواز له‌ ملیۆنێك و به‌ره‌و ژوور دابه‌ش‬

‫بكرێت‪ .‬بۆ چه‌ند ق ‌هزا و ناحیه‌یه‌كیش‬ ‫ه�ه‌ر یه‌كه‌یان پێنج ملیۆن دینارمان‬ ‫ته‌خانكرد و به‌سه‌ر چه‌ند خانه‌واده‌یه‌كی‬ ‫ده‌ستكورتدا دابه‌شامنكرد‪ .‬كۆی گشتیی‬ ‫خانه‌واده‌كان كه‌ له‌ ڕەمه‌زاندا یارمه‌تیامن‬ ‫پێگه‌یاندوون‪ 61 ،‬خێزان ب��وون‌‪ ،‬كۆی‬ ‫گشتیی هاوكارییه‌كانی مانگى‌ ڕەمه‌زامنان‬ ‫له‌ ناوچه‌ دابڕێندراوه‌كان به‌ بڕی ‪88‬‬ ‫ملیۆن دینار و له‌ شار و شارۆچكه‌كانی‬ ‫دیكه‌ی هه‌رێمی كوردستانیش نزیكه‌ی‬ ‫‪ 130‬ملیۆن دینار ب��ووه‌‪ ،‬كۆی گشتیی‬ ‫هاوكارییه‌كانیش به‌ بڕی ‪ 218‬ملیۆن‬ ‫دیناره‌»‪.‬‬ ‫به‌ وته‌ی سه‌رپه‌شتیارانی هه‌ردوو‬ ‫پڕۆژەكه‌ی (په‌یام) و (سپێده‌)‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌وان ده‌یكه‌ن‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ چوارچێوه‌ی‬ ‫به‌جێگه‌یاندنی ئه‌ركێكی ئایینی و‬ ‫مرۆییه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ تا ئێستاش هه‌ژار‬ ‫و كه‌مد ‌هرامه‌تێكی زۆر له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستان هه‌ن و خێرخوازانێكی زۆریش‬ ‫هه‌ن كه‌ ده‌یانه‌وێت به‌خشینه‌كانیان به‌‬ ‫ده‌ستێكی ئه‌میندا بگاته‌ جێی خۆی‪.‬‬

‫ه ‌هزاران كه‌س هه‌شت مانگ ‌ه چاوه‌ڕێن‬

‫بزووتنه‌و‌ه ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌ی ده‌گوازێته‌و‌ه سلێمانی «هیوایه‌ك هه‌ی ‌ه دامه‌زراندن قسه‌ی لێ بكرێت»‬ ‫زریان جه‌وهه‌ر‬ ‫ك �ه‌ن��اڵ��ی ئ��اس�مان��ی��ی (ڕاب�����وون)ی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی‪ ،‬م��اوه‌ی دووساڵه‌‬ ‫له‌ هه‌ولێره‌وه‌ په‌خشی ئه‌زموونی ده‌كات‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم تا ئێستاش نه‌یتوانیوه‌ به‌ ت�ه‌واوی‬ ‫بكه‌وێته‌كار و په‌خشی ئاسایی بكات‪.‬‬ ‫دوای دووساڵیش په‌خشی ئه‌زموونی‬ ‫له‌ هه‌ولێره‌وه‌ و گرتنی بینا و دروستكردنی‬ ‫ستۆدیۆ و خه‌رجییه‌كی زۆر‪ ،‬به‌ هۆكارێكی‬ ‫نادیار ئ�ه‌و حزبه‌ بڕیاری گواستنه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ی دا ب��ۆ س��ن��ووری پارێزگای‬

‫سلێامنی‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌ت كه‌ نەیویست‬ ‫ناوی باڵوبكرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ (به‌یان) ئاشكرایكرد‬ ‫یه‌كێك له‌ هۆكاره‌كانی بڕیاره‌كه‌ی بزووتنه‌وه‌‬ ‫به‌ گواستنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی سه‌ره‌كیی‬ ‫كه‌ناڵه‌كه‌ له‌ هه‌ولێره‌وه‌ بۆ سلێامنی‪ ،‬بوونی‬ ‫سانسۆری زیاتره‌ له‌سه‌ر كاری میدیا له‌‬ ‫هه‌ولێر به‌به‌راورد به‌ سلێامنی‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ب �ه‌رام��ب �ه‌ردا ش��وان ق �ه‌اڵدزه‌ی��ی‬ ‫وته‌بێژی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی بۆ (به‌یان)‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ڕەت��ك��رده‌وه‌ سانسۆریان له‌سه‌ر‬ ‫بووبێ و وت��ی «ه��ۆك��اری گواستنه‌وه‌ی‬

‫بینای كه‌ناڵه‌كه‌مان ئه‌وه‌یه‌ كارمه‌ندانی‬ ‫ئیعالمیامن زیاتر له‌ سنووری سلێامنین‪.‬‬ ‫بیناكه‌ی ه�ه‌ول��ێ��ر به‌شێكی ده‌بێته‌‬ ‫نووسینگه‌ی كه‌ناڵه‌كه‌ و به‌شێكیشی‬ ‫ده‌كه‌ینه‌ نووسینگه‌ی سه‌ره‌كیی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیامن له‌ هه‌ولێر»‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ ده‌رباره‌ی ڕاگرتنی‬ ‫ئه‌و ڕۆژنامه‌یه‌ی زمانحاڵی حزبه‌كه‌یان‬ ‫بوو‪ ،‬وته‌بێژی بزووتنه‌و ‌ه باسی له‌وه‌ كرد‬ ‫كه‌میی بودج ‌ه وای كردوو ‌ه رۆژنامه‌ی باسك‬ ‫دابخه‌ن و بڕیاریشیان داوه‌ كارمه‌ندانی‬ ‫هه‌ر له‌ كه‌ناڵی (ڕابوون) كاربكه‌ن‪.‬‬

‫شڤان عه‌لی‬ ‫به‌شێك ل ‌ه هاوواڵتیان و ده‌رچووانی‬ ‫زانكۆ و په‌یامنگاكانی هه‌رێم نیگ ‌هرانی‬ ‫ده‌رده‌ب�����ڕن ل�� ‌ه دواك��ه‌وت��ن��ی پ��رۆس �ه‌ی‬ ‫دام�ه‌زران��دن��ی ئه‌مساڵ ك ‌ه م��اوه‌ی زیاتر‬ ‫ل � ‌ه ه�ه‌ش��ت م��ان��گ ل � ‌ه واده‌ی یاسایی‬ ‫خۆی دواك�ه‌وت��ووه‌‪ ،‬وه‌زیرێكی حكومه‌تی‬ ‫ه�ه‌رێ��م��ی��ش رای��ده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت تائێستا‬ ‫ده‌نگوباسی دامه‌زراندن نییه‌‪.‬‬ ‫سه‌عد خالید‪ ،‬وه‌زی���ری هه‌رێم بۆ‬ ‫كاروباری پ ‌هرله‌مانی كوردستان ب ‌ه (به‌یان)‬

‫ی راگه‌یاند‪ :‬تائێستا ده‌نگوباسی دامه‌زراندن‬ ‫ل ‌ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران نییه‌‪ ،‬به‌اڵم هیوایه‌ك‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌و بابه‌ت ‌ه قس ‌ه و باسی لێبكرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك تائێستا فه‌رمان بۆ ئه‌و ‪ 15‬ه ‌هزار پله‌‬ ‫وه‌زیفییه‌ی بڕیار ‌ه دامبه‌زرێن‪ ،‬ده‌رنه‌چووه‌‪.‬‬ ‫ڕوونیشیكرده‌و ‌ه دامه‌زراندنی ئه‌و ‪15‬‬ ‫ه ‌هزار پل ‌ه وه‌زیفییه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك ده‌ستپێبكات‬ ‫ب ‌ه هه‌مان شێوازی ساڵی رابردوو ده‌بێت‪.‬‬ ‫سه‌عد خالید وتیشی «سه‌رقاڵیی‬ ‫حكومه‌ت به ‌كۆمه‌ڵێك بابه‌تی تره‌و ‌ه هۆكار‬ ‫بوو ‌ه بۆ دواكه‌وتنی ئه‌و پرۆسه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ناوبراو ئه‌وه‌شی ڕەتكرده‌و ‌ه دواخستنی‬

‫پرۆسه‌ك ‌ه به‌مه‌به‌ستی دان��ان��ی بێت تا‬ ‫كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان و به‌كارهێنانی وه‌ك‬ ‫بانگه‌شه‌یه‌كی هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫گه‌رچی سااڵن ‌ه ل ‌ه یاسای بودجه‌دا‬ ‫پاره‌یه‌كی زۆر ب�ه‌ن��اوی دام �ه‌زران��دن �ه‌وه‌‬ ‫ته‌رخانده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم زۆرینه‌ی ساڵه‌كان‬ ‫پڕۆسه‌ك ‌ه تا كۆتایی س��اڵ دواده‌خ��رێ��ت‪،‬‬ ‫چاره‌نووسی ئه‌و پار‌ه زۆره‌شی وه‌ك مووچه‌ی‬ ‫تاز ‌ه دامه‌زراوان ل ‌ه بودجه‌دا جێده‌كرێته‌و ‌ه و‬ ‫سه‌رف ناكرێت‪ ،‬ب ‌ه نادیاریی ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌رده‌وام جێی پرسیاری هاوواڵتیان و‬ ‫به‌شێك ل ‌ه پ ‌هرله‌مانتارن بووه‌‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫وه‌زاره‌تی دارایی‪ :‬كه‌موكووڕی له‌ وه‌زاره‌ته‌كانه‌وه‌یه‌‬

‫حكومه‌تی هه‌رێم یاسای بودجه‌ پێشێلده‌كات‬ ‫فه‌رمان ڕەشاد‬ ‫ل ‌ه یاسای بودجه‌ی ساڵی ‪2013‬‬ ‫ی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬به‌ ڕوونی‬ ‫ئاماژە به‌ هاوتاكردنی مووچه‌ و‬ ‫ده‌رم��اڵ �ه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌غدا كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گوێره‌ی‬ ‫لێدوانی ئه‌ندامێكی په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫تائێستا ئه‌و یه‌كسانكردنه‌ نه‌چووه‌ته‌‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كوێستان محه‌مه‌د‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان به‌ (به‌یان)‬ ‫ی ڕاگه‌یاند له‌ ساڵی ‪2008‬ە‌وه‌ تا‬ ‫ئێستا ل ‌ه یاسای بودجه‌دا باس له‌‬ ‫هاوتاكردنی مووچه‌ و ده‌رماڵه‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غدا‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌وام حكومه‌ت‬ ‫خ��ۆی ل��ێ��ده‌دزێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬له‌ ژمێره‌ی‬ ‫كۆتایی سااڵنه‌شدا چاره‌نووسی ئه‌و‬ ‫پاره‌ زیاده‌یه‌ دیار نییه‌‪.‬‬

‫ئه‌و ئه‌ندامه‌ی په‌رله‌مان وتیشی‬ ‫«حكومه‌ت به‌ئه‌نقه‌ست نایه‌وێ كێشه‌ی‬ ‫جیاوازیی نێوان مووچه‌ و ده‌رماڵه‌‬

‫چاره‌سه‌ر بكات»‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ب���ه‌رام���ب���ه‌ردا وت��ه‌ب��ێ��ژی‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی دارای���ی ه �ه‌رێ��م ده‌ڵێت‬

‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ن��ات �ه‌واوی��ی �ه‌ك هه‌بێت‪ ،‬له‌‬ ‫وه‌زاره‌ته‌كانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫دلێر تاریق‪ ،‬وته‌بێژی وه‌زاره‌ت��ی‬

‫دارایی حكومه‌تی هه‌رێم به‌ (به‌یان)ی‬ ‫ڕاگه‌یاند «هه‌ر جیاوازییه‌كی مووچه‌ و‬ ‫ده‌رماڵه‌ هه‌بێت‪ ،‬ده‌بێت وه‌زاره‌ته‌كان‬ ‫ب��ه‌ ن����ورساوی ڕەس��م��ی ئ��ێ��م�ه‌ی لێ‬ ‫ئاگاداربكه‌نه‌و ‌ه تاوه‌كو وه‌زاره‌تی دارایی‬ ‫كاری پێویستی بۆ بكات»‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی وه‌زاره‌ت��ی دارایی‬ ‫ئه‌وه‌شی ڕوونكرده‌وه‌ له‌سه‌ر جیاوازیی‬ ‫م��ووچ � ‌ه و ده‌رم��اڵ��ه‌ تائێستا هیچ‬ ‫وه‌زاره‌تێك ن��وورساوی بۆ نه‌كردوون تا‬ ‫كار له‌سه‌ر یه‌كسانكردنی مووچه‌ و‬ ‫ده‌رماڵه‌ی فه‌رمانبه‌ران بكه‌ن‪.‬‬ ‫ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی به‌دواداچوونێكی‬ ‫(به‌یان)یش له‌باره‌ی جیاوازیی مووچه‌‬ ‫و ده‌رماڵه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا‪ ،‬له‌ به‌غدا له‌ ساڵی ‪‌2011‬وه‌‬ ‫ده‌رماڵه‌یه‌كی ‪ 100‬هه‌زار دیناری به‌و‬ ‫خانه‌نشینانه‌ ده‌درێت كه‌ مووچه‌كه‌یان‬ ‫له‌ ‪ 500‬هه‌زار دینار كه‌مرته‌‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫هه‌رێم جێبه‌جێ ناكرێت‪ .‬ده‌رماڵه‌یه‌كی‬

‫دی��ك��ه‌ش ب��ه‌ رێ����ژەی ‪ %30‬بۆ‬ ‫كارمه‌ندانی وه‌زاره‌ت���ی كاره‌با ل ‌ه‬ ‫ب�ه‌غ��دا ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ�ه‌وی��ش له‌‬ ‫هه‌رێم جێبه‌جێ نه‌كراوه‌‪ .‬له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌وه‌ ده‌رماڵه‌ بۆ ئه‌و كارمه‌ندانه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫كه‌ له‌ چاكسازییه‌كاندا كارده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ل ‌ه به‌غدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ هه‌رێم‬ ‫ن��ی��ی�ه‌‪ .‬ئ �ه‌م �ه‌ ج��گ�ه‌ ل����ه‌وه‌ی له‌‬ ‫بودجه‌ی ‪2013‬ی هه‌رێمدا باس له‌‬ ‫زیادكردنی مووچه‌ی كه‌مئه‌ندامان‬ ‫كراوه‌‪ ،‬بێئه‌وه‌ی دوای تێپه‌ڕبوونی‬ ‫هه‌شت مانگی ئه‌م ساڵ‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫ئه‌ویش جێبه‌جێ كرابێت‪ .‬هه‌موو‬ ‫ئه‌و زیاده‌ی مووچه‌ و ده‌مااڵنه‌ش‬ ‫كه‌ له‌ بودجه‌دا جێده‌كرێنه‌وه‌ و‬ ‫پاره‌یان بۆ ته‌رخان ده‌كرێت‪ ،‬دوای‬ ‫جێبه‌جێ نه‌كردنیشیان چاره‌نووسی‬ ‫پاره‌ ته‌خانكراوه‌كانیان به‌ نادیاری‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫«په‌رله‌مان ب ‌ه حوكمی زۆرین ‌ه كۆنتڕۆڵكراوه‌»‬ ‫شڤان عه‌لی‬ ‫له‌ چوار ساڵی ڕاب��ردووی ته‌مه‌نی‬ ‫خولی سێیه‌می په‌رله‌مان كه‌ ئه‌مڕۆ ‪8/20‬‬ ‫كۆتایی دێت‪ ،‬فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫به‌ جیا و به‌ هاوبه‌شی ده‌یان پڕۆژەیاسایان‬ ‫گ �ه‌اڵڵ �ه‌ و پێشكه‌شی سه‌رۆكایه‌تیی‬ ‫په‌رله‌مان و لیژنه‌ تایبه‌مته‌نده‌كان كردووه‌‪.‬‬ ‫به‌ وته‌ی په‌رله‌مانتارانی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌ به‌شێكی زۆر كه‌میان‪ ،‬پرۆژەیاساكانیان‬ ‫له‌الیه‌ن سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانه‌وه‌ به‌‬ ‫ئه‌نقه‌ست فه‌رامۆشكراون و نه‌خراونه‌ته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی كاری په‌رله‌مانه‌وه‌ تا ببنه‌ یاسا‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا «زۆربه‌ی پرۆژەیاساكانیان بۆ‬ ‫خۆشگوزه‌رانیی خه‌ڵك و ڕێكخستنی‬ ‫ئیشوكاره‌كانی حكومه‌ت بووه‌»‪.‬‬ ‫ئاشتی عه‌زیز‪ ،‬ئه‌ندامی په‌رله‌مان له‌‬ ‫فراكسیۆنی گۆڕان‪ ،‬ئاماژەی بۆ ئه‌وه‌ كرد‬ ‫ئه‌وان سه‌ره‌تا پرۆژەیان به‌ناوی فراكسیۆنی‬ ‫گ��ۆڕان�ه‌وه‌ پێشكه‌شده‌كرد‪ ،‬ب�ه‌اڵم دواتر‬ ‫كه‌ زانیویانه‌ ئه‌و میكانیزم ‌ه له‌ خزمه‌تی‬ ‫پ��ڕۆژەك��ان��دا نییه‌‪ ،‬به‌شێكیان به‌ناوی‬

‫نیسابی یاسایی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫پێشكه‌شكردوون‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی گۆڕان بۆ (به‌یان)‬ ‫وتیشی «پرۆژەیاساكامنان به‌گرنگییه‌وه‌‬ ‫سه‌یر نه‌ده‌كران و ده‌نگیان پێ نه‌ده‌درا‪،‬‬ ‫زۆر به‌حه‌ساسییه‌ته‌وه‌ وه‌رده‌گ��ی �ران و‬ ‫ن�ه‌ده‌خ�ران�ه‌ به‌رنامه‌ی ك���اره‌وه‌‪ ،‬دوات��ر‬ ‫وامانلێكردن‪ ،‬به ‌ن��اوی نیسابی یاسایی‬ ‫په‌رله‌مانتارانه‌وه‌ پێشكه‌شامن ده‌كردن‪،‬‬ ‫زۆرج���اری���ش ب��ۆ ئ���ه‌وی په‌كنه‌خرێن‪،‬‬ ‫نه‌مانده‌وت پرۆژەی ئێمه‌ن»‪.‬‬ ‫ئاشتی عه‌زیز ڕوونیكرده‌وه‌ به‌شێك له‌‬ ‫پرۆژەیاساكانیان بریتیبوون له‌‪ :‬پڕۆژەیاسای‬ ‫بودجه‌ی ئه‌حزاب‪ ،‬یاسای بیمه‌ی بێكاریی‬ ‫ئافره‌تانی ناوماڵ‪ ،‬پرۆژەیاسای مووچه‌ی‬ ‫ف�ه‌رم��ان��ب�ه‌ران‪ ،‬جێبه‌جێكردنی یاسای‬ ‫ژماره‌ چواری ساڵی ‪ 2006‬ی په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق‪ ،‬یاسای دام��ه‌زراوه‌ی زیندانییانی‬ ‫سیاسی كه‌ ب ‌ه هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ یه‌كگرتوو‬ ‫ئاماده‌كراوه‌‪.‬‬ ‫ئاشتی عه‌زیز‪ ،‬ئاماژەی به‌وه‌ش كرد‬ ‫ژماره‌یه‌كی دیك ‌ه له‌ پ��رۆژە یاساكانیان‬

‫ك� ‌ه خ��وێ��ن��دن�ه‌وه‌ی یه‌كه‌میان ب��ۆ ك�را‪،‬‬ ‫له ‌لیژنه‌كاندا ل�ه‌ب��ارب�ران‪ ،‬له‌ منوونه‌ی‬ ‫پرۆژەیاسای هاوكاریی ژنانی ناوماڵ‪،‬‬ ‫هه‌ندێك پرۆژەی دیكه‌شیان خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌كه‌میشی بۆ ك �را و له‌ لیژنه‌كانیش‬ ‫ده‌رچوو‪ ،‬ڕاپۆرتیشیان له‌سه‌ر نوورسا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌خرانه‌ به‌رنامه‌ی گفتوگۆوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ وتیشی «ده‌سه‌اڵت‬ ‫ل �ه‌ پ �ه‌رل �ه‌م��ان س �ێ‌ ج��ۆر ف��ل��ت�ه‌ری بۆ‬ ‫په‌كخستنی یاساكانی ئێمه‌ به‌كارهێنا‪،‬‬ ‫یه‌كێكیان له‌ڕووی كاته‌وه‌ ئیداره‌ی كردوین‪،‬‬ ‫واتا خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆ كردووه‌ و ئیرت‬ ‫بێسه‌ر و شوێن بووه‌‪ ،‬هه‌ندێكی دیكه‌ش‬ ‫له‌ ڕووی بابه‌تییه‌وه‌ و له‌ ڕێی لیژنه‌كانه‌وه‌‬ ‫له‌باری بردوون‪ ،‬هه‌ندێكی دیكه‌ش چونكه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی خۆیدا نه‌گونجاوه‌‪،‬‬ ‫نه‌یخستووه‌ته‌ به‌رنامه‌ی ك��اره‌وه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫بودجه‌ی الیه‌نه‌كان كه‌ ده‌سه‌اڵت نایه‌وێت‬ ‫به‌ یاسا ڕێكبخرێت و له‌سه‌ری لێپرسینه‌وه‌‬ ‫له‌ حزبه‌كان بكرێت‪ ،‬ئاشكراشه‌ نا دادگه‌ری‬ ‫و بێ یاساییه‌كی زۆر له‌ پێدانی بودج ‌ه به‌‬ ‫حیزبه‌كان هه‌یه‌»‪.‬‬

‫ه �ه‌ر ل �ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌دا‪ ،‬ئ��ارام‬ ‫ق��ادر س �ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی له‌ په‌رله‌مان‪ ،‬ڕایگه‌یاند ئه‌و‬ ‫پرۆژەیاسایانه‌ی ئه‌وان له‌ خولی سێیه‌می‬ ‫په‌رله‌ماندا پێشكه‌شیان كردبوون‪ ،‬نزیكه‌ی‬ ‫‪ 35‬پرۆژەیاسا ب��وون‪ ،‬جگه‌ ل��ه‌وه‌ی به‌‬ ‫نیسابی یاسایی په‌رله‌مانتارانیش چه‌ندین‬ ‫پ��رۆژەی��اس��ای��ان پێشكه‌شكردووه‌ «كه‌‬ ‫سه‌رجه‌میان بۆ خزمه‌ت و خۆشگوزه‌رانیی‬ ‫خه‌ڵك و به‌ دامه‌زراوه‌ییكردنی ئیداره‌ و‬ ‫حكومه‌ت بووه‌»‪.‬‬ ‫ڕوون��ی��ش��ی��ك��رده‌وه‌ پ��ڕۆژەی��اس��اك��ان‬ ‫به‌شێكیان بریتیبوون له‌ پرۆژەیاساكانی‬ ‫(پ��اراس��ت��ن��ی ن��اوچ��ه‌ س���ه‌وزه‌ك���ان و‬ ‫به‌دارستانكردنی شاره‌كان‪ ،‬ڕێكخستنی‬ ‫ك���اری ڕێ��ك��خ��راو ‌ه ناحكومییه‌كان‪،‬‬ ‫ه�ه‌م��وارك��ردن�ه‌وه‌ی یاسای ڕێكخستنی‬ ‫خۆپیشاندان‪ ،‬ڕێكخستنی یاسای حزبه‌كان‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬ده‌سته‌ی پاراسنت و‬ ‫چاككردنی ژینگه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫چاودێری كۆچ و كۆچبه‌ران‪ ،‬پڕۆژەیاسای‬ ‫هه‌یئه‌ی گشتیی ئاسایشی ه�ه‌رێ��م‪،‬‬

‫هه‌مواركردنی یاسای ژماره‌ هه‌شتی ساڵی‬ ‫‪ 1988‬ی له‌ناوبردنی له‌شفرۆشی‪ ،‬بیمه‌ی‬ ‫ته‌ندروستی ل ‌ه هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬ ‫زی��ادك��ردن��ی پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری‪،‬‬ ‫ق��ه‌ره‌ب��ووك��ردن��ه‌وه‌ی ڕاگ��ی��راوان��ی بێ‌‬ ‫پاساوی یاسایی‪ ،‬خوێندنی كراوه‌‪ ،‬بیمه‌ی‬ ‫كشتوكاڵی‪ ،‬ڕێكخستنی ژماره‌ی پاسه‌وانانی‬ ‫به‌رپرسانی حكومی‪ ،‬پرۆژەیاسای غه‌سیل‬ ‫ئه‌موال‪ ،‬پڕۆژەیاسای كۆ ده‌نگكردنی الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كان له‌سه‌ر ڕەشنووسی ده‌ستووری‬ ‫هه‌رێم و چه‌ند پڕۆژەیه‌كی دیكه‌)‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌وه‌‪ ،‬عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز‬ ‫س �ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی یه‌كگرتوو له‌‬ ‫په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬به‌شێك له‌و‬ ‫پرۆژەیاسایانه‌ی فراكسیۆنه‌كه‌یان ئاماده‌ی‬ ‫كردوون‪ ،‬به‌مجۆره‌ بۆ (به‌یان) خسته‌ڕوو‪:‬‬ ‫(پ��ڕۆژەی��اس��ای ڕێ��ك��خ �راوی زیندانه‌‬ ‫سیاسییه‌كان‪ ،‬ده‌سته‌ی ژینگه‌ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫هاوكاریی ژنانی بێ‌ ه��اوس�ه‌ر‪ ،‬پ��ڕۆژە‬ ‫بڕیاری گشتاندنی پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری‪،‬‬ ‫ده‌زگ���ای زیندانی سیاسی‪ ،‬پاراستنی‬ ‫ئاسه‌وار و كه‌لتووری هه‌رێمی كوردستان‪،‬‬

‫دانانی رسوودێك ل ‌ه جێی رسوودی ئه‌ی‬ ‫ڕەقیب‪ ،‬به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی‪،‬‬ ‫شێوازی ده‌نگدان له‌سه‌ر پڕۆژەیاساكانی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬پاراستنی مافی منداڵ‪ ،‬ناوه‌ندی‬ ‫پاراستنی ده‌ستنووسه‌كانی كوردستان‪،‬‬ ‫په‌یامنگه‌ی پێگه‌یاندنی پیشه‌وه‌ره‌‬ ‫بیناسازییه‌كان‪ ،‬ئ��اوه‌دان��ك��ردن �ه‌وه‌ی‬ ‫گونده‌كان و هاوچه‌رخكردنیان‪ ،‬پێشینه‌ی‬ ‫خانووبه‌ره‌و البردنی سوو)‪.‬‬ ‫جێگه‌ی س�ه‌رن��ج�ه‌‪ ،‬ل �ه‌ ك��ۆی ئه‌و‬ ‫پ��ڕۆژەی��اس��ای��ان��ه‌ی فراكسیۆنه‌كانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن گه‌اڵڵه‌یان ك��ردوون‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫ژماره‌یه‌كی زۆر كه‌میان ئاسته‌نگه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مانیان بڕیوه‌ و بوون به‌ یاسا‪ ،‬له‌‬ ‫كاتێكدا په‌رله‌مانتارێكی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ده‌ڵێت پڕۆژەیاسای وابووه‌ ته‌نیا له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی فراكسیۆنی ده‌سه‌اڵت پێشكه‌شی‬ ‫كردووه‌ و داكۆكیی لێكردووه‌‪ ،‬به‌ شه‌ش‬ ‫ڕۆژ كراوه‌ت ‌ه یاسا و حكومه‌تیشی پێوه‌‬ ‫پابه‌ندكراوه‌‪ ،‬بۆیه‌ «حیزبه‌كانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫په‌رله‌مانیشیان ب �ه‌ حوكمی زۆرینه‌‬ ‫كۆنتڕۆڵكردووه‌»‪.‬‬

‫په‌ره‌پێده‌رانی مرۆیی هه‌رێم ده‌نگی كوردستان ب ‌ه جیهان ده‌گه‌یه‌نن‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫به‌مه‌به‌ستی به‌شداری له‌ كۆنگره‌ی‬ ‫سااڵنه‌ی (ئه‌كادیمیای جیهانیی باڵیۆزانی‬ ‫گه‌شه‌پێدان)‪ 17 ،‬ڕاهێنه‌ر له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ گه‌یشتنه‌ كواالالمپوری‬ ‫پایته‌ختی مالیزیا‪.‬‬ ‫(ئه‌كادیمیای جیهانیی باڵیۆزانی‬ ‫گه‌شه‌پێدان) چه‌ند ساڵێكه‌ دامه‌زراوه‌ و‬ ‫ژماره‌یه‌ك ڕاهێنه‌ری هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ئه‌ندامی ده‌س��ت �ه‌ی دام�ه‌زرێ��ن�ه‌ری��ن‪،‬‬ ‫ساڵی ڕاب��ردووش له‌ ئه‌سته‌مبوڵ یه‌كه‌م‬ ‫كۆنگره‌ی به‌ست‪ .‬ئه‌مڕۆش ‪2013/8/20‬‬ ‫به‌ به‌شداریی زیاتر له‌ ‪150‬ڕاهێنه‌ر له‌‬ ‫‪ 28‬واڵتی جیهان‪ ،‬له‌ كواالالمپور كاره‌كانی‬ ‫كۆنگره‌ی دووه‌می ده‌ستپێكرد و هه‌شت‬ ‫ڕۆژ ده‌خایه‌نێت‪.‬‬ ‫ڕاهێنه‌ره‌كانی هه‌رێمی كوردستان‬

‫كه‌ زۆرینه‌یان سه‌ر ب ‌ه ڕێكخراوه‌ مه‌ده‌نی‬ ‫و پیشه‌ییه‌كانی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كانن‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫پله‌ی باڵیۆز ل ‌ه ئه‌كادیمیاكه‌دا ئه‌ندامن‪.‬‬ ‫له‌ دوو ساڵی ڕاب��ردوودا به‌ هاوكاریی ‪10‬‬ ‫ڕاهێنه‌ری دیكه‌‪ ،‬له‌ هه‌رێمی كوردستان ‪310‬‬ ‫خولی گه‌شه‌پێدانی مرۆییان به‌ڕێوه‌بردووه‌‪،‬‬ ‫كه‌ تیایدا ‪ 6833‬كه‌س له‌ سه‌رجه‌م چین و‬ ‫توێژەكان به‌شدار و سوودمه‌ند بوون‪.‬‬ ‫گه‌رچی ساڵی ڕاب��ردوو ته‌نیا شه‌ش‬ ‫ڕاهێنه‌ری هه‌رێمی كوردستان له‌ كۆنگره‌ی‬ ‫ئه‌سته‌مبوڵدا به‌شدار بوون‪ ،‬به‌اڵم به‌ وته‌ی‬ ‫ڕاهێنه‌ره‌كان خۆیان‪ ،‬چاالكیی ڕاهێنه‌رانی‬ ‫مرۆیی هه‌رێمی كوردستان وای كرد‬ ‫ئه‌مساڵ ‪ 17‬ك��ورس��ی ل�ه‌ كۆنگره‌كه‌ی‬ ‫ك��واالالم��پ��ور ب��ۆ ن��وێ��ن�ه‌ران��ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌ستبخه‌ن‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ساڵی ڕاب��ردووش ڕاهێن ‌هرانی هه‌رێمی‬

‫كوردستان له‌ بواری گه‌شه‌پێدانی مرۆیی‪،‬‬ ‫به‌ نامه‌یه‌ك حكومه‌ت و په‌رله‌مانیان‬ ‫له‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ ئاگادار ك��رده‌وه‌ كه‌‬ ‫له‌ كۆنگره‌كه‌دا به‌ده‌ستیان هێنا‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫ب��ردن��ه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تیی ع��ێ�راق له‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی ڕاوێژكاریی ئه‌كادیمیا و‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی مه‌دالیای زێڕین و پله‌ی‬ ‫یه‌كه‌م له‌سه‌ر ئاستی ڕاهێنه‌رانی عێراق‬ ‫و پله‌ی سێیه‌م له‌سه‌ر ئاستی ‪ 18‬واڵتی‬ ‫به‌شداربووی كۆنگره‌كه‌ی ئه‌سته‌مبوڵ‪.‬‬ ‫ئه‌ندامێكی وه‌فدی ڕاهێنه‌رانی هه‌رێم‬ ‫بۆ كۆنگره‌كه‌ی كواالالمپور ئ��ه‌وه‌ی به‌‬ ‫(به‌یان) وت «ئه‌گه‌ر حكومه‌ت و په‌رله‌مانی‬ ‫هه‌رێم پشتگیریی زیاتری ڕاهێنه‌ران بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وان ده‌توانن له‌ داهاتوودا ناو و ده‌نگی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان به‌ ژماره‌یه‌كی زیاتر‬ ‫ل ‌ه واڵتانی جیهان بگه‌یه‌نن و ڕۆڵی له‌و‬ ‫ئه‌كادیمیایه‌دا گه‌وره‌تر بكه‌ن»‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ ،‬سه‌ركرده‌ی پێشووی په‌كه‌كه‌ بۆ به‌یان‪:‬‬

‫په‌كه‌كه‌ ب ‌ه ئیتیفاقی عه‌له‌وی و چه‌په‌كان به‌ڕێوه‌ده‌چێت‬ ‫««‬

‫ل ‌ه گفتوگۆیه‌كی (به‌یان)‬ ‫دا‪ ،‬عوسمان ئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫سه‌ركرده‌ی پێشووی پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستان‬ ‫(په‌كه‌كه‌) و برای عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬باس ل ‌ه پێكهاته‌ی‬ ‫پارتی كرێكاران و دوو باڵی‬ ‫به‌هێزی نێو كه‌جه‌كه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫نهێنیبوونی ئاشتی و شه‌ڕی‬ ‫په‌كه‌كه‌ش ئاشكرا ده‌كات‬ ‫و هۆكاری ده‌ستگیركردنی‬ ‫له‌نێو په‌كه‌كه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه سیاسه‌تی‬ ‫په‌كه‌كه‌ش ده‌دوێت‪.‬‬

‫له‌ ڕۆژئاوا كوشتن‬ ‫زۆر هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆمه‌ڵكوژیی كورد نییه‌‬

‫سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫ئێستای په‌كه‌ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫كوردایه‌تیدا الوازن‬

‫په‌یه‌د‌ه ده‌ڵێت‬ ‫خودا یه‌كه‌‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵتیش یه‌كه‌‬

‫««‬

‫چه‌په‌كانی نێو په‌كه‌ك ‌ه جه‌میل بایك‬ ‫ده‌یانه‌وێت شه‌ڕ له‌گه‌ڵ الیه‌كی چه‌پ ‌ه و‬ ‫الیه‌كی عه‌له‌وییه‌‬ ‫توركیا به‌رده‌وام بێت‬

‫میلله‌تدا بێت و له‌ دژی تووندوتیژییه‌كانی‬ ‫رژێم بووه‌ستێته‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێویسته‌ په‌یه‌ده‌‬ ‫وه‌ك په‌كه‌كه‌ نه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو س��وود له‌‬ ‫فیكری ئۆجه‌الن وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬په‌یه‌د ‌ه باس له‌ كۆمه‌ڵكوژیی‬ ‫كوردان ده‌كات‪ ،‬به‌شێكیش له‌ الیه‌نه‌كان‬ ‫گوومانیان هه‌یه‌ و سه‌رۆكی هه‌رێمیش‬ ‫داوای پێكهێنانی لیژنه‌ ده‌ك���ات‪ ،‬تۆ‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ چی ده‌ڵێیت؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬ئێمه‌ ده‌زانین‬ ‫ئه‌لقاعیده‌ بوونی هه‌ی ‌ه له‌ ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫عێراق‪ ،‬پاكستان و سووریاش له‌نێو ئیسالمی‬ ‫سیاسیش دوو الیه‌ن هه‌یه‌‪ ،‬به‌شێكیان‬ ‫(هیومانیته‌ر) واته‌ رێز له‌ مافی مرۆڤ و‬ ‫بیركردنه‌وه‌ی تر ده‌گرن و مامه‌ڵه‌یان جوان‬ ‫و ته‌ندروسته‌‪ ،‬الیه‌نێكیش وه‌ك ئه‌لقاعیده‌‬ ‫دژی دیموكراسی و حوكمی ترن‪ .‬ل ‌ه هه‌ر‬ ‫شوێنێكیش قاعید ‌ه هه‌بێت‪ ،‬كوشتار زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪ .‬ل ‌ه رۆژئ��اوادا كوشنت زۆر هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمه‌ڵكوژیی كورد نییه‌ وه‌كو پیالن‪.‬‬ ‫به‌اڵم جه‌بهه‌ی نورسه‌ كوشتار ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ من له‌ نورسه‌ و قاعیده‌ نیگه‌رانم‬ ‫و پێویسته‌ كورد به‌ یه‌كگرتوویی به‌ر له‌‬ ‫كوشتار بگرێت و هه‌ڵوێست وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫ئیسالمییه‌كانی توركیا به‌ سۆز و ره‌حمن‬ ‫و ئینشائه‌ڵاڵ ئیسالمییه‌كانی كوردستانیش‬ ‫(كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو) له‌ به‌ڕەحمه‌كان بن‬ ‫و هه‌ڵوێست وه‌ربگرن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬بۆچی ئه‌و ملمالنێیه‌ی نێوان‬ ‫جه‌بهه‌ی نورسه‌ و په‌یه‌ده‌ تووند بووه‌؟‬ ‫عوسامن ئ��ۆج�ه‌الن‪ :‬ئه‌لقاعیده‌ و‬ ‫نورسه‌ جیهانێكی تایبه‌ت به‌ خۆیان هه‌یه‌‬ ‫و دانووستان و گفتوگۆ ڕەتده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫و الیه‌نی تر ڕەت��ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئیسالمییه‌كانیش ڕەتده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬تۆ ل ‌ه دیدارێكدا وتووته‌‬ ‫«ع �ه‌ل �ه‌وی��ی �ه‌ك��ان ب �ه‌س �ه‌ر پ�ه‌ك�ه‌ك�ه‌دا‬ ‫زاڵ��ب��وون»‪ .‬ئایا ئه‌و ملمالنێی چه‌پ و‬ ‫عه‌له‌وی له‌ باكوری كوردستانیش بوونی‬ ‫هه‌یه‌ وه‌ك��و دوو ڕەوت��ی نێو په‌كه‌كه‌‪،‬‬ ‫له‌ بنه‌ڕە‌تدا عه‌له‌وی و چه‌پ له‌نێو ئه‌و‬ ‫بزووتنه‌وه‌یه‌دا هه‌بوون‌؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬عه‌له‌وی و چه‌پ‬ ‫دوو باڵی هاوسه‌نگی نێو په‌كه‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ئێستا عه‌له‌وییه‌كان كاریگه‌ریی زیاتریان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ل ‌ه توركیا و باكوری كوردستان چه‌پ‬ ‫و عه‌له‌وییه‌كان قه‌ت ناگه‌ن ‌ه ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ ده‌خ���وزان ئۆپۆزیسیۆن بن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه چه‌پ و عه‌له‌وی ده‌زانن دژایه‌تی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت هه‌میشه‌ ل ‌ه ته‌نگانه‌‬ ‫و ئ��ازاردا بن‪ ،‬ه��ه‌ردوو الی��ان دژایه‌تی‬ ‫پارتی ئیسالمیی وه‌ك ئه‌كه‌په‌ ده‌كه‌ن‪ .‬له‌‬ ‫ئێستاشدا گرووپی عه‌له‌وی بااڵده‌ست‬ ‫ده‌ب���ن‪ .‬جه‌میل بایك خ��ۆی چه‌په‌ و‬ ‫الیه‌نگری عه‌له‌وی ده‌ك��ات و الیه‌كی‬ ‫چ�ه‌پ و الیه‌كی عه‌له‌وییه‌‪ ،‬موسته‌فا‬ ‫قه‌ره‌سو پیری عه‌له‌وییه‌‪ ،‬به‌سێ‌ هۆزاتیش‬ ‫عه‌له‌وییه‌‪ ،‬ئه‌وانیش دژی ده‌وڵه‌تی توركی‬ ‫و ئیسالمیه‌تن‪ ،‬كه‌واته‌ ده‌سه‌اڵتی په‌كه‌كه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتێكی ئیتیفاقی چه‌پ و عه‌له‌وییه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬بااڵده‌ستیی ع �ه‌ل �ه‌وی و‬ ‫چه‌په‌كان سیاسه‌تی په‌كه‌كه‌ی ب ‌هرامبه‌ر‬ ‫ئێران نه‌رم نه‌كردووه‌؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬ده‌سه‌اڵتی ئێران‬ ‫شیعه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه عه‌له‌وییه‌كان خۆشییان له‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئێران دێت‪ .‬ئێرانیش سیاسه‌تێكی‬ ‫وه‌سه‌ت له‌ هه‌مبه‌ر چه‌پ و عه‌له‌وییه‌كان‬ ‫په‌یڕەو ده‌كات‪ ،‬ئه‌گه‌ری دیالۆگ و گفتوگۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ ڕێی تێده‌چێت‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئێوه‌ عه‌له‌وین؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬ماڵبه‌تی ئێمه‌‪،‬‬ ‫ماڵبه‌تێكی مسوڵامن و ئیسالمییه‌‪ ،‬ناوی‬ ‫باوكم عومه‌ره‌‪ ،‬براكانم عه‌بدوڵاڵ‪ ،‬عه‌لی‬ ‫كه‌ وه‌فاتی كردووه‌و ‌ه خوشكه‌كانم ناویان‬ ‫حه‌وا و فاتیمه‌ و باوك و دایكم نوێژێكیان‬ ‫نه‌چووه‌‪ .‬هه‌تا ئۆجه‌الن كه‌سێكی زۆر‬ ‫دیندار بوو‪ ،‬هه‌موو واجبێكی ئیسالمیی‬ ‫به‌جێده‌هێنا‪ ،‬دوور و نزیكی ئێم ‌ه عه‌له‌وی‬ ‫نه‌بوو ‌ه و نییه‌‪ ،‬به‌اڵم جیرانه‌كانی ئێمه‌‬ ‫ئاشوری و ئه‌رمه‌نی بوون و ئیمپراتۆریه‌تی‬ ‫عوسامنی قه‌تلوعامی ك��ردن و ئێمه‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌م��ان ال ناخۆش ب��وو‪ ،‬ناڕەزاییامن‬ ‫ده‌ربڕی‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬له‌ په‌یام و نامه‌كه‌ی ئۆجه‌الن‬ ‫بۆ كۆنگره‌ی عه‌له‌وییه‌كان له‌ ئه‌وروپا‪،‬‬ ‫ئ��ۆج�ه‌الن موجامه‌له‌ی عه‌له‌وییه‌كان‬ ‫ده‌كات و خۆی ب ‌ه هاوسۆز و په‌یڕەوی‬ ‫ئ���ه‌وان ده‌زان���ێ���ت‪ ،‬ئ��ای��ا كاریگه‌ریی‬

‫««‬

‫ب �ه‌اڵم (پ�ه‌ی�ه‌ده‌) الوازی��ی سووریای بۆ‬ ‫به‌رژەوه‌ندیی نه‌ته‌وه‌یی به‌كارهێنا‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫سیاسه‌تێكی هه‌ڵه‌ نییه‌ كه‌ الوازیی دوژمن‬ ‫بۆ خۆت به‌كاربهێنیت‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی ئێستا جێگه‌ی ڕەخنه‌یه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ ل ‌ه خۆرئاوا یه‌كگرتوویی سیاسی‬ ‫نییه‌‪( ،‬پ�ه‌ی�ه‌ده‌) ده‌ڵێت «خ��ودا یه‌كه‌‪،‬‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��ی��ش ی��ه‌ك��ه‌»‪ .‬ڕاس��ت��ه‌ خ��ودا‬ ‫یه‌كه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ده‌س��ه‌اڵت به‌ ی�ه‌ك الیه‌ن‬ ‫نابێت‪ ،‬پێویست ده‌ك��ات ده‌س �ه‌اڵت له‌‬ ‫سۆشیالیست و چه‌په‌كان و ئیسالمییه‌كان‬ ‫و هه‌موو الیه‌ك پێك بێت‪ ،‬ئه‌گینا پێگه‌ی‬ ‫كورد الواز ده‌بێت‪ .‬راسته‌ په‌یه‌ده‌ ‪%60‬ی‬ ‫پێگه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ‪%40‬ش��ی پێگه‌ی‬ ‫الیه‌نی تره‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌ی��ان‪ :‬ك��ه‌وای��ه‌ (پ���ه‌ی���ه‌ده‌) له‌‬ ‫ئاڵۆزبوونی ئه‌و ب��ارودۆخ �ه‌ی خۆرئاوا‬ ‫به‌رپرسه‌؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬په‌یه‌ده‌ و په‌كه‌كه‌‬ ‫یه‌كن‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و پارته‌ باڵێكی په‌كه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان به‌رپرسن‪ ،‬چونكه‌ په‌كه‌كه‌ سیاسه‌تی‬ ‫یه‌كده‌ستی پ�ه‌ی��ڕەو ده‌ك��ات و ده‌ڵێن‬ ‫ده‌بێت هه‌موو الیه‌ك له‌ خزمه‌تی ئێمه‌دا‬ ‫بن‪ .‬ده‌مێكه‌ په‌كه‌كه‌ باس له‌ یه‌كێتیی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ده‌كات‪ ،‬له‌والشه‌وه‌ سیاسه‌تی‬ ‫الیه‌نه‌كانی تر ڕەتده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ پێگه‌ی‬ ‫كورد له‌ خۆرئاوا الواز دەکات‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬په‌یه‌ده‌ به‌شێكه‌ له‌ پڕۆژەی‬ ‫عه‌له‌ویی نێو په‌كه‌ك ‌ه له‌ خۆرئاوا؟‬ ‫عوسامن ئ��ۆج�ه‌الن‪ :‬له‌ خۆرئاوای‬ ‫كوردستان كێشه‌ی مه‌زهه‌بی نییه‌ و‬ ‫دروست نابێت‪ ،‬چونكه‌ له‌نێو (په‌یه‌ده‌)دا‬ ‫عه‌له‌وی زۆر كه‌م هه‌یه‌ و خه‌ڵكی خۆرئاوا‬ ‫هه‌مووی سوننه‌ی ئیسالمه‌‪ ،‬به‌ ڕێژەیه‌كی‬ ‫زۆر كه‌م عه‌له‌وی بوونی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی ئێستای په‌كه‌كه‌ خۆشیی‬ ‫له‌ عه‌له‌وییان دێ��ت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌خ��وازن‬ ‫په‌یوه‌ندی له‌ نێوان ئه‌سه‌د و په‌یه‌ده‌‬ ‫دروس��ت ببێت‪ ،‬ئه‌گینا له‌نێو (په‌یه‌ده‌)‬ ‫عه‌له‌وی نییه‌‪ .‬پێویست ‌ه په‌یه‌ده‌ سیاسه‌تی‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه په‌یڕەو نه‌كات‪ ،‬من خۆم یه‌كێك‬ ‫بووم له‌ دامه‌زرێنه‌رانی (په‌یه‌ده‌)‪ ،‬له‌‬ ‫ساڵی ‪ 2003‬قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌و پارته‌ كراوه‌‬ ‫كه‌ ده‌بێت نه‌ته‌وه‌یی بێت و له‌ خزمه‌تی‬

‫««‬

‫كه‌ عه‌له‌وییه‌ و كوردایه‌تیی زۆر الوازه‌‪،‬‬ ‫هاوسه‌رۆكی ئێستای كه‌جه‌كه‌ به‌س ‌ێ‬ ‫هۆزات هه‌ر عه‌له‌وییه‌‪ ،‬عه‌له‌وییه‌كانیش‬ ‫له‌ كوردایه‌تیدا الوازن‪ ،‬بۆیه‌ ده‌توانم بڵێم‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی په‌كه‌كه‌ له‌ ئێستادا له‌‬ ‫ڕووی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ الوازن‪ ،‬كه‌جه‌كه‌ش به‌‬ ‫ئیتیفاقی چه‌پ و عه‌له‌وی به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬زاڵ��ب��وون��ی ئ �ه‌و ڕەوت���ه‌ له‌‬ ‫چه‌پ و عه‌له‌وییه‌كان كاریگه‌ریی له‌سه‌ر‬ ‫پرۆسه‌ی ئاشتی له‌ باكوور ده‌بێت؟‬ ‫ع��وس�مان ئ���ۆج���ه‌الن‪ :‬هه‌میشه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ده‌یانه‌وێت كه‌مرت زه‌ره‌ر‬ ‫به‌ر كورد بكه‌وێت و زیاتر له‌ به‌رژەوه‌ندیی‬ ‫میلله‌ت كاره‌كان زه‌قده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌میشه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی نێو په‌كه‌كه‌‬ ‫هه‌وڵی ئاشتی و كه‌مكردنه‌وه‌ی زه‌ره‌ر و‬ ‫زیان ده‌ده‌ن‪ .‬هه‌رچی چه‌پ و عه‌له‌وی‬ ‫هه‌یه‌ ده‌یانه‌وێت شه‌ڕ ب �ه‌رده‌وام بێت‪،‬‬ ‫چونكه‌ عه‌له‌وییه‌كان دژایه‌تی سوننه‌ و‬ ‫حوكمی ئیسالمی له‌ توركیا ده‌ك�ه‌ن كه‌‬ ‫ئاكه‌په‌ به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬به‌و پێیه‌ بێت ئێستا ئه‌گه‌ری‬ ‫ئاشتی و به‌رده‌وامی الوازه‌‪.‬‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬دینامیكی ئاشتی‬ ‫الی په‌كه‌كه‌ ئێستا ئۆجه‌النه‌ و الی‬ ‫توركیاش به‌ڕێز ئه‌ردۆغانه‌‪ ،‬الیه‌نگرانی‬ ‫ئاكه‌په‌ ئاشتی ده‌خوازن‪ ،‬هه‌رچی میلله‌تی‬ ‫كورد و ئۆجه‌النیشه‌ ئاشتی ده‌خوازن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬له‌ سه‌ره‌تای ڕووداوه‌كانی‬ ‫سووریادا (په‌یه‌ده‌) كۆنتڕۆڵی خۆرئاوای‬ ‫كوردستانی كرد‪ ،‬هه‌ندێك له‌ چاودێرانی‬ ‫سیاسی ئه‌وه‌ وابه‌سته‌ی به‌شار ئه‌سه‌د‬ ‫ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬له‌ ئێستاش خه‌ریكه‌ ئاڵۆزیی‬ ‫سیاسی دروس���ت ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬ك �ێ‌ ل �ه‌وه‌‬ ‫به‌رپرسه‌؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬ئه‌و سیاسه‌ته‌ی‬ ‫په‌یه‌ده‌ تازه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌و پارته‌ سیاسه‌تێكی‬ ‫عاقاڵنه‌ ده‌ك��ات‪ ،‬كه‌ ه��ات س��وودی له‌‬ ‫الوازیی ڕژێمی سووریا و ئه‌سه‌د بینی و‬ ‫به‌كاری هێنا‪ .‬كاتی خۆی له‌ نه‌وه‌ده‌كاندا‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان الوازی��ی‬ ‫حیزبی به‌عسی بۆ به‌رژەوه‌ندیی خۆی‬ ‫به‌كارهێنا و به‌ پشتگیریی سه‌دام پارتی‬ ‫هه‌ولێری له‌ ده‌ست یه‌كێتی ده‌رهێنا‪،‬‬

‫««‬

‫به‌یان‪ :‬تۆ پێشووتر ته‌جروبه‌یه‌كی‬ ‫زۆرت له‌نێو په‌كه‌كه‌دا ب�ه‌ڕێ‌ ك��ردووه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنت بۆ كۆنگره‌ی ئه‌و دواییه‌ی‬ ‫كه‌جه‌كه‌ چۆنه‌‪ ،‬له‌ كاتێكدا له‌ كۆنگره‌‬ ‫هه‌ر له‌ دامه‌زرێنه‌رانی په‌كه‌كه‌ بوونه‌وه‌‬ ‫س�ه‌رۆك‪ ،‬له‌وانه‌ به‌سێ‌ هۆزات و موراد‬ ‫قه‌ره‌یاڵن و جه‌میل بایك؟‬ ‫عوسامن ئ��ۆج�ه‌الن‪ :‬دوا كۆنگره‌ی‬ ‫كه‌جه‌كه‌ كه‌ سه‌ركردایه‌تیی په‌كه‌كه‌‬ ‫هه‌ڵبژێردرایه‌وه‌‪ ،‬الم شتێكی سه‌یره‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ دی��س��ان چه‌په‌كان كۆنتڕۆڵی‬ ‫كه‌جه‌كه‌یان كرد‪ .‬سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی‬ ‫كه‌جه‌كه‌ كه‌وادیرانی ئه‌و بزووتنه‌وه‌یه‌‬ ‫له‌ چه‌په‌كان دروستبوون‌ ئه‌و چه‌پانه‌ش‬ ‫له‌ناو توركیاوه‌ هاتبوون‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌شه‌‬ ‫ئه‌و بیربۆچوونه‌ كۆنتڕۆڵی په‌كه‌كه‌ی‬ ‫كردووه‌‪ .‬كاتێكیش ئه‌وان هاتنه‌ كوردستان‬ ‫بیروبۆچوونی نه‌ته‌وه‌یی هه‌بوو‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫په‌كه‌كه‌ به‌سه‌ر دوو به‌شدا دابه‌ش بووه‪‌،‬‬ ‫كه‌وادیرانی سه‌ره‌تایی چه‌پ له‌ زانكۆكانی‬ ‫توركیا و كه‌وادیرانی نه‌ته‌وه‌یی‪ .‬لێره‌ له‌وانه‌‬ ‫من یه‌كێك بووم له‌وان‪ ،‬تاكو نه‌وه‌ده‌كان‬ ‫ئه‌و ملمالنێیه‌ی نێوان چه‌پ و نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫به‌رده‌وامیی هه‌بوو‪ ،‬دواتر من زیندانی‬ ‫كرام له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی ده‌مویست ریفۆرم‬ ‫له‌نێو په‌كه‌كەدا بكه‌م و بۆ ئه‌وه‌ش راپۆرتم‬ ‫پێشكه‌ش كرد و داوام كرد شه‌ڕی نێوخۆ‬ ‫كۆتایی پێبێت و په‌یوه‌ندیی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫به‌هێز بكرێت‪ .‬پێویست ده‌ك��ات له‌نێو‬ ‫كورددا ڕێز له‌ مافی مرۆڤ و بیروبۆچوونی‬ ‫جیاواز بگیرێت‪ .‬ئه‌و چه‌ند خاڵه‌ داوای من‬ ‫بوو له‌ په‌كه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌وادیرانی په‌كه‌كه‌‬ ‫ئه‌وه‌یان لێ قبوڵ نه‌كردم و له‌ ساڵی‬ ‫‪ 1993‬زیندانییان كردم‪ .‬له‌ئێستاشدا بۆ‬ ‫ئه‌و كۆنگره‌یه‌ چه‌په‌كان زاڵ بوون‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی ئه‌و پارته‌ چه‌پن‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬تۆ ده‌ته‌وێت ئ�ه‌وه‌ بڵێیت‬ ‫كه‌ سه‌ره‌تایی په‌كه‌كه‌ چه‌پ و نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم دام�ه‌زرێ��ن� ‌هران��ی په‌كه‌كه‌‬ ‫چه‌پ بوون‪ ،‬بۆیه‌ش ‌ه ئه‌و ڕەوت ‌ه زاڵ بووه‌‬ ‫و ڕێگه‌یان به‌ بیركردنه‌وه‌ی تر له‌نێو‬ ‫په‌كه‌كه‌دا نه‌دا‪ ،‬وه‌ك تۆ كه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫زیندانی كراوی؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬خۆی له‌ بنه‌ڕەتدا‬ ‫دامه‌زرێنه‌رانی په‌كه‌كه‌ چ�ه‌پ ب��وون‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ جه‌میل بایك‪ ،‬موسته‌فا قه‌ره‌سو‪،‬‬ ‫دوران كالكان‪ ،‬عه‌لی قه‌یتان‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی بوون من و قه‌ره‌یالن بووین‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی الی جه‌میل بایك زۆر الوازه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی پشتیگیری له‌ جه‌میل بایك ده‌كه‌ن‬ ‫دوران �ه‌ كه‌ توركه‌‪ ،‬موسته‌فا قه‌ره‌سووه‌‬

‫««‬

‫گفتوگۆ‪ :‬دانیار عه‌بدوڵاڵ‬

‫عه‌له‌وییه‌كانی ناو‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه دژایه‌تیی سونن ‌ه‬ ‫و حوكمی ئیسالمی ل ‌ه‬ ‫توركیا ده‌كه‌ن ك ‌ه ئاكه‌پ ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‬

‫عه‌له‌وییه‌كان ‌ه كه‌ ئه‌و كاته‌ی له‌ سووریا‬ ‫بوو له‌ جه‌میل ئه‌سه‌ده‌وه‌ نزیك بووه‌؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬چه‌ند رۆژێك‬ ‫پێش ئێستا به‌ڕێز ئه‌ردۆغان وتی «ئه‌و‬ ‫عه‌له‌ویه‌ی عه‌لی (ره‌زای خوای لێ بێت)‬ ‫ى خۆشده‌وێت و له‌ په‌یڕەوی ئه‌ودان‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وا ‪ %100‬عه‌له‌وین»‪ .‬ده‌توانم بڵێم‬ ‫مسوڵامنی ڕاسته‌قینه‌ زوڵم و زۆری له‌سه‌ر‬ ‫حه‌سه‌ن و حسێن و ئیاممی عه‌لی و هه‌ر‬ ‫مسوڵامنێك قبوڵ ناكات و پێی ناخۆشه‌‪.‬‬ ‫ئیاممی عه‌لی مسوڵامنێکى موخلیس بوو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ ڕێز له‌ تێكۆشان و خه‌باتی‬ ‫ئه‌و بگرین‪ ،‬بۆی ‌ه ئۆجه‌الن و ئێمه‌ش زوڵم‬ ‫له‌سه‌ر عه‌له‌وی قبوڵ ناكه‌ین‪ ،‬ئۆجه‌النیش‬ ‫زوڵم و سته‌می سه‌ر عه‌له‌وی قبوڵ ناكات‬ ‫و ڕەتیده‌كاته‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئ�ه‌و په‌یامه‌ی‬ ‫داوه‌‪ .‬ئۆجه‌الن كه‌سێكه‌ ناكه‌وێته‌ ژێر‬ ‫كاریگه‌ریی كه‌سه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ك��ورد زۆرینه‌ی مسوڵامنه‌‪،‬‬ ‫پێتوانییه‌ بزووتنه‌وه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫نیشتیامنی ده‌بێت له‌ مێژووی كورد و‬ ‫كه‌لتووری كوردی نزیك بێت؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬ئێمه‌ موسوڵامنین‬ ‫و باوه‌ڕمان ب ‌ه ئیسالم و روكنه‌كانی و‬ ‫شه‌ریعه‌تی ئیسالمی هه‌یه‌‪ ،‬رێز له‌ هه‌موو‬ ‫دینێكی ئاسامنی (ئیالهی) ده‌گرین‪،‬‬ ‫پێویست ده‌ك���ات ه �ه‌م��وو الیه‌نێك‬ ‫رێ��زی ئیسالم بگرێت‪ .‬من ئیسالمم و‬ ‫ڕۆژووی ره‌مه‌زان ده‌گرم و نوێژ ده‌كه‌م‬ ‫و زه‌ك��ات و سه‌رفرته‌م داوه‌ و شه‌هاده‌‬ ‫دێنم (أشهد أن ال اله اال الله‪ ،‬و أشهد‬ ‫أن محمداً رس��ول الله)‪ ،‬ح�ه‌ز ده‌ك�ه‌م‬ ‫حه‌ج بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم حكومه‌تی عێراقی و‬ ‫كورد پاسپۆرتم پێنادەن‪ ،‬بۆیه‌ به‌ خوایان‬ ‫ده‌سپێرم‪ .‬پێشووتر له‌نێو چه‌پدا بووم و‬ ‫له‌ ئیسالم دوور بووم‪ ،‬مه‌جالی عیباده‌تم‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬ئێستا ورده‌ ورده‌ ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌كو سیاسه‌ت‪ ،‬سیاسه‌تی موحافزكاری‬ ‫دیموكراتی په‌یڕەو ده‌كه‌م و نه‌ته‌وه‌ییم و‬ ‫ڕیز له‌ ئیسالمییه‌كان ده‌گرم‪ .‬ئه‌گه‌ر خودا‬ ‫قسمه‌ت بكات حه‌ز ده‌كه‌م بگه‌ڕێمه‌وه‌‬ ‫باكوری كوردستان و درێژە به‌و سیاسه‌ته‌‬ ‫بده‌م و خزمه‌ت بكه‌م‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێت له‌ ‪ 2008‬و ‪2011‬‬ ‫توركیا داوای ل ‌ه ئێوه‌ كردووه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌‬ ‫باكوری كوردستان و پارتێكی ئیسالمی‬ ‫پێكبهێنن؟‬ ‫عوسامن ئۆجه‌الن‪ :‬تا ئێستا توركیا‬ ‫ئه‌و داوایه‌ی له‌ من نه‌كردووه‌ و گفتوگۆ‬ ‫له‌ نێوامناندا نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تیشم‬ ‫هه‌بێت و ب��ارودۆخ ڕێگه‌م بدات‪ ،‬حه‌ز‬ ‫ده‌ك���ه‌م خه‌باتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی بكه‌م و‬ ‫ئاماده‌ی دیالۆگ و گفتوگۆشم‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫نه‌عیم عه‌بد موهه‌لهه‌ل‬

‫ئابڕووچوونی مۆبایل ‌ه‬ ‫سێكسییه‌كانی‬ ‫سیاسیی ‌ه‬ ‫عێراقییه‌كان‬ ‫سیستمی جیهانگیریی ته‌كنیكی‬ ‫كامێرای مۆبایلی له‌گه‌ڵ خۆی هێنا‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمه‌ڵێك گرفتی ئه‌خالقی و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیشی خسته‌وه‌ كه‌ باو‬ ‫نه‌بوون له‌ناو زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی كۆمه‌ڵگای جیهانی‬ ‫سێهه‌م‪ .‬گرته‌ ڤیدۆییه‌ ناشیرینه‌كان‬ ‫و باڵوكردنه‌وه‌یان له‌ یوتیوب و‬ ‫پێگ ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی تر‪ ،‬بوونه‌ته‌‬ ‫هۆی گرفت و كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و عه‌شایه‌ری و یاسایی‪ .‬له‌الیه‌ن‬ ‫زۆرێك له‌ ئافره‌تانه‌وه‌ سكااڵ تۆمار‬ ‫كراوه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ ناتوانن به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی ئازاد سه‌ردانی بازاڕ و‬ ‫شوێنه‌ گشتییه‌كان بكه‌ن له‌ ترسی‬ ‫وێنه‌گرتنی ڤیدیۆیی گه‌نجانی‬ ‫ناڕۆشنبیر و تینووی سێكسی‬ ‫و باڵوكردنه‌وه‌یان له‌سه‌ر پێگه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪ ،‬یان به‌ شێوه‌ی‬ ‫نامه‌ی ده‌ق له‌سه‌ر مۆبایله‌كان و‬ ‫عێراقییه‌كانی تووشی شۆك كردووه‌‪.‬‬ ‫بۆ منوونه‌ باڵوكردنه‌وه‌ی وێنه‌ی‬ ‫خامنه‌ پێشكه‌شكارێكی به‌ناوبانگی‬ ‫كه‌ناڵێكی ئاسامنی یان سه‌رنووسه‌ری‬ ‫ڕۆژنامه‌یه‌كی عێراقی‪ ،‬یان گرته‌ی‬ ‫كورتی كه‌سایه‌تیی ‌ه خاوه‌ن پێگه‌ی‬ ‫سیاسی و ئاینی و مه‌رجه‌عه‌كانیش‪،‬‬ ‫یان گواستنه‌وه‌ی لێدوانی ئافره‌ته‌‬ ‫عێراقییه‌كان له‌ هه‌ندێك له‌ كه‌ناڵ و‬ ‫ڕۆژنامه‌كان‪ ،‬كه‌ له‌الیه‌ن به‌رپرسان و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ران و ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫داوای ئه‌نجامدانی هاوسه‌رگیریی‬ ‫موتعه‌یان لێكراوه‪ ‌،‬یان ویستوویانه‌‬ ‫فریویان بده‌ن به‌ ته‌ماعی ماددی‬ ‫و دامه‌زراندنیان له‌ پۆسته‌ بااڵكانی‬ ‫ڕاگه‌یاندنه‌كانیان و هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنیان‬ ‫یاخود ترساندنیان‪ .‬بۆ منوونه‌ كه‌ناڵی‬ ‫به‌غدادیه‌ پێش مانگێك ڕایگه‌یاند‬ ‫ك ‌ه وه‌زیری پێشووی دارایی عێراق‬ ‫(دكتۆر ڕافیع عیساوی) له‌ شه‌شی‬ ‫نیسانی ساڵی ‪ 2013‬كۆمه‌ڵێك فیلمی‬ ‫ئه‌خالقی داوه‌ته‌ مه‌رجه‌عی ئاینی‬ ‫له‌ نه‌جه‌ف‪ ،‬كه‌ تیایدا چه‌ندین‬ ‫كه‌سایه‌تیی سیاسی و ڕەمزی ئاینی‬ ‫ده‌رده‌كه‌ون و به‌پێی قسه‌ی ناوبراو‬ ‫ئه‌م فیلامنه‌ عه‌ڕشه‌كان ده‌له‌رزێنن‬ ‫و سه‌ره‌كان به‌ بڕین ده‌ده‌ن و‬ ‫مه‌رجه‌عییه‌ت كه‌سایه‌تییه‌كان‬ ‫فڕێده‌داته‌ سه‌ر جاده‌‪ ،‬هه‌ڕەشه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌شی كرد كه‌ له‌ چه‌ند ڕۆژێكی‬ ‫كه‌مدا ده‌كه‌ونه‌ به‌ر دیدی بینه‌ر‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م كاره‌ی ئه‌نجام نه‌دا‪.‬‬ ‫ئه‌م لێدوانه‌ی عیساوی (گریامن‬ ‫به‌ڵگه‌كانی ڕاست بن) ئاماژەیه‌كی‬ ‫مه‌ترسیداره‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی به‌‬ ‫حیسابی خۆیان نوێن ‌هرایه‌تیی‬ ‫گه‌ل ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ دزی و ڕاوڕووتی‬ ‫و گه‌نده‌ڵیش تێر ناخۆن‪ ،‬ئێستا‬ ‫گیرۆده‌ی نێرینه‌بوونی ئاژەڵییانه‌ی‬ ‫خۆشیانن بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی‬ ‫هه‌ندێك له‌ ئافره‌تی عێراقیی داماو‬ ‫و هه‌ژار و به‌شه‌ره‌فانه‌ی كه‌ به‌‬ ‫دوای دامه‌زراندنه‌وه‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫عیساوی ڕایگه‌یاندبوو‪ ،‬دوور نییه‌ له‌‬ ‫واقیع‪ ،‬ئه‌و فیلامنه‌ش كه‌ ده‌یویست‬ ‫بیاندات به‌ مه‌رجه‌عه‌كه‌ی نه‌جه‌ف‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ڕاست بن‪ ،‬ئه‌وا ده‌بنه‌ هۆی‬ ‫ئابڕووچوونێكی گه‌وره‌ و پێویست‬ ‫ده‌كات مه‌رجه‌عه‌كان فه‌توا و‬ ‫چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌م گرفته‌ گه‌وره‌یه‌‬ ‫بدۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫و‪ .‬جهانگیر ئه‌حمه‌د‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫زیاتر له‌ ‪ 50‬ه ‌هزار سه‌رباز دیار نین و ‪1627‬یش له‌ زیندانه‌كانی ئێراندان‬

‫كوژراوانی عێراق‪ ،‬شه‌هیدن یان قوربانیی جه‌نگ؟‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬وریا عه‌لی‬ ‫ل���ه‌ س��اڵ��ی ‪‌1980‬وه‌ ع��ێ��راق‬ ‫چه‌ندین شه‌ڕ و داگیركاری سه‌ربازیی‬ ‫تێیدا ڕووی����داوه‌ و چه‌ندین ك��اری‬ ‫تووندوتیژیشی ب�ه‌خ��ۆی�ه‌وه‌ بینیوه‌‬ ‫و تا ئێستا ب��ه‌رده‌وام��ه‌‪ .‬ئ �ه‌و ش �ه‌ڕ و‬ ‫كوشتارانه‌ به‌ سه‌دان هه‌زار كوژراوی لێ‬ ‫كه‌وتووه‌ته‌وه‌‪ .‬وه‌سفی ئه‌م كوژراوانه‌‬ ‫به‌پێی حاڵه‌ته‌ سیاسییه‌كان گ��ۆڕاوه‌‬ ‫و ئ��اره‌زووی ده‌س �ه‌اڵت��داران و ویست‬ ‫و پاشخانه‌كانیان‪ ،‬گ��ۆڕاوه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫كوژراوه‌كانی جه‌نگی نێوان عێراق ـ‬ ‫ئێران ب ‌ه (شه‌هید)ی مانه‌وه‌ له‌ ویژدانی‬ ‫گه‌ل و یاسای فه‌رمیدا‪ ،‬تاكو ئه‌وكاته‌ی‬ ‫حكومه‌ته‌كانی دوای جه‌نگی ئه‌مریكا‬ ‫ساڵی ‪ 2003‬هاتن‪ ،‬وه‌سفی نوێیان بۆ‬ ‫دابنێن‪ ،‬وه‌ك��و (قوربانییانی جه‌نگ)‪،‬‬ ‫یان (سته‌ملێكراوان)‪ ،‬له‌به‌ر ئە‌وه‌ پله‌ی‬ ‫(شه‌هید)یان لێ ده‌سه‌نرایه‌وه‌ و درا‬ ‫به‌ قوربانییه‌كانی تر‪ ،‬كه‌ كوژراون له‌و‬ ‫ماوه‌یه‌دا ك ‌ه پێی ده‌وترێت (شه‌ڕ له‌‬ ‫دژی رژێمی پێشوو)‪.‬‬ ‫موحه‌ممه‌د عامر موحه‌ممه‌د‪،‬‬ ‫عه‌قیدی پێشوو له‌ سوپای عێراق‪ ،‬باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌كات كه‌ رێكه‌وتن نه‌كراوه‌ له‌سه‌ر‬ ‫پێناسه‌یه‌ك بۆ شه‌هید‪ ،‬وه‌ك ده‌ڵێت‬ ‫«چینی سیاسی و سه‌ربازیی پێشوو‬ ‫له‌ ده‌ره‌وه‌ی یارییه‌كه‌دا ده‌مێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و سیاسییانه‌ی ك��ه‌ ش��ان��ازی��ی��ان‬ ‫ده‌كرد به‌ مێژووی ده‌زگاكانیانه‌وه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شێرنانه‌وه‌ و ئه‌و جه‌نگانه‌ی پێشوو‬ ‫كه‌ پێشرت پیرۆز بوون‪ ،‬ئێستا بوون به‌‬ ‫دوژمنكاری و ئه‌وانه‌ی كه‌ به‌شوێنیاندا‬ ‫ده‌گ���ه‌ڕان ك �ه‌وا خ��زم و كه‌سوكار یان‬ ‫ێ یان هاوه‌ڵیان له‌ده‌ست دابوو له‌‬ ‫هاوڕ ‌‬ ‫ملمالنێ سیاسییه‌كاندا‪ ،‬ئێستا بوون به‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار»‪.‬‬ ‫شه‌هیدن‬ ‫له‌ وته‌یه‌كیدا بۆ پێگه‌ی (جه‌زیره‌‬ ‫نێت)‪ ،‬موحه‌ممه‌د‪ ،‬ك ‌ه له‌و كاته‌وه‌ی‬ ‫س��وپ��ا ه��ه‌ڵ��وه‌ش��اوه‌ت��ه‌و ‌ه ب��ێ ك��اره‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت «ئه‌وانه‌ی له‌ جه‌نگی یه‌كه‌م‬

‫و دووه‌م��ی عێراق (له‌ دژی ئێران یان‬ ‫دوای داگیركردنی ك��وه‌ی��ت) ئه‌ركی‬ ‫سه‌ربازییان جێبه‌جێ‌ ده‌كرد‪ ،‬له‌ سیاقه‌‬ ‫سه‌ربازییه‌كانی هه‌موو حكومه‌ته‌كانی‬ ‫جیهانیشدا هیچ شتێك نییه‌ جگه‌ له‌‬ ‫گوێڕایه‌ڵییه‌كی كوێرانه‌ نه‌بێت بۆ‬ ‫فه‌رمانه‌كان له‌ جه‌نگ و له‌ ئاشتیدا‪،‬‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ ئ �ه‌وان �ه‌ی ده‌ك��وژرێ��ن له‌‬ ‫جه‌نگه‌كانی واڵته‌كه‌یاندا‪ ،‬به‌بێ گومان‬ ‫شه‌هیدن»‪.‬‬ ‫شه‌هید نین‬ ‫به‌ ڕای سامی موسه‌وی‪ ،‬ئه‌ندام له‌‬ ‫حزبی ده‌عوه‌ (كه‌ نوری مالیكی سه‌رۆك‬ ‫وه‌زی �ران‪ ،‬سه‌رۆكایه‌تیی ده‌ك��ات) ئه‌وه‌‬ ‫شتێكه‌ جیاوازه‌‪ ،‬له‌ وته‌یه‌كیدا بۆ (جه‌زیره‌‬ ‫نێت) ده‌ڵێت «قوربانییه‌كانی جه‌نگی‬ ‫س �ه‌دام سته‌ملێكراون و شه‌هید نین‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌یانتوانی خۆیان دووربخه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌ م��ردن‪ ،‬ه��ه‌روه‌ك چ��ۆن خه‌ڵكی تر‬ ‫ئه‌وه‌یان كرد»‪.‬‬ ‫موسه‌وی وا ده‌زانێت كه‌ «شه‌هید‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌كوژرێت له‌پێناوی خوادا‬

‫و ب ‌ه ته‌مای پاداشته‌ له‌و‪ ،‬نه‌ك ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌ جه‌نگی دوژمنایه‌تیدا ده‌كوژرێن له‌‬ ‫دژی دراوسێكه‌ی‪ .‬دوژمنایه‌تی شتێكه‌ و‬ ‫به‌ته‌مای پاداشت بوون له‌ رێگه‌ی خوادا‬ ‫شتێكی تره‌»‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا‪ ،‬حاجی‬ ‫ستار س��امل‪ ،‬باوكی نه‌قیب عه‌لی‪ ،‬كه‌‬ ‫پله‌دار ب��ووه‌ له‌ هێزی تایبه‌ت و له‌‬ ‫جه‌نگی دژی ئێراندا ك��وژراوه‌‪ ،‬ده‌ڵێت‬ ‫«له‌ هه‌موو شارێك له‌ شاره‌كانی عێراق‪،‬‬ ‫له‌ باكووریه‌وه‌ تا باشووری‪ ،‬گه‌ڕەكێك‬ ‫هه‌یه‌ پێی ده‌ڵێن گه‌ڕەكی شه‌هیدان‪،‬‬ ‫تاكو ئێستاش م��اوه‌ت��ه‌وه‌‪ .‬كاتێك له‌‬ ‫ناو ‌هڕاستی گه‌ڕەكه‌كه‌دا ده‌وه‌ستیت‪،‬‬ ‫ده‌بینیت ل ‌ه ده‌موچاوی منداڵ و ژن و‬ ‫پیره‌كاندا چیرۆكێك هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ به‌ كورتی‬ ‫مانای شه‌هاده‌تی ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌‬ ‫له‌پێناو به‌رگریكردن له‌ واڵتدا كوژراون‪،‬‬ ‫پێ ده‌ڵێن‪ ،‬نه‌ك له‌به‌ر رژێمێك‪ ،‬یان‬ ‫كه‌سێك»‪.‬‬ ‫لێره‌دا جیاوازی هه‌یه‌‬ ‫به‌ ڕۆڵ��ی خ��ۆی‪ ،‬عامر خوزاعی‪،‬‬

‫راوێژكاری سه‌رۆك وه‌زیران بۆ كاروباری‬ ‫ئاشته‌وایی نیشتامنی و سه‌رۆكی ده‌زگای‬ ‫شه‌هیدان‪ ،‬ئه‌وه‌ی نه‌شارده‌وه‌ كه‌ جیاوازی‬ ‫هه‌یه‌ له‌ نێوان شه‌هید و قوربانیی‬ ‫جه‌نگدا له‌ ته‌عاموله‌ حكومییه‌كاندا‪.‬‬ ‫خ���وزاع���ی ده‌ڵ���ێ���ت «ش �ه‌ه��ی��د‬ ‫ئ�ه‌و كه‌سه‌یه‌ كه‌ له‌ به‌رگریكردن له‌‬ ‫قه‌زیه‌یه‌كدا كه‌وتبێت‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا‬ ‫قوربانیی جه‌نگ ئه‌وانه‌ن كه‌ كوژراون‬ ‫به‌بێ به‌شداریكردن له‌ جه‌نگدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خانه‌واده‌ی ه��ه‌ردووال هه‌مان مافیان‬ ‫پێ ده‌درێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش پارچه‌یه‌ك زه‌وییه‌‪،‬‬ ‫یان بڕێك پاره‌یه‌‪ ،‬كه‌ ‪ 83‬ملیۆن دیناره‌‬ ‫(نزیكه‌ی ‪ 65‬هه‌زار دۆالر)»‪.‬‬ ‫خ��وزاع��ی ل �ه‌ چاوپێكه‌وتنێكی‬ ‫ته‌له‌فزیۆنیدا‪ ،‬ئه‌و جیاوازییانه‌ به‌وه‌‬ ‫ته‌فسیر ده‌ك��ات‪ ،‬كه‌ ئ �ه‌وه‌ تێڕوانینی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌ كه‌ حوكمی كردووه‌ له‌ عێراق‬ ‫له‌ دوای داگیركردنی ئه‌مریكا‪ ،‬ك ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫«شه‌هیده‌كان ئه‌وانه‌ن كه‌ شوێن ژرێمی‬ ‫پێشوو كه‌وتوون له‌ ساڵی ‪1968‬ە‌وه‌ تاكو‬ ‫ساڵی ‪ ،2003‬ئه‌وانه‌ یاسایان هه‌یه‌ و‬

‫مافه‌كانیان رێكخراوه‌‪ .‬جگه‌ له‌وانیش ل ‌ه‬ ‫قوربانییه‌كان‪ ،‬یاسایان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ بریتییه‌‬ ‫له‌ یاسای ساڵی ‪ ،2009‬كه‌ ناوده‌برێت‬ ‫به‌ یاسای قوربانییانی تیرۆر و پرۆسه‌‬ ‫چه‌كدارییه‌كان»‪.‬‬ ‫به‌اڵم سه‌لوان موتڵه‌ك‪ ،‬موقه‌ده‌می‬ ‫پێشوو‪ ،‬پرسیار ده‌كات ده‌رب��اره‌ی ئه‌و‬ ‫عێراقییانه‌ی به‌شدارییان له‌ شه‌ڕ له‌ دژی‬ ‫ئێراندا كردووه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ش كه‌ پێشرت بۆیان‬ ‫ده‌رك�ه‌وت��ووه‌ بۆ رۆژنامه‌‪ ،‬به‌رپرسێكی‬ ‫حكومی دووپاتی ده‌كاته‌وه‌ كه‌ زیاتر له‌‬ ‫‪ 50‬ه ‌هزار سه‌رباز تا ئێستاش دیار نین‬ ‫و ‪1627‬یش له‌ پشت میلی زیندانه‌كانی‬ ‫ئێرانه‌وه‌ن‪ ،‬له‌ دیلیدا وه‌فاتیان كردووه‌‬ ‫‌و ‪1616‬یش رووفاته‌كانیان دۆزراوه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ناو گۆڕستانه‌كانی سه‌رسنووری ئێراندا‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا موتڵه‌ك له‌ وته‌كه‌یدا‬ ‫بۆ (جه‌زیره‌ نێت)‪ ،‬پرسیار ده‌كات «كێ‌‬ ‫گره‌نتی مافی خانه‌واده‌ی ئه‌وان ‌ه ده‌كات‬ ‫كه‌ بوارێك ن �ه‌دۆزراوه‌ت �ه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫قوربانییه‌كانیانی پێ وه‌سف بكه‌ن‪ ،‬له‌‬ ‫چوارچێوه‌ی ملمالنێ سیاسییه‌كاندا؟»‪.‬‬

‫بۆ پڕچه‌ككردنی عێراق‪ ،‬فڕۆكه‌ی سه‌ربازیی بێ فڕۆكه‌وان به‌ده‌ستدێنێت‬

‫هۆشیار زێباری داوای هاوكاری ل ‌ه ئه‌مریكا ده‌كات‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬شادی سه‌اڵح‬ ‫ڕۆژێك دوای ئه‌وه‌ی نوری مالیكی‪،‬‬ ‫س �ه‌رۆك وه‌زی�ران��ی عێراق ڕایگه‌یاند‬ ‫«ئه‌گه‌ری جه‌نگ له‌ به‌رانبه‌ر ڕێكخراوی‬ ‫قاعیده‌ كراوه‌یه‌»‪ .‬حكومه‌تی عێراقی‬ ‫ڕایگه‌یاند كه‌ پێویستیان به‌ هاوكاریی‬ ‫ئه‌مریكایه‌ له‌ بواری (چاالكی به‌دواگه‌ڕان‬ ‫و شیكاریی ئیستیخباراتی)‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫داوای فڕۆكه‌ی بێ‌ فڕۆكه‌وانی (درون)‬ ‫یان ك��ردووه‌ بۆ ڕووب�ه‌ڕووب��وون�ه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڕە‌شه‌كانی (قاعیده‌)‪.‬‬ ‫هۆشیار زێباری‪ ،‬وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫عێراق‪ ،‬له‌ لێدوانێكی ڕۆژنامه‌نووسیدا‬ ‫وت��ی «پێویستامن ب �ه‌ بنكه‌یه‌كی‬ ‫فڕۆكه‌ بێ‌ فڕۆكه‌وانه‌ جه‌نگییه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكا له‌ عێراق هه‌یه‌ به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫هاوكاریكردمنان بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫هه‌ڕە‌شه‌ زۆره‌كانی ڕێكخراوی قاعیده‌»‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ك زێباری ئاماژەی به‌وه‌ داوه‌‬ ‫«پێشنیاز ده‌ك��ه‌م چه‌ند ڕاوێ��ژك��ار و‬ ‫پسپۆڕێكی ئه‌مریكی زیاد بكرێن بۆ‬ ‫هاوكاریی سوپای عێراقی به‌ مه‌به‌ستی‬

‫كاركردن بۆ نه‌هێشتنی تیرۆر له‌ عێراقدا‪،‬‬ ‫كه‌ له‌م دواییانه‌دا هێرشه‌كانیان زیادی‬ ‫كردووه‌»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ل��ێ��دوان��ه‌ی زێ���ب���اری له‌‬ ‫دوای ئ �ه‌و په‌ره‌سه‌ندنانه‌ دێ��ت كه‌‬ ‫ئه‌مریكا هه‌ڵوێستی به‌رانبه‌ر قاعیده‌‬ ‫تووندكردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫‪ 10‬ملیۆن دۆالری ته‌رخانكردووه‌ بۆ‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ی زانیاری له‌سه‌ر ئه‌بوبه‌كر‬ ‫به‌غدادی‪ ،‬به‌رپرسی قاعیده‌ و ئه‌میری‬ ‫ده‌وڵه‌تی عێراقی ئیسالمی پێبدات‪،‬‬ ‫ب �ه‌ تایبه‌ت ل �ه‌ دوای ئ��ه‌و زنجیره‌‬ ‫هه‌ڕە‌شانه‌ی ئاڕاسته‌ی سه‌فاره‌ته‌كانی‬ ‫ئه‌مریكا له‌ ناوچه‌كه‌ كراون‪ ،‬كه‌ بووه‌ته‌‬ ‫هۆكارێك بۆ داخستنی هه‌ندێكیان به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی كاتی له‌ الیه‌ن واشنتۆنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌نێویشیاندا سه‌فاره‌تی ئه‌مریكا له‌‬ ‫به‌غدا‪ .‬هه‌روه‌ك لێدوانه‌كانی زێباری له‌‬ ‫دوای ڕۆژێك له‌ وتاره‌ ته‌له‌فزیۆنییه‌كه‌ی‬ ‫ن���وری مالیكی‪ ،‬س���ه‌رۆك وه‌زی���ران‬ ‫دێت كه‌ ك��رده‌ی (تۆڵه‌ی شه‌هیدان)‬ ‫ی ڕاگه‌یاند له‌ پشتێنه‌ی به‌غدا تا‬ ‫ده‌گ��ات به‌ خاڵی سنووری عێراق ـ‬

‫سووریا‪ ،‬كه‌ زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی‬ ‫سووننه‌ن‪ .‬له‌ لێدوانه‌كه‌یدا مالیكی‬ ‫وتی «تیرۆر بووه‌ته‌ هۆی وه‌ستانی‬ ‫داهاتی نه‌وتیامن‪ ،‬ئه‌وه‌ش كاریگه‌ریی‬ ‫له‌سه‌ر م��وازه‌ن �ه‌ی دارای��ی�مان هەیە‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ب��ه‌رده‌وام ده‌بین له‌ جه‌نگامن‬ ‫دژی تیرۆر»‪ .‬مالیكی جه‌ختی له‌وه‌ش‬ ‫كرده‌وه‌ كه‌ له‌ قۆناغێكی مه‌ترسیداری‬ ‫ئاگری فیتنه‌ی تائیفی نزیكبوونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫«به‌و هۆیه‌وه‌ ناتوانین میله‌ته‌كه‌مان‬ ‫ب��پ��ارێ��زی��ن‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر هه‌ڵوێستێكی‬ ‫جوامێرانه‌مان نه‌بێت»‪.‬‬ ‫له‌ الیه‌كی دیكه‌وه‌‪ ،‬حامید موتله‌گ‪،‬‬ ‫ئه‌ندامی په‌رله‌مان له‌ لیستی عێراقیه‌‬ ‫و ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئه‌من و به‌رگریی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬له‌ لێدوانێكدا بۆ رۆژنامه‌ی‬ ‫شه‌رقولئه‌وسه‌ت وت��ی «ه �ه‌م��ووان‬ ‫ده‌زان��ن كه‌ ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكا له‌ دوای داگیركاریی ‪2003‬‬ ‫سنووره‌كانی عێراقی به‌ ڕووی تیرۆردا‬ ‫كرده‌وه‌»‪ .‬ئاماژە‌شی به‌وه‌ دا «ئێستاش‬ ‫ویالیه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا‬ ‫ده‌بینین ك�ه‌ ده‌ی �ه‌وێ��ت ب�ه‌ ئامێره‌‬

‫سه‌ربازییه‌ پێشكه‌وتووه‌كانی هاوكاریی‬ ‫عێراق بكات كه‌ پێشرت عێراق نه‌یبووه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی خ��ۆی ب�ه‌رپ��رس�ه‌ له‌‬ ‫وێرانبوونی ت �ه‌واوی عێراق‪ ،‬ئێستاش‬ ‫پیالنه‌ وێرانكه‌ره‌كه‌ی ب�ه‌رده‌وام�ه‌ له‌‬ ‫عێراقدا‪ ،‬نه‌ك ته‌نیا له‌ عێراق‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌ ته‌واوی ناوچه‌كه‌دا‪ ،‬بۆ پارێزگاری لە‬ ‫ئاسایشی ئیرسائیل»‪.‬‬ ‫موتله‌گ‪ ،‬ڕوونیشی كرده‌وه‌ «ئه‌و‬ ‫ڕێكه‌وتنه‌ی حكومه‌تی عێراق له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مریكا ئیمزای كردووه‌ و ناوی لێناوه‌‬ ‫ڕێكه‌وتن له‌ چوارچێوه‌ی سرتاتژیدا‪ ،‬كه‌‬ ‫ڕێگه‌ به‌ ئه‌مریكا ده‌دات بۆ ده‌ستوه‌ردان‬ ‫له‌ كاروباری عێراق به‌ ناوی جیاوازه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌نێویاندا ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی قاعیده‌»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و پشتێنه‌ ئه‌منییه‌ش كه‌‬ ‫ب��ۆ ب �ه‌غ��دا ك���راوه‌‪ ،‬حامید موتله‌گ‬ ‫وتی «ڕووب�ه‌ڕووب��وون�ه‌وه‌ی قاعیده‌ی‬ ‫به‌و شێوه‌ تۆڵە‌كردنه‌وه‌یه‌ نابێت‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌مووان ده‌زانین خه‌ڵكی ئه‌و ناوچانه‌‬ ‫چ��ۆن دژی قاعیده‌ وه‌ستاونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫حكومه‌تیش له‌ به‌رانبه‌ریاندا بێده‌نگ‬ ‫بووه‌ و خه‌ڵك خۆیان به‌ ته‌نیا ڕووبه‌ڕووی‬

‫تووندوتیژییه‌كان بوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫چاكه‌یان ده‌درێته‌وه‌ به‌ ده‌ستگیركردن‬ ‫و له‌ناوبردن»‪.‬‬ ‫ع��ێ��راق ڕێكه‌وتنێكی ل�ه‌گ�ه‌ڵ‬ ‫واشنتۆن ئیمزا ك���ردووه‌ ب��ۆ كڕینی‬ ‫‪ 36‬فڕۆكه‌ی ج��ۆری ‪ ،F16‬حكومه‌تی‬ ‫عێراقیش له‌ ئه‌یلولی ‪2011‬دا پاره‌ی‬ ‫یه‌كه‌م وه‌جبه‌ی به‌پێی ڕێكه‌وتنه‌كه‌‬ ‫داوه‌ كه‌ بۆ كڕینی ‪ 18‬فڕۆكه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌ت����ی به‌رگرییش ل �ه‌ ته‌موزی‬ ‫‪2012‬دا جه‌ختی له‌وه‌ كردووه‌ته‌وه‌ كه‌‬ ‫ئ��اره‌زووی ئ�ه‌وه‌ ده‌ك��ات ژم��اره‌ی ئه‌و‬ ‫فرۆكانه‌ زیاد بكرێن «له‌ ئاینده‌یه‌كی‬ ‫نزیكدا» بۆ پاراستنی ئاسامنی واڵت‪.‬‬ ‫جێی بیرهێنانه‌وه‌شه‌ كه‌ ویالیه‌ته‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا سه‌رچاوه‌ی‬ ‫س��ه‌ره‌ك��ی��ی پ��ڕچ �ه‌ك��ك��ردن��ی هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی عێراقه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫عێراق ئاره‌زووی به‌ده‌ستهێنانی چه‌كی‬ ‫رووسی و واڵتانی دیكه‌ی ڕۆژهه‌اڵت‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬ڕۆژنامه‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان شوێن به‌ حكومییه‌كان لێژده‌كه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنی ئه‌هلی‪ 71 :‬قوتابخانه‌ی ئه‌هلی له‌ هه‌رێم هه‌ن‌ و ‪ 45‬داواكاریی نوێش پێشكه‌شكراون‌‬ ‫پەیجور‪ :‬فەرمان ڕەشاد‬ ‫به‌پێی یاسای ژم��اره‌ ‪4‬ی ساڵی‬ ‫‪2012‬ی په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬هه‌موو‬ ‫كه‌سێك ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی یاسا و له‌ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتی وه‌زاره‌ت��ی پ��ه‌روه‌رده‌‪ ،‬بۆی‬ ‫هه‌یه‌ قوتابخانه‌ و په‌یامنگای ئه‌هلی له‌‬ ‫هه‌رێم بكاته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش هانده‌ربووه‌‬ ‫چه‌ندین قوتابخانه‌ی ئه‌هلی له‌ هه‌رێم‬ ‫بكرێنه‌وه‌ و داواك��اری��ی نوێ بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ پێشكه‌ش بكرێت‪.‬‬ ‫دان���ا ح��ه‌م��ه‌د‪ ،‬ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ی ئ�ه‌ه��ل��ی ل��ه‌ وه‌زاره‌ت����ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێم‪ ،‬له‌‬ ‫لێدوانێكدا به‌ (به‌یان)ی ڕایگه‌یاند‬ ‫«ت��اك��و ساڵی پ��ار ‪ 71‬قوتابخانه‌ی‬ ‫ئ�ه‌ه��ل��ی ل��ه‌ ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫كراونه‌ته‌وه‌ و نزیكه‌ی ‪ 120‬باخچه‌ی‬ ‫ساوایان هه‌بوون‌‪ ،‬له‌نێو قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كانیش ‪ 12‬قوتابخانه‌ی‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ی ه��ه‌ن‌ ك �ه‌ پ��رۆگ��رام و‬ ‫سیستمی واڵتانی تر به‌كارده‌هێنن‪،‬‬ ‫ل�ه‌و ڕێ��ژە‌ی�ه‌ش ‪%80‬ی��ان له‌ سنووری‬ ‫هه‌ولێرن به‌ ق �ه‌زا و ناحیه‌كانیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانی دیكه‌ له‌ شاره‌كانی ترن و هیچ‬ ‫قوتابخانه‌یه‌كی ئه‌هلیش له‌ گه‌رمیان‬ ‫بوونی نییه»‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب��اره‌ی ئ �ه‌و داواك��اری��ی��ان�ه‌ی‬ ‫ك��ه‌ ب��ۆ ك���ردن���ه‌وه‌ی ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ی‬ ‫ئه‌هلی ئه‌مساڵ پێشكه‌شكراون‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی وه‌زاره‌ت��ی پ��ه‌روه‌رده‌ وتی‬ ‫«تائێستا بۆ ئه‌مساڵ مۆڵه‌ت نه‌دراوه‌‬ ‫به‌ هیچ قوتابخانه‌ و په‌یامنگایه‌ك‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و داوایانه‌ی پێشكه‌شكراون‌‬ ‫‪ 45‬داواك��اری��ی �ه‌‪ ،‬ئێمه‌ش بۆ ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫كوالێتیی قوتابخانه‌كان به‌رزبێت‪ ،‬به‌‬ ‫ئاسانی مۆڵه‌ت به‌كه‌س ناده‌ین‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا به‌ر له ‌ده‌ستپێكردنی ده‌وامی‬ ‫ئه‌مساڵیش وه‌اڵم���ی س �ه‌رج �ه‌م ئه‌و‬ ‫داواكارییانه‌ ده‌درێنه‌وه‌»‪.‬‬

‫ن و ده‌یان قوتابخانه‌ش چاوه‌ڕێی‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستان ‪ 71‬قوتابخانه‌ی ئه‌هلیی كه‌رتی تایبه‌ت هه‌ ‌‬ ‫مۆڵه‌تی وه‌زاره‌ت��ی پ �ه‌روه‌رده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌مساڵ ده‌رگاكانیان ب ‌ه ڕووی قوتابیاندا بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رپرسێكی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش ڕایده‌گه‌یه‌نێ وه‌زاره‌ت پشتگیریی كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌ی‬ ‫ئه‌هلی ده‌كات‪ ،‬مامۆستایه‌كیش پێی وایه‌ ئه‌و جۆر ‌ه قوتابخانه‌یه‌ جیاوازیی چینایه‌تی تۆخترده‌كاتەوە‬ ‫له‌ هه‌رێم‪.‬‬

‫یه‌كێكی دیكه‌ له‌و سه‌رنجانه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان كه‌ڵه‌كه‌‬ ‫بووه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌ی نرخ و جیاوازییكارییه‌‬ ‫تێیاندا‪ .‬ه�ه‌رب��ۆی�ه‌ س��ه‌رب��اره‌ت به‌‬ ‫جیاوازیی نرخی خوێندن له‌ قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان‪ ،‬دانا حه‌مه‌د وتی «نرخ‬ ‫یه‌ك ناخرێت‪ ،‬چونكه‌ قوتابخانه‌كان‬

‫له‌ ڕووی كوالێتی و ج��ۆری پرۆگرام‬ ‫و مامۆستاكان جیاوازن‪ .‬هه‌رزانرتین‬ ‫قوتابخانه‌ی ئه‌هلیش بۆ خوێندن له‌‬ ‫هه‌رێم تاكو ئێستا نرخه‌كه‌ی ملیۆن‬ ‫و نیوێكه‌ (‪ 1500,000‬دی��ن��ار) و‬ ‫گرانرتینیش چوار هه‌زار و سێ سه‌د‬ ‫دۆالره‌»‪.‬‬

‫به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)‬ ‫ب�ه‌ه��ۆی سه‌رپێچیی ڕێنامییه‌كانی‬ ‫وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ش تا ئێستا نزیكه‌ی‬ ‫حه‌وت قوتابخانه‌ی ئه‌هلی داخراون و‬ ‫هه‌ندێكی تریش سزای مادی دراون‪.‬‬ ‫زۆربوونی قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستان خوێندنه‌وه‌ی‬

‫ج��ی��اوازی بۆ ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬هه‌ندێك به‌‬ ‫هۆكارێكی گرنگی پێشكه‌وتنی ئاستی‬ ‫زان��س��ت و پێشكه‌وتنی تواناكانی‬ ‫قوتابیانی ده‌زانن‪ ،‬هه‌ندێكی دیكه‌ش‬ ‫پێیانوایه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نه‌ ئیجابییه‌دا‬ ‫دیوێكی سلبیشی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ دروسبوونی‬ ‫ج���ی���اوازی و چ��ی��ن��ای�ه‌ت��ی��ی�ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬

‫سه‌رۆكی لیستی توركامنی‪ :‬ته‌نیا یه‌ك له‌و به‌ڵێنانه‌ی دابوویان‪ ،‬جێبه‌جێ كراوه‌‬

‫له‌به‌رانبه‌ردا هه‌ندێك مامۆستا ڕایان‬ ‫وایه‌ كه‌ ئه‌و قوتابخانه‌ ئه‌هلییانه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫حكومییه‌كاندا جیاوازییان ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫زیاتر و باشرت قوتابی پێده‌گه‌ینن‪.‬‬ ‫دارا سه‌ید كه‌ پیشه‌ی مامۆستایه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی زۆرب���وون���ی قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كانه‌وه‌ ده‌ڵێت «بێگومان‬ ‫جیاوازی هه‌یه‌ له‌ جۆری قوتابخانه‌كان‬ ‫له‌ نێوان ئه‌هلی و حكومی‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‬ ‫قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان زیاتر گرنگی به‌‬ ‫قوتابیان ده‌ده‌ن»‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی‬ ‫وت كه‌ ڕێ��ژە‌ی قوتابی له‌ قوتابخانه‌‬ ‫حكومییه‌كاندا زۆر زۆره‌ له‌ به‌رانبه‌ردا‬ ‫له‌ قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان سنوورداره‌‪.‬‬ ‫نه‌رسین حه‌سه‌ن‪ ،‬ئه‌میش وه‌ك‬ ‫مامۆستایه‌ك پێی واب��وو ئه‌گه‌رچی‬ ‫س��وودی هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ قوتابخانه‌ی‬ ‫ئه‌هلی پاڵه‌په‌ستۆ له‌سه‌ر قوتابخانه‌ی‬ ‫حكومی كه‌مده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هاوكات‬ ‫به‌و پێیه‌ی ته‌نیا ئه‌وانه‌ ده‌توانن بچن‬ ‫كه‌ توانای داراییان باشه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌و‬ ‫ڕووه‌وه‌ جیاوازیی نێوان ه��ه‌ژاران و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندان تۆخرت ده‌کاتەوە‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی ئ��ه‌و ڕە‌خ��ن��ان �ه‌ی كه‬ ‫‌ده‌گیرێن له‌سه‌ر كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌‬ ‫ئه‌هلییه‌كان و دروستبوونی جیاوازی‬ ‫له‌ نێوان قوتابیی هه‌ژار و ده‌وڵه‌مه‌ند‪،‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری خوێندنی ئه‌هلی له‌‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌ وت��ی «كه‌رتی‬ ‫تایبه‌ت چووه‌ته‌ هه‌موو بواره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوا بوار په‌روه‌رده‌یه‌ كه‌ كه‌رتی تایبه‌ت‬ ‫هاتبێته‌ ناویه‌وه‌‪ .‬ئێمه‌ هانی خه‌ڵكامن‬ ‫داوه‌ قوتابخانه‌ بكه‌نه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و فشارە له‌سه‌ر ئێمه‌ كه‌مرت بێته‌وه‌‬ ‫و باشرت بتوانین خزمه‌تی قوتابخانه‌‬ ‫حكومییه‌كان بكه‌ین‪ ،‬ده‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێم‬ ‫تائێستا له‌ ڕووی كوالێتیی زانستییەوە‬ ‫هێشتا قوتابخانه‌ی حكومی له‌پێشرتن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ل �ه‌ قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كان باشرتن»‪.‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی به‌ڵێنەکانى جێبه‌جێ ناكات‬ ‫پەیجور‪.‬‬ ‫عیسا عه‌بدولقه‌هار‬ ‫ه��ه‌ردوو پێكهاته‌ی توركامن و‬ ‫مه‌سیحی له‌ هه‌رێمی كوردستان داوای‬ ‫جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كانی سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێم ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬كه‌ پێش‬ ‫پێكهێنانی كابینه‌ی حه‌وته‌م به‌ڵێنی‬ ‫پێدابوون‪.‬‬ ‫له‌ ڕێكه‌وتی ‪ 2012/2/6‬نێچیرڤان‬ ‫بارزانی له‌گه‌ڵ نوێنه‌ران و كه‌سایه‌تیی‬ ‫توركامن و مه‌سیحییه‌كان كۆبووه‌وه‌ و‬ ‫كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنی پێدان‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)‬ ‫نێچیرڤان بارزانی ته‌نیا یه‌كێك له‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی جێبه‌جێكردووه‌ كه‌ به‌‬ ‫توركامنه‌كانی داوه‌‪ ،‬ئه‌ویش دانانی‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری گشتیی ڕۆشنبیری و‬ ‫هونه‌ری توركامنه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ شێردڵ ته‌حسین‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی لیستی هه‌ولێری توركامنی‬

‫به‌ (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند‪ ،‬پێش پێكهێنانی‬ ‫كابینه‌ی حه‌وته‌م به‌ڕێز نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی له‌گه‌ڵ ئێمه‌ ك��ۆب��ووه‌وە و‬ ‫كۆمه‌ڵێك به‌ڵێنی پێداین‪ ،‬به‌اڵم تاوه‌كو‬ ‫ئێستا ئه‌و به‌ڵێنانه‌ی جێبه‌جێنه‌كردووه‪‌،‬‬ ‫له‌كاتێكدا هه‌موو الیه‌نه‌كانی توركامن‬ ‫یه‌ك هه‌ڵوێستامن هه‌بوو و ئیمزامان‬ ‫له‌سه‌ر داواكارییه‌كان كردبوو‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌داواكارییه‌كانیان‬ ‫ش��ێ��ردڵ ته‌حسین وت��ی «ژم��اره‌ی �ه‌ك‬ ‫داواكاری بوون‪ ،‬گرنگرتینیان كردنه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ناڵێكی ئاسامنی بۆ ت��ورك�مان و‬ ‫دام �ه‌زران��دن��ی چه‌ند ڕاوێژكارێكی‬ ‫ت��ورك�مان ب��وو ب��ۆ س �ه‌رۆك��ی هه‌رێم‬ ‫و س���ه‌رۆك���ی ح��ك��وم��ه‌ت‪ ،‬دان��ان��ی‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری گشتیی ڕۆشنبیریی‬ ‫توركامنی‪ ،‬ده‌سه‌اڵتدان به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گشتیی ف��ێ��رك��ردن��ی ت��ورك�مان��ی و‬ ‫ئاوڕدانه‌وه‌ له‌ قوتابخانه‌كانی توركامن‬ ‫و خزمه‌تكردنی زیاتریان و چه‌ندین‬ ‫داواكاریی تر‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ تاكو‬ ‫ئێستا ته‌نیا یه‌كێك له‌ داواكارییه‌كانی‬

‫جێبه‌جێ‌ ك���ردووه‌‪ ،‬ئه‌ویش دانانی‬ ‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری گشتیی ڕۆشنبیری و‬ ‫هونه‌ری توركامن بوو»‪.‬‬ ‫شێردڵ وتیشی «ئێمه‌ به‌ نوورساو‬ ‫و به‌ كۆده‌نگی الیه‌نه‌كانی توركامن ئه‌و‬ ‫داواكارییانه‌مان ئاراسته‌ی سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ت كرد‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ كاك‬ ‫نێچیرڤان به‌ڵێنه‌كانی جێبه‌جێ‌ نه‌كرد‬ ‫كه‌ پێیدابووین»‪.‬‬ ‫ه�ه‌ر به‌پێی زانیارییه‌كان‪ ،‬به‌‬ ‫هه‌مان شێوه‌ی توركامنه‌كان‪ ،‬سه‌رۆكی‬ ‫ح��ك��وم �ه‌ت ك��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ك به‌ڵێنی به‌‬ ‫مه‌سیحییه‌كانی هه‌رێم داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جێبه‌جێی نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ سه‌رۆكی پارتی (بێت‬ ‫نه‌هێرێن) ڕۆمیۆ هه‌كاری بۆ به‌یان‬ ‫وت��ی «ئێمه‌ كۆبوونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ڕێز سه‌رۆكی حكومه‌ت كرد‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك داواكاریامن هه‌بوو‪ ،‬له‌وانه‌‬ ‫پێدانی چه‌ند پۆستێك وه‌كو پێدانی‬ ‫پۆستی جێگری پارێزگاری هه‌ولێر و‬ ‫پۆستی قائیمقام له‌و شوێنانه‌ی كه‌‬

‫ڕێژەی ئێمه‌ زۆره‌‪ ،‬هه‌روه‌ها پێدانی‬ ‫چه‌ند پۆستێك وه‌ك��و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫گشتی و چه‌ند بریكارێك‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ ئ��ه‌و به‌ڵێنانه‌ هیچی‬ ‫جێبه‌جێ‌ نه‌كراون»‪.‬‬ ‫ه��ه‌ك��اری زی��ات��ر وت���ی «ئێمه‌‬ ‫چ��اوه‌ڕوان��ی ئه‌و به‌ڵێنانه‌ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم پێموایه‌ حكومه‌تی هه‌رێمى‬ ‫کوردستان بەهۆى ئیش و كاری زۆر‬ ‫و ئه‌و كێشانه‌ی هه‌یه‌تی‪ ،‬تاكو ئێستا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ ئ�ه‌و به‌ڵێنانه‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫بكات»‪.‬‬ ‫جێبه‌جێنه‌كردنی‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی‬ ‫به‌ڵێنه‌كانه‌وه‌‪( ،‬به‌یان) بۆ ماوه‌ی چه‌ند‬ ‫ڕۆژێك په‌یوه‌ندیی به‌ سامی ئه‌رگوشی‪،‬‬ ‫ڕاوێ��ژك��اری ڕاگ�ه‌ی��ان��دن��ی سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ كرد‪ ،‬به‌اڵم په‌یوه‌ندییه‌كه‌‬ ‫به‌رده‌ست نه‌بوو‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها (به‌یان) په‌یوه‌ندیی‬ ‫به‌ سه‌فین دزه‌یی وته‌بێژی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانەوە ك��رد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌اڵمی په‌یوه‌ندییه‌كه‌ی نه‌دایه‌وه‌‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫داوای سنوورداركردنی گه‌شتی عومر‌ه ده‌كرێت‬ ‫ڕاگه‌یاندنی و ‌هزاره‌تی ئه‌وقاف‪ ‌:‬دوو هه‌زار كه‌س لە یەک ساڵدا زیاتر له‌ جارێك عومره‌یان كردووه‌‬ ‫عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر‬

‫فۆتۆگۆاف‪ :‬پەیجى کۆمپانیاى پارەزان‬

‫مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی‪ ،‬وته‌بێژ و‬ ‫به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف‬ ‫و كاروباری ئاینيی حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬وتی «خه‌ڵك چۆن ده‌چێت‬ ‫بۆ شوێنی گه‌شیتاری‪ ،‬ئه‌وا بۆ گه‌شتی‬ ‫ئایینیش ده‌چێته‌ عومره‌‪ ،‬و ‌هزاره‌ت��ی‬ ‫ئه‌وقاف ناتوانێ‌ ڕێگری له‌ هیچ كه‌سێك‬ ‫بكات‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌دا داوام��ان‬ ‫ك���ردوو ‌ه كه‌سێك ك��ه‌ ج��ارێ��ك عومره‌‬ ‫ده‌ك��ات‪ ،‬له‌جیاتی ئ��ه‌وه‌ی جارێكی تر‬ ‫بچێته‌وه‌ عومره‌‪ ،‬پێویسته‌ ئه‌و پاره‌یه‌‬ ‫بدات ‌ه ه��ه‌ژاران��ی كوردستان‪ ،‬ی��ان له‌‬ ‫پڕۆژیه‌كی خێریدا سه‌رفی بكات‪ .‬ئه‌و‬ ‫داوای��ه‌ش�مان چه‌ند جارێك له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫مامۆستایانی ئایینيیه‌وه‌ كردووه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا و ‌هزاره‌ت ڕێگری ناكات له‌وه‌ی‬ ‫كه‌سێك چه‌ند جارێك ده‌چێته‌ عومره‌»‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی لیژنه‌ی ئه‌وقاف له‌‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان ڕایده‌گه‌ێنێت كه‌‬ ‫ناتوانن ڕێگری بكه‌ن له‌و ك��اره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لیژنه‌كه‌ پێیوایه‌ ده‌كرێت س��وود له‌و‬ ‫پاره‌یه‌ وه‌ربگیرێت ك ‌ه سااڵنه‌ خه‌ڵكێك‬ ‫زی��ات��ر ل��ه‌ ج��ارێ��ك گه‌شتی عومره‌ی‬ ‫پێده‌كات‪.‬‬ ‫ی��ه‌ش��ار ئالتی ب��ه‌رم��اغ‪ ،‬جێگری‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئه‌وقاف و كاروباری‬ ‫ئایینی له‌ په‌رله‌مانی كوردستان بۆ (به‌یان)‬ ‫وتی «ئه‌و مه‌سه‌له‌ی ‌ه زیاتر مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫شه‌رعییه‌ له‌وه‌ی په‌یوه‌نديی به‌ په‌رله‌مان‬ ‫و داموده‌زگاكانی تره‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫ڕووی ئابوورییه‌و ‌ه پاره‌یه‌كی زۆر خه‌رج‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ده‌توانرێت به‌شێوه‌یه‌كی تر‬ ‫سوود له‌و پاره‌ی ‌ه وه‌ربگیرێت‪ ،‬چونكه‌ له‌‬ ‫واڵتێكدا كه‌ ئه‌وه‌نده‌ نه‌خۆش و هه‌ژار‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬پێویست ‌ه ئه‌و پاره‌ی ‌ه بۆ ئه‌وان‬ ‫سه‌رف بكرێت‪ ،‬چونكه‌ خه‌ڵكێك هه‌یه‌‬ ‫زیاتر ل ‌ه جارێك ئه‌و گه‌شت ‌ه ده‌كات و‬ ‫پاره‌یه‌كی زۆر سه‌رف ده‌كات»‪.‬‬

‫وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف و لیژنه‌ی ئه‌وقاف له‌ په‌رله‌مانی كوردستان و مامۆستایانی ئایینی داواده‌كه‌ن سنوورێك‬ ‫بۆ گه‌شتی عومره‌ دابنرێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ك ‌ه سااڵن ‌ه زیاتر له‌ جارێك ئه‌و گه‌شته‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف و كاروباری ئایینی حكومه‌تی هه‌رێم ب ‌ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند‬ ‫ئه‌مساڵ زیاتر ل ‌ه ‪ 60‬هه‌زار كه‌س ل ‌ه هه‌رێمی كوردستانه‌و ‌ه چوونه‌ت ‌ه عومر ‌ه و زیاتر ل ‌ه ‪ 2‬هه‌زار كه‌سیان‬ ‫زیاتر ل ‌ه جارێك و هه‌ر ئه‌مساڵ چوونه‌ته‌و ‌ه ئه‌و گه‌شته‌‪.‬‬

‫م‪ .‬ئیرباهیم كه‌ركووكی‪ ،‬پێشنوێژ و‬ ‫وتارخوێنی مزگه‌وتی ئیامن له‌ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و چوونی گه‌شتی عومره‌‬ ‫بۆ چه‌ند جارێك‪ ،‬ده‌ڵێت «ئێمه‌ وه‌كو‬ ‫مامۆستایانی ئایینی ده‌ڵێین پێویسته‌‬ ‫خه‌ڵك چ��ۆن ده‌چ��ن��ه‌ ع��وم��ره‌ ب��ا ئ��ا‌وا‬ ‫ه��اوك��اري��ی ه���ه‌ژاران ب��ك��ه‌ن‪ ،‬چونكه‌‬

‫هه‌ندێك جار هاوكاریكردنی هه‌ژارن ل ‌ه‬ ‫دووباره‌ و سێباره‌ چوونه‌ عومره‌ خێرتره‌»‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ وتیشی «خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان پێویستی به‌‬ ‫هاوكاری هه‌یه‌‪ ،‬خه‌ڵكێك هه‌یه‌ نه‌خۆشه‌‬ ‫ی��ان ل��ه‌ واڵت��ی ئێمه‌ خه‌ڵكی وام��ان‬ ‫هه‌یه‌ كێشه‌ی ماددیی هه‌یه‪ ‌،‬پێویسته‌‬

‫هاوكارییان بكرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ نابێت ‌ه‬ ‫ڕێگر له‌ به‌رده‌م ئه‌وه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌‬ ‫ماڵی پێداوه‌ و زیاتر له‌ جارێك ده‌چێته‌‬ ‫عومره‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا‬ ‫(دروودی خوای له‌سه‌ر بێت) عومره‌ی‬ ‫دووجار و سێجار دووباره‌كردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوه‌ڵه‌ به‌ڕێزه‌كانیش كردوویانه‌‪ .‬ئێمه‌‬

‫وه‌كو مامۆستایانی ئایینی ده‌ڵێین ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌سێك ئیمكانیه‌تی هه‌بێت هاوكاریی‬ ‫خه‌ڵك بكات و له‌ هه‌مانكاتدا هاوكاریی‬ ‫زیاتری ه��ه‌ژاران ده‌ك��ات‪ ،‬له‌وكاته‌دا با‬ ‫ئه‌و كه‌سه‌ بچێته‌ عومره‪ ‌،‬چونكه‌ ئه‌وه‌‬ ‫عیباده‌تێكی تایبه‌ته‌ و ئێمه‌ ناتوانین‬ ‫ڕێگری بكه‌ین»‪.‬‬

‫ئه‌و مامۆستا ئایینیی ‌ه ئه‌وه‌شی وت‬ ‫كه‌ «هه‌ندێك عیبادەت له‌ ئیسالمدا‬ ‫خسوسیه‌تێكی تایبه‌تی هه‌یه‌‪ .‬پێغه‌مبه‌ر‬ ‫(د‪.‬خ) له‌ فه‌رمووده‌یه‌كدا‪ ،‬ده‌فه‌رمووێت‪:‬‬ ‫ل��ه‌دوای حه‌جكردن عومره‌ بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و فه‌موووده‌یه‌ ده‌لیله‌ بۆ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ خه‌ڵكی ده‌توانن دوای حه‌جكردن‪،‬‬ ‫عومره‌ بكەنه‌وه‪ ‌،‬چونكه‌ پێغه‌مبه‌ر‬ ‫فه‌رموویه‌تی عومره‌كردن له‌ گوناه و‬ ‫تاوان پاكتان ده‌كاته‌وه‌ و له‌ هه‌ژارییش‬ ‫دوورتان ده‌خاته‌وه‌»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاده‌م بێدار‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زان��س��ت��ه‌ ش��ه‌رع��ی��ی��ه‌ك��ان ل��ه‌ زان��ك��ۆی‬ ‫سه‌اڵحه‌ددین‪ ،‬پێیوایه‌ له‌ كوردستان‬ ‫ڕۆشنبیریی خێركردن هێشتا له‌ ئاستێكی‬ ‫نزمدایه‌‪ .‬ئه‌و وتی «به‌ تێگه‌یشتنی من‬ ‫چوونه‌ عومره‌ بۆ جاری یه‌كه‌م سه‌فه‌رێكی‬ ‫ڕووحی و گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ نیم‬ ‫كه‌ كه‌سێك بۆ جاری دووه‌م و سێیه‌م‬ ‫بچێته‌ عومره‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ له‌ كوردستان‬ ‫موعاناتی ئینسامنان هه‌ی ‌ه و خه‌ڵكێك‬ ‫هه‌یه‌ له‌ ڕووی داراییه‌و ‌ه وه‌زعی خراپه‌‪،‬‬ ‫له‌ ڕووی ته‌ندروستییه‌وه‌ پێویستی به‌‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و‬ ‫خه‌ڵكه‌ ڕزگ��ار بكات له‌ نه‌خۆشی و‬ ‫كێشه‌ و گرفت‪ ،‬چونكه‌ خ��وای گه‌وره‌‬ ‫ده‌فه‌رموێت ڕزگاركردنی یه‌ك كه‌س‬ ‫وه‌كو ئه‌وه‌ وایه‌ هه‌موو ئینسانت ڕزگار‬ ‫كردبێت»‪.‬‬ ‫وتیشی «ب��ه‌داخ��ه‌وه‌ ڕۆشنبیریی‬ ‫خێركردن له‌ناو ئێمه‌دا هێشتا نزمه‌‬ ‫و خه‌ڵكی ئێمه‌ واده‌زان���ێ���ت ته‌نیا‬ ‫چوونه‌ حه‌ج و عومره‌ خێره‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫دروستكردنی نه‌خۆشخان ‌ه یان قوتابخانه‌‬ ‫خێرتره‌ له‌ دووباره‌ و سێبار ‌ه عومره‌كردن»‪.‬‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی بۆچوونی یه‌كێتیی‬ ‫زان��ای��ان‪( ،‬ب��ه‌ی��ان) په‌یوه‌ندیی به‌ م‪.‬‬ ‫عه‌بدوڵاڵ سه‌عید‪ ،‬سه‌رۆكی یه‌كێتیی‬ ‫زانایانی كوردستانەوە ك��رد‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌‬ ‫بیانووی تێپه‌ڕبوونی وه‌رزی عومره‌‪،‬‬ ‫ئاماده‌نه‌بوو لێدوان بدات‪.‬‬

‫سه‌رچاوه‌یه‌كی په‌روه‌رده‌‪ :‬په‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین شۆڤێنییانه‌ دژی خوێندنه‌ به‌ زمانی كوردی‬

‫زمان و خوێندنی كوردی له‌ خورماتوو ته‌عریب ده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫عومه‌ر ئاواره‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی پ���ه‌روه‌رده‌ی‬ ‫پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ڕێگره‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫خوێندن به‌ زمانی ك��وردی و گرفت‬ ‫دروس���ت���ده‌ك���ات ل��ه‌ ب�����ه‌رده‌م ئ��ه‌و‬ ‫خێزانانه‌ی كه‌ منداڵه‌كانیان ده‌نێرنه‌‬ ‫ب���ه‌ر خ��وێ��ن��دن��ی ك����وردی ل��ه‌ ش��اری‬ ‫خورماتوو‪ ،‬ئه‌مه‌ش نیگه‌رانیی له‌ الی‬ ‫هاوواڵتییان دروستكردووه‌ و داواكارن‬ ‫له‌ ئیداره‌ی شاره‌كه‌ كه‌ ڕێگر بێت له‌‬ ‫به‌رده‌م بڕیاره‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ڕێگری و قه‌ده‌غه‌كردنی‬ ‫خوێندن به‌ زمانی ك��وردی له‌ شاری‬ ‫خورماتوو‪.‬‬ ‫سه‌ردار نووری هاوواڵتییه‌كی شاری‬ ‫خورماتووه‌‪ ،‬گله‌یی خ��ۆی ئاراسته‌ی‬ ‫ئیداره‌ی شاره‌كه‌ ده‌ك��ات ل��ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫بێده‌نگه‌ به‌رانبه‌ر به‌و هه‌ڵسوكه‌وته‌ی‬ ‫كه‌ پ��ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین‬

‫دژ به‌ خوێندنی كوردی له‌ خورماتوو‬ ‫ده‌یكات‪ .‬ئه‌و ده‌ڵێت «چه‌نده‌ها جار‬ ‫داوام��ان له‌ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان‬ ‫و ئ���ی���داره‌ی ش��اره‌ك��ه‌ ك����ردووه‌ كه‌‬ ‫هه‌ڵوێستیان هه‌بێت ب��ه‌ران��ب��ه‌ر به‌‬ ‫هه‌وڵی نه‌هێشتنی خوێندن و زمانی‬ ‫كوردی له‌ شاری خورماتوو‪ ،‬ئێمه‌ پێامن‬ ‫باشه‌ منداڵه‌كامنان بخوێنین و فێری‬ ‫زمانی دایك بن»‪.‬‬ ‫مامۆستا ئه‌حمه‌د مسته‌فا كه‌‬ ‫له‌ قوتابخانه‌ی سه‌ربه‌ستی له‌ شاری‬ ‫خ��ورم��ات��وو وان��ه‌ ب��ه‌ زم��ان��ی ك��وردی‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت��ه‌وه‌‪ ،‬ه��ۆك��اری سه‌ره‌كیی ئه‌و‬ ‫كێشه‌یه‌ و ناڕەزاییه‌ی هاوواڵتییانی‬ ‫له‌ پ��ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌ بۆ ئه‌و پێشوازییه‌ گه‌رمه‌ی‬ ‫هاوواڵتییان و قوتابیان له‌ خوێندن و‬ ‫زمانی كوردی له‌ خورماتوو ده‌یكه‌ن‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌ ناوبراو وتی «له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫پرۆسه‌ی ئازادیی عێراقه‌وه‌ هه‌ر كه‌سێك‬ ‫منداڵه‌كه‌ی له‌ خوێندنی كوردی دابنایه‌‬ ‫وه‌كو شتێكی سه‌یر ته‌ماشا ده‌كرا‪ ،‬به‌‬

‫ه��ۆی ئ��ه‌وه‌ی له‌ س��ه‌رده‌م��ی ڕژێمی‬ ‫به‌عسدا خوێندنی كوردی قه‌ده‌غه‌بوو‬ ‫له‌ قوتابخانه‌كان‪ ،‬به‌اڵم له‌ ئێستادا و‬ ‫له‌ دوای پرۆسه‌ی ئازادیی عێراقه‌وه‪‌،‬‬ ‫خوێندن و زمانی كوردی له‌ خورماتوو‬ ‫ڕوو له‌ گه‌شه‌سه‌ندن ده‌كات»‪.‬‬ ‫شیالن حه‌میدی ڕۆژنامه‌نووس‬ ‫و فه‌رمانبه‌ر له‌ قوتابخانه‌ی شه‌فه‌قی‬ ‫سه‌ره‌تایی كوڕان له‌ خورماتوو‪ ،‬ڕایه‌كی‬ ‫ج��ی��اوازی ه��ه‌ی��ه‌‪ ،‬ئ��ه‌و پێیوایه‌ تاكو‬ ‫ئێستاش سیاسه‌تی ته‌عریبكردنی ڕژێمی‬ ‫به‌عس كاریگه‌ریی به‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی‬ ‫پارێزگای سه‌اڵحه‌دینه‌وه‌ ماوه‌‪.‬‬ ‫شیالن خان له‌ درێژەی وته‌كه‌یدا‬ ‫وتی «خه‌مساردییه‌ك له‌ به‌شی خوێندنی‬ ‫ك��وردی و الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كانی‬ ‫ب���واری زم���ان و خوێندنی ك��وردی‬ ‫له‌ خ��ورم��ات��وودا هه‌یه‌ به‌رانبه‌ر به‌‬ ‫ته‌عریبكردنه‌وه‌ی‪ ،‬بۆیه‌ نه‌توانراوه‌ به‌‬ ‫گوێره‌ی پێویست كه‌موكووڕییه‌كانی‬ ‫خوێندنی كوردی چاره‌سه‌ر بكرێت»‪.‬‬ ‫له‌ درێ��ژەی به‌دواداچوونه‌كه‌ی‬

‫ڕۆژن���ام���ه‌ی ب��ه‌ی��ان س��ه‌ب��اره‌ت به‌م‬ ‫كێشه‌یه‪ ‌،‬س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك ل��ه‌ به‌شی‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ی خورماتوو له‌ لێدوانێكدا‬ ‫وتی «هه‌وڵێكی شۆڤینیستانه‌ له‌ الیه‌ن‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سه‌اڵحه‌دینه‌وه‌‬ ‫له‌ئارادایه‌ دژ به‌ خوێندن به‌ زمانی‬ ‫كوردی له‌ شاری خورماتوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌وڵیش ده‌ده‌ن كه‌ نه‌هێڵن قوتابیان‬ ‫به‌ زمانی دایك بخوێنن و كێشه‌ش بۆ‬ ‫ئه‌و پرۆسه‌یه‌ دروستده‌كه‌ن‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا داوای��ان ك��ردووه‌ كه‌ ڕێژەی‬ ‫قوتابخانه‌ كوردییه‌كان له‌ خورماتوو كه‌م‬ ‫بكرێنه‌وه‌ و گرنگیی زیاتر به‌ قوتابخانه‌‬ ‫عه‌ره‌بییه‌كانی ئه‌و شاره‌ بدرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ وتیشی «له‌ دوای‬ ‫پرۆسه‌ی ئازادیی عێراقه‌وه‌ په‌روه‌رده‌ی‬ ‫پارێزگای سه‌اڵحه‌دین هیچ ئاوڕێكی‬ ‫جدییان له‌ قوتابخانه‌ كوردییه‌كانی‬ ‫خورماتوو ن��ه‌داوه‌ت��ه‌وه‌ و ئه‌وه‌شی‬ ‫كه‌ بۆ ئه‌و قوتابخانانه‌ دابینكراوه‪‌،‬‬ ‫هه‌مووی له‌الیه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫كوردستانه‌وه‌ بووه‌‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫مزگه‌وتی گه‌ڕۆك ل‌ه باخچه‌كانی مۆسكۆ‬ ‫نوها‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���داران���ی مۆسكۆ‬ ‫توێژینه‌وه‌ له‌سه‌ر دانانی (مزگه‌وتی‬ ‫گ���وازراوه‌) ده‌ك �ه‌ن له‌ باخچه‌كانی‬ ‫ش��اره‌ك �ه‌دا‪ ،‬بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و كه‌میی مزگه‌وته‌ی كه‌ هه‌یه‌‬ ‫و له‌خۆگرتنی ژماره‌یه‌كی زیاتر له‌‬ ‫نوێژخوێنان له‌ جه‌ژنه‌كان و بۆنه‌‬ ‫ئایینییه‌كاندا‪.‬‬

‫ئه‌م بیرۆكه‌یه‌‪ ،‬كه‌ هێشتا نه‌چووه‌ت ‌ه‬ ‫بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪ ،‬دانانی نزیكه‌ی‬ ‫‪ 100‬گۆڕە‌پانی نوێژە‌ بۆ مسوڵامنان‬ ‫كه‌ هه‌ریه‌كه‌یان نزیكه‌ی ‪ 100‬تا ‪150‬‬ ‫نوێژخوێن ده‌گرێت‪ .‬كۆمه‌ڵه‌ی پالندانه‌رانی‬ ‫ش��اری مۆسكۆ ك�ه‌ ئ �ه‌م پێشنیاره‌یان‬ ‫ب��ه‌رزك��ردووه‌ت��ه‌و ‌ه بۆ ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی‬ ‫پایته‌خت‪ ،‬دووپاتی ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ ئه‌م‬ ‫گۆڕە‌پانه‌ گ��وازراوان�ه‌ قه‌ره‌بووی‬ ‫كه‌میی ژم���اره‌ی مزگه‌وته‌كان‬ ‫ده‌ك����ەن����ە‌وه‌‪،‬‬

‫به‌تایبه‌تی له‌ بۆنه‌ ئایینییه‌كاندا‪ ،‬وه‌كو‬ ‫جه‌ژنی ره‌م ‌هزان و جه‌ژنی قوربان و یادی‬ ‫له‌دایكبوونی پێغه‌مبه‌ر (د‪.‬خ)‪.‬‬ ‫به‌پێی دیزاینی پرۆژە‌كه‌‪ ،‬گۆڕە‌پانه‌كان‬ ‫بچووكن و رووبه‌ره‌كه‌یان ‪ 20 × 15‬مه‌تر‬ ‫ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬شایانی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ و‬ ‫رێكخستنن‪ .‬شاشه‌ی گه‌وره‌یان تێدایه‌‬ ‫كه‌ لێیه‌وه‌ وتاره‌كانی وتاربێژی مزگه‌وتی‬ ‫گ �ه‌وره‌ی مۆسكۆ ده‌گوازرێته‌وه‌‪.‬‬

‫چاره‌سه‌ر ته‌نها ب‌ه ئاو‬

‫شایانی باسه‌‪،‬‬ ‫مۆسكۆ‪ ،‬كه‌ ژماره‌ی‬ ‫دانیشتوانه‌كه‌ی له‌‬ ‫‪ 10‬م��ل��ی��ۆن ك�ه‌س‬ ‫ت��ێ��ده‌پ �ه‌ڕێ��ت‪،‬‬ ‫ب��ه‌ده‌س��ت‬ ‫ك���ه‌م���ی���ی‬

‫م��زگ�ه‌وت�ه‌و ‌ه ده‌ناڵێنێت‪ ،‬ك ‌ه ته‌نها ‪6‬‬ ‫مزگه‌وتی تێدایه‌‪ ،‬دانه‌یه‌كیان داخراوه‌‬ ‫و له‌ژێر نۆژە‌نكردنه‌وه‌دایه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌ له‌نده‌ن كه‌ ژماره‌ی‬ ‫دانیشتوانه‌كه‌ی ‪ 8.3‬ملیۆنه‪‌،‬‬

‫نزیكه‌ی ‪ 100‬مزگه‌وتی تێدایه‌‪ ،‬په‌كین‬ ‫كه‌ ‪ 17‬ملیۆنه‌ ‪ 70‬مزگه‌وتی تێدایه‌‪،‬‬ ‫نیویۆركیش كه‌ ‪ 8.5‬ملیۆنه‪140 ‌،‬‬ ‫مزگه‌وتی تێدایه‌‪.‬‬

‫وه‌رزش کێشه‌ی بێخه‌وی چاره‌سه‌ر ده‌کات‬ ‫و‪ :‬ئیامن ناصح‬

‫جهانگیر ئه‌حمه‌د‬ ‫یه‌كێتیی یابانی بۆ نه‌هێشتنی‬ ‫نه‌خۆشییه‌كان‪ ،‬هه‌ستاو ‌ه به‌ئه‌نجامدانی‬ ‫ئ���ه‌م ئ���ه‌زم���وون��� ‌ه ب���ۆ چ���اره‌س���ه‌ری‬ ‫نه‌خۆشییه‌كان ته‌نها ب��ه ‌ئ���او‪ ،‬كه‌‬ ‫ڕێ���ژە‌ی سه‌ركه‌ونتی ل� ‌ه ‪ %100‬ب��ووه‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشیی ‌ه كۆن و‬ ‫تازه‌كانی وه‌ك (په‌ركه‌م و فشاری خوێن‬ ‫و كه‌مخوێنی و ئ��ازاری جوومگه‌كان و‬ ‫ناڕێكیی لێدانی دڵ و ئیلتیهابی گه‌روو و‬

‫وێنە جیهانییەکان‬

‫قه‌سابخانه‌كانی‬ ‫میسر‬ ‫ئا‪ :‬الس هه‌ورامی‬

‫ڕە‌بو ‌ه و نه‌خۆشییه‌كانی میزڵدان و زیاده‌رۆیی‬ ‫ترشه‌ڵۆك و هه‌موو نه‌خۆشییه‌كانی تایبه‌ت‬ ‫ب ‌ه چاو و گو ‌ێ و ق��وڕگ) چاره‌سه‌ره‌كه‌ش‬ ‫ب�ه‌م شێوه‌یه‌‪ :‬هه‌موو به‌یانییه‌ك زوو له‌‬ ‫خه‌و هه‌ڵس ‌ه و ل ‌ه خورێنی و ب ‌ه گه‌ده‌ی‬ ‫به‌تاڵه‌و ‌ه چوار كوپی ف�راوان ئاو بخۆرە‌وه‌‬ ‫ك ‌ه هه‌ریه‌كه‌یان (‪160‬م��ل��م) ئاو بگرن و‬ ‫هه‌تا ماوه‌ی (‪ )45‬خووله‌ك هیچ شتێكی تر‬ ‫مه‌خۆره‌و ‌ه و تا ماو ‌ه (‪ )2‬كاتژمێریش هیچ‬ ‫مه‌خۆ‪ .‬ئه‌م كردار ‌ه بۆ هه‌موو ژە‌مێكی به‌یانی‬ ‫و نیوه‌ڕۆ و ئێوار ‌ه دووبار ‌ه بكه‌ره‌وه‌‪.‬‬

‫بۆ هه‌ر نه‌خۆشیی ‌ه و ئه‌م خشته‌ی ‌ه‬ ‫به‌كار بهێنه‌؛ بۆ چاره‌سه‌ری نه‌خۆشیی‬ ‫شه‌كر‌ه و فشاری خوێن (‪ )30‬رۆژ به‌رد ‌هوام‬ ‫ب ‌ه و بۆ هه‌ریه‌ك ل ‌ه نه‌خۆشییه‌كانی‬ ‫گ��ه‌د ‌ه (‪ )10‬ڕۆژ‪ ،‬شێرپه‌نجه‌ش (‪)9‬‬ ‫مانگ ب�ه‌رد ‌هوام به‌‪ ،‬ئ ‌هوانه‌ی نه‌خۆشیی‬ ‫جوومگه‌كانیان هه‌ی ‌ه ده‌بێت هه‌فتەی‬ ‫یه‌كه‌م ڕۆژان ‌ه (‪ )3‬جار ئه‌م كار ‌ه بكه‌ن‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ل ‌ه هه‌فته‌كانی دووات���ردا كه‌می‬ ‫بكه‌نه‌و ‌ه بۆ یه‌كجار‪ .‬شایانی باس ‌ه ئه‌م‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌ه هیچ زیانێكی الوه‌كیی نییه‌‪.‬‬

‫وێنه‌كانی ئه‌مجاره‌‪ ،‬دڵۆپێكن له‌ ده‌ریای ئه‌و وێنانه‌ی‬ ‫له‌ چه‌ند ڕۆژی ڕاب���ردوودا له‌ الی�ه‌ن ڕۆژنامه‌نووسانی‬ ‫ئاژانسه‌كانی هه‌واڵ و ڕۆژنامه‌ جیهانییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬له‌ هه‌ردوو‬ ‫مه‌یدانی ڕابیعه‌ی عه‌ده‌وی ‌ه و نه‌هزه‌ی میرس گیران‪ ،‬كاتێك‬ ‫كه‌ خۆپیشانده‌ران له‌ الیه‌ن هێزه‌ ئه‌منییه‌كانی ئه‌و واڵته‌وه‌‬ ‫قه‌تڵوعام ده‌كران‪.‬‬ ‫دوای به‌رده‌وامبوونی خۆپیشاندانی ئاشتییانه‌ی‬ ‫الیه‌نگرانی شه‌رعییه‌ت ل ‌ه شار و شارۆچكه‌كانی میرس‬ ‫بۆ ماوه‌ی نزیكه‌ی دوو مانگ‪ ،‬به‌ تایبه‌تیش له‌ هه‌ردوو‬ ‫مه‌یدانی ڕابیعه‌ی عه‌ده‌ویه‌ و نه‌هزه‌ی قاهیره‌ی پایته‌خت‪،‬‬ ‫دواجار له‌ ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/14‬ئه‌و دوو مه‌یدانه‌‬ ‫به‌ زه‌بری هێزی له‌ ڕادده‌به‌ده‌ر‪ ،‬چۆڵكران‪ .‬له‌و پرۆسه‌یه‌شدا‬ ‫هه‌زاران خۆپیشانده‌ری ئاشتیخواز كوژران و بریندار بوون‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌ ژماره‌یه‌ك ڕۆژنامه‌نووسی عه‌ره‌بی و بیانی‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه له‌م ژماره‌یه‌دا ئه‌م چه‌ند وێنه‌یه‌ باڵوده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌ خۆیان كاره‌ساته‌كه‌ ده‌گێڕنه‌وه‌‪.‬‬

‫ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ی‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک‪ ،‬زانایانی زانکۆی‬ ‫(نۆرث وێستێرن) له‌ ئه‌مریکا هه‌ستان‬ ‫به‌ ئه‌نجام گه‌یاندنی وه‌رزش کردن به‌‬ ‫به‌شداربووان‪ 3 ،‬ڕۆژ له‌ هه‌فته‌یه‌کدا و‬ ‫بۆ ماوه‌ی ‪ 30‬خوله‌ک‪.‬‬ ‫له‌ دوای ‪ 16‬هه‌فته‌ کوالیتیی‬ ‫خ��ه‌وی ب �ه‌ش��دارب��ووه‌ک��ان له‌الیه‌ن‬ ‫پسپۆڕە‌کانه‌وه‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ کرا‪،‬‬ ‫له‌ ئه‌نجامدا ئه‌وه‌یان بۆ ئاشکرابوو ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی که‌ به ‌ڕێکوپێکی وه‌رزشیان‬ ‫ئه‌نجام داوه‪ ‌،‬به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫کوالێتیی خه‌ویان به‌رزبوونه‌وه‌ی‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌بینیوه‌‪.‬‬ ‫‹کێلی گ�لازه‌ر ب��ارۆن› یه‌کێک‬ ‫له‌ واژۆک �ه‌ران��ی لێکۆڵینه‌وه‌که‪ ‌،‬به‌‬ ‫گرنگییه‌وه ‌ب��اس له‌ وه‌رزش کردن‬ ‫ده‌کات و ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و که‌سانه‌ی به‬ ‫‌ڕێکوپێکی وه‌رزش ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪،‬‬

‫دوور‬ ‫ده‌ب��������ن ل �ه‌‬ ‫بێخه‌ویی و بۆ ئه‌و که‌سانه‌ش که‌بێ‬ ‫خه‌ون‪ ،‬ده‌توانن به‌رده‌وام وه‌رزش بکه‌ن‪.‬‬ ‫هاوکات به‌شداربووه‌کان ئاماژە‌شیان‬ ‫به‌وه‌ دا‪ :‬له‌جیاتی به‌کارهێنانی ده‌رمان که‌‬ ‫هۆکارێکه‌ بۆ له‌ده‌ستدان و که‌مکردنه‌وه‌ی‬ ‫بیره‌وه‌ری‪ ،‬وه‌رزش کردن چاره‌سه‌رێکی‬

‫دروستی‬ ‫که‌مخه‌وییه‌‪.‬‬ ‫ئەم لیکۆڵینەوەیە ‌له‌ گۆڤاری‬ ‫«ج��ۆرن��اڵ ئ��ۆف کلینیکه‌ڵ سلیپ‬ ‫مێدسن» باڵوکراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫مۆیز و مۆرینۆ و پلیگرینی ل ‌ه به‌رده‌م ئەرکێکى قورسدان‬

‫مەتین‬ ‫راهێنه‌ره‌ نوێیه‌كانی یانه‌كانی‬ ‫لوتكه‌ی خولی نایابی ئینگلیزی‪،‬‬ ‫له‌به‌رده‌م ته‌حه‌دییه‌كی گه‌وره‌دان‪.‬‬ ‫ی��ان�ه‌ی مانچسته‌ریونایتدی‬ ‫پ��اڵ��ه‌وان��ی وه‌رزی راب�����ردوو و‬ ‫مانچسته‌رسیتیی دراوسێ و دووه‌م‬ ‫و چڵسیی سێیه‌م‪ ،‬هه‌ستان به‌‬ ‫گۆڕینی راهێنه‌ره‌كانیان له‌ كۆتایی‬ ‫وه‌رزی رابردوودا‪ ،‬كه‌ ده‌یڤید مۆیز‬ ‫بوو به‌ جێگره‌وه‌ی سێر ئه‌لێكس‬ ‫فێرگیسۆن كه‌ بۆ م��اوه‌ی ‪ 27‬ساڵ‬ ‫بوو له‌ پۆسته‌كه‌یدا مابووه‌وه‌‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌مانكاتدا رۆبه‌رتۆ مانچینی له‌‬

‫كاره‌كه‌ی ده‌ركرا له‌ مانچسته‌رسیتی و‬ ‫مانوێل پلگرینی شیلیایی شوێنه‌كه‌ی‬ ‫گ��رت�ه‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا جۆزیه‌ مۆرینۆی‬ ‫به‌ناوبانگی پرتوگالیش جارێكی تر‬ ‫گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ راهێنانی چڵسی له‌ دوای‬ ‫رافایل بینیتزی ئیسپانی كه‌ راهێنانی‬ ‫تیپه‌كه‌ی پایته‌ختی له‌ نیوه‌ی وه‌رزی‬ ‫رابردوودا وه‌رگرتبوو‪.‬‬ ‫پێده‌چێت كاره‌كه‌ی مۆیز قورسرت‬ ‫بێت ل �ه‌چ��او ئ �ه‌وان��ی ت���ردا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫چووه‌ته‌ شوێنی ئه‌فسانه‌ی راهێنانه‌كان‬ ‫و دیاریكردنیشی ل �ه‌الی �ه‌ن ئ��ه‌وه‌وه‌‬ ‫بووه‌ به‌مه‌به‌ستی به‌رده‌وامی دان به‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كانی یانه‌كه‌ له‌ ماندووبووه‌‬ ‫له‌ كۆكردنه‌وه‌یاندا له‌ م��اوه‌ی بیست‬ ‫ساڵی كۆتاییدا‪ .‬بۆ زانیارییش‪ ،‬فێرگیسۆن‬

‫سه‌ركردایه‌تیی شه‌یتانه‌ سووره‌كانی‬ ‫ك��ردووه‌ له‌ به‌ده‌ستهێنانی ‪ 38‬نازناوی‬ ‫ناوخۆیی و ئه‌وروپی و جیهانیدا‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی كه‌ زیاتر كاره‌كه‌ی مۆیز‬ ‫قورسرت ده‌ك��ات‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ه�ه‌ر له‌‬ ‫سه‌ره‌تاوه‌ له‌ خولی نایابدا رووبه‌ڕووی‬ ‫سوانزی سیتی ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬كه‌ رۆژی‬ ‫شه‌ممه‌ی رابردوو به‌ ئه‌نجامی (‪4‬ـ ‪ )1‬لێی‬ ‫برده‌وه‌‪ ،‬كه‌ پاڵه‌وانی جامی په‌یوه‌ندیی‬ ‫یانه‌ پیشه‌گه‌ره‌كانی ئینگلیز ب��ووه‌ و‬ ‫پاشان میوانداری چڵسی ده‌كات و ئینجا‬ ‫ده‌چێت بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ركابه‌ره‌‬ ‫ته‌قلیدییه‌كه‌ی‪ ،‬یانه‌ی لیڤه‌رپووڵ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ هه‌فته‌ی پێنجه‌مدا ده‌بێته‌‬ ‫میوانی یانه‌ی مانچسته‌ر سیتی‪.‬‬ ‫مۆیز تا ئێستا نه‌یتوانیوه‌ هیچ‬

‫یاریزانێك قه‌ناعه‌ت پ��ێ بهێنێ‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی روو بكاته‌ یانه‌كه‌‪ ‌،‬چه‌ند جارێك‬ ‫هه‌وڵی داوه‌‪ ،‬به‌اڵم سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه‌‬ ‫ب��ۆ له‌خۆگرتنی سیسك فابریگاسی‬ ‫دروستكه‌ری یاریی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌‬ ‫كه‌ له‌ كۆتاییدا بڕیاری دا له‌ به‌رشه‌لۆنه‌‬ ‫مبێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مۆرینۆش هه‌واڵی ئ �ه‌وه‌ی داوه‌‬ ‫كه‌ ئه‌م وه‌رزه‌ نازناوی خولی ئینگلیزی‬ ‫ده‌باته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پێشرت له‌مه‌دا سه‌ركه‌وتوو‬ ‫بووه‌ كاتێك له‌ سه‌ره‌تادا كه‌ رووی كرده‌‬ ‫یانه‌ی چڵسی له‌ هه‌ردوو وه‌رزی ‪2005‬‬ ‫و ‪2006‬دا نازناوه‌كه‌ی به‌ده‌ستهێنا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك له‌كاتێكدا رووی كرده‌وه‌ یانه‌‬ ‫له‌نده‌نییه‌كه‌ كه‌ دوو وه‌رزی وشكی‬ ‫له‌ یانه‌ی ریاڵ مه‌درید به‌سه‌ربرد‪ ،‬كه‌‬

‫په‌یوه‌ندیی زۆر ب��اش نه‌بوو له‌گه‌ڵ‬ ‫ه �ه‌ن��دێ‌ ی��اری �زان��ی وه‌ك (رام���ۆس و‬ ‫كاسیاس و رۆناڵدۆ به‌ دیاریكراوی)‪ ،‬یان‬ ‫له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌ ناوخۆییه‌كاندا‪.‬‬ ‫یانه‌ی چڵسی ریزه‌كانی به‌هێز كرد‬ ‫به‌ له‌خۆگرتنی ئه‌ندریه‌ شۆرله‌ی یاریزانی‬ ‫هێرشبه‌ری یانه‌ی لیڤه‌ركوزنی ئه‌ڵامنی و‬ ‫كیڤن دی بروینی هێرشبه‌ری به‌لژیكی‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ك دوو یاریزانی هه‌یه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی جیهانی ئه‌وانیش ئه‌دین هازاردی‬ ‫به‌لژیكی و خوان ماتای ئیسپانین‪.‬‬ ‫مۆرینۆ هه‌وڵ ده‌دات متامنه‌ بۆ‬ ‫فرناندۆ تۆرێسی ئیسپانی بگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی گه‌وره‌ ئاستی دابه‌زیوه‌‬ ‫له‌ دوو وه‌رزی رابردوودا‪ .‬به‌اڵم مۆرینۆ‬ ‫ده‌ت��وان��ێ��ت پشت ب �ه‌ هێرشبه‌ری‬

‫به‌لژیكی رۆمیلۆ لۆكاكۆ ببه‌ستێت‪،‬‬ ‫كه‌ ‪ 17‬گۆڵی تۆماركردووه‪ ‌،‬كاتێك‬ ‫به‌خواسنت درای���ه‌ ی��ان�ه‌ی وێست‬ ‫برۆمیچ ئه‌لبیۆن‪.‬‬ ‫هه‌رچی پلیگرینیی راهێنه‌ری‬ ‫پێشوی یانه‌كانی مه‌له‌گا و ڤیاریاڵ‬ ‫و ریاڵ مه‌دریدیشه‌‪ ،‬ئه‌م ته‌جروبه‌یه‌‬ ‫بۆ ئ�ه‌و ت��ازه‌ی�ه‌‪ .‬به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‬ ‫ی��ان��ه‌ی مانچسته‌رسیتی چ��وار‬ ‫یاریزانی نوێی خسته‌ به‌رده‌می بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی گرێبه‌ستیان له‌گه‌ڵ بكات له‌‬ ‫به‌رامبه‌ر ‪ 139‬ملیۆن یۆرۆ‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫فرناندینیۆی به‌رازیلی و ستیڤان‬ ‫یۆڤینیچی سڕبی و ئه‌لڤارۆ نیگریدۆی‬ ‫ئیسپانی و خیسۆس ناڤاسی یاریزانی‬ ‫ئیسپانین‪.‬‬

‫دیوی دووه‌می پڕوپاگه‌نده‌ی گرێبه‌سته‌كان ل ‌ه الیه‌ن رۆژنامه‌كانه‌وه‌‬ ‫دارا حسێن‬ ‫سااڵنه‌ له‌ كاتی كۆتاییهاتنی‬ ‫خوله‌كانی ئ��ه‌وروپ��ا‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌كان باسی ده‌كه‌ن له‌باره‌ی‬ ‫گوێزانه‌وه‌ی یاریزانانه‌وه‌ به‌ گشتی‬ ‫بۆ یانه‌كان‪ ،‬ناكرێت به‌و راستییه‌ی‬ ‫ك �ه‌ ه �ه‌ی �ه‌ ی��ان ك �ه‌ رووده‌دات‪،‬‬ ‫به‌راوردبكرێت به‌ جیاوازییه‌كی‬ ‫زۆر زیاتر له‌وه‌ی كه‌ رووده‌ده‌دات‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ك ئه‌و كاته‌ی مۆرینۆ بووه‌‬ ‫راهێنه‌ری یانه‌ی ئینته‌ر میالن له‌باره‌ی‬ ‫هه‌واڵی گرێبه‌ستی یاریزانه‌كانه‌وه‌ كه‌‬ ‫رۆژنامه‌كانی باڵوی ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬وتی‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌پێی هه‌واڵی رۆژنامه‌كان‬ ‫بێت‪ ،‬ده‌بێت من ‪ 100‬یاریزان بۆ‬ ‫تیپه‌كه‌م بكڕم له‌ كاتێكدا تیپێك‬ ‫‪ 26‬یاریزانه‌ و ناتوانین زیاتریشامن‬ ‫هه‌بێت‪ .‬وتیشی جگه‌ له‌ یه‌ك دوو‬ ‫یاریزان‪ ،‬گرێبه‌ستی زیاتر ناكه‌ین‪.‬‬ ‫گرنگرتین ئ �ه‌و هۆكارانه‌ش‬ ‫ك ‌ه رۆژنامه‌كانی له‌ كاتی ب��ازاڕی‬

‫گواستننه‌وه‌دا ئه‌و هه‌وااڵنه‌ باڵو ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌م چه‌ند خاڵه‌دا كۆ ده‌بنه‌وه‪ ‌،‬ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫هه‌ندێ ورده‌ هۆكاری بچووك‪.‬‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی الپه‌ره‌ی رۆژنامه‌كان‪ :‬به‌‬ ‫تایبه‌ت له‌ هاویندا ئه‌گه‌ر رۆژنامه‌كان‬ ‫گ��وێ �زان �ه‌وه‌ی ی��اری�زان��ان ن�ه‌ك�ه‌ن به‬ ‫‌ه����ه‌واڵ‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت ب �ه‌ب��ێ ه��ه‌واڵ‬ ‫رۆژنامه‌كان ده‌رچ��ن‪ ،‬بۆی ‌ه له‌م‬ ‫كاتانه‌دا هه‌واڵێك له‌ نه‌بوونه‌وه‌‬ ‫ده‌هێننه‌ ب��وون‪ ،‬یان ته‌نها‬ ‫لێكدانه‌وه‌یه‌كه‌ ده‌كرێت‬ ‫ب �ه‌ ه����ه‌واڵ‪ ،‬ك �ه‌ ئه‌م‬ ‫لێكدانه‌وانه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی دروستبوونی‬ ‫زۆرت�����ری�����ن ه�������ه‌واڵ‪.‬‬ ‫كاتێك راهێنه‌رێك ی��ان یانه‌كه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ یاریزانێكدا كێشه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌یه‌ك و به‌ ویستی خۆی بۆ یانه‌یه‌ك‬ ‫ده‌یگوێزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬پاره‌په‌یاكردن و بۆ فرۆشتنی‬ ‫رۆژنامه‌‪ :‬له‌ دروستكردنی هه‌واڵی ناڕاست‪،‬‬ ‫رۆژنامه‌كان و پێگه‌ و ته‌له‌فزیۆنییه‌كانیش‬ ‫ركابه‌ریی ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬به‌ مه‌به‌ستی زیاتر‬

‫داوای نوێنه‌كردنه‌وه‌ی گرێبه‌سته‌كه‌ی ده‌كرێت‬ ‫هاند ‌هرانی یانه‌ی ئارسیناڵی ئینگلیزیی ئیرت هیچ متامنه‌یه‌كیان‬ ‫به‌ ئارسین فینگه‌ری راهێنه‌ری یانه‌كه‌یان نه‌ماوه‌ و داوای راگرتنی‬ ‫گفتوگۆكانی یانه‌كه‌یان ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌و راهێنه‌ره‌دا كه‌ به‌ مه‌بەستی‬ ‫نوێكردنه‌وه‌ی گرێبه‌سته‌كه‌ی ده‌ستیان پێكردووه‌‪ .‬ئارسن فینگه‌ر‬ ‫سه‌رەتای هه‌موو وه‌رزێك كۆمه‌ڵێك په‌یامنی بێبنه‌ما له‌ ئه‌نجامدانی‬ ‫گرێبه‌ستی گه‌وره‌ و ئه‌نجامی باش ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم له‌ ساڵی ‪2006‬ە‌وه‌‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ هیچ نازناوێك بۆ یانه‌كه‌ به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌م وه‌رزه‌شدا له‌ یه‌كه‌م یاریی ده‌ستپێكی خول به‌رامبەر‌ ئه‌ستۆن‬ ‫ڤێال شكستی هێنا‪ ،‬ئێستا هاند ‌هرانی ئه‌و یانه‌ داوا ده‌كه‌ن بۆنده‌كه‌ی‬ ‫نوێنه‌كرێته‌وه‌‪.‬‬

‫فرۆشتنی رۆژنامه‌كه‌ یاخود به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫راكێشانی زۆرترین بینه‌ر بۆ ته‌له‌فزیۆنه‌كان‪.‬‬ ‫سایته‌ هه‌واڵه‌كانیش به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫ئ��������ه‌وه‌ی زۆرت����ری����ن‬ ‫چاودێریكه‌ر و‬

‫كڕینی یاریزانێكه‌وه‌ ده‌خاته‌ ب��ازاڕە‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بزانێت كاردانه‌وه‌یان چۆن ‌ه‬ ‫ب ‌هرامبه‌ر ئه‌و گرێبه‌سته‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ده‌ی �ه‌وێ��ت ده‌م��ی تیپی‬ ‫خاوه‌ن یاریزان‬

‫سه‌ردانیكه‌ری‬ ‫ه �ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ل��ه‌ ه �ه‌واڵ��ی‬ ‫ناڕاست بێبه‌شیان ناكات‪.‬‬ ‫‪ -3‬تاقیكردنه‌وه‌ی هاند ‌هران‪ ،‬یان‌ یانه‌‬ ‫و كه‌سی ب ‌هرامبه‌ر‪ :‬هه‌ندێك جار یانه‌یه‌ك‬ ‫سیاسه‌تێك به‌كارده‌هێنێت به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی رای هانده‌رانی له‌باره‌ی‬ ‫گرێبه‌ستێكه‌وه‪ ،‬ده‌نگۆیه‌ك له‌باره‌ی‬

‫تا قیبكا ته‌و ه‌‬ ‫ت��ا ب �زان��ێ��ت ت��ا چه‌ند‬ ‫ك��اردان �ه‌وه‌ی هه‌ی ‌ه له‌و ب��اره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا كاردانه‌وه‌ی تووندی ده‌بێت یاخود‬ ‫ئاماده‌یه‌ ده‌ستبه‌رداری یاریزانه‌كه‌ی‬ ‫بێت به‌و نرخه‌ یان گرانبه‌هاتر له‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ك��اردان �ه‌وه‌ی تووند بوو‬ ‫زانیی سه‌ركه‌وتوو نابێت له‌ ئه‌نجامدانی‬

‫ئۆزڤاڵدۆ ب ‌ه فه‌رمی بۆ ساوسامتۆن‬ ‫یانه‌ی ساوسامتۆنی ئینگلیزیی رایگه‌یاند كه‌ به‌ فه‌رمی گرێبه‌ستی‬ ‫له‌گه‌ڵ پابلۆ ئۆڤاڵدۆی ئیتاڵی به‌ ره‌گه‌ز ئه‌رجه‌نتینی و هێرشبه‌ری‬ ‫یانه‌ی رۆمادا ئه‌نجامداو ‌ه بۆ ماوه‌ی چوار ساڵ به‌رامبه‌ر ‪ 15‬ملیۆن‬ ‫پاوه‌ند‪.‬‬ ‫ئۆزڤاڵدۆی ته‌مه‌ن ‪ 27‬ساڵ له‌ سه‌رەتاوه‌ ئاره‌زووی چوونی بۆ‬ ‫ئه‌و یانه‌ ئینگلیزیی ‌ه نه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم دوای ئه‌وه‌ی رۆما هیچ گرێبه‌ستێكی‬ ‫به‌و نرخه‌ پێنه‌گه‌یشت‪ ،‬ناچار به‌ رۆیشنت بوو بۆ ئه‌و یانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئۆزڤاڵدۆ كۆتایی وه‌رزی رابردوودا ره‌خنه‌ی له‌ راهێنه‌ری پێشوو‬ ‫گرت به‌هۆی ئه‌وه‌ی پشتی پێنابه‌ستێت‪ ،‬به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ كێشه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ یانه‌كه‌ بۆ دروست بوو‪ ،‬براندێلیش ل ‌ه جامی كیشوه‌ره‌كان‬ ‫دووریخسته‌وه‌‪.‬‬

‫گرێبه‌سته‌كه‌‪ ،‬له‌ كۆتاییدا به‌ لێدوانێك ل ‌ه‬ ‫وه‌اڵمی رۆژنامه‌نووساندا هه‌مووشت به‌‬ ‫درۆ ده‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬پاڵنه‌ر بۆ زیادكردنی مووچه‌ی‬ ‫ی��اری�زان و قازانج وه‌رگرتنی‬ ‫بریكار‪ :‬هه‌ندێك جار‬ ‫ی���اری���زان���ێ���ك‬ ‫م����ووچ����ه‌ی‬ ‫ك�����ه‌م�����ه‪ ‌،‬ب �ه‌‬ ‫دروس���ت���ك���ردن���ی‬ ‫ده‌نگۆیه‌ك گوایه‌ داوا‬ ‫ك���راوه‌ ل �ه‌الی �ه‌ن زیاتر‬ ‫ل �ه‌ چ�ه‌ن��د ی��ان�ه‌ی�ه‌ك�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫یاریزانه‌كه‌ خۆی و بریكاره‌كه‌ی‬ ‫فشار دروستده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌پێناو پاراستنی ل � ‌ه ده‌ستی‬ ‫ده‌ره‌ك��ی بۆنده‌كه‌ی نوێبكاته‌وه‌ و‬ ‫یاریزانه‌كه‌ مبێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -5‬هاندانی یانه‌ بۆ گرێبه‌ست كردن‬ ‫له‌گه‌ڵ یاریزان‪ :‬جاری وا هه‌یه‌ یانه‌یه‌ك‬ ‫بیری له‌ یاریزانێك نه‌كردووەته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ��ه‌و رۆژن��ام��ان �ه‌ی نزیكن ل��ێ��ی�ه‌وه‌‪ ،‬به‌‬ ‫دروستكردنی ده‌نگۆ‪ ،‬لێك نزیككردنه‌وه‌‬

‫ل �ه‌ ن��ێ��وان یاریزانێكی گ��رن��گ و‬ ‫یانه‌كه‌دا دروستبكه‌ن تا یانه‌كه‌یان‬ ‫له‌ژێر كاریگه‌ریی ئه‌و ده‌نگۆیه‌دا‬ ‫و ویستی ه���ان���ده‌ران‪ ،‬هه‌وڵی‬ ‫ئه‌نجامدانی بۆنده‌كه‌ ب��ده‌ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌و ‌ه كاریگه‌ریییه‌كی زۆری هه‌یه‌‬ ‫ل ‌ه گه‌وره‌كردنی یاریزان زیاتر له‌‬ ‫قه‌باره‌ی خۆی‪.‬‬ ‫‪ -6‬هه‌واڵه‌كه‌ به‌ راستی بوونی‬ ‫هه‌یه‌‪ :‬جگه‌ له‌و خااڵنه‌ی سه‌ره‌وه‪‌،‬‬ ‫هه‌ندێك جاریش ده‌نگۆكان و‬ ‫ه�ه‌واڵ��ی رۆژن��ام�ه‌ك��ان راستییان‬ ‫هه‌ی ‌ه و رۆژنامه‌كان زیاتر له‌ چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیان هه‌یه‌ بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫ه���ه‌واڵ ل�ه‌ن��او یانه‌كانه‌وه‌ به‌و‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ی ئه‌نجامی ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫جگ ‌ه له‌و هۆكارانه‌ش‪ ،‬چه‌ند‬ ‫هۆكاری وه‌ك جه‌نگی ده‌روونیی‬ ‫نێوان یانه‌كان و هه‌روه‌ها به‌الرێربدن‬ ‫و سه‌رقاڵكردنی راگه‌یاندنه‌كان هه‌یه‌‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی گرێبه‌ستێكی جیاواز‬ ‫ل��ه‌وه‌ی خ��ودی یانه‌كه‌‪ ،‬ده‌یخاته‌‬ ‫ده‌می رۆژنامه‌كان‪.‬‬

‫نادال پله‌یه‌كی تریش سه‌ركه‌وت‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی له‌ ریزبه‌ندیی هه‌فتانه‌دا رافائیل نادالی ئیسپانی‬ ‫توانی هه‌فته‌ی پێشوو له‌ پله‌ی چواره‌می ریزبه‌ندیی یاریزانانه‌و ‌ه‬ ‫بچێته‌ پله‌ی سێهه‌م‪ ،‬له‌م هه‌فته‌دا توانی بچێته‌ پله‌ی دووه‌م دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی نازناوی پاڵه‌وانێتیی سینسیناتی ئه‌مریكی له‌ جۆن ئیسنه‌ری‬ ‫ئه‌مریكی برده‌وه‌ به‌ دوو كۆمه‌ڵه‌ی بێبه‌رامبه‌ری (‪.)6-7( )6-7‬‬ ‫له‌ ریزبه‌ندییه‌كه‌دا جۆكۆڤیچ له‌ پله‌ی یه‌كه‌مدا ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫و مۆرای دووه‌م چووه‌ پله‌ی سێهه‌م‪ ،‬رۆجێ فێدرێریش له‌ پله‌ی‬ ‫پێنجه‌مه‌وه‌ دابه‌زی بۆ ریزبه‌ندیی حه‌وته‌م‪.‬‬ ‫دوای یارییه‌ك ‌ه ن��ادال وتی ده‌مه‌وێت له‌ نزیكرتین كاتدا‬ ‫بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ پله‌ی یه‌كه‌می ریزبه‌ندی‪.‬‬

‫‪11‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ێ ده‌چن‬ ‫كچان ب ‌ێ جانتاكانیان نازانن بۆ كو ‌‬ ‫كچێك‪ :‬له‌جیاتی گیرفانه‌ و زۆرجاریش بۆ جوانیی ‌ه‬ ‫كوڕێك‪ :‬په‌ڕۆ و پیتاڵی كچان هه‌ر جانتا ده‌یگرێت‬

‫یه‌كێك‬ ‫ل ‌ه پێداویستی و‬ ‫به‌كارهێنراوه‌كانی ئافره‌تان‬ ‫جانتایه‌‪ ،‬ك ‌ه كچان به‌كاریده‌هێنن و‬ ‫هه‌ندێك زۆریان حه‌ز لێیه‪ .‬ده‌پرسین‪ :‬ئه‌م ‌ه‬ ‫مۆد ‌ه و خوویان پێوه‌گرتووه‌‪ ،‬یان پێداویستیی‬ ‫بنه‌ڕەتیی كچان ‌ه و له‌گه‌ڵ مۆدێل و سه‌رده‌مدا‬ ‫ده‌گۆڕێ؟ ئاخۆ كچان بۆچی به‌كاری بهێنن؟‬ ‫كوڕان سه‌رنجی ده‌ده‌ن و توانج ل ‌ه كچان‬ ‫ده‌ده‌ن به‌هۆی جانتاكانیانه‌و ‌ه یان نا؟‬

‫ش���ه‌ه���ێ���ن ئ���ی�ب�راه���ی���م وه‌ك‬ ‫خوێندكارێكی زانكۆ‪ ،‬ده‌ڵێت «كچان‬ ‫جۆرێک‌ ناسكی و جوانیی تایبه‌تی خۆیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئیرت ئه‌م ناسكی و جوانییه‌یان‬ ‫ل �ه‌ چه‌ند ب��اب �ه‌ت و ڕەفتارێكیاندا‬ ‫ڕەنگیداوه‌ته‌وه‌‪ ،‬جلوبه‌رگیان سیامیه‌كه‌‬ ‫ل���ه‌وه‌‪ .‬كه‌مالیات و جانتا و جلی‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‪ .‬به‌اڵم یه‌كێك له‌ بابه‌ته‌‬ ‫جیاوازه‌كانیان كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ ئافره‌تان‪،‬‬ ‫جانتایه‪ ‌،‬كه‌ زۆر پێویستیی خۆیانی تێدا‬ ‫هه‌ڵده‌گرن‪ .‬ئافره‌تان جیاوازن له‌ پیاوان ‬ ‫و پێداویستیی تایبه‌تییان زۆره‌ و ده‌بێت ‬ ‫له‌ هه‌موو كات و شوێنێك پێیان بێت‬ ‫و له‌گه‌ڵیان بێت‪ .‬سیامیه‌كی جوانیش‬

‫««‬

‫راپۆرت‪ :‬شه‌یام هه‌ڤاڵ‬

‫ده‌دات به‌ ئافره‌ت له‌ ده‌ره‌وه‌ی ماڵ»‪.‬‬ ‫گه‌الویژی ب�ه‌رگ��دروو‪ ،‬پێی وای ‌ه‬ ‫هه‌ڵگرتنی جانتا ته‌نیا بۆ جوانی نییه‌‪،‬‬ ‫یه‌كێك له‌ پێداویستیه‌كانی ئافره‌ته‌‪.‬‬ ‫«زۆر پێویسته‪ ‌،‬كه‌ كاتێك له‌ ماڵ‬ ‫دێته‌ده‌ر مۆبایل و پاره‌ و كلینێكسیان پێ‬ ‫بێت و هه‌ندێك شتی تر‪ .‬من بۆ خۆم‬ ‫به‌ به‌رده‌وامی جانتام پێیه‌‪ .‬جا هه‌ندێك‬ ‫شت پێویستی به‌ جانتایه‪ ‌،‬به‌اڵم پێم‬ ‫باشه‌ ڕەنگی جانتا هه‌میشه‌ له‌ ڕەنگی‬ ‫جله‌كانه‌وه‌ نزیك بێت‪ .‬به‌ باشی ده‌زانم ‬ ‫زۆربه‌ی جانتاكان ڕەنگیان ڕەش بێت‪،‬‬ ‫كوڕان له‌ چاوی خۆیانه‌وه‌ سه‌یری كچان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ الیه‌نی كه‌مه‌وه‌ سێ‌ گیرفانیان‬ ‫هه‌یه‌ بۆ هه‌ڵگرتنی پێداویستیه‌كانیان‪،‬‬ ‫ئه‌ی كچی داماو چی بكات؟ خۆ نابێت‬

‫به‌ به‌رده‌وامی پێداویستیه‌كانیان له‌ناو‬ ‫ده‌ستیاندا بێت»‪.‬‬ ‫ئه‌رده‌اڵن به‌كر‪ ،‬وه‌ك كوڕێك ده‌ڵێت‬ ‫«هه‌ڵگرتنی جانتا الی كچان به‌پێی‬ ‫كه‌سه‌كان ده‌گ��ۆڕێ‌‪ .‬هه‌ندێكیان ته‌نیا‬ ‫بۆ جوانییه‌ و هه‌ندێكیان بۆ پێداویستی‬ ‫به‌كاریده‌هێنن‪ .‬پێداویستیی كچانیش‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌ نازانم كامیان باس بكه‌م‪،‬‬ ‫وه‌ك بۆیه‌ی نینۆك و عه‌تر و موعه‌ته‌ر‬ ‫كلێنس‪ .‬هه‌ندێك كاتیش بۆ ئێمه‌ سوودی‬ ‫هه‌یه‪ ‌،‬من كاتێك له‌ زانكۆ ده‌چوومه‌‬ ‫موحازه‌ره‌وه‌‪ ،‬زۆركات جافم پێ‌ نه‌بوو‪،‬‬ ‫بۆیه‌ داوام له‌ كچه‌كان ده‌كرد ده‌یان وت‬ ‫جافی شین‪ ،‬یان س��وور‪ ،‬یان قه‌ڵه‌مت‬ ‫بده‌مێ‌؟ سه‌باره‌ت به‌ توانجی كوڕانیش‪،‬‬ ‫هه‌ندێك ج��ار لەسەر هه‌قن‪ ‌،‬چونكه‌‬

‫ده‌بینین كچ جانتایه‌كی گ �ه‌وره‌ی پێی ‌ه‬ ‫كه‌چی مۆبایله‌كه‌ی به‌ده‌ستیه‌وه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر بۆ پۆزیش نه‌بێ‌ هه‌ر خراپه»‪.‬‬ ‫باخان ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت «هه‌ڵگرتنی‬ ‫جانتا بۆ پێداویستیه‌كامنه‌‪ ،‬ئه‌گینا زۆرجار‬ ‫هه‌ڵی ناگرم‪ .‬كوڕان زۆر شتی كچانیان‬ ‫پێ‌ ج��وان نییه‪ ‌،‬بۆیه‌ توانج ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ڵگرتنی جانتا هه‌ندێك ج��ار بۆ‬ ‫جوانییه‌‪ ،‬من وه‌ك خۆم له‌به‌ر زه‌رورییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گینا حه‌زناكه‌م هه‌ڵیبگرم‪ .‬به‌ شتێكی‬ ‫ب��اوی ده‌زان���م‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ندێك جار‬ ‫پێویست نه‌بێ‌ ده‌بینه‌ جێی گاڵته‌پێكردن‬ ‫به‌ هه‌ڵگرتنی‪ ،‬بۆ منوونه‌ ئه‌وه‌ی بینیم‬ ‫ڕۆژێ��ك كچێك جانتایه‌كی گ��ه‌وره‌ی‬ ‫پێبوو‪ ،‬مۆبایله‌كه‌ی به‌ده‌ستیه‌وه‌ گرتبوو‪،‬‬ ‫كوڕێك وت��ی‪ :‬ئ �ه‌وه‌ ئه‌و مۆبایله‌ له‌و‬

‫جانتایه‌دا جێی نابێته‌وه‌! یان ئه‌گه‌ر‬ ‫جانتاكه‌ش گه‌وره‌ بێ‌ ده‌ڵێن ئه‌و گوێنییه‌‬ ‫چییه‌ پێت»‪.‬‬ ‫گ���ه‌ش���ه‌ ف���ه‌ت���اح‪ ،‬وه‌ك كچه‌‬ ‫خوێندكارێك ده‌ڵێت «باوه‌ڕ ناكه‌م بتوانم‬ ‫به‌بێ‌ جانتا بچمه‌ ده‌ره‌وه‌‪ .‬جانتا بۆ‬ ‫ئێمه‌ی كچ زۆر گرنگه‌‪ ،‬چونكه‌ ناتوانین‬ ‫زۆر له‌ شته‌كان به‌ ده‌ست هه‌ڵبگرین‪.‬‬ ‫من وه‌ك خۆم زۆرم حه‌ز لێیه‌ و گرنگی‬ ‫به‌ به‌كارهێنان و گۆڕینی جانتا ده‌ده‌م‪.‬‬ ‫هه‌ندێكیش له‌ كچان جانتا بۆ جوانی‬ ‫به‌كارده‌هێنن‪ ،‬ل�ه‌گ�ه‌ڵ ڕێكخستنی‬ ‫دیزاینی جلوبه‌رگیاندا ده‌یگونجێنن‪.‬‬ ‫منیش وه‌ك خۆم هه‌میشه‌ جانتاكانم‬ ‫له‌گه‌ڵ ڕەنگی پێاڵوه‌كامندا ده‌گونجینم و‬ ‫به‌شتێكی جوانی ده‌زانم»‪.‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌ توانجی‬ ‫كوڕانیش‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫جار لەسەر هه‌قن‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ده‌بینین‬ ‫كچ جانتایه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی پێیه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی مۆبایله‌كه‌ی‬ ‫به‌ده‌ستیه‌وه‌یه‌تی‬

‫ئابووریناسێك‪ :‬زۆربوونی پێویستی و كه‌مبوونی داهات‪ ،‬قیستی زۆر كردووه‬

‫قیست و قه‌رز له‌ ماڵی هه‌مووماندایه‌‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬ئاسوده‌ هه‌ورامی‬ ‫ق���ه‌رزك���ردن و شتكڕین ب ‌ه‬ ‫ق��ه‌رزی قیست و ب �ه‌م شێوازه‌ی‬ ‫ك�ه‌ ئ�ه‌م��ڕۆ ك��ورده‌واری��ی ئێمه‌ی‬ ‫تێكه‌وتووه‌‪ ،‬دیارده‌یه‌كی نوێیه‌ و‬ ‫هیچ وه‌خت ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ی ئێمه‌‬ ‫ئه‌مه‌ی به‌خۆیه‌وه‌ نه‌بینیوه‌‪ .‬بۆ زیاتر‬ ‫قسه‌كردن له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‪ ‌،‬پێامن‬ ‫باش بوو ڕای چه‌ند كه‌س بهێنین و‬ ‫له‌ ڕۆشنایی ئه‌و وتانه‌ی ئه‌وانه‌وه‌‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ بخه‌ینه‌ڕوو‪.‬‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ا ئ����ارام‪ ،‬پسپۆڕی ‬ ‫ئ��اب��ووری وت��ی «ئه‌مڕۆ قیست و‬ ‫قه‌رزكردن‪ ،‬یان به‌ دیوه‌كه‌ی تردا‬ ‫كڕین به‌ شێوازی قیست‪ ،‬دیارده‌یه‌كه‌‬ ‫و زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردیی تێوە‬ ‫گ�لاوه‌‪ ،‬زیاترین ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌‬ ‫به‌م كاره‌ هه‌ڵده‌سنت و كاری كڕینی‬ ‫شمه‌ك و پێداویستی به‌ قیست‬ ‫(ق �ه‌رزی مه‌رجدار) به‌كارده‌به‌ن‪،‬‬ ‫چینی خواره‌وه‌ی كۆمه‌ڵگان و ئه‌و‬ ‫توێژەن كه‌ ناتوانن و ئه‌و بڕە پاره‌‬

‫و سامانه‌یان نییه‌ كه‌ بتوانن به‌ كاش و‬ ‫پاره‌ی حازر شمه‌ك و پێداویستییه‌كان‬ ‫بكڕن‪ ،‬كه‌ ده‌توانین بڵێین كارمه‌ند كه‌‬ ‫داهاتی سنوورداری هه‌یه ‌و مووچه‌ی‬ ‫مانگانه‌ یا له‌ حكومه‌ت یان له‌ ده‌زگایه‌كی‬ ‫تری ئه‌هلی وه‌رده‌گرێت»‪.‬‬ ‫هاوواڵتی حاجی ڕەحیم هه‌ورامی‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌م دیارده‌یه‌ ده‌ڵێت «كوڕە‬ ‫من ئه‌وه‌ ته‌مه‌نم گه‌یشتووه‌ته‌ سه‌رووی‬ ‫حه‌فتا‪ ،‬ئه‌مه‌ی ده‌یبینم به‌ چاوی خۆم‬ ‫بڕوای پێناكه‌م‪ .‬ئاخر بۆ كه‌شوفشی ماڵ‬ ‫و ڕازان��دن �ه‌وه‌ هه‌رچی ژنه‌ بێ پرسی‬ ‫پیاوه‌كه‌ی چ��ووه‌ به‌ قیست و قه‌رزی‬ ‫مانگانه‌ شتی هێناوه‌‪ ،‬چۆن ئه‌بێ؟ ئاخر‬ ‫زه‌مانی ئێمه‌ بۆ ژیان شتێ‌ ترمان ده‌كرد‪،‬‬ ‫ئێمه‌ جووتیار بووین بۆ ئه‌وه‌مان ده‌كرد‬ ‫كه‌ پێی بژین‪ .‬من تووتن یا م �ه‌ره‌زه‌م‬ ‫له‌م ش��اره‌زووره‌ ك��ردووه‌‪ ،‬چووم پاره‌ و‬ ‫كه‌لوپه‌لی پێویستم به‌ ق �ه‌رز هێناوه‌‬ ‫له‌سه‌ر حاصاڵتی تووتنه‌كه‌ یان مه‌ره‌زه‌كه‌‪،‬‬ ‫ك�ه‌ پێامن ده‌وت س �ه‌ل �ه‌م‪ ،‬ب��ه‌اڵم من‬ ‫ئه‌مه‌م كردووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نه‌مكردایه‌ ژیانم‬ ‫نه‌دەڕۆیشت‪ ،‬من له‌به‌ر برسێتی ئه‌وه‌م‬

‫ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مانه‌ له‌به‌ر جیڤه‌ی دونیا‬ ‫ئه‌م هه‌موو قاپ و قاچاخ و مێز و به‌زم و‬ ‫ڕەزمه‌ به‌ قیست ده‌كڕن»‪.‬‬ ‫هاوواڵتی تۆفیق عه‌لی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و دیارده‌یه‌ ده‌ڵێت «كاكه‌ گیان قیسته‌‬ ‫هه‌رچییه‌ك هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ كۆمپانیاكان و‬ ‫حكومه‌ت دایانهێناوه‌‪ ،‬بۆ منوونه‌ عه‌قاری‬ ‫خانووبه‌ره‌‪ ،‬بۆ هێنانیشی ده‌بێت چه‌ند‬ ‫هه‌وڵ و پاره‌ و مه‌رسووف و مه‌منوونی‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ج��ا ده‌س��ت�مان ده‌ك��ه‌وێ��ت!» ‬ ‫هه‌روه‌ها وتی «وه‌اڵهی بۆخۆی قیست‬ ‫شتێكی باشه‪ ‌،‬من سوودم لێ وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم قیست پ��اره‌ی زی��اده‌ی ده‌خه‌نه‌‬ ‫سه‌ر‪ ،‬ئه‌گه‌ر پاره‌ی حازرم هه‌بایه‌ په‌نام‬ ‫بۆ قیست نه‌ده‌برد و به‌ كه‌مرت ده‌مكڕی‪،‬‬ ‫ده‌ی ئیرت بووه‌ته‌ چاولێکه‌ری»‪.‬‬ ‫ئامانج حه‌مه‌كریم‪ ،‬ماوه‌ی ساڵێكه‌‬ ‫هاوسه‌رگیریی كردووه‌‪ ،‬له‌باره‌ی قیست‬ ‫و ق����ه‌رزه‌وه‌ ده‌ڵ��ێ��ت «قیست وات�ه‌‬ ‫ئاسانكردنی به‌ده‌ستهێنانی شمه‌كێكی‬ ‫پێویست‪ ،‬به‌اڵم كۆی ئه‌و بڕە پاره‌یه‌ی‬ ‫ل�ه‌س�ه‌رت�ه‌ ب��ی��ده‌ی��ت�ه‌وه‌‪ ،‬زۆر گرانرت‬ ‫ده‌كه‌وێت تا ئه‌وه‌ی یه‌كڕاست پاره‌كه‌‬

‫به‌ كاش بده‌یت»‪ .‬ئامانج وتیشی‬ ‫«ئه‌مڕۆ وابه‌سته‌بوونێكی زۆر‬ ‫هه‌یه‌ به‌ بازاڕەوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ وایكردووه‌‬ ‫ه �ه‌م��ووم��ان ته‌نیا ب �ه‌ قیست‬ ‫بتوانین پێداویستییه‌كامنان دابین‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر قورسیش بكه‌وێته‌‬ ‫سه‌رمان»‪.‬‬ ‫ئاكۆ شاره‌زووری سێ‌ قیستی‬ ‫به‌سه‌ره‌وه‌یه‌‪ ،‬ڕاسته‌ خێزانه‌كه‌شی‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم زۆری له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ك�ه‌وێ��ت‪« .‬ئه‌مڕۆ پێداویستی‬ ‫زۆر بووه‌ و خستنه‌ڕووش له‌ بازاڕدا‬ ‫وای��ك��ردووه‌ خه‌ڵك زۆر مه‌یلیان‬ ‫الی پ��ڕك��ردن��ه‌وه‌ی الیه‌نه‌كانی‬ ‫ژی��ان��ی��ان�ه‌‪ ،‬ئ��ه‌م ه �ه‌م��وو شمه‌ك‬ ‫و پێداویستییانه‌ش له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫قیسته‌وه‌ نه‌بێت ده‌ستناخرێن‪.‬‬ ‫من بۆخۆم سێ قیستم له‌سه‌ره‌‬ ‫و خێزانیشم فه‌رمانبه‌ره‪ ‌،‬كه‌چی‬ ‫فریاناكه‌وم»‪ .‬ئاكۆ وتیشی‪ :‬ئه‌وه‌نده‌‬ ‫مۆدێالت و كااڵ زۆر بوون‪ ،‬ده‌بێت ‬ ‫سه‌رمان له‌ دانه‌وه‌ی قیستدا سپی‬ ‫بكه‌ین‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫ كۆمه‌ڵناسیی‬ ‫ خۆمانە‬ ‫ڕایان عوسامن‬ ‫دەینووسێت‬

‫شكست و‬ ‫په‌یامه‌كانی‬ ‫شكسته‌كان ئه‌گه‌رچی هه‌میشه‌‬ ‫وه‌ك نه‌خوازراو دێنه‌ پێشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی هه‌میشه‌ بۆنی دۆڕان‬ ‫و مردنیان لێ‌ دێت‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫خۆشیاندا په‌یامێكی گه‌وره‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌ركه‌وتنه‌كان هه‌میشه‌یی بن‪ ،‬شتێك‬ ‫نامێنێته‌وه‌ وا له‌ ئێمه‌ بكات بۆیان‬ ‫بجه‌نگێین‪ .‬شكست مانای فراوان و‬ ‫قووڵی له‌ هه‌گبه‌دایه‌‪ .‬كه‌واته‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌میشه‌ پێویستامن به‌ بردنه‌وه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫بردنه‌وه‌ و سه‌ركه‌وتن هه‌میشه‌ ناتوانن‬ ‫ئێمه‌ ڕاچڵه‌كێنن‪ .‬له‌ كۆمه‌ڵگایه‌كدا‬ ‫كه‌ دۆڕان و شكسته‌كان له‌ودیو‬ ‫فه‌رامۆشیدان‪ ،‬هه‌میشه‌ بردنه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌یی خۆی ده‌پارێزێت‪ .‬زۆربه‌ی‬ ‫شكسته‌كانیش له‌ ئانوساتی خۆیاندا‬ ‫ناتوانن ئه‌م په‌یامه‌ بگه‌یه‌نن‪ .‬لێره‌وه‌‬ ‫شكست له‌ په‌یامی گه‌وره‌ی خۆی‬ ‫ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫شكست‪ ،‬وه‌ك شكست نایه‌ت‪،‬‬ ‫وه‌ك خۆی ده‌رناكه‌وێت‪ .‬هه‌میشه‌‬ ‫سه‌كۆی سیاسیی ئێمه‌ پڕە‌ له‌م‬ ‫فه‌رامۆشكردنه‌ی شكسته‌كان‪ .‬ئه‌وه‌ی له‌‬ ‫حیزبدا هه‌میشه‌ ئاماده‌یه‌‪ ،‬سه‌روه‌ری‬ ‫و سه‌ركه‌وتنه‌ زۆر مه‌رسه‌فكراو و‬ ‫بێتامه‌كانن كه‌ حیزب زۆر قه‌رزیان‬ ‫ده‌كات و ئه‌گه‌ر بۆشی بكرێت‪،‬‬ ‫ده‌سكارییان ده‌كات و ژماره‌كانیان‬ ‫زۆرتر ده‌كات‪.‬‬ ‫حیزب هیچكات نه‌یویستووه‌ كه‌‬ ‫شكست بخوات‪ ،‬تامی شكست بكات‬ ‫و له‌وێشه‌وه‌ ئه‌و په‌یامه‌ فێر ببێ‬ ‫و وه‌ریبگرێت‪ .‬ئه‌وه‌تا له‌ ئانوساتی‬ ‫زیندووڕاگرتنی یاد و بۆنه‌ گه‌وره‌كانی‬ ‫حیزب خۆیدا‪ ،‬هه‌میشه‌ سه‌ركه‌وتنه‌كان‬ ‫وه‌به‌رچاو ده‌خرێنه‌وه‌‪ .‬هه‌میشه‌‬ ‫مێژووی حیزب ده‌گه‌ڕێ‌ به‌دوای‬ ‫ده‌سكه‌وت و سه‌ركه‌وتنه‌كاندا‪ .‬وه‌ك‬ ‫باس له‌ سه‌ركه‌وتنه‌كانیش ده‌كات‪،‬‬ ‫شكسته‌كان له‌ خۆی ده‌كاته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫هه‌میشه‌ په‌یامی به‌خۆداچوونه‌وه‌ و‬ ‫ده‌سكاریكردنی گوتار له‌ ژیانی حیزبدا‪،‬‬ ‫نه‌گۆڕ ده‌مێنێته‌وه‌ و نه‌توانينی بینینی‬ ‫شكست نه‌توانینه‌ له‌ ئاست وه‌رگرتنی‬ ‫ئه‌و په‌یامه‌دا‪.‬‬ ‫حیزبی ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ئاماده‌یی‬ ‫بۆ وه‌رگرتنی سه‌ركه‌وتن و په‌یامه‌كانی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ئاماده‌یی نییه‌ بۆ‬ ‫تێگه‌یشنت و وه‌رگرتنی مانای شكست‪.‬‬ ‫بۆیه‌ شكسته‌كان ئه‌گه‌ر هه‌شنب‪،‬‬ ‫وه‌ك شكست نایه‌نن‪ ،‬وه‌ك شكست‬ ‫و په‌یامه‌كانی وه‌رناگیرێن‪ .‬حیزب‬ ‫ده‌بێت تێبگات كه‌ سه‌ركه‌وتنه‌كان‬ ‫به‌س نین بۆ هێنانه‌ سه‌رته‌ختی شانۆ و‬ ‫نیشاندانه‌وه‌یان‪ ،‬به‌ڵكه‌ شكسته‌كانیش‬ ‫به‌شێكن له‌ حیزب و خه‌بات و مانای‬ ‫ڕە‌مزیی خۆیان هه‌یه‌‪ .‬له‌م دیده‌وه‌‬ ‫شكسته‌كان هه‌میشه‌ ئاوه‌ژووكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سكه‌وت و خه‌بات و سه‌ركه‌وتنه‌كان‬ ‫نین‪ ،‬به‌ڵكو بوونیان بوونێكی پێویستی‬ ‫ناو ژیان و مێژووی حیزب و له‌وێشه‌وه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگانه‌‪ .‬ئه‌م دیده‌ ئه‌گه‌ر له‌‬ ‫مێژووی ئه‌م گه‌له‌دا جێگیر نه‌كرێت‬ ‫و وه‌ك خۆی نه‌خوێرنێته‌وه‌‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫خاڵێك یان په‌یامێكی گه‌وره‌ بێت‬ ‫بۆ تێگه‌یشتنی داهاتوو‪ .‬ناتوانێت‬ ‫به‌خۆداچوونه‌وه‌ بخوڵقێنێت‪.‬‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫د‪ .‬ماری فوالدی‪ ،‬كه‌ نووسه‌ر و پسۆڕی بواری سۆسیۆلۆژيي ‌ه‬ ‫و خاوه‌نی بڕوانامه‌ی دكتۆرایه‌ له‌ بواری زانستی كۆمه‌ڵناسی‬ ‫له‌ سه‌نته‌ره‌ی توێژینه‌وه‌ی زانستی كۆمه‌ڵناسی (‪ )Ehess‬له‌‬ ‫پاریس‪ ،‬لێكۆڵه‌ره‌ له‌ سه‌نته‌ری میلليی توێژینه‌وه‌ی زانستی‬ ‫فه‌ڕه‌نسا و توێژه‌ری سه‌ر به‌ دامه‌زراوه‌ی میلليی توێژینه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵناسی فه‌ره‌نسایه‌‪ .‬فوالدی خاوه‌نی چه‌ندین كتێب و‬ ‫وتاری زانستییه‪ ‌،‬له‌وانه‌ كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌ت له‌ ئێراندا (از‬ ‫سلطنت تا جمهوری ئیسالمی) له‌ باڵوكراوه‌كانی نووسینگه‌ی‬ ‫میللیی فه‌ره‌نسایه‪ ‌،‬چاپی ‪ .2003‬ئه‌م گفتوگۆیه‌ی ناوبراو‬ ‫ده‌رباره‌ی چاالكیی بزووتنه‌وه‌ی ژنان و بزاڤه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌‬ ‫و به‌ كه‌مێك ده‌ستكارییه‌وه‌ كراوه‌ته‌ كوردی‪.‬‬ ‫دیدار‪ :‬محه‌مه‌د حسێن سه‌بووری‪ /‬و‪ :‬لیان سه‌ییدی‬

‫ده‌رباره‌ی ژن و پرسی دیموكراسی و بزووتنه‌وه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌ ئێراندا‬

‫د‪ .‬ماری فوالدی‪ :‬چه‌په‌كان ده‌یانوت باسكردنی‬ ‫فێمینیزم‪ ،‬ئیمپرالیسته‌كان ده‌یخه‌نه‌ڕوو‬ ‫‪ +‬ده‌توانن بڵێین بزووتنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫هه‌یه‌ به‌ناوی (بزووتنه‌وه‌ی ژن��ان) له‌‬ ‫ئێراندا؟‬ ‫ـ له‌ئێراندا نه‌ك ته‌نها بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ژنان بوونی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له ‌بنه‌ڕەتدا‬ ‫بزووتنه‌وه‌ و گرووپه‌ سیاسییه‌كانیش‬ ‫زۆر الوازن‪ .‬ل�ه‌ گ��ۆڕەپ��ان��ی سیاسی‪،‬‬ ‫ڕێكخستنی كار به‌شێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫له‌گه‌ڵ كه‌موكورتیی زۆر و جۆراوجۆر‬ ‫ڕووبه‌ڕوو ده‌بێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها له‌باره‌ی‬ ‫ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی ژنانیشه‌وه‌ به‌ هه‌مان‬ ‫شێوه‌یه‪ .‬له‌ دوای شۆڕشی ئیسالمییه‌وه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ م�ه‌رج هه‌بوو كه‌ له‌ شێوه‌ی‬ ‫جموجووڵی سیاسی ده‌توانن بوونیان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬پاش ماوه‌یه‌كی كورت‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫ئه‌و ڕێكخراوانه‌ی جموجوڵی سیاسییان‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌بێ‌ یاسا وه‌رگیران‪ ،‬ته‌نیا ئه‌و‬ ‫رێكخراو و سازمانانه‌ ئیزنی چاالكییان‬ ‫پێ درا كه‌ بۆ كۆماری ئیسالمی وه‌فادار‬ ‫بووبوون‪ .‬به‌اڵم بۆ ئه‌وانی تر‪ ،‬ڕای زۆر‬ ‫و جیاوازیان له‌سه‌ر بوو‪ .‬ئێستاش ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌یری ڕۆژنامه‌ و گۆڤاره‌كان بكه‌ن‪ ،‬ئێوه‌‬ ‫سه‌رنج بده‌ن‪ ،‬ده‌بینن كه‌ دووباره‌ باسی‬ ‫گرنگیی كاری ڕێكخراوه‌ و ئه‌حزابه‌كان‬ ‫ده‌خرێته‌ڕوو‪ .‬پێویسته‌ بزانین كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ�ه‌و ئه‌حزابانه‌ دروس��ت ببنه‌وه‌ یان‬ ‫درێژە به‌ كار و چاالكییه‌كانیان بده‌ن‪،‬‬ ‫ئایا ده‌توانن له‌ گۆڕەپانی گۆڕانكاریی‬ ‫سیاسی و كۆمه‌اڵیه‌تی كارێك بكه‌ن؟ من‬ ‫نازانم‪ ،‬ڕەنگه‌ له‌و هه‌موو ساڵه‌ بتوانین‬ ‫بڵێین پێویستیان به‌ ئه‌زموونی زیاتر‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ زۆربه‌ی ڕەفتاری سیاسیی‬ ‫ئ���ه‌وان ل�ه‌گ�ه‌ڵ دیموكراسیدا ه��اوڕا‬ ‫نییه‌‪ .‬به‌هه‌رحاڵ مه‌رجێك به‌شێوه‌ی‬ ‫پێشكه‌وتن كه‌ ئه‌حزاب بواری كه‌مرتی‬ ‫په‌یدا كردووه‌ بۆ چاالكی دوای ساڵه‌كانی‬ ‫‪1996‬ـ ‪ 1997‬كاتێ‌ به‌ كه‌مبوونی گرووپه‌‬ ‫سیاسییه‌كان و بزووتنه‌وه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫هه‌ڵوێسته‌یه‌ك ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ڕۆژن����ام����ه‌ن����ووس����ه‌ك����ان ك�ه‌‬ ‫ب�ه‌ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ك��ردن��ی ئ���ه‌م ڕۆڵ����ه‌وه‌‬ ‫خه‌ریكن‪ ،‬واته‌ كه‌مبوونی بزووتنه‌وه‌‬ ‫و ڕێ��ك��خ �راوه‌ك��ان‪ ،‬وای ك���ردووه‌ كه‌‬ ‫ڕۆژنامه‌كانی ئێمه‌ ڕۆڵی ئه‌حزابه‌كان‬ ‫ببینن‪.‬‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ �ه‌م ه�ه‌م��وو كه‌مبوونه‌‬ ‫هێشتا ئه‌حزابێك ته‌شكیل نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ته‌نانه‌ت له‌ هه‌موو گۆڕەپانه‌‬ ‫سیاسییه‌كاندا حزمبان نییه‌ به‌و مانایه‌ی‪،‬‬ ‫ئه‌و ڕێكخراوانه‌ش هه‌ن زۆر شاراوه‌ن‪،‬‬

‫له‌ ئه‌وانیش هه‌موو وه‌سوه‌سه‌یه‌ك ل ‌ه‬ ‫وه‌سوه‌سه‌ی زیاده‌ڕەویكردن‪ ،‬له‌ ده‌سته‌‬ ‫ڕاست تا ده‌ستی چه‌پ ده‌بیرنێ‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كدا له‌ یه‌ك ڕوودا جموجوڵی‬ ‫سیاسی ئه‌نجام بده‌ن‪ .‬ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش‬ ‫له‌ ڕووبه‌ڕووبونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌‬ ‫ژنانییه‌كاندا بوونی هه‌یه‌‪ ،‬ژنانی ئێمه‌‬ ‫هێشتا نه‌یان توانیوه‌ ئه‌م كاره‌ ئه‌نجام‬ ‫بده‌ن‪ ،‬له‌م ئاگابوونه‌ سیاسییه‌ بگه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ پێویستییان به‌ ڕێكخراو هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ی كه‌ ده‌یڵێم بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ژنان بوونی نییه‪ ‌،‬به‌و مانایه‌ نییه‌ كه‌ ئیرت‬ ‫ژنان هیچ ڕۆڵێكیان نییه‌‪ .‬به‌ بۆچوونی‬ ‫من ژنان یه‌كێك له‌ بنه‌ڕەترتین ڕۆڵگێڕانی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تین له‌ ئێراندا‪ ،‬ئه‌گه‌ر یاسا‬ ‫تایبه‌ته‌كانی تایبه‌ت به‌ ت�ه‌اڵق��دان‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها مافی به‌خێوكردنی منداڵ‬ ‫و‪..‬هتد له‌به‌رچاو بگرین‪ .‬ده‌بینین كه‌ له‌‬ ‫ساڵی ‪ 1981‬به‌دواوه‌ چۆن ژنان له‌باره‌ی‬ ‫یاساكانه‌وه‌ تێگه‌یشتوون و وتووێژیان‬ ‫كردووه‌ و هه‌وڵیانداوه‌ و كاڵوڕۆژنه‌یان‬ ‫ك��ردووه‌ت �ه‌وه‌ تا ئ �ه‌وه‌ی ئه‌م وتووێژە‬ ‫به‌رده‌وام بێت‪ .‬‬ ‫‪ +‬كه‌واته‌ له‌ قۆناغی دروستبوونی‬ ‫ش��ۆڕش��دا ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی �ه‌ك ب �ه‌ ن��اوی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ژن��ان له‌ ئ��ارادا نه‌بوو تا‬ ‫بتوانن جه‌خت بكه‌نه‌وه‌ له‌ ناسنامه‌ی‬ ‫خۆیان و هاوكاریی شۆڕش بكه‌ن؟ ‬ ‫ـ له‌ قۆناغی شۆڕشدا ڕێكخراوی‬ ‫ج��ۆراوج��ۆر و چ��االك ه�ه‌ب��وون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شتێك كه‌ ناوی بزووتنه‌وه‌ی ژنان بێت‪،‬‬ ‫بوونی نه‌بوو‪ .‬یه‌كێك له‌ هاوكارانم چه‌ند‬ ‫مانگێك به‌ر له‌ شۆڕش‪ ،‬و پاشان دوای‬ ‫ش��ۆڕش دی��داری له‌گه‌ڵ چه‌ند الوێك‬ ‫ئه‌نجام دابوو‪ ،‬ئه‌وكچانه‌ی كه‌ وه‌اڵمیان‬ ‫دابووه‌وه‌ هه‌موویان به‌دوای ئازادییەوە‬ ‫ب���وون‪ ،‬ه �ه‌م��ووی��ان ب��ه ‌ی��ه‌ك شێوه‌‬ ‫وه‌اڵمیان داب��ووه‌وه‌ كه‌ فیمینیزم نین‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ ئه‌سڵه‌ن له‌و قۆناغه‌دا‪ ،‬له‌‬ ‫ساڵه‌كانی ‪1977‬ـ ‪1978‬دا بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫فیمینیزم ل �ه‌الی �ه‌ن به‌شێكی زۆری‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی چه‌په‌وه‌ تاوانباركرابوون‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وان ده‌یانگوت كه‌ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌‬ ‫ده‌ی��خ��ه‌ن��ه‌ڕوو‪،‬‬ ‫ئیمپرالیسته‌كان‬ ‫هه‌ستانه‌وه‌یه‌كی لیرباڵییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌نجامدا كچه‌ قوتابییه‌كان چ به‌‬ ‫دیدی ئیسالمی و چ به‌ دیدی چه‌پ‪،‬‬ ‫به‌دوای ئه‌وه‌وە نه‌بوون كه‌ ناسنامه‌ی‬ ‫ژنانه‌ی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو‪.‬‬ ‫سه‌رنج بده‌ن كه‌ دوای شۆڕش خێرا‬

‫به‌ له‌به‌رچاوگرتنی شه‌ریعه‌ت‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫له‌ یاساكان گۆڕانكارییان تێدا كرا و‬ ‫یاسای به‌سرتاو به‌ دابه‌زاندنی ته‌مه‌نی‬ ‫شووكردنی ژن��ان و مافی ته‌اڵقدان و‬ ‫مافی چه‌ند هاوسه‌ری بۆ پیاوان‪ ،‬له‌‬ ‫یاسای مه‌ده‌نیدا له‌به‌رچاو گیراوه‌‪ .‬‬ ‫‪ +‬په‌چه‌كردن له‌ دوای گۆڕانی ئه‌م‬ ‫یاسایانه‌ به‌دیده‌كرێت؟‬ ‫ ـ نه‌خێر‪ ،‬ئه‌گه‌ر دیسانه‌وه‌ وێنا‬ ‫بكرێت زۆر كه‌م س��ن��وورداره‌ و ته‌نیا‬ ‫تایبه‌ت ب��ووه‌ ب�ه‌ پۆشینی حیجابی‬ ‫ئیسالمی‪ .‬زۆربه‌ی ژنان له‌ چینی ئاسایی‬ ‫ده‌ستییان دای�ه‌ خۆپیشاندان له‌سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌كان‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وان پاڵپشتی‬ ‫ئه‌مه‌یان نه‌كرد‪ ،‬چونكه‌ دوای شۆڕش‬ ‫كه‌شێكی مه‌زهه‌بی له‌ كۆمه‌ڵگادا بووه‌‬ ‫فه‌رمانڕەوا‪ ،‬بارودۆخێك هاته‌ كایه‌وه‌‬ ‫كه‌ به‌ ژنانیان ده‌وت بۆچی ناڕەزایی‬ ‫ده‌رده‌بڕن؟ ئه‌گه‌ر له‌چك له‌سه‌رنه‌كه‌ن‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ده‌ت��ان��ه‌وێ‌ ل�ه‌ كۆمه‌ڵگه‌دا چ‬ ‫هاوكارییه‌ك بكه‌ن كه‌ به‌ره‌و عه‌داله‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵگا ده‌ڕوات‪ ،‬عه‌داله‌ت بۆ هه‌موان‬ ‫ده‌خ���وازێ‌ ئ �ه‌و كچانه‌ی ك�ه‌ ح�ه‌زی‬ ‫مه‌زهه‌بییان هه‌یه‪ ‌،‬خه‌ڵكی قه‌ناعه‌ت‬ ‫پێبكه‌ن ك �ه‌ ئ��ه‌م م�ه‌س�ه‌ل�ه‌ی�ه‌ هیچ‬ ‫نه‌یارییه‌كی نییه‌ له‌گه‌ڵ ئازادییان‪ .‬‬ ‫‪ +‬وات���ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ خستنه‌ڕووی‬ ‫ه �ه‌ن��دێ��ك ل��ه ئ �ه‌ول �ه‌وی��ات �ه‌ك��ان��ی��ان‪،‬‬ ‫خواسته‌كانی تریان په‌راویزكه‌وتن؟‬ ‫ـ ئ��ه‌ول��ه‌وی��ات��ه‌ سییاسیه‌كان‬ ‫ده‌خرێنه‌ڕوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ژن��ان كه‌‬ ‫له‌ ش��ۆڕش��دا به‌شدارییان ك���ردووه‌ و‬ ‫پاشانیش درێ��ژەی��ان داوه‌ ب��ه ‌ك��اری‬ ‫خۆیان و به‌شدارییان ك��ردووه‌‪ .‬دوای‬ ‫شۆڕش له‌ ته‌واوی جێگا و باره‌گاكاندا ‬ ‫مزگه‌وتیان دروستكرد و كه‌وتنه‌ هاندان‬ ‫و ته‌بلیغكردنی خه‌ڵك كه‌ نزیكببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پێویسته‌ شۆڕش ڕزگار بكه‌ین‪،‬‬ ‫هێشتا ش��ۆڕش له‌ مه‌ترسیدایه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫ئاماده‌بوونه‌ له‌ باره‌گاكاندا وه‌رگیرا كه‌‬ ‫ژنان به‌ كۆمه‌ڵ بانگهێشت ده‌كران‪ ،‬كه‌‬ ‫مه‌رجه‌كانی شه‌ڕ‪ ،‬مه‌رجه‌كانی خراپیی‬ ‫ئابووری بوو‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ و به‌تایبه‌تی كچانی‬ ‫الوی ب��ۆ الی خ��ۆی ڕاكێشا‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌یادتان بێت ژماره‌یه‌ك له‌ كچان و‬ ‫ژنانی الو چوونه‌ نێو كاری سه‌ربازییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌یانویست له‌ جه‌نگدا به‌شداریی بكه‌ن‬ ‫و ژماره‌یه‌كی تریان كاری ناوه‌نده‌كانیان‬ ‫گرته‌ده‌ست‪ ،‬كاتێك ده‌رب���اره‌ی هۆی‬

‫كه‌میی بزووتنه‌و‌ه و ڕێكخراوه‌كان‪ ،‬وای كردوو‌ه‬ ‫ك ‌ه ڕۆژنامه‌كانی ئێم ‌ه ڕۆڵی‌حزبه‌كان ببینن‬ ‫چاالكییان پرسیاریان لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ده‌بینی ك � ‌ه دیدگایه‌كی‬ ‫ئایدۆلۆژییان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ ته‌واوی ‬ ‫چاالكییه‌كان به‌ هاندان به‌شدارییان‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫‪ +‬له‌م ب��واره‌دا ڕۆڵ��ی ڕۆشنبیران‬ ‫چی ب��ووه‌؟ ئایا ده‌توانین ئومێدێكی‬ ‫ڕیشه‌ییامن به‌ ڕۆڵی به‌دیهێنانی ئه‌وان‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌رنجدان به‌وه‌ی كه‌ تائێستا‬ ‫ڕۆشنبیران كه‌مرتین كاریگه‌رییان له‌سه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵگا هه‌یه‌؟‬ ‫ـ ئه‌گه‌ر ڕۆشنبیران ڕۆڵیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌یه‌ك دێته‌ ئارا‪ .‬به‌ بۆچوونی‬ ‫من هیچ ڕۆڵیان نییه‪ ‌،‬وات �ه‌ ناتوانن‬ ‫بیربكه‌نه‌وه‌ كه‌ ئ�ه‌م كێشه‌ مێژوییه‌‬ ‫ب��ۆچ��ی؟ ئ �ه‌م �ه‌ش هیچكات ب��ۆ ئه‌م‬ ‫سااڵنه‌ی كۆتایی ناگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ڕۆشنبیران‬ ‫كه‌مێك به‌ خ�راپ سه‌یری كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئ��ێ�ران ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ته‌نیا ل�ه‌ ش��ع��وور و‬ ‫ئاگاداریدا ده‌یبینن‪ .‬تاكاتێك ڕۆشنبیرانی‬ ‫ئێمه‌ به‌م شێوه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ خه‌ڵك و‬ ‫خۆیان بیربكه‌نه‌وه‪ ‌،‬ناتوانن ڕۆڵی خۆیان‬ ‫بگێڕن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر سه‌یری قۆناغه‌كانی پێشوو‬ ‫ب��ك �ه‌ن‪ ،‬ده‌بینن ڕۆشنبیرانی ئێمه‌‬ ‫هه‌مووكات به‌جیا تێكه‌وتوون و به‌مه‌ش‬ ‫ناتوانن واقیعه‌كانی كۆمه‌ڵگا ببینن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ناتوانن بۆچوونی ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌بێت كه‌ ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ زیندووه‌‬ ‫و هه‌ناسه‌ ده‌دات‪ .‬توانای هه‌یه‌ له‌‬ ‫دروستكردنی كۆمه‌ڵگا و سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ بۆچوونی ڕۆشنبیران‬ ‫ناگونجێ‪ .‬دووباره‌ ده‌یڵێمه‌وه‌‪ ‌،‬نابێ‌ وا‬ ‫بیربكه‌ینه‌وه‌ كه‌ جووڵه‌ی ئه‌م كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌ جووڵه‌یه‌كی هۆشیارانه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هۆشیار بووایه‌‪ ،‬بزووتنه‌وه‌یه‌ك په‌یدا‬ ‫ده‌ب��وو‪ .‬به‌ حوكمی كۆمه‌ڵناسی‪ ،‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانكارییانه‌ له‌ یه‌ك جێگا ده‌بینم‬ ‫ل���ه‌وه‌ی ك �ه‌ ش��ۆڕش��ی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫وێنا ده‌كرێت‪ .‬جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌ كه‌ شۆڕشی ئێران شۆڕشێكی‬ ‫گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی بوو‪،‬‬ ‫له‌ جێگه‌ی ئه‌م شۆڕشه‌ جووڵه‌یه‌كی‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تیی سیاسی له‌ بواری مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان هاته‌ ئارا‪ .‬به‌ گشتی له‌‬ ‫قۆناغی گواستنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگادا ده‌قێكی‬ ‫تازه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی هاته‌ ئاراوه‌ كه‌ پێشرت‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬سیستمی كۆمه‌اڵیه‌تیی ده‌وڵه‌ت‬ ‫بێگومان ده‌ستی تێیاندا هه‌بووه‌‪ .‬‬ ‫ ‪ +‬هه‌ندێ‌ چاالكی كه‌ زۆرت��ر‬ ‫له‌ ب��واری مافه‌كانی ژناندا له‌ قاڵبی‬ ‫ت��ای��ب �ه‌ت��دان‪ ،‬زی��ات��ر ل��ه‌الی��ه‌ن ژنانی‬ ‫ڕۆشنبیره‌وه‌ ئه‌نجام ده‌درێن‪ ،‬ئه‌م جۆره‌‬ ‫چاالكییانه‌ چۆن ده‌نرخێنن؟‬ ‫ـ به‌ بۆچوونی من زۆر باشن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌ڕاستی جێگه‌ی داخه‪‌،‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م كاره‌ یه‌ك ڕۆژ و یه‌ك‬ ‫ساته‌‪ ،‬ڕەنگه‌ ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌زموونی‬ ‫ئێمه‌وه‌ بێت كه‌ فێربووین له‌ بازاڕدا مان‬ ‫و نه‌مان بڕێسین و كاری تر شاره‌زا نیین‪،‬‬ ‫واته‌ بیرناكه‌ینه‌وه‌‪ .‬پێویسته‌ جووڵه‌یه‌كی‬ ‫دام�����ه‌زراو ب��ك�ه‌ی��ن‪ .‬ئاشكراكردنی‬ ‫بیروبۆچون باشه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ب�ه‌س نییه‌‪.‬‬ ‫ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی زۆر‬ ‫گرنگن‪ ،‬ژنانی ئێمه‌ توانای فراوانیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ڕۆشنبیرانی ئێمه‌ توانای ئه‌وه‌یان‬ ‫هه‌یه‌ بتوانن دام �ه‌زراوه‌ دروستبكه‌ن‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌و ئاماره‌ی به‌شێوه‌یه‌كی گشتی‬ ‫ئه‌نجامم داوه‌‪ ،‬ساڵی پار كه‌ ڕۆیشتم‬ ‫بۆ (به‌نده‌ر عه‌باس‪ ،‬گورگان‪ ،‬توركامن)‬ ‫چاوپێكه‌وتنم له‌گه‌ڵ ‪30‬ـ‪ 40‬الودا‬ ‫ك��ردووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی پرسیارم له‌ كچی‬ ‫الو ده‌رباره‌ی كاتی بێكارییان‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫هۆكارێك ك�ه‌ له‌گه‌ڵیان ڕووب���ه‌ڕوو‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ده‌رب��اره‌ی كاروچاالكییان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدابوو كه‌ جێگایه‌ك ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌بایه‌‪ ،‬ئه‌وان لێی سوودمه‌ند ده‌بوون‪.‬‬ ‫ب������ه‌اڵم ب�����ه‌داخ�����ه‌وه‌ ئ��ێ��م�ه‌‬ ‫چاالكییه‌كامنان سنوورداره‌‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ كه‌ ژن��ان و كچان ناتوانن له‌‬ ‫چاالكییه‌كانیان سوودمه‌ند بنب و بچنه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ت��اران و هه‌موو جێگاكان‬ ‫بگرێته‌وه‌‪ .‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ ئه‌و ژنانه‌‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌وه‌ ئیشی ژنه‌ ڕۆشنبیره‌كانه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬مجله‌ زنان‪ ،‬ژماره‌ ‪.31‬‬

‫‪13‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫ڕوانین‬

‫ئه‌فالتوون‪ ،‬تیۆریی ناسین و جه‌ده‌ل‬ ‫)‪(14‬‬ ‫د‪ .‬سه‌باح به‌رزنجی *‬ ‫ئ���ه‌ف�ل�ات���وون گ �ه‌ی��ش��ت �ه‌ ئ �ه‌و‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌ی هه‌ر بابه‌تێك تا بااڵتر بێ ل ‌ه‬ ‫رووی بوونه‌وه‌‪ ،‬ناسین و درككردنیشی‬ ‫بااڵتره‌ له‌ رووی ژیرییه‌وه‪ .‬ئه‌و له‌راستیدا‬ ‫پله‌به‌ندییه‌ك بۆ زانین و ناسین ده‌كات‪،‬‬ ‫ل ‌ه سه‌رووی هه‌موویانه‌وه‌ درككردنه‌‪،‬‬ ‫پاشان تیگه‌یشنت و پله‌ی سێیه‌م بڕوایه‌‬ ‫و پله‌ی خواره‌وه‌ش (گومان)ە‌‪.‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌ درككردن و تیگه‌یشنت‪،‬‬ ‫وه‌ك���و دوو م �ه‌ع��ری��ف �ه‌ی راسته‌قین ‌ه‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندییه‌كیان ب �ه‌ ه�ه‌س��ت و‬ ‫ئه‌زموونكردنه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌وانه‌ ته‌نها‬ ‫دوو رێكاری سه‌ربه‌خۆن بۆ زانین‪.‬‬ ‫پێش ئه‌فالتوون‪ ،‬سۆكرات له‌ هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌دا بوو كه‌ چه‌مكی گشتی له‌ تایبه‌ت‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌فالتوون گه‌یشت به‌و‬ ‫ده‌ره‌نجامه‌ی كه‌ به‌رزترین وێنه‌ی مه‌عریفه‌‬ ‫به‌ داتاشین ب�ه‌ده‌س��ت ن��ای�ه‌ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫مناكان (ا ُمل ُثل) به‌ڵگه‌یان بۆ ناهێرنێته‌وه‌ و‬ ‫پێویستیان ب ‌ه به‌ڵگه‌ نییه‌ و كافییه‌ ته‌نها‬ ‫سه‌رنج بدرێن‪ ،‬بۆ ئ��ه‌وه‌ی به‌بێ مه‌رج‬ ‫به‌رجه‌سته‌ بنب‪.‬‬ ‫عه‌قڵ بۆخۆی به‌ره‌و مناكان ده‌ڕوات‬ ‫و ده‌یاندۆزێته‌وه‌‪ ،‬پاشان شۆڕده‌بێته‌وه‌ بۆ‬ ‫شته‌ به‌رجه‌سته‌كان و به‌راوردیان ده‌كات‬

‫به ‌مناكانیان‌‪ .‬به‌بێ ئ�ه‌وه‌ی بكه‌وێته‌ ژێر‬ ‫كارییگه‌ریی هه‌سته‌كانیه‌وه‌‪ .‬لێره‌دا ئه‌و‬ ‫پرسیاره‌ دێت ‌ه ئ��اراوه‌‌‪ :‬مرۆڤ ل ‌ه كوێوه‌ به‌‬ ‫مناكان ئاشنا ده‌بێ؟‬ ‫ئه‌فالتوون له‌ وه‌اڵمدا ده‌ڵێت «گیانی‬ ‫مرۆڤ بۆخۆی له‌ جیهانی مناكاندا بوونی‬ ‫هه‌بوه‌‪ ،‬له‌وێ‌ پێیان ئاشنا ده‌بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ساته‌وه‌ختانه‌ی دێت ‌ه ئه‌م جیهانه‌ ماددییه‌‪،‬‬ ‫لێیان غافڵ ده‌ب��ێ‌‪ ،‬پاشان به‌ رام��ان و‬ ‫وردبوونه‌وه‌‪ ،‬وه‌بیریان ده‌هێنێته‌وه‌»‪ .‬كه‌واته‌‬ ‫ناسین و زانین ئه‌نجامی بیركه‌وتنه‌وه‌ن‬ ‫(‪.)anamnesis‬‬ ‫ئ �ه‌و ل�ه‌ من��وون �ه‌ی (ئ �ه‌ش��ك �ه‌وت)دا‬ ‫چۆنیه‌تی گه‌یشنت به‌ مناكامنان بۆ وێنا‬ ‫ده‌كات‪ .‬مرۆڤێك ل ‌ه ده‌رگای ئه‌شكه‌وتێكدا‬ ‫دانیشتووه‌ و پشتی له‌ ده‌ره‌وه‌یه‌ و رووی‬ ‫له‌ دیواری ئه‌شكه‌وته‌كه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاگرێك‬

‫له‌ به‌رده‌می ئه‌شكه‌وته‌كه‌دا هه‌ڵگیرسێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا سێبه‌ری شته‌كانی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌شكه‌وت‬ ‫له‌سه‌ر دیواره‌كه‌ی ناوه‌وه‌ی ده‌رده‌كه‌ون‪،‬‬ ‫كه‌سه‌كه‌ش كه‌ پشتی له‌ راستییه‌كانه‪‌،‬‬ ‫ته‌نها سێبه‌ره‌كان ده‌بینێ و ئه‌و سێبه‌رانه‌ی‬ ‫لێده‌بێ به‌ راسته‌قینه‌ی شته‌كان‪ ،‬له‌ حاڵیكدا‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاراسته‌ی خۆی بگۆڕێت و رووبكاته‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌شكه‌وته‌كه‌‪ ،‬ئه‌وا راستییه‌كان‬ ‫وه‌ك خۆیان ده‌بینێت و تێده‌گات ئه‌وه‌ی‬ ‫پێشوو ته‌نها سێبه‌ر و رواڵه‌تێكی راستی‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ جیهانی هه‌ستپێكراو ته‌نها‬ ‫سێبه‌ری جیهانی راسته‌قینه‌یه‌‪ .‬بۆ گه‌یشنت‬ ‫به‌ راسته‌قینه‌‪ ،‬كافییه‌ مرۆڤ له‌ كۆت و‬ ‫به‌ندی هه‌سته‌كانی رزگار و ئازاد ببێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بتوانێت راستییه‌كانی بیربكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم چ شتێكه‌ پاڵ به‌ مرۆڤه‌وه‌ ده‌نێت‬

‫بۆ ئه‌وه‌ی به‌دوای راستیدا بچێ و هه‌وڵی‬ ‫چاكه‌كردن بدات؟‬ ‫له‌ وه‌اڵم���دا ده‌ڵێت «شتێكه‌ ناوی‬ ‫ده‌نێ ( ئه‌ڤین=‪ )Eros‬كه‌ له‌ ناخی ئه‌ودا‬ ‫تاسه‌یه‌ك بۆ جیهانی منا به‌دی ده‌هێنێ‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ته‌ماشای جیهانی جوان و پاڵفته‌ی‬ ‫مناكان بكات»‪.‬‬ ‫رێ��گ��ای گه‌یشنت ب �ه‌ زان��س��ت الی‬ ‫ئه‌فالتوون بریتیی ‌ه له‌ جه‌ده‌ل‪ ،‬كه‌ بێگومان‬ ‫مه‌به‌ستی ئه‌و له‌ جه‌ده‌ل هه‌ر شتیكه‌ كه‌‬ ‫مرۆڤ بگه‌یه‌نێت به‌ زانستی راسته‌قینه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و زانسته‌ی به‌ده‌ر ‌ه له‌ توانای هه‌سته‌كانی‬ ‫م��رۆڤ‪ ،‬كه‌ تایبه‌تن به‌ ئه‌زموونكردنی‬ ‫جیهانی فیزیك‪.‬‬ ‫زۆرب���ه‌ی نووسینه‌كانی ئه‌فالتوون‬ ‫ب ‌ه شێوه‌ی دایالۆگن‪ ،‬كاراكته‌ری سه‌ره‌كی‬ ‫تیایاندا سۆكراتی مامۆستایه‌تی‪ .‬ئه‌فالتوون‬

‫زۆر وه‌ستایانه‌ رێكیخستوون و ورد ‌ه‬ ‫ورده‌ كه‌سه‌كان ده‌خاته‌ گفتوگۆوه‪.‬‬ ‫كێشه‌ی ئه‌م دایالۆگانه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌‬ ‫راڤ��ه‌ك��ردن و لێكدانه‌وه‌یان ئاسان‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه كاتێكی زۆری��ان بردووه‌‬ ‫تا داڕێ����ژراون‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌ پشتی هه‌ر‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كه‌وه‌‪ ،‬كه‌سایه‌تیی ئه‌فالتوون‬ ‫خۆیامن نیشان ده‌دات‪ ،‬به‌ بیر و بڕوا و‬ ‫بۆچوونه‌كانیه‌وه‪ .‬ژماره‌یان ‪ 25‬دایالۆگه‌‬ ‫و هه‌موو بابه‌ته‌كانی شكۆمه‌ندیی‬ ‫(دای��ال��ۆگ �ه‌ ب � ‌هرای��ی �ه‌ك��ان) و ناسین‬ ‫(دایالۆگی مینۆن و تیتیس) و سیاسه‌ت‬ ‫(دایالۆگی سیاسه‌مته‌دار و یاساكان) و‬ ‫ته‌نانه‌ت فه‌لسه‌فه‌ی رسوشتی (دایالۆگی‬ ‫تیاموس)ى تێدا باس كردووه‌‪.‬‬ ‫* هەفتانە دەینووسێت‬

‫له‌پێناو كوردانی رۆژئاوادا‬

‫فاتیح سه‌نگاوی‬

‫ك��وردان��ی رۆژئ����اوای كوردستان‪،‬‬ ‫له‌ مێژووی هاوچه‌رخدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر چی‬ ‫خاوه‌نی زۆرت��ری��ن ك��اره‌س��ات نه‌بن به‌‬ ‫به‌راورد له‌گه‌ڵ كوردانی پارچه‌كانی تر‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌مرتین مافیان هه‌بووه‌ و له‌خوار‬ ‫هاوواڵتیبوونه‌و ‌ه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا‬ ‫كراوه‌‪ ،‬هه‌ڵگری ناسنامه‌ی ئه‌و واڵته‌ش‬ ‫نه‌بوون كه‌ تیایدا ژیاون‪ .‬دوای شۆڕشی‬ ‫سوریاش‪ ،‬هیوایه‌كی گه‌وره‌ هه‌یه‌ ببنه‌‬ ‫خاوه‌نی پێگه‌ی خۆیان و نه‌خشی خۆیان‬ ‫هه‌بێ له‌ داهاتووی ئه‌و واڵته‌دا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫نه‌شتوانن فیدراڵیه‌ت و خۆڕێبه‌رییه‌كی‬ ‫تایبه‌تیشیان هه‌بێ‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ی سه‌رنجی ده‌ده‌ی��ن‪،‬‬

‫ب��وون��ی چ�ه‌ن��دی��ن ك��ۆس��پ و گرفتی‬ ‫گه‌وره‌ی ‌ه به‌ناوخۆیی و ده‌ره‌كییه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆنی ش��ه‌ڕی ناوخۆ و قۆرخكردن و‬ ‫دیكتاتۆرییه‌تی ناوخۆییه‌‪ ،‬ده‌ستوه‌ردانی‬ ‫سه‌لبییانه‌ی هه‌ندێ الیه‌نی كوردستانیی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی كوردستانیی ‌ه له‌ كوردستانی‬ ‫باكوور و باشور و بگره‌ رۆژهه‌اڵتیش‪،‬‬ ‫كه‌ هه‌ریه‌كه‌ی خاوه‌نی ئه‌جێندایه‌كی‬ ‫تایبه‌ته‌ و ده‌یه‌وێ بیسه‌ملێنێ و بیكاته‌‬ ‫واقع‪ ،‬یاخود ئه‌جێندای ده‌وڵه‌تێكی تری‬ ‫پێ جێبه‌جێ بكات و هاوكێشه‌ی تری‬ ‫پێ پاسادان كات‪ ،‬له‌م هاوكێشانه‌دا هه‌ر‬ ‫یه‌كه‌ ل ‌ه په‌كه‌كه‌‪ ،‬پارتی‪ ،‬یه‌كێتی‪ ،‬ئێران‪،‬‬ ‫توركیا و سوریا ئاماده‌ییان هه‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬

‫جگه‌ له‌و شه‌ڕ و پێكدادانه‌ خوێناوییه‌ی‬ ‫به‌شێك له‌ به‌ره‌ی نورسه‌ پێی هه‌ڵده‌سن‬ ‫و ئه‌وه‌نده‌ی تر كاره‌ساتی بۆ ئه‌و به‌شه‌ی‬ ‫گه‌له‌كه‌مان زیاتر و زۆرتر ك��ردووه‌‪ .‬كه‌‬ ‫بێگومان پێویسته‌ هه‌ر هه‌مووی ئیدانه‌‬ ‫و سه‌ركۆنه‌ بكرێت و ریسوا و رووڕە‌ش‬ ‫بكرێن ب�ه‌وه‌ی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ش��ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی پێویسته‌ پشتیوانیی لێبكرێ بریتییه‌‬ ‫له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی راسته‌قینه‌ی كوردانی‬ ‫رۆژئ��اوا‪ ،‬نه‌ دیكتاتۆرییه‌تی حیزبێك و‬ ‫ن ‌ه ده‌ستوه‌ردان ‌ه جۆربه‌جۆره‌كان و نه‌‬ ‫سه‌پاندنی هیچ هه‌ژمونێكی ده‌ره‌كی یان‬ ‫ئایدیۆلۆژییایه‌كی تایبه‌ت‪.‬‬ ‫ته‌وژمی ئیسالمی كوردستانیش‪،‬‬

‫ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی من ئاگاداربم‪ ،‬پشتیوانی‬ ‫كوردانی رۆژئاوایه‌ و هاریكاریی مادی‬ ‫و مه‌عنه‌ویی كردوون‌‪ ،‬له‌ هه‌مان كاتدا‬ ‫نه‌یویستوو ‌ه هیچ ده‌ستوه‌ردانێكی‬ ‫سه‌لبی ه �ه‌ب��ێ‪ ،‬ك �ه‌ ئ �ه‌م � ‌ه خ��ۆی له‌‬ ‫خۆیدا هه‌ڵوێستی دروستی ت �ه‌واوه‌ و‬ ‫تۆمه‌تباركردنی ئیسالمییه‌كانیش به‌‬ ‫بێده‌نگی ل ‌ه كاره‌ساته‌كانی كوردانی‬ ‫رۆژئ���اوا‪ ،‬تۆمه‌تێكی ن���اڕە‌وا و شه‌ڕی‬ ‫ئایدیۆلۆژییه‌ و هیچی تر‪ ،‬بوونی چه‌ند‬ ‫كوردێكی كوردستانی باشووریش هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی به‌ پارته‌ ئیسالمییه‌كانه‌وه‌‬ ‫نییه‌ و له‌ ئاستی هه‌ڵوێستی فه‌ردیدایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه جگ ‌ه له‌وه‌ی قه‌ناعه‌تم وه‌هایه‌ ئه‌و‬

‫كه‌سانه‌ش به‌ رێكه‌وت و نه‌زانی رێیان‬ ‫له‌و ناوچانه‌ كه‌وتووه‌ و له‌ ئه‌ساسدا بۆ‬ ‫دژایه‌تیی رژێمه‌ خوێنڕێژه‌كه‌ی ئه‌سه‌د‬ ‫رووی���ان ل �ه‌و واڵت��ه‌ ك���ردووه‌‪ ،‬ن �ه‌ك بۆ‬ ‫دژایه‌تیی كوردانی رۆژئاوا‪ .‬خوازیاریش‬ ‫بووم راستیی ئه‌م بۆچوونه‌م له‌ رێگه‌یه‌كی‬ ‫بێالیه‌نه‌وه‌ بۆ ده‌ربكه‌وتایه‌‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ‪ ،‬پێویسته‌ دڵسۆزانی‬ ‫گه‌لی ك��ورد و پارته‌كانی له‌ هه‌وڵی‬ ‫یارمه‌تیدانی كوردانی رۆژئاواماندا بن‪،‬‬ ‫ن �ه‌ك قه‌یرانه‌كانیان ق��ووڵ�تر بكه‌ن و‬ ‫كێشه‌كانیان گه‌وره‌تر‪ .‬سرتاتیژییانه‌ هه‌نگاو‬ ‫بنێن بۆ بنیاتنانی داهاتوویه‌كی گه‌ش‪ ،‬پڕ‬ ‫له‌ لێبورده‌یی له‌و به‌شه‌ی كوردستاندا‪.‬‬

‫به‌هه‌رێمبوونی كه‌ركوك و چاره‌سه‌ری باری خراپی ئه‌منی‬ ‫جه‌الل حه‌سه‌ن‬ ‫ل��ه‌ چ �ه‌ن��د ه �ه‌ف��ت �ه‌ی پ��ێ��ش��وودا‬ ‫زن��ج��ی��ره‌ی�ه‌ك ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌وه‌ی به‌هێز له‌‬ ‫كه‌ركوك ڕوویاندا‪ ،‬كه‌ تێیاندا چه‌ندین‬ ‫كه‌ركوكی (كورد و عه‌ره‌ب و توركامن)‬ ‫بوون ‌ه قوربانی‪ ،‬ناوبه‌وناویش تیرۆر‬ ‫و دزی و تااڵن و ڕفاندن و كوشتنی به‌‬ ‫ناهه‌ق له‌پێناو ساماندا و چه‌ندین‬ ‫كاری مه‌ترسیداری تر‪ ،‬ده‌بن ‌ه سه‌ردێڕی‬ ‫هه‌واڵه‌كان‪ .‬به‌ كورتی‪ ،‬كه‌ركوكییه‌كان له‌‬ ‫ژیانی خۆیان دڵنیا نین‪ ،‬خێزانه‌كانیشیان‬ ‫ل�� ‌ه ب��ه‌ره‌ب��ه‌ی��ان��ه‌وه‌ ت��ا گ��� ‌هڕان���ه‌وه‌ی‬ ‫نانپه‌یداكه‌ره‌كه‌یان دڵیان له‌سه‌ر له‌پیانه‪.‬‬ ‫له‌ هه‌موو ئه‌مانه‌ش خراپرت‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫ئاسۆیه‌كی ڕوون بۆ باشرتبوونی باری‬ ‫ئاسایشی ئه‌و شاره‌ له‌ ئارادا نییه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌م بابه‌ته‌دا ده‌مه‌وێت له‌سه‌ری بدوێم‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌ری خراپی باری ئاسایشی شاری‬

‫كه‌ركوكه‌ له‌ ڕێی به‌هه‌رێمكردنیه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ده‌س��ت��ووری عێراقی و ل ‌ه‬ ‫م���ادده‌ی (‪)119‬دا ه��ات��ووه‌‪ ،‬ب��ۆ هه‌ر‬ ‫پارێزگایه‌ك هه‌ی ‌ه به‌ ته‌نیا یان له‌گه‌ڵ‬ ‫پارێزگایه‌ك یان چه‌ند پارێزگایه‌كی تردا‪،‬‬ ‫هه‌رێم پێكبهێنن له‌سه‌ر داوای یه‌ك‬ ‫له‌سه‌ر سێی ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پاریزگاكه‌ (پارێزگاكان)‌‪ ،‬یان یه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ی رێژە‌ی ده‌نگده‌رانی ئه‌و پارێزگایه‌‬ ‫(پارێزگایانه‌)‪ .‬به‌پێی مادده‌ی (‪)120‬یش‬ ‫ئه‌و هه‌رێمه‌ تازه‌ دروستبووانه‌ ده‌بنه‌‬ ‫خاوه‌نی ده‌ستووری خۆیان و به‌پێی بڕگه‌ی‬ ‫پێنجه‌می‌ مادده‌ی (‪)121‬ی ده‌ستووریش‬ ‫حكومه‌تی ئه‌و هه‌رێمه‌ تازه‌‌دامه‌زراوه‌ش‬ ‫ده‌بێت ‌ه خاوه‌نی هێزی پۆلیس و ئاسایش‬ ‫و پاسه‌وانی هه‌رێمی تایبه‌ت به‌خۆی‪،‬‬ ‫ده‌شتوانێت هه‌ر دامه‌زراوه‌ویه‌كی تر‬ ‫دروس��ت بكات كه‌ پێویست بێت بۆ‬ ‫پاراستنی ئاسایشی خۆی‪ ،‬به‌و مه‌رجه‌ی‬ ‫یه‌كانگیر بێت ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌س��ت��ووری‬ ‫عێراقیدا‪ .‬كه‌واته‌ له‌ ڕووی ده‌ستوورییه‌وه‌‬ ‫دروستكردنی هه‌رێمی كه‌ركوك هیچ‬ ‫به‌ربه‌ستێكی نییه‌ و ده‌شتوانێت ببێته‌‬ ‫خاوه‌نی هێزێكی ئاسایشی تووندوتۆڵ كه‌‬ ‫ته‌نها له‌ كه‌ركوكییه‌كان خۆیان پێكهاتبێت‪.‬‬ ‫م��ن ل �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌دا ته‌نها له‌سه‌ر‬ ‫به‌هه‌رێمبوونی ك �ه‌رك��وك و ب��ه‌ره‌و‬

‫چاره‌سه‌ربردنی باری ئه‌منی ده‌دوێ��م‪،‬‬ ‫ن��اك��ه‌وم��ه‌ گ��ف��ت��وگ��ۆ ل���ه‌س���ه‌ر هیچ‬ ‫ڕە‌هه‌ندێكی تری سیاسی و ئابووریی‬ ‫ئ���ه‌م ب��اب �ه‌ت �ه‌‪ ،‬دڵ��ن��ی��اش��م ل����ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫هه‌ندێك بیروبۆچوونی پێچه‌وانه‌ی ئه‌م‬ ‫بۆچوونانه‌ی من ه ‌هن‌‪ ،‬كه‌ پێیانوایه‌ هه‌ر‬ ‫قسه‌كردنێك له‌سه‌ر به‌هه‌رێمكردنی‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬مانای هه‌رزانفرۆشكردنێتی‬ ‫و خۆالدانه‌ له‌ جێبه‌جێكردنی مادده‌ی‬ ‫(‪)140‬ی ده‌ستوور‪ .‬بۆچوونی من له‌‬ ‫زۆر ڕە‌هه‌نده‌وه‌ پێچه‌وانه‌ی بۆچوونی‬ ‫ئه‌وانه‌یه‌ و ئه‌مه‌ش له‌ بابه‌تێكی دیكه‌دا‬ ‫له‌ داهاتوودا ڕوونده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ ئێستادا وه‌ك چاره‌سه‌ر بۆ‬ ‫باری خراپی ئه‌منیی كه‌ركوك جێبه‌جێ‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬بریتییه‌ له‌ هه‌ڵكه‌ندنی چاڵێكی‬ ‫گه‌ور ‌ه به‌ ده‌وری ئه‌و سنوورانه‌ی كه‌ركوكدا‬ ‫كه‌ مه‌ترسیی زیاتری هاتنه‌ناوه‌وه‌ی كاره‌‬ ‫تیرۆریستیه‌كانی لێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫چاره‌سه‌ره‌ ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر سه‌ركه‌وتووش‬ ‫بێت له‌ هه‌ندێ ڕووه‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای زۆریی‬ ‫تێچوونیشی‪ ،‬ئه‌وا ته‌نها ڕێگر ده‌بێت‬ ‫له‌و كاره‌ تیرۆریستییانه‌ی له‌ هه‌ندێك‬ ‫سنووری ده‌ره‌وه‌ی كه‌ركوكه‌وه‌ ده‌هێرنێنه‌‬ ‫ناوه‌وه‌‪ ،‬چاره‌سه‌ری كاره‌ تێكده‌رانه‌كانی‬ ‫ناوخۆی كه‌ركوك خۆی ناكات‪ ،‬كه‌ من‬ ‫پێموای ‌ه س �ه‌رچ��اوه‌ی به‌شێكی زۆری‬

‫كرده‌وه‌ تیرۆریستییه‌كانه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ده‌م��ان��گ�ه‌ی�ه‌ن��ێ��ت�ه‌ ئ�ه‌و‬ ‫بڕوایه‌ی كه‌ به‌هه‌رێمكردنی كه‌ركوك‬ ‫چاره‌سه‌رێكی بنه‌ڕە‌تی بێت بۆ باری‬ ‫خراپی ئه‌منی‪ ،‬چه‌ند خاڵیكه‌ كه‌ له‌‬ ‫خ���واره‌وه‌ باسیان ده‌ك��ه‌م‪ ،‬ب �ه‌اڵم پێش‬ ‫ئه‌و ‌ه ده‌مه‌وێت بڵێم كه‌ به‌هه‌رێمكردنی‬ ‫ك��ه‌رك��وك ده‌ب��ێ��ت داواك���اری���ی هه‌ر‬ ‫سێ پێكهات ‌ه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی كه‌ركوك‬ ‫بێت و هه‌ڵقواڵوی ویستی زۆرینه‌ی‬ ‫كه‌ركوكییه‌كان بێت‪ ،‬له‌ الی��ه‌ن هیچ‬ ‫هێزیكی ناوخۆیی عێراق و هیچ هێزێكی‬ ‫ده‌ره‌كییه‌وه‌ نه‌سه‌پێرنێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬حكومه‌تی هه‌ڵبژێردراوی‬ ‫هه‌رێمی كه‌ركوك ده‌توانێت ده‌زگایه‌كی‬ ‫ئاسایشی به‌هێز دامب�ه‌زرێ��ن��ێ��ت‪ ،‬كه‌‬ ‫ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندیی ب ‌ه حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی ك�ه‌رك��وك�ه‌وه‌ هه‌بێت (نه‌ك‬ ‫وه‌ك ئێستا كه‌ په‌یوه‌ندیی به‌ حكومه‌تی‬ ‫مه‌ركه‌زی و یه‌كێتی و پارتییه‌و ‌ه هه‌ی ‌ه)‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ده‌زگ��ا ئاسایشه‌ ده‌توانێت داوای‬ ‫هاوكاری بكات له‌ ده‌زگ��ای ئاسایشی‬ ‫ه�ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان و حكومه‌تی‬ ‫م���ه‌رك���ه‌زی‪ ،‬ب����ه‌اڵم خ���ۆی خ��اوه‌ن��ی‬ ‫بڕیار بێت‪ .‬به‌رپرسان و كارمه‌ندانی‬ ‫ده‌زگاك ‌ه ته‌نها خه‌ڵكی كه‌ركوك ده‌بن‬ ‫(ب� ‌ه هه‌موو پێكهاته‌كانیه‌وه‌) و ئه‌و‬

‫كاتیش هه‌م دڵسۆزانه‌تر كار ده‌كه‌ن‬ ‫بۆ پاراستنی شاره‌كه‌یان‪ ،‬هه‌م ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ ناویاندا كه‌سانێك په‌یوه‌ندییان به‌‬ ‫گرووپه‌ تیرۆریستییه‌كانه‌و ‌ه هه‌بێت‪،‬‬ ‫ئاسانرت ئاشكرا ده‌ب��ن‪ .‬كاری سه‌ره‌كیی‬ ‫ئه‌م ده‌زگایه‌ بریتی ده‌بێت له‌ پاراستنی‬ ‫ئاسایشی ناوخۆی پارێزگای كه‌ركوك (به‌‬ ‫هه‌موو قه‌زا و ناحیه‌كانیه‌وه‌)‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬وه‌ك ل�ه‌ ب��ڕگ�ه‌ی پێنجی‬ ‫مادده‌ی (‪)121‬ى دستووردا هاتووه‪ ‌،‬كه‌‬ ‫هه‌ر هه‌رێمێك ده‌توانێت ببێت ‌ه خاوه‌نی‬ ‫پاسه‌وانی سنوور‪ ،‬كه‌ ئه‌ركیان بریتییه‌‬ ‫ل ‌ه پاراستنی سنووره‌ ده‌ره‌كییه‌كانی‬ ‫هه‌رێمه‌كه‌ له‌گه‌ڵ هه‌رێم و پارێزگاكانی‬ ‫دیكه‌‪ .‬هه‌رێمی كه‌ركوك (به‌م سنووره‌ی‬ ‫ئێستایه‌وه‌) ته‌نها هاوسنووره‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان و پ��ارێ��زگ��ای‬ ‫سه‌اڵحه‌دین‪ ،‬ئه‌مه‌ش هاوكارێكی گه‌وره‌‬ ‫و كارئاسانی ده‌بێت بۆ پاسه‌وانی سنووری‬ ‫هه‌رێمی كه‌ركوك‪ ،‬چونكه‌ قورسایی خۆی‬ ‫ده‌خاته‌ سه‌ر ئه‌و ناوچانه‌ی پارێزگای‬ ‫سه‌اڵحه‌دین كه‌ هاوسنوورن له‌گه‌ڵی‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ك ‌ه هه‌رێمی كوردستانیش‬ ‫پاسه‌وانی سنووری خۆی هه‌یه‌ و هیچ‬ ‫مه‌ترسییه‌كی ئه‌منیش له‌سه‌ر هه‌رێمی‬ ‫ك �ه‌رك��وك دروس��ت ن��اك��ات‪ .‬ن �ه‌ك هه‌ر‬ ‫ئ��ه‌وه‌ش‪ ،‬به‌ڵكو پاسه‌وانانی سنووری‬

‫هه‌رێمی كوردستان ده‌توانن هاوكارێكی‬ ‫باشی پاسه‌وانانی سنووری هه‌رێمی‬ ‫كه‌ركوك بن‪.‬‬ ‫س��ێ��ی�ه‌م‪ :‬ت��اك�ه‌ ئه‌زمونێكیش له‌‬ ‫عێراقدا كه‌ ب���ه‌رواردی بكه‌ین له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ر هه‌رێمێكی تردا كه‌ ڕە‌نگه‌ دروست‬ ‫بكرێت (ب ‌ه هه‌رێمی كه‌ركوكیشه‌وه‌)‬ ‫هه‌رێمی كوردستانه‌‪ .‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫وه‌ك ده‌بیرنێت كه‌ له‌چاو ناوچه‌كانی‬ ‫تری عێراقدا كه‌مرتین مه‌ترسیی كاری‬ ‫تیرۆرستی و تێكده‌رانه‌ی له‌سه‌ره‌‪ ،‬به‌‬ ‫بۆچوونی من به‌شێكی ئه‌م بارجێگیرییه‌ش‬ ‫بۆ ئه‌و هۆكارانه‌ی سه‌ره‌وه‌ ده‌گه‌ڕیته‌وه‌‬ ‫كه‌ باسمكردن‪ ،‬وات ‌ه به‌هێزیی ده‌زگای‬ ‫ئاسایش و بوونی پاسه‌وانی سنوور و‬ ‫هه‌ندێك ده‌زگای تری كارا له‌ هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا‪ .‬هه‌رێمی كه‌ركوك ده‌توانێت‬ ‫ب�ه‌ده‌ر ل ‌ه سوودوه‌رگرتن له‌ ئه‌زموونی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان له‌م بواره‌دا‪ ،‬هه‌ستێت‬ ‫به‌ دامه‌زرزاندنی هه‌ندێك ده‌زگای تر كه‌‬ ‫به‌شداریی به‌هێزیان هه‌بێت له‌ به‌ره‌و‬ ‫چاره‌سه‌ربردنی خراپی بارودۆخی ئه‌منی‬ ‫له‌و شار (هه‌رێم)ە‌‌دا‪.‬‬ ‫ل���ه‌ ك��ۆت��ای��ی��دا پ��ێ��م��وای�� ‌ه كه‌‬ ‫به‌هه‌رێمكردنی ك�ه‌رك��وك ده‌توانێت‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ری ڕە‌وش���ی خ�راپ��ی ئه‌منیی‬ ‫كه‌ركوك بكات‪.‬‬

‫‪12‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫گۆڕان‌و په‌كه‌ك ‌ه‌و میسر‌و ڕاستگۆیی له‌گه‌ڵ خود‬ ‫پارتیی ئه‌یلوول و‬ ‫پارتیی ئێستا‬ ‫مه‌سعود عه‌بدولخالق‬ ‫ل ‌ه چه‌ند رۆژی رابوردوو یادی ‪67‬‬ ‫ساڵه‌ی دامه‌زراندنی (پ د ك) بوو‪،‬‬ ‫ئیستاش و له‌ هه‌ڵبژاردنی داهاتوو وا‬ ‫پێده‌چی پارتی ده‌نگی یه‌كه‌م بهێنێ‌‪،‬‬ ‫كه‌چی له‌ قه‌یرانی زۆر گه‌وره‌شدایه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌شی هه‌یه‌ له‌ناكاو‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان زۆر به‌ خراپی‬ ‫بیدۆڕێنێ‌‪ ،‬هه‌موو ئه‌و ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌‬ ‫و زۆری جه‌ماوه‌ره‌ی ئێستای ناگاته‌‬ ‫ئاستی ئه‌و دڵسۆزییه‌ی له‌ سه‌رده‌می‬ ‫ئه‌یلول هه‌یبووه‌‪ ،‬بۆیه‌ وا چاكه‌‬ ‫به‌راوردێك بكه‌ین له‌نێوان پارتیی‬ ‫سه‌رده‌می ئه‌یلوول و پارتیی سه‌رده‌می‬ ‫ئیستا‪ ،‬یان راسترت بڵێین‪ ،‬كه‌لتوور و‬ ‫فه‌رهه‌نگی مه‌ال مسته‌فا و شاخ و‬ ‫سه‌رده‌می ئێستای به‌رپرسانی پارتی‪.‬‬ ‫شۆڕشی ئه‌یلول‪:‬‬ ‫‪ -1‬سه‌رۆكی هه‌موو كوردستان بوو‪،‬‬ ‫نزیکه‌ی ‪%90‬ی میلله‌تی له‌گه‌ڵ بوو‪.‬‬ ‫‪ -2‬سه‌ركرده‌یه‌كی ئاینی بوو‪ ،‬قه‌ده‌غه‌‬ ‫و (بكه‌ و مه‌كه‌)ی به‌و ته‌رازووه‌ بوو‪.‬‬ ‫‪ -3‬له‌نێو ئه‌ندامانی پارتی‪ ،‬باس باسی‬ ‫كوردایه‌تی و به‌رگری و خۆنه‌ویستی و‬ ‫دادگه‌ری بوو‪.‬‬ ‫‪ -4‬له‌به‌ر ده‌رگای دوژمن نه‌بوو‪،‬‬ ‫سه‌ودای له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫نه‌ده‌كرد‪.‬‬ ‫‪ -5‬میلله‌ت یه‌كڕێز و یه‌كمه‌به‌ست‬ ‫بوو‪ ،‬جیاوازیی حزبی و ناحزبی نه‌بوو‪.‬‬ ‫‪ -6‬سه‌ركرده‌ و پێشمه‌رگه‌ و حزب له‌‬ ‫خزمه‌تی میلله‌تدا بوون‪.‬‬ ‫‪ -7‬ڕاستگۆیی و متامنه‌ و ده‌ست و‬ ‫داوێنپاكی و دڵسۆزی و خۆنه‌ویستی‬ ‫له‌نێو سه‌ركرده‌ و حزب و میلله‌تدا باڵی‬ ‫كێشابوو‪.‬‬ ‫‪ -8‬ئه‌ندامی حزبی هه‌تا دوای‬ ‫ڕاپه‌ڕینیش بریتیبوو له‌ كه‌سێتییه‌كی‬ ‫به‌ڕێزی كاریگه‌ر و به‌رژە‌وه‌ندیی گشتی‬ ‫خستبووه‌ سه‌رووی به‌رژە‌وه‌ندیی‬ ‫تایبه‌تی‪.‬‬ ‫به‌اڵم باری ئیستای پارتی‬ ‫‪ -1‬سه‌رۆكی ئێستا ته‌نها سه‌رۆكی‬ ‫حزبه‌كه‌یه‌‪ ،‬ده‌نگی حزبه‌كه‌ش ئێستا له‌‬ ‫‪ %29‬كه‌مرته‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬سه‌ركردایه‌تی رازییه‌ به‌ بنه‌مای‬ ‫عه‌ملانی‪ ،‬وه‌ك ت ‌هرازوو بۆ بڕیار و‬ ‫قه‌ده‌غه‌ و هه‌ڵوێسته‌كانی داده‌ڕێژێ‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬میلله‌ت په‌رته‌وازه‌ و پارچه‌‬ ‫پارچه‌یه‌ و فره‌مه‌به‌ست و جیاوازییه‌كی‬ ‫زۆری حزبی و هاوواڵتی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -4‬میلله‌ت كراوه‌ته‌ خزمه‌تكاری‬ ‫حزب و به‌رپرس‪.‬‬ ‫‪ -5‬دیارده‌ی ده‌ستپیسی‪،‬‬ ‫بێمتامنه‌یی‪ ،‬خۆویستی‪ ،‬بێئینتامیی‪،‬‬ ‫شلۆقیی نیشتامنپه‌روه‌ری‪ ،‬بێوره‌یی‬ ‫په‌ره‌یسه‌ندووه‌‪.‬‬ ‫‪ -6‬ئه‌ندامی ئێستا بریتییه‌ له‌‬ ‫كه‌سێتییه‌كی له‌رزۆك‪ ،‬هه‌رده‌م‬ ‫به‌رژە‌وه‌ندیی تایبه‌تی خستووه‌ته‌‬ ‫سه‌رووی گشتی‪ ،‬سه‌رپێچ و یاساشكێنه‌‪.‬‬ ‫‪ -7‬پابه‌نده‌ به‌ فه‌رمانی مادده‌‪.‬‬ ‫‪ -9‬به‌رپرسی‪ ،‬مانای ده‌وڵه‌مه‌ندی‬ ‫و خاوه‌ن كۆشك و ته‌الر و باخچه‌‬ ‫و كۆمپانیا و ڤێال و مۆنیكا و مانای‬ ‫له‌سه‌رووی میلله‌ت و یاساوە بوونە و‬ ‫خۆبه‌زلزانه‌‪.‬‬ ‫‪ -10‬ناوشیاری و بێبیروباوه‌ڕى‪،‬‬ ‫چه‌كی بێبیروباوه‌ڕ سێداره‌ی جه‌ماوه‌ره‌‬ ‫(له‌ دروشمه‌كانی كۆن)‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ پارتی له‌ ڕووی ماددییەوە‬ ‫به‌هێز بووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ ڕووی ڕووحییەوە‬ ‫زۆر الواز بووە‪ ،‬ته‌مه‌نی حزبیش‬ ‫ڕووحه‌ نه‌ك مادده‌‪.‬‬

‫فازڵ قه‌ره‌داغی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ ڕووداوه‌ك��ان��ی میرس‬ ‫و كوشتاری خۆپیشانده‌ران‪ ،‬به‌ ئاسانی‬ ‫له‌ هه‌ڵوێستی هه‌ر یه‌ك له‌ الیه‌نه‌كانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬جگه‌ له‌ گ��ۆڕان‪ ،‬تێده‌گه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌زانین پاڵنه‌ری هه‌ڵوێستی ئیسالمییه‌كان‬ ‫چییه‌‪ ،‬كه‌ هاوسۆزییه‌ بۆ هاوبیری خۆیان‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی پارتی ‌و یه‌كێتیش‪ ،‬ئاشكرایه‌‬ ‫ك ‌ه ئ��ه‌وان وه‌ك ده‌س��ه‌اڵت ناحه‌زن به‌‬ ‫خۆپیشاندان ‌و ئیسالمییه‌كان به‌ یه‌كێك‬ ‫له‌ مونافسه‌كانیان ده‌زانن‪ ،‬وه‌ك فیكریش‬ ‫ناكۆكن به‌ فیكری ئیسالمی‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی ئ �ه‌وان �ه‌ی تریش كه‌‬ ‫ئیسالمی نین‪ ،‬دیاره‌‪ ،‬كه‌ كه‌مێكیان نه‌بێت‪،‬‬ ‫یان كه‌مته‌رخه‌مییه‌كی ته‌واو ده‌نوێنن‪،‬‬ ‫كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك كه‌ ده‌بووه‌ هات‌و هاوار‬ ‫ئه‌گه‌ر بكوژە‌كانی میرس ئیسالمی بوونایه‌‪،‬‬ ‫یانیش پشتگیرییه‌كی ڕاسته‌وخۆ یان‬ ‫ناڕاسته‌وخۆی كوده‌تاچییه‌كان‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی كه‌ ناتوانین لێی تێبگه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌ڵوێستی گۆڕانه‌‪ ،‬كه‌ جگه‌ له‌ ساردوسڕی‬ ‫ب ‌هرامبه‌ر به‌ كوده‌تاكه‌ ‌و ب ‌هرامبه‌ر به‌‬ ‫كوشتاره‌كه‌‪ ،‬هه‌واڵه‌كانی به‌جۆرێك‬ ‫داڕێژراون كه‌ تاوانبار ‌و قوربانی یه‌كسان‬

‫به‌ یه‌كرت ده‌ك �ه‌ن‪ .‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی زیاتر له‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی گۆڕان سه‌رمان بسوڕمێت‪،‬‬ ‫پێویسته‌ به‌ هه‌ڵوێستی په‌كه‌ك ‌ه ‌و حزبه‌‬ ‫نزیكه‌كانی به‌راوردی بكه‌ین‪.‬‬ ‫په‌كه‌ك ‌ه به‌ئاشكرایی دژی كوده‌تاكه‌ی‬ ‫‪ 3‬ی ته‌ممووزی وه‌زیری به‌رگریی میرس‌و‬ ‫حزبه‌كانی نه‌یاری مورسی بوو و به‌ كوده‌تا‬ ‫ن��اوی ب��رد‪ .‬له‌ دوای خۆپیشاندانه‌كانی‬ ‫الیه‌نگرانی مورسی ‌و قه‌سابخانه‌كانی دژ‬ ‫به‌وان‪( ،‬به‌ده‌په‌)‪ ،‬كه‌ له‌ په‌كه‌كه‌وه‌ نزیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و ڕووداوانه‌ی به‌ قه‌تلوعام ناوبرد‪.‬‬ ‫ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی ئ���ه‌و دوو الی �ه‌ن �ه‌‬ ‫ڕاستگۆیی له‌گه‌ڵ خود پیشان ده‌دات‪،‬‬ ‫راستگۆییه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ردوو الیه‌ن دژ به‌‬ ‫كوده‌تان‌و ده‌زانن كوده‌تا سه‌ربازییه‌كانی‬ ‫توركیا چه‌ند زیانی به‌ كورد گه‌یاندبوو‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش جگه‌ له‌ زیانه‌ دیاره‌كه‌یان له‌سه‌ر‬ ‫دیموكراسی ‌و ژیانی سیاسی به‌ گشتی‪.‬‬ ‫خاڵی راستگۆییه‌كه‌ش له‌وه‌یه‌ ك ‌ه ئه‌گه‌ر تۆ‬ ‫ل ‌ه كوده‌تا برتسی‪ ،‬پێویسته‌ دژی بوه‌ستی‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچیش هاوبیری ئه‌و حزبه‌ نه‌بی كه‌‬ ‫كوده‌تاكه‌ی له‌دژ كرابوو‪.‬‬ ‫گرنگرتین هۆكاریش بۆ ئه‌وه‌ی دژی‬ ‫كوده‌تاكه‌ بین‪ ،‬رێگرتنه‌ له‌ ئه‌نجامدانی‬ ‫كوده‌تا الی خۆمان‪ .‬بزانه‌ چۆن سه‌رۆكی‬ ‫نوێی ڤه‌نزوێال نه‌ك ته‌نها دژی كوده‌تاكه‌‬ ‫ب���وو‪ ،‬به‌ڵكو داواش����ی ك��رد س�ه‌رۆك��ی‬ ‫هه‌ڵبژێردراو بگه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬ئ �ه‌و واڵته‌‬ ‫ئه‌زموونێكی هاوشێوه‌ی هه‌بوو كاتێك‬ ‫سوپا كوده‌تای به‌سه‌ر سه‌رۆكی پێشوو‪،‬‬ ‫چاڤێز‪ ،‬ئه‌نجامدابوو و سه‌رۆكه‌كه‌ی‬ ‫فڕاندبوو‪ ،‬به‌ هۆی فشاری الیه‌نگرانیه‌وه‌‬ ‫ناچاربوو بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌و واڵته‌ نه‌ك‬

‫ته‌نها ئ��ه‌وه‌ی به‌سه‌ر هاتبوو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ل �ه‌وه‌ش ده‌ترسێت جارێكی تر كوده‌تا‬ ‫ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬بۆی ‌ه به‌ پێویستی ده‌زانێت‬ ‫دژ به‌ كوده‌تاكه‌ی میرس بووه‌ستێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ كوردستانیش ده‌ب��وای �ه‌ گ��ۆڕان‬ ‫یه‌كه‌م كه‌س دژی كوده‌تاكه‌ بووایه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫گۆڕان ده‌زانێت له‌و كاته‌ی كوده‌تاكه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان له‌ ‪30‬ی حوزه‌یران ئه‌نجام درا‪،‬‬ ‫نه‌یاره‌كانی مورسی به‌ هاندانی وه‌زیری‬ ‫ب �ه‌رگ��ری گ��ردب��وون �ه‌وه‌ی��ان ب��ۆ البردنی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌ڵبژێردراو ئه‌نجام دا‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ب��ووه‌ س �ه‌ره‌ت��ای ك��وده‌ت��اك�ه‌‪ ،‬كه‌ چه‌ند‬ ‫رۆژێ��ك دوای ئ�ه‌وه‌ ڕاگه‌یه‌نرا‪ .‬ده‌بوایه‌‬ ‫گۆڕان ئه‌وه‌ی له‌به‌رچاو بووایه‌ كه‌ پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتی ده‌توانن هه‌مان كار بكه‌ن‪.‬‬ ‫با به‌ خه‌یاڵیش بیر له‌و سیناریۆیه‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌‪ :‬گۆڕان سه‌ركه‌وتنێكی گه‌وره‌‬ ‫له‌ هه‌ڵبژاردن به‌ده‌ست ده‌هێنێت ‌و‬ ‫زۆربه‌ی ئه‌ندامه‌كانی په‌رله‌مان هی ئه‌و‬ ‫ده‌بن‪ ،‬سه‌رۆكی هه‌رێمیش گۆڕان ده‌بێت‪،‬‬ ‫پارتی ‌و یه‌كێتیش ئه‌ندامه‌كانی خۆیان‬ ‫كۆده‌كه‌نه‌و ‌ه ‌و ده‌یكه‌نه‌ خۆپیشاندانی‬ ‫به‌رده‌وام‪ ،‬به‌وه‌ش ناوه‌سنت ‌و ئه‌و سامانه‌‬ ‫زۆره‌ی كۆیانكردبووه‌وه‌‪ ،‬به‌كارده‌هێنن‬ ‫ب��ۆ به‌كرێگرتنی به‌ڵته‌جییه‌كان ‌و‬ ‫به‌خۆیان ‌و به‌وان ده‌كه‌ونه‌ سووتاندنی‬ ‫باره‌گاكانی گۆڕان‪ .‬هێزه‌كانی پۆلیس ‌و‬ ‫ئاسایشیش به‌ ئه‌نقه‌ست ئه‌ركه‌كانی‬ ‫خۆیان به‌جێناهێنن ‌و چاو له‌و كارانه‌ ‌و‬ ‫له‌ به‌ڵته‌جییه‌كان ده‌پۆشن‪ .‬له‌والشه‌وه‌‬ ‫چه‌ند واڵتێكی ده‌ره‌وه‌ پشتگیریی پارتی‬ ‫‌و یه‌كێتی ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنی‬ ‫ئه‌و دوان �ه‌ش ب��ه‌رده‌وام درۆ بۆ گۆڕان‬

‫هه‌ڵده‌به‌سنت‌و خه‌ڵكیان لێ هان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫به‌كورتی ل ‌ه هه‌موو الیه‌كه‌وه‌ هه‌وڵ بۆ‬ ‫فه‌شه‌لپێهێنانی حوكمی گۆڕان‌و سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬كه‌ سه‌ر ب ‌ه گۆڕانه‌‪ ،‬ده‌ده‌ن ‌و‬ ‫پاشان ده‌ڵێن گۆڕان فه‌شه‌لی هێناوه‪ .‬له‌‬ ‫سه‌عاتی سفریش له‌گه‌ڵ هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫ڕێ��ك��ده‌ك �ه‌ون ب��ۆ راگه‌یاندنی الدان��ی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم ‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان‪ .‬كه‌ناڵه‌كانیشیان داده‌خ �ه‌ن‬ ‫‌و ده‌س��ت��ده‌ك �ه‌ن ب �ه‌ ده‌ستگیركردنی‬ ‫ئه‌ندامانیان‪ ،‬كاتێكیش گۆڕان ده‌ستده‌داته‌‬ ‫خۆپیشاندان بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی شه‌رعیه‌ت‬ ‫كه‌ ب ‌ه هه‌ڵبژاردن هاتبوو‪ ،‬ئه‌وان ده‌كه‌ونه‌‬ ‫ته‌قه‌كردن لێیان ‌و ب ‌ه سه‌دانیان لێ‬ ‫ده‌كوژن‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی له‌ كوردستان ڕووده‌دات‪،‬‬ ‫كتومت ئه‌و سیناریۆیه‌ نییه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆریش‬ ‫لێوه‌ی نزیك ده‌بێت‪ .‬هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ پارتی‬ ‫‌و یه‌كێتی زۆرینه‌ی په‌رله‌مانیان له‌ده‌ست‬ ‫بچێت‌و سه‌رۆك له‌وان نه‌بێت‪ ،‬كوردستان‬ ‫ده‌كه‌نه‌ پارچه‌یه‌ك ئاگر‌و ره‌نگ ‌ه چاوه‌ڕێی‬ ‫كوده‌تای سه‌ربازیش نه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ بۆچی پێویست ‌ه گۆڕان‌و هه‌ر‬ ‫الیه‌نێكی تری غه‌یری ده‌سه‌اڵت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫‌و له‌وان زیاتر رۆشنبیران‪ ،‬به‌ تووندی دژی‬ ‫كوده‌تاكه‌ی میرس بن؟ چونكه‌ ریسواكردنی‬ ‫كوده‌تا له‌ میرس‪ ،‬په‌روه‌رده‌كردنی كورده‌‬ ‫بۆ ریسواكردن ‌و قبووڵنه‌كردنی كوده‌تا‬ ‫له‌ كوردستان‪ .‬پێویست ‌ه هه‌موو حزبه‌كان‬ ‫‌و هه‌موو رۆشنبیران مه‌ناعه‌تێكی گه‌وره‌‬ ‫بۆ كورد له‌ دژی كوده‌تا دروست بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌ په‌روه‌رده‌كردنی له‌سه‌ر ئه‌وه‪.‬‬ ‫په‌روه‌رده‌كردنیش ته‌نها به‌ قسه‌ نابێت‪،‬‬

‫به‌ڵكو به‌ هه‌ڵوێست نواندن‌و قۆزتنه‌وه‌ی‬ ‫رووداوه‌ جیهانییه‌كان بۆ پیشاندانی ڕووی‬ ‫ناشیرینی كوده‌تا‪.‬‬ ‫ئه‌ی بۆچی هه‌ڵوێستی گۆڕان به‌م‬ ‫جۆره‌یه‌؟ ئایا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌رك به‌ گرنگیی‬ ‫ئه‌و مه‌ناعه‌ت دروستكردنه‌ ناكات؟ ئایا‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خاوه‌نی شه‌رعیه‌ت له‌ میرس‬ ‫ئیسالمییه‌كان بوون ‌و ئه‌گه‌ر بایه‌خیان‬ ‫پێ بدات كورد له‌گه‌ڵیان هاوسۆز ده‌بن‬ ‫‌و جه‌ماوه‌ری ئیسالمییه‌كانی كوردستان‬ ‫زۆر ده‌بێت؟ ئایا له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی كوده‌تا‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ی میرس الی گۆڕان ڕە‌وایه‌ ‌و‬ ‫رێگایه‌كی حوكم گرتنه‌ده‌سته‌؟ ئایا له‌به‌ر‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی گ��ۆڕان خۆی بیر له‌ كوده‌تایه‌ك‬ ‫به‌شێوه‌ی ئه‌وه‌ی میرس ده‌كاته‌وه‌؟‬ ‫بۆ خ��ۆم نازانم كامیانه‌‪ ،‬ناشزانم‬ ‫یه‌كێكه‌ له‌وانه‌ی سه‌ره‌وه‌ یان شتێكی تره‌‪،‬‬ ‫بیرم لێ نه‌كردووەته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی لێی‬ ‫دڵنیام ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌پێی وتاری گۆڕان ‌و‬ ‫به‌پێی ئه‌وه‌ی بۆ خه‌ڵكی ڕاده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫ده‌بوای ‌ه زۆر به‌ تووندی دژی كوده‌تاكه‌‬ ‫بوایه‌‪ ،‬به‌الی كه‌مه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫وت���اری خ��ۆی ن��اڕێ��ك نه‌بێت ‌و ب �ه‌الی‬ ‫زۆری��ش�ه‌وه‌ بۆ ئاماده‌كردنی خه‌ڵك بۆ‬ ‫قبووڵنه‌كردنی هه‌ر كوده‌تایه‌كی دواڕۆژی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ئه‌مڕۆ و ئاشكراكردنی رووی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ى ه��ه‌ر خۆپیشاندانێكی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی دۆڕاو له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێسته‌كان ته‌نها هه‌ڵوێست‬ ‫‌و تۆمارێك بۆ مێژوو نین‪ ،‬به‌ڵكو له‌وه‌‬ ‫گرنگرتن‪ ،‬هه‌ڵوێسته‌كان په‌روه‌رده‌كردنی‬ ‫میلله‌تن ‌و دروستكردنی وشیارییه‌كی‬ ‫سیاسین بۆ ئه‌و میلله‌ته‌‪.‬‬

‫حیزبی كوردی ده‌نگی كورد په‌رت ده‌كات‬ ‫سه‌الم ناوخۆش‬ ‫ئ �ه‌م وت���اره‌ ب��ۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫گوتاری حیزبی كوردی نوورساوه‌‪ ،‬دووره‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌موو ئایدۆلۆژیایه‌كی سیاسی‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌وه‌ دووپات ده‌كاته‌وه‌ كه‌ تاكی كورد له‌‬ ‫هه‌موو ده‌ڤه‌رێك به‌رانبه‌ر ناسیۆنالیزمی‬ ‫عه‌ره‌بی و توركی و فارسی یه‌ك ده‌نگی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ حیزبی كوردییه‌ به‌ ناوی‬ ‫ئایدیۆلۆژیای سیاسی ئه‌و ده‌نگه‌ په‌رت‬ ‫ده‌ك��ات‪ .‬كه‌واته‌ رزگ��ارب��وون له‌ ئۆرگانی‬ ‫حیزبی ك��وردی‪ ،‬رزگاربوون لە مۆته‌كه‌ی‬ ‫په‌رتبوونه‌‪.‬‬ ‫گرنگه‌ ئێمه‌ی كورد كار بكه‌ین له‌سه‌ر‬ ‫نزیككردنه‌وه‌ی ئه‌ندامه‌كانی ماڵی كورد‬ ‫له‌ خێمه‌ی كۆمكاری كوردستانی‪ ،‬به‌وه‌ش‬ ‫ده‌نگی ك��ورد له‌ ناوچه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان مسۆگه‌رتر ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌وسا گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئه‌و شوێنه‌ دابڕاوانه‌‬ ‫له‌ جه‌سته‌ی باشووری كوردستان بۆ سه‌ر‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬مسۆگه‌رتر ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫ه�ه‌ر بۆ منوونه‌ ئ �ه‌وه‌ی له‌ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی موسڵ بینیامن راستیی ئه‌و‬ ‫قسه‌یه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی‬ ‫ك��ورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی ج��ودا له‌‬ ‫ع �ه‌ره‌ب‪ ،‬له‌ پاش دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی عه‌ره‌بی له‌ عێراقدا‪ ،‬كێشه‌یه‌كی‬ ‫تووندی له‌گه‌ڵ سیكیوله‌ری ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ع �ه‌ره‌ب��ی ه �ه‌ی �ه‌‪ .‬ئ��ه‌و په‌یوه‌ندییه‌ له‌‬

‫بیسته‌كانی سه‌ده‌ی بیست شه‌كڵی نێوان‬ ‫داگیركار و داگیركراوی وه‌رگرتووه‌‪ .‬ئه‌وه‌‬ ‫له‌ لۆژیكی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ نامۆ نییه‌‪ ،‬چونكه‌ خودی‬ ‫بزاڤی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی له‌ دوو ژێده‌ر‬ ‫سه‌رچاوه‌ی گرتووه‌‪:‬‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬ده‌ستكردی ئیمپریالیزم و‬ ‫كۆلۆنیالیزم‪ ،‬به‌ منوونه‌ی ده‌وڵه‌ته‌كانی‬ ‫كه‌نداو و ده‌وڵه‌ته‌ مه‌له‌كییه‌كانی عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ وه‌ك ده‌وڵه‌تی ئه‌مه‌وی‬ ‫له‌سه‌ر ڕێسای بنه‌ماڵه‌یی دام���ه‌زراون‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تانی رۆژئاوا چۆن ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌یان‬ ‫دروس��ت��ك��ردووه‌‪ ،‬ب��اش�تری��ن به‌رگرییان‬ ‫لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬ب��ه‌ره��ه‌م��ی ئینقالبی‬ ‫عه‌سكه‌رین‪ .‬ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌ كۆمارییه‌كانی‬ ‫عه‌ره‌بی زاده‌ی ك��وده‌ت��ای عه‌سكه‌رین‪،‬‬ ‫وه‌ك كوده‌تای یۆلیۆیی ‪1952‬ی جه‌مال‬ ‫عه‌بدولنارس كه‌ بووه‌ هۆی درێژە‌پێده‌ری‬ ‫حوكمی س��ادات و حوسنی م��وب��اره‌ك و‬ ‫سیسی‪ ،‬هه‌روه‌ها كوده‌تای ‪14‬ی ته‌موزی‬ ‫‪ 1958‬كه‌ بووه‌ هۆی درێژە‌پێده‌ری حوكمی‬ ‫به‌عسی‪ ،‬ك��وده‌ت��ای به‌عسی س��وری كه‌‬ ‫بووه‌ درێژە‌پێده‌ری به‌شار ئه‌سه‌د‪ ،‬كه‌ له‌‬ ‫دڕنده‌یی نازی و فاشییه‌كانی ئه‌ڵامنیا و‬ ‫ئیتاڵیامان وه‌بیردێنێته‌وه‌‪ .‬زۆرب �ه‌ی ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ كۆمارییانه‌ به‌ به‌هاری ئیسالمی‬ ‫كۆتاییان پێهات‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ ناسیۆنالیزمی سیكیوله‌ری‬ ‫عه‌ره‌بی مێژوویه‌كی ئه‌وهای نییه‌‪ ،‬شانازیی‬ ‫پێوه‌ بكات‪ ،‬سه‌رچاوه‌كه‌ی یان ده‌ستكردی‬ ‫كۆلۆنیالیزمه‌‪ ،‬ی��ان به‌رهه‌می كوده‌تای‬ ‫عه‌سكه‌رییه‌‪ .‬هه‌ردوو باڵی سوننه‌ی سیاسی‬ ‫و شیعه‌ی سیاسی ده‌ی��ان �ه‌وێ مێژووی‬ ‫دابڕانی عه‌ملانیه‌تی عه‌ره‌بی له‌ ئیسالم به‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئیسالمی ڕواڵه‌تی بۆیه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی تاكی كورد زیاتر بچه‌وسێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫م��ان �ه‌وه‌ ل �ه‌ن��او ب��ازن �ه‌ی ناسیۆنالیزمی‬

‫داگیركاری هه‌ر شه‌رمه‌زاری بۆ عه‌ملانیه‌تی‬ ‫عه‌ره‌بی ده‌هێنێت‪ .‬عه‌ملانیه‌تی ت��ورك و‬ ‫فارس و عه‌ره‌ب كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئاینده‌ی‬ ‫عه‌ملانیه‌تی كوردی هه‌یه‌‪ .‬هه‌ر كه‌ ئه‌وان‬ ‫له‌ بازنه‌ی ناسیۆنالیزم هاتنه‌ده‌ر‪ ،‬بوون به‌‬ ‫ڕە‌وتێكی مه‌ده‌نی‪ ،‬ناسیۆنالیزمی عه‌ملانیی‬ ‫كوردی كاڵده‌بێته‌وه‌ و ده‌پوكێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ناسیۆنالیزمی ك��وردی كاردانه‌وه‌یه‌ نه‌ك‬ ‫كردار‪.‬‬ ‫كێشه‌ی كوردی موسل‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌ندی ‪64‬ی په‌یامنی‬ ‫س��ی��ڤ �ه‌ر ئ���ام���اژه‌ ب����ه‌وه‌ ده‌ك����ات كه‌‬ ‫هاوپه‌یامنه‌كان ڕێگری ناكه‌ن ل �ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی باكوور و رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫(ده‌وڵ����ه‌ت����ی ك�����وردی ن���او س��ی��ڤ �ه‌ر )‬ ‫ئاره‌زوومه‌ندانه‌ تێكه‌ڵ بن به‌ كورده‌كانی‬ ‫ویالیه‌تی موسل‪ .‬له‌ پاش ئ�ه‌وه‌ی سیڤه‌ر‬ ‫هه‌ره‌سی پێهێرنا و خه‌ونی ك��وردی بوو‬ ‫به‌ مه‌ینه‌تی ك��ورد ‌و له‌ ل��ۆزان و هێڵی‬ ‫بروكسل له‌ نێوان عێراقی نوێ و توركیای‬ ‫نوێ‪ ،‬دیاریكرا‪ ،‬مه‌رگه‌ساتی كوردی له‌گه‌ڵ‬ ‫عه‌ملانیه‌ت دروستبوو‪.‬‬ ‫له‌ سه‌رده‌می حاكمه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌‬ ‫عه‌ملانییه‌كانی ع �ه‌ره‌ب‪ ،‬ك��ورد دووچ��اری‬ ‫قڕانكردن بوو‪ ،‬هه‌تا له‌ سه‌رده‌می به‌عس‬ ‫زۆرب�ه‌ی شارۆچكه‌ی ته‌واو كوردییه‌كان‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ��اك��رێ و ش�ه‌ن��گ��ار و شێخان و‬ ‫مه‌خمور‪ ،‬خرانه‌ سه‌ر پارێزگای موسل‪ .‬ئه‌و‬ ‫پرۆسه‌ ئیستیعامرییه‌ به‌ زه‌ره‌ری پرۆژە‌ی‬ ‫ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی ته‌واو بوو‪ ،‬چونكه‌‬ ‫به‌عس له‌ خه‌یاڵیدا نه‌بوو له‌ عێراقی دوای‬ ‫به‌عس هه‌ڵبژاردن به‌رپا ده‌بێت‪ .‬موسل و‬ ‫كه‌ركوك دوو شوێنن به‌شێكن له‌ پرۆژە‌ی‬ ‫ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی‪ .‬موسل هه‌وڵده‌دات‬ ‫بۆیه‌یه‌كی دینی له‌ شوناسی بدات‪ ،‬خۆی وا‬ ‫پیشان بدات كه‌ له‌ ڕواڵه‌تدا شارێكه‌ مۆركی‬ ‫دینیی هه‌یه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌ دوا هه‌ڵبژاردنی‬ ‫‪ 2013‬دا پرۆژە‌ی عه‌ره‌بی زیاتر ده‌ركه‌وت‪،‬‬

‫چونكه‌ له‌و هه‌ڵبژاردنه‌ حیزبی ئیسالمی‬ ‫ته‌نها له‌ سه‌دا دووی كورسییه‌كانی هێنا‪.‬‬ ‫چۆن حیزبی كوردی بووه‌ په‌رتكردنی‬ ‫ده‌نگی كوردی؟‬ ‫حیزبه‌ كوردییه‌كان به‌ عه‌ملانی و‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬له‌ژێر چه‌تری لیستی پێكه‌وه‌ژیان‬ ‫كۆبوونه‌وه‌‪ .‬له‌و گردبوونه‌وه‌یه‌دا هه‌رسێ‬ ‫حیزبی ئۆپۆزسیۆن هیچ كورسییه‌كیان‬ ‫به‌ده‌ستنه‌هێنا‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫رسوشتی ناوچه‌كه‌‪ ،‬كه‌ زیاتر ئاشنان به‌‬ ‫ه��ه‌ردوو حیزبی ده‌س���ه‌اڵت‪ .‬له‌به‌ر ئه‌و‬ ‫هۆیانه‌ ك��ورد وه‌ك ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ك چه‌ند‬ ‫كورسییه‌كیان له‌ده‌ستدا‪:‬‬ ‫‪ -1‬ملمالنێی حیزبی‪ ،‬له‌ ملمالنێی‬ ‫حیزبیی نێوان حیزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫پارتی له‌ الیه‌ك‪ ،‬ملمالنێی پارتی و یه‌كێتی‬ ‫له‌ الیه‌كی تر‪ .‬له‌و نێوه‌دا كورد هه‌ندێ‬ ‫ده‌نگی له‌ده‌ستدا‪ .‬ئه‌وه‌ بۆ كورد شكستبوو‬ ‫له‌ به‌رانبه‌ر ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی‪ ،‬وه‌ك‬ ‫سه‌ددام ده‌سه‌اڵتی كوردی‌و ئۆپۆزسیۆن به‌‬ ‫یه‌ك گولله‌ ده‌كوژێت‪ ،‬وه‌ك چۆن بێڕە‌حامنه‌‬ ‫به‌ربوونه‌ گیانی مه‌ده‌نییه‌كانی میرس‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئێزیدی‪ :‬ئه‌ده‌بیاتی عه‌ملانیی‬ ‫كوردی‪ ،‬ئێزیدیی وا به‌ ئێمه‌ ناساندووه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌شێكی زیندووی كۆمه‌ڵگای كوردین‪ .‬ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ زیندووه‌ی كۆمه‌ڵگای كوردی ده‌نگی‬ ‫به‌ لیستێكی ئیزیدی دا كه‌ ئیزیدی پێ كورد‬ ‫نییه‌‪ .‬باڵی عه‌ملانیی كورد له‌و هاوكێشه‌یه‌‬ ‫كورسییه‌كی له‌ده‌ستدا‪ ،‬كورد زیاتر له‌ ده‌‬ ‫ه �ه‌زار ده‌نگی ك��وردی (ی�ه‌ك كورسی)ى‬ ‫له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫‪ -3‬ملمالنێی بنه‌ماڵه‌یی‪ :‬ژماره‌یه‌كی‬ ‫زۆر له‌ تاكی زێباری به‌ ده‌سه‌اڵتی بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫بارزانی ڕازی نین‪ .‬ئه‌و به‌شه‌ی بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫زێباریی له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ یه‌كێتی‬ ‫و ئۆپۆزسیۆن ڕێك بكه‌ون‪ .‬كوردیش له‌و‬ ‫دوژمنداریی و نزیكبوونه‌ له‌ ناسیۆنالیزمی‬ ‫عه‌ره‌بی دوو سێ كورسی له‌ ده‌ستدا‪ ،‬زیاتر‬

‫له‌ ‪ 39‬هه‌زار (سێ كورسی) ده‌نگی كوردی‬ ‫له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫‪ -4‬شه‌به‌ك و شیعه‪ :‬شه‌به‌ك به‌شێكن‬ ‫ل �ه‌ كۆمه‌ڵگای ك��وردس��ت��ان��ی‪ .‬ئینتیامی‬ ‫مه‌زهه‌بیی ئه‌و شه‌به‌كانه‌ وه‌ك فه‌یلییه‌‬ ‫شیعه‌كان‪ ،‬بۆ مه‌زهه‌ب زیاتره‌ له‌ نه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌ زیندووبوونه‌وه‌ی شیعه‌گه‌ری‬ ‫له‌و شاره‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بوونی شه‌به‌ك‬ ‫له‌ ناوچه‌كه‌‪ .‬له‌ده‌ستدانی ده‌نگی به‌شێك‬ ‫له‌و شه‌به‌كانه‌ی نكۆڵی له‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌‬ ‫كورد بن‪ ،‬بوونی كورد له‌ موسڵ به‌ قازانجی‬ ‫ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی السه‌نگ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ك��ورد زیاتر له‌ ‪ 12‬ه �ه‌زار ده‌نگی (یه‌ك‬ ‫كورسی)ى له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و لیسته‌ی شه‌به‌ك‪ ،‬كۆتایی‬ ‫لیستی پێكه‌وه‌ژیان بێت‪ ،‬ئه‌وا مه‌یلێكی‬ ‫گ �ه‌وره‌ له‌نێو شه‌به‌ك هه‌یه‌ كه‌ شه‌به‌ك‬ ‫میلله‌تێكی جیاوازه‌ له‌ كورده‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫چ��ۆن ئێزیدییه‌كان توانییان له‌ ڕێگای‬ ‫لیسته‌وه‌ له‌ كورد جیاببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ حیزبی ك��وردی له‌به‌ر ئه‌و‬ ‫هۆكارانه‌ شه‌ش كورسیی له‌ده‌ستدا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ�ه‌وان�ه‌ بهاتنایه‌ته‌وه‌ بۆ ك��ورد‪ ،‬خۆشی‬ ‫یازده‌ كورسیشی هه‌بوو‪ ،‬كه‌واته‌ ده‌بووه‌‬ ‫‪ 17‬كورسی‪ .‬ئه‌وسا به‌ ‪ 17‬كورسی كورد‬ ‫ده‌یتوانی حكومه‌تێكی لۆكالی له‌ موسل‬ ‫پێكبێنێت‪.‬‬ ‫له‌ده‌ستدانی ئ�ه‌و هه‌موو ده‌نگه‌‪،‬‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 50‬هه‌زار ده‌نگی كوردی‪ ،‬فه‌شه‌لی‬ ‫سرتاتیژیه‌تی حیزبی كوردی ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ئه‌و رشۆڤه‌كردنه‌ ته‌نیا بۆ یه‌ككردنی ماڵی‬ ‫كوردی نوورساوه‌‪ ،‬باوه‌ڕ وایه‌ ئایدیۆلۆژیای‬ ‫سیاسیی جیاواز ئیسپاتی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫حیزبی كوردی بێئه‌وه‌ی ته‌واو ده‌ركی پێ‬ ‫بكات‪ ،‬كار له‌سه‌ر درزخستنه نێو‌ ماڵی‬ ‫ك��وردی��ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم و ن��اوه‌وه‌ی‬ ‫هه‌رێم ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ به‌رژە‌وه‌ندیی‬ ‫ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫گفتوگۆ‬

‫لوقامن سیوه‌یلی‪ ،‬مامۆستای به‌شی كۆمه‌ڵناسی لە زانكۆی سلێامنی‪:‬‬

‫‌ئایین ل ‌ه رێگه‌ی ئه‌خالق و فیقهه‌و‌ه ده‌یهه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان دابڕێژێت‬ ‫له‌م دیمانه‌دا‬ ‫لوقمان سیوه‌یلی‪ ،‬مامۆستای‬ ‫به‌شی كۆمه‌ڵناسی لە زانكۆی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬باس ل ‌ه رۆڵ‌و ئه‌ركی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی ئایین ده‌كات‪،‬‬ ‫باس ل ‌ه جیاوازیی یاسا‌و ئاین‬ ‫ده‌كات ل ‌ه ڕووی كاریگه‌ریی‬ ‫هه‌ریه‌كه‌یانه‌وه‌ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگا‬ ‫‌و له‌وباره‌وه‌ ده‌ڵێت « ئایین‬ ‫و كه‌لتوور به‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫ل ‌ه خواره‌وه‌ بۆ سه‌ره‌و ‌ه‬ ‫هه‌ڵده‌كشێن‪ ،‬له‌ناو خه‌ڵكی‬ ‫گشتی كاریگه‌رییان زیاتر ‌ه‬ ‫ل ‌ه یاسا‪ ،‬ل ‌ه رووی ده‌روونی و‬ ‫قبوڵكردنی خه‌ڵكییه‌و ‌ه بۆی»‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت « ئاین ب ‌ه گشتی‬ ‫‌و ئیسالم ب ‌ه تایبه‌تی‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌ ساته‌وه‌ختی دروستبوونی‬ ‫گرێبه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ده‌یهه‌وێت خۆی داڕێژەری‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه مرۆییه‌كان بێت»‪.‬‬ ‫گفتوگۆ‪ :‬ئیدریس سیوه‌یلی‬ ‫به‌یان‪ :‬ئه‌ركی‮ ‬كۆمه‌اڵیه‌تیی‮ ‬ئایین‮‬ ‫‬چییه‌؟‬ ‫لوقامن سیوه‌یلی‪ :‬ده‌كرێت بڵێین به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی گشتی ئایین له‌سه‌ر سێ كایه‌ی‬ ‫سه‌ره‌كی رۆڵ ده‌بینێت‪ ،‬كه‌ ئه‌وانیش‬ ‫بریتین له‌ رێكخستنی پێوه‌ندی له‌ نێوان‬ ‫«مرۆڤ و خودا‪ ،‬مرۆڤ و رسوشت‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫و م��رۆڤ»‪ ،‬ل ‌ه ده‌رئه‌نجامی په‌یوه‌ندیی‬ ‫خوداوه‌ند و مرۆڤه‌وه‌‪ ،‬ئایین له‌ دایك‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬له‌ ئه‌نجامی خوڵقاندی پێوه‌ندیی‬ ‫نێوان م��رۆڤ و رسوش��ت هه‌ندێك له‌‬ ‫زانسته‌كان دێنه‌ گۆڕێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگه‌‬ ‫لێره‌دا جه‌ختی له‌سه‌ر بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬وه‌زیفه‌ی‬ ‫ئایینه‌ له‌ ره‌نگڕێژكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫نێوان مرۆڤ و مرۆڤ‪،‬كه‌ تیایدا سستمه‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان له‌ ئابووری و فه‌رهه‌نگی‬ ‫و سیاسی و ‪..‬هتد‪ ،‬دێنه‌ مه‌یدانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ته‌ به‌ده‌ر له‌و ته‌وژمه‌ عه‌ملانییه‌ی‬ ‫كه‌ ده‌یه‌وێت ئایین بخاته‌ بۆته‌ی كه‌وانه‌ی‬ ‫یه‌كه‌مه‌و ‌ه و په‌یوه‌ندییه‌كان له‌ نێوان‬ ‫مرۆڤ و خودا قه‌تیس بكات‪ ،‬روونرت بڵێم‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ه له‌ چوارچێوه‌ی حاڵه‌تێكی‬ ‫رۆحیدا جێگیر بكات‪ ،‬به‌اڵم گه‌ر هه‌ندێك‬ ‫ل ‌ه ئایینه‌كانیش كار له‌سه‌ر قووڵبوونه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ شاقووڵیی ‌ه بكه‌ن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ئاینداران ده‌یانه‌وێت ل ‌ه كه‌وانه‌ی یه‌كه‌م‬ ‫بێن ‌ه ده‌ره‌وه‌ و تان و پۆی ژیانی مرۆڤه‌كان‬

‫ـ لوقامن ساڵح كه‌ریم‬ ‫ساڵی ‪ 1975‬له‌ ناحیه‌ی سیوه‌یل له‌دایك بوو ‌ه‬ ‫ساڵی ‪ 2009‬بڕوانامه‌ی ماسته‌ری له‌ كۆمه‌ڵناسیدا‬ ‫به‌ده‌ستهێناوه‌‬ ‫خوێندكاری دكتۆرای ‌ه له‌ هه‌مان بوار‬

‫بارگاوی بكه‌ن به‌ ئایین‪.‬‬ ‫دێمه‌وه‌ سه‌ره‌تای پرسیاره‌كه‌تان‪،‬‬ ‫ئه‌ركی كۆمه‌اڵیه‌تیی ئایین چییه‌؟ دیاره‌ ئه‌م‬ ‫پرسیاره‌‪ ،‬پرسیارێكی ئه‌نتۆلۆژییه‌ و پێامن‬ ‫ناڵێ‌ له‌ چ چاخ و سه‌رده‌م و كۆمه‌ڵگه‌ و‬ ‫دۆخێكی كۆمه‌اڵیه‌تیدا ئه‌ركی ئایین چییه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ك چۆن ئه‌ركی ئایین له‌ نێوان‬ ‫رۆهه‌اڵت و رۆژئاوا لێكدی جیاوازان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی پرسیاره‌كه‌ بخه‌ینه‌ ناو دۆخی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی كۆمه‌ڵگه‌ی ك��وردی‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ده‌شێت وه‌اڵمێكی كه‌م تا زۆرم��ان له‌و‬ ‫باره‌یه‌و ‌ه هه‌بێت‪ .‬له‌مه‌ش گرنگرت ئه‌وه‌یه‌‬ ‫بزانین له‌م پرسیاره‌‌دا مه‌به‌ستامن له‌‬ ‫(كۆمه‌اڵیه‌تیبوون) چییه‌‪ ،‬ئایا كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫به‌واتای هه‌موو ئه‌و دۆخانه‌ دێن كه‌‬ ‫ده‌كه‌ونه‌ ده‌ره‌وه‌ی ئیراده‌ی تاكه‌وه‌ و وه‌ك‬ ‫سرتاكتۆر خۆیان به‌ سه‌رماندا ده‌سه‌پێنن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ك بونیاده‌ ئابووری و سیاسییه‌كان‬ ‫واته‌ دیفاكتۆ؟ به ‌هه‌ر حاڵ‪ ،‬بۆ جاری‬ ‫سێیه‌م ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌ الی پرسیاره‌كه‌ و‬ ‫نامه‌وێت دووربكه‌ومه‌وه‌‪ ،‬ئایین به‌ گشتی‬ ‫و ئیسالم به‌ تایبه‌تی‪ ،‬هه‌ر له‌ ساته‌وه‌ختی‬ ‫دروستبوونی گرێبه‌ستی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫ده‌یهه‌وێت خۆی داڕێ��ژەی په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫مرۆییه‌كان بێت‪ ،‬لێره‌دا ماناگه‌لی وه‌ك‬ ‫حه‌رام و حه‌اڵڵ‪ ،‬گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری‪،‬‬ ‫پیشه‌ی ب��ازرگ��ان��ی و ریبا و سستمی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی‪ ،‬هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌‬ ‫فیهی ئیسالمیدا رووبه‌رێكی زۆری��ان‬ ‫داگیركردووه‪ .‬ئه‌م ‌ه جگه‌ له‌وه‌ی كه‌ هه‌ر‬ ‫له‌ س�ه‌ره‌ت��ای له‌دایكبوونی مرۆڤه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه�ه‌ر ل�ه‌و ساته‌ی كه‌ بانگ به‌ گوێیدا‬ ‫ده‌درێت و سوننه‌ت ده‌كرێت‪ ،‬ده‌برێته‌‬ ‫مزگه‌وت فێری بۆنه‌ ئایینییه‌كان ده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌موو ئه‌مانه‌ له‌ چوارچێوه‌ی خێزان و‬

‫پ��ه‌روه‌رده‌ی ئایینی فێری نه‌وه‌ نوێكان‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬كه‌واته‌ ره‌نگه‌ زیاده‌ڕەوی نه‌بێت‬ ‫گه‌ر بڵێم ئایین به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی (نه‌ك‬ ‫ره‌ها) ل ‌ه ساته‌وه‌ختی له‌ دایكبوومنان تا‬ ‫مه‌راسیمی به‌ خاك سپاردمنان‪ ،‬كه‌م تا زۆر‬ ‫رۆڵی هه‌یه‪ .‬واته‌ كورت و كرمانج ئایین‬ ‫له‌ رێگه‌ی ئه‌خالق و فیقهه‌وه‌ ده‌یهه‌وێت‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان دابڕێژێت و‬ ‫نه‌قشی خۆی هه‌بێت له‌م باره‌یه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬چ‮ ‬په‌یوه‌ندییه‌ك‮ ‬هه‌یه‌‮ ‬ل ‌‮ه‬ ‫‬نێوان‮‬ره‌فتاری‮‬تاك‮‬و‮‬بیروباوه‌ڕی‮‬ئایینی؟‬ ‫لوقامن سیوه‌یلی‪ :‬هه‌ڵبه‌ته‌ ناسینی‬ ‫ره‌فتاری تاك كارێكی هێنده‌ سانا نییه‌ كه‌‬ ‫ئێمه‌ بتوانین به‌ یه‌ك دێڕ گوزارشتی لێ‬ ‫بكه‌ین و ئاو بێنین و ده‌ستان بشۆین‪،‬‬ ‫كاره‌كه‌ زۆر له‌مه‌ ئاڵۆزتره‪ .‬ره‌نگه‌ بتوانم‬ ‫بڵێم مرۆڤ ئه‌و بوونه‌وه‌ره‌ی ‌ه كه‌ هیچ‬ ‫قه‌پانێك نایخوێنێته‌وه‌ به‌ ته‌نها‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫مه‌به‌ستم ل ‌ه پێوه‌ر ‌ه ده‌روونناسی و‬ ‫كۆمه‌ڵناسی و پزیشكییه‌كانه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ره‌فتار و كرداره‌كانی مرۆڤ له‌ الیه‌ك‬ ‫ده‌ك��ه‌ون��ه‌ ژێ��ر ك��اری��گ�ه‌ری��ی الیه‌نی‬ ‫جه‌سته‌یی و فسیۆلۆژی و گالنده‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ الیه‌كی دیش ئه‌م كردار و ره‌فتارانه‌‬ ‫مه‌حكومى‌ ب��ه‌و ژینگه‌ خ��ێ�زان��ی و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری و فه‌رهه‌نگییانه‌ی‬ ‫كه‌ مرۆڤ له‌ ناویاندا ژیان ده‌گوزه‌رێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش قوڕەكه‌ خه‌سترت ده‌ك��ات�ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی ك��ارم��ان ل �ه‌س �ه‌ر شان‬ ‫سوك ده‌كات‪ ،‬ئه‌م پرسیاره‌یه‌‪ .‬چ جۆره‌‬ ‫كاریگه‌ریه‌ك هه‌یه‌ له‌ نێوان ئایین و‬ ‫ئایینداراندا؟ ئ �ه‌وه‌ی پێویسته‌ قسه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بكه‌ین‪ ،‬رێژەی بوونی كاریگه‌ریی‬ ‫ئایینه‌ له‌سه‌ر كردار و ره‌فتاری تاكه‌كان‪،‬‬ ‫له‌ هه‌ندێك كۆمه‌ڵگه‌ و بڕگه‌ی زه‌مه‌نی‬

‫خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر‪:‬‬ ‫هاوژین عومەر کەریم‬ ‫‪hawzheenk@yahoo.com‬‬ ‫‪07701543488‬‬

‫بەڕێوەبەرى کارگێڕى‪:‬‬ ‫جیهانگیر ئەحمەد‬ ‫‪bayanreklam@yahoo.com‬‬ ‫‪07702455504‬‬

‫ئه‌م كاریگه‌رییه‌ تا رێژەیه‌كی به‌رز بااڵ‬ ‫ده‌ك��ات‪ .‬له‌ هه‌ندێك بڕگه‌ی زه‌مانی و‬ ‫مه‌كانیشدا ئه‌م په‌یوه‌ندیی ‌ه له‌ خاڵی سفر‬ ‫نزیك ده‌بێته‌وه‌‪ .‬دیاره‌ بۆ خۆدزینه‌وه‌‬ ‫ل ‌ه وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره‌ گشتگیره‪ ،‬ناچار‬ ‫ده‌بم ئه‌م پرسیاره‌ له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫ك���وردی پ��ی��اده‌ ب��ك�ه‌م‪ .‬ه���ه‌روه‌ك وتم‬ ‫ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ له‌ دۆخێكی جێگیردا‬ ‫نامێنێته‌و ‌ه و ده‌كه‌وێته‌ ب�ه‌ر زه‌ب��ری‬ ‫كۆمه‌ڵێك هه‌ڵكشان و داكشان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ كه‌م تا زۆر بوونی هه‌یه‪ ‌،‬به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی رێژەیی‪.‬‬ ‫جێگه‌ی سه‌رنجه‌‪ ،‬ل�ه‌م باره‌یه‌وه‌‬ ‫«ته‌حسین حه‌مه‌غه‌ریب» پێی وایه‌‬ ‫مرۆڤی نوێ ب ‌ه شوێن ئه‌وه‌وه‌ نییه‌ بزانێ‬ ‫كه‌ دین تا چه‌ند ڕاسته‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌پرسێت‬ ‫ئایین چی پێیه‌ بۆ من و ده‌یه‌وێت چیم بۆ‬ ‫بكات‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌یه‌ پرۆژەی مه‌عنه‌ویه‌تی‬ ‫الی فه‌یله‌سوفانی رۆژئاوایی داهێناوه‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا فه‌له‌سه‌فه‌ی ئه‌خالقی له‌‬ ‫ئه‌خالقی ئه‌ركگ ‌هراوه‌ وه‌رچه‌رخاندووه‌ بۆ‬ ‫ئه‌خالقی سودگه‌را‪ .‬مرۆڤی نوێ به‌شوێن‬ ‫ك�ه‌م��ك��ردن�ه‌وه‌ی ره‌ن��ج و ئ��ازاره‌ك��ان��ی‬ ‫خۆیه‌وه‌یه‌تی‪ ،‬به‌ شوێن ئه‌وه‌وه‌یه‌ كه‬ ‫‌چی حه‌زی مه‌عریفه‌ی ئه‌م تێر ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌م مرۆڤه‌ سه‌ری به‌ ئه‌ندازه‌ی هه‌موو‬ ‫بوون گه‌وره‌یه‪ .‬له‌ ماهیه‌ت و حه‌قیقه‌تی‬ ‫شته‌كان ناپرسێت‪ ،‬به‌ڵكو ده‌پرسێت ئه‌و‬ ‫شته‌ چی بۆ ئه‌و ده‌ك��ات‪ .‬واته‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌مه‌وێت بیڵێم ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئایا مرۆڤ له‌‬ ‫گرنگیدان یان نه‌دانی ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫چی ده‌باته‌وه‌ و چی ده‌دۆڕێنێت؟ دیاره‌‬ ‫مۆتیڤ زۆرن بۆ ره‌فتاره‌كانی مرۆڤ‬ ‫كه‌ ئاماژەمان به‌ هه‌ندێكیان دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی لێره‌دا ده‌بێ بگوترێت‪ ،‬سه‌رچاوه‌‬

‫بەڕێوەبەرى هونەرى‪:‬‬ ‫ڕەوشت محەمەد‬ ‫‪rawshtmail@yahoo.com‬‬ ‫‪07501112083‬‬

‫ئایینییه‌كانی ره‌فتاری مرۆڤن‪ .‬جا ئه‌م‬ ‫سه‌رچاوانه‌ به‌پێی ئاستی تێگه‌یشتنی‬ ‫ئایینداران و بزواندنی ده‌قه‌كان له‌م په‌ڕی‬ ‫تووندڕەوییه‌وه‌ بۆ ئه‌وپه‌ڕی لێبورده‌یی‬ ‫بوونی هه‌یه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ ده‌بین ئایینداری له‌‬ ‫مالیزیا و توركیا و ئه‌نده‌نوسیا ب ‌ه جۆرێكه‌‪،‬‬ ‫له‌ كابوڵی ئه‌فغان و سه‌نعای یه‌مه‌ن‬ ‫ب ‌ه جۆرێكی دییه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ته‌ به‌پێی ئه‌و‬ ‫تێگه‌یشتنه‌ی مرۆڤی ئاییندار هه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر هه‌موو كردار و ره‌فتارێكی‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫(سزا یاخود پاداشت) وه‌رده‌گرێت‪ ،‬هیچ‬ ‫شتێك له‌ الی خودا ون نابێت‪ ،‬گه‌رچی‬ ‫هێنده‌ی له‌تكه‌ گه‌ردیله‌یه‌كیش بێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر بۆیه‌ ئ �ه‌م كاریگه‌رییه‌ی ئایین‬ ‫له‌سه‌ر ئایینداران به‌ ئاشكرا و به‌ په‌نهان‬ ‫هه‌ست پێده‌كرێت‪ ،‬هه‌ر له‌ پابه‌ندبوون‬ ‫ب ‌ه روەخساره‌كانی ئاییندارییه‌وه‌ له‌‬ ‫سه‌رپۆش و حیجاب و ریشه‌وه‌ بیگره‌‪ ،‬تا‬ ‫ده‌گاته‌ به‌خشنده‌یی رێكخراوه‌ خه‌یریه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان و تا ده‌شگاته‌ تووندڕەوی‬ ‫و خۆتەقاندنه‌وه‌ی هه‌ندێكی تر‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫موسڵامنان هه‌ندێكیان بیر له‌ «ژیان‬ ‫له‌ پێناوی خودا» ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێكی‬ ‫دیش بیر له‌ «م��ردن له‌ پێناوی خودا»‬ ‫دا ده‌ك��ه‌ن��ه‌وه‌‪ ،‬ئایا ك��ۆی ئ �ه‌م ج��ۆره‌‬ ‫بیركردنه‌وانه‌ هه‌مووی گوزارشت نییه‌‬ ‫له‌ پته‌ویی په‌یوه‌ندیی ئ�ه‌م دوانه‌یه‌‬ ‫پێكه‌وه‌؟ له‌م باره‌یه‌وه‌ به‌ جوانی ده‌زانم‬ ‫وته‌یه‌كی «رێبین هه‌ردی» له‌ كتێبی دژە‬ ‫بێده‌نگی وه‌ربگرم كه‌ ده‌ڵێت «ئایین‬ ‫ئه‌و وانه‌ رۆحییه‌یه‌ كه‌ له‌ میحنه‌ت و‬ ‫كاره‌ساته‌كاندا ئومێدمان به‌ زیندویی‬ ‫ده‌هێڵێته‌وه‌ و له‌ كاتی خۆشی و شادیشدا‬ ‫بیری ئه‌و مرۆڤانه‌مان ده‌خاته‌وه‌ كه‌ له‌‬ ‫میحنه‌تدا ده‌ژین»‪.‬‬

‫ئەنداماىن بۆرد‪:‬‬ ‫سەاڵح ساالر‬ ‫ئیدریس سیوەیىل‬

‫ت ‬یاس‮ا ‬ ‮و ‬ئایی ‮ن ‬دو ‮و‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێ ‮‬ ‫‬سه‌رچاوه‌ی‮ ‬سه‌ره‌كین‮ ‬ل ‌ه‮ ‬ئاراسته‌كردنی‮‬ ‫‬ره‌ف��ت��اری‮ ‬ت���اك‪،‬‮ ‬ئ��ه‌و‮ ‬دووان���ه‌‮ ‬كامیان‮‬ ‫‬كاریگه‌ریی‮‬ئیجابیی‮‬زیاتریان‮‬هه‌یه‌؟‬ ‫لوقامن سیوه‌یلی‪ :‬هه‌ر یه‌ك له‌ یاسا و‬ ‫ئایین ده‌یانه‌وێت كردار و ره‌فتاری مرۆڤ‬ ‫به‌ره‌و ئاراسته‌یه‌كی باش به‌رن‪ ،‬هه‌ڵبه‌ته‌ به‌‬ ‫شێوه‌یه‌كی رێژەیی‪ ،‬وه‌گه‌ر نا هه‌ر ئایین‬ ‫خۆی پێامن ده‌ڵێت مرۆڤ بونه‌وه‌رێكی‬ ‫هه‌ڵه‌كاره‌ و باشرتین هه‌ڵه‌كاریش ئه‌وانه‌ن‬ ‫كه‌ به‌ هه‌ڵه‌كانیاندا ده‌چنه‌وه‪ .‬كه‌واته‌‬ ‫هه‌ڵه‌كردن و سه‌ره‌ڕۆیی و هه‌رزه‌گۆیی و‬ ‫یاخیبوون‪ ،‬ئه‌مانه‌ش له‌ سیفه‌ته‌كانی مرۆڤن‪.‬‬ ‫شتێكامن نییه‌ به‌ ناوی مرۆڤی بێگوناه‪.‬‬ ‫به‌ ه�ه‌ر ح��اڵ‪ ،‬ده‌گ�ه‌ڕێ��م�ه‌و ‌ه سه‌ره‌تای‬ ‫پرسیاره‌كه‌‪ ،‬رۆڵی یاسا و ئایین‪ .‬ده‌كرێت‬ ‫لێره‌دا یاسا ببێته‌ سه‌رچاوه‌ی ته‌رشیعی‬ ‫ئیسالمی و هاوكاتیش ئایین ده‌كرێته‌وه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی یاسادانان‪ ،‬به‌‬ ‫تایبه‌ت له‌ واڵته‌ موسڵامنه‌كاندا‪ .‬لێره‌دا‬ ‫جۆرێك له‌ كاریگه‌ری و دیاله‌كتیك به‌دی‬ ‫ده‌كه‌ین له‌ نێوان هه‌ر یه‌ك له‌ ئایین و‬ ‫یاساكاریگه‌رییه‌كانیان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئایین‬ ‫له‌ یاسا جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئایین‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی گشتگیره‌‪ ،‬هاوكات ئایین‬ ‫سزا و پاداشتیشی هه‌یه‌‪ ،‬النیكه‌م گه‌ر له‌م‬ ‫دونیاشدا نه‌بێت‪ ،‬له‌و دونیادا‪ ،‬كه‌واته‌ به‌‬ ‫دیوێكدا ئایین هه‌ر ناشیرینییه‌كانی مرۆڤ‬ ‫نابینێت به‌ ته‌نها‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌ر كرداره‌‬ ‫چاكه‌كانیش پاداشتی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫له‌ الیه‌ك‪ ،‬له‌ الیه‌كی دیش ب ‌ه شێوه‌یه‌كی‬ ‫رێژەیی و به‌پێی ج��ۆری كۆمه‌ڵگه‌كان‬ ‫ده‌كرێت ئایین یاخود یاسا رۆڵێكی زیاتری‬ ‫پێ بدرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌روه‌ك مێژوونووسی‬ ‫جیهانی «وی��ل دی��وران��ت» له‌ مێژووی‬ ‫شارستانییه‌ته‌كاندا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئایین و كه‌لتوور به‌ هۆی ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ خ��واره‌وه‌ بۆ س��ه‌ره‌وه‌ هه‌ڵده‌كشێن‪،‬‬ ‫له‌ناو خه‌ڵكی گشتی و ره‌ش و رووت و‬ ‫هه‌ژارانه‌وه‌‪ ،‬كاریگه‌رییان زیاتره‌ له‌ یاسا له‌‬ ‫رووی ده‌روونی و قبوڵكردنی خه‌ڵكییه‌وه‌‬ ‫ب��ۆی‪ ،‬له‌ كاتێكدا یاسا له‌ س��ه‌ره‌وه‌ بۆ‬ ‫خواره‌وه‌ شۆڕده‌بێته‌وه‌‪ .‬هاوكات یاساشكێن‬ ‫به‌ جۆرێك له‌ ئازایه‌تی له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئایینشكێن و كه‌لتوورشكێنه‌كان وه‌ك‬ ‫گوناهبار ده‌هاتن ‌ه به‌ر چاو‪.‬هه‌ڵبه‌ته‌ گۆڕان‬ ‫و وه‌رچه‌رخانه‌كانیش ئه‌م هاوكێشانه‌‬ ‫ئاوه‌ژوو ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆ منوون ‌ه له‌ كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫خۆرئاواییدا‪ ،‬ل ‌ه دوای شۆڕشی فه‌ره‌نسی‬ ‫و تێپه‌ڕاندنی چاخه‌كانی ن��اوه‌ڕاس��ت‪،‬‬ ‫ئایین ئه‌و رۆڵه‌ی خۆی له‌ده‌ستدا و یاسا‬ ‫جێگه‌ی گرته‌وه‌‪ ،‬له‌ رێكخستنی په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫سیاسی و حوكمڕانی و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا‪.‬‬ ‫ئێستاش ئه‌و جه‌نگه‌ به‌ تایبه‌ت ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتییه‌كاندا به‌رده‌وام درێژەی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئایین و ئاینداران ده‌یانه‌وێت پێگه‌ی‬ ‫خۆیان وه‌ده‌س���ت بێننه‌وه‌‪ ،‬ئایا ئه‌مه‌‬ ‫ده‌كرێت؟ وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره‌ به‌ ئاینده‌‬ ‫ده‌سپێرین‪.‬‬

‫ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت‪:‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪E.mail: bayanpress@yahoo.com‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬

‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامىن ‪ -‬شەقامى ئیرباهیم پاشا ‪ -‬تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم ‪ -‬شوقەى ژمارە ‪ .3‬تەلەفۆن‪07480605181 :‬‬

‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫‪14‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)48‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/8/20‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫هانابردن بۆ دیموكراسی و گه‌ڕانه‌و‌ه بۆی‬ ‫ن‪ :‬مونسیف مه‌رزوقی*‬ ‫و‪ :‬وریا عه‌لی‬ ‫رووداوه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی واڵتانی‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌بی‪ ،‬ئه‌وه‌ دووپات ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫كه‌ له‌وانه‌یه‌ ئێمه‌ ده‌ستامن به‌ له‌ناوبردنی‬ ‫تازه‌ له‌دایكبووه‌كه‌ كردبێت‪ ،‬كه‌ زۆر به‌‬ ‫ئارامییه‌وه‌ چاوه‌ڕێیامن ده‌كرد‪ ،‬كه‌ سكه‌كه‌‬ ‫و له‌دایكبوونه‌كه‌ی ئازارێكی زۆری له‌سه‌ر‬ ‫گه‌له‌كه‌مان دانابوو‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی هه‌ر رۆژێكدا‪،‬‬ ‫الی زۆربه‌ی الیه‌نه‌ ئیسالمییه‌كان ترسی‬ ‫ئه‌و ‌ه دروست ده‌بێت كه‌ متامنه‌یان به‌‬ ‫دیموكراسی نه‌مێنێت‪ ،‬الیه‌نی عه‌ملانیش‬ ‫هه‌موو راستگۆیی له‌ده‌ست ب��دات له‌‬ ‫به‌رگریكردن لێی‪ .‬كه‌وات ‌ه پشكی پرۆژە‌یه‌ك‬ ‫چه‌نده‌ كه‌ هه‌ندێك باوه‌ڕیان پێى نه‌ماوه‌‬ ‫و هه‌ندێكی تریش پشتی پێ نابه‌سنت؟‬ ‫ئه‌و رۆژە‌ی كه‌ مێژوونووسان مێژووی‬ ‫دیموكراسیه‌تی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ده‌نووسنه‌وه‌ ـ‬ ‫ئایا سه‌ركه‌وتوو بووه‌ یان سه‌رنه‌كه‌وتوو‬ ‫له ‌پێش ئه‌و تاقیكردنه‌وه‌یه‌ی كه‌ تێیدا‬ ‫ده‌ژی��ن ـ ل �ه‌و ب���ارودۆخ و ش��ێ��واز ‌ه به‌‬ ‫دیموكراسیكردنه‌ی به‌شێك له‌ ته‌وژمی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬ئه‌وا ته‌ركیز ده‌كرێت له‌سه‌ر‬ ‫رۆڵ��ی رێكخراوه‌كانی مافی م��رۆڤ له‌‬ ‫هه‌شتاكان و ن �ه‌وه‌ده‌ك��ان��ی س��ه‌ده‌ی‬ ‫راب����ردوودا‪ ،‬له‌ ب ‌ه بازاڕیكردنی كااڵی‬ ‫دیموكراسی بۆ قوربانییانی داپڵۆساندن كه‌‬ ‫به‌رگرییان لێ ده‌كات‪ ،‬سه‌رباری جیاوازیی‬ ‫مه‌رجه‌عیه‌تیش‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه هه‌ندێك له‌وان‬ ‫ته‌ركیزیان له‌سه‌ر رۆڵی په‌روه‌رده‌كردن‬ ‫ك��ردب��ێ��ت‪ ،‬ب �ه‌ ك��ۆچ��ك��ردن ب��ۆ واڵت��ان��ی‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬كه‌ ئیسالمییه‌ چه‌وساوه‌كانی‬ ‫له‌خۆگرتووه‌‪ ،‬هه‌ستیشیان ك��ردوو ‌ه به‌‬ ‫گه‌وره‌یی رژێمێكی سیاسیی نارساو‪.‬‬ ‫له‌وان ‌ه هه‌ندێكیان ئاگادارن له‌ رۆڵی‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌ بیریاران كه‌ ل ‌ه ه�ه‌ردووالوه‌‬ ‫ه�ه‌وڵ��ی��ان��داوه‌ پ��ردێ��ك دروس���ت بكه‌ن‬ ‫له‌نێوان بیری ئیسالمی و بیری دیموكراسی‬ ‫ـ له‌نێوان ئه‌وانه‌شدا نووسه‌ری ئه‌م چه‌ند‬ ‫دێڕە‌ ـ كه‌ گه‌ڕاون به‌ شوێن ئه‌و خااڵنه‌ی‬ ‫كه‌ كۆك ‌و ه��اوڕان له‌سه‌ری له‌جیاتی‬ ‫قووڵكردنه‌وه‌ی خاڵه‌ جیاوازییه‌كان‪.‬‬ ‫هه‌ندێكیشیان كاریان ك��ردووه‌ له‌سه‌ر‬ ‫رۆڵی سته‌م له‌ نزیككردنه‌وه‌ی قوربانییانی‬ ‫هه‌ردووال‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی گرنگه‌‪ ،‬ئه‌وان هاوڕان له‌سه‌ر‬ ‫گرنگییه‌ رووكه‌شه‌كه‌‪ ،‬كه‌ بریتییه‌ له‌و‬ ‫دوو به‌شه‌ی له‌ ره‌نگی ئیسالمی گۆڕاو بۆ‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬له‌ هه‌مانكاتدا ئه‌و به‌شه‌ی‬ ‫كه‌ ناوده‌برێت به‌ سه‌له‌فی ده‌مێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر هه‌مان فیكری ته‌قلیدی‪.‬‬ ‫هه‌ندێكی ت��ری��ش ل �ه‌س �ه‌ر ئ �ه‌وه‌‬ ‫توێژینه‌وه‌ ده‌كه‌ن كه‌ چۆن دیموكراسی‬ ‫گ �ه‌ی��ش��ت��وو ‌ه ب��ه‌ دوورت����ر ل����ه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ت��وان��ی��وی �ه‌ت��ی ری���زی سه‌له‌فییه‌كان‬ ‫له‌ت بكات به‌ گۆشه‌گیركردنی ره‌وته‌‬ ‫چه‌كداره‌كه‌ی‪ ،‬كه‌ هۆكاره‌ بۆ تووندوتیژی‬ ‫و تۆقاندنی نوخبه‌ی تازه‌پێگه‌یشتوو‬ ‫له‌ناو سنوورێكدا‪ ،‬له‌ ئیسالموفوبیاشدا‬ ‫و له‌ رووب�ه‌ڕووب��وون�ه‌وه‌ی رۆرژئ��اوا‪ ،‬له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌یدا‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئێستا روو ده‌دات‪ ،‬بریتییه‌‬ ‫له‌ رووخاندنی ئ�ه‌وه‌ی كه‌ سێ ده‌یه‌یه‌‬ ‫ل � ‌ه ب���واری فیكری و سیاسی ك��راوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها پشتیوانیكردنی له‌ناكاوی ئه‌و‬ ‫ره‌وت �ه‌ ت��وون��دڕە‌وه‌ی هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫دیموكراسی ره‌ت��ده‌ك��ات�ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫ده‌توانێت پێبكه‌نێت ب ‌ه قسه‌وتن به‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان‪ ،‬ئه‌وانه‌ی كه‌ الیانداوه‌ له‌‬ ‫پ��رۆژە‌ی دیموكراسی و زمانی حاڵیش‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ئایا پێامن نه‌وتن ئه‌وه‌ رێگایه‌كه‌‬ ‫ك��ه‌ ن��اگ��ات �ه‌ ه��ی��چ شوێنێك ج��گ� ‌ه له‌‬ ‫له‌ده‌ستدانی دین و دونیا؟‬ ‫ئه‌م تێكچوونه‌ له‌ پێوانه‌كانی هێزدا‪،‬‬ ‫له‌ به‌رژە‌وه‌ندی تووندڕە‌وه‌كان بوو‪ ،‬كه‌‬ ‫ئه‌مڕۆ ـ زۆر به‌داخه‌وه‌ـ به‌رپرسیارێتیی‬

‫به‌شێك له‌ دیموكراسیخوازانه‌‪ ،‬ناویشیان‬ ‫ده‌نێین به‌ غه‌زه‌بلێگیراوان‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیدا‪ ،‬پارێزكارییان له‌سه‌ر‬ ‫جێبه‌جێكردنی ئیسالمییه‌كان له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫زیاتره‌ له‌ پرۆژە‌كه‌یان‪ ،‬گومانی تێدا نییه‌ ئه‌و‬ ‫رووه‌ی ك ‌ه هه‌ندێ‌ له‌وان ده‌ریانخستووه‌‪،‬‬ ‫كاتێك ده‌ستیان گه‌یشتووه‌ ب ‌ه حكومه‌ت‪.‬‬ ‫هیچ گفتوگۆیه‌كی تێدا نییه‌ له‌وه‌ی كه‌‬ ‫هه‌ندێكی تر له‌ نێوانیاندا وایانده‌زانی‬ ‫ك �ه‌ گرنگیی ب �ه‌ش��داری��ك��ردن له‌گه‌ڵ‬ ‫عه‌ملانییه‌كان‪ ،‬به‌خشینی هه‌ندێ‌ رووپۆشی‬ ‫تازه‌گه‌رییه‌‪ ،‬له‌ به‌رامبه‌ر ڕایگشتیی ناوخۆ‬ ‫و ده‌ره‌كیدا‪ ،‬بۆ ده‌سه‌اڵتێك كه‌ په‌یامه‌كه‌ی‬ ‫ئیسالمكردنی ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگا بێت‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا به‌ڵگه‌نه‌ویسته‌ كه‌‬ ‫چاالكییه‌كانیان له‌ به‌ڕێوه‌بردنی كاروباری‬ ‫خه‌ڵكدا گاڵته‌پێكراو نییه‌‪ .‬به‌اڵم ئایا چ‬ ‫شتێك ب ‌هرامبه‌ر ‌ه به‌م هه‌موو پێوانه‌كردنه‌‬ ‫به‌ وه‌رگری سه‌ره‌كی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی به‌شێكی‬ ‫گ����ه‌وره‌ی ئیسالمییه‌كان بچنه‌ ناو‬ ‫دیموكراسییه‌وه‌؟‬ ‫ب��ا ك�ه‌م��ێ��ك ل��ه‌س��ه‌ر سیناریۆی‬ ‫س �ه‌رك �ه‌وت��ن��ی ش��ۆڕش��ی به‌رهه‌ڵستی‬ ‫بوه‌ستین‪ ،‬به‌گه‌وره‌یی هاوپه‌یامنییه‌كی‬ ‫نائاسایی له‌ نێوان ئه‌وانه‌دا و پاشاموه‌كانی‬ ‫داپڵۆسیندا‪.‬‬ ‫هه‌ر رژێمێك به‌رهه‌می ئه‌و بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا خۆی ده‌بینێته‌و ‌ه له‌ بارودۆخێكی‬ ‫گ��ه‌م��ارۆدراودا‪ ،‬دوای ئ �ه‌وه‌ی خۆی له‌‬ ‫بارودۆخی گه‌مارۆداندا بوو‪ ،‬ئه‌و پێویستی‬ ‫به‌ زۆرترین ئه‌ندازه‌ی تووندوتیژی هه‌یه‌‬ ‫بۆ ئ��ه‌وه‌ی خ��ۆی بسه‌پێنێت‪ .‬ئ �ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی ده‌ركه‌وتنی تووندوتیژیی‬ ‫ب �ه‌ره �ه‌ڵ��س��ت��ی��ك��ردن ك��ه‌ ئیسالمییه‌‬ ‫تووندڕە‌وه‌كان سه‌ركردایه‌تی و رابه‌رایه‌تیی‬ ‫ده‌ك �ه‌ن‪ .‬هه‌موو ئه‌مانه‌ رامانده‌كێشن‬ ‫بۆ هه‌ڵگیرساندنی جه‌نگێكی له‌ناوبه‌ر‬ ‫ك ‌ه ده‌بێته‌ پشكی هه‌ژاره‌كان بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫رزگ��اری��ان بێت ل� ‌ه هه‌ژارییه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫هه‌رچۆن هیچ كه‌س تێڕوانینی راپه‌ڕینێكی‬ ‫ئابووری و كۆمه‌اڵیه‌تیی له‌وه‌ها كه‌شێكدا‬ ‫نه‌ده‌كرد‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا به‌ڵگه‌نه‌ویسته‌ كه‌‬ ‫هه‌مان هۆكار ده‌بێته‌ ه��ۆی هه‌مان‬ ‫ئه‌نجام‪ ،‬گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌ر جۆر ‌ه شێوه‌ و‬ ‫شێوازێك له‌ رژێمی كۆن‪ ،‬وات ‌ه نه‌ك ته‌نها‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی سه‌ركوتكردن‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێته‌‬ ‫هۆی زیادبوونی گه‌نده‌ڵی و به‌هه‌ده‌ردان‬ ‫و سته‌مكردن‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ش ده‌بێته‌ هۆی‬ ‫ب�ه‌رپ��اب��وون��ی ش��ۆڕش��ی دووه‌م ك �ه‌ نه‌‬ ‫ئاشتییانه‌ ده‌بێت و نه‌ دیموكراسییانه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه بیانوو ده‌هێنێته‌وه‌ به‌وه‌ی روویداوه‌‬ ‫ل ‌ه شۆڕشی یه‌كه‌مدا كاتێك شۆڕشگێڕە‌‬ ‫ئاشتیخوازه‌كان له‌ منوونه‌ی من‪ ،‬ده‌ڕوانن‬ ‫بۆ دادپه‌روه‌ری‪ ،‬نه‌ك تۆڵه‌كردنه‌وه‌‪ ،‬بۆ پله‌‬ ‫ب ‌ه پل ‌ه سه‌ركه‌وتن ل ‌ه چاكسازی و ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ بواركردنه‌و ‌ه بۆ پیاوانی خاوه‌ن به‌ڵێنی‬ ‫راب���ردوو‪ ،‬بۆ گ � ‌هڕان به‌ دوای یه‌كێتیی‬ ‫نیشتامنیدا‪.‬‬ ‫پێشرت قه‌ناعه‌تم وابووه‌ و ئێستاش‬ ‫هه‌ر وایه‌‪ ،‬كه‌ پێویسته‌ هانا بۆ دیموكراسی‬ ‫بربێت زیاتر له‌ هه‌موو كاتێكی رابردوو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ دۆزه‌خ‪ ،‬دۆزه‌خێك‬ ‫ك ‌ه خه‌ریكه‌ ئاگره‌كه‌ی به‌رزده‌بێته‌وه‌ و‬ ‫سه‌ده‌ها ك��وژراو و ه� ‌هزاره‌ه��ا بریندار‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بوون‪ ،‬كه‌ ترسێنه‌ره‌ به‌وه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ داهاتوودا روو ده‌دات‪ ،‬گه‌وره‌تر بێت‪،‬‬ ‫دۆزه‌خێك كه‌ هیچ كه‌س له‌ بڵێسه‌كه‌ی‬ ‫رزگاری نابێت‪.‬‬ ‫دی��م��وك �راس��ی ب��اش�تری��ن شته‌ كه‌‬ ‫مرۆڤایه‌تی تاكو ئێستا پێیگه‌یشتووه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫گواستنه‌وه‌ی جه‌نگی ئه‌هلی له‌ ئاستی‬ ‫ك���رداره‌وه‌ بۆ ئاستی هێام‪ .‬له‌جیاتی‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌ مست ملمالنێ بكه‌ین به‌ وشه‌‬ ‫ملمالنێ ده‌كه‌ین‪ .‬له‌جیاتی ئ �ه‌وه‌ی له‌‬ ‫گۆڕە‌پانی جه‌نگدا بجه‌نگێین و خوێنی‬ ‫تیابڕێژرێت‪ ،‬به‌ هێام ده‌جه‌نگین له‌‬ ‫گۆڕە‌پانێكدا كه‌ ناوی هه‌ڵبژاردنه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش‬

‫دیموكراسی باشترین شته‌ بۆ گواستنه‌وه‌ی جه‌نگی‬ ‫ئه‌هلی له‌ ئاستی كرداره‌وه‌ بۆ ئاستی هێما‪ ،‬له‌جیاتی‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌ مست ملمالنێ بكه‌ین به‌ وشه‌ ده‌یكه‌ین‬ ‫وه‌ك رووب��ه‌ڕووب��وون��ه‌وه‌ی دوو سوپا‬ ‫وایه‌ كه‌ رووب�ه‌ڕووی یه‌ك بوونه‌ته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی یه‌كێكیان ئه‌ویرتیان له‌ناوبه‌رێت‪،‬‬ ‫پاشان ناوبژیوانێك دێت سه‌رژمێریی‬ ‫چه‌كداره‌كان ده‌كات له‌ هه‌ردوو سوپاكه‌دا‬ ‫و ئ��ه‌و الی �ه‌ن �ه‌ ب �ه‌ ب���راوه‌ داده‌ن��رێ��ت‬ ‫كه‌ ژم��اره‌ی پیاوه‌كانی زۆرت���رن‪ ،‬سوپا‬ ‫دۆڕاوه‌ك���ه‌ش شوێنه‌كه‌ چۆڵ ده‌ك��ات و‬ ‫سوپا براوه‌كه‌ ده‌سه‌اڵت ده‌گرێته‌ ده‌ست‪،‬‬ ‫هه‌موو ئه‌وه‌ی كه‌ له‌م پێناوه‌دا ڕژاوه‌‪،‬‬ ‫بریتییه‌ له‌ ع��اره‌ق و لیك‪ ،‬هیچ قه‌تره‌‬ ‫خوێنێكیش نه‌ڕژاوه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م ج��ه‌ن��گ��ه‌ ه��ێ�مای��ی��ه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫تووندوتیژییه‌ غه‌ریزییه‌كامنانی تێدا‬ ‫به‌خه‌رج ده‌ده‌ین‪ ،‬الیه‌نێك به‌جێده‌هێڵت‬ ‫ئه‌گه‌ر بێتو پرۆسه‌ی دیموكراسی به‌رده‌وام‬ ‫بێ‪ ،‬كه‌ ئێستا له‌ واڵتانی به‌هاری عه‌ره‌بیدا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بووه‌ستێنێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌گه‌ڕێینه‌وه‌‬ ‫بۆ جه‌نگه‌ خوێناوییه‌كه‌‪ ،‬كه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫س �ه‌ر هه‌موو الیه‌نه‌كانی ملمالنێكار‬ ‫به‌بێ جیاوازی‪ ،‬به‌هایه‌ك كه‌ ئێستا نرخی‬ ‫نازانین‪ ،‬كه‌ ئێستا ئ��ه‌وان له‌ خۆشیی‬ ‫ملمالنێكه‌دان و واده‌زانن به‌سه‌ر ئه‌وی‬ ‫تردا سه‌ركه‌وتوون‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی په‌نده‌ فه‌ره‌نسییه‌كه‌وه‌‬ ‫ك�ه‌ ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬شه‌یتان ل�ه‌ ورده‌ك��اری��دا‬ ‫ناچێته‌ بۆسه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ نادیاره‌كانی‬ ‫په‌یامنه‌كاندا كه‌ له‌ نێوامناندا ده‌به‌سرتێت‪،‬‬ ‫پاشان له‌ ناكۆكییه‌ به‌رده‌وامه‌كان له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ك �ه‌ ل �ه‌س �ه‌ری رێ��ك�ه‌وت��ووی��ن‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ پێویسته‌ له‌سه‌رمان بگه‌ڕێینه‌وه‌‬ ‫بۆ ره‌گ و ریشه‌ی ناكۆكییه‌كان‪ ،‬تا بتوانین‬ ‫به‌ندی رێكه‌وتنه‌كان بنووسین كه‌ وامان‬ ‫لێده‌كەن شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه‌ بخه‌ینه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫سكه‌كه‌ی له‌و شوێنه‌ی لێی ده‌رچووه‌ و‬ ‫رێگری بكه‌ین له‌ گه‌ڕانه‌دواوه‌ی‪.‬له‌كوێدا‬

‫ب�ه‌ هێواشی ده‌ڕوات ل�ه‌ب�ه‌ر زۆری��ی‬ ‫به‌ربه‌سته‌ دانراوه‌كان له‌سه‌ر رێگاكه‌ی‪ ،‬كه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ست دانراون‪.‬‬ ‫ل��ه‌ س��ۆن��گ �ه‌ی ئ���ه‌و ئ �ه‌زم��وون �ه‌‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بووه‌ی كه‌ له‌م چاره‌ك ‌ه سه‌ده‌ی‬ ‫كۆتاییدا ك��ۆب��ووه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ل � ‌ه هه‌وڵی‬ ‫رێكخستنی نێوان الیه‌نه‌ ناكۆكه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌وان هاوبه‌شن له‌ دوو قه‌ناعه‌تی هه‌ڵه‌‬ ‫و ترسناكدا ك ‌ه ده‌جوڵێرنێن ـ به‌ ئاگاییه‌وه‌‬ ‫یان بێئاگایی ـ ئه‌و كردارانه‌ش كه‌ هه‌ر‬ ‫الیه‌ك له‌ الیه‌نه‌كان نیگه‌ران ده‌كات و‬ ‫هه‌مووشی به‌ده‌ستیه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت‪.‬‬ ‫ق�ه‌ن��اع�ه‌ت��ی ی �ه‌ك �ه‌م ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ كه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگا‪ ،‬شێوازێك (منوونه‌یه‌ك)‪ ،‬یان‬ ‫رسوشتێكی هه‌یه‌‪ ،‬قه‌ناعه‌تی دووهه‌میش‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێویسته‌ ده‌وڵه‌تێك هه‌بێت بۆ‬ ‫په‌له‌كردن له‌ به‌دیهێنانیدا‪.‬‬ ‫زیاده‌ڕۆكان وایان داناوه‌ كه‌ (ئایین‬ ‫تریاكی گه‌النه‌) و كۆمه‌ڵگای منوونه‌یی‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئازاد بێت ل ‌ه ئایین‪ .‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وایكرد ك ‌ه كه‌نیسه‌كان بڕووخێرنێن و‬ ‫كۆبوونه‌وه‌كان پڕبنب به‌ راهیبه‌كان‪ ،‬دوای‬ ‫چه‌ند ده‌یه‌یه‌ك ئه‌و ‌ه كۆتایی پێهات كه‌‬ ‫رۆیشتنی (رزگ��ارك� ‌هران له‌ گومڕایی) و‬ ‫گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی رووس �ه‌ ئه‌رسه‌دۆكسه‌كان‬ ‫و گ��ه‌الن��ی ئ��اس��ی��ای ن���اوه‌ڕاس���ت به‌‬ ‫ئیسالمه‌كه‌یان‪ ،‬بۆلۆنییه‌كانیش به‌‬ ‫كاسۆلیكه‌كه‌یانه‌وه‪ ‌،‬بوو‪ .‬هه‌ندێكی تر وا‬ ‫داده‌نێن ك ‌ه كۆمه‌ڵگای منوونه‌یی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ پاككرابێته‌وه‌ له‌ (غه‌زووی رۆشنبیری)‬ ‫كه‌ ده‌سته‌وسانه‌ له‌به‌رده‌م ره‌سه‌نایه‌تیی‬ ‫ت��ازه‌گ��ه‌ری ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان ل�ه‌ ه��ه‌زار‬ ‫ده‌رگاوه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ك�ه‌وا هیچكام له‌وانه‌ لێی‬ ‫تێنه‌گه‌یشتوون‪ ،‬بریتییه‌ ل���ه‌وه‌ی كه‌‬ ‫كۆمه‌ڵگاكان كائیناتێكی مێژوویین و‬

‫به‌درێژایی رۆژگار په‌ره‌یان سه‌ندووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هێواشی و به‌ حه‌زه‌ره‌وه‌ گۆڕانكارییان‬ ‫ك��ردووه‌ تا نه‌ته‌قێته‌وه‌‪ .‬به‌هێواشی و‬ ‫به‌ ح���ه‌زه‌ره‌وه‌ تا ئ �ه‌وه‌ ب���ه‌رده‌وام بوو‬ ‫به‌ده‌ستگرتن به‌ بیروباوه‌ڕكه‌یه‌وه‌ و‬ ‫گۆڕینی نه‌ریت و ئاڵوگۆڕ له‌گه‌ڵ ئه‌وانی‬ ‫تردا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها خاڵێكی تر كه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫بنچینه‌یی ب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ه‌وی��ش ف��ره‌ی��ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ .‬ل��ێ��ره‌دا ده‌رده‌ك �ه‌وێ��ت‬ ‫ئه‌وانه‌ی كه‌وا هه‌یانه‌‪ ،‬تاكو ئێستا تێیدا‬ ‫قووڵنه‌بوونه‌ته‌وه‌ كه‌ ئاسایشه‌كه‌یان تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌بێت به‌ وه‌رگرتنی كه‌مرتین ئاست له‌‬ ‫دادپه‌وه‌ریی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئه‌گه‌رنا ئه‌وا‬ ‫شۆڕش له‌دوای شۆڕش ده‌بێت‪.‬‬ ‫ك���ه‌وات���ه‌ ف���ره‌ی���ی ب��ری��ت��ی��ی�ه‌ له‌‬ ‫بارودۆخێكی سارد‪ ،‬هه‌ر هه‌وڵێكیش بۆ‬ ‫ئینكاریكردنی‪ ،‬به‌ به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی كه‌وا‬ ‫ئیجامعی له‌سه‌ره‌‪ ،‬یارییه‌كه‌ و ناچه‌سپێت‪،‬‬ ‫مه‌گه‌ر له‌ قۆناغێكدا و به‌ ئه‌ندازه‌یه‌كی‬ ‫زۆر له‌ تووندوتیژییه‌وه‌ نه‌بێت‪ ،‬به‌ زۆریش‬ ‫به‌سه‌ر خاوه‌نه‌كانیدا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وانه‌ی كه‌وا مێژوو ناخوێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌ڵ �ه‌ی دووه‌م��ی��ش ك �ه‌ ب��ه‌دوای‬ ‫یه‌كه‌مدا دێ��ت‪ ،‬بریتییه‌ ل�ه‌ ب��اوه‌ڕی‬ ‫هه‌ندێكیان به‌وه‌ی كه‌ ده‌وڵه‌ت ئامرازێكه‌‬ ‫كه‌ ده‌توانرێت منوونه‌یه‌كی خه‌یاڵی‬ ‫بسه‌پێرنێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ خۆیان باوه‌ڕیان‬ ‫پێیه‌تی‪ ،‬یان پارێزگاریكردنی هه‌تا هه‌تاییه‌‬ ‫و به‌ هێز و به‌ سته‌می چینایه‌تی‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌ڵه‌یه‌ ته‌نها له‌سه‌ر نه‌زانییه‌كی‬ ‫گ����ه‌ور ‌ه ب�� ‌ه رسوش��ت��ی ك��ۆم�ه‌ڵ��گ��اك��ان‬ ‫بنیاتنه‌نراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو به‌ نه‌زانینێكی گه‌وره‌‬ ‫ب ‌ه رۆڵی حكومه‌ت بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ی دواییان‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ ده‌ستی پێ كردووه‌ ده‌زگایه‌ك‬ ‫ب��ووه‌ كۆمه‌ڵگا دروس��ت��ی ك���ردووه‪ ‌،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی خزمه‌تی بكات‪ ،‬نه‌ك بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بسه‌پێرنێت به‌سه‌ریدا‪ ،‬چۆن رێكده‌خرێت‬ ‫و چۆن په‌ره‌ی پێ ده‌درێت‪ ،‬یان پارێزگاری‬ ‫بكات له‌ دزه‌ گه‌وره‌كان له‌ قوربانییانی‬ ‫گه‌وره‌ترین دزییه‌كاندا‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م خزمه‌تگوزاری له‌ مێژوودا‬ ‫بریتییه‌ له‌ ترسی ده‌ره‌كی و دووه‌میشیان‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رژێمه‌كه‌یه‌ له‌ ناوخۆدا‪.‬‬ ‫به‌ به‌ندكردنی كۆمه‌ڵگاكان‪ ،‬له‌ حكومه‌ت‬ ‫داواكراوه‌ كه‌ به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه‌ دادگه‌ریی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌بێت و خزمه‌تگوزاری‬ ‫دابین بكات له‌ دادگاكان و خوێندن و‬ ‫ته‌ندروستی و ئیشوكاردا‪ .‬له‌ قۆناغی‬ ‫دوات��ردا داواك���راوه‌ خزمه‌تگوزارییه‌كان‬ ‫رێكبخرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ كه‌رتی تایبه‌ت و‬ ‫كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی دابینی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زۆرێك له‌وانه‌ی ده‌س�ه‌اڵت ده‌گرنه‌‬ ‫ده‌ست‪ ،‬هه‌ڵناسن به‌ جێبه‌جێكردنی ئه‌و‬ ‫ئه‌ركه‌ی ك ‌ه حكومه‌ت له‌پێناویدا دروست‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬وات �ه‌ پاككردنه‌وه‌ی شه‌قامه‌كان‬ ‫و دابینكردنی ئاسایش و په‌ره‌پێدانی‬ ‫ئابووری و پارێزگاریكردنی ئازادییه‌كان و‬ ‫دابه‌شكردنی به‌رهه‌می كاری هه‌ره‌وه‌زی‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌‪.‬‬ ‫گرفته‌ك ‌ه ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م به‌شه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگا به‌خێرایی له‌بیر كرا‪ ،‬كه‌ به‌شی‬ ‫عه‌ملانی كاتێك له‌ ده‌سه‌اڵتدا ب��وون‪ ،‬به‌‬ ‫هه‌مان شێواز كاریان كرد‪ ،‬كه‌ به‌شێك له‌‬ ‫كاره‌كه‌یان دژایه‌تیكردنی په‌چ ‌ه و سه‌رپۆش‬ ‫بوو‪ ،‬ئه‌گه‌ربێتو ئه‌وه‌ی داخ��وازی ده‌كرا‬ ‫ده‌ریبخستایه‌ له‌ كه‌فائه‌تی به‌ڕێكردنی‬ ‫كاروباره‌كانی گشتییدا‪ ،‬ئ �ه‌وا بوركانی‬ ‫شۆڕش نه‌ده‌ته‌قیه‌وه‌‪.‬‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی عه‌قڵیش به‌وه‌ ده‌بێت‬ ‫كه‌ عاقڵه‌كان دووباره‌ گرێبه‌ندی رێكخراو‬ ‫بنووسنه‌وه‌ بۆ ژیانی ئارامی له‌نێوان‬ ‫پێكهاته‌كانی كۆمه‌ڵگا و گۆڕینه‌وه‌ی‬ ‫گره‌نتی و دڵنیایی‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌ سێ بابه‌تدا‬ ‫خۆی ده‌بینێته‌وه‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ كۆمه‌ڵگا‪ :‬كه‌ ده‌وت��رێ��ت خاڵی‬ ‫س��ارده‌‪ ،‬بریتییه‌ له‌ فره‌یی‪ .‬قسه‌یه‌كی‬ ‫تیۆریی ‌ه و له‌وانه‌ی ‌ه زۆر كه‌س له‌سه‌ر‬

‫ئه‌و بابه‌ته‌ وتووێژت له‌گه‌ڵدا نه‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وان پاشاموه‌ زانستییه‌كانی نابینن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر به‌ ئیسالمییه‌كان بڵێین ئه‌گه‌ر ئێوه‌‬ ‫گه‌یشتنه‌ ده‌سه‌اڵت به‌ نیه‌تی له‌بیركردنی‬ ‫نیوه‌ی كۆمه‌ڵگا و سه‌پاندنی به‌هاكه‌تان‪،‬‬ ‫چاره‌نووستان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌و نیوه‌یه‌ی‬ ‫تر گه‌مارۆتان بده‌ن و هه‌موو پالنه‌كانتان‬ ‫فه‌شه‌ل بهێنێت و بژارده‌یه‌كتان بخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌م‪ ،‬له‌ نێوان رۆیشنت و به‌كارهێنانی‬ ‫ئ �ه‌وپ �ه‌ڕی ت��وون��دوت��ی��ژی‪ ،‬ك� ‌ه ئ��ه‌و ‌ه به‌‬ ‫هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا خه‌سارۆ‌مه‌ندییه‌كی‬ ‫دیاره‌‪ .‬ئه‌و ‌ه گوتارێك ‌ه كه‌ لێی تێده‌گات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یان كه‌ زۆر تووند بێت و هه‌موو‬ ‫رووداوه‌كانیش پاڵپشتی قسه‌كانت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ر هه‌فته‌یه‌ك كه‌ تێپه‌ڕ ده‌بێت‪،‬‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كرێی به‌ فه‌شه‌ل و حكومه‌ت‬ ‫هێشتا كاره‌كانی ده‌ستپێنه‌كردووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كاته‌ هیچ شتێك له‌ به‌رده‌متدا نییه‌ جگه‌‬ ‫له‌ رۆیشنت یان به‌كارهێنانی ئه‌وپه‌ڕی‬ ‫ه��ۆك��اره‌ك��ان��ی ت��وون��دوت��ی��ژی‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ش‬ ‫خه‌سارمه‌ندییه‌ له هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا‪.‬‬ ‫‪2‬ـ دیموكراسی‪ :‬ئه‌گه‌ر بڵێی ئه‌وه‌‬ ‫به‌ها و ره‌وشته‌ و ده‌زگاكان ئامانجیانه‌‬ ‫تووندوتیژیی جه‌سته‌یی ب��گ��ۆڕن به‌‬ ‫تووندوتیژیی هێامیی‪ ،‬قسه‌یه‌كه‌ له‌وانه‌یه‌‬ ‫بیریاران قه‌ناعه‌تیان پێی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی سیاسی پێویسته‌ به‌نده‌‬ ‫نوێكانی روون بكرێنه‌وه‌‪:‬‬ ‫أـ ك ‌ه دیموكراسی بریتی نییه‌ له‌‬ ‫دیكتاتۆریه‌تی زۆرینه‌‪ .‬كۆمه‌ڵگا فره‌ییه‌كان‬ ‫ل�ه‌ قۆناغی گ��واس��ت��ن�ه‌وه‌دا ب�ه‌ ‪%51‬ی‬ ‫ده‌نگده‌ران حوكم ناكه‌ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ پاك و بێگه‌رده‌كانیشدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫له‌بیركردنی ‪ .%49‬كه‌واته‌ پێویسته‌ زۆرینه‌ی‬ ‫براوه‌ له‌ هه‌ڵبژاردندا دابرنێت به‌وه‌ی كه‌‬ ‫مافی ئۆپۆزسیۆن له‌ به‌ڕێكردنی كاروباری‬ ‫واڵت��دا له‌ چوارچێوه‌یه‌كی ف �راوان�تردا‬ ‫حكومه‌تێكی ئیئتیالفی پێكهاتوو كه ‌وا‬ ‫بكات شه‌رعیه‌تی ته‌وافوقی ته‌واوكاری‬ ‫بێت ـ نه‌ك به‌دیل بێ ـ بۆ شه‌رعیه‌تی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫ئه‌م حكومه‌ته‌ ئیئتیالفییه‌ ده‌بێته‌‬ ‫چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی پێشوو‪ ،‬تا دیموكراسی‬ ‫تێیدا ره‌نگبداته‌وه‌‪ ،‬كاری سه‌ره‌كییشی‬ ‫بریتی بێت له‌ دڵنیابوون له‌وه‌ی كه‌ ئاین‬ ‫په‌راوێز ناخرێ‪ ،‬الیه‌نه‌كه‌ی تریش ئه‌وه‌بێ‬ ‫كه‌وا ئیستغالل نه‌كرێ‪ ،‬هاونیشتامنێتی بۆ‬ ‫هه‌موو الیه‌ك پارێزراو بێت‪.‬‬ ‫ب ـ ئ �ه‌وه‌ نه‌بێته‌ دیكتاتۆریه‌تی‬ ‫كه‌مینه‌ كه‌ هه‌ر كاتێك ویستی بتوانێت‬ ‫ش��ه‌رع��ی��ه‌ت ه�ه‌ڵ��ب��وه‌ش��ێ��ن��ێ��ت�ه‌وه‌ به‬ ‫‌ره‌تكردنه‌وه‌ی مافی زۆرینه‌ی براوه‌ له‌‬ ‫موماره‌سه‌ی ده‌س��ه‌اڵت‪ ،‬تا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫كه‌ مافی هه‌ڵبژاردنی داهاتوو دێت‪،‬‬ ‫ی��ان دان��ان��ی ه �ه‌م��وو به‌ربه‌سته‌كان‬ ‫ل� ‌ه ب �ه‌رده‌م��ی��دا‪ .‬ك �ه‌وات �ه‌ دیموكراسی‬ ‫تۆڵه‌كردنه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی كه‌ بۆ خۆمان‬ ‫باشه‌ وه‌ریبگرین و ئه‌وه‌ی كه‌ نه‌مانه‌وێت‬ ‫ره‌تی بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ به‌رژە‌وه‌ندیامن‬ ‫نه‌بوو یاساكانی یارییه‌كه‌ بگۆڕین‪.‬‬ ‫‪3‬ـ حكومه‌ت‪ :‬ئ��ه‌وه‌ی كه‌ بڵێین‬ ‫پێویسته‌ ل�ه‌س�ه‌ر حكومه‌ت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫بێالیه‌ن بێ له‌ رووی ئایدۆلۆژییه‌وه‌‪.‬‬ ‫حكومه‌تیش هه‌ر له‌ كۆنه‌وه‌ ئامرازێك‬ ‫بووه‌ له‌ ده‌ست كۆمه‌ڵێكدا‪ ،‬هه‌وڵیانداوه‌‬ ‫به‌ هه‌موو ه��ۆك��اره‌ رێگه‌پێدراوه‌كان‬ ‫و رێگاپێنه‌دراوه‌كان كۆمه‌ڵگا بگرنه‌‬ ‫ده‌س��ت ب�ه‌و ش��ێ��وازه‌ی كه‌ خزمه‌ت به‌‬ ‫مه‌بادئی ئایدۆلۆژی و به‌رژە‌وه‌ندییه‌‬ ‫ئابوورییه‌كانیان ده‌كات‪ .‬وێستگه‌یه‌كه‌ به‌‬ ‫به‌رده‌وامی سه‌پێرناوه‌ به‌ هێز و به‌ فێڵ‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ ئه‌نجامی كاره‌سات ده‌بینین و‬ ‫حكومه‌ت له‌ شه‌ڕ به‌رده‌وامه‌ له‌گه‌ڵ نیوه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ك و له‌الیه‌كی تره‌وه‌ ده‌ناڵێنێت‬ ‫به‌ده‌ست جێبه‌جێكردنی ماڵوێرانكردن‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی خزمه‌تگوزارییه‌كان‪.‬‬ ‫* سەرۆکى ئێستاى تونس‪.‬‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬ ‫‪www.twitter/bayan2press‬‬

‫‪political general Newspaper‬‬

‫‪Tuesday, No.48‬‬ ‫‪First Year, Aug 20, 2013‬‬

‫هاوژین عومه‌ر‬

‫ڕیکالمکردن لە ڕۆژنامەى‬

‫ئیسالمییه‌كه‌ی ئێم ‌ه و عه‌لمانییه‌كه‌ی ئێوه‌!‬ ‫من ب ‌ه رسوشتی خۆم ڕقم ل ‌ه گوتاری ئایدیۆلۆژییه‌‪ .‬گوتاری ئایدیۆلۆژی‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫سه‌رده‌می به‌سه‌رچوو ‌ه و ته‌نها پیشه‌ی ئ ‌هوانه‌ی ‌ه ك ‌ه بیركردنه‌وه‌یان ل ‌ه بازنه‌یه‌كی بچووك‬ ‫ناچێت ‌ه ده‌رێ‌‪ ،‬هاوكات ئه‌م گوتار و بیركردن ‌هوانه‌ش‪ ،‬هه‌موو هیوایه‌ك ب ‌ه ئازادی و دروستبوونی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی پێشكه‌وتووش له‌ناوده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی وای كرد ئه‌م نووسین ‌ه به‌م ناونیشانه‌و ‌ه بێته‌ده‌رێ‌‪ ،‬ئه‌و مشتومڕە‌ی ‌ه ك ‌ه چه‌ند‬ ‫ڕۆژێك ‌ه سه‌باره‌ت ب ‌ه ئیسالمییه‌كانی میرس و كوردانی ڕۆژئاوا‪ ،‬ل ‌ه نێوان ئیسالمی و عه‌ملانییه‌كانی‬ ‫كوردستان دروستبووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و توندڕە‌وی و ناواقیعیبوونه‌ی ‌ه ك ‌ه سه‌رتاپای گوتاری‬ ‫عه‌ملانیی ‌ه ده‌مارگیره‌كانی داپۆشیوه‌‪ .‬س ‌هرله‌به‌ری ئه‌و مشتومڕە‌ش ل ‌ه دوو مه‌به‌ست تێناپه‌ڕێت‪:‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت پێامن بڵێن ك ‌ه ئه‌و ‌ه ئیسالمیی ‌ه توندڕە‌وه‌كانن كوردانی خۆرئاوا قه‌تڵوعام ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك ده‌شیانه‌وێت بڵێن ك ‌ه ئیسالمییه‌كانی كوردستان هه‌ستی نه‌ته‌وه‌ییان الوازه‌‪ ،‬هێنده‌ی‬ ‫له‌سه‌ر ئیسالمییه‌كانی میرس هه‌ڵده‌ده‌نێ‌‪ ،‬هێند ‌ه له‌سه‌ر كوردانی ڕۆرئاوا هه‌ڵناده‌نێ‌!‬ ‫ئه‌م گوتاره‌ی عه‌ملانییه‌كان‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ی به‌رمه‌بنای هیچ ڕاستییه‌كی مێژوویی و فیكری‬ ‫و سیاسی له‌دایك نه‌بووه‌‪ ،‬ل ‌ه ب ‌هرانبه‌ر ساده‌ترین ڕە‌خنه‌شدا بێوه‌اڵم ده‌مێنێته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر قسه‌ی‬ ‫ئ ‌هوان بۆ ناشیرینیی مۆدیلی ئیسالمییه‌‪ ،‬ئ ‌هوان ده‌بێت ئه‌و ڕاستیی ‌ه بزانن ك ‌ه ئێم ‌ه ته‌نها دوو‬ ‫ئه‌زموونی ئیسالمیی جێگه‌سه‌رنجامن هه‌ن‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستی ده‌وڵه‌ت ته‌نها ئه‌فغانستامنان هه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی گرووپ و ڕێكخراوه‌كانیش‪ ،‬ته‌نها سه‌له‌فیی جیهادییامن هه‌یە‪ .‬به‌اڵم هه‌ر له‌م‬ ‫ڕۆژهه‌اڵته‌دا‪ ،‬ب ‌ه ئه‌ندازه‌ی ژماره‌ی ڕژێم و گرووپ ‌ه عه‌ملانییه‌كان‪ ،‬سته‌مكاریی عه‌ملانیامن‬ ‫هه‌یە‪ .‬به‌ر ل ‌ه به‌هاری عه‌ره‌بی‪ ،‬پێامن وابوو ئه‌و ‌ه ته‌نها ڕژێم ‌ه عه‌ملانییه‌كانن سته‌مكاریی‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنن و پیاده‌شی ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئێستای میرس و تونس پێامن ده‌ڵێن ك ‌ه زۆرینه‌ی‬ ‫عه‌ملانییه‌كان‪ ،‬ل ‌ه ڕووی توندڕە‌ویی ل ‌ه فیكر و موماره‌سه‌یاندا‪ ،‬هیچیان ل ‌ه ڕژێمه‌كانی موباره‌ك و‬ ‫بن عه‌لی و قه‌ززافی كه‌مرت نییه‌‪.‬‬ ‫كاتێك عه‌ملانیی ‌ه ده‌مارگیره‌كانی كوردستان ڕە‌خن ‌ه ل ‌ه پشتیوانیكردنی ئیسالمییه‌‬ ‫سته‌ملێكراوه‌كانی میرس ده‌گرن‪ ،‬ئایا ئه‌و پرسیاره‌شیان ل ‌ه خۆیان كردووه‌‪ :‬ئه‌ی خێر‌ه ئێوه‌ش‬ ‫چوونه‌ت ‌ه خانه‌ی به‌رگرییكردن ل ‌ه خوێنمژ و كوده‌تاچییه‌كانی میرسه‌وه‌؟ شه‌رم ‌هزارییه‌ك ‌ه ئه‌مه‌یه‌‬ ‫نه‌ك ئه‌وه‌ی ئیسالمییه‌كان‪ .‬له‌مێژە زانایان وتوویان ‌ه (مرۆڤ ل ‌ه لێبورده‌ییدا هه‌ڵ ‌ه بكات باشرته‌‪،‬‬ ‫وه‌ك له‌وه‌ی ل ‌ه سزاداندا هه‌ڵ ‌ه بكات)‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ریش مه‌به‌ستی ئ ‌هوان له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی ئیسالمییه‌كان و به‌تایبه‌تیش ب ‌هرانبه‌ر‬ ‫كوردانی ڕۆرئاوایه‌‪ ،‬دیسان ئه‌مه‌ش ڕە‌خنه‌یه‌كی له‌رزۆكه‌‪ .‬ئیسالمییه‌كان چ سه‌باره‌ت ب ‌ه خوێنی‬ ‫كوردانی ڕۆرئاوا و چ ب ‌هرانبه‌ر هه‌ر گرووپێكی ئیسالمیی توندڕە‌و‪ ،‬بێهه‌ڵوێست نه‌بوون‪ .‬ده‌بێت‬ ‫عه‌ملانییه‌كان ئه‌وه‌ش بزانن ك ‌ه ڕە‌خنه‌ی ئیسالمییه‌كان ل ‌ه گرووپێكی ئیسالمیی توندڕە‌و‪ ،‬گرنگرت‬ ‫و كاریگه‌رتر‌ه نه‌ك ڕە‌خنه‌ی نه‌یارێكی فیكریی‪ ،‬هه‌روه‌ك چۆن ئێم ‌ه ئاواته‌خوازی ڕە‌خنه‌ی‬ ‫عه‌ملانییه‌كانین ل ‌ه دژی ئیستیبداد و سته‌مكاریی عه‌ملانییه‌كانی برایان‪ ،‬به‌اڵم نایبینین!‬ ‫یه‌كێتی و پارتی بۆ خۆیانی ب ‌ه ڕ ‌ەوا ده‌بینن هه‌ریه‌كه‌یان ببن ‌ه ئه‌ندامی ڕێكخراوێكی‬ ‫جیهانی‪ ،‬یه‌كیان ب ‌ه ناوی سۆسیال ئینه‌رناسیوناڵ و ئه‌وی دیكه‌شیان ب ‌ه ناوی حزب ‌ه دیموكراته‌كان‪،‬‬ ‫جڕت و چه‌قه‌نه‌شی بۆ لێده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم بوونی ئینتیامیه‌كی ئیسالمیی جیهانی بۆ ئیسالمییه‌كان‬ ‫ب ‌ه ناڕ ‌ەوا ده‌بینن‪ .‬ئه‌مه‌ی ‌ه ك ‌ه ئیسالمییه‌كه‌ی ئێم ‌ه و عه‌ملانیه‌ته‌كه‌ی ئ ‌هوان لێك جیاده‌كاته‌وه‌‪.‬‬

‫ڕۆژنامەى بەیان ئامادەى ڕیکالمکردنە بۆ لیست و کاندیدى قەوارە‬ ‫بەشداربووەکانى هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستان‪ ،‬لە خوارەوە زانیاریى‬ ‫تەواو خراوەتەڕوو سەبارەت بە قەبارە و شوێنى ڕیکالمکردن‪.‬‬

‫بۆ پەیوەندیکردن و زانینى نرخى ڕیکالمەکان‪:‬‬ ‫مۆبایل‪07702455504 :‬‬ ‫ئیمەیل‪bayanreklam@yahoo.com :‬‬ ‫‪bayanpress@yahoo.com‬‬

‫‪1‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫بۆكسی سه‌ره‌وه‌ (‪ )11×5‬سانتیمه‌تر‬

‫‪2‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوالپەڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‌ (‪)26×13‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪3‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‌‬ ‫(‪ )13×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪4‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیو چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‪،‬‬ ‫ئاسۆیی‌ (‪ )13×7‬سانتیمه‌تر‬

‫‪5‬ـ الپه‌ڕەی یه‌كه‌م ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیو چاره‌كی الپه‌ڕە‪ ،‬به‌شی خواره‌وه‪،‬‬ ‫ستووىن‌ (‪ )7×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪8‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫نیوالپه‌ڕە (‪ )26×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪9‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪10‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫نیوچاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪11‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕە (‪ )26×38‬سانتیمه‌تر‬

‫‪12‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫هه‌ردوو الپه‌ڕەكه‌ (‪ )38×56‬سانتیمه‌تر‬

‫‪15‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوچاره‌كی الپه‌ڕە (‪ )13×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪16‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕەی ته‌واو (‪)26×37‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪17‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪)17×18‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪18‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪)17×9‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪19‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫ته‌نیشت ستوونه‌كه‌ (‪ )8×9‬سانتیمه‌تر‬

‫‪6‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫یه‌ك الپه‌ڕەی ته‌واو (‪)26× 38‬‬ ‫سانتیمه‌تر‬

‫‪20‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نيو الپه‌ڕە (‪ )26×17‬سانتیمه‌تر‬

‫‪7‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ ڕەش و سپی‬ ‫دووالپه‌ڕەی ته‌نیشت یه‌ك (‪ )38×56‬سانتیمه‌تر‬

‫‪13‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫نیوالپه‌ڕە (‪ )26×19‬سانتیمه‌تر‬

‫‪14‬ـ الپه‌ڕەكانی ناوه‌وه‌ ـ‬ ‫ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫چاره‌كی الپه‌ڕە (‪19‬ـ‪ )13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪21‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫به‌شی خواره‌وه‌ (‪ )17×13‬سانتیمه‌تر‬

‫‪22‬ـ الپه‌ڕەی كۆتایی ـ ڕەنگاوڕەنگ‬ ‫به‌شی خواره‌وه‌ (‪ )13× 8‬سانتیمه‌تر‬