Zetmeelaardappel Koerier 2015 by Bayer CropScience SA-NV

Uitgave JANUARI 2015

ZETMEELAARDAPPEL KOERIER Laatste zetmeelaardappelen uit kuil naar AVEBE Net voor de jaarwisseling levert de maatschap Lammersen in Rietmolen (Gld.) een partij Sofista aan AVEBE. Daarvoor haalt Willie Lammersen nog even de grootste massa stro van de kuil af. ,,Het is de laatste van twaalf kuilen'', vertelt Bart Lammersen, die samen met zijn vader Willie het bedrijf

'De aardappelen blijven opmerkelijk rustig' De broers Henk en Piet Veen in Steenwijkerwold (Ov.) verbouwen jaarlijks zo'n 75 hectare fritesaardappelen. Krap de helft van de oogst (ca. 1600 ton Fontane) gaat de bewaring in. Om de kieming in de hand te houden - maar ook om zonder risico's pootgoed in de schuur te kunnen bewaren - passen ze tijdens het teeltseizoen Royal MH toe. Meer op pagina 4

runt. Volgens Bart past Sofista goed op de droogtegevoelige grond rondom het bedrijf omdat het een snelle en vroege

Kiemremming met Royal MH

loofontwikkeling heeft, waardoor het gewas snel dicht zit. Met bijna 70 ton per hectare is de veldopbrengst 'meer dan prima' geweest, zo stelt Bart. Het onderwatergewicht is door het warme weer helaas wel wat teruggelopen van ruim 500 net na de oogst naar 480 gram bij aflevering. Niettemin is hij tevreden over seizoen 2014: ,,Zo mag

Meer op pagina 4

het van ons wel elk jaar.'' ‘Phytophthora is uit te schakelen’

Klaas Wijnholds, afdeling grondstofzaken Emsland Stärke:

'Focus gericht op rendementsverbetering én vlokkenproductie' Voor de meeste zetmeelaardappeltelers is hij een bekend gezicht. Jarenlang was Klaas Wijnholds onderzoeker bij de PPO-proefboerderijen 't Kompas in Valthermond en Kooijenburg in Rolde. Maar sinds april vorig jaar is hij werkzaam bij de afdeling grondstofzaken van Emsland Stärke in Emlichheim. Zetmeelaardappel Koerier sprak met hem over z'n nieuwe baan en over de koers van het concern.

Afgelopen seizoen werden telers verrast door een vroege uitbraak van Phytophthora. Het liet nogmaals zien dat de sector dringend behoefte heeft aan nieuwe manieren om de aardappelziekte aan te pakken. Volgens Geert Kessel van PRI ligt een duurzame en bedrijfszekere oplossing binnen handbereik: ,,Een combinatie van resistente rassen en een slimme inzet van chemie is beresterk.” Meer op pagina 6

,,Ja, de overstap van Valthermond naar Emlichheim was best groot'', zo wil Wijnholds wel erkennen. ,,Als onderzoeker werk je vaak intensief met een relatief klein clubje mensen aan enkele specifieke vraagstukken. In mijn nieuwe baan heb ik in de volle breedte met de zetmeel- en vlokkenaardappelteelt te maken, zowel technisch als ook commercieel. Ook tref ik nu

'Zwakke partijen worden zichtbaar met PootgoedScan'

meer telers op hun eigen bedrijf, aangezien ik ook vaak de boer op ben. Dat maakt het werk afwisselend, terwijl je toch slechts met één gewas bezig bent.'' Hoewel hij als onderzoeker in het verleden wel vaker Duitse telers over de vloer kreeg, merkt hij dat werken in Duitsland toch wel wat anders is dan in Nederland. Behalve de wat formelere omgangsvormen, hechten de Duitse collega's aan heldere regels en duidelijke afspraken. ,,Het zomaar even een rondje maken over het bedrijfsterrein is bij een bedrijf waar de focus op levensmiddelenproductie ligt niet toegestaan. Medewerkers letten daar ook op; ze voelen

Klaas Wijnholds

zich sterk verantwoordelijk voor het werk dat ze doen en hun plek waar ze werken. Maar de deur van de Rohstoffabteilung (afdeling grondstofzaken, red.) staat voor de telers altijd open.''

'We willen jaarrond vlokken produceren', lees verder op pagina 2 en 3.

'Het was een jaar waarin we er bovenop moesten zitten'

,,De PootgoedScan geeft telers een extra grondige blik op de kwaliteit van hun pootgoed, waarbij ook problemen aan het licht kunnen komen die een teler zelf niet ziet of kan zien'', zegt Albert Wolfs van HLB in Wijster. Dit seizoen heeft HLB samen met Avebe en Bayer Cropscience een project opgezet, waarin telers in groepen gezamenlijk de resultaten van hun scans bespreken. Meer op pagina 7

,,In mei is hier zoveel regen gevallen, dat percelen vrijwel onbegaanbaar waren. Ik heb regelmatig twee trekkers voor een spuit zien staan om door een perceel te kunnen komen'', zegt Robin Kuper van ForFarmers Hendrix. Samen met collega-adviseurs Fokko Prins (Agrifirm Plant) en Martin Lake (WPARobertus) blikt hij terug op het teeltjaar 2014. Blijf op de hoogte van de actuele zaken.

'Telers hebben alles op alles gezet om de aardappelen te beschermen', lees verder op pagina 2 en 3.

Volg ons op Twitter of Facebook: BayercropNL

Vervolg voorpagina

'We willen jaarrond vlokken produceren' Klaas Wijnholds is sinds vorig jaar april werkzaam bij de afdeling grondstof-

Gevraagd naar het verschil tussen de Nederlandse en Duitse zetmeelaardappelteler zegt Klaas Wijnholds: ,,De Duitse bedrijven zijn vaak breder van

zaken van Emsland Stärke in Emlichheim (Dld.). Daarvoor was hij vele jaren

opzet. Een flink deel van onze Duitse leveranciers heeft bijvoorbeeld een

onderzoeker bij PPO in Valthermond en Rolde.

gemengd bedrijf met rundvee, varkens of pluimvee. Deze bedrijven hebben enerzijds meer uitwijkmogelijkheden als het in een van bedrijfstakken minder gaat, maar anderzijds moeten ze hun aandacht ook weer over meerdere

het informeren en enthousiasmeren van telers (en kwekers) over de teelt van

bedrijfstakken spreiden. Hierdoor is de focus in de regel toch wat minder op

aardappelen voor de vlokkenproductie. ,,Hoewel de zetmeelteelt de peiler

de aardappelteelt gericht dan bij de pure akkerbouwbedrijven. Mede om die

blijft waarop Emsland Stärke steunt, willen we de komende jaren ook verder

reden valt er met name voor deze gemengde bedrijven nog wel wat te win-

inzetten op de productie van aardappelvlokken'', zo geeft hij de ambitie van

nen op het teeltrendement. En dat is ook één van mijn kerntaken hier: het

zijn nieuwe werkgever weer. Het bewijs daarvan is de gloednieuwe vlokken-

verder verhogen van het teeltrendement van onze telers.''

fabriek op het bedrijfsterrein in Emlichheim. Wijnholds: ,,We starten eerst met

Teeltzaken die de komende tijd extra aandacht krijgen zijn onder andere de

één productielijn. Daarvoor hebben we extra aardappelen nodig, waarvoor

kennis van (en omgang met) aaltjes en andere bodemgebonden ziekten. Ook

we al diverse telers hebben benaderd. Daarna is het de bedoeling om het

op zaken als pootgoedkwaliteit en bewaring valt voor veel telers nog wel wat

aantal productielijnen - afhankelijk van de groei van de afzet - gestaag uit

winst te behalen, zo denkt Wijnholds. ,,Maar het belangrijkste is misschien

te breiden.''

wel dat we als industrie goed inspelen op de markt en onze telers perspectief

Wijnholds geeft aan dat er zowel contracten voor directe levering uit de oogst

bieden, waardoor ze ook aardappelen blijven telen.'' Hij vertelt dat door de

in de vlokken/granulaatmarkt. Maar ook in bepaalde zetmeelmarkten valt nog

mogelijk zijn, als ook levering uit goede bewaarschuren. ,,We willen namelijk

rigoureuze ontkoppeling van de EU-steun in Duitsland en het gelijk invoeren

zeker nog iets te winnen. Hierdoor verwachten we telers te kunnen binden en

jaarrond van eind juli tot eind juni vlokken produceren.''

van een Flatrate, nu drie jaar geleden, er fors minder EU-geld binnenkomt op

ook weer voldoende tegenwicht te kunnen bieden aan frites- en chipsfabri-

Hoewel hij op dit moment niet teveel in wil gaan op contracten, prijzen en

de bedrijven. Om de Duitse telers een goed rendement te kunnen bieden,

kanten die her en der wat aardappelareaal hebben weggesnoept.''

staffels, denk hij dat de teelt van aardappelen voor de productie van vlokken

werd de productie van aardappelvlokken - waarin het bedrijf al sinds 2001

voor veel bedrijven een interessante optie kan zijn. ,,Een aantal van onze

actief is - de afgelopen jaren steeds verder uitgebreid. Daarmee kon de krimp

Meer focus op vlokkenteelt

Duitse telers heeft de afgelopen zomer een nieuwe schuur gezet, speciaal

in zetmeelaardappelen vrijwel geheel worden opgevangen. Wijnholds: ,,Wij

Behalve het verhogen van het teeltrendement van de zetmeel- en vlokken-

voor de vlokkenaardappelen. Dat geeft wel aan dat er vertrouwen is in een

zien momenteel kansen voor producten met een hoge toegevoegde waarde

aardappelen, heeft Wijnholds nog een belangrijke opdracht meegekregen:

goed rendement én in de toekomst van Emsland Stärke.''

'Telers hebben alles op alles gezet om de Na een aantal relatief rustige jaren was Phytophthora het afgelopen seizoen weer volop in beeld. Ook in Noordoost Nederland sloeg de ziekte hard toe. Drie teeltadviseurs die werkzaam zijn in dit gebied blikken terug. Naam: Robin Kuper Bedrijf: Forfarmers Hendrix Functie: Specialist Plant Regio: Zuid Drenthe/ Noord Overijssel

Naam: Fokko Prins Bedrijf: Agrifirm Functie: Teeltspecialist

Hoe ernstig is de phytophthoradreiging in uw regio geweest?

Regio: Zand- en dalgrond

,,Wanneer ik terugkijk in het fotobestand van mijn telefoon, dan was het half mei dat ik voor het eerst Phytophthora aantrof. Weliswaar in

Hoe ernstig is de phytophthoradreiging in uw regio geweest?

heel vroege aardappelen, maar dat gaf wél aan dat het een jaar zou

,,Elk jaar zie je dat als de omstandigheden voor de schimmel gunstig zijn,

worden waarin we er met de bestrijding bovenop moesten zitten. In

deze ook daadwérkelijk aanwezig is. 2014 was zo'n jaar waarin de schimmel

mijn werkgebied is er in die periode ook veel regen gevallen, waardoor

alle kans kreeg om zich vroeg en massaal te ontwikkelen. Dat begon met

enkele percelen onbegaanbaar waren. Met de hoge luchtvochtigheid en

een winter zonder vorst, waardoor aardappelopslag min of meer vrij spel

temperatuur was dat heel gevaarlijk. Telers hebben alles op alles gezet

kreeg. De eerste phytophthora-aantastingen waren er daardoor al erg vroeg.

om ervoor te zorgen dat die aardappelen beschermd werden. Ik heb

Gelukkig waren de afvalhopen wél redelijk goed onder controle.

regelmatig twee trekkers voor een spuit zien staan om door een perceel

Daarnaast is er in een aantal gebieden in regio Oost extreem veel water

te kunnen komen.''

gevallen. Dat zorgde niet alleen voor aantasting door oösporen, maar stelde de telers ook voor de vrijwel onmogelijke opgave om een sluitend spuitin-

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt?

terval te hanteren.''

,,De meeste telers hebben Phytophthora goed in bedwang kunnen houden. Maar helaas hebben we ook een aantal schrijnende gevallen meegemaakt, vooral waar de schimmel te laat is geconstateerd of waar je niet het land

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt?

op kon komen door de nattigheid. Ik heb plekken gezien die volledig zwart

,,In het grootste deel van de regio is de 'schade' vooral de extra kosten die voor de teelt zijn gemaakt, met name door extra inzet van middelen. Vooral

tieve werking. Ook is het spuitinterval goed ingekort. Gemiddeld heeft

in mei en juni was het weer zodanig gunstig voor de schimmel dat er zeer

deze strategie goed voldaan.''

waren door de schimmel.''

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge

korte spuitintervallen nodig waren. In die gebieden waar extreem veel water is gevallen - grofweg een brede baan

Is de knolbescherming afdoende geweest?

phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd?

van Emmen naar Giethoorn - zijn veel aardappelen overgepoot. En de planten

,,Op zandgrond speelt knolaantasting een veel minder grote rol dan

,,Degenen die op tijd zijn begonnen met de juiste middelen in de juiste

die hier wel boven kwamen, waren vaak zeer zwaar aangetast. Op deze per-

op kleigrond. Er zal her en der vast wel sprake zijn van enige knol-

celen zijn veel combinatiebespuitingen toegepast met een zeer kort interval.

aantasting, maar van ernstige gevallen heb ik tot dusver niks gezien

dosering waren de baas over de schimmel. Daarvoor zijn vaak wel extra middelen ingezet, zoals bijvoorbeeld Curzate® Partner. In combinatie met

Al met al heeft deze combinatie van wateroverlast en phytophthora-

of gehoord.''

0,6 L Revus® of 1,6 L InFinito was dit een goede oplossing. Bij gebruik van InFinito adviseren we om er een aantal keren mee door te spuiten

aantastingen de groei sterk afgeremd. Veel gewassen hebben wekenlang stilgestaan. Op percelen waar telers noodgedwongen gedeelten van

Waren er afgelopen seizoen bestrijdingsstrategieën die er

om zo de systemische werking - de opbouw van de propamocarb - te

percelen hebben overgepoot, is er tot medio juli steeds sprake geweest

- in positieve zin - uit sprongen?

verzekeren.

van nieuwe loofontwikkeling. De phytophthorabestrijding werd daardoor

,,Alle gangbare middelen hebben een goede werking tegen

Behalve deze middelen heeft ook Valbon® in combinatie met Ranman®

behoorlijk lastig.''

Phytophthora. Natuurlijk zijn er verschillen, maar het hanteren van

Top een zeer sterke werking. Nadeel is wel dat Ranman Top aan het eind

de juiste spuitmomenten en het respecteren van de adviesdosering is

van het seizoen dan minder ingezet kan worden voor de knolbescherming.

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge

belangrijker dan de middelenkeuze. Middelen die de schimmel breed

Ook heeft een combinatie van Valbon + onkruidolie zich bewezen. Dit

phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd?

aanpakken (naast preventief ook curatief) waren het afgelopen groei-

kwam eigenlijk voort uit de pootgoedteelt, waar standaard olie wordt

,,Er is in die periode - terecht - veel gespoten met middelen met een cura-

seizoen in het voordeel.''

gespoten. Zo zie je dat uit de praktijk veel geleerd wordt.''

Zetmeelaardappel Koerier

Andere rassen, andere bewaring Qua teelttechniek wijkt de vlokkenteelt niet zoveel af van de zetmeelteelt, zo stelt Wijnholds. De grootste verschillen

bij lange bewaring. Dit laatste is essentieel, omdat het moet voldoen aan de specificaties van de afnemers die in

zitten in de extra kwaliteitseisen die aan de aardappelen worden gesteld en de (warmere) bewaring. Voor vlokken is

hun productieproces bruinkleuring moeten voorkomen. Voor telers die de kunst verstaan om de bewaartemperatuur

vooral een laag suikergehalte, weinig (rooi)beschadiging en geen inwendige gebreken belangrijk.

niet onder de 8 à 8,5°C te laat komen en de aardappelen toch mooi rustig te houden, kan dat een mooi extraatje

Voor wat betreft de rassen richt het bedrijf zich voorlopig vooral op Saprodi, Novano, Festien en Allure. Daarnaast zijn

opleveren'', zo besluit Wijnholds.

er nog een handvol rassen in onderzoek, waarbij - naast opbrengst en kwaliteit - ook nadrukkelijk naar resistenties wordt gekeken. ,,In dit van oudsher intensieve teeltgebied van zetmeelaardappelen hebben telers behoefte aan rassen waarin eigenschappen als opbrengst, kwaliteit en resistenties zo sterk en betrouwbaar mogelijk naar voren komen. Saprodi doet het vooral goed op opbrengst en zetmeelgehalte, terwijl Novano vooral interessant is vanwege zijn brede resistenties. Allure is op dit moment ons grootste bewaarras, omdat het maar weinig suiker produceert

Emsland Group verwerkt jaarlijks ruim 2 miljoen ton aardappelen op zeven verschillende locaties in Duitsland. De hoofdlocatie in Emlichheim is veruit de grootste. Er werken ongeveer 800 mensen bij het concern.

Blik op de nieuwe ontvangst voor vlokkenaardappelen op de hoofdlocatie in Emlichheim.

aardappelen te beschermen' Naam: Martin Lake Bedrijf: WPA-Robertus Functie: Commercieel-technisch medewerker Regio: Noordoost Nederland

Hoe ernstig is de phytophthoradreiging in uw regio geweest? ,,Een vroege aantasting hadden we eerlijk gezegd wel verwacht, omdat we begin mei vrij veel regen hebben gehad. Het gewas was vroeg en de temperaturen relatief hoog. Ideale omstandigheden dus voor Phytophthora. Er waren ook aantasting in rassen waarvan we dachten dat ze vrij ongevoelig waren. Dat gaf wel aan hoe groot de dreiging was.''

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt? ,,In percelen of gedeelten daarvan die in de luwte lagen - of daar waar het gewas te lang nat is gebleven - moesten plekken worden doodgespoten. Dat heeft uiteraard geld gekost. Daarnaast waren de bestrijdingskosten het afgelopen seizoen extra hoog.''

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd? ,,In het algemeen is er alert en doeltreffend gereageerd. Maar er waren ook telers die na infectie te laat waren of nog met een preventief middel hebben gespoten. En dat was dan ook meteen de zwakke schakel. Hieruit

Is de knolbescherming afdoende geweest?

zijn zichtbare infecties ontstaan, die vervolgens weer zijn gaan sporuleren.

,,Wanneer de schimmel eenmaal zijn intrede heeft gedaan, dan blijft de

En dat heeft weer tot extra infecties geleid in het gebied.''

de schimmel de kop in werd gedrukt. In die periode was de druk dan

Is de knolbescherming afdoende geweest?

ben weinig of geen last gehad van Phytophthora. Verder heeft ook de 'brandweerbespuiting' van twee keer InFinito + Curzate® Partner het

ook relatief laag. Maar later nam deze duidelijk weer toe. Ik heb knollen

,,In het algemeen wel. Toen iedereen ervan doordrongen was hoe de situ-

heel goed gedaan.''

gezien met een phythophthora-aantasting. Niet overal is de knolbescher-

atie was, is er goed op geanticipeerd.''

druk aanwezig. Gelukkig was in de zomermaanden de zon fel, waardoor

Speelt Phytophthora op dit moment nog een rol in de

ming dus afdoende geweest. Voor het komende teeltjaar moeten we dus extra verdacht zijn op sporen uit knollen en de grond. Mede ook gezien de

Waren er afgelopen seizoen bestrijdingsstrategieën die er

bewaring?

opslag van aardappelplanten in andere gewassen als bieten en graan.''

- in positieve zin - uit sprongen?

,,Ik zie in de bewaring weinig Phytophthora. De problemen die er spelen

,,Telers die in het middenblok op tijd met InFinito zijn begonnen, heb-

zijn vooral afkomstig van wateroverlast.''

Speelt Phytophthora op dit moment nog een rol in de bewaring? ,,Er zijn wat gevallen bekend waar knolphytophthora aanwezig is. Maar deze partijen zijn onder controle. De huidige problemen in de bewaring Curzate® Partner is een geregistreerd handelsmerk van DuPont Crop Protection Revus® is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta Crop Protection

(in bepaalde delen van het land) schrijf ik in ieder geval niet toe aan Phytophthora.''

Valbon® is een geregistreerd handelsmerk van Certis Europe ® Ranman Top is een geregistreerd handelsmerk van Belchim Crop Protection

Zetmeelaardappel Koerier

Kiemremming met Royal MH Een gewasbehandeling met Royal MH remt de kieming van de geoogste aardappelen, waardoor gewichts- en kwaliteitsverlies in de bewaring wordt voorkomen. Maar het middel heeft nog meer interessante eigenschappen. Een overzicht.

Het middel

De voordelen

Geen schilbrand of poederschurft Omdat Royal MH al tijdens de teelt wordt toegepast, krijgen schilbrand en poederschurft - welke kunnen optreden bij het toepassen van producten op basis van CIPC tijdens het inschuren - geen kans. Voor schilbrandgevoelige rassen is Royal MH een

Maleïne hydrazide Royal MH is een product op basis van maleïne hydrazide. Deze actieve stof wordt in het gewas systemisch

veilige optie.

neerwaarts getransporteerd en verdeeld in de aardappelknol. De celdeling wordt hierdoor gestopt, maar de celgroei en celstrekking gaan wel door. De opbrengst blijft daardoor gewoon toenemen vanaf het moment van toepassing.

Minder kans op interne kieming Toepassing van Royal MH vermindert het risico op interne kieming. Met name voor gevoelige rassen zoals Innovator is dit een belangrijke eigenschap. Bovendien heeft Royal MH geen negatieve invloed op de

Toepassingstijdstip

opbrengst, de bakkleur, het onderwatergewicht of op de smaak.

Het beste moment van toepassing is wanneer knollen een diameter hebben van 25 mm of meer. Deze knollen groeien vervolgens gewoon verder uit. Knollen kleiner dan 25 mm groeien niet verder uit. Het geschikte toepassingsmoment

Geen residu in de bewaring

is daarom alleen te bepalen met een gedegen knolbemon-

Omdat Royal MH niet wordt toegepast tijdens het inschuren of tijdens de bewaring blijft er geen residu

stering! Regen of beregening binnen 24 uur na toepassing,

achter in de bewaarloods, in kisten of op transportbanden. Royal MH maakt het daarom mogelijk om poot-

alsmede temperaturen hoger dan 25°C kunnen de werking

aardappelen of zaden (bijv. het drogen van graszaad) te bewaren in een bewaarloods waar met Royal MH

verminderen.

behandelde consumptie- of zetmeelaardappelen in zijn bewaard.

Groen en vitaal loof Voor een goede opname van Royal MH moet het loof op het moment van toepassing nog groen en vitaal zijn. Ook moet het nog actief groeien (al vertoont het gewas vaak al wel de eerste afrijpingsverschijnselen onderin het gewas). Het loof moet verder vrij zijn van aantasting door ziekten en plagen. Voor een goede opname moet de periode tussen het moment van toepassen en loofvernietiging minimaal 3 weken zijn, bij voorkeur 4 à 5 weken.

Sterk tegen aardappelopslag Toepassing van Royal MH leidt tot forse vermindering van het aantal opslagplanten in het volggewas. Proeven en praktijkervaringen geven aan dat bij gebruik van Royal MH de hoeveelheid aardappelopslag met 50 tot 80 procent verminderd. Aardappelopslag is een belangrijke bron voor Phytophthora infestans, virus en uitbreiding van verschillende aaltjespopulaties.

Werkingsduur De werkingsduur van Royal MH is afhankelijk van het ras, het jaar van toepassing en de bewaaromstandigheden. In veel

Advies in consumptie- en zetmeelaardappelen

gevallen - met name bij langere bewaring - is een aanvullende

Voor het tegengaan van kieming tijdens de bewaring en het verminderen van aardappelopslag in het volg-

behandeling met een ander toegelaten kiemremmingsmiddel

gewas kan het beste een éénmalige gewasbehandeling worden uitgevoerd. De dosering is 5 kg per hectare

noodzakelijk. Maar soms kan deze ook achterwege blijven.

(met 350 tot 500 liter water per ha). Uitvloeiers of andere hulpstoffen zijn niet nodig. De termijn tussen de

Inspecteer daarom met regelmaat de aardappelen op kieming.

laatste toepassing en de oogst is 21 dagen.

geval kun je vanwege mogelijk kiemschade geen CIPC gebruiken. In de eerste

uitdaging. ,,Voor een goede werking van Royal MH moeten de kleinste knol-

twee jaren na de bouw hoefden we daar nog niet over te beslissen omdat

len minimaal 25 millimeter zijn. Daarna moet het gewas nog minimaal drie

de aardappelen toen extra vroeg weggingen en gassen niet nodig was. Maar

weken goed door kunnen groeien voor een goede opname van de werkzame

in 2013 wilden we langer bewaren en hebben we, samen met onze adviseur

stof. Het gewas moet dus vitaal en goed in groei zijn. En niet te vergeten: de

Gert Brommer van Agrifirm, gekozen voor Royal MH. Behalve dat het middel

eerste 24 uur na toepassing mag er geen regen vallen'', somt Henk op. Om

onschadelijk is voor pootgoed, is het ook een prima kiemremmer, beperkt het

aan deze combinatie van voorwaarden te voldoen is regelmatig bemonsteren

,,Hoe ik terugkijk op teeltseizoen 2014? Om eerlijk te zijn: niet echt positief.

de bewaarverliezen met 1 à 2 procent én geeft het minder aardappelopslag in

en 'meteen spuiten zodra het kan' van groot belang, zo weten de broers.

En dat komt niet alleen door de zeer matige aardappelprijzen. Ook het weer

volggewassen. Vooral die combinatie van voordelen spreekt ons erg aan.''

In 2013 ging dat prima, maar met de onregelmatige groei van afgelopen seizoen was het bepalen van het optimale spuitmoment best lastig. ,,Door

heeft ons flink parten gespeeld. Half mei heeft het hier ontzettend veel geregend. Een deel van de poters is daardoor in de grond verrot. Uiteindelijk is zo'n

Royal MH geeft goede 'basisrust'

eerst veel regen in mei en daarna zeer droog weer in juni lag de bloei binnen

vijf hectare verloren gegaan. Een flinke schadepost dus, terwijl het seizoen

Piet benadrukt dat vooral de 'basisrust' die Royal MH in de bewaring geeft

de percelen ver uit elkaar. We hebben daarom maar de gulden middenweg

amper was begonnen.'' Henk Veen vertelt het kort en bondig en wil er vooral

een grote plus is. ,,Omdat we de aardappelen gefaseerd uitschuren, gaan de

bewandeld en dat is gelukkig goed gegaan. De opbrengsten waren goed en

niet al te treurig over doen. ,,Zulke jaren zitten er soms tussen. Straks zijn er

deuren nogal eens open en dicht. Wij hebben het idee dat Royal MH beter

met de kiemremming lijkt het ook goed te zitten. Komend seizoen gaan we

weer nieuwe kansen'', zegt hij monter.

met de temperatuurschommelingen overweg kan dan CIPC. De aardappelen

dus zéker weer aan de slag met Royal MH.''

ademen minder en blijven opmerkelijk rustig. Van condens hebben we eigen-

Combinatie van voordelen

lijk nooit last.''

In de bewaring lijkt het tot dusver gelukkig goed te gaan met de aardappelen.

De nevenwerking van Royal MH als opslagbestrijder in het volggewas is

Iets waar de broers direct na de oogst nog wel enige zorg over hadden. Piet:

ook een 'heel fijn extraatje', zo hebben beide broers het afgelopen seizoen

'Door Royal MH véél minder aardappelopslag' ,,Er zijn een paar kippers in gekomen die er eigenlijk niet in hadden gemoeten.

gemerkt. Henk: ,,we hadden een perceel bieten waar het jaar ervoor aardap-

Maar het lijkt erop dat de Fontane's zich goed houden.''

pelen hadden gestaan. Doordat we toen Royal MH hadden gebruikt stond

De broers vertellen dat ze de partij vanaf ongeveer half december tot eind

er véél minder aardappelopslag dan in andere percelen. Dat heeft ons een

februari in etappes aan Lamb Weston/Meijer afleveren. Om kieming tegen te

heleboel werk gescheeld.''

gaan passen ze tijdens het groeiseizoen Royal MH toe in het gewas. Op de

Henk (links) en Piet Veen hebben een akkerbouwbedrijf in Steenwijkerwold

vraag waarom ze de partij niet 'gewoon' gassen, zegt Henk: ,,Dat heeft meer-

Toepassingstijdstip luistert nauw

(Ov.). Jaarlijks verbouwen ze ca. 100 hectare aardappelen, waarvan ongeveer

dere redenen. De eerste is dat we in onze aardappelbewaring - die nu vier

Hoewel de broers ondertussen de nodige ervaring hebben met Royal MH,

driekwart fritesaardappelen en een kwart zetmeelaardappelen. De fritesaardap-

jaar oud is - ook het aangekochte pootgoed wilden kunnen neerzetten. In dat

blijft het vinden van het optimale toepassingstijdstip elk seizoen weer een

pelen (Fontane, Innovator en Zorba) gaan naar Lamb Weston/Meijer.

Zetmeelaardappel Koerier

Moncereen Pro: ijzersterk tegen Rhizoctonia én zilverschurft Moncereen Pro® is een knolbehandelingsmiddel tegen Rhizoctonia en zilverschurft. Daarnaast heeft het ook een goede nevenwerking op Fusarium. Moncereen Pro is toegelaten in poot-, consumptie- en zetmeelaardappelen. Moncereen Pro bevat pencycuron en prothioconazool. Door deze combinatie van werkzame stoffen ontstaat een product met een zeer hoog bestrijdingsniveau tegen zowel Rhizoctonia als zilverschurft (zie grafiek). Deze brede werking zorgt voor een prima schilkwaliteit. Ook heeft Moncereen Pro bewezen een zeer goede nevenwerking te hebben op Fusarium.

Toepassing & dosering Moncereen Pro is een vloeibaar, witgekleurd product. Het kan door middel van aardappeldouchemachines of schijfvernevelapparatuur worden toegepast. Moncereen Pro kan worden ingezet vanaf de laatste keer (na)lezen tot vlak voor het poten. Dosering: 0,6 l per ton aardappelen, aangevuld tot 1,0 of tot maximaal 2,0 l vloeistof per ton aardappelen.

Veiligheid Moncereen Pro kan veilig worden toegepast in alle knolstadia. Wél kan het een trage opkomst van sterk verouderd of verzwakt pootgoed versterken.

Praktijkproef In het najaar van 2013 zijn een aantal praktijkpartijen in Noordoost Nederland behandeld met Moncereen Pro. Deze knollen zijn vervolgens op een proefveld in 4 herhalingen uitgepoot. De partij is als pootgoed in 2014 gerooid.

ras

Altus

Novano

Sofista

Onbehandeld

100 (31,97 ton/ha)

100 (29,43 ton/ha)

100 (26,91 ton/ha)

0,6 l/ton Moncereen Pro

100

104,4

107,5

Conclusie Twee van de drie partijen geven een opbrengstverhoging van 4,4 resp. 7,5 %. De extra opbrengst werd in deze partijen vooral gehaald door vitaler pootgoed en een goede bestrijding van Rhizoctonia

Knolbehandeling met Moncereen Pro Ontsmetten van pootgoed met vloeibare knolbehandelingsmiddelen als Moncereen Pro moet plaatsvinden met specifieke afgeschermde toepassingsapparatuur voorzien van een schijfvernevelaar en een rollenband. Deze manier van toepassen beperkt de interactie met de toepasser

De kracht van Moncereen Pro

en geeft een constante afgifte per ton pootgoed en daarmee een egale verdeling en bedekking

• Zeer sterk tegen Rhizoctonia én zilverschurft • Nevenwerking tegen Fusarium • Brede werking zorgt voor prima schilkwaliteit • Flexibel toepassingstijdstip • Toegelaten in poot-, consumptie- en zetmeelaardappelen

op en rondom de knol.

Zien hoe een correcte toepassing met Moncereen Pro plaatsvindt? Scan de QR-code voor een filmpje!

Nieuwe update Sencor app beschikbaar Bayer CropScience heeft voor het bepalen van de Sencor gevoeligheid voor drie rassen weer een rassenonderzoek achter de rug. Deze drie rassen, te weten: Fabula, Lady Rosetta en Riviera zijn inmiddels aan de Sencor app toegevoegd.

Update de Sencor app weer tijdig op uw smartphone om zo goed voorbereid te zijn voor aardappelseizoen 2015. Heeft u de app nog niet gedownload? De Sencor app is beschikbaar in de Apple AppStore en via Google Play.

De app is ook beschikbaar als web applicatie. Deze is te vinden onder BayYou Services - Bayer apps - Sencor app of via de Sencor productpagina.

BayYou Services

Zetmeelaardappel Koerier

Geert Kessel, onderzoeker Plant Research International:

‘Phytophthora is uit te schakelen’ Afgelopen seizoen werden telers verrast door een vroege uitbraak van Phytophthora. Het liet nogmaals zien dat de sector dringend behoefte heeft aan nieuwe manieren om de aardappelziekte aan te pakken. Volgens Geert Kessel van PRI ligt een duurzame en bedrijfszekere oplossing binnen handbereik: ,,Een combinatie van resistente rassen en een slimme inzet van chemie is beresterk.”

gemaakt van aardappeleigen genen. Beide routes streven hetzelfde doel na en je hebt er dezelfde kennis voor nodig. Veredeling langs de traditionele weg kost heel veel tijd. Met het inkruisen van resistenties uit wilde varianten liften allerlei ongewenste eigenschappen mee, die kwekers er weer uit moeten kruisen. Uiteindelijk moet er een ras komen waar zowel boer als consument mee uit de voeten kunnen, anders maakt het commercieel gezien geen kans. Er zijn een paar successen geboekt, maar een groot nieuw ras heeft het nog

Geert Kessel is onderzoeker plant/ziekterelaties bij Plant Research International

niet opgeleverd. Dat komt ook omdat de resistenties in de meeste gevallen

(PRI), onderdeel van Wageningen UR, en is een specialist op het gebied van

op één gen gebaseerd zijn. Zo’n resistentie wordt snel doorbroken. Bij de

Phytophthora. Kessel werkt voornamelijk aan fundamentele kennis rond de

aardappelen die via cisgenese resistent zijn gemaakt, zijn technisch veel gro-

ziekteverwekker. Kennis die essentieel is voor bijvoorbeeld het ontwikkelen

tere stappen gezet. Het is mogelijk om meerdere resistentiegenen (R-genen)

van resistente aardappelrassen, maar ook voor het verder uitwerken van

te stapelen en deze in een bestaand ras in te bouwen. Daarmee krijg je een

slimme bestrijdingsstrategieën en een gerichte inzet van gewasbescher-

veel robuustere resistentie en blijven alle andere raseigenschappen in stand.

mingsmiddelen.

Dat is een groot voordeel. We kunnen er alleen nog niks mee. Er liggen nog teveel barrières in regelgeving en maatschappelijke acceptatie.''

Afgelopen seizoen sloeg Phytophthora al vroeg toe. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen?

Stel, we gebruiken cisgene rassen met gestapelde resistenties,

,,De oorzaak ligt in de zachte winter. Er is veel en vroeg opslag geweest in

kunnen we dan zonder chemie?

het veld. Dat is op zich niet zo erg, zolang er maar geen kritieke perioden

,,Aanvankelijk wel. Je werpt een gigantische barrière op voor de phytoph-

zijn. Maar die waren er ook al vroeg. Het gevolg was een hoge ziektedruk

thoraschimmel, waar hij niet zomaar een antwoord op heeft. Waarschijnlijk

in de toch altijd al moeilijke opkomstperiode. Daar kwam bij dat het gewas

hoef je in zo’n ras in het begin helemaal niet te spuiten. Want zelfs als één

zich snel ontwikkelde door het groeizame weer. Als je spuit wanneer de

gen doorbroken is, is er nog weinig aan de hand. Pas dicht bij een echte

plantjes 10 cm hoog zijn, dan zit je normaal gesproken even veilig. Nu

doorbraak - stel dat op den duur twee van de drie resistentiegenen niet

had je na drie dagen alweer kritieke omstandigheden en al planten van

meer werken - zul je preventief moeten gaan spuiten. Dat moet je doen om

20 cm groot. Dan is het nieuwe deel van de plant al niet meer afdoende

de resistentie te behouden. De resistentie is dan nog steeds absoluut, maar

beschermd. In delen van Nederland waar wateroverlast was, kreeg je niet

hij berust dan nog maar op één gen. Dat is een te smalle basis. Toch kun

eens de kans om het nieuwe loof te beschermen. En eerlijk gezegd ben ik

je met minder bespuitingen en een veel lagere dosering toe. Ik denk dat je

er zelf ook door verrast. We hebben een van onze proefvelden bijna moeten

aan 20 tot 25 procent van de huidige hoeveelheid actieve stof genoeg hebt.

afschrijven omdat het te vroeg werd aangetast.”

Samengevat: eerst ‘nee, tenzij’, dan low input.''

Geert Kessel, onderzoeker plant/ziekterelaties bij Plant Research International (PRI)

‘100 procent bescherming bestaat niet, wel 99,9 procent’ Welke les moeten we daaruit trekken?

Als je moet spuiten, moet je dan net zo vaak spuiten als nu?

zoek ik de duurzaamheid in. Een combinatie van een sterke resistentie en een

,,Dat de marges voor 'fouten' klein zijn, omdat de schimmel agressiever is

,,Je hoeft alleen nog maar onder echt hoge ziektedruk te spuiten. Je zou

gerichte inzet van chemie is beresterk.''

geworden. En dat je soms toch eerder moet beginnen met spuiten dan je

dus later in het seizoen kunnen beginnen en soms een bespuiting achter-

denkt. Het voelt raar om in zo’n pril stadium binnen een paar dagen twee

wege kunnen laten onder licht kritische omstandigheden. Grofweg denk

Een aantal resistenties zijn al doorbroken. Hoe lang kunnen we

keer te moeten spuiten. Maar het werken met preventieve middelen is nog

ik dat we op de helft van het aantal bespuitingen zouden uitkomen in

eigenlijk vooruit met de voorraad resistentiegenen?

altijd de beste en meest milieuvriendelijke manier van gewasbescherming.

een normaal seizoen, misschien tweederde in een zwaar seizoen. Je spuit

,,We moeten ontzettend zuinig zijn op resistentiegenen, want we hebben er

Anders loop je het hele seizoen achter de feiten aan. Tegelijk moet je vast-

op de meest kritische momenten om de sporen die op het blad landen

momenteel in totaal maar een stuk of twintig, afkomstig uit wilde verwanten.

stellen dat het huidige teeltsysteem niet robuust genoeg is, als we niet drie

geen kans te geven. Spuiten op het juiste moment blijft echter, net als nu,

Die zijn niet allemaal even sterk en een deel lijkt ook nog eens sterk op elkaar.

dagen achter elkaar regen kunnen hebben. Resistente rassen kunnen helpen

de belangrijkste sleutel tot succes. Beslissingsondersteunende systemen

Die moeten we dus niet aan Phytophthora ten prooi gooien. Vandaar dat

om het hele teeltsysteem robuuster te maken en de afhankelijkheid van

zullen daarom een nog belangrijkere rol gaan spelen bij het bepalen van

preventief spuiten in een gangbare teelt en het vroeg doodmaken van zieke

chemie kleiner.''

het juiste spuitmoment.''

biologische gewassen zo belangrijk is. De aandacht voor vroege bronnen,

Hoe snel gaat de vooruitgang bij het ontwikkelen van rassen

Een resistentie kun je niet los zien van chemie?

met betere resistenties?

“Zonder chemie raakt de resistentie snel doorbroken. Dat hebben we in

,,Wij werken er op twee manieren aan: enerzijds via klassieke veredeling,

de biologische landbouw al bij meerdere rassen gezien. De gangbare land-

De gewasbeschermingsbranche brengt samen met onderzoe-

gericht op het ontwikkelen van sterke biologische rassen, anderzijds via

bouw kan met behulp van een resistent ras, ook als de resistentie berust

kers in Europa in kaart welke fysio’s van Phytophthora waar

cisgenese, een vorm van genetische modificatie waarbij alleen gebruik wordt

op één gen, een heel eind opschuiven richting de biologische teelt. Daar

actief zijn. Wat kunnen we met die kennis?

zoals afvalhopen en opslag, blijft dus ook onverminderd belangrijk. Hoe lager de ziektedruk hoe beter beheersbaar Phytophthora is.''

,,In Nederland doen we dat onderzoek al langer. We hebben inmiddels een aardig beeld van de populatie. Het type Blue13 is nu de meest voorkomende en meest agressieve variant in Nederland. Deze winter krijgen we voor het tweede jaar monsters binnen uit heel Europa. De middelenfabrikanten helpen en betalen mee aan dit onderzoek. Voor hen is deze informatie waardevol, bijvoorbeeld omdat de gevoeligheid voor actieve stoffen per phytophthoravariant kan verschillen. Denk aan metalaxyl (Ridomil, red.) en fluazinam (Shirlan, red.), die hun werking deels verloren hebben. Op dezelfde manier zou je in de toekomst ook een ras met de juiste resistentie kunnen uitzoeken bij de meest voorkomende phytophthoravariant in een regio.'' Tot slot: is een volledig ziektevrije aardappelteelt mogelijk? ,,Nee, dat zal nooit lukken. De ziekteverwekker is alom aanwezig, in oösporen en in opslagplanten. En aardappelen telen blijft mensenwerk. We kunnen hem alleen beter beheersbaar maken. Honderd procent bescherming bestaat niet, maar 99,9 procent is zeker mogelijk.''

Het aardappelras Atlantic op een proefveld van WUR. De voorste planten zijn doodgegaan aan phytophthora, de achterste zijn resistent gemaakt via cisgenese. Foto: WUR

Zetmeelaardappel Koerier

Mens & Werk

'Zwakke partijen worden zichtbaar met PootgoedScan' ,,De PootgoedScan geeft telers een extra grondige blik op de kwaliteit van hun pootgoed, waarbij ook problemen aan het licht kunnen komen die een teler zelf niet ziet of kan zien.'' Met deze woorden vat Albert Wolfs van HLB in Wijster de waarde van de PootgoedScan samen. Dit seizoen heeft HLB samen met Avebe en Bayer Cropscience een project opgezet, waarin telers in groepen gezamenlijk de resultaten van hun scans bespreken. Doel is om structureel de pootgoedkwaliteit te verbeteren - en daarmee ook het rendement van de zetmeelaardappelteelt. Om te beginnen: hoe is het dit jaar gesteld met de pootgoedkwaliteit? ,,Tot dusver (eind december, red.) ziet het er vrij redelijk uit. Her en der komen we wat meer phytophthorarot tegen, maar een probleem is het zelden. Meer zorgen maak ik me om Fusarium. Dat is een jaarlijks terugkomend probleem waar we - naar mijn mening - te weinig vorderingen in maken.'' Wat moet er gebeuren om Fusarium beter onder controle krijgen? ,,Fusarium is een ziekte die door beschadiging binnendringt in de knol. Ergens in het traject van poten tot en met bewaren zitten dus factoren die knolbeschadiging veroorzaken. Die factoren moeten we zoveel mogelijk weghalen. Dat is overigens geen nieuwe wijsheid; telers weten al lang dat knolbeschadiging Fusarium in de hand werkt. De kunst is echter om bij álle handelingen en bewerkingen schade te beperken. Dus niet alleen

met weinig grond op de knol, zodat de planten snel boven de grond staan en op eigen kracht kunnen

bij het rooien, maar ook daarvóór tijdens de hoofdgrondbewerking, het ruggen maken en het loofklappen en

groeien. Waar het om gaat is dat je vroegtijdig kunt anticiperen, waardoor mogelijke opkomstproblemen

daarná tijdens het inschuren en bewaren. Uit tests met de elektronische aardappel weten we overigens dat

worden voorkomen.''

de inschuurlijn nog steeds een belangrijke boosdoeners is. Een goede check bij het begin van de oogst is dus zeker niet overbodig.''

Welke telers laten een PootgoedScan uitvoeren? ,,In de zetmeelaardappelteelt hebben we een groep incidentele klanten - die hun pootgoed alleen laten

'PootgoedScan signaleert latent aanwezige ziekten'

scannen als ze de kwaliteit niet vertrouwen - en een groep vaste klanten die hun pootgoed structureel laten scannen. Deze laatste groep gebruikt de scan als strategisch wapen en probeert met de uitslagen en de daaraan gekoppelde adviezen de kwaliteit van hun eigen pootgoed structureel te verbeteren.'' Hoe zien die adviezen eruit? ,,Bij elk monster geven we een advies. Daarin staat bijvoorbeeld of het wel of niet zinvol is om een

En de knolhandeling? Gebeurt dat goed?

behandeling tegen Rhizoctonia of Fusarium uit te voeren. Ook geven we een advies voor de optimale

,,Ook daar valt in de praktijk nog wel wat aan te verbeteren. De beste methode om een knolbehandeling toe

pootafstand. En dat wil telers nog wel eens verrassen, zo hebben we gemerkt. Velen zijn gewend om 2 of

te passen is met een schijfvernevelaar boven een rollenband. Daarbij zijn met name voldoende vloeistof per

2,5 ton per hectare te poten. Op basis van de scan kan dat zo maar één of anderhalve ton meer worden.

ton aardappelen en de verdeling van het middel over de knollen aandachtspunten. Omdat je maar weinig

Dat is voor sommigen wel even wennen...''

middel over de aardappelen verneveld, is het lastig om te beoordelen of de verdeling wel goed is. Belangrijk is in ieder geval een constante productstroom, dat de band vol ligt met één laag aardappelen en dat de knollen

Wat is de beste tijd om een pootgoedscan te laten uitvoeren?

goed rollen.''

,,December en januari zijn de beste maanden. Je pikt zo een flink stuk van de bewaarperiode mee, en er is nog genoeg tijd voor een goede incubatieperiode. Telers krijgen de uitslag meestal na vijf of zes

En de PootgoedScan; in hoeverre kan deze bijdragen aan een beter teeltresultaat?

weken; vroeg genoeg dus om eventuele maatregelen voor te bereiden.''

,,De kracht van de PootgoedScan is dat je latent aanwezige ziekten, zoals Fusarium, eruit haalt. Zwakkere partijen worden daardoor op tijd zichtbaar voor de teler, waardoor hij voorafgaand aan de teelt maatregelen kan nemen.'' Welke maatregelen zijn dat dan? ,,Partijen met Fusarium kun je bijvoorbeeld wat langer koel houden voor het poten. Ook kun je overwegen om voor het poten nog een behandeling tegen deze schimmel uit de voeren. Hiermee voorkom je infectie van gezonde knollen door de talloze sporen die in zo'n partij voorkomen. Bij het poten op lichte grond is een

In de rubriek Mens & Werk laten we mensen aan het woord die zich op een bijzondere manier inzetten of verdienstelijk maken voor hun vak (en vakgenoten). Dit jaar - 2015 - richten we ons op onderzoeksinstellingen. Met welke thema's houden zij zich bezig? En: wat zien zij als grootste knelpunten? In deze aflevering: Albert Wolfs van HLB research & consultancy in Wijster.

directe rugopbouw, of opruggen voor opkomst niet verstandig. Probeer een normale pootdiepte te hanteren,

Schoon schip met Calypso Calypso® is een zeer breedwerkend, vloeibaar insecticide. Het bestrijdt alle luizen, inclusief de moeilijk te bestrijden wegedoorn- en vuilboomluis. Ook worden alle stadia van coloradokevers door Calypso goed bestreden. Advies zetmeel-, consumptie- en pootaardappelen Ter bestrijding van bladluizen zoals de groene perzikluis, aardappeltopluis, wegedoornluis en vuilboomluis ter voorkoming van zuigschade. Zodra aantasting wordt waargenomen een bespuiting uitvoeren. Bij voorkeur veel water gebruiken (400-600 l/ha) om voldoende indringing te krijgen in omvangrijke gewassen.

De kracht van Calypso • Toegelaten in een zeer groot aantal landen tuinbouwgewassen • Zeer breed werkingsspectrum (o.a. luizen, kevers, wantsen en

Dosering: 0,15 l per hectare.

cicaden) • Vloeibare formulering

Ter bestrijding van de coloradokever. Calypso is werkzaam op alle stadia van de coloradokever.

• Veilig voor bijen en hommels

Bij het waarnemen van aantasting een bespuiting uitvoeren.

• Goede duurwerking

Dosering: 0,15 l per hectare.

• regenvast

Zetmeelaardappel Koerier

COLOFON Concept en realisatie: l

Bayer CropScience SA-NV

Vormgeving en opmaak: l

Claudia Roorda

Fotografie: l

Bayer CropScience SA-NV

Drukwerk: ,,Telers hebben alles op alles gezet om de aardappelen te beschermen. Ik heb regelmatig twee trekkers voor een spuit zien staan om door een perceel te kunnen komen.''

,,Al met al heeft de combinatie van wateroverlast en phytophthora-aantastingen de groei sterk afgeremd. Veel gewassen hebben wekenlang stilgestaan.''

,,In het algemeen is er alert en doeltreffend gereageerd. Maar er waren ook telers die na infectie te laat waren of nog met een preventief middel hebben gespoten.''

,,De kracht van de PootgoedScan is dat je latent aanwezige ziekten, zoals Fusarium, eruit haalt. Zwakkere partijen worden daardoor op tijd zichtbaar voor de teler.''

Robin Kuper, Specialist Plant bij Forfarmers Hendrix.

Fokko Prins, teeltspecialist bij Agrifirm Plant.

Martin Lake, commercieel-technisch medewerker bij WPA-Robertus.

Albert Wolfs, teeltbegeleider bij HLB in Wijster.

HH Global

Dit is een uitgave van: Bayer CropScience SA-NV Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

Terug in de tijd Noordoost Nederland, 1948. Zetmeelaardappelen worden per schip naar AVEBE vervoerd.

Foto: Nationaal Archief/Spaarnestad Photo/W.P.W. van de Hoef

Puzzel mee en win een diner voor twee! Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van € 150.

AKKERBOUWER BESCHERMING BIET BOER FINALE GRAAN

De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

Naam: Adres: Postcode/ Plaats: Bedrijfstype/aantal hectare aardappelen:

De oplossing van de woordzoeker is:

Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:

Bayer CropScience SA-NV T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 - 3640 WB Mijdrecht

KWALITEIT LAND LEZEN LUIS ONKRUID PHYTOPHTHORA

M R R S N T N E B I E T

G O S L E M M I H C S R

O N T T I E Z R R U E A

L U I S M G O R O RGS S L I N E TSM N M I E I BWH I C ERS TCR

PLANTEN POEDER ROOIEN SCHIMMEL SPUITEN TELER

N C D D F I M U O L N O R N U D T I K F G T S M L N I O O EE G O G Z I L U H R S E R O I EU U W O EN R E N AT C O T

Actievoorwaarden: Deze prijsvraag loopt van 25 januari t/m 28 februari 2015. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Deze prijswinnaars krijgen tussen 1 en 15 maart bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

E E N A C E E D E I EN U A B R E K TE N B I O T HHI E H E TT ORR

D N A L D R D N N AR L L B H D E RA P H A F A C FI T I Z II U CC T

TRACTOR UIEN ZAAIEN

R N L B E EE PE K AO CZ V TC ZS T UP TO

E E E K E N O E A K ZY T A V P P E CE E R S H N E TN E L S PB NOI

E E K T P P P H L EE A K N E W T AH E L N E I U TE R E R IS O TN A

N A Y A P E R N N L B I

P H E K W A L AIH AT R P E E A N SIP D T T

I U R K N O

C U D O R P

P L A N T E N U G A R O R G O U K A E R D P R E

N R L H I I M IJ N N T R

Zetmeelaardappel Koerier

E O A E T R V E A E H C

T R N A E H E R L I T E

N D E D N R P E Z U E E