Uitgave juni 2011
GLASTUINBOUW KOERIER Tweede teelt goed op gang gekomen Enigszins verscholen tussen het groen oogst vakantiewerker Joeri Jacobs komkommers bij komkommer- en tomatenkwekerij Fresh Vision in America (L.). Op het bedrijf - dat al vele jaren met het hoge draadsysteem werkt - is de
'Jaarrond toelating Oberon meer dan welkom' Onlangs heeft Oberon een jaarrond toelating gekregen. Vooral voor komkommertelers is dat goed nieuws, vindt Roel Hanssen van Mertens. ,,We hebben al jaren een tekort aan spintmiddelen. Dat we Oberon nu ook tussen 1 maart en 1 september mogen gebruiken is pure winst.''
Meer op pagina 2
tweede teelt goed op gang gekomen. ,,We snijden er alweer een week of vier van en het gaat prima'', vertelt medeeigenaar Pieter van den Homberg. Fresh Vision is dit seizoen gestart met wat minder planten dan normaal. In plaats van 2,75 planten per m2 zijn er nu ongeveer 1,5 planten per m2 in de kas uitgezet. Door een week of drie na het planten een extra scheut aan te
Chemisch corrigeren: alleen in dienst van de biologie De aanwezige biologie zoveel mogelijk z'n werk laten doen en chemische correcties alleen toepassen als die ten dienste zijn van de biologie. Dat is in grote lijnen de strategie van tomatenteeltbedrijf CombiVliet.
Meer op pagina 4
houden, komt het aantal stengels weer op het gewenste aantal van ongeveer 2,9 stuks per m2 uit. Van den Homberg: ,,Met deze maatregel besparen we flink op de kosten, terwijl de productie toch prima op peil blijft.''
Nieuwe internetapplicatie: Bayer DressCode Bayer DressCode is een nieuwe tool om telers te stimuleren om in alle omstandigheden met de meest geschikte beschermende kleding te werken. Speciaal hiervoor is een internetapplicatie ontwikkeld.
Meer op pagina 5
met minder emissie
'Resistentiemanagement is geen vrijblijvende bezigheid meer'
De emissie van gewasbeschermingsmiddelen in de drain terugbrengen naar concentraties die lager liggen dan het maximaal toelaatbare risico (MTR), maar dan wél tegen gelijke teeltkosten en met behoud van kwaliteit. Dat is kort samengevat het doel van een gezamelijke proef van Bayer CropScience en DLV Plant in de chrysantenteelt.
,,Dat resistentiemanagement noodzakelijk is om middelen effectief en werkzaam te houden, dat is bij veel tuinders en adviseurs ondertussen wel bekend. Maar om er in de praktijk ook werkelijk naar te handelen, dat blijkt nog wel eens lastig. Resistentiemanagement vergt namelijk een duidelijk bestrijdingsplan waarvan niet zomaar afgeweken mag worden. In de praktijk kan dat lastig zijn, met name bij calamiteiten of onvoorziene omstandigheden. Veel telers grijpen dan naar het bewezen recept; vaak hetzelfde middel. Hoe begrijpelijk deze reactie ook is, het zal anders moeten als we de huidige middelen zo lang mogelijk werkzaam willen houden. De bal ligt dus écht voor een groot deel bij de telers''.
Gewasbescherming
Dit heeft geleid tot een praktisch handvest
Hoe krijg je gewasbeschermingsmiddelen gelijktijdig bij alle druppelaars waardoor elke plant dezelfde hoeveelheid middel op kan nemen? Met deze vraag hebben Bayer CropScience en Revaho zich het afgelopen jaar bezig gehouden.
met adviezen voor een duurzaam resistentie-
Meer op pagina 6
CropScience - onderzoek uitgevoerd naar resistentieontwikkeling van spint tegen verschillende chemische bestrijdingsmiddelen.
management. De Universiteit Gent zal bij de meeste Nederlandse tuinder niet direct een lichtje doen branden. Hoe is het onderzoek bij
De proef is in 2009 ingezet als onderdeel
Dit zegt Thomas van Leeuwen, post-doctoraal onderzoeker bij de Universiteit Gent (B.).
van het project 'Telen met Toekomst'. Toen
De afgelopen jaren heeft hij in opdracht van drie chemiebedrijven - waaronder Bayer
Betere gewasbescherming met slimme watertechniek
jullie terecht gekomen?
het project eind vorig jaar officieel werd
,,De kiem voor het onderzoek is gelegd door
afgesloten, heeft Bayer CropScience beslo-
een aantal Belgische en Nederlandse rozen-
ten de proef zelfstandig - met ondersteuning
telers die merkten dat niet alle middelen
van DLV Plant - voort te zetten. ,,Daardoor
tegen spint even goed werkten. Enkele
hopen we de komende jaren nog wat meer
fabrikanten - waaronder Bayer CropScience
inzicht te krijgen in een goede balans
- hebben dat signaal opgepikt en het als
tussen emissiebeperking en een optimale
onderzoeksonderwerp bij ons aangebracht.
gewasbescherming'', zo vat technisch advi-
Binnen de vakgroep Gewasbescherming
seur Marco van der Lans het doel samen.
hebben we door de jaren heen veel fundamentele kennis opgebouwd rondom resi-
'Lysimeters registreren uitspoeling',
stentie-ontwikkeling bij insecten en mijten.
lees verder op pagina 5
Het onderzoek sloot daardoor heel mooi aan bij onze expertise.''
Thomas van Leeuwen,
'Doordacht resistentiemanagementplan
onderzoeker bij de Universiteit Gent
meer dan ooit nodig', lees verder op pagina 3
Phytophthora capcisi in een paprikaproef Bayer CropScience is onlangs een paprikaproef gestart waarbij planten zijn besmet met Phytophthora capcisi. De infectie is goed aangeslagen en de middelen - AAterra ME, Previcur Energy en Previcur N - werden dan ook behoorlijk op de proef gesteld.
Meer op pagina 6
'Deze middelen zouden we meer moeten hebben' Als het over gewasbeschermingsmiddelen in de rozenteelt gaat is Henk van Os in De Lier niet erg optimistisch gestemd. Hij ziet het pakket alsmaar kleiner worden. En van de middelen díe overblijven neemt de werking steeds verder af. Een positieve uitzondering hierop is Fenomenal.
Meer op pagina 7
Oberon: langdurige werking tegen spint en wittevlieg
Vervolg van voorpagina
'Doordacht resistentiemanagementplan meer dan ooit nodig'
De afgelopen jaren is in een groot aantal gewassen ervaring opgedaan met Oberon®. Vooral de langdurige werking tegen spint en wittevlieg wordt in de praktijk zeer gewaardeerd. Ook de werking tegen de tomatengalmijt wordt in de praktijk als zeer goed ervaren.
Thomas van Leeuwen is onderzoeker bij de Universiteit Gent (B.). De afgelopen jaren heeft hij in opdracht van drie chemiebedrijven - waaronder Bayer CropScience - onderzoek uitgevoerd naar resistentieontwikkeling van spint tegen verschillende chemische bestrijdingsmiddelen. Dit heeft geleid tot een praktisch handvest met adviezen voor een duurzaam resistentiemanagement.
Oberon is een middel uit de chemische groep van ketoenolen en heeft een werking op zowel spint als wittevlieg (ook Bemisia tabaci) en een goede nevenwerking op trips. Oberon wordt vastgelegd in de waslaag van de plant, waarin het zeer traag afbreekt. Door deze eigenschap heeft het middel een zeer lange nawerking.
Werking tegen spint Oberon heeft een uitstekende werking op zowel de eieren als de larven van spint. Eén week na de bespuiting verkleuren de eieren naar
Kunt u verklaren waarom juist spint zo'n groot probleem is geworden?
oranjerood en zijn de larven dood. De volwassen vrouwtjes worden niet bestreden. Zij blijven enkele weken in leven maar vertonen minder
,,Voor spint geldt dat vrijwel alle eigenschappen van het beestje elkaar versterken in hun
activiteit. Zuigschade wordt daardoor sterk beperkt en verspreiding in het gewas vindt niet meer plaats. De eieren die nog wel geproduceerd
resistentievorming tegen bestrijdingsmiddelen. Ten eerste heeft spint heel veel verschillende
worden en er aanvankelijk goed uitzien (blank) komen niet uit en vertonen dezelfde verkleuring als de eieren die aanwezig zijn op het
waardplanten. Vanuit de literatuur zijn er meer dan duizend gewassoorten bekend waarop
moment van spuiten.
spint zich kan vermeerderen. Al deze planten hebben verschillende manieren om spint te weren of te doden, onder meer door toxische stoffen af te scheiden. De spintmijt heeft
Advies spintbestrijding
hierdoor een zeer uitgebreid arsenaal aan verdedigingsmechanismen ontwikkeld. Deze
• Spuit Oberon twee keer met een interval van 7 tot 10 dagen
kunnen ze zeer gericht inzetten tegen chemische stoffen. Ten tweede heeft spint een zeer
• Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep
korte levenscyclus. De ontwikkeling van ei tot adult duurt slechts zeven tot tien dagen. Dat
• De werking vindt met name plaats door contactwerking. Voor een goed resultaat is een goede spuittechniek van groot belang
betekent dat zich per seizoen tot 15 generaties kunnen ontwikkelen. Daar komt bij dat het
• Geen uitvloeier toevoegen
wijfje ook nog eens tot 100 eitjes kan leggen. Tot slot is de manier van voortplanten ook
• Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
Werking tegen wittevlieg
Advies wittevliegbestrijding
Oberon heeft een uitstekende werking tegen zowel kaswittevlieg
• Spuit Oberon 2 keer met een interval van 10 dagen
(Trialeurodes vaporariorum) als tabakswittevlieg (Bemisia tabaci).
• Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep
Van beide soorten worden zowel de eieren als de larven bestreden.
(o.a. Calypso of Admire)
De eieren verkleuren gelig, worden iets rimpelig en zakken uitein-
• Zowel eieren als larven bevinden zich aan de onderkant van het blad.
delijk scheef. De eieren komen niet meer uit. De larven verkleuren
Voor een effectieve bestrijding is een goede spuittechniek essentieel
- als ze geraakt worden - na enige tijd lichtbruin. Oberon heeft geen
• Geen uitvloeier toevoegen
effect op volwassen wittevlieg.
• Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
Toelating, voorwaarden en veiligheid • Oberon is toegelaten in veel belangrijke glastuinbouwgewassen, zowel grondgebonden als niet-grondgebonden. • De toepassing van Oberon blijkt in enkele komkommerrassen voor 1 maart risicovol te zijn. • Oberon niet toepassen in jonge aanplant of in opkweekfase in verband met eventuele gewasreactie. • Oberon wordt, in verband met gewasveiligheid, in bloemisterijgewassen in de periode van 1 maart tot 1 september afgeraden. • Oberon is gevaarlijk voor bijen. Niet toepassen in gewassen waar honingbijenvolken zijn geplaatst. Oberon kan een effect hebben op het broed van hommels. Daarom bij inzet van hommels het middel uitsluitend toepassen als de hommels niet actief zijn en de hommelkasten gesloten zijn. De kasten pas weer open zetten 2 uur nadat het gewas volledig is opgedroogd. • Oberon is veilig voor de meeste biologische bestrijders zoals Encarsia, Eretmocerus, Aphidus, Macrolophus, Amblyseius en Orius. Oberon heeft wel een effect op Phytoseiulus en Feltiella.
nog eens zeer gunstig voor snelle aanpassingen binnen populaties. Alle mannetjes komen namelijk voort uit onbevruchte eitjes. Hierdoor dragen ze slechts de helft van het genetische materiaal (haploïd), waardoor ze levensbepaalde eigenschappen zoals verminderde gevoeligheid voor een product veel sneller binnen een populatie door kunnen geven. Al deze eigenschappen samen veroorzaken een zeer snelle resistentieopbouw, omdat elke generatie zich weer zodanig aan kan passen dat het minder gevoelig wordt voor middelen met een bepaald werkingsmechanisme.''
snel heeft kunnen aanpassen. Verder zaten er ook twee stammen tussen die ongevoelig
bij Universiteit Gent
Dat twee van de vijftien stammen resistent zijn tegen vrijwel alle middelen; dat is toch behoorlijk zorgelijk... ,,Ja, dat is zo. Maar deze resistenties hoeven gelukkig niet blijvend zijn. In de proef hebben we namelijk een aantal stammen doorgekweekt op bonen, zonder deze te bestrijden. Al na één seizoen bleken de meeste resistenties weer verdwenen.''
Hoe kan dat? ,,We vermoeden dat een aantal specifieke resistenties vast liggen op één gen. Als de betreffende stam de resistentie-factor niet meer nodig
• Uitstekende werking op wittevlieg, spint en tomatengalmijt
heeft, dan steekt hij er ook geen energie meer in en deze vervalt automatisch. Ook zijn er zogenaamde polygene resistenties, waarbij een
• Zeer sterke werking op eieren en larven
combinatie van verschillende eigenschappen resulteert in resistentie tegen een bepaald middel. Als er een tijd lang geen selectiedruk meer
• Goede nevenwerking tegen tripslarven
is, dan valt deze combinatie van eigenschappen weer langzaam uit elkaar.''
• Veilig voor de meeste nuttige insecten
wittevlieg op tomaat
Thomas van Leeuwen, onderzoeker
bleken voor vrijwel alle toegepaste middelen.''
De kracht van Oberon
spintmijt
vergelijkbaar werkingsmechanisme of chemische structuur, waardoor de spintpopulatie zich
Wat moeten telers doen om resistentie tegen middelen te voorkomen? ,,Er zijn tal van preventieve maatregelen mogelijk zoals de aankoop van schoon uitgangsmateriaal, een goede bedrijfshygiëne, wekelijks
'Jaarrond toelating meer dan welkom' Onlangs heeft het middel Oberon een jaarrond toelating gekregen. Met name voor komkommertelers is dat goed nieuws, zo stelt teeltspecialist Roel Hanssen van Mertens. ,,We hebben al jaren een chronisch tekort aan spintmiddelen. Dat we Oberon nu ook tussen 1 maart en 1 september kunnen gebruiken is een enorme winst voor telers.'' Komkommer- en trostomatenteler René Welles in Grubbenvorst kan dat volmondig beamen: ,,vrijwel alle spintmiddelen kampen met resistenties; met Oberon hebben we weer een écht effectief wapen in handen.'' Het is half mei en razenddruk op het bedrijf van René Welles. Door het aanhoudend warme
Spint
scouten en voor aflevering het gewas schoonspuiten. Over het algemeen zijn deze maatregelen wel bekend; het is vooral een kwestie van er écht naar handelen. Verder is het noodzakelijk om voor de chemische bestrijding een goede preventieve resistentiestrategie uit te wer-
Kunt u in het kort schetsen hoe het onderzoek is uitgevoerd en wat het heeft opgeleverd?
ken. Om vroegtijdige resistentie te voorkomen moet er zoveel mogelijk in blokken worden gespoten. Dat wil zeggen: één tot drie keer met
middelen meer die honderd procent wer-
,,Voor het onderzoek hebben we 15 spintpopulaties uit verschillende gebieden in Nederland
moet daarbij minimaal twee spintgeneraties bedragen. Bij geïntegreerde bestrijding moet erop gelet worden dat de gebruikte middelen zo
bestrijding van spint nog redelijk rustig is gebleven. ,,Het warme, schrale weer dat we tot nu
ken. Alleen Oberon heeft zijn effectiviteit
aangeleverd gekregen. Deze hebben we met 12 verschillende werkzame stoffen behandeld.
compatibel mogelijk zijn met de in de kas gebruikte natuurlijke vijanden.''
toe gehad hebben is ideaal voor spint. Maar tot nu toe heb ik er gelukkig nog maar weinig
nog volledig behouden.'' Volgens Hanssen
Wat als eerste opviel in de proeven, was dat bijna alle populaties een behoorlijke resistentie
last van gehad'', zo klopt de teler af. Hoewel de factor 'een beetje geluk hebben' volgens
moet alles in het werk worden gesteld om
hadden opgebouwd tegen de werkzame stoffen die tien jaar of langer op de markt zijn.
hem zeker een rol speelt, durft hij ook wel te stellen dat hij de biologie momenteel redelijk
verdere resistentievorming te voorkomen.
Van twee werkzame stoffen was de werking zelfs ronduit rampzalig. Zelfs bij vijf keer de
goed op orde heeft. Als preventieve spintremmer zet hij bij de start van de teelt zakjes met
Het toverwoord hiervoor is: middelen (in
aanbevolen dosering was de werking onvoldoende. Het gebruik van deze middelen heeft
Tot slot: blijven we met het huidige middelenpakket het spint de baas?
amblyseius californicus uit. En wanneer de spint later in de teelt wat sterker op komt zetten,
blokbespuitingen) met elkaar afwisselen.
feitelijk dus geen enkele zin.
,,Van de twaalf werkzame stoffen die we bij
wordt phytoseiulus persimilis ingezet. Ook besteedt het bedrijf behoorlijk veel aandacht aan
Het feit dat Oberon nu het hele jaar door
Wat ook opviel in de proef was dat enkele relatief nieuwe middelen ook al zeer matig
onze proeven gebruikt hebben, zijn er zeker
het verwijderen van onkruid. ,,Met name bij de kopgevels, waar de zon opkomt, is het vaak
gebruikt mag worden - en bovendien goed
scoorden bij een aantal populaties. Waarschijnlijk is dit het gevolg van kruisresistentie. Hier-
drie genomineerd om te verdwijnen. Daarnaast
bij zijn in de kas weliswaar verschillende middelen gebruikt, maar wel met een min of meer
zijn er nog eens twee middelen die resistenties
Omdat het snijden behoorlijk veel tijd vraagt, prijst Welles zich gelukkig dat het rondom de
hetzelfde middel en daarna weer één tot drie keer met een middel uit een andere resistentiegroep. Het spuitinterval tussen twee blokken
Spint op roos
en zonnige weer groeien de komkommers meer dan fantastisch. ,,De afgelopen twee maan-
schraal. Daar is dus de meeste kans op spint en zijn we ook het scherpst voor wat betreft
samen gaat met biologische bestrijding van
den hebben we ongeveer vijf komkommers per vierkante meter meer geoogst als normaal.
de onkruid- en spintbestrijding.'' Verder probeert Welles - samen met een aantal ervaren
spint - geeft de komkommerteelt heel veel
Voor ons bedrijf komt dat neer op zo'n 200.000 komkommers die we extra hebben moeten
personeelsleden - de overgebleven uren zoveel mogelijk aan het scouten te besteden, ,,al is
extra mogelijkheden om de kas schoon te
snijden'', zo vertelt Welles.
het kasoppervlak ondertussen wel zo groot geworden dat het lastig is om helemaal rond te
houden. ,,Bovendien'', zo stelt Hanssen,
houden er dan nog maar zeven over, waarvan
komen'', zo voegt hij er eerlijkheidshalve aan toe.
,,is Oberon wat goedkoper in gebruik dan
er ook nog eens twee min of meer hetzelfde
vergelijkbare alternatieven.''
werkingsmechanisme hebben en daardoor in
'Teelt kan niet zonder chemische correctie'
zodanig sterk in de hand werken dat ze eigenlijk Spint op roos
niet meer gebruikt zouden mogen worden. We
een resistentieplan als eenzelfde middel moe-
Hoewel spint met meerdere (biologische) wapens te bestrijden is, kan de komkommerteelt
Ook wittevlieg wordt bestreden
ten worden gezien. De spoeling wordt kortom
niet zonder chemische correctie, zo stelt Welles. ,,Welke maatregelen je ook neemt; naarmate
Voor Welles geldt als extra pluspunt dat
behoorlijk dun voor wat betreft de middelen.
het groeiseizoen vordert krijgt spint langzaam maar zeker de overhand. Zéker in een voorjaar
Oberon naast spint ook wittevlieg bestrijdt.
Het is dus zaak om daar zeer zuinig op te zijn en
als dit krijgt spint alle ruimte om zich massaal te ontwikkelen. Goede chemische correctiemid-
Dit komt vooral van pas tijdens de over-
ze vooral slim in te zetten, temeer de verwach-
delen zijn dan absoluut noodzakelijk.''
gang van de tweede komkommerteelt naar
ting is dat de komende jaren geen of vrijwel
Volgens teeltspecialist Roel Hanssen van
de herfstteelt van trostomaat. ,,In tomaat
geen nieuwe middelen bij zullen komen. Het is
Mertens is de spoeling van spintmidde-
gebruiken we Oberon met name tegen witte-
de taak van producenten en de voorlichting om
len momenteel erg dun. Daar komt bij
vlieg. Maar bij de overgang van komkom-
samen met de telers werk te maken van een
dat resistentievorming een steeds groter
mer naar tomaat, zo rond eind september,
doordacht resistentiemanagementplan. Daarna
probleem wordt bij vrijwel alle middelen.
blijft er ook altijd wat spint achter. Met
ligt de bal voor een groot deel bij de teler zelf;
Hanssen: ,,Van alle plagen in glasgroenten
Oberon pak je die ook meteen mee en hoef
zij moeten dit plan uiteindelijk zo consequent
past spint zich veruit het snelste aan de
je dus geen aparte bespuiting hiertegen uit
mogelijk uitvoeren.''
middelen aan. Hierdoor zijn er bijna geen
te voren'', zo besluit de teler.
René Welles (links) heeft een glastuinbouwbedrijf in Grubbenvorst (L.). Onder 4,2 hectare glas teelt hij komkommer (2 teelten) en trostomaat (1 herfstteelt). Roel Hanssen is specialist komkommer/tomaat bij Mertens.
2
Glastuinbouw Koerier
3
Glastuinbouw Koerier
Oberon: langdurige werking tegen spint en wittevlieg
Vervolg van voorpagina
'Doordacht resistentiemanagementplan meer dan ooit nodig'
De afgelopen jaren is in een groot aantal gewassen ervaring opgedaan met Oberon®. Vooral de langdurige werking tegen spint en wittevlieg wordt in de praktijk zeer gewaardeerd. Ook de werking tegen de tomatengalmijt wordt in de praktijk als zeer goed ervaren.
Thomas van Leeuwen is onderzoeker bij de Universiteit Gent (B.). De afgelopen jaren heeft hij in opdracht van drie chemiebedrijven - waaronder Bayer CropScience - onderzoek uitgevoerd naar resistentieontwikkeling van spint tegen verschillende chemische bestrijdingsmiddelen. Dit heeft geleid tot een praktisch handvest met adviezen voor een duurzaam resistentiemanagement.
Oberon is een middel uit de chemische groep van ketoenolen en heeft een werking op zowel spint als wittevlieg (ook Bemisia tabaci) en een goede nevenwerking op trips. Oberon wordt vastgelegd in de waslaag van de plant, waarin het zeer traag afbreekt. Door deze eigenschap heeft het middel een zeer lange nawerking.
Werking tegen spint Oberon heeft een uitstekende werking op zowel de eieren als de larven van spint. Eén week na de bespuiting verkleuren de eieren naar
Kunt u verklaren waarom juist spint zo'n groot probleem is geworden?
oranjerood en zijn de larven dood. De volwassen vrouwtjes worden niet bestreden. Zij blijven enkele weken in leven maar vertonen minder
,,Voor spint geldt dat vrijwel alle eigenschappen van het beestje elkaar versterken in hun
activiteit. Zuigschade wordt daardoor sterk beperkt en verspreiding in het gewas vindt niet meer plaats. De eieren die nog wel geproduceerd
resistentievorming tegen bestrijdingsmiddelen. Ten eerste heeft spint heel veel verschillende
worden en er aanvankelijk goed uitzien (blank) komen niet uit en vertonen dezelfde verkleuring als de eieren die aanwezig zijn op het
waardplanten. Vanuit de literatuur zijn er meer dan duizend gewassoorten bekend waarop
moment van spuiten.
spint zich kan vermeerderen. Al deze planten hebben verschillende manieren om spint te weren of te doden, onder meer door toxische stoffen af te scheiden. De spintmijt heeft
Advies spintbestrijding
hierdoor een zeer uitgebreid arsenaal aan verdedigingsmechanismen ontwikkeld. Deze
• Spuit Oberon twee keer met een interval van 7 tot 10 dagen
kunnen ze zeer gericht inzetten tegen chemische stoffen. Ten tweede heeft spint een zeer
• Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep
korte levenscyclus. De ontwikkeling van ei tot adult duurt slechts zeven tot tien dagen. Dat
• De werking vindt met name plaats door contactwerking. Voor een goed resultaat is een goede spuittechniek van groot belang
betekent dat zich per seizoen tot 15 generaties kunnen ontwikkelen. Daar komt bij dat het
• Geen uitvloeier toevoegen
wijfje ook nog eens tot 100 eitjes kan leggen. Tot slot is de manier van voortplanten ook
• Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
Werking tegen wittevlieg
Advies wittevliegbestrijding
Oberon heeft een uitstekende werking tegen zowel kaswittevlieg
• Spuit Oberon 2 keer met een interval van 10 dagen
(Trialeurodes vaporariorum) als tabakswittevlieg (Bemisia tabaci).
• Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep
Van beide soorten worden zowel de eieren als de larven bestreden.
(o.a. Calypso of Admire)
De eieren verkleuren gelig, worden iets rimpelig en zakken uitein-
• Zowel eieren als larven bevinden zich aan de onderkant van het blad.
delijk scheef. De eieren komen niet meer uit. De larven verkleuren
Voor een effectieve bestrijding is een goede spuittechniek essentieel
- als ze geraakt worden - na enige tijd lichtbruin. Oberon heeft geen
• Geen uitvloeier toevoegen
effect op volwassen wittevlieg.
• Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
Toelating, voorwaarden en veiligheid • Oberon is toegelaten in veel belangrijke glastuinbouwgewassen, zowel grondgebonden als niet-grondgebonden. • De toepassing van Oberon blijkt in enkele komkommerrassen voor 1 maart risicovol te zijn. • Oberon niet toepassen in jonge aanplant of in opkweekfase in verband met eventuele gewasreactie. • Oberon wordt, in verband met gewasveiligheid, in bloemisterijgewassen in de periode van 1 maart tot 1 september afgeraden. • Oberon is gevaarlijk voor bijen. Niet toepassen in gewassen waar honingbijenvolken zijn geplaatst. Oberon kan een effect hebben op het broed van hommels. Daarom bij inzet van hommels het middel uitsluitend toepassen als de hommels niet actief zijn en de hommelkasten gesloten zijn. De kasten pas weer open zetten 2 uur nadat het gewas volledig is opgedroogd. • Oberon is veilig voor de meeste biologische bestrijders zoals Encarsia, Eretmocerus, Aphidus, Macrolophus, Amblyseius en Orius. Oberon heeft wel een effect op Phytoseiulus en Feltiella.
nog eens zeer gunstig voor snelle aanpassingen binnen populaties. Alle mannetjes komen namelijk voort uit onbevruchte eitjes. Hierdoor dragen ze slechts de helft van het genetische materiaal (haploïd), waardoor ze levensbepaalde eigenschappen zoals verminderde gevoeligheid voor een product veel sneller binnen een populatie door kunnen geven. Al deze eigenschappen samen veroorzaken een zeer snelle resistentieopbouw, omdat elke generatie zich weer zodanig aan kan passen dat het minder gevoelig wordt voor middelen met een bepaald werkingsmechanisme.''
snel heeft kunnen aanpassen. Verder zaten er ook twee stammen tussen die ongevoelig
bij Universiteit Gent
Dat twee van de vijftien stammen resistent zijn tegen vrijwel alle middelen; dat is toch behoorlijk zorgelijk... ,,Ja, dat is zo. Maar deze resistenties hoeven gelukkig niet blijvend zijn. In de proef hebben we namelijk een aantal stammen doorgekweekt op bonen, zonder deze te bestrijden. Al na één seizoen bleken de meeste resistenties weer verdwenen.''
Hoe kan dat? ,,We vermoeden dat een aantal specifieke resistenties vast liggen op één gen. Als de betreffende stam de resistentie-factor niet meer nodig
• Uitstekende werking op wittevlieg, spint en tomatengalmijt
heeft, dan steekt hij er ook geen energie meer in en deze vervalt automatisch. Ook zijn er zogenaamde polygene resistenties, waarbij een
• Zeer sterke werking op eieren en larven
combinatie van verschillende eigenschappen resulteert in resistentie tegen een bepaald middel. Als er een tijd lang geen selectiedruk meer
• Goede nevenwerking tegen tripslarven
is, dan valt deze combinatie van eigenschappen weer langzaam uit elkaar.''
• Veilig voor de meeste nuttige insecten
wittevlieg op tomaat
Thomas van Leeuwen, onderzoeker
bleken voor vrijwel alle toegepaste middelen.''
De kracht van Oberon
spintmijt
vergelijkbaar werkingsmechanisme of chemische structuur, waardoor de spintpopulatie zich
Wat moeten telers doen om resistentie tegen middelen te voorkomen? ,,Er zijn tal van preventieve maatregelen mogelijk zoals de aankoop van schoon uitgangsmateriaal, een goede bedrijfshygiëne, wekelijks
'Jaarrond toelating meer dan welkom' Onlangs heeft het middel Oberon een jaarrond toelating gekregen. Met name voor komkommertelers is dat goed nieuws, zo stelt teeltspecialist Roel Hanssen van Mertens. ,,We hebben al jaren een chronisch tekort aan spintmiddelen. Dat we Oberon nu ook tussen 1 maart en 1 september kunnen gebruiken is een enorme winst voor telers.'' Komkommer- en trostomatenteler René Welles in Grubbenvorst kan dat volmondig beamen: ,,vrijwel alle spintmiddelen kampen met resistenties; met Oberon hebben we weer een écht effectief wapen in handen.'' Het is half mei en razenddruk op het bedrijf van René Welles. Door het aanhoudend warme
Spint
scouten en voor aflevering het gewas schoonspuiten. Over het algemeen zijn deze maatregelen wel bekend; het is vooral een kwestie van er écht naar handelen. Verder is het noodzakelijk om voor de chemische bestrijding een goede preventieve resistentiestrategie uit te wer-
Kunt u in het kort schetsen hoe het onderzoek is uitgevoerd en wat het heeft opgeleverd?
ken. Om vroegtijdige resistentie te voorkomen moet er zoveel mogelijk in blokken worden gespoten. Dat wil zeggen: één tot drie keer met
middelen meer die honderd procent wer-
,,Voor het onderzoek hebben we 15 spintpopulaties uit verschillende gebieden in Nederland
moet daarbij minimaal twee spintgeneraties bedragen. Bij geïntegreerde bestrijding moet erop gelet worden dat de gebruikte middelen zo
bestrijding van spint nog redelijk rustig is gebleven. ,,Het warme, schrale weer dat we tot nu
ken. Alleen Oberon heeft zijn effectiviteit
aangeleverd gekregen. Deze hebben we met 12 verschillende werkzame stoffen behandeld.
compatibel mogelijk zijn met de in de kas gebruikte natuurlijke vijanden.''
toe gehad hebben is ideaal voor spint. Maar tot nu toe heb ik er gelukkig nog maar weinig
nog volledig behouden.'' Volgens Hanssen
Wat als eerste opviel in de proeven, was dat bijna alle populaties een behoorlijke resistentie
last van gehad'', zo klopt de teler af. Hoewel de factor 'een beetje geluk hebben' volgens
moet alles in het werk worden gesteld om
hadden opgebouwd tegen de werkzame stoffen die tien jaar of langer op de markt zijn.
hem zeker een rol speelt, durft hij ook wel te stellen dat hij de biologie momenteel redelijk
verdere resistentievorming te voorkomen.
Van twee werkzame stoffen was de werking zelfs ronduit rampzalig. Zelfs bij vijf keer de
goed op orde heeft. Als preventieve spintremmer zet hij bij de start van de teelt zakjes met
Het toverwoord hiervoor is: middelen (in
aanbevolen dosering was de werking onvoldoende. Het gebruik van deze middelen heeft
Tot slot: blijven we met het huidige middelenpakket het spint de baas?
amblyseius californicus uit. En wanneer de spint later in de teelt wat sterker op komt zetten,
blokbespuitingen) met elkaar afwisselen.
feitelijk dus geen enkele zin.
,,Van de twaalf werkzame stoffen die we bij
wordt phytoseiulus persimilis ingezet. Ook besteedt het bedrijf behoorlijk veel aandacht aan
Het feit dat Oberon nu het hele jaar door
Wat ook opviel in de proef was dat enkele relatief nieuwe middelen ook al zeer matig
onze proeven gebruikt hebben, zijn er zeker
het verwijderen van onkruid. ,,Met name bij de kopgevels, waar de zon opkomt, is het vaak
gebruikt mag worden - en bovendien goed
scoorden bij een aantal populaties. Waarschijnlijk is dit het gevolg van kruisresistentie. Hier-
drie genomineerd om te verdwijnen. Daarnaast
bij zijn in de kas weliswaar verschillende middelen gebruikt, maar wel met een min of meer
zijn er nog eens twee middelen die resistenties
Omdat het snijden behoorlijk veel tijd vraagt, prijst Welles zich gelukkig dat het rondom de
hetzelfde middel en daarna weer één tot drie keer met een middel uit een andere resistentiegroep. Het spuitinterval tussen twee blokken
Spint op roos
en zonnige weer groeien de komkommers meer dan fantastisch. ,,De afgelopen twee maan-
schraal. Daar is dus de meeste kans op spint en zijn we ook het scherpst voor wat betreft
samen gaat met biologische bestrijding van
den hebben we ongeveer vijf komkommers per vierkante meter meer geoogst als normaal.
de onkruid- en spintbestrijding.'' Verder probeert Welles - samen met een aantal ervaren
spint - geeft de komkommerteelt heel veel
Voor ons bedrijf komt dat neer op zo'n 200.000 komkommers die we extra hebben moeten
personeelsleden - de overgebleven uren zoveel mogelijk aan het scouten te besteden, ,,al is
extra mogelijkheden om de kas schoon te
snijden'', zo vertelt Welles.
het kasoppervlak ondertussen wel zo groot geworden dat het lastig is om helemaal rond te
houden. ,,Bovendien'', zo stelt Hanssen,
houden er dan nog maar zeven over, waarvan
komen'', zo voegt hij er eerlijkheidshalve aan toe.
,,is Oberon wat goedkoper in gebruik dan
er ook nog eens twee min of meer hetzelfde
vergelijkbare alternatieven.''
werkingsmechanisme hebben en daardoor in
'Teelt kan niet zonder chemische correctie'
zodanig sterk in de hand werken dat ze eigenlijk Spint op roos
niet meer gebruikt zouden mogen worden. We
een resistentieplan als eenzelfde middel moe-
Hoewel spint met meerdere (biologische) wapens te bestrijden is, kan de komkommerteelt
Ook wittevlieg wordt bestreden
ten worden gezien. De spoeling wordt kortom
niet zonder chemische correctie, zo stelt Welles. ,,Welke maatregelen je ook neemt; naarmate
Voor Welles geldt als extra pluspunt dat
behoorlijk dun voor wat betreft de middelen.
het groeiseizoen vordert krijgt spint langzaam maar zeker de overhand. Zéker in een voorjaar
Oberon naast spint ook wittevlieg bestrijdt.
Het is dus zaak om daar zeer zuinig op te zijn en
als dit krijgt spint alle ruimte om zich massaal te ontwikkelen. Goede chemische correctiemid-
Dit komt vooral van pas tijdens de over-
ze vooral slim in te zetten, temeer de verwach-
delen zijn dan absoluut noodzakelijk.''
gang van de tweede komkommerteelt naar
ting is dat de komende jaren geen of vrijwel
Volgens teeltspecialist Roel Hanssen van
de herfstteelt van trostomaat. ,,In tomaat
geen nieuwe middelen bij zullen komen. Het is
Mertens is de spoeling van spintmidde-
gebruiken we Oberon met name tegen witte-
de taak van producenten en de voorlichting om
len momenteel erg dun. Daar komt bij
vlieg. Maar bij de overgang van komkom-
samen met de telers werk te maken van een
dat resistentievorming een steeds groter
mer naar tomaat, zo rond eind september,
doordacht resistentiemanagementplan. Daarna
probleem wordt bij vrijwel alle middelen.
blijft er ook altijd wat spint achter. Met
ligt de bal voor een groot deel bij de teler zelf;
Hanssen: ,,Van alle plagen in glasgroenten
Oberon pak je die ook meteen mee en hoef
zij moeten dit plan uiteindelijk zo consequent
past spint zich veruit het snelste aan de
je dus geen aparte bespuiting hiertegen uit
mogelijk uitvoeren.''
middelen aan. Hierdoor zijn er bijna geen
te voren'', zo besluit de teler.
René Welles (links) heeft een glastuinbouwbedrijf in Grubbenvorst (L.). Onder 4,2 hectare glas teelt hij komkommer (2 teelten) en trostomaat (1 herfstteelt). Roel Hanssen is specialist komkommer/tomaat bij Mertens.
2
Glastuinbouw Koerier
3
Glastuinbouw Koerier
Fame: maakt korte metten met elke rups Fame® is een middel ter bestrijding van schadelijke rupsen van diverse motten en vlinders (Lepidoptera). Fame werkt zeer snel en langdurig en is volledig veilig voor nuttige insecten en mijten.
Vervolg van voorpagina
Lysimeters registreren uitspoeling De emissieproef van Bayer CropScience en DLV Plant wordt uitgevoerd bij chrysantenkwekerij
Een ander onderdeel van de proef is om
Van Tuyl (Darolin) in Brakel. Op dit bedrijf zijn in 2009 twee lysimeters geplaats. Een lysimeter
de watergift in porties op te delen. Dus: in
Fame bevat de werkzame stof flubendiamide. Deze stof zorgt bij rupsen voor een verstoorde
is een instrument om de uitspoeling (emissie) te kunnen meten. Het bestaat hoofdzakelijk
plaats van één keer 20 liter (in de zomer)
spierfunctie, waardoor de vraat zeer snel stopt. Nog een kenmerk van flubendiamide is dat
uit een grote, in de grond gegraven opvangbak waarin drainwater wordt opgevangen en
naar twee keer 10 liter met een tussenpose
het een zeer goede duurwerking heeft.
doorgemeten.
van enkele uren. Het middel krijgt daardoor
In de eerste twee proefjaren (2009 en 2010) zijn vooral de concentraties van middelen in het
meer kans zich aan de bodem te hechten.
Toelating & toepassing
drainwater gemeten. Op basis van deze meetgegevens is gekeken welke middelen eventueel
De eerste resultaten hiervan verwacht Van
Fame is toegelaten in de bedekte niet-grondgebonden teelt van:
vervangen zouden kunnen worden voor minder milieubelastende middelen. ,,Dat bleek een
der Lans pas eind 2011.
• tomaat, paprika en Spaanse peper
behoorlijk lastige opgave. Voor veel middelen zijn namelijk geen vergelijkbare alternatieven
• bloembol- en bloemknolgewassen
voorhanden'', zo blikt Van der Lans terug.
• bloemisterijgewassen
Bayer CropScience richt zich in het vervolgonderzoek vooral op de middelen AATerra ME,
Admire en Mesurol: alleen late toepassing
• boomkwekerijgewassen
Rizolex, Admire en Mesurol. Van alle vier middelen is bekend dat ze regelmatig in het opper-
Voor de middelen Admire en Mesurol wordt
• vaste planten
vlaktewater worden aangetroffen, maar tegelijktijd ook redelijk onmisbaar zijn voor veel
onderzocht welke mogelijkheden er zijn om
kasteelten, waaronder chrysanten. ,,We proberen deze de middelen daarom zo in te zetten
ze zoveel mogelijk op het einde van de teelt
dat ze met een minimale emissie toch maximaal blijven werken.''
toe te passen. Hierdoor komen de middelen
Schade door Turkse mot
Fame kan ingezet worden zodra de eerste rupsen worden waargenomen. Via direct contact of vraat komen de rupsen in aanraking met het product. Hierdoor stopt de vraat snel. Fame
veel meer op een dicht gewas terecht en
bestrijdt een breed spectrum van rupsen, zoals Turkse mot, Gamma uiltje, Floridamot,
AAterra ME en Rizolex later aan gietbeurt meegeven
is de uitspoeling daardoor minder groot.
Groentenuil en kooluil. Daarnaast wordt ook de tomatenmineermot (Tuta absoluta) zeer
Bij de bodemtoepassingen is de focus gericht op AAterra ME en Rizolex. In de praktijk wor-
Dit jaar is het plan om - in combinatie met
effectief bestreden.
den beide middelen in 4 van 5 vijf teeltrondes toegepast. Alleen na de (jaarlijkse) stoombeurt
geïntegreerde teelt - niet meer bij de start
worden ze soms achterwege gelaten. Het (vaker) achterwege laten van deze middelen is
(week 1), maar alleen nog op het eind van
Dosering & resistentiemanagement
volgens DLV-adviseur René Corsten op dit moment geen reeële optie. ,,Daarmee verhoog
de teelt (week 8) met Admire en Mesurol
Zodra een aantasting wordt waargenomen: twee bespuitingen uitvoeren met een interval van
je het risico op bodemschimmels enorm. Geen enkele teler zal dat risico willen nemen'', zo
te werken. Volgens Van der Lans is het
7 dagen. Dosering: 0,025% (25 gram per 100 liter).
stelt hij. Om de emissie van beide middelen terug te brengen (en daardoor de middelen ook
terugbrengen van het Admire- en Mesurol-
Om resistentieopbouw te voorkomen moet Fame worden toegepast als blokbespuiting. Na twee
voor de toekomst te behouden) worden dit seizoen tests uitgevoerd met het later meegeven
gebruik noodzakelijk om de middelen ook
bespuiting met Fame (met 7 dagen interval) moeten er tenminste twee (blok)behandelingen
aan de gietbeurt. Voor AATerra ME betekent dit: eerst 6 tot 8 liter schoon water geven, pas
op de langere termijn in de benen te hou-
met middelen uit een andere chemische groep worden toegepast (b.v. Runner of XenTari).
daarna 2 tot 4 liter water met AATerra ME toevoegen en tenslotte naspoelen met 1 à 2 liter
den. ,,Het oppervlaktewater móet schoner; daar mogen wij onze ogen gewoon niet voor
schoon water. ,,Met deze werkwijze blijft het middel grotendeels in de bovenste tien centi-
sluiten. We proberen daarom vroegtijdig werkbare strategieën aan te dragen voor de teler.''
René Corsten (rechts) is adviseur
meter van de grond steken. Dit beperkt niet alleen de uitspoeling, maar zorgt ook voor een
Zowel van der Lans als Corsten verwachten dat de effecten van de spuit- en gietproeven
Chrysant bij DLV Plant. Marco van
maximale effectiviteit van het middel'', zo vat Van der Lans het achterliggende idee samen.
de komende jaren steeds duidelijker zullen worden. ,,De invloeden van voorgaande jaren
der Lans is technisch adviseur glas-
Volgens hem zijn de eerste resultaten van de proef al zeer bemoedigend. ,,We komen voor
en eventuele jaareffecten zullen we steeds beter uit kunnen filteren. De strategieën
tuinbouw en vollegrondsgroenten bij
zowel in de sierteelt als in de bedekte groenteteelt. In geen van de geteste gewassen is er gewasschade vastgesteld als gevolg van
• Nieuw werkingsmechanisme
beide middelen nu al ruim onder de MTR-norm voor oppervlaktewater uit. Hopelijk kunnen
worden daardoor betrouwbaarder en dus ook steeds bruikbaarder voor de praktijk'',
Bayer CropScience.
toepassing van Fame
• Effectief tegen een breed spectrum van rupsen
we met een slimmere inzet van beide middelen nog betere resultaten boeken.''
zo besluit Corsten.
Rups op gerbera
Veiligheid & gewasverdraagzaamheid Fame is volledig veilig voor de belangrijkste biologische bestrijders en voor hommels. Fame is ook uitgebreid getest op gewasveiligheid,
De kracht van Fame • Snelle aanvangswerking, stopt vraatschade snel
Chemisch corrigeren: alleen in dienst van de biologie De aanwezige biologie zoveel mogelijk z'n werk laten doen en chemische correcties alleen toepassen als die ten dienste zijn van de biologie. Dat is in grote lijnen de strategie van tomatenteeltbedrijf CombiVliet. Marcel Beekenkamp en Ronald Krikke, biologen op de Westlandse locaties van het bedrijf, lichten hun werkwijze toe.
• Zeer goede duurwerking • Volledig veilig voor nuttige insecten, mijten en hommels • Werkt ook tegen tomatenmineermot (Tuta absoluta)
Bayer DressCode: maatwerk voor persoonlijke bescherming
meest gemakkelijke locatie is'', zo geeft Ronald Krikke de uitdaging weer. Om de biologie zo snel mogelijk op de rit te krijgen wordt alles in het werk gesteld om het de Macro's zo
Marcel Beekenkamp (links) en Ronald
goed mogelijk naar de zin te maken. Voor dit seizoen heeft Ronald Krikke een teeltplan
Krikke (midden) zijn beide bioloog
ontworpen waarbij om de tien paden een voerpad wordt aangelegd met - waar nodig
bij tomatenteeltbedrijf CombiVliet.
- vanglinten ter ondersteuning. Daarbij wordt de Macrolophus wekelijks gevoerd met
Samen hebben ze vijf verschillende
Bij de onbelichte teelt hanteert het bedrijf sinds vijf jaar een systeem waarbij er na een lichte
Efestia. Omdat er op deze locatie niet met Encarsia wordt gewerkt, wordt er bij de start
locaties in het Westland onder hun
ontsmetting met chloor weer nieuwe planten worden gepoot. ,,Groot voordeel hiervan is dat
van de teelt twee keer met Oberon gespoten. Dit heeft een brede werking tegen spint en
hoede (totaal ca. 27 hectare). Edwin
de aanwezige biologie - met name Macrolophus - overeind blijft en de opkomende rupsen
tomatengalmijt. In een aantal tralies hebben is om de vijf paden een proef gedaan met
Datthijn (rechts) is specialist tuin-
meteen aan kan pakken'', zo vertelt Ronald Krikke. Hier tegenover staat echter het risico
voeren. ,,Daar hebben we een nog beter resultaat neergelegd met een minimum aan
bouw bij Van Iperen B.V. in Westmaas.
dat de plaagdruk al bij de start een keer flink uit de hand kan lopen. ,,De afgelopen vijf
chemie'', zo besluit Krikke.
Bayer DressCode is een nieuwe tool om telers te stimuleren om in alle omstandigheden met de meest geschikte beschermende kleding te werken. Speciaal hiervoor is een internetapplicatie ontwikkeld waarmee voor alle relevante Bayer CropScience producten snel zichtbaar kan worden gemaakt welke beschermende kleding gebruikt zou moeten worden, zowel bij het klaarmaken van de spuitoplossing, het spuiten zelf als bij het reinigen van de apparatuur. U krijgt gedetailleerde, praktijkgerichte aanbevelingen conform de wettelijke bepalingen.
seizoenen hebben we echter prima gedraaid met deze manier van werken. Voorlopig houden
U verdient dezelfde bescherming als uw gewas!
we er dus gewoon aan vast.'' Belangrijk bij dit systeem zijn de weken rondom de jaarwisseling. De rupsen komen dan
maar
langzaam maar zeker opzetten en de aanwezige biologie moet dan weer actief worden. ,,Dit jaar hebben we bij de start relatief veel rupsen gesignaleerd. Een deel daarvan is waar-
bént u wel evengoed beschermd als uw gewas?
schijnlijk uit levende poppen onder het plastic vandaan gekomen; iets dat met dit systeem niet helemaal te voorkomen is. Maar met intensief scouten en een corrigerende bespuiting hebben we de zaak echter redelijk goed onder controle kunnen houden'', zo blikt Marcel Beekenkamp terug.
Maak gebruik van Bayer DressCode voor een persoonlijk beschermingsadvies-op-maat.
Dit seizoen voor 't eerst Fame
De adviezen kunnen worden opgeslagen als pdf-files, uitgeprint en/of doorgetuurd per e-mail. Ook andere zaken zoals trefwoorden en veelgestelde vragen kunnen in het hoofdmenu van deze applicatie worden geraadpleegd.
Als corrigerende bespuiting werd tot nu toe vrijwel standaard het middel Runner ingezet. ,,Daarmee hebben we vele jaren prima resultaten geboekt'', zo stelt Marcel. Dit seizoen is er
Draag naast geschikte, ook kwalitatief goede en schone beschermingsmiddelen alvorens u met uw werkzaamheden begint. Daarnaast vindt u daar ook nadere details en goede raadgeving over als u op het blokje “details” van het beschermingsmiddel klikt.
voor het eerst ook met het middel Fame gewerkt, onder meer om problemen met resistentievorming te voorkomen. Volgens Edwin Datthijn van middelenleverancier Van Iperen is Fame een uitstekende vervanger van Runner omdat het alle stadia van de rups - van nét uit het ei tot nét geen pop - zeer krachtig aanpakt. Hierdoor stopt de vraat aanmerkelijk sneller dan bij
Op deze manier beschermt u zich optimaal bij het gebruik van onze producten.
andere middelen. Ook Ronald Krikke heeft al gemerkt dat Fame een behoorlijke krachtpatser is. ,,We waren gewend dat we na een bespuiting altijd wel wat dode rupsen terug konden
ontvang Meld u aan en een paar gratis nen spuithandschoe
vinden in het gewas. Maar na een bespuiting met Fame liggen vrijwel alle rupsen op de grond. Dat zegt wel iets over de kracht van het middel.''
U vindt de Bayer DressCode via www.bayerdresscode.nl.
Nieuw teeltplan voor belichte teelt Voor de belichte teelt van pruimtomaten op de locatie in Maasdijk wordt - in tegenstelling tot de onbelichte teelt - wél elk jaar weer schoon begonnen. ,,De biologie moet hier dus
BayYou Services
helemaal opnieuw op gang komen en dat ook nog eens min of meer tegen de natuur in. Tel daarbij op dat we met Savanta niet het gemakkelijkst teelbare ras hebben én dat we als bedrijf ook nog eens streven naar een maximale productie, dan weet je dat dit niet de
4
Glastuinbouw Koerier
5
Glastuinbouw Koerier
Fame: maakt korte metten met elke rups Fame® is een middel ter bestrijding van schadelijke rupsen van diverse motten en vlinders (Lepidoptera). Fame werkt zeer snel en langdurig en is volledig veilig voor nuttige insecten en mijten.
Vervolg van voorpagina
Lysimeters registreren uitspoeling De emissieproef van Bayer CropScience en DLV Plant wordt uitgevoerd bij chrysantenkwekerij
Een ander onderdeel van de proef is om
Van Tuyl (Darolin) in Brakel. Op dit bedrijf zijn in 2009 twee lysimeters geplaats. Een lysimeter
de watergift in porties op te delen. Dus: in
Fame bevat de werkzame stof flubendiamide. Deze stof zorgt bij rupsen voor een verstoorde
is een instrument om de uitspoeling (emissie) te kunnen meten. Het bestaat hoofdzakelijk
plaats van één keer 20 liter (in de zomer)
spierfunctie, waardoor de vraat zeer snel stopt. Nog een kenmerk van flubendiamide is dat
uit een grote, in de grond gegraven opvangbak waarin drainwater wordt opgevangen en
naar twee keer 10 liter met een tussenpose
het een zeer goede duurwerking heeft.
doorgemeten.
van enkele uren. Het middel krijgt daardoor
In de eerste twee proefjaren (2009 en 2010) zijn vooral de concentraties van middelen in het
meer kans zich aan de bodem te hechten.
Toelating & toepassing
drainwater gemeten. Op basis van deze meetgegevens is gekeken welke middelen eventueel
De eerste resultaten hiervan verwacht Van
Fame is toegelaten in de bedekte niet-grondgebonden teelt van:
vervangen zouden kunnen worden voor minder milieubelastende middelen. ,,Dat bleek een
der Lans pas eind 2011.
• tomaat, paprika en Spaanse peper
behoorlijk lastige opgave. Voor veel middelen zijn namelijk geen vergelijkbare alternatieven
• bloembol- en bloemknolgewassen
voorhanden'', zo blikt Van der Lans terug.
• bloemisterijgewassen
Bayer CropScience richt zich in het vervolgonderzoek vooral op de middelen AATerra ME,
Admire en Mesurol: alleen late toepassing
• boomkwekerijgewassen
Rizolex, Admire en Mesurol. Van alle vier middelen is bekend dat ze regelmatig in het opper-
Voor de middelen Admire en Mesurol wordt
• vaste planten
vlaktewater worden aangetroffen, maar tegelijktijd ook redelijk onmisbaar zijn voor veel
onderzocht welke mogelijkheden er zijn om
kasteelten, waaronder chrysanten. ,,We proberen deze de middelen daarom zo in te zetten
ze zoveel mogelijk op het einde van de teelt
dat ze met een minimale emissie toch maximaal blijven werken.''
toe te passen. Hierdoor komen de middelen
Schade door Turkse mot
Fame kan ingezet worden zodra de eerste rupsen worden waargenomen. Via direct contact of vraat komen de rupsen in aanraking met het product. Hierdoor stopt de vraat snel. Fame
veel meer op een dicht gewas terecht en
bestrijdt een breed spectrum van rupsen, zoals Turkse mot, Gamma uiltje, Floridamot,
AAterra ME en Rizolex later aan gietbeurt meegeven
is de uitspoeling daardoor minder groot.
Groentenuil en kooluil. Daarnaast wordt ook de tomatenmineermot (Tuta absoluta) zeer
Bij de bodemtoepassingen is de focus gericht op AAterra ME en Rizolex. In de praktijk wor-
Dit jaar is het plan om - in combinatie met
effectief bestreden.
den beide middelen in 4 van 5 vijf teeltrondes toegepast. Alleen na de (jaarlijkse) stoombeurt
geïntegreerde teelt - niet meer bij de start
worden ze soms achterwege gelaten. Het (vaker) achterwege laten van deze middelen is
(week 1), maar alleen nog op het eind van
Dosering & resistentiemanagement
volgens DLV-adviseur René Corsten op dit moment geen reeële optie. ,,Daarmee verhoog
de teelt (week 8) met Admire en Mesurol
Zodra een aantasting wordt waargenomen: twee bespuitingen uitvoeren met een interval van
je het risico op bodemschimmels enorm. Geen enkele teler zal dat risico willen nemen'', zo
te werken. Volgens Van der Lans is het
7 dagen. Dosering: 0,025% (25 gram per 100 liter).
stelt hij. Om de emissie van beide middelen terug te brengen (en daardoor de middelen ook
terugbrengen van het Admire- en Mesurol-
Om resistentieopbouw te voorkomen moet Fame worden toegepast als blokbespuiting. Na twee
voor de toekomst te behouden) worden dit seizoen tests uitgevoerd met het later meegeven
gebruik noodzakelijk om de middelen ook
bespuiting met Fame (met 7 dagen interval) moeten er tenminste twee (blok)behandelingen
aan de gietbeurt. Voor AATerra ME betekent dit: eerst 6 tot 8 liter schoon water geven, pas
op de langere termijn in de benen te hou-
met middelen uit een andere chemische groep worden toegepast (b.v. Runner of XenTari).
daarna 2 tot 4 liter water met AATerra ME toevoegen en tenslotte naspoelen met 1 à 2 liter
den. ,,Het oppervlaktewater móet schoner; daar mogen wij onze ogen gewoon niet voor
schoon water. ,,Met deze werkwijze blijft het middel grotendeels in de bovenste tien centi-
sluiten. We proberen daarom vroegtijdig werkbare strategieën aan te dragen voor de teler.''
René Corsten (rechts) is adviseur
meter van de grond steken. Dit beperkt niet alleen de uitspoeling, maar zorgt ook voor een
Zowel van der Lans als Corsten verwachten dat de effecten van de spuit- en gietproeven
Chrysant bij DLV Plant. Marco van
maximale effectiviteit van het middel'', zo vat Van der Lans het achterliggende idee samen.
de komende jaren steeds duidelijker zullen worden. ,,De invloeden van voorgaande jaren
der Lans is technisch adviseur glas-
Volgens hem zijn de eerste resultaten van de proef al zeer bemoedigend. ,,We komen voor
en eventuele jaareffecten zullen we steeds beter uit kunnen filteren. De strategieën
tuinbouw en vollegrondsgroenten bij
zowel in de sierteelt als in de bedekte groenteteelt. In geen van de geteste gewassen is er gewasschade vastgesteld als gevolg van
• Nieuw werkingsmechanisme
beide middelen nu al ruim onder de MTR-norm voor oppervlaktewater uit. Hopelijk kunnen
worden daardoor betrouwbaarder en dus ook steeds bruikbaarder voor de praktijk'',
Bayer CropScience.
toepassing van Fame
• Effectief tegen een breed spectrum van rupsen
we met een slimmere inzet van beide middelen nog betere resultaten boeken.''
zo besluit Corsten.
Rups op gerbera
Veiligheid & gewasverdraagzaamheid Fame is volledig veilig voor de belangrijkste biologische bestrijders en voor hommels. Fame is ook uitgebreid getest op gewasveiligheid,
De kracht van Fame • Snelle aanvangswerking, stopt vraatschade snel
Chemisch corrigeren: alleen in dienst van de biologie De aanwezige biologie zoveel mogelijk z'n werk laten doen en chemische correcties alleen toepassen als die ten dienste zijn van de biologie. Dat is in grote lijnen de strategie van tomatenteeltbedrijf CombiVliet. Marcel Beekenkamp en Ronald Krikke, biologen op de Westlandse locaties van het bedrijf, lichten hun werkwijze toe.
• Zeer goede duurwerking • Volledig veilig voor nuttige insecten, mijten en hommels • Werkt ook tegen tomatenmineermot (Tuta absoluta)
Bayer DressCode: maatwerk voor persoonlijke bescherming
meest gemakkelijke locatie is'', zo geeft Ronald Krikke de uitdaging weer. Om de biologie zo snel mogelijk op de rit te krijgen wordt alles in het werk gesteld om het de Macro's zo
Marcel Beekenkamp (links) en Ronald
goed mogelijk naar de zin te maken. Voor dit seizoen heeft Ronald Krikke een teeltplan
Krikke (midden) zijn beide bioloog
ontworpen waarbij om de tien paden een voerpad wordt aangelegd met - waar nodig
bij tomatenteeltbedrijf CombiVliet.
- vanglinten ter ondersteuning. Daarbij wordt de Macrolophus wekelijks gevoerd met
Samen hebben ze vijf verschillende
Bij de onbelichte teelt hanteert het bedrijf sinds vijf jaar een systeem waarbij er na een lichte
Efestia. Omdat er op deze locatie niet met Encarsia wordt gewerkt, wordt er bij de start
locaties in het Westland onder hun
ontsmetting met chloor weer nieuwe planten worden gepoot. ,,Groot voordeel hiervan is dat
van de teelt twee keer met Oberon gespoten. Dit heeft een brede werking tegen spint en
hoede (totaal ca. 27 hectare). Edwin
de aanwezige biologie - met name Macrolophus - overeind blijft en de opkomende rupsen
tomatengalmijt. In een aantal tralies hebben is om de vijf paden een proef gedaan met
Datthijn (rechts) is specialist tuin-
meteen aan kan pakken'', zo vertelt Ronald Krikke. Hier tegenover staat echter het risico
voeren. ,,Daar hebben we een nog beter resultaat neergelegd met een minimum aan
bouw bij Van Iperen B.V. in Westmaas.
dat de plaagdruk al bij de start een keer flink uit de hand kan lopen. ,,De afgelopen vijf
chemie'', zo besluit Krikke.
Bayer DressCode is een nieuwe tool om telers te stimuleren om in alle omstandigheden met de meest geschikte beschermende kleding te werken. Speciaal hiervoor is een internetapplicatie ontwikkeld waarmee voor alle relevante Bayer CropScience producten snel zichtbaar kan worden gemaakt welke beschermende kleding gebruikt zou moeten worden, zowel bij het klaarmaken van de spuitoplossing, het spuiten zelf als bij het reinigen van de apparatuur. U krijgt gedetailleerde, praktijkgerichte aanbevelingen conform de wettelijke bepalingen.
seizoenen hebben we echter prima gedraaid met deze manier van werken. Voorlopig houden
U verdient dezelfde bescherming als uw gewas!
we er dus gewoon aan vast.'' Belangrijk bij dit systeem zijn de weken rondom de jaarwisseling. De rupsen komen dan
maar
langzaam maar zeker opzetten en de aanwezige biologie moet dan weer actief worden. ,,Dit jaar hebben we bij de start relatief veel rupsen gesignaleerd. Een deel daarvan is waar-
bént u wel evengoed beschermd als uw gewas?
schijnlijk uit levende poppen onder het plastic vandaan gekomen; iets dat met dit systeem niet helemaal te voorkomen is. Maar met intensief scouten en een corrigerende bespuiting hebben we de zaak echter redelijk goed onder controle kunnen houden'', zo blikt Marcel Beekenkamp terug.
Maak gebruik van Bayer DressCode voor een persoonlijk beschermingsadvies-op-maat.
Dit seizoen voor 't eerst Fame
De adviezen kunnen worden opgeslagen als pdf-files, uitgeprint en/of doorgetuurd per e-mail. Ook andere zaken zoals trefwoorden en veelgestelde vragen kunnen in het hoofdmenu van deze applicatie worden geraadpleegd.
Als corrigerende bespuiting werd tot nu toe vrijwel standaard het middel Runner ingezet. ,,Daarmee hebben we vele jaren prima resultaten geboekt'', zo stelt Marcel. Dit seizoen is er
Draag naast geschikte, ook kwalitatief goede en schone beschermingsmiddelen alvorens u met uw werkzaamheden begint. Daarnaast vindt u daar ook nadere details en goede raadgeving over als u op het blokje “details” van het beschermingsmiddel klikt.
voor het eerst ook met het middel Fame gewerkt, onder meer om problemen met resistentievorming te voorkomen. Volgens Edwin Datthijn van middelenleverancier Van Iperen is Fame een uitstekende vervanger van Runner omdat het alle stadia van de rups - van nét uit het ei tot nét geen pop - zeer krachtig aanpakt. Hierdoor stopt de vraat aanmerkelijk sneller dan bij
Op deze manier beschermt u zich optimaal bij het gebruik van onze producten.
andere middelen. Ook Ronald Krikke heeft al gemerkt dat Fame een behoorlijke krachtpatser is. ,,We waren gewend dat we na een bespuiting altijd wel wat dode rupsen terug konden
ontvang Meld u aan en een paar gratis nen spuithandschoe
vinden in het gewas. Maar na een bespuiting met Fame liggen vrijwel alle rupsen op de grond. Dat zegt wel iets over de kracht van het middel.''
U vindt de Bayer DressCode via www.bayerdresscode.nl.
Nieuw teeltplan voor belichte teelt Voor de belichte teelt van pruimtomaten op de locatie in Maasdijk wordt - in tegenstelling tot de onbelichte teelt - wél elk jaar weer schoon begonnen. ,,De biologie moet hier dus
BayYou Services
helemaal opnieuw op gang komen en dat ook nog eens min of meer tegen de natuur in. Tel daarbij op dat we met Savanta niet het gemakkelijkst teelbare ras hebben én dat we als bedrijf ook nog eens streven naar een maximale productie, dan weet je dat dit niet de
4
Glastuinbouw Koerier
5
Glastuinbouw Koerier
Previcur Energy: trefzeker en dubbel effectief
Oppermachtig tegen Pythium en Phytophthora
Previcur® Energy is een nieuw wapen in de strijd tegen Pythium en Phytophthora. De combinatie van twee actieve stoffen met twee geheel verschillende werkingsmechanismen zorgen voor een dubbel effectieve en trefzekere werking.
Fenomenal heeft zich de afgelopen jaren bewezen als een zeer sterk middel tegen Pythium en Phytophthora. Het bestrijdt beide schimmels zeer effectief en zorgt ervoor dat de planten zich weer kunnen herstellen.
Previcur Energy is een systemisch werkend fungicide en bevat de werkzame stoffen propamocarb en fosetyl. Beide stoffen hebben een specifieke werking tegen schimmels uit de groep van de Oömyceten. Hiertoe behoren onder andere Pythium en Phytopththora. Deze schimmels
Twee werkzame stoffen
kunnen ernstige wortelrot en voetaantasting veroorzaken in onder andere tomaat, paprika en komkommer.
Fenomenal bestaat uit de actieve stoffen Fenomen en Fosethyl-aluminium. Beide hebben een geheel verschillend werkingsmechanisme. Fenomen grijpt in op verschillende stadia van de
Groeistimulans
levenscyclus van Phytophthora en Pythium. Het verstoort de energieproductie in de schimmel
Van zowel propamocarb als fosetyl is bekend dat ze een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van de plant. Previcur Energy brengt de
en beperkt de sporulatie van eventueel aanwezige infecties. Fosethyl-aluminium helpt de
eigenschappen van beide actieve stoffen samen, waardoor het middel een duidelijke groeistimulans teweeg brengt in het gewas. In diverse
vorming van natuurlijke afweerstoffen (fyto-alexines) in de plant op gang.
proeven is deze positieve invloed duidelijk waargenomen.
Advies bedekte teelt van chrysant Toepassing & dosering
Om chrysanten een goede groeistart te geven, moet de behandeling met Fenomenal direct
Previcur Energy moet worden toegepast via meedruppelen. Een behandeling kan het beste worden uitgevoerd bij het uitplanten of bij een
na het planten via aangieten worden gestart. Pas het middel toe op vochtige grond. Regen
beginnende aantasting. De beste resultaten met het middel worden verkregen als in vruchtgroenten gekozen wordt voor een jaarrondschema
De kracht van Previcur Energy
met AAterra ME.
direct na de behandeling na, zodat op het blad achtergebleven product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen.
• Zeer goede werking op Pythium en Phytophthora Dosering in komkommer, courgette en patisson: 1 tot 3 l/ha (behandeling evt. herhalen)
• Dubbel effectieve werking door twee werkzame stoffen
Dosering in aubergine, tomaat en paprika:
• Curatief en preventief werkend
3 l/ha ((behandeling evt. herhalen)
Dosering: 1 x 3 gram Fenomenal per m2 of 3 x 1 gram Fenomenal per m2 (met een interval van 7 dagen)
• Positief gewaseffect en groeistimulans
Phytophthora capcisi in een paprikaproef
• Goede gewasveiligheid
Advies bedekte teelt van snijbloemen op kunstmatig substraat
• Ingebouwd resistentiemanagement
Start preventief met Fenomenal druppelen bij moeilijke groeiomstandigheden of hoge plantbelasting. Voorbeelden hiervan zijn een hoge bloemproductie, het inbuigen van takken en warme of koude perioden. Onder moeilijke groeiomstandigheden vindt afsterving plaats, waardoor Pythium kan toeslaan. Door regelmatig drainwater te bemonsteren op schimmels
In maart 2011 is er door Bayer CropScience
Beoordeling Phytophthora capcisi Beoordeling Phytophthora Capsici 8 april 2011 - aantal planten dood, besmet en gezond 8 april 2011 - aantal planten dood, besmet en gezond
een paprikaproef gestart bij de Demokwekerij besmet met Phytophthora capcisi. Eén veldje
90%
Procentuele verdeling aantal beoordeelde planten
in Honselersdijk. Hierbij zijn de planten
100%
is niet besmet om te zien hoe het gewas groeit zonder besmetting. Ook er is een veld besmet zonder hierop middelen toe te passen, om te zien hoe sterk de Phytophthoraaantasting is in het gewas. De middelen die in de proef hebben gelegen zijn AAterra ME (400 ml/ha), Previcur Energy
geslagen in de proef en de middelen werden
Fenomenal moet toegepast worden op een normaal vochtig substraat. Voer kort na toepas-
Dit blok om de vier weken herhalen. (Zie onderstaand schema)
sing geen intensieve druppelbeurten uit, zodat het middel goed opgenomen kan worden.
Dosering: 3 kg Fenomenal per ha (indien nodig de behandeling na twee weken herhalen)
Preventief schema Tomaat & Paprika
70% 60%
Advies potplanten
50%
Gebruik Fenomenal preventief bij het stekken, verspenen en oppotten. Pas het middel toe op
14 dagen
40% 30% 20%
Dood
vochtige potgrond. Beregen direct na de behandeling, zodat op het gewas achtergebleven
Besmet
product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen. blok om de 4 weken herhalen
Gezond
10%
onbehandeld geinfecteerd
toegediende infectie zijn er 3 toepassingen De Phytophthora-infectie was erg goed aan-
kan vroegtijdig Phytophthora worden ontdekt.
Starten met AAterra ME 0,4 lt/ha en twee weken later Previcur Energy 3 lt/ha.
0%
(3 lt/ha) en Previcur N (2 lt/ha). Na de geweest met 14 dagen interval.
80%
Advies preventief:
AAterra ME
Previcur N
Previcur Energy
Een paar punten die duidelijk in deze proef naar voren zijn gekomen:
oppotten (Nov/dec )
•
Tijdig starten voorkomt een hoop ellende.
•
Previcur Energy heeft duidelijk de beste bescherming tegen Phytophthora
dan ook behoorlijk op de proef gesteld.
zaai
bloei
vruchtzetting
--------------------------------------
(Febr /Mrt )
• Sterke combinatie van werkzame stoffen (Fenomen en Fosethyl-aluminium) • Zeer goede werking tegen Pythium en Phytophthora • Toepasbaar in een groot aantal sierteeltgewassen
Dosering: 100 ml van een oplossing van 0,15% per liter potinhoud (150 gram middel per 100 liter water)
• Versterkt de weerstand van de plant
Bij een aantasting door Phytophthora
• Ingebouwd resistentiemanagement
verwelken de planten en wordt de plantvoet aangetast
oogst ---------------------------------------------
(Mei)
(zowel aanvangs- als ook duurwerking).
In de grafiek staan de resultaten van de
•
Previcur N is zowel preventief als curatief minder sterk.
Advies curatief:
verschillende toepassingen vermeld.
•
AAterra ME is curatief goed maar mist de duurwerking.
Starten met AAterra 0,4 lt/ha en wekelijks afwisselen met Previcur Energy 3 lt/ha.
Betere gewasbescherming met slimme watertechniek Hoe krijg je gewasbeschermingsmiddelen die via watergeefsystemen worden toegediend gelijktijdig bij alle druppelaars waardoor elke plant dezelfde hoeveelheid middel op kan nemen? Met deze vraag hebben Bayer CropScience en technisch toeleverancier van irrigatiesystemen Revaho zich het afgelopen jaar bezig gehouden. Product specialist Gerard van Lier van Revaho licht het probleem én de oplossing toe.
De kracht van Fenomenal
den gezet en water met middel worden toegediend. Om te testen hoelang het duurt voordat
zijn'', zo stelt Van Lier. ,,Het is daarom ver-
het middel bij de laatste druppelaar aankomt, kan een proefoplossing met roodijzer (chelaat)
standig om bij een test ook de installateur te
worden gebruikt. ,,Het enige wat je daarna moet doen is deze tijd goed opschrijven en ook
betrekken. Hij kan de eventueel noodzakelijk
écht hanteren'', zo benadrukt Van Lier. Belangrijk bij het doorspoelen is dat de (piek)druk niet
technische aanpassingen doen.''
'Van dit soort middelen zouden we er veel meer moeten hebben' Als het over gewasbeschermingsmiddelen in de rozenteelt gaat is kweker Henk van Os in De Lier niet erg optimistisch gestemd. Hij ziet het beschikbare middelenpakket alsmaar kleiner worden. En van de middelen díe nog wél overblijven neemt de werking steeds verder af. Een positieve uitzondering hierop is schimmelbestrijder Fenomenal: 'Dat werkt altijd goed en heeft gelukkig geen last van resistentievorming'
Rozenkweker Henk van Os over Fenomenal
,,In mijn ogen komen we als rozenkwekers steeds meer in een neerwaartse spiraal terecht.
zo vertelt hij. Vooral in periodes met een
We probéren wel biologischer te werken, maar daarmee krijgen we de plaagdruk gewoon-
zware plantbelasting houdt het middel de
weg niet altijd onder controle. Zo af en toe moeten we een stevige tik uit kunnen delen.
wortels vitaal en in balans. Bovendien merkt
En daarvoor hebben we krachtige correctiemiddelen nodig en die zijn er vrijwel niet. Neem
Van Os dat het de nieuwe uitloop een krach-
trips; op papier hebben we daar nog wel een aantal middelen tegen, maar in de praktijk
tige 'boost' geeft. ,,In het verleden hebben
werken ze eigenlijk allemaal onvoldoende. Allemaal hebben ze in meer of mindere mate last
we het middel wel eens achterwege gelaten.
boven de 0,8 bar uitkomt. Gaat deze er overheen, dan is de kans aanwezig dat de voorste
van resistentievorming.''
Maar dan merk je toch dat de uitloop even
Rozenkweker Henk van Os legt in een har-
wat minder is.''
tekreet de problemen van de rozenteelt nog
Volgens Aline Struijk van Benfried heeft
,,Veel kwekers hebben maar een beperkte kennis van hun watergeefsysteem. Bij noodzakelijke
Bovendien gaan de druppelaars pas weer onder de 0,2 bar dicht, waardoor er meteen ook
Gerard van Lier is product specialist
maar eens duidelijk op tafel. Hij zou graag
Fenomenal vrijwel geruisloos de plek inge-
aanpassingen of bij calamiteiten vertrouwen ze op de kennis van de installateur, maar die weet
heel veel middel in de voorste rijen van de kas verdwijnt. ,,Met een frequentieregelaar zijn deze
bij Revaho B.V. in Maasdijk
zien dat er nieuwe, krachtige middelen voor
nomen van 'voorganger' Aliette. In de prak-
vaak ook niet alles. Dat is jammer, want met wat meer aandacht voor deze materie valt er toch
drukpieken over het algemeen goed te voorkomen, maar dan moeten ze wel goed ingeregeld
de rozenteelt beschikbaar zouden komen.
tijk merkt zij dat Fenomenal nét even beter
behoorlijk wat te winnen'', zo stelt Van Lier. Dit is onder meer het geval bij het toedienen van
,,Alleen op die manier kunnen we meer
werkt tegen Phytophthora. ,,We hoeven
gewasbeschermingsmiddelen via watergeefsystemen. ,,Dat kan op veel bedrijven veel slimmer
gebruik van biologie maken. Nu werken
het middel daarom nauwelijks te advi-
en efficiënter'', zo is zijn overtuiging.
de zwakkere chemische middelen - die
seren; telers zien zelf wel dat het uit-
Om dit duidelijk te maken geeft hij een voorbeeld: ,,Stel, de afstand vanaf het pad tot de laatste
we helaas niet kunnen missen - dit proces
stekend werkt.'' Een belangrijke plus van
druppelaar is 125 meter. Uit metingen is gebleken dat het dan ongeveer 30 minuten duurt
alleen maar tegen.''
Fenomenal vindt zij dat de werking op twee
druppelaars al tijdens het doorspoelen open gaan, waardoor het middel voortijdig verdwijnt.
verschillende werkzame stoffen (Fenomen
voordat het meegegeven middel uit de laatste druppelaar komt. Bij een gemiddelde druppeltijd van drie à vier minuten betekent dit dat de helft tot driekwart van alle planten het middel niet of
Fenomenal: positieve uitzondering
en Fosethyl-aluminium,red) is gebaseerd.
nauwelijks krijgt. Bij volgende druppelbeurten 'schuift' het middel weliswaar steeds meer door
Hoewel Van Os zich duidelijk zorgen maakt
Daardoor is het middel nauwelijks gevoelig
naar de achterste druppelaars, maar de effectiviteit van het middel neemt in die periode vaak
over effectiviteit van middelen, zijn er ook
voor resistentievorming.
ook gestaag af. Dit blijkt ook uit diverse bladmetingen die Bayer CropScience gedaan heeft: de
positieve uitzonderingen. Eén daarvan is
Henk van Os schuift Fenomenal tenslotte
verschillen in middelenconcentraties tussen de planten voor en achter in de kas zijn behoorlijk
Fenomenal. ,,De afgelopen jaren heeft dit
graag nog even naar voren als 'lichtend
groot.Van een effectieve toepassing kan dus absoluut geen sprake zijn.''
middel een steeds vastere plaats ingenomen
voorbeeld' voor fabrikanten: ,Kijk, van dit
op ons bedrijf. We passen het preventief toe
soort middelen zouden we er nou graag nog
Gericht water met middel doorspoelen
om de wortels gezond te houden en tegen
wat meer willen hebben.''
De oplossing voor dit probleem ligt volgens Van Lier in een gerichte manier van doorspoelen.
Phythophthora en Pythium te beschermen'',
Om dit systeem toe te kunnen passen zijn er wel druppelaars met een hogere openingsdruk (1 bar i.p.v. 0,5 bar) nodig. ,,Maar vrijwel alle moderne kassen beschikken daar intussen wel
Henk van Os (rechts) heeft samen met zijn broer Jan een rozenkwekerij (Os Roses) in
over'', zo weet de productspecialist.
De Lier. Aline Struijk is gewasbeschermingsadviseur bij Benfried.
De crux is nu om het watergeefsysteem zolang door te spoelen totdat het in water opgeloste middel net voor de laatste druppelaar is aangekomen. Pas dan kan het systeem op druk wor-
6
Glastuinbouw Koerier
7
Glastuinbouw Koerier
Previcur Energy: trefzeker en dubbel effectief
Oppermachtig tegen Pythium en Phytophthora
Previcur® Energy is een nieuw wapen in de strijd tegen Pythium en Phytophthora. De combinatie van twee actieve stoffen met twee geheel verschillende werkingsmechanismen zorgen voor een dubbel effectieve en trefzekere werking.
Fenomenal heeft zich de afgelopen jaren bewezen als een zeer sterk middel tegen Pythium en Phytophthora. Het bestrijdt beide schimmels zeer effectief en zorgt ervoor dat de planten zich weer kunnen herstellen.
Previcur Energy is een systemisch werkend fungicide en bevat de werkzame stoffen propamocarb en fosetyl. Beide stoffen hebben een specifieke werking tegen schimmels uit de groep van de Oömyceten. Hiertoe behoren onder andere Pythium en Phytopththora. Deze schimmels
Twee werkzame stoffen
kunnen ernstige wortelrot en voetaantasting veroorzaken in onder andere tomaat, paprika en komkommer.
Fenomenal bestaat uit de actieve stoffen Fenomen en Fosethyl-aluminium. Beide hebben een geheel verschillend werkingsmechanisme. Fenomen grijpt in op verschillende stadia van de
Groeistimulans
levenscyclus van Phytophthora en Pythium. Het verstoort de energieproductie in de schimmel
Van zowel propamocarb als fosetyl is bekend dat ze een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van de plant. Previcur Energy brengt de
en beperkt de sporulatie van eventueel aanwezige infecties. Fosethyl-aluminium helpt de
eigenschappen van beide actieve stoffen samen, waardoor het middel een duidelijke groeistimulans teweeg brengt in het gewas. In diverse
vorming van natuurlijke afweerstoffen (fyto-alexines) in de plant op gang.
proeven is deze positieve invloed duidelijk waargenomen.
Advies bedekte teelt van chrysant Toepassing & dosering
Om chrysanten een goede groeistart te geven, moet de behandeling met Fenomenal direct
Previcur Energy moet worden toegepast via meedruppelen. Een behandeling kan het beste worden uitgevoerd bij het uitplanten of bij een
na het planten via aangieten worden gestart. Pas het middel toe op vochtige grond. Regen
beginnende aantasting. De beste resultaten met het middel worden verkregen als in vruchtgroenten gekozen wordt voor een jaarrondschema
De kracht van Previcur Energy
met AAterra ME.
direct na de behandeling na, zodat op het blad achtergebleven product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen.
• Zeer goede werking op Pythium en Phytophthora Dosering in komkommer, courgette en patisson: 1 tot 3 l/ha (behandeling evt. herhalen)
• Dubbel effectieve werking door twee werkzame stoffen
Dosering in aubergine, tomaat en paprika:
• Curatief en preventief werkend
3 l/ha ((behandeling evt. herhalen)
Dosering: 1 x 3 gram Fenomenal per m2 of 3 x 1 gram Fenomenal per m2 (met een interval van 7 dagen)
• Positief gewaseffect en groeistimulans
Phytophthora capcisi in een paprikaproef
• Goede gewasveiligheid
Advies bedekte teelt van snijbloemen op kunstmatig substraat
• Ingebouwd resistentiemanagement
Start preventief met Fenomenal druppelen bij moeilijke groeiomstandigheden of hoge plantbelasting. Voorbeelden hiervan zijn een hoge bloemproductie, het inbuigen van takken en warme of koude perioden. Onder moeilijke groeiomstandigheden vindt afsterving plaats, waardoor Pythium kan toeslaan. Door regelmatig drainwater te bemonsteren op schimmels
In maart 2011 is er door Bayer CropScience
Beoordeling Phytophthora capcisi Beoordeling Phytophthora Capsici 8 april 2011 - aantal planten dood, besmet en gezond 8 april 2011 - aantal planten dood, besmet en gezond
een paprikaproef gestart bij de Demokwekerij besmet met Phytophthora capcisi. Eén veldje
90%
Procentuele verdeling aantal beoordeelde planten
in Honselersdijk. Hierbij zijn de planten
100%
is niet besmet om te zien hoe het gewas groeit zonder besmetting. Ook er is een veld besmet zonder hierop middelen toe te passen, om te zien hoe sterk de Phytophthoraaantasting is in het gewas. De middelen die in de proef hebben gelegen zijn AAterra ME (400 ml/ha), Previcur Energy
geslagen in de proef en de middelen werden
Fenomenal moet toegepast worden op een normaal vochtig substraat. Voer kort na toepas-
Dit blok om de vier weken herhalen. (Zie onderstaand schema)
sing geen intensieve druppelbeurten uit, zodat het middel goed opgenomen kan worden.
Dosering: 3 kg Fenomenal per ha (indien nodig de behandeling na twee weken herhalen)
Preventief schema Tomaat & Paprika
70% 60%
Advies potplanten
50%
Gebruik Fenomenal preventief bij het stekken, verspenen en oppotten. Pas het middel toe op
14 dagen
40% 30% 20%
Dood
vochtige potgrond. Beregen direct na de behandeling, zodat op het gewas achtergebleven
Besmet
product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen. blok om de 4 weken herhalen
Gezond
10%
onbehandeld geinfecteerd
toegediende infectie zijn er 3 toepassingen De Phytophthora-infectie was erg goed aan-
kan vroegtijdig Phytophthora worden ontdekt.
Starten met AAterra ME 0,4 lt/ha en twee weken later Previcur Energy 3 lt/ha.
0%
(3 lt/ha) en Previcur N (2 lt/ha). Na de geweest met 14 dagen interval.
80%
Advies preventief:
AAterra ME
Previcur N
Previcur Energy
Een paar punten die duidelijk in deze proef naar voren zijn gekomen:
oppotten (Nov/dec )
•
Tijdig starten voorkomt een hoop ellende.
•
Previcur Energy heeft duidelijk de beste bescherming tegen Phytophthora
dan ook behoorlijk op de proef gesteld.
zaai
bloei
vruchtzetting
--------------------------------------
(Febr /Mrt )
• Sterke combinatie van werkzame stoffen (Fenomen en Fosethyl-aluminium) • Zeer goede werking tegen Pythium en Phytophthora • Toepasbaar in een groot aantal sierteeltgewassen
Dosering: 100 ml van een oplossing van 0,15% per liter potinhoud (150 gram middel per 100 liter water)
• Versterkt de weerstand van de plant
Bij een aantasting door Phytophthora
• Ingebouwd resistentiemanagement
verwelken de planten en wordt de plantvoet aangetast
oogst ---------------------------------------------
(Mei)
(zowel aanvangs- als ook duurwerking).
In de grafiek staan de resultaten van de
•
Previcur N is zowel preventief als curatief minder sterk.
Advies curatief:
verschillende toepassingen vermeld.
•
AAterra ME is curatief goed maar mist de duurwerking.
Starten met AAterra 0,4 lt/ha en wekelijks afwisselen met Previcur Energy 3 lt/ha.
Betere gewasbescherming met slimme watertechniek Hoe krijg je gewasbeschermingsmiddelen die via watergeefsystemen worden toegediend gelijktijdig bij alle druppelaars waardoor elke plant dezelfde hoeveelheid middel op kan nemen? Met deze vraag hebben Bayer CropScience en technisch toeleverancier van irrigatiesystemen Revaho zich het afgelopen jaar bezig gehouden. Product specialist Gerard van Lier van Revaho licht het probleem én de oplossing toe.
De kracht van Fenomenal
den gezet en water met middel worden toegediend. Om te testen hoelang het duurt voordat
zijn'', zo stelt Van Lier. ,,Het is daarom ver-
het middel bij de laatste druppelaar aankomt, kan een proefoplossing met roodijzer (chelaat)
standig om bij een test ook de installateur te
worden gebruikt. ,,Het enige wat je daarna moet doen is deze tijd goed opschrijven en ook
betrekken. Hij kan de eventueel noodzakelijk
écht hanteren'', zo benadrukt Van Lier. Belangrijk bij het doorspoelen is dat de (piek)druk niet
technische aanpassingen doen.''
'Van dit soort middelen zouden we er veel meer moeten hebben' Als het over gewasbeschermingsmiddelen in de rozenteelt gaat is kweker Henk van Os in De Lier niet erg optimistisch gestemd. Hij ziet het beschikbare middelenpakket alsmaar kleiner worden. En van de middelen díe nog wél overblijven neemt de werking steeds verder af. Een positieve uitzondering hierop is schimmelbestrijder Fenomenal: 'Dat werkt altijd goed en heeft gelukkig geen last van resistentievorming'
Rozenkweker Henk van Os over Fenomenal
,,In mijn ogen komen we als rozenkwekers steeds meer in een neerwaartse spiraal terecht.
zo vertelt hij. Vooral in periodes met een
We probéren wel biologischer te werken, maar daarmee krijgen we de plaagdruk gewoon-
zware plantbelasting houdt het middel de
weg niet altijd onder controle. Zo af en toe moeten we een stevige tik uit kunnen delen.
wortels vitaal en in balans. Bovendien merkt
En daarvoor hebben we krachtige correctiemiddelen nodig en die zijn er vrijwel niet. Neem
Van Os dat het de nieuwe uitloop een krach-
trips; op papier hebben we daar nog wel een aantal middelen tegen, maar in de praktijk
tige 'boost' geeft. ,,In het verleden hebben
werken ze eigenlijk allemaal onvoldoende. Allemaal hebben ze in meer of mindere mate last
we het middel wel eens achterwege gelaten.
boven de 0,8 bar uitkomt. Gaat deze er overheen, dan is de kans aanwezig dat de voorste
van resistentievorming.''
Maar dan merk je toch dat de uitloop even
Rozenkweker Henk van Os legt in een har-
wat minder is.''
tekreet de problemen van de rozenteelt nog
Volgens Aline Struijk van Benfried heeft
,,Veel kwekers hebben maar een beperkte kennis van hun watergeefsysteem. Bij noodzakelijke
Bovendien gaan de druppelaars pas weer onder de 0,2 bar dicht, waardoor er meteen ook
Gerard van Lier is product specialist
maar eens duidelijk op tafel. Hij zou graag
Fenomenal vrijwel geruisloos de plek inge-
aanpassingen of bij calamiteiten vertrouwen ze op de kennis van de installateur, maar die weet
heel veel middel in de voorste rijen van de kas verdwijnt. ,,Met een frequentieregelaar zijn deze
bij Revaho B.V. in Maasdijk
zien dat er nieuwe, krachtige middelen voor
nomen van 'voorganger' Aliette. In de prak-
vaak ook niet alles. Dat is jammer, want met wat meer aandacht voor deze materie valt er toch
drukpieken over het algemeen goed te voorkomen, maar dan moeten ze wel goed ingeregeld
de rozenteelt beschikbaar zouden komen.
tijk merkt zij dat Fenomenal nét even beter
behoorlijk wat te winnen'', zo stelt Van Lier. Dit is onder meer het geval bij het toedienen van
,,Alleen op die manier kunnen we meer
werkt tegen Phytophthora. ,,We hoeven
gewasbeschermingsmiddelen via watergeefsystemen. ,,Dat kan op veel bedrijven veel slimmer
gebruik van biologie maken. Nu werken
het middel daarom nauwelijks te advi-
en efficiënter'', zo is zijn overtuiging.
de zwakkere chemische middelen - die
seren; telers zien zelf wel dat het uit-
Om dit duidelijk te maken geeft hij een voorbeeld: ,,Stel, de afstand vanaf het pad tot de laatste
we helaas niet kunnen missen - dit proces
stekend werkt.'' Een belangrijke plus van
druppelaar is 125 meter. Uit metingen is gebleken dat het dan ongeveer 30 minuten duurt
alleen maar tegen.''
Fenomenal vindt zij dat de werking op twee
druppelaars al tijdens het doorspoelen open gaan, waardoor het middel voortijdig verdwijnt.
verschillende werkzame stoffen (Fenomen
voordat het meegegeven middel uit de laatste druppelaar komt. Bij een gemiddelde druppeltijd van drie à vier minuten betekent dit dat de helft tot driekwart van alle planten het middel niet of
Fenomenal: positieve uitzondering
en Fosethyl-aluminium,red) is gebaseerd.
nauwelijks krijgt. Bij volgende druppelbeurten 'schuift' het middel weliswaar steeds meer door
Hoewel Van Os zich duidelijk zorgen maakt
Daardoor is het middel nauwelijks gevoelig
naar de achterste druppelaars, maar de effectiviteit van het middel neemt in die periode vaak
over effectiviteit van middelen, zijn er ook
voor resistentievorming.
ook gestaag af. Dit blijkt ook uit diverse bladmetingen die Bayer CropScience gedaan heeft: de
positieve uitzonderingen. Eén daarvan is
Henk van Os schuift Fenomenal tenslotte
verschillen in middelenconcentraties tussen de planten voor en achter in de kas zijn behoorlijk
Fenomenal. ,,De afgelopen jaren heeft dit
graag nog even naar voren als 'lichtend
groot.Van een effectieve toepassing kan dus absoluut geen sprake zijn.''
middel een steeds vastere plaats ingenomen
voorbeeld' voor fabrikanten: ,Kijk, van dit
op ons bedrijf. We passen het preventief toe
soort middelen zouden we er nou graag nog
Gericht water met middel doorspoelen
om de wortels gezond te houden en tegen
wat meer willen hebben.''
De oplossing voor dit probleem ligt volgens Van Lier in een gerichte manier van doorspoelen.
Phythophthora en Pythium te beschermen'',
Om dit systeem toe te kunnen passen zijn er wel druppelaars met een hogere openingsdruk (1 bar i.p.v. 0,5 bar) nodig. ,,Maar vrijwel alle moderne kassen beschikken daar intussen wel
Henk van Os (rechts) heeft samen met zijn broer Jan een rozenkwekerij (Os Roses) in
over'', zo weet de productspecialist.
De Lier. Aline Struijk is gewasbeschermingsadviseur bij Benfried.
De crux is nu om het watergeefsysteem zolang door te spoelen totdat het in water opgeloste middel net voor de laatste druppelaar is aangekomen. Pas dan kan het systeem op druk wor-
6
Glastuinbouw Koerier
7
Glastuinbouw Koerier
COLOFON
,,Tegen spint zijn er bijna geen middelen meer die honderd procent werken. Alleen Oberon heeft zijn effectiviteit nog volledig behouden.''
,,Het oppervlaktewater móet schoner; daar mogen wij onze ogen niet voor sluiten. We proberen daarom werkbare strategieën aan te dragen voor de teler.''
René Welles, komkommer- en tomatenteler in Grubbenvorst en Roel Hanssen, specialist komkommer/tomaat bij Mertens.
René Corsten, adviseur Chrysant bij DLV Plant en Marco van der Lans, technisch adviseur bij Bayer CropScience.
,,In het verleden hebben we Fenomenal wel eens achterwege gelaten. Maar dan merk je toch dat de uitloop weer even wat minder is.''
,,Veel kwekers hebben maar een beperkte kennis van hun watergeefsysteem. Dat is jammer, want met wat meer aandacht voor deze materie valt er toch behoorlijk wat te winnen.''
Henk van Os, rozenkweker in De Lier en Aline Struijk, gewasbeschermingsadviseur bij Benfried.
Gerard van Lier, product specialist bij Revaho in Maasdijk.
Concept en realisatie: ● Bayer CropScience B.V. ● Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: ● Claudia Roorda Fotografie: ● Bayer CropScience B.V. Drukwerk: ● Productiemannen B.V. Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.
Puzzel mee en win een logeer- en dinerbon voor twee! Er even lekker tussenuit met z'n tweeën, lijkt u dat wel wat? Los dan de onderstaande woordzoeker op. Uit de inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Zij krijgen elk een luxe logeer- en dinerbon voor twee personen!
P C H R Y S A N T R I P S R De woordenEhieronder in alle in de puzzel verstopt. F V zitten I horizontaal, C L Yverticaal T Een diagonaal S O F Grichtingen U Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing. B R A C O M A P O R P E R N E L N M E R G Y E O W T S E BLAD E G A N E EKOMKOMMER N M O A G L ROOS P T P CHRYSANT P P T D E YLUIZEN M T S E E U RUPSEN I C E FAME T A A H I OMIJT G U R M M I SCHIMMELS N E B E P A N K OPAPRIKA Z B M P H Z SEIZOEN T S FOSETYL E Y R M M E TPOOTGOED E I T L E E SPINT T N GERBERA E O I O D K R H P E H T N IJ I GEWAS PROPAMOCARB TEELT P H K T O A C R U P S E N M O INSECTEN RESISTENTIE TOMAAT T R A R E S I S T E N T I E A KAS © www.puzzelpro.nl
ROEST
E Y O H R
TRIPS
C F R L G P A P R I K A
H V A N A T A A M O T R
R I C M N D H N M D O E
Y C O E E E I K E K A S
S L M R E Y O O T R C I
A Y A G N M G Z E H R S
N T P Y M T U B I P U T
T E O E O S R M T E P E
R S R O A E M P L H S N
I O P W G E M H E T E T
P F E T L U I Z E N N I
S G R S P I N T T IJ M E
R U N E T C E S N I O A
© www.puzzelpro.nl
BON Naam: Adres: Postcode:
Plaats:
Teelt + bedrijfsgrootte: Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:
De oplossing van de woordzoeker is:
Actievoorwaarden Deze prijsvraag loopt van 10 juni t/m 15 juli 2011. Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. De prijswinnaars krijgen tussen 15 en 31 juli bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
8
Glastuinbouw Koerier
Bayer CropScience B.V. T.a.v. Jessica Biermann Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht