Aardappel koerier 2015 by Bayer CropScience SA-NV

Uitgave JANUARI 2015

AARDAPPEL KOERIER Voorbemonstering brengt kwaliteit in beeld Keurmeester Jaap de Leeuw van Farm Frites in Oudenhoorn (Z-H) beoordeelt een monster fritesaardappelen op ziekten en gebreken. Deze kwaliteitsbeoordeling is onderdeel van de voorbemonstering, waarbij ook het onderwatergewicht en de bakkwaliteit worden bepaald. ,,Via voorbemonste-

'De aardappelen blijven opmerkelijk rustig' De broers Henk en Piet Veen in Steenwijkerwold (Ov.) verbouwen jaarlijks zo'n 75 hectare fritesaardappelen. Krap de helft van de oogst (ca. 1600 ton Fontane) gaat de bewaring in. Om de kieming in de hand te houden - maar ook om zonder risico's pootgoed in de schuur te kunnen bewaren - passen ze tijdens het teeltseizoen Royal MH toe. Meer op pagina 4

ring houden we voortdurend de kwaliteit van onze grondstoffen in de gaten en kunnen we - als dat nodig is - op tijd bijsturen in de fabriek'', vertelt manager Agronomy Martin Vrij. Tot nu toe (begin

december, red.) is hij redelijk tevreden over de kwaliteit van de aangevoerde aardappelen, al zijn er wel veel problemen met onderwatergewicht en groeien de zorgen over de bewaarbaarheid. 'Onderwatergewicht en bewaarbaarheid soms zorgelijk, lengte en grofte zijn prima', lees verder op pagina 2 en 3.

Geert Kessel, onderzoeker Plant Research International:

De beste grondbehandeling tegen Rhizoctonia

‘Phytophthora is uit te schakelen’ Afgelopen seizoen werden telers verrast door een vroege uitbraak van Phytophthora. Het liet nogmaals zien dat de sector dringend behoefte heeft aan nieuwe manieren om de aardappelziekte aan te pakken. Volgens Geert Kessel van PRI ligt een duurzame en bedrijfszekere oplossing binnen handbereik: ,,Een combinatie van resistente rassen en een slimme inzet van chemie is beresterk.” Geert Kessel is onderzoeker plant/ziekterelaties bij Plant Research International (PRI), onderdeel van Wageningen UR, en is een specialist op het gebied van Phytophthora. Kessel werkt voorna-

Meer op pagina 5

melijk aan fundamentele kennis rond de ziekteverwekker. Kennis die essentieel is voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van resistente aardappelrassen, maar ook voor het verder uitwerken van slimme bestrijdingsstrategieën en een gerichte inzet van gewasbeschermingsmiddelen.

Belgisch aardappelonderzoek kiest zijn eigen weg

Afgelopen seizoen sloeg Phytophthora al vroeg toe. Hoe heeft het zo uit de hand kunnen lopen? ,,De oorzaak ligt in de zachte winter. Er is veel en vroeg opslag geweest in het veld. Dat is

Geert Kessel

op zich niet zo erg, zolang er maar geen kritieke perioden zijn. Maar die waren er ook al

wateroverlast was, kreeg je niet eens de kans om het nieuwe loof te beschermen. En eerlijk

vroeg. Het gevolg was een hoge ziektedruk in de toch altijd al moeilijke opkomstperiode.

gezegd ben ik er zelf ook door verrast. We hebben een van onze proefvelden bijna moeten

Daar kwam bij dat het gewas zich snel ontwikkelde door het groeizame weer. Als je spuit

afschrijven omdat het te vroeg werd aangetast.”

wanneer de plantjes 10 cm hoog zijn, dan zit je normaal gesproken even veilig. Nu had je na drie dagen alweer kritieke omstandigheden en al planten van 20 cm groot. Dan is het

'Combinatie van sterke resistentie en gerichte inzet van chemie is beresterk',

nieuwe deel van de plant al niet meer afdoende beschermd. In delen van Nederland waar

lees verder op pagina 6.

Phytophthora 2014:

'Opmerkelijk vroeg en onwaarschijnlijk hard'

,,Natuurlijk, Belgische aardappeltelers kampen grotendeels met dezelfde problemen als hun Nederlandse collega's. Maar in de aanpak daarvan zijn er wel degelijk verschillen'', zegt Kürt Demeulemeester van onderzoeksinstituut Inagro in Beitem/ Roeselare (België). Op verzoek van Aardappel Koerier vertelt hij welke vraagstukken op dit moment actueel zijn in de Belgische aardappelteelt en hoe het onderzoek hierop inspeelt. Meer op pagina 7

,,Meestal is het tweede deel van het groeiseizoen de meest kritische periode. Dit jaar was het meteen vanaf opkomst alle hens aan dek'', zegt teeltspecialist Mark Ermers van Agrifirm Plant. Samen met collega-adviseurs Chris Boone (Heyboer BV) en Klaas de Boer (Pars Graanhandel BV) blikt hij terug op teeltjaar 2014. 'De intensiteit waarmee de ziekte om zich heen greep was enorm', lees verder op pagina 2.

Blijf op de hoogte van de actuele zaken. Volg ons op Twitter of Facebook: BayercropNL

Martin Vrij, manager Agronomy bij Farm Frites:

'Onderwatergewicht en bewaarbaarheid soms zorgelijk, lengte en grofte zijn prima' Veel kilo's, lage prijzen en een wisselende kwaliteit. Zo vatten de meeste telers de aardappeloogst van het afgelopen jaar samen. Maar hoe kijken fritesfabrikanten daar eigenlijk tegenaan? Hoe beoordelen zij de kwaliteit en de bewaarbaarheid van hun grondstoffen? Aardappel Koerier ging op bezoek bij Farm Frites in Oudenhoorn (Z-H) en sprak hierover met manager Agronomy Martin Vrij.

Martin Vrij is manager Agronomy bij Farm Frites in Oudenhoorn (Z-H.). Hij is onder meer verantwoordelijk voor de rassenkeuze, areaalplanning en pootgoedvoorziening binnen het bedrijf. Ook zaken zoals kwaliteitszorg, duurzaamheid en voedselveiligheid behoren tot zijn taakgebied.

geprofiteerd, zowel voor wat betreft het onderwatergewicht als de opbrengst. Anderzijds heeft het weer in de laatste weken van augustus her en der wel

,,Een groot areaal, een vroeg voorjaar, een goede opkomst en vervolgens

voor een wat mindere bakkleur gezorgd.

ook nog nog eens erg groeizaam weer... Tot pakweg eind juli zag het er allemaal heel gunstig uit. Er waren wel problemen met Phytophthora, maar

Zorgen over bewaarbaarheid

de schade daarvan viel uiteindelijk mee. Alles wees inderdaad op een grote

Zoals Vrij al eerder aankaartte, maakt hij zich zorgen over de bewaarbaarheid

en mooie oogst. Totdat het in de tweede helft van augustus ging regenen,

van de aardappelen. ,,Door de warme herfst is het koel- en droogproces op

de temperatuur zakte en de zon zich maar weinig liet zien... De aardappelen

veel bedrijven moeizaam verlopen. We zien daardoor meer rot in de partijen

hebben zich toen vol vocht gezogen. Dat heeft het onderwatergewicht van

dan normaal. Extra handicap is dat veel partijen vanwege de grote oogst

met name Innovator fors naar beneden geduwd. Heel jammer, want juist met

ook nog eens een meter hoger dan normaal zijn ingeschuurd; dat maakt de

dit ras maken we onze triple-A-producten, zeg maar de top van ons assor-

beheersbaarheid van probleempartijen nog lastiger. Al met al verwachten we

timent.'' Martin Vrij schetst in een paar zinnen hoe het aanvankelijk mooie

dus best wel wat zorgen'', aldus Vrij.

daarom meer bewaarproblemen dan normaal, al is het op dit moment (begin

groeiseizoen toch een paar 'rafelrandjes' heeft gekregen. ,,De meeste partijen

De manager benadrukt overigens dat de tegenvallers voor wat betreft het

december, red.) nog niet goed te overzien hoe een en ander zich ontwikkelt.''

Innovator zitten nu rond een onderwatergewicht van 370 gram. Dat is ruim

onderwatergewicht vooral bij het ras Innovator zijn te vinden. In latere rassen

Hoewel er de nodige onzekerheden in het verschiet liggen, verwacht Vrij dat

20 gram minder dan normaal. Dit betekent niet alleen dat we minder frites uit

als Fontane, Ramos en Markies signaleert hij (vooralsnog) minder proble-

deze in de fabriek 'managable' zullen zijn. Bovendien is het niet alleen maar

een kilo aardappelen kunnen halen, maar dat de frites ook minder krokant is

men. Dit komt vooral omdat deze rassen zich door het drogere en warmere

kommer en kwel: ,,Vrijwel alle partijen beschikken over een prima grofte en

vanwege het lagere drogestofgehalte. Daar komt bij dat de bewaarbaarheid

weer in september nog redelijk goed hebben kunnen herstellen. Vooral de

lengte. En dat is een prima basis om met name de belangrijke fastfoodmarkt

van het ras her en der ook te wensen over laat. Al met al baart Innovator ons

gewassen die lang groen zijn gebleven hebben van het mooie nazomerweer

goed te kunnen bedienen'', zo besluit hij.

'De intensiteit waarmee de ziekte om zich heen Na een aantal relatief rustige jaren was Phytopththora het afgelopen seizoen weer volop in beeld. Met name in Flevoland en Friesland sloeg de schimmel hard toe. Drie teeltadviseurs die werkzaam zijn in dit gebied blikken terug

Naam: Chris Boone Bedrijf: Heyboer BV

Naam: Mark Ermers

Functie: Vertegenwoordiger

Bedrijf: Agrifirm Plant

Regio: Flevoland

Functie: Teeltspecialist akkerbouw

Hoe ernstig is de Phytophthoradreiging in uw regio geweest?

Regio: Midden

,,Vanaf begin juni hebben we te maken gehad met een absurd hoge ziek-

Hoe ernstig is de phytophthoradreiging in uw regio geweest?

tedruk. We kwamen vanuit een warme winter met daarna een zeer vroeg

,,Phytophthora heeft het afgelopen seizoen onwaarschijnlijk hard en

voorjaar. De gewasontwikkeling verliep daardoor enorm snel en ook hadden

vooral opmerkelijk vroeg toegeslagen. Meestal is het tweede deel van het

we al vroeg te maken met heel veel aardappelopslag. Toen we rond half

groeiseizoen de meest kritische periode. Dit jaar was het vanaf opkomst

mei de eerste zieke opslagplanten in het veld vonden, was ons advies om in

alle hens aan dek.''

de vroegst ontwikkelde percelen meteen te starten met de phytophthorabestrijding. Dat is gelukkig goed opgepakt door de telers, want vanaf toen is

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt?

in enkele weken tijd een onvoorstelbaar hoge phytophthoradruk ontstaan.

,,Op een aantal percelen zijn er planten vernietigd door de schimmel.

Naast heel veel zieke aardappelopslag, waren er ook veel biologische en

In die zin is er dus sprake geweest van opbrengstverlies. Maar er zijn

gangbare aardappelpercelen met een enorme hoge bezetting van blad- en

- gelukkig - vrijwel geen percelen afgeschreven. Zichtbare haarden op

stengelziek. Verder hebben we ook opvallend veel latent zieke planten bin-

het eigen perceel zijn veelal direct doodgespoten, waarmee de grootste

nen verschillende percelen gezien.

infectiebronnen goed zijn aangepakt.''

Gezien deze explosie van Phytophthora aan het begin van seizoen was het dan ook opmerkelijk dat we in de gangbare percelen - waar op tijd

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge

begonnen is met de schimmelbestrijding en al vroeg curatieve componenten

phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd?

toegevoegd zijn aan de preventieve middelen - nagenoeg geen aantasting

,,Al vrij vroeg in het seizoen was iedereen op de hoogte van de ernst van

hebben gevonden. Dit geeft dan ook aan hoe belangrijk het was om al in

de situatie. Telers hebben daar goed op ingespeeld door per teeltfase tel-

Waren er afgelopen seizoen bestrijdingsstrategieĂŤn die er -

een vroeg gewasstadium, met een snel ontwikkelende loofgroei, op tijd te

kens de sterkste middelen in te zetten. Wanneer rijden mogelijk was zijn

in positieve zin - uit sprongen?

beginnen en zeer korte spuitintervallen aan te houden.''

de intervallen kort gehouden. En waar men uit het schema liep of met aan-

,,De strategie die we al jaren hanteren heeft ook in 2014 goed uitgepakt.

tasting te maken had is goed gebruikt gemaakt van curatieve middelen.

Start in het eerste blok met middelen die de loofgroei goed kunnen bij-

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt?

Pootgoedtelers die normaal gesproken gewend zijn om in twee blokken te

houden, richt je in een middenblok naast loofbescherming ook duidelijk

,,Er zijn geen gangbare percelen verloren gegaan. Maar er waren wel perce-

spuiten hebben het afgelopen jaar vaak ook een middenblok toegevoegd

al op knolbescherming en geef de knollen bescherming mee tot en met

len bij, met name in de omgeving van biologische aardappelen, waar vrijwel

aan hun strategie. Op die manier is een goede aanpak toch mogelijk

de loofdoding.

iedere plant aangetast was. Lokaal hebben biologische percelen dan ook

geweest. Ook in de biologische teelt is door de meeste telers goed inge-

Er was dit jaar geen ruimte voor twijfel over de gehanteerde interval of

zeker bijgedragen aan een zeer snelle opbouw van de ziektedruk.

speeld op de situatie. Er is vroeg gebrand en waar nodig is tijdig afscheid

de aanwezigheid van infectie in het perceel. De betere middelen hebben

In de rassen met een minder snelle begin- en loofontwikkeling was de druk

genomen van de teelt.''

zeker hun kracht kunnen tonen, maar het was het soms knap lastig om

overigens veel minder of niet aanwezig, ondanks dat er in de omgeving heel

rekening te houden met de etiketbeperkingen qua interval en maximale

veel blad- en stengelphytophthora aanwezig was.''

Is de knolbescherming afdoende geweest?

dosering.''

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge

,,Telers kennen het belang van een goede en tijdige knolbescherming. Vaak is al vroeg in de teelt hierop ingespeeld met de middelen die

Speelt Phytophthora op dit moment nog een rol in de

phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd?

daarvoor geschikt zijn. Onze eigen proeven laten al meerdere jaren de

bewaring?

,,Er zijn veel curatieve of herstellende middelencombinaties gebruikt om

relatie zien tussen aantasting in het loof en de uiteindelijke aantasting

,,Een klein beetje droogrot door Phytophthora hoeft in de bewaring niet

de ziekte te stoppen. En die hebben in de regel ook tot een goed resultaat

in de knol. Een optimale loofbescherming in combinatie met een goede

direct een probleem te zijn. Wanneer er echter secundair een natrotbac-

geleid. Niettemin mag best gezegd worden dat InFinito zich - bij gebruik

knolbeschermer leidt dus simpelweg tot een beter resultaat. Wanneer je

terie bij komt kijken kan bewaring snel een drama worden. Diverse boxen

in het middenblok zeker heeft onderscheiden. De 'vlekken' op het blad

kijkt naar de druk van 2014 en het aantal percelen waar knolaantasting

hebben op dit moment problemen met rotte knollen. Maar het aantal

waren duidelijk kleiner dan bij andere producten en er was ook veel minder

werkelijk tot problemen heeft geleid, dan kan ik niet anders concluderen

partijen waarbij Phytophthora daarvoor als eerste oorzaak is aan te wijzen

schimmelpluis te zien. Daarnaast geeft het in de hoge dosering een heel

dan dat we een goed middelenpakket ter beschikking hebben.''

lijkt zeer beperkt.''

goed stoppend en dodend effect van de aanwezige blad- en stengelziek.''

Aardappel Koerier

Farm Frites verwerkt jaarlijks ongeveer 800.000 ton aardappelen, waarvan 300.000 ton op de locatie in Oudenhoorn. Hier worden uitsluitend diepvriesfrites

geproduceerd.

grondstoffen voor deze fabriek komen hoofdzakelijk uit Zuid-Nederland en België. De belangrijkste afzetmarkt voor de in Oudenhoorn geproduceerde frites is Groot-Brittannië.

Voor de fritesproductie maakt Farm Frites gebruik van ca. tien verschillende rassen. De fabriek start half juli tot begin augustus met Première (± 5% van totaal). Daarna volgen de middenvroege rassen Felsina, Miranda en Zorba (± 6% van totaal). Van de hoofdoogst vormen Innovator, Agria, Markies, Lady Anna (±44% van totaal) de belangrijkste rassen voor de AAA producten en vormen Ramos en Fontane (±45% van totaal) de belangrijkste rassen voor de AA producten.

Farm Frites beschikt over een eigen proefveld waarop jaarlijks een groot aantal fritesaardappelrassen wordt geteeld. De oogst wordt in kratten opgeslagen en Als onderdeel van de voorbemonstering beoordeelt keurmeester Jaap de

gedurende het bewaarseizoen regelmatig bemonsterd en beoordeeld op kwali-

Leeuw het onderwatergewicht van een partij aardappelen die nu nog ergens

teit, onderwatergewicht en bakkleur. De resultaten dienen als ondersteuning voor

in de bewaring ligt.

de jaarlijkse rassenkeuze.

greep was enorm' Naam: Klaas de Boer Bedrijf: George Pars Graanhandel B.V. Functie: Teeltadviseur Regio: NW Friesland

Hoe ernstig is de phytophthoradreiging in uw regio geweest? ,,Bij ons in het gebied werd rond 3 juni de eerste Phytophthora gevonden. De daarop volgende week groeide het aantal gevallen explosief. Tot begin juli werden er nog steeds nieuwe gevallen gevonden of gemeld. Rond 20 mei hebben wij een eerste waarschuwing afgegeven aan onze telers. De situatie was zeker niet onverwacht, maar de omvang is vooraf altijd moeilijk in te schatten. Opmerkelijk was de intensiteit waarmee de ziekte om zich heen greep. Ook opvallend was dat sommige percelen aardappelen al kort na opkomst besmet waren.''

Welke schade heeft de schimmel in uw regio veroorzaakt? ,,Daadwerkelijk opbrengstverlies als gevolg van Phytophthora is moeilijk te bepalen, maar het heeft in ieder geval stengels gekost. Op de ergste percelen was tussen 20 en 30% van het gewas aangetast. Overigens denk ik dat de droogte - met name in juli en augustus - voor meer opbrengstderving heeft gezorgd dan Phytophthora. Noordwest Friesland was namelijk één van de droogste gebieden deze zomer.''

Met name begin juni ontstond er een behoorlijk hoge Is de knolbescherming afdoende geweest?

phytophthoradruk. Hoe hebben telers daarop gereageerd?

,,Telers waren zich zeer bewust van de dreiging en zijn goed met onze

,,Telers zijn gelukkig zeer snel overgegaan op een strakker spuitinterval

Waren er afgelopen seizoen bestrijdingsstrategieën die er –

adviezen omgegaan. De knolbescherming is dan ook - ondanks de zeer

en sterkere middelencombinaties. Maar door de grote verschillen in

in positieve zin – uit sprongen?

zware omstandigheden - afdoende geweest. Tot nu toe zijn wij nog geen

stand, als gevolg van de grote spreiding bij het poten, was de phytoph-

,,De belangrijkste strategie was om vooral een heel strak spuitschema en

gevallen van knolziek tegengekomen.''

thorabestrijding her en der best ingewikkeld. Er zijn daarbij ook wel wat

interval te hanteren.

fouten gemaakt zoals te laat beginnen, een te ruim spuitinterval of niet

Voor wat betreft de middelenkeuze viel ons vooral het schema met Revus® - InFinito - Ranman® Top in positieve zin op. Veel telers hebben

Waren er afgelopen seizoen bestrijdingsstrategieën die er -

de juiste middelen(combinaties). Gelukkig heeft dit maar zelden tot grote

in positieve zin - uit sprongen?

ongelukken geleid.

,,De belangrijkste strategie was: op tijd beginnen, korte spuitintervallen

Veel van onze telers hebben InFinito toegepast in combinatie met een

eerst vier bespuitingen met Revus uitgevoerd, vervolgens drie tot vier keer InFinito en tot slot Ranman® Top. Bij een hoge ziektedruk of aanwezig-

aanhouden, de juiste combinaties maken, niet te veel schakelen, niet

cymoxanil-bevattend middel. Bij het bereiken van de maximale hoe-

heid van Phytophthora, of bij het wisselen van middel was het advies om

verslappen verderop in het seizoen én middelen gebruiken met een goede

veelheid InFinito (6,4 l/ha per seizoen), zijn de meeste overgestapt op

een cymoxanil-bevattend middel toe te voegen. Deze strategie kwam er

knolbescherming. Telers die zich goed aan deze strategie hebben gehou-

Ranman® Top, mede om te zorgen voor goede knolbescherming.''

in onze ogen als sterkste uit.''

den, zijn het seizoen goed doorgekomen.''

Is de knolbescherming afdoende geweest?

Speelt Phytophthora op dit moment nog een rol in de be-

Ja, door de juiste middelen in te zetten was de blad- en knolbescherming

waring?

afdoende. Tijdig starten met de bespuitingen was afgelopen seizoen cru-

,,Op het moment lijkt dit - gelukkig - erg mee te vallen. Veel partijen zijn

,,Wij hebben tijdens het inschuren bij al onze klanten wel een keer aan

ciaal, met name in de tweede helft van mei en begin juni.''

exportwaardig.''

de band gestaan. En nergens hebben we zieke knollen gevonden. Ik verwacht daarom ook geen problemen in de bewaring.'' Revus® is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta Crop Protection - Ranman® Top is een geregistreerd handelsmerk van Belchim Crop Protection

Aardappel Koerier

Kiemremming met Royal MH Een gewasbehandeling met Royal MH remt de kieming van de geoogste aardappelen, waardoor gewichts- en kwaliteitsverlies in de bewaring wordt voorkomen. Maar het middel heeft nog meer interessante eigenschappen. Een overzicht.

Het middel

De voordelen

Geen schilbrand of poederschurft Omdat Royal MH al tijdens de teelt wordt toegepast, krijgen schilbrand en poederschurft - welke kunnen optreden bij het toepassen van producten op basis van CIPC tijdens het inschuren - geen kans. Voor schilbrandgevoelige rassen is Royal MH een

Maleïne hydrazide Royal MH is een product op basis van maleïne hydrazide. Deze actieve stof wordt in het gewas systemisch

veilige optie.

neerwaarts getransporteerd en verdeeld in de aardappelknol. De celdeling wordt hierdoor gestopt, maar de celgroei en celstrekking gaan wel door. De opbrengst blijft daardoor gewoon toenemen vanaf het moment van toepassing.

Minder kans op interne kieming Toepassing van Royal MH vermindert het risico op interne kieming. Met name voor gevoelige rassen zoals Innovator is dit een belangrijke eigenschap. Bovendien heeft Royal MH geen negatieve invloed op de

Toepassingstijdstip

opbrengst, de bakkleur, het onderwatergewicht of op de smaak.

Het beste moment van toepassing is wanneer knollen een diameter hebben van 25 mm of meer. Deze knollen groeien vervolgens gewoon verder uit. Knollen kleiner dan 25 mm groeien niet verder uit. Het geschikte toepassingsmoment

Geen residu in de bewaring

is daarom alleen te bepalen met een gedegen knolbemon-

Omdat Royal MH niet wordt toegepast tijdens het inschuren of tijdens de bewaring blijft er geen residu

stering! Regen of beregening binnen 24 uur na toepassing,

achter in de bewaarloods, in kisten of op transportbanden. Royal MH maakt het daarom mogelijk om poot-

alsmede temperaturen hoger dan 25°C kunnen de werking

aardappelen of zaden (bijv. het drogen van graszaad) te bewaren in een bewaarloods waar met Royal MH

verminderen.

behandelde consumptie- of zetmeelaardappelen in zijn bewaard.

Groen en vitaal loof Voor een goede opname van Royal MH moet het loof op het moment van toepassing nog groen en vitaal zijn. Ook moet het nog actief groeien (al vertoont het gewas vaak al wel de eerste afrijpingsverschijnselen onderin het gewas). Het loof moet verder vrij zijn van aantasting door ziekten en plagen. Voor een goede opname moet de periode tussen het moment van toepassen en loofvernietiging minimaal 3 weken zijn, bij voorkeur 4 à 5 weken.

Sterk tegen aardappelopslag Toepassing van Royal MH leidt tot forse vermindering van het aantal opslagplanten in het volggewas. Proeven en praktijkervaringen geven aan dat bij gebruik van Royal MH de hoeveelheid aardappelopslag met 50 tot 80 procent verminderd. Aardappelopslag is een belangrijke bron voor Phytophthora infestans, virus en uitbreiding van verschillende aaltjespopulaties.

Werkingsduur De werkingsduur van Royal MH is afhankelijk van het ras, het jaar van toepassing en de bewaaromstandigheden. In veel

Advies in consumptie- en zetmeelaardappelen

gevallen - met name bij langere bewaring - is een aanvullende

Voor het tegengaan van kieming tijdens de bewaring en het verminderen van aardappelopslag in het volg-

behandeling met een ander toegelaten kiemremmingsmiddel

gewas kan het beste een éénmalige gewasbehandeling worden uitgevoerd. De dosering is 5 kg per hectare

noodzakelijk. Maar soms kan deze ook achterwege blijven.

(met 350 tot 500 liter water per ha). Uitvloeiers of andere hulpstoffen zijn niet nodig. De termijn tussen de

Inspecteer daarom met regelmaat de aardappelen op kieming.

laatste toepassing en de oogst is 21 dagen.

in 2013 wilden we langer bewaren en hebben we, samen met onze adviseur

en 'meteen spuiten zodra het kan' van groot belang, zo weten de broers.

Gert Brommer van Agrifirm, gekozen voor Royal MH. Behalve dat het middel

In 2013 ging dat prima, maar met de onregelmatige groei van afgelopen

onschadelijk is voor pootgoed, is het ook een prima kiemremmer, beperkt het

seizoen was het bepalen van het optimale spuitmoment best lastig. ,,Door

de bewaarverliezen met 1 à 2 procent én geeft het minder aardappelopslag in

eerst veel regen in mei en daarna zeer droog weer in juni lag de bloei binnen

volggewassen. Vooral die combinatie van voordelen spreekt ons erg aan.''

de percelen ver uit elkaar. We hebben daarom maar de gulden middenweg

,,Hoe ik terugkijk op teeltseizoen 2014? Om eerlijk te zijn: niet echt positief.

Royal MH geeft goede 'basisrust'

met de kiemremming lijkt het ook goed te zitten. Komend seizoen gaan we

En dat komt niet alleen door de zeer matige aardappelprijzen. Ook het weer

Piet benadrukt dat vooral de 'basisrust' die Royal MH in de bewaring geeft

dus zéker weer aan de slag met Royal MH.''

heeft ons flink parten gespeeld. Half mei heeft het hier ontzettend veel gere-

een grote plus is. ,,Omdat we de aardappelen gefaseerd uitschuren, gaan de

gend. Een deel van de poters is daardoor in de grond verrot. Uiteindelijk is zo'n

deuren nogal eens open en dicht. Wij hebben het idee dat Royal MH beter

vijf hectare verloren gegaan. Een flinke schadepost dus, terwijl het seizoen

met de temperatuurschommelingen overweg kan dan CIPC. De aardappelen

amper was begonnen.'' Henk Veen vertelt het kort en bondig en wil er vooral

ademen minder en blijven opmerkelijk rustig. Van condens hebben we eigen-

niet al te treurig over doen. ,,Zulke jaren zitten er soms tussen. Straks zijn er

lijk nooit last.''

weer nieuwe kansen'', zegt hij monter.

De nevenwerking van Royal MH als opslagbestrijder in het volggewas is

bewandeld en dat is gelukkig goed gegaan. De opbrengsten waren goed en

ook een 'heel fijn extraatje', zo hebben beide broers het afgelopen seizoen

Combinatie van voordelen

gemerkt. Henk: ,,we hadden een perceel bieten waar het jaar ervoor aardap-

In de bewaring lijkt het tot dusver gelukkig goed te gaan met de aardappelen.

pelen hadden gestaan. Doordat we toen Royal MH hadden gebruikt stond

Iets waar de broers direct na de oogst nog wel enige zorg over hadden. Piet:

er véél minder aardappelopslag dan in andere percelen. Dat heeft ons een

,,Er zijn een paar kippers in gekomen die er eigenlijk niet in hadden gemoeten.

heleboel werk gescheeld.''

Maar het lijkt erop dat de Fontane's zich goed houden.'' De broers vertellen dat ze de partij vanaf ongeveer half december tot eind

Toepassingstijdstip luistert nauw

februari in etappes aan Lamb Weston/Meijer afleveren. Om kieming tegen te

Hoewel de broers ondertussen de nodige ervaring hebben met Royal MH,

gaan passen ze tijdens het groeiseizoen Royal MH toe in het gewas. Op de

blijft het vinden van het optimale toepassingstijdstip elk seizoen weer een

vraag waarom ze de partij niet 'gewoon' gassen, zegt Henk: ,,Dat heeft meer-

uitdaging. ,,Voor een goede werking van Royal MH moeten de kleinste knol-

dere redenen. De eerste is dat we in onze aardappelbewaring - die nu vier

len minimaal 25 millimeter zijn. Daarna moet het gewas nog minimaal drie

jaar oud is - ook het aangekochte pootgoed wilden kunnen neerzetten. In dat

weken goed door kunnen groeien voor een goede opname van de werkzame

Henk (links) en Piet Veen hebben een akkerbouwbedrijf in Steenwijkerwold

geval kun je vanwege mogelijk kiemschade geen CIPC gebruiken. In de eerste

stof. Het gewas moet dus vitaal en goed in groei zijn. En niet te vergeten: de

(Ov.). Jaarlijks verbouwen ze ca. 100 hectare aardappelen, waarvan ongeveer

twee jaren na de bouw hoefden we daar nog niet over te beslissen omdat

eerste 24 uur na toepassing mag er geen regen vallen'', somt Henk op. Om

driekwart fritesaardappelen en een kwart zetmeelaardappelen. De fritesaardap-

de aardappelen toen extra vroeg weggingen en gassen niet nodig was. Maar

aan deze combinatie van voorwaarden te voldoen is regelmatig bemonsteren

pelen (Fontane, Innovator en Zorba) gaan naar Lamb Weston/Meijer.

Aardappel Koerier

'Geen concessies aan kleur en schilkwaliteit' ,,Als tafelaardappelteler word je afgerekend op kleur en schilkwaliteit. Daar ligt dan ook heel erg onze focus'', zegt Christiaan Reijerse uit Spijk (Gr.). Samen met zijn broer André teelt hij jaarlijks zo'n 30 hectare Annabelle voor HZPC/Landjuweel. Afgelopen seizoen waren de opbrengsten weliswaar wat minder, maar de kwaliteit uitstekend. ,,Schurft, Rhizoctonia en ook zilverschurft hebben hier nauwelijks een rol gespeeld.'' ,,Normaal gesproken gaan onze tafelaardappelen pas rond nieuwjaar weg, maar nu zijn ze vanwege een aantal supermarktacties al in oktober opgehaald. Ik vind het prima hoor, want met zo'n warme herfst worden de aardappelen toch altijd wat onrustig. Nu zijn ze in topconditie afgeleverd.'' Christiaan Reijerse zegt het met zichtbaar genoegen als we eind november samen met adviseur Herman Heslinga van ProfytoDSD de lege bewaarplaats binnenlopen. Tafelaardappelen zijn al vele jaren de spreekwoordelijke kurk waarop het bedrijf Reijerse drijft.

'De basis voor een goede schilkwaliteit is schoon uitgangsmateriaal’ De mooie, 'iets zwaardere' zavelgrond rondom het bedrijf speelt daarbij een belangrijke rol. ,,De grond geeft hier van nature een mooie kleur op de aardappelen. Daarnaast hebben we eigenlijk nooit problemen met schurft, Rhizoctonia en zilverschurft'', zo somt hij de voordelen op. Voor wat betreft de uitbetaling op kwaliteit zit het bedrijf dan ook al jaren rond de 107 à 108 procent. Christiaan Reijerse (links) heeft samen met zijn broer André een akkerbouwbedrijf in Spijk (Gr.). Op 90 hectare zavel ver-

Aandacht voor de bodem

bouwen ze 30 hectare tafelaardappelen (incl. pootgoed), 40 hectare wintertarwe, 10 hectare suikerbieten en 10 hectare

Om de bodem 'zacht' en goed bewerkbaar te houden en daarnaast ook de schil voldoende hardheid mee te geven,

uien. Herman Heslinga (rechts) is adviseur bij ProfytoDSD.

strooit Reijerse sinds een aantal jaren gips. Verder probeert hij - in samenspraak met Heslinga - het organische stofgehalte van grond nog iets verder op te krikken. Deze ligt op dit moment al rond de 2 procent, maar zou nog wel iets verder omhoog kunnen. ,,Daarmee hopen we vooral dat er op het eind van het groeiseizoen nog wat extra stikstof beschikbaar is voor de aardappelen. Met name Annabelle, die toch gauw 20 knollen per plant aanmaakt, heeft dat hard nodig om tot een goede opbrengst te komen'', zo weet de adviseur. Reijerse heeft dit het afgelopen

Knolbehandeling met Moncereen Pro

seizoen weer eens duidelijk ondervonden. Vanwege de droogte in juni liet de gewassen het in de eindfase wat

Ontsmetten van pootgoed met vloeibare knolbehandelingsmiddelen als Moncereen Pro moet

zitten en kwam er gemiddeld 50 ton in plaats van de gebruikelijke 60 ton per hectare vanaf. ,,Op dit punt valt dus

plaatsvinden met specifieke afgeschermde toepassingsapparatuur voorzien van een schijfverne-

nog wel wat te verbeteren.''

velaar en een rollenband. Deze manier van toepassen beperkt de interactie met de toepasser en geeft een constante afgifte per ton pootgoed en daarmee een egale verdeling en bedekking

Zilverschurft onder de duim Behalve de grond, worden ook alle teeltmaatregelen voor tafelaardappelen 'straf bij de hand genomen'. Zo teelt

op en rondom de knol.

het bedrijf het pootgoed voor de 30 hectare Annabelle zelf. ,,Daarmee hebben we maximaal zicht op de kwaliteit van het uitgangsmateriaal en kunnen we naar eigen inzicht bepalen hoe we het behandelen'', aldus Reijerse. Een belangrijke maatregel, zowel bij de pootgoedteelt als bij de tafelaardappelteelt, is een behandeling met Moncereen Pro. Beide keren wordt het middel tijdens het nalezen over de rollenband toegepast. ,,De basis voor een goede schilkwaliteit is schoon uitgangsmateriaal. Daar mag je gewoon niet mee gokken. Met Moncereen Pro leg je niet alleen een prima basis om Rhizoctonia tegen te gaan, maar ook om zilverschurft en deels ook Fusarium

Zien hoe een correctie toepassing met Moncereen Pro plaatsvindt? Scan de QR-code voor een filmpje!

onder de duim te houden'', zo stelt Heslinga. Met name de goede werking tegen zilverschurft zal dit seizoen zeker z'n vruchten afwerpen, zo verwacht de adviseur. ,,Door de warme herfst en de matige droging zijn er op dit moment veel problemen met deze ziekte. Ik verwacht dan ook dat Moncereen Pro komend seizoen heel wat meer aanhangers zal krijgen.''

Subliem: de béste grondbehandeling tegen Rhizoctonia Subliem® biedt de best mogelijke bescherming tegen Rhizoctonia en heeft bovendien een goede nevenwerking op zwarte spikkel en zilverschurft. Subliem bestaat uit de werkzame stoffen pencycuron en fluoxastrobine. Beide stoffen vullen elkaar uitstekend aan waardoor er een ongekend hoog en consistent bestrijdingsniveau van lakschurft (Rhizoctonia solani) wordt bereikt. Behalve tegen Rhizoctonia heeft Subliem ook een goede werking tegen zwarte spikkel (Colletotrichum coccodes) en zilverschurft (Helminthosporium solani).

Toepassing worden toegepast. Het middel moet goed worden verdeeld door de

De kracht van Subliem

op te bouwen rug. De grondbehandeling met Subliem beschermt

• Hoogste bestrijdingsniveau van Rhizoctonia

zowel de stengels als de nieuw te vormen knollen tegen een

• Goede werking op zwarte spikkel en zilverschurft

Subliem moet door middel van een rijenbehandeling bij het poten

Rizoctonia-aantasting vanuit de grond. Na loofvernietiging wordt de vorming van Rhizoctonia op de knollen sterk tegen gegaan. Hierdoor kan later worden geoogst, waardoor de knollen beter af kunnen harden.

• Perfecte schilkeur en hoogste netto-opbrengsten • Veilig voor de aardappel • Ingebouwd resistentie management

Veiligheid Subliem is zeer veilig voor de aardappel. Tijdens het poten kunnen de aardappelen worden geraakt met de spuitvloeistof zonder dat dit resulteert in een opkomstvertraging.

Aardappel Koerier

Vervolg van voorpagina

'Combinatie van sterke resistentie en gerichte inzet van chemie is beresterk' Geert Kessel is onderzoeker plant/ziekterelaties bij Plant Research International (PRI), onderdeel van Wageningen Universiteit, en is een specialist op het gebied van Phytophthora. Kessel werkt voornamelijk aan fundamentele kennis rond de ziekteverwekker. Kennis die essentieel is voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van resistente aardappelrassen. Maar ook voor het verder uitwerken van slimme bestrijdingsstrategieën en een gerichte inzet van gewasbeschermingsmiddelen.

bouwen terwijl alle andere raseigenschappen behouden blijven. Je zou na

Welke les moeten we uit het afgelopen seizoen trekken?

Stel, we gebruiken cisgene rassen met gestapelde resistenties,

,,Dat de marges voor 'fouten' klein zijn, omdat de schimmel agressiever is

kunnen we dan zonder chemie?

geworden. En dat je soms toch eerder moet beginnen met spuiten dan je

,,Aanvankelijk wel. Je werpt een gigantische barrière op voor de phytopht-

denkt. Het voelt raar om in zo’n pril stadium binnen een paar dagen twee

horaschimmel, waar hij niet zomaar een antwoord op heeft. Waarschijnlijk

keer te moeten spuiten. Maar het werken met preventieve middelen is nog

hoef je in zo’n ras in het begin helemaal niet te spuiten. Want zelfs als één

altijd de beste en meest milieuvriendelijke manier van gewasbescherming.

gen doorbroken is, is er nog weinig aan de hand. Pas dicht bij een echte

Anders loop je het hele seizoen achter de feiten aan. Tegelijk moet je vast-

doorbraak - stel dat op den duur twee van de drie resistentiegenen niet

stellen dat het huidige teeltsysteem niet robuust genoeg is, als we niet drie

meer werken - zul je preventief moeten gaan spuiten. Dat moet je doen om

dagen achter elkaar regen kunnen hebben. Resistente rassen kunnen helpen

de resistentie te behouden. De resistentie is dan nog steeds absoluut, maar

om het hele teeltsysteem robuuster te maken en de afhankelijkheid van

hij berust dan nog maar op één gen. Dat is een te smalle basis. Toch kun

chemie kleiner.''

je met minder bespuitingen en een veel lagere dosering toe. Ik denk dat je

verloop van tijd zelfs een andere combinatie van R-genen in een ras kunnen zetten. Dat maakt zo’n resistentie nog moeilijker te doorbreken door de ziekteverwekker. Meerdere resistentiegenen inkruisen via klassieke veredeling is een heel lastig en tijdrovend proces. Het resulterende ras lijkt niet meer op het uitgangsras. Dat kan gewenst zijn en een verbetering opleveren, maar dat is tot op heden niet het geval geweest.''

aan 20 tot 25 procent van de huidige hoeveelheid actieve stof genoeg hebt. Hoe snel gaat de vooruitgang bij het ontwikkelen van rassen

Samengevat: eerst ‘nee, tenzij’, dan low input.''

met betere resistenties?

Geert Kessel, onderzoeker plant/ziekterelaties bij Plant Research International (PRI)

,,Wij werken er op twee manieren aan: enerzijds via klassieke veredeling,

Als je moet spuiten, moet je dan net zo vaak spuiten als nu?

gericht op het ontwikkelen van sterke biologische rassen, anderzijds via

,,Je hoeft alleen nog maar onder echt hoge ziektedruk te spuiten. Je zou dus

zieke biologische gewassen zo belangrijk is. De aandacht voor vroege bron-

cisgenese, een vorm van genetische modificatie waarbij alleen gebruik wordt

later in het seizoen kunnen beginnen en soms een bespuiting achterwege

nen, zoals afvalhopen en opslag, blijft dus ook onverminderd belangrijk. Hoe

gemaakt van aardappeleigen genen. Beide routes streven hetzelfde doel na

kunnen laten onder licht kritische omstandigheden. Grofweg denk ik dat we

lager de ziektedruk hoe beter beheersbaar Phytophthora is. In het geval van

en je hebt er dezelfde kennis voor nodig. Veredeling langs de traditionele weg

op de helft van het aantal bespuitingen zouden uitkomen in een normaal

cisgenese kunnen we verschillende combinaties van resistentiegenen maken.

kost heel veel tijd. Met het inkruisen van resistenties uit wilde varianten liften

seizoen, misschien tweederde in een zwaar seizoen. Je spuit op de meest

Dat maakt zo’n resistentie duurzamer. Je kunt ze bovendien afwisselen.

allerlei ongewenste eigenschappen mee, die kwekers er weer uit moeten

kritische momenten om de sporen die op het blad landen geen kans te geven.

Wanneer een bepaalde genencombinatie kwetsbaar blijkt te worden, zou je

kruisen. Uiteindelijk moet er een ras komen waar zowel boer als consument

Spuiten op het juiste moment blijft echter, net als nu, de belangrijkste sleutel

een andere ‘cassette’ in een ras kunnen stoppen. Je zou zelfs mengvormen

mee uit de voeten kunnen, anders maakt het commercieel gezien geen

tot succes. Beslissingsondersteunende systemen zullen daarom een nog

kunnen maken; een Désirée met cassette X, een Désirée met cassette Y en

kans. Er zijn een paar successen geboekt, maar een groot nieuw ras heeft

belangrijkere rol gaan spelen bij het bepalen van het juiste spuitmoment.''

misschien nog een cassette Z. Allemaal Désirée, maar toch verschillend.

‘100 procent bescherming bestaat niet, wel 99,9 procent’ het nog niet opgeleverd. Dat komt ook omdat de resistenties in de meeste

Een resistentie kun je niet los zien van chemie?

Vroeger gebeurde het mengen van rassen ook, want op die manier houdt

gevallen op één gen gebaseerd zijn. Zo’n resistentie wordt snel doorbroken.

“Zonder chemie raakt de resistentie snel doorbroken. Dat hebben we in de

een resistentie langer stand.''

Bij de aardappelen die via cisgenese resistent zijn gemaakt, zijn technisch

biologische landbouw al bij meerdere rassen gezien. De gangbare landbouw

veel grotere stappen gezet. Het is mogelijk om meerdere resistentiegenen

kan met behulp van een resistent ras, ook als de resistentie berust op één

De gewasbeschermingsbranche brengt samen met onderzoe-

(R-genen) te stapelen en deze in een bestaand ras in te bouwen. Daarmee

gen, een heel eind opschuiven richting de biologische teelt. Daar zoek ik de

kers in Europa in kaart welke fysio’s van Phytophthora waar

krijg je een veel robuustere resistentie en blijven alle andere raseigenschap-

duurzaamheid in. Een combinatie van een sterke resistentie en een gerichte

actief zijn. Wat kunnen we met die kennis?

pen in stand. Dat is een groot voordeel. We kunnen er alleen nog niks mee.

inzet van chemie is beresterk.''

,,In Nederland doen we dat onderzoek al langer. We hebben inmiddels een

Er liggen nog teveel barrières in regelgeving en maatschappelijke acceptatie.

aardig beeld van de populatie. Het type Blue13 is nu de meest voorkomende

Aardappelhandelshuizen houden zich er verre van, zolang hun belangrijkste

Een aantal resistenties zijn al doorbroken. Hoe lang kunnen we

en meest agressieve variant in Nederland. Deze winter krijgen we voor het

afnemers geen genetisch gemodificeerde aardappelen willen.''

eigenlijk vooruit met de voorraad resistentiegenen?

tweede jaar monsters binnen uit heel Europa. De middelenfabrikanten helpen

,,We moeten ontzettend zuinig zijn op resistentiegenen, want we hebben er

en betalen mee aan dit onderzoek. Voor hen is deze informatie waardevol,

Kun je met klassieke verdeling op de lange termijn net zo veel

momenteel in totaal maar een stuk of twintig, afkomstig uit wilde verwan-

bijvoorbeeld omdat de gevoeligheid voor actieve stoffen per phytophtho-

bereiken als met genetische modificatie?

ten. Die zijn niet allemaal even sterk en een deel lijkt ook nog eens sterk op

ravariant kan verschillen. Denk aan metalaxyl (Ridomil, red.) en fluazinam

,,Ja en Nee. Het is maar wat je wilt bereiken en op welke termijn. Cisgenese

elkaar. Die moeten we dus niet aan Phytophthora ten prooi gooien. Vandaar

(Shirlan, red.), die hun werking deels verloren hebben. Op dezelfde manier

is snel en het biedt de mogelijkheid robuuste, gestapelde resistenties in te

dat preventief spuiten in een gangbare teelt en het vroeg doodmaken van

zou je in de toekomst ook een ras met de juiste resistentie kunnen uitzoeken bij de meest voorkomende phytophthoravariant in een regio. Denk aan het Désirée-voorbeeld. Over een praktische aanpak daarvan denken wij na.'' Er bestaat veel weerstand tegen het gebruik van genetische modificatie, ook als het om cisgenese gaat. Enkele commerciële firma’s hebben hun onderzoek al weggehaald uit Europa. Blijft PRI werken aan cisgene rassen? ,,Als de markt cisgene rassen niet accepteert, dan houdt het werken aan praktische toepassingen binnenkort op. Persoonlijk zou ik het jammer vinden, want we hebben het gereedschap in huis om de milieubelasting van de aardappelteelt flink omlaag brengen.'' Tot slot: is een volledig ziektevrije aardappelteelt mogelijk? ,,Nee, dat zal nooit lukken. De ziekteverwekker is alom aanwezig, in oösporen en in opslagplanten. En aardappelen telen blijft mensenwerk. We kunnen hem alleen beter beheersbaar maken. Honderd procent bescherming bestaat niet, maar 99,9 procent is zeker mogelijk.''

Het aardappelras Atlantic op een proefveld van WUR. De voorste planten zijn doodgegaan aan phytophthora, de achterste zijn resistent gemaakt via cisgenese. Foto: WUR

Aardappel Koerier

Mens & Werk

Belgisch aardappelonderzoek kiest zijn eigen weg ,,Natuurlijk, Belgische aardappeltelers kampen grotendeels met dezelfde problemen als hun Nederlandse collega's. Maar in de aanpak daarvan zijn er wel degelijk verschillen'', zegt Kürt Demeulemeester van onderzoeksinstituut Inagro in Beitem/Roeselare (België). Op verzoek van Aardappel Koerier vertelt hij welke vraagstukken op dit moment actueel zijn in de Belgische aardappelteelt en hoe het onderzoek hierop inspeelt. Om te beginnen: hoe is het aardappelonderzoek in België georganiseerd? ,,Het aardappelonderzoek vindt plaats op twee locaties: het Interprovinciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA) in Kruishoutem en - hier - bij Inagro in Beitem/Roeselare. Het onderzoeks- en voorlichtingsprogramma wordt gezamenlijk uitgevoerd, waarbij er per locatie wat specialisaties zijn. Zo wordt communicatie en voorlichting vanuit PCA aangestuurd en worden de kwaliteitsanalyses bijvoorbeeld bijna allemaal hier bij Inagro uitgevoerd.''

'Blokbespuiting in België veel minder gangbaar'

Hoe zit het met ziekten en plagen; welk onderzoek voeren jullie daarin uit? ,,Een belangrijk item voor ons is Alternaria. Deze ziekte steekt meer en meer de kop op in België. Behalve extremere weersomstandigheden, spelen ook de strenge bemestingsnormen de ziekte in de kaart. Hoewel er ondertussen behoorlijk wat onderzoek naar deze ziekte is gedaan - onder meer in Nederland en Duitsland - willen we er in detail nog meer van weten. Zo zijn er bijvoorbeeld nog wat tegenstrijdigheden over de twee soorten: A. solani en A. alternata. In Nederland wordt alternata als niet pathogeen gezien,

Hoe is het aardappelonderzoek gefinancierd? ,,Onze belangrijkste financiers zijn de provincies Oost- en West-Vlaanderen. Zij dragen voor ruim 50 procent bij. Andere belangrijke (co)-financiers zijn de Vlaamse en Belgische overheid, middelenfabrikanten en de telers.''

terwijl Pools onderzoek aangeeft dat deze soort wel degelijk zelf pathogeen kan zijn in aardappelen. Met eigen onderzoek proberen we daar wat meer de vingers achter te krijgen.'' In hoeverre werkt u samen met Nederlandse aardappelonderzoekers?

U noemt alleen Oost- en West-Vlaanderen. Dragen andere Belgische provincies niets bij? ,,Nee, alle provinciegelden voor het aardappelonderzoek komen van deze twee provincies. Dat is ook wel enigszins logisch, want het overgrote deel van het aardappelareaal bevindt zich in Oost- en West-Vlaanderen. Voor bijvoorbeeld de fruit- en groenteteelt nemen andere provincies weer een belangrijk deel van de financiering voor hun rekening.''

,,Er is regelmatig contact met Nederlandse collega's van onder andere PPO en HLB, maar we draaien we toch vooral ons eigen programma. Want hoewel er voor wat betreft de aardappelteelt veel overeenkomsten zijn tussen beide landen, zijn er ook er duidelijke verschillen.'' Kunt u voorbeelden daarvan geven? ,,Neem de phytophthorabestrijding. Belgische aardappeltelers spuiten het liefst op safe met een volle

Wat zijn op dit moment belangrijke onderzoeksvraagstukken voor de aardappelteelt? ,,Een behoorlijk knelpunt is de steeds strenger wordende bemestingsnorm voor stikstof en fosfaat en de norm voor restnitraat na de teelt. Voor veel telers ligt de maximale nitraatresidunorm voor aardappelen nu tussen 85 en 90 kilo per hectare, afhankelijk van grondsoort en regio. En die normering zal bij een nieuwe aanscherping van het Mest Actie Plan - die inmiddels onderweg is - waarschijnlijk nog weer lager komen te liggen. Op dit moment leveren de meeste telers nog nét niet in op opbrengst, maar de vrees is dat dit met nog strengere

dosering. Nederlanders experimenteren vaker met lagere doseringen. Ook werd in het verleden in België veel vaker mancozeb toegevoegd aan de tankmix. Dit verschil is deels te verklaren doordat het phytophthoragevoelige Bintje hier nog steeds een zeer groot marktaandeel heeft. Maar daarnaast spelen ook andere teeltomstandigheden en verschillen van inzicht een rol. Ook zijn blokbespuitingen in België veel minder gangbaar dan in Nederland. Wij wisselen de middelen liever wat meer af om het gevaar van resistentievorming zoveel mogelijk uit te sluiten.''

normen én met de gestage omschakeling naar productievere rassen wél gaat gebeuren.'' Hoe spelen jullie hierop in met onderzoek? ,,Er lopen op dit moment meerdere proeven met rijenbemesting, kunstmestvervangers en bodemverbetering. Daarmee hopen we praktische handvatten te vinden om de beschikbare stikstof zo efficiënt mogelijk te benutten voor de teelt. We merken ook dat telers de noodzaak van deze proeven meer dan ooit onderschrijven. Vroeger kon je een wat achterblijvende groei nog wegwerken door wat extra stikstof te geven. Nu zal het

In de rubriek Mens & Werk laten we mensen aan het woord die zich op een bijzondere manier inzetten of verdienstelijk maken voor hun vak (en vakgenoten). Dit jaar - 2015 richten we ons op onderzoeksinstellingen. Met welke thema's houden zij zich bezig? Wat zien zij als grootste knelpunten? En: wat raakt hen persoonlijk het meest? In deze aflevering: Kürt Demeulemeester, aardappelonderzoeker bij Inagro in Beitem/Roeselare (België).

écht anders moeten.''

Schoon schip met Calypso Calypso® is een zeer breedwerkend, vloeibaar insecticide. Het bestrijdt alle luizen, inclusief de moeilijk te bestrijden wegedoorn- en vuilboomluis. Ook worden alle stadia van coloradokevers door Calypso goed bestreden. Advies zetmeel-, consumptie- en pootaardappelen Ter bestrijding van bladluizen zoals de groene perzikluis, aardappeltopluis, wegedoornluis en vuilboomluis ter voorkoming van zuigschade. Zodra aantasting wordt waargenomen een bespuiting uitvoeren. Bij voorkeur veel water gebruiken (400-600 l/ha) om voldoende indringing te krijgen in omvangrijke gewassen.

De kracht van Calypso • Toegelaten in een zeer groot aantal landen tuinbouwgewassen • Zeer breed werkingsspectrum (o.a. luizen, kevers, wantsen en

Dosering: 0,15-0,25 l per hectare.

cicaden) • Vloeibare formulering

Ter bestrijding van de coloradokever. Calypso is werkzaam op alle stadia van de coloradokever.

• Veilig voor bijen en hommels

Bij het waarnemen van aantasting een bespuiting uitvoeren.

• Goede duurwerking

Dosering: 0,15 l per hectare.

• regenvast

Aardappel Koerier

COLOFON Concept en realisatie: l

Bayer CropScience SA-NV

Vormgeving en opmaak: l

Claudia Roorda

Fotografie: l

Bayer CropScience SA-NV

Drukwerk: ,,Pootgoedtelers die normaal gesproken gewend zijn om in twee blokken te spuiten hebben het afgelopen jaar vaak ook een middenblok toegevoegd aan hun strategie.''

,,De beste strategie was: op tijd beginnen, korte intervallen aanhouden, niet te veel schakelen, niet verslappen verderop in het seizoen én middelen gebruiken met een goede knolbescherming.''

,,Opmerkelijk was de intensiteit waarmee de aardappelziekte om zich heen greep. Ook opvallend was dat sommige percelen al kort na opkomst besmet waren.''

,,Natuurlijk, Belgische aardappeltelers kampen grotendeels met dezelfde problemen als hun Nederlandse collega's. Maar in de aanpak daarvan zijn er wel degelijk verschillen.'

Mark Ermers, teeltspecialist akkerbouw bij Agrifirm Plant.

Chris Boone, adviseur akkerbouw bij Heyboer BV.

Klaas de Boer, teeltadviseur bij George Pars Graanhandel BV.

Kürt Demeulemeester, aardappelonderzoeker bij Inagro (B.).

HH Global

Dit is een uitgave van: Bayer CropScience SA-NV Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.

Terug in de tijd Akkrum, april 1941. Een Friese boerenfamilie is bezig met het poten van een perceel Bintjes. Om snel te kunnen werken worden eerst met behulp van paardenkracht voren getrokken. Daarna worden de poters handmatig ingelegd en toegedekt. Foto: Nationaal Archief/Spaarnestad Photo/ANP/Polygoon

Puzzel mee en win een diner voor twee! Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van € 150.

BIET BOER GRAAN INFORMEREN KWALITEIT LAND

De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

Naam: Adres: Postcode/ Plaats: Bedrijfstype/aantal hectare aardappelen:

De oplossing van de woordzoeker is:

Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:

Bayer CropScience SA-NV T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 - 3640 WB Mijdrecht

LOOFDOOD LUIS MONCEREEN PRO ONDERZOEK ONKRUID PERCEEL

A A P A S D I U R K N O

H R E N P T C U D O R P

G N A R O L G A HH U A IR K P IE A N E S MP R D IJT I C D U NU P R ND K O R N TR E O RP

PHYTOPHTHORA PLANTEN PLOEGEN POEDER PRODUCT RHIZOCTONIA

E O A E G N AT R O L R G H UV I KE I E M RA IJ DE N P N RH T EC R

Actievoorwaarden: Deze prijsvraag loopt van 5 januari t/m 15 februari 2015. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Deze prijswinnaars krijgen tussen 15 februari en 1 maart bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

T R N AE EO HA E ET RR V LE IA E TH EC

N D E D T N RND N E R A D EPN HER E P RZ E LU Z I U TE E EE E

A N E R A E N E M R R E M O R FO NF N II LL

L O N C L P O IA N N R C R I CO R BT C Z B TM T TE T Y B BO S SA

ROOIEN SPUITEN TELER UIEN WERKEN ZAAIEN

P O A O N L R O O M U O O P OT L L I T F O N E Z R DT O F M N OI D E L E G OA O O Y E DW D O K O H L HY L P LM A

M P L N Z AR A N I EE NG E KE R O E WL HP

U T I E T I L AA H A R W P E AK N S P Y D T IMC

U R K N O

U D O R P

Z A A I E N E G K A R O G E U W K H E R D P R E

N R L H I I M IJ N N T R

Aardappel Koerier

E O A E T R V E A E H C

T R N A E H E R L I T E

N D E D N R P E Z U E E