Uitgave april 2011
FRUITTEELT KOERIER Overvallen door spatschurft Anton van Wijk van koel- en sorteerbedrijf 't Goy beoordeelt samen met medewerker Tinus van Doorn een partij Jonagold op spatschurft. ,,Bij deze partij loont het niet om ze nog te sorteren.
Movento: tegen moeilijk te raken insecten Movento is een nieuw insecticide voor de fruitteelt. Het bestrijdt het onder andere appelbloedluis, rose appelluis, kommaschildluis en perenbladvlo. Door z'n dubbel systemische werking worden moeilijk bereikbare delen van de plant en het wortelgestel van de plant uitstekend beschermd.
Op zeker de helft van de appels zit spatschurft; dit gaat dus weg voor de
Meer op pagina 2
industrie'', zegt hij hoofdschuddend. Volgens Van Wijk voelen veel telers zich enigszins overvallen door de ernst van de besmetting. ,,Tijdens de pluk was er nauwelijks schurft aanwezig op de appel, maar nu ze uit de koeling komen valt het behoolijk tegen.'' Achteraf is de uitbraak overigens goed te verklaren. Rondom Koninginnedag kregen telers te maken met een zeer ernstige infectie. Deze heeft zich tijdens de natte nazomer stevig door kunnen ontwikkelen. Van Wijk: ,,Misschien waren we wat verwend geraakt door een reeks mooie
'Schildluisprobleem met één bespuiting opgelost' ,,Schildluis was het afgelopen seizoen een stevig probleem. Vooral in een oud perceel Jonagold was de situatie bijna niet in de hand te houden'', zegt Wim Tijssen in Bergharen. Via Jaco Roozendaal van AgroBuren kreeg hij net op tijd wat Movento op proef. ,,Daarmee hebben we de opstand weer zo goed als schoon gekregen.''
Meer op pagina 2
'Folicur SC aanwinst tegen vruchtboomkanker'
plukperiodes achter elkaar. Deze natte pluk heeft ons er weer eens op gewezen dat spatschurft altijd op de loer ligt.'' Driejarig project Food Chain afgerond:
Laatste seizoen voor Jan van Mourik
Lagere residuen mogelijk door slimmere inzet insecticiden
Jan van Mourik is bezig aan zijn laatste seizoen bij de CAF. Ruim 40 jaar is hij werkzaam geweest in de gewasbescherming, waarvan het grootste deel in de fruitteelt.
Door insecticiden slimmer in te zetten, kan de hoeveelheid residu op appel en peer verder omlaag, zonder dat de kwaliteit van het product daaronder hoeft te lijden. Dat is de belangrijkste conclusie uit het driejarige Food Chain project dat onlangs is afgerond. Maar er zijn meer interessante bevindingen gedaan, zoals de uitstekende werking van het nieuwe middel Movento tegen appelbloedluis en perenbladvlo. Fruitteler en 'proefveldhouder' Peter van Mourik en DLV-adviseur Gerard Kievit lichten de resultaten van het project toe.
De afgelopen decennia zag hij tal van ziekten
'Het was een interessante proefperiode waarin
en plagen opkomen en sommige ook weer
we niet alleen veel hebben geleerd over residuvrij
vlot verdwijnen. Ook zag hij vele honder-
appels en peren telen, maar ook over het opti-
den gewasbeschermingsmiddelen aan zich
maal inzetten van de beschikbare insecticiden',
voorbij trekken. ,,Slechts twee of drie mid-
zo blikt Gerard Kievit terug op het drie jarige
delen tegen schurft hebben het tot nu toe
Food Chain project dat onlangs werd afgerond.
net zo lang volgehouden als ik'', zegt hij
De kern van het project was een grootschalige
met een glimlach.
proef waarbij drie seizoenen lang (2008 - 2010)
Nu, op het einde van zijn carriére ('ho, ho, ik
op drie bedrijven in Midden-Nederland gekeken
ben er nog tot oktober!'), blikt hij terug op
is naar de praktische haalbaarheid van lagere
40 jaar gewasbescherming en kijkt hij ook
residuen in appel en in peer. Voor het project
nog even kritisch vooruit.
zijn drie verschillende bestrijdingsstrategieën
'Prima resultaten met nieuwkomer Movento', lees verder op pagina 3.
waarbij insecten maximaal bestreden worden,
bij signaleren ziekten en plagen',
een volledig residuvrije spuitstrategie en - ter
lees verder op pagina 7.
vergelijking - de spuitstrategie van het bedrijf
,,Het lijkt erop dat Ethrel een positieve invloed heeft gehad op de Junami. De problemen met stip zijn het afgelopen seizoen in ieder geval achterwege gebleven'', zegt Alfred van den Berg in Wijk bij Duurstede. Hij pastte vorig jaar voor het eerst Ethrel-A toe als bloemdunner in Junami.
Fruittelers waren de afgelopen jaren zeer tevreden over de toepassing en werking van Calypso. Aandachtspunten blijven een juiste timing, het aanpassen van de dosering (met uitvloeier) aan het boomvolume en de hoeveelheid water.
Meer op pagina 6
Nieuwe internetapplicatie: Bayer DressCode
den meegenomen. Daarnaast is ook gebruik gemaakt van virussen en van feromoon-verwarring. ,,Hierdoor hebben we een redelijk compleet beeld kunnen krijgen van de effecten van middelen - en combinaties van middelen - op de zo durft Kievit wel te stellen.
Goede ervaringen met Ethrel-A in Junami
Aandachtspunten bij gebruik van Calypso
zelf. In de proef zijn alle belangrijke insectici-
uiteindelijke residu-waarden op appel en peer'',
Meer op pagina 4
Meer op pagina 5
uitgevoerd. Dit waren een 'no risk' strategie, 'Doelgerichte gewasbescherming begint
,,Het pakket middelen tegen vruchtboomkanker is de afgelopen jaren flink uitgedund. Elk nieuw middel tegen vruchtboomkanker kunnen we dus heel goed gebruiken. De toelating van Folicur SC komt daarom zonder meer op een gunstig moment'', zegt Maaike de Vlas van PPO Randwijk.
Fruitteler Peter van Mourik (links) en DLV-adviseur Gerard Kievit
Bayer DressCode is een nieuwe tool om telers te stimuleren om in alle omstandigheden met de meest geschikte beschermende kleding te werken. Speciaal hiervoor is een internetapplicatie ontwikkeld.
Meer op pagina 6
Movento: tegen moeilijk te raken insecten Movento is een nieuw insecticide voor de fruitteelt. Het bestrijdt het onder andere appelbloedluis, roze appelluis, kommaschildluis en perenbladvlo. Door z'n dubbel systemische werking worden moeilijk bereikbare delen van de plant en het wortelgestel van de plant uitstekend beschermd. Movento is een systemisch middel dat zowel via de bast- als de houtvaten wordt getransporteerd (tweezijdig systemisch). Hierdoor verspreidt het middel zich door de hele plant. Met Movento worden dus ook jonge onbehandelde bladeren en moeilijk bereikbare delen van de plant - inclusief het wortelgestel - uitstekend beschermd. Het werkingsmechanisme van Movento berust op de verstoring van de vetopbouw van insecten. Dit mechanisme is uniek, waardoor er geen kruisresistentie met andere insecticiden mogelijk is. Movento past daardoor een uitstekend in resistentiemanagement-strategieën.
Gebruiksadvies in appel Ter bestrijding van bladluizen: zodra aantasting van bladluizen wordt waargenomen een bespuiting uitvoeren. De bespuiting herhalen. Toepassen met minimaal 1000 l water en maximaal 1200 l water per hectare. Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water) Ter bestrijding van bloedbluis en/of kommaschildluis: 2 tot 3 weken na de bloei een bespuiting uitvoeren. De bespuiting herhalen. Toepassen met minimaal 1000 l water en maximaal 1200 liter water per hectare. Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water)
Gebruiksadvies in peer
Gebruiksadvies in pruim
Ter bestrijding van bladluizen: zodra aantasting van bladluizen
Ter bestrijding van bladluizen: zodra aantasting van bladluizen wordt
wordt waargenomen een bespuiting uitvoeren.
waargenomen een bespuiting uitvoeren.
De bespuiting herhalen.
De bespuiting herhalen.
Toepassen met minimaal 1000 l water per hectare.
Toepassen met minimaal 1000 l water per hectare.
Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water)
Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water.
Ter bestrijding van perenbladvlo en/of kommaschildluis: na de
Opmerkingen
bloei, op de eerst uitkomende (gele) eitjes van de perenbladvlo
• In de teelt van appel, peer, kers en pruim is waargenomen dat het
een bespuiting uitvoeren. De bespuiting herhalen.
spuiten met minimaal 1000 l water per hectare de effectiviteit sterk
Toepassen met minimaal 1000 l water per ha
verbetert. In deze teelten daarom Movento uitsluitend toepassen
Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water)
met 1000 l water per hectare. • Aan deze formulering nooit uitvloeiers en of hechters toevoegen.
Movento heeft een uitstekende werking tegen appelbloedluis
De kracht van Movento
Gebruiksadvies in kers
Movento nooit gemengd spuiten met fungiciden, insecticiden of
Ter bestrijding van bladluizen: zodra aantasting van bladluizen
(blad)meststoffen.
wordt waargenomen een bespuiting uitvoeren.
• Let op: de aanvangswerking op bladluizen is zeer traag. Indien
De bespuiting herhalen.
gespoten wordt op een populatie ingekrulde bladluizen zal pas na
Toepassen met minimaal 1000 l water per hectare.
7 tot 14 dagen werking zichtbaar zijn.
Dosering: 0,05% (50 ml Movento per 100 l water)
Bij voorkeur spuiten op een beginnende bladluispopulatie voordat er zich koloniën hebben ontwikkeld.
• Dubbel systemische werking; van blad naar blad en van wortel naar wortel • Zeer breed werkingsspectrum (o.a. appelbloedluis en perenbladvlo)
Fytotoxiciteit & veiligheidstermijn
• Langdurige werking
Vanwege kans op fytotoxiciteit Movento niet toepassen in de appelrassen Kanzi, Braeburn, Gala, Fuji, Rubens, Cameo en Cox Orange.
• Pas uitstekend in geïntegreerde teelten
De veiligheistermijn voor appels, peren, kersen en pruimen is 21 dagen.
'Schildluisprobleem met één bespuiting opgelost' ,,Schildluis was het afgelopen seizoen een stevig probleem in appels. Vooral in een oud perceel Jonagold was de situatie bijna niet meer in de hand te houden. Via Jaco Roozendaal van AgroBuren hebben we echter net op tijd wat Movento op proef kunnen toepassen. Daarmee hebben we de opstand weer zo goed als schoon gekregen.''
middelen, was al snel duidelijk dat het 'Movento-gedeelte' veruit de beste bestrijding van schildluis gaf. ,,Al een paar weken na toepassing hebben we vrijwel geen schildluis terug
Wim Tijssen (links) in Bergharen
kunnen vinden op appels, en dat terwijl het toch een écht schildluis-jaar was. Ik durf dus
heeft samen met twee broers een
wel te stellen dat Movento bijna 100 procent gewerkt heeft, terwijl de standaardcombi met
fruitteeltbedrijf op twee locaties.
minerale olie, Calypso en pirimicarb hooguit 60 tot 70 procent bestrijding heeft gegeven.''
Gezamenlijk verbouwen ze 30 ha
Hoewel Tijssen Movento specifiek tegen schilluis heeft ingezet, viel hem ook de uitstekende
appel en 5 ha peer. Jaco Roozendaal
Wim Tijssen in Bergharen vat in het kort zijn eerste ervaringen met het middel Movento
werking tegen bloedluis op. ,,Eind mei begon ook bloedluis flink uit te zwermen; ook die
is adviseur fruitteelt bij AgroBuren.
samen. Volgens hem was de 20 jaar oude Jonagold-opstand - die al in 1998 aan een
heeft Movento uitstekend meegepakt.''
projectontwikkelaar was verkocht en eigenlijk allang gerooid hadden moeten zijn - een perOmdat Movento aan het begin van het seizoen nog niet beschikbaar was, ging Tijssen eerst
'Middel waar we echt op zitten te wachten'
aan de slag met minerale olie (in het muizenoorstadium). Hiermee werd echter hooguit 70 tot
Ook voor Jaco Roozendaal heeft Movento
80 procent van de schildluis opgeruimd, waardoor het probleem feitelijk bleef bestaan.
zich het afgelopen jaar al zeer goed bewe-
Via zijn vaste middelenadviseur Jaco Roozendaal van AgroBuren kreeg de fruitteler begin
zen. ,,De werking is écht beter dan alle
mei de beschikking over Movento. Daarmee werd in de tweede week van mei het zwaarst
beschikbare alternatieven'', zo stelt hij. Zijn
aangetast gedeelte van de opstand gespoten. Het overige deel werd verder behandeld met
advies voor 2011 is om Movento zo'n twee
Calypso en een middel op basis van pirimicarb (tegen bloedluis).
weken na de volle bloei in te zetten in appel.
fecte proeflocatie voor het middel. ,,Er zat echt erorm veel schildluis in'', zo weet hij nog goed.
,,Daarmee pak je zowel schildluis als bloed-
'Movento heeft bijna 100 procent gewerkt'
luis optimaal mee.'' Behalve dat Movento
Om de prestaties van Movento goed te kunnen beoordelen is het middel afzondelijk gespo-
heel goed werkt, benadrukt hij ook graag
ten. Verder is er met ruim water gespoten (1000 liter/ha) om de schilluizen goed naar het
nog eens dat het geen schade toebrengt
blad toe te 'trekken'. Tijssen herinnert zich dat de omstandigheden voor toepassing perfect
aan nuttige insecten en dat het geen residu
waren. ,,Het was een mooie, zonnige dag met een hoge luchtvochtigheid. Bovendien waren
achterlaat op de vruchten. ,,Daarmee is
de schildluizen massaal aan het zwermen; ideaal dus voor de werking van een insecticide.''
Movento een middel waar we in de praktijk
Hoewel hij geen cijfermatige vergelijking heeft gemaakt van de werking van de verschillende
écht op zitten te wachten.''
2
Fruitteelt Koerier
Vervolg van voorpagina
'Prima resultaten met nieuwkomer Movento' Eén van de deelnemers aan het Food Chain project was Peter van Mourik van fruitteeltbedrijf Oskam B.V. in Neerijnen. Net als DLV-er Kievit is ook hij positief over het project, al had hij bij de start wel wat bedenkingen. ,,We zijn erin gestapt met de wetenschap dat onze producten de komende jaren aan steeds strengere residu-eisen moeten voldoen. Door deel te nemen aan de proef kun je je daar beter op voorbereiden. Maar tegelijkertijd heb ik ook gesteld dat dit met behoud van kwaliteit en zonder grote kostenstijging gepaard moet gaan, anders mist de proef zijn doel. Omdat er aanvankelijk heel weinig bekend was over de invloed van spuitschema's op residu-waarden hebben we veel zaken gewoon uit moeten proberen. En dat brengt altijd wat extra risico's met zich mee'', zo blikt de bedrijfsleider terug. Kievit beaamt dat er met name in het eerste jaar het nodige pionierswerk is verricht. ,,De enige houvast die we destijds hadden waren de laboratorium-gegevens van de fabrikanten en een aantal praktijkanalyses uit Duitsland, waar ze al wat langer bezig zijn met residu-onderzoek. De opzet van de proef hebben we dus vooral met gezond verstand in moeten vullen en bij moeten stellen.''
Veiligheidstermijn niet altijd maatgevend voor residu Eén van de inzichten die al snel uit de proeven naar voren kwam is dat de veiligheidstermijnen van middelen niet altijd maatgevend zijn voor de residu-waarden op het product. ,,Sommige middelen hebben onder praktijkomstandigheden een langere afbraakperiode dan op basis van de veiligheidstermijn mag worden verwacht, zo hebben we in het eerste proefjaar gemerkt. Door deze middelen in het tweede jaar net iets vroeger in te zetten daalde de residu-waarde vaak aanzienlijk, zonder dat de effectiviteit van het middel daardoor afnam'', zo vertelt Kievit. Ook haalt hij graag even de goede resultaten met virussen en feromoonverwarring aan, die naast de insecticiden in de proef hebben meegedraaid. ,,Door deze
bieden aan deze plaag. De prestaties van Movento tegen perenbladvlo heb ik daarom met
technieken gaan we in de toekomst steeds biologischer werken'', zo voorspelt de adviseur.
zéker zoveel interesse gevolgd als de resultaten van rondom de residu-waarden'', zo wil de
Peter van Mourik (links) is bedrijfsleider op het fruitteeltbedrijf van
fruitteler best erkennen.
handelsmaatschappij Jan Oskam B.V.
'Movento belangrijke aanwinst voor de sector'
in Neerijnen. De bedrijfsgrootte is
Voor wat betreft de resultaten en prestaties van de toegepaste insecticiden ging de aandacht
IJzersterk tegen perenbladvlo en appelbloedluis
in de proef vooral uit naar nieuwkomer Movento. Dit middel - dat in de proef nog meedeed
Kievit verwacht dat Movento in peren vooral ingezet zal worden tegen de eerst uitkomende
onder nummer - heeft volgens Kievit niet alleen laten zien dat het - zelfs bij een late juli-toe-
larve van de perenbladvlo. Omdat het middel wat tijd nodig heeft om op gang te komen, is
passing - geen enkel residu achterlaat op de vruchten, maar het heeft meteen ook grote indruk
het volgens hem belangrijk om op tijd te spuiten. ,,Dat wil zeggen: zo vroeg mogelijk op de
gemaakt als bestrijder van appelbloedluis en perenbladvlo. ,,Ik wil geen enkel middel in de
uitkomende eieren moet inzetten, dus écht helemaal aan het begin'', zo benadrukt hij nog
proef tekort doen, maar met deze combinatie van eigenschappen is Movento zonder meer een
maar eens. Deze extra vroege inzet heeft volgens hem meteen ook een positief effect op de
zeer bijzondere en belangrijke aanwinst voor onze sector. Zeker als je bedenkt dat bloedluis en
roofwantsen; die kunnen zich verderop in het seizoen veel beter handhaven.
perenbladvlo - samen met de fruitmot - tot de belangrijkste plagen in de fruitteelt behoren.''
In appel zal Movento hét standaardmiddel tegen bloedluis worden, zo verwacht de DLV-
Ook Peter van Mourik is in de drie proefjaren onder de indruk geraakt van Movento. En dan
adviseur. Ook hierbij ziet hij de lage residu-waarde van het middel als een belangrijke extra
met name vanwege de zeer goede resultaten tegen perenbladvlo. ,,Omdat we op ons bedrijf
troef. ,,De komende jaren zal de geïntegreerde teelt - met een belangrijke rol voor het sparen
relatief veel peren telen, is de perenbladvlo hier tamelijk prominent aanwezig. Bovendien
van nuttige insecten - steeds meer doorzetten in de fruitteelt. Het middel Movento past daar
werken we relatief schoon, waardoor natuurlijke vijanden maar weinig weerstand kunnen
uitstekend in.''
28 hectare, waarvan 20 ha peer en 8 ha appel. Gerard Kievit is adviseur fruitteelt bij DLV Plant.
Envidor: de beste oplossing tegen spint Envidor is een breedwerkend insecticide én acaricide in de fruitteelt. Het middel bestrijdt een breed scala insecten en mijten in appel en peer.
Gebruiksadvies appel en peer (tegen spint) Ter bestrijding van fruitspint en bonenspint moet bij voorkeur gespoten worden op het moment dat de larven uit de eieren komen. Vanwege de trage werking op volwassen mijten kan bij het spuiten op een gemengde populatie wel zuigschade aan het blad ontstaan. Ter bestrijding van de kommaschildluis of oestervormige schildluis moet worden gespoten op het moment dat de larven volop aan het zwermen zijn. Ter bestrijding van schildluizen altijd spuiten met minimaal 1000 l water per hectare, gecombineerd met een uitvloeier en een goede spuittechniek om de boom goed te bevochtigen. Dosering: 0,04% (40 ml/100 l water).
Gebruiksadvies peren (tegen perenbladvlo) Ter bestrijding van de perenbladvlo moet gespoten worden op het moment dat massaal witte en oranje eieren aanwezig zijn. Dit is na de bloei in mei. Larven worden door een bespuiting met Envidor onvoldoende meegenomen. De bestrijding uitvoeren met minimaal 1000 l water per hectare gecombineerd met een uitvloeier. Dosering: 0,04% (40 ml/100 l water). Bij peer komt dit meestal neer op 600 ml vanwege de grotere bomen.
De kracht van Envidor • Zeer goede werking tegen diverse mijten, waaronder spint- en roestmijten • Goede werking tegen diverse insecten, waaronder (peren)bladvlooien, dop- en schildluizen • Nieuw werkingsmechanisme • Zeer goed inpasbaar in de geïntegreerde teelt (nuttige insecten blijven gespaard) eieren van fruitspint
3
Fruitteelt Koerier
Folicur SC: breedwerkend en zeer effectief Folicur SC heeft onlangs een toelating gekregen als schimmelbestrijder in appel en peer. Met name tegen vruchtboomkanker in appel en roest in peer is het middel een duidelijke aanwinst. Folicur SC bezit de werkzame stof tebuconazole en behoort tot de groep van de triazolen. Het is een preventief en curatief werkend middel ter bestrijding van diverse soorten schimmelziekten. In appel is Folicur SC in te zetten tegen vruchtboomkanker en schurft, en in peer tegen roest, zwartvruchtrot en echte meeldauw.
Gebruiksadvies in appel Vruchtboomkanker Starten met de behandelingen als 20% van de bladeren van de boom zijn gevallen. De behandeling herhalen op het moment van 80% bladval. Spuitinterval tussen twee behandelingen minimaal 7 dagen. Folicur SC in appel maximaal 4 keer toepassen. Dosering in appel: 0,02% (20 ml per 100 l water)
Gebruiksadvies in peer Roest en zwartvruchtrot Tijdig starten met de bestrijding, in of direct na de bloei, om de vruchten te beschermen. Na 2 of 3 bespuitingen kan Folicur SC opgevolgd worden door bijvoorbeeld Flint. Dosering in peer: 0,02% (20 ml per 100 l water)
Gebruiksadvies in pruim en kers (onbedekte teelt)
De kracht van Folicur SC
Tak- en bloesemsterfte De eerste bestrijding uitvoeren tijdens het schuiven van de knoppen. De behandeling tijdens de volle bloei te herhalen.
• Effectief tegen veel schimmels zoals
Als er een zware aantasting wordt verwacht is het verstandig om ook in het witte knopstadium een behandeling uit te voeren.
vruchtboomkanker, Stemphylium,
Gloeosporium, meeldauw en roest • Vloeibare formulering
Vruchtrot Ongeveer 30 dagen voor de oogst een bespuiting en deze na twee à drie weken te herhalen. De bestrijding van roest in pruimen starten zodra de eerste vlekjes worden waargenomen.
• Geen effect op regenwormen (bladvertering) • Mengbaar met andere producten
Deze bespuitingen met intervallen van 14 dagen herhalen.
• Regenvastheid
Folicur SC heeft een uitstekende werking tegen vruchtboomkanker (nectria)
Dosering in pruim en kers: 0,03% (30 ml per 100 l water)
'Folicur SC belangrijke aanwinst tegen vruchtboomkanker' ,,Het pakket middelen tegen vruchtboomkanker is de afgelopen jaren flink uitgedund. En dit seizoen valt zeer waarschijnlijk het belangrijke middel Topsin M weg. Elk nieuw middel tegen vruchtboomkanker kunnen we dus heel goed gebruiken. De toelating van Folicur SC komt daarom zonder meer op een gunstig moment.''
Zeven middelen getest
kalkmelk wél heel goed op.
Voor de proef zijn het afgelopen seizoen tien verschillende behandelingen (met zeven
Wat ook in de proef naar voren komt
middelen) uitgevoerd in twee-jarige, opgepotte bomen van een kankergevoelig ras. Om de
is dat Folicur SC - na Topsin M - tot de
effectiviteit van de middelen zo duidelijk mogelijk naar voren te laten komen werden er vijl-
betere middelen tegen vruchtboomkanker
wonden (lees: kleine snoeiwonden) op de bomen aangebracht. Uit eerder onderzoek is bekend
behoort. ,,Omdat Topsin M dit seizoen zeer
Maaike de Vlas schetst in het kort de stand van zaken rondom de bestrijdingmogelijkheden
dat snoeiwonden een belangrijke invalspoort zijn voor infecties; groter zelfs als bladwonden.
waarschijnlijk geen dringend vereiste toe-
tegen vruchtboomkanker. Als onderzoeker bij PPO Randwijk startte zij vorig jaar een twee-
Voordat kunstmatig kankersporen werden aangebracht zijn de vijlwonden eerst preventief
lating meer krijgt en middel C nog geen
jarige PT-proef die de effectiviteit van middelen tegen vruchtboomkanker helder moet maken.
met de zeven beproefde fungiciden behandeld. In het voorjaar van 2010 (april) werd het
toelating heeft, kan Folicur SC - al dan niet
Hoewel het onderzoek pas na dit seizoen wordt afgerond, is al wel duidelijk dat er middelen
percentage kankerwonden (zie grafiek) en de lengte van de kankerwonden bij de verschil-
in combinatie met Merpan® - wel eens
zijn die het stokje van Topsin M - weliswaar met een wat minder sterk effect - over kunnen
lende behandelingen bepaald.
een belangrijke rol tegen vruchtboomkanker gaan spelen'', zo duidt De Vlas de voorlopige
nemen. Eén daarvan is Folicur SC.
resultaten.
Opvallende resultaten Meest opvallend in de resultaten is de slechte werking van kalkmelk. Bij deze behandeling werden op bijna alle geïnfecteerde bomen kankerwonden geconstateerd - zowel bij een
Vervolg op meerjarig hout
lage als bij een hoge dosering kalkmelk. De Vlas vermoedt dat dit het gevolg is van de vijl-
Dit seizoen krijgt de proef een vervolg op
wonden, waarbij veel vaatbundels worden blootgelegd. Waarschijnlijk is kalkmelk daar niet
meerjarige bomen (van een gevoelig ras).
tegen opgewassen. In de praktijk gaat het echter vaak om (kleine) bladlittekens; daar werkt
Om de praktijk wat meer na te bootsen zijn er oude sporulerende kankers (stukjes hout) boven de bomen opgehangen. Bij
Percentage kankerwonden (april 2010)
regen spoelen de sporen af op de bomen. De Vlas verwacht dat kalkmelk in deze proef
100
aanmerkelijk beter zal scoren dan afgelopen
90
jaar. De overige fungiciden in de proef 80
- waaronder Folicur SC - moeten vooral 70
bewijzen of ze hun behaalde status in 2010
60
ook in 2011 weer waar kunnen maken.
50
40
30
Maaike de Vlas is onderzoeker bij PPO in Randwijk
®Merpan is een gedeponeerd handelsmerk
20
van Makteshim-Agan Holland B.V.
10
®Topsin M is een gedeponeerd handelsmerk van Certis Europe B.V.
0 Onbehandeld
Merpan
Neccal laag
Neccal hoog
Topsin M
Folicur SC
Folicur SC + Merpan
Middel A
Middel B
Middel C
Bron: PPO Randwijk
4
Fruitteelt Koerier
Goede ervaringen met Ethrel-A in Junami ,,Het lijkt erop dat Ethrel een positieve invloed heeft gehad op de Junami. De problemen met stip - die vooral in 2009 voor wat schade hebben gezorgd - zijn het afgelopen seizoen in ieder geval achterwege gebleven'', zegt Alfred van den Berg in Wijk bij Duurstede. Hij pastte vorig jaar voor het eerst Ethrel-A toe als bloemdunner in Junami. ,,Mijn Junami's liggen op dit moment nog in de koeling, dus ik moet nog een beetje een slag om de arm houden. Maar bij de controles tot nu toe heb ik in ieder geval geen stip gevonden.'' Fruitteler Alfred van den Berg zegt het met enige opluchting. In 2009 vond hij her en der wat stip in zijn Junami's; een probleem waar hij nooit eerder mee te maken had gehad. ,,Het ging gelukkig maar om een gedeelte van de boomgaard en dan ook nog maar om enkele appels per honderd stuks. Maar toch.... een klein deel van de oogst is noodgewongen richting industrie gegaan en dat is natuurlijk nooit de bedoeling'', zo schetst hij de situatie.
Clusterblad Junami gevoelig voor beschadiging Stip is het gevolg van calcium-tekort in de celwanden. Dit tekort kan ondermeer ontstaan door onbalans in de bemestingtoestand (vaak een te hoog kali-gehalte), waardoor de opname van calcium in de verdrukking komt. Vooral in 'extremere jaren' met veel tegenslag (hagel, overdunning, bladschade) komt relatief veel stip voor. Een andere belangrijke oorzaak van calcium-tekort is beschadiging van het clusterblad dat tijdens het groeiseizoen relatief veel calcium aantrekt. Omdat Junami relatief weinig clusterblad maakt en dit blad ook nog eens vrij gevoelig is voor beschadiging, is het risico van onvoldoende calciumopname - en dus stip - groter dan bij andere rassen.
Ethrel-A in plaats van ATS Om de kans op bladbeschadiging zo klein mogelijk te maken heeft Van den Berg het afgelopen jaar de bloemdunning uitgevoerd met Ethrel-A in plaats van met ATS (Ammonium Thio Sulfaat). ,,Van ATS is bekend dat het wat bladverbranding kan veroorzaken op de relatief fijne en spitse kelkblaadjes van de Junami. Dit is te herkennen aan de zwarte randjes die zich dan rondom de bloemblaadjes vormen. Om dit risico helemaal uit te sluiten ben ik overgestapt op bloemdunning met behulp van Ethrel-A'', zo vertelt de fruitteler. In samenspraak met adviseur Wes Janssen van Bayer CropScience heeft Van den Berg het middel enkele dagen na de volle bloei op het meerjarige hout toegepast. ,,Het was die dag mooi zonnig weer met een temperatuur van rond de 20°C; dat is ideaal voor een goede werking van het middel. De dunning is dan ook prima verlopen; onderin de boom had ik aan elke tros één of twee
Alfred van den Berg heeft een fruitteeltbedrijf in Wijk bij Duurstede. Hij teelt 4 ha appels, 4 ha peren en 0,5 ha pruimen.
appels met een perfecte kleur'', zo blikt hij tevreden terug.
Exact Plus: zeer effectief tegen meeldauw Exact Plus is een zeer effectief middel ter bestrijding van meeldauw met een directe en voorbehoedende werking. Het is volledig veilig voor de vruchtschilkwaliteit. Bovendien bevordert de toepassing van Exact Plus het percentage Klasse I. Exact Plus past in de geïntegreerde teelt en kan met de gangbare fungiciden worden gemengd. Door zijn speciale formulering vloeit Exact Plus optimaal uit, waardoor een goede bladbedekking gewaarborgd is. Dit zorgt voor een optimaal effect van het middel.
Meeldauw in appel
5
Fruitteelt Koerier
Aandachtspunten bij gebruik van Calypso Fruittelers waren de afgelopen jaren zeer tevreden over de toepassing en werking van Calypso. Aandachtspunten blijven een juiste timing, het aanpassen van de dosering (met uitvloeier) aan het boomvolume en de hoeveelheid water.
met minimaal 500 liter spuitvloeistof per hectare en voeg altijd uitvloeier toe. De groene appelwants kan gelijktijdig met de roze appelluis worden bestreden. Het
Bij appel en peer worden alle luizen (met uitzondering van bloedluis), wantsen, appel-
optimale stadium ligt in het roze knop-/
bloesemkever, perenknopkever, larven van de perenbladvlo, kommaschildluis, zaagwespen,
ballonstadium van het ras Jonagold. Op dit
zuringbladwesp en appelvouwmijnmot door Calypso bestreden.
moment zijn de jonge larven uit de eieren
In steenfruit worden naast een aantal moeilijk te bestrijden luizensoorten zoals zwarte kersen-
en bevinden ze zich in het eerste of twee-
luis, melige pruimenluis (let op: melige pruimenluis tijdig bestrijden, veel water gebruiken en
de larven stadium. Is er al gespoten, dan
uitvloeier toevoegen!) en groene kortstaartluis ook insecten als de kersevlieg en de pruimen-
moet tegen het einde van de bloei het
zaagwesp bestreden.
bestrijdingsresultaat worden gecontroleerd.
Ook in kleinfruit worden alle soorten (dop-) luizen bestreden. Naast luizen worden ook
Bij een zeer zware druk kan het zijn dat de
bladwespen, cicaden, wantsen, aardbeibloesemkever en de frambozenkever door Calypso
bespuiting herhaald moet worden.
meegenomen.
Groene appelwants
Appelgrasluis
Roze appelluis
Insect
Bestrijdingstijdstip
Appelbloesemkever
Muizenoorstadium
Appelgrasluis
Vanaf het moment dat bestrijdingsdrempel wordt overschreden in het voorjaar
Roze appelluis
Roze knop stadium tot volle bloei
Groene appelwants
Roze knop-Ballonstadium Jonagold, eventueel einde bloei herhalen
Niet alle insecten op één moment
Bestrijding insecten steenfruit
In de teelt van appel draait het vooral om
de groene kortstaartluis, zwarte kersenluis
de roze appelluis, appelgrasluis en de groene
en melige pruimenluis. Voor de bestrijding
appelwants. De roze appeluis kan het beste
van ingekrulde luizen en melige pruimenluis
in het groene tot roze knopstadium worden
moet met minimaal 500 tot 1000 liter
bestreden. Wordt ingekrulde roze appelluis
spuitvloeistof worden gespoten. Ook moet
pas na de bloei bestreden, spuit dan altijd
er altijd een uitvloeier worden toegepast.
In de teelt van pruimen draait het vooral om
Doseringen en veiligheidstermijnen • In grootfruit is de dosering van Calypso 0,025%. Dit komt neer op 0,25 tot 0,375 liter per hectare afhankelijk van het boomvolume.
• In kleinfruit is de dosering ook 0,025%. In deze teelt komt dat overeen met 0,25 liter per hectare
• Het advies is om Calypso te spuiten met ruim water gecombineerd met een uitvloeier
Appelzaagwesp
Midden bloei-einde bloei
Appelvoumijnmot
Begin bloei
Perenknopkever
Direct na de oogst
Perenbladvlo
Als de bloemknoppen los van elkaar gaan staan, na de pluk
Kommaschildluis
1 tot 2 weken na de start van het zwermen, meestal kort na de bloei van appel
zodat het gewas goed nat gemaakt kan worden. Dit geldt zeker voor ingekrulde luizen, melige pruimenluis en schild- en dopluizen.
• De veiligheidstermijn voor grootfruit is 14 dagen. Voor kleinfruit geldt een veiligheidstermijn van 3 dagen (onbedekte teelt) en 3 dagen vóór het plaatsen van regenkappen (bedekte teelt).
Bayer DressCode: maatwerk voor persoonlijke bescherming Bayer DressCode is een nieuwe tool om telers te stimuleren om in alle omstandigheden met de meest geschikte beschermende kleding te werken. Speciaal hiervoor is een internetapplicatie ontwikkeld waarmee voor alle relevante Bayer CropScience producten snel zichtbaar kan worden gemaakt welke beschermende kleding gebruikt zou moeten worden, zowel bij het klaarmaken van de spuitoplossing, het spuiten zelf als bij het reinigen van de apparatuur. U krijgt gedetailleerde, praktijkgerichte aanbevelingen conform de wettelijke bepalingen.
U verdient dezelfde bescherming als uw gewas!
maar bént u wel evengoed beschermd als uw gewas? Maak gebruik van Bayer DressCode voor een persoonlijk beschermingsadvies-op-maat. De adviezen kunnen worden opgeslagen als pdf-files, uitgeprint en/of doorgetuurd per e-mail. Ook andere zaken zoals trefwoorden en veelgestelde vragen kunnen in het hoofdmenu van deze applicatie worden geraadpleegd. Draag naast geschikte, ook kwalitatief goede en schone beschermingsmiddelen alvorens u met uw werkzaamheden begint. Daarnaast vindt u daar ook nadere details en goede raadgeving over als u op het blokje “details” van het beschermingsmiddel klikt. Op deze manier beschermt u zich optimaal bij het gebruik van onze producten.
ontvang Meld u aan en een paar gratis nen spuithandschoe
U vindt de Bayer DressCode via www.bayerdresscode.nl.
BayYou Services 6
Fruitteelt Koerier
'Doelgerichte gewasbescherming begint bij het vroegtijdig signaleren van ziekten en plagen' Jan van Mourik is bezig aan zijn laatste seizoen bij de CAF. Ruim 40 jaar is hij werkzaam geweest in de gewasbescherming, waarvan het grootste deel in de fruitteelt. Nu, op hij einde van zijn carriére ('ho, ho, ik ben er nog tot oktober!'), blikt hij terug op 40 jaar gewasbescherming en kijkt hij ook nog even kritisch vooruit. ,,Ik zie de basiskennis rondom ziekten en plagen steeds verder teruglopen. Dat vind ik zorgelijk, want een goede gewasbescherming begint bij een vroegtijdige signalering van de ziekte of plaag.''
U bent veertig jaar werkzaam geweest in de gewasbescherming. Zijn er eigenlijk nog zaken die u verbazen of waar u versteld van staat? ,,Jazeker! Bijna altijd zijn dat zaken die te maken hebben met de ongrijpbaarheid van de natuur. Hoewel we de afgelopen veertig jaar heel veel wijzer zijn geworden, zijn er nog steeds processen waar we de vingers niet goed achter kunnen krijgen, laat staan dat we ze kunnen beheersen. Niet alleen wij, maar ook de natuur en het klimaat blijven zich ontwikkelen. Kijk naar de ziekten en plagen; veel schimmels of insecten die veertig jaar geleden nog een probleem waren hebben we nu onder controle, maar omgekeerd zijn er weer net zoveel - of misschien wel meer - bijgekomen die we maar moeilijk onder de duim kunnen houden. Toen ik in 1971 bij de Plantenziektekundige Dienst begon was bijvoorbeeld de appelbladmineermot een groot probleem in de fruitteelt. Nu is hij zo goed als verdwenen en niemand weet precies waarom. Omgekeerd zijn zwartvruchtrot en perenroest nu een behoorlijke bedreiging; veertig jaar geleden waren deze twee ziekten amper bekend. Wat ik maar zeggen wil: niet wij, maar de natuur is en blijft de baas.'' Zijn er de komende jaren meer van dit soort 'biologische succesnummers' te verwachten? ,,Dat vind ik lastig om te beoordelen; ik kan immers niet in de geheime keuken van de fabrikanten kijken. Ik weet dat er fabrikanten zijn - waaronder Bayer CropScience - die hard aan de weg timmeren om biologische gewasbescherming een vast onderdeel te laten worden van hun bedrijfsvoering. Zij zijn druk bezig om allerlei stoffen van biologische oorsprong te toetsen op hun bruikbaarheid als biologisch bestrijdingsmiddel en er een goede formulering voor te vinden. Vaak zijn dit stoffen die in het verleden door universiteiten of instituten zijn ontdekt, maar die nooit als volwaardig middel in de markt zijn gezet.
,,Niet wij, maar de natuur is en blijft de baas.''
Perenbloesem
Niettemin verwacht ik dat het allemaal niet zo hard zal gaan, want een natuurlijke vijand moet aan heel veel lastig in te vullen eisen voldoen. De afgelopen 20 jaar hebben we zelf ondermeer roofwantsen en diverse sluipwespen getoetst op hun bruikbaarheid in de fruitteelt. Telkens bleek de beheersbaarheid in de open lucht en de hoge kosten een te grote bottleneck.
Wat mogen we op het vlak van ziekten en plagen de komende jaren nog meer verwachten?
Dit overziend denk ik dat biologische middelen voorlopig aanvullend zullen blijven op chemische middelen. Hoe snel het werkelijk zal gaan
,,In algemene zin kun je stellen dat het steeds warmere en ook grilligere klimaat in
zal voor een deel ook afhankelijk zijn van de maatschappelijke ontwikkelingen. Als de consument nog meer druk legt op zaken als residuen-
Nederland allerlei insecten aantrekt uit zuidelijkere delen van Europa. De kans is dus groot
vermindering op fruit, dan zal het ongetwijfeld wat sneller gaan.''
dat er de komende decennia 'nieuwe' plagen opduiken die in gebieden rond de Middellandse Zee vaak al jaren bekend zijn. Een voorbeeld hiervan is de kersevlieg die vanuit Zuid-Europa
En dan chemische gewasbescherming; wat zijn daar volgens u de belangrijkste ontwikkelingen in geweest?
is overkomen en nu steeds verder Nederland in kruipt. Min of meer hetzelfde geldt voor de
,,Ook dat zijn er teveel om op te noemen. Ik noem er daarom twee. Als eerste: het sterk toegenomen besef dat middelen niet alleen goed
fruimot; ook die is de afgelopen jaren steeds meer noordwaarts getrokken.''
moeten werken tegen een ziekte of plaag, maar dat deze ook onomstotelijk veilig moet zijn voor mens en milieu. In de jaren '70 werd als eis voor middelen gesteld dat het 'geen onaanvaardbare schade aan het milieu toe mocht brengen'. Ofwel: er was een behoorlijke ruime interpre-
Dan naar de gewasbescherming; wat zijn wat u betreft de meest markante ontwikkelingen
tatie mogelijk over het begrip schade. Tegenwoordig worden er enorme dossiers aangelegd waarbij elk mogelijk effect op vrijwel elk denkbaar
geweest in de afgelopen veertig jaar?
organisme omschreven moet zijn. Kortom: op het het gebied van veiligheid zijn er enorm grote vorderingen gemaakt, ook al is het daar niet
,,Dat zijn er echt teveel om op te noemen. Toch wil ik er één uitpikken en dat is de introductie
iedereen het mee eens....
van roofmijten in de jaren '80. Met name door deze ontwikkeling is de gewasbescherming op twee sporen terecht gekomen: een chemische én een biologische. Sinds die introductie
Ook een hele belangrijke ontwikkeling vind ik sterk toegenomen besef - en ook kennis - van resistentie-ontwikkeling en wat je ertegen kunt
van roofmijten praten we volop over natuurlijke vijanden. En fabrikanten van gewasbescher-
doen. Fabrikanten zetten al lang geen middelen meer op markt zonder dat zeer nauwkeurig is omschreven hoe je het mag gebruiken. Bij elk
mingsmiddelen houden er sindsdien ook echt rekening mee bij de ontwikkelingen van hun
middel zit tegenwoordig een zeer duidelijke handleiding hoe, waar en wanneer de middelen toegepast mogen worden en ook hoeveel middel
producten: middelen móeten veilig zijn voor nuttigen.
er per seizoen gebruikt mag worden. Deze voorwaarden zijn ook echt noodzakelijk om resistentie-ontiwkkeling zo veel mogelijk een halt toe te
Het mooie van roofmijten is dat ze een hele stabiele ondersteuning zijn gebleken binnen de
roepen. We moeten er namelijk vanuitgaan dat er niet - zoals vroeger - elke drie, vier jaar wel weer een nieuw middel klaar staat om de oude
gewasbescherming en dat ze ook nog een eens goed samen gaan met chemische gewas-
te vervangen. We zullen veel zuiniger moeten zijn op onze middelen en alles op alles moeten zetten om resistentievorming te voorkomen.''
bescherming. De term 'geïntegreerde gewasbescherming' heeft vanaf die tijd ook écht inhoud gekregen.''
Hoe staat het wat u betreft met het huidige kennisniveau van gewasbescherming? ,,Daarover maak ik eerlijk gezegd toch wel wat zorgen. Ik merk dat basiskennis, zoals het herkennen van ziekten en plagen, geen hoge prioriteit meer heeft op scholen en opleidingen. Het draait meer en meer om management en economie. Zelf vind ik dat elke teler moet weten hoe de belangrijkste ziekten en plagen in fruit eruit zien, waar hij deze kan vinden en hoe hij - in grote lijnen - hierop moet reageren. Hoe meer je dit aan adviseurs overlaat - die af en toe komen kijken op het bedrijf - hoe groter de kans is dat je structureel niet goed of (net) te laat reageert op problemen. Vaak zijn de gevolgen hiervan het hele seizoen merkbaar en soms zelf langer. Denk maar aan takschurft in peer of vruchtboomkanker in appel: als je dit niet goed en tijdig aanpakt, dan heb je er drie, vier jaar later nog last van. Kortom: een goede gewasbescherming begint bij een vroegtijdige signalering van de ziekte of plaag.'' Tot slot: wat zijn uw persoonlijke 'highlights' van de afgelopen 40 jaar? ,,Tja,….... dat vind ik best lastig om te zeggen........ Nou, laat ik dit vertellen: ik was in de jaren '80 de eerste in Nederland die de schimmel Phytophthora citricola in appel heeft ontdekt. Maar ik moet er eerlijk bijzeggen: daarna is deze ook nooit meer gevonden. Verder heb
Appelbloesem
ik tamelijk intensief mee mogen werken aan de eerste publicaties rondom zwartvruchtrot. De naam Van Mourik zal dus hier en daar nog wel eens opduiken.''
7
Fruitteelt Koerier
Kersenbloesem
COLOFON
,,Movento heeft bijna 100 procent gewerkt
,,Het pakket middelen tegen vruchtboom-
,,De bloemdunning met Ethrel-A is het
,,Ik zie de basiskennis rondom ziekten en
tegen schildluis, terwijl de standaardcombi
kanker is de afgelopen jaren flink uitgedund.
afgelopen seizoen prima verlopen. Onderin
plagen steeds verder teruglopen. Dat vind ik
met minerale olie, Calypso en pirimicarb
De toelating van Folicur SC komt daarom
de boom had ik aan elke tros één of twee
zorgelijk, want een goede gewasbescherming
hooguit 60 tot 70 procent bestrijding gaf.''
zonder meer op een gunstig moment.''
appels met een perfecte kleur.''
begint bij een vroegtijdige signalering van
Concept en realisatie: L Bayer CropScience B.V. L Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: L Claudia Roorda Fotografie: L Bayer CropScience B.V. Drukwerk: L Productiemannen B.V. Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht
de ziekte of plaag.''
Wim Tijssen, fruitteler in Bergharen en Jaco Roozendaal, adviseur fruitteelt bij AgroBuren
Maaike de Vlas, onderzoeker bij PPO in Randwijk
Jan van Mourik, specialist grootfruit bij de CAF
Alfred van den Berg, fruitteler in Wijk bij Duurstede
Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.
Puzzel mee en win een logeer- en dinerbon voor twee! Er even lekker tussenuit met z'n tweeën, lijkt u dat wel wat? Los dan de onderstaande woordzoeker op. Uit de inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Zij krijgen elk een luxe logeer- en dinerbon voor twee personen!
De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.
AFZET
FOLICUR SC
OOGSTEN
APPEL
FREZEN
OORWORM
BASTA
FRUITTELER
PERZIKKRUID
BESSEN
KERSEN
POOTGOED
BOOMGAARD
LARVEN
PRUIMEN
CONFERENCE
MEELDAUW
ROESTMIJT
ELSTAR
ONKRUIDEN
SCHIMMEL
B C T E K E R S E N N C
M O N K R U I D E N S T
O N O S C H I M M E L A
D F O M M L I E K I F E
I E R G G U K R E Z E F
U R W U R A P P E L O N
R E O P I R A T S L E W
K N R E O T N R I N N U
K C M E S E T C D E N A
I E O A V T U E T S E D
Z V B R E R M S L S Z L
R E A N S IJ G IJ N E E E
E L T C I O T A T B R E
P N P O O T G O E D F M
© www.puzzelpro.nl
BON Naam: Adres: Postcode:
Plaats:
Aantal hectare appel en peer: De oplossing van de woordzoeker is: Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar: Actievoorwaarden: Deze prijsvraag loopt van 15 april t/m 15 mei 2011. Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. De prijswinnaars krijgen tussen 15 mei en 1 juni bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
8
Fruitteelt Koerier
Bayer CropScience B.V. T.a.v. Jessica Biermann Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht