Glastuinbouw Koerier mei 2010 by Bayer CropScience SA-NV

Uitgave mei 2010

GLASTUINBOUW KOERIER Koolstoffilter vangt restanten middelen af Met een blik op de flowmeter controleert Paul Koop uit Den Hoorn (Z-H) of de doorstroomsnelheid van het water nog op de ingestelde

Previcur Energy: trefzeker en dubbel effectief Previcur® Energy is een nieuw wapen in de strijd tegen Pythium en Phytophthora. De combinatie van twee actieve stoffen met twee geheel verschillende werkingsmechanismen zorgen voor een dubbel effectieve en trefzekere werking.

waarde van 2 m3/uur zit. De doorstroomsnelheid geeft aan of het

Meer op pagina 2

deze winter geplaatste koolstoffilter nog goed werkt. Het koolstoffilter - dat zo'n anderhalf jaar op proef gaat draaien bij Koop - moet zoveel mogelijk restanten van gewasbeschermingsmiddelen afvangen uit het recirculatiewater. Hierdoor kan

het water langer worden hergebruikt en hoeft er minder afvalwater ge-

Meer op pagina 3

loosd te worden. De afgelopen vier maanden heeft het filter probleemloos gewerkt. Begin mei wordt gekeken in hoeverre het filter vervuild is geraakt door afzetting van organische deeltjes of bacteriegroei.

MRL: geen risiconorm, maar handelsnorm Bij veel mensen bestaat het idee dat de MRL een maat is voor voedselveiligheid en dat er bij overschrijding van de norm risico’s zijn voor de volksgezondheid. De MRL is echter geen maat voor voedselveiligheid maar is uitsluitend een handelsnorm.

Meer op pagina 4

Praktische handvatten voor minder lozen Welke praktische mogelijkheden heb je als teler om minder afvalwater op het oppervlaktewater te hoeven lozen? En hoe pak je dat dan slim en handig aan?

'Pythium bij de start aanpakken' ,,Pythium is zo'n schimmel die je nooit helemaal kwijtraakt. En dat is ook niet zo erg, als je hem vanaf het begin maar goed onder de duim houdt. De planten mogen er in ieder geval geen last van krijgen, want dan ben je te laat en kan de schade flink oplopen.'' ' Paprikateler Ronald van Ruijven in Poeldijk schetst in het kort hoe hij tegen de schim-

'Preventieve behandeling biedt veel zekerheid' 'Een belangrijke zekerheid tegen Pythium en Phytophthora en daarom een standaard behandeling op mijn bedrijf'. Met deze woorden vat potplantenkweker Jan Bartels in Zegge de waarde van het middel Fenomenal op zijn bedrijf samen.

melziekte Pythium aankijkt. Naar eigen zeggen is hij een 'kritische chemie-gebruiker' en

Meer op pagina 4

past hij alleen middelen toe als de situatie in het gewas er om vraagt. Meestal gebeurt dit in overleg met Aline Struijk van Benfried, zijn

Deze twee vragen zullen de komende

vaste adviseur op het gebied van gewasbe-

tijd centraal staan binnen de uitvoerings-

scherming. ,,Zij komt bij meerdere bedrijven

agenda Duurzaam water in en om de kas.

en weet daardoor precies welke behan-

Volgens Guus Meis, beleidsmedewerker

delingen écht noodzakelijk zijn en welke

milieu bij LTO Noord Glaskracht, is de

misschien wat minder nodig zijn. Op basis

projectgroep druk bezig om zoveel moge-

daarvan weeg ik af of ik een middel inzet of

lijk praktische handvatten voor emissie-

niet'' ,zo geeft de paprikateler aan.

reductie te verzamelen en uit te werken.

Hoewel Van Ruijven niet zo'n aanhanger is

Eind dit jaar zal naar verwachting een

van allerlei vaste toepassingschema's, start

schema worden gepresenteerd waarop

hij wel altijd met een preventieve behande-

gedetailleerd wordt aangegeven welke

ling tegen Pythium (en Phytophthora). Dit

mogelijkheden telers hebben om water

seizoen gebeurde dat voor het eerst met

te hergebruiken en afvalwater zo schoon

Previcur Energy, de verbeterde versie van

mogelijk te lozen.

Previcur N.

'Eerst waterstromen op het bedrijf checken', lees verder op pagina 5

Spint nog altijd een geduchte tegenstander Spint is een lastig te bestrijden plaag. Het is daarom van belang om de hiertegen werkzame middelen op een slimme en efficiënte manier in te zetten. Bayer Cropscience heeft alle belangrijke eigenschappen en het werkingspectrum van haar spintmiddelen in een handig schema op een rij gezet.

Meer op pagina 6

'Prettig om Cantack achter de hand te hebben' ,,Als gespecialiseerd gerberabedrijf proberen wij zo veel mogelijk in te zetten op biologische bestrijding van spint. Toch hebben we af en toe een chemisch middel nodig om te corrigeren of bij te sturen. Met Cantack lukt dat prima'', zegt Ed van Holstein in Maasland.

'Previcur Energy kan groei stimuleren', lees verder op pagina 2

Meer op pagina 7

Trefzekere en dubbel effectiefe werking Previcur® Energy is een nieuw wapen in de strijd tegen Pythium en Phytophthora. De combinatie van twee actieve stoffen met twee geheel verschillende werkingsmechanismen zorgen voor een dubbel effectieve en trefzekere werking. Previcur Energy is een systemisch werkend fungicide en bevat de werkzame stoffen propamocarb en fosetyl. Beide stoffen hebben een specifieke werking tegen schimmels uit de groep van de Oömyceten. Hiertoe behoren onder andere Pythium en Phytopththora. Deze schimmels kunnen ernstige wortelrot en voetaantasting veroorzaken in onder andere tomaat, paprika en komkommer.

Groeistimulans Van zowel propamocarb als fosetyl is bekend dat ze een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van de plant. Previcur Energy brengt de eigenschappen van beide actieve stoffen samen, waardoor het middel een duidelijke groeistimulans teweeg brengt in het gewas. In diverse proeven is deze positieve invloed duidelijk waargenomen.

Toepassing & dosering Previcur Energy moet worden toegepast via meedruppelen. Een behandeling kan het beste worden uitgevoerd bij het uitplanten of bij een beginnende aantasting. De beste resultaten met het middel worden verkregen als in vruchtgroenten gekozen wordt voor een jaarrondschema met Aaterra ME (zie schema's).

Dosering in komkommer, courgette en patisson: 1 tot 3 l/ha (behandeling evt. herhalen) Dosering in aubergine, tomaat en paprika:

3 l/ha ((behandeling evt. herhalen)

Preventief schema Tomaat & Paprika

Schema Komkommer

Eerste teelt

Schema Komkommer

Tweede teelt

Derde teelt

14 dagen 7-10 dagen

7-10 dagen

blok om de 4 weken herhalen

zaai

transplanting (Nov/dec)

bloei

vruchtzetting

-------------------------------------- oogst ---------------------------------------------

(Febr/Mrt)

zaai

transplanting

groei

bloei

vruchtzetting

---------------------- oogst -----------------------

zaai

Einde teelt

(Mei)

transplanting

groei

1 l/ha

bloei

vruchtzetting

---------------------- oogst -----------------------

3 l/ha

zaai

transplanting

Einde teelt

groei

1 l/ ha

bloei

vruchtzetting

---------------------- oogst -----------------------

3 l/ ha

Vervolg van voorpagina

De kracht van Previcur Energy

'Previcur Energy kan groei stimuleren' Hoewel vrij algemeen geadviseerd wordt om de behandeling met Previcur Energy tegen Pythium meteen na planten uit te voeren, heeft Ronald van Ruijven dit pas een maand na planten (begin januari) gedaan. ,,Dit seizoen zijn we overgestapt op een andere soort (Fantasy, red.) waarmee we een wat betere kwaliteit en groeikracht verwachten. Omdat de plantjes begin december nog erg klein waren en daardoor nog nauwelijks wortels hadden, hebben we de behandeling tegen Pythium wat vooruit geschoven naar begin januari. We verwachten dat het middel daardoor beter tot zijn recht is gekomen'', zo legt hij uit.

• Zeer goede werking op Pythium en Phytophthora • Dubbel effectieve werking door twee werkzame stoffen • Curatief en preventief werkend • Positief gewaseffect en groeistimulans • Goede gewasveiligheid • Ingebouwd resistentiemanagement

- zou het met de groei van het gewas wat beter moeten gaan dan vorig seizoen. Niettemin houden we de vinger aan de pols en zullen we zeker chemisch ingrijpen als dat nodig is'', zo benadrukt hij. Van Ruijven weet overigens goed wat er gebeurt wanneer Pythium de overhand krijgt. ,,Een jaar

Behandeling tijdens vruchtzetting

of acht geleden hebben we er een keer flinke problemen mee gehad. Een groot aantal planten

Of Van Ruijven nog een tweede behandeling met Previcur Energy tijdens de vruchtzetting uitvoert, laat hij even afhangen van de groei van het

werd steeds slapper en de groei raakte er helemaal uit. Met drie of vier behandelingen achter

gewas. ,,Door de wisseling van soort en door het gebruik van tweedejaars matten - waarvan bekend is dat deze vaak wat groeikrachtiger zijn

elkaar hebben we het gewas gelukkig weer mooi overeind gekregen. In zo'n geval denk je ook niet meer aan de kosten; dan is het gewoon redden wat er te redden valt'', zo blikt hij terug. Benfried-adviseur Aline Struijk raadt haar telers vrijwel altijd aan om bij de vruchtzetting een tweede behandeling uit te voeren. ,,Vooral rond het derde zetsel - wanneer de paprika's ongeveer zo groot zijn als een ei - kunnen de planten heel goed een steuntje in de rug gebruiken. Het aantal vruchten per vierkante meter neemt dan sterk toe, waardoor de plantbelasting in korte tijd veel hoger wordt. Met Previcur Energy voorkom je het risico dat planten teveel verzwakken door Pythium. Bovendien geeft het middel een stevige groeistimulans, waardoor je het gewas wat gemakkelijker door een zware periode heen loodst.''

'Middel moet door de hele mat' Een punt waar zowel Struijk als Van Ruijven nog graag even op wijzen is de toediening van Previcur Energy. ,,Uit diverse metingen in de praktijk is gebleken dat het middel niet altijd even goed door de matten wordt verspreid en dat het soms ook te snel weer uit de mat verdwijnt. Hierdoor blijft het niet lang genoeg aanwezig in de wortelzone'', zo waarschuwt Struijk. Van Ruijven probeert Previcur Energy een nacht lang in de mat te houden. Daarvoor maakt hij de mat net voor toediening even wat droger, zodat het middel niet direct via drainwater uit de mat kan verdwijnen. Bovendien geeft hij de morgen na toediening wat later dan normaal water, waardoor het middel ruim de tijd krijgt om zolang mogelijk in de wortelzone te blijven.

Ronald van Ruijven heeft samen met zijn broer René een paprikabedrijf (R & R Peppers) met teeltlocaties in Poeldijk en Monster. Aline Struijk is gewasbeschermingsadviseur bij Benfried.

Glastuinbouw.indd 2

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:32:24

Fame: maakt korte metten met elke rups Fame® is een nieuw middel ter bestrijding van schadelijke rupsen van diverse motten en vlinders (Lepidoptera). Fame werkt zeer snel en langdurig en is volledig veilig voor nuttige insecten en mijten. Fame bevat de nieuwe werkzame stof flubendiamide. Deze stof zorgt bij rupsen voor een verstoorde spierfunctie, waardoor de vraat zeer snel stopt. Nog een kenmerk van flubendiamide is dat het een zeer goede duurwerking heeft.

Toelating & toepassing Fame is toegelaten in de bedekte niet-grondgebonden teelt van: • tomaat, paprika en Spaanse peper • bloembol- en bloemknolgewassen • bloemisterijgewassen • boomkwekerijgewassen

Schade door Turkse mot

• vaste planten Fame kan ingezet worden zodra de eerste rupsen worden waargenomen. Via direct contact of vraat komen de rupsen in aanraking met het product. Hierdoor stopt de vraat snel. Fame bestrijdt een breed spectrum van rupsen, zoals Turkse mot, Gamma uiltje, Florida mot, Groentenuil en kooluil. Daarnaast wordt ook de tomatenmineermot (tuta absoluta) zeer effectief bestreden (zie ook kader).

Dosering & resistentiemanagement Zodra een aantasting wordt waargenomen: twee bespuitingen uitvoeren met een interval van 7 dagen. Dosering: 0,025% (25 gram per 100 liter). Om resistentieopbouw te voorkomen moet Fame worden toegepast als blokbespuiting. Na twee bespuiting met Fame (met 7 dagen interval) moeten er tenminste twee (blok)behandelingen met middelen uit een andere chemische groep worden toegepast (b.v. Runner of XenTari). Rups op gerbera

Veiligheid & gewasverdraagzaamheid Fame is volledig veilig voor de belangrijkste biologische bestrijders en voor hommels. Fame is ook uitgebreid getest op gewasveiligheid, zowel in de sierteelt als in de bedekte groenteteelt. In geen van de geteste gewassen is er gewasschade vastgesteld als gevolg van

De kracht van Fame • Nieuw werkingsmechanisme • Effectief tegen breed spectrum van rupsen

toepassing van Fame.

• Snelle aanvangswerking, stopt vraatschade snel • Zeer goede duurwerking

Tuta Absoluta: nieuwe bedreiging voor de tomatenteelt

• Volledig veilig voor nuttige insecten, mijten en hommels • Werkt ook tegen tomatenmineermot (Tuta Absoluta)

Tuta Absoluta is een zeer schadelijke mineermot. De afgelopen jaren heeft het zich vanuit

spanwijdte van ca. 1 cm. De rupsen zijn

Spanje over veel Zuid-Europese landen verspreid. In Nederland is Tuta Absoluta reeds op

ca. 0,5 mm groot en gelig van kleur. Als de

meerdere sorteer- en pakstations onderschept. Tuta Absoluta heeft een sterke voorkeur

rupsen groter worden kleuren ze geelgroen en krijgen een zwart randje achter de kop. Volgroeide rupsen zijn ongeveer 9 mm en krijgen een

voor tomatenplanten. Bij deze teelt kan het insect zeer veel schade veroorzaken met

roze gloed op de rug. De pop is lichtbruin.

oogstverliezen van 50 tot 100%. Daarnaast vormt Tuta Absoluta een bedreiging voor de

Tuta Absoluta kan zich zeer snel vermenigvuldigen (levenscyclus tussen 29 en 38 dagen). Zolang er voedsel beschikbaar is blijven de rup-

exportpositie van Nederland.

sen actief. Er wordt geschat dat zich onder Nederlandse omstandigheden 10 generaties per jaar kunnen ontwikkelen. De rupsen leven als mineerder in blad, stengel of vrucht, maar verlaten deze meestal om te verpoppen. Verpopping kan plaats vinden zowel in de grond als op het

Tuta Absoluta is een zeer klein grijsbruin mineermotje van ca. 6 mm groot en een

bladoppervlak, in een opgekruld blad of in een mineergang. De motjes zijn 's nachts actief en verschuilen zich overdag tussen de bladeren.

MRL: geen risiconorm, maar een handelsnorm! In de verschillende voedingsgewassen is de term MRL een algemeen gebruikte term geworden. Er wordt veel over gepraat en bij veel mensen bestaat het idee dat de MRL een maat is voor voedselveiligheid en dat er bij overschrijding van de norm risico’s zijn voor de volksgezondheid. De MRL is echter geen maat voor voedselveiligheid maar is uitsluitend een handelsnorm.

Hoe wordt de MRL vastgesteld? De MRL wordt vastgesteld op basis van goed landbouwkundig gebruik van een middel. Dat wil zeggen dat het middel op een bepaald gewas wordt toegepast zoals het beschreven staat op het etiket. Daarbij wordt altijd de worst-case situatie opgezocht. De hoogste dosering wordt gehanteerd, het maximale aantal bespuitingen dat volgens het etiket mag worden uitgevoerd wordt ook daadwerkelijk gespoten en de laatste bespuiting wordt uitgevoerd op basis van de veiligheidstermijn. Voor de meeste gewassen wordt het onderzoek uitgevoerd in minimaal acht proeven verdeeld over twee jaar. Op verschillende momenten worden monsters genomen en worden residuen gemeten. Op basis van deze

De afkorting MRL staat voor het Engelse begrip maximum residue level (maximaal residu

resultaten stelt de Europese overheid het maximale residu niveau (MRL: uitgedrukt in mg/kg groente of fruit) vast dat mag worden gevonden.

niveau). Het is een norm waaraan groenten en fruit moeten voldoen op het moment dat ze

Hierbij is de gedachte dat als de teler een product toepast volgens het etiket, er geen kans is dat hij de MRL overschrijdt. De overheid bouwt

in het handelsverkeer worden gebracht. Deze norm wordt vastgesteld op EU-niveau en is

daartoe altijd een redelijke extra veiligheidsmarge in tussen de gemeten waarden in het residu-onderzoek en de daadwerkelijke MRL.

geldig voor alle EU-landen.

Samenvattend: de MRL wordt vastgesteld op basis van goed landbouwkundig gebruik en niet op basis van risico’s voor de volksgezondheid.

Is er een link tussen de MRL en voedselveiligheid? Door de overheid worden twee voedselveiligheidsnormen vastgesteld voor de mens. De eerste is de hoeveelheid van een actieve stof die eenmalig ingenomen kan worden zonder risico voor de gezondheid (acute norm: ARfD, Acute Reference Dose). Daarnaast is er de chronische norm voor dagelijkse inname zonder risico’s voor de gezondheid (chronische norm: ADI, Acceptable Daily Intake). Deze normen worden vastgesteld op basis van onderzoek bij proefdieren. Daarbij wordt er een veiligheidsfactor (100x) ingebouwd voor vertaling van het onderzoek van dieren naar mensen omdat mensen mogelijk gevoeliger zijn dan proefdieren én omdat sommige mensen (bijvoorbeeld kinderen, zwangere vrouwen of ouderen) extra gevoelig kunnen zijn. De acute en chronische norm zijn dus de twee risiconormen voor de volksgezondheid (worden beiden uitgedrukt in mg/kg lichaamsgewicht). De overheid gebruikt deze normen om vast te stellen of bij aanwezigheid van de maximale hoeveelheid residu op een product (dus residu hoeveelheden op MRL niveau) er risico’s zijn voor de volksgezondheid. Mocht er een conflict zijn tussen de normen dan komt er óf geen toelating voor een product óf moet er nieuw residu-onderzoek worden gedaan met bijvoorbeeld een langere veiligheidstermijn om de MRL te kunnen verlagen. Vrijwel altijd zien we dat er bij aanwezigheid van maximale hoeveelheden residuen op groente en fruit er heel veel gegeten kan worden zonder dat er risico’s zijn voor de gezondheid.

Samenvattend: voor de volksgezondheid worden in het kader van de toelating van gewasbeschermingsmiddelen twee voedselveiligheidsnormen vastgesteld: de acute norm (ARfD) en de chronische norm (ADI). Deze normen zijn relevant voor risico’s voor de volksgezondheid. De ADI en ARfD zijn nooit in conflict met de MRL.

Glastuinbouw.indd 3

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:44:18

Oppermachtig tegen Pythium en Phytophthora Fenomenal heeft zich de afgelopen jaren bewezen als een zeer sterk middel tegen Pythium en Phytophthora. Het bestrijdt beide schimmels zeer effectief en zorgt ervoor dat de planten zich weer kunnen herstellen.

Twee werkzame stoffen Fenomenal bestaat uit de actieve stoffen Fenomen en Fosethyl-aluminium. Beide hebben een geheel verschillend werkingsmechanisme. Fenomen grijpt in op verschillende stadia van de levenscyclus van Phytophthora en Pythium. Het verstoort de energieproductie in de schimmel en beperkt de sporulatie van eventueel aanwezige infecties. Fosethyl-aluminium helpt de vorming van natuurlijke afweerstoffen (fyto-alexines) in de plant op gang.

Advies bedekte teelt van chrysant Om chrysanten een goede groeistart te geven, moet de behandeling met Fenomenal direct na het planten via aangieten worden gestart. Pas het middel toe op vochtige grond. Regen direct na de behandeling na, zodat op het blad achtergebleven product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen.

Dosering: 1 x 3 gram Fenomenal per m2 of 3 x 1 gram Fenomenal per m2 (met een interval van 7 dagen)

Advies bedekte teelt van snijbloemen op kunstmatig substraat Start preventief met Fenomenal druppelen bij moeilijke groeiomstandigheden of hoge plantbelasting. Voorbeelden hiervan zijn een hoge bloemproductie, het inbuigen van takken en warme of koude perioden. Onder moeilijke groeiomstandigheden vindt afsterving plaats, waardoor Pythium kan toeslaan. Door regelmatig drainwater te bemonsteren op schimmels kan vroegtijdig Phytophthora worden ontdekt. Fenomenal moet toegepast worden op een normaal vochtig substraat. Voer kort na toepassing geen intensieve druppelbeurten uit, zodat het middel goed opgenomen kan worden.

Dosering: 3 kg Fenomenal per ha (indien nodig de behandeling na twee weken herhalen) Advies potplanten Gebruik Fenomenal preventief bij het stekken, verspenen en oppotten. Pas het middel toe

Bij een aantasting door Phytophthora verwelken de planten en wordt de plantvoet aangetast

op vochtige potgrond. Beregen direct na de behandeling, zodat op het gewas achtergebleven product wordt afgeregend en het middel in de wortelzone kan doordringen.

Dosering: 100 ml van een oplossing van 0,15% per liter potinhoud (150 gram middel per 100 liter water)

De kracht van Fenomenal • Sterke combinatie van werkzame stoffen (Fenomen en Fosethyl-aluminium) • Zeer goede werking tegen Pythium en Phytophthora • Toepasbaar in een groot aantal sierteeltgewassen • Versterkt de weerstand van de plant • Ingebouwd resistentiemanagement

Jan Bartels over Fenomenal:

'Preventieve behandeling biedt veel zekerheid' Een belangrijke zekerheid tegen Pythium en Phytophthora en daarom een standaard behandeling op mijn bedrijf'. Met deze woorden vat potplantenkweker Jan Bartels de waarde van het middel Fenomenal op zijn bedrijf samen.

preventieve Fenomenal-behandeling. ,,Het middel is sterk, werkt langdurig en is tot nu toe zeer zacht gebleken voor de planten. Verder is het ook nog eens weinig gevoelig voor resistentievorming'', zo somt hij de voordelen op. Voor een goede werking van Fenomenal is het belangrijk dat de potgrond goed vochtig is, zo geeft Van der Meer als één van de belangrijkste voorwaarden voor toepassing aan. Verder moet er direct na de behandeling even worden beregend worden (broezen) om alle middel bij de

De maatschap Jan en Jolanda Bartels heeft zich afgelopen 20 jaar sterk gespecialiseerd in

wortels te krijgen.

de teelt van Campanula (Carpatica en Portenslagiana) en Solanum (Mega en Thurinoball). Voor de beide teelten geldt dat ze behoorlijk gevoelig zijn voor Pythium en Phytophthora. ,,Vooral Campanula is door zijn dunne haarwortels een gemakkelijke prooi voor schimmelziekten. Daarnaast is het ook nog eens een tamelijke natte teelt, waardoor schimmels alle kans krijgen om zich te ontwikkelen'' ,zo licht Bartels toe. De meest gevoelige periode voor de planten is de overgang van stektrays naar grote potten. ,,Bij het uit de plug trekken lopen de planten altijd wel wat wortelbeschadiging op. En dat zet toch even de rem op de groei. Verder gaan de planten bij het oppotten van buiten naar binnen; ook dat levert altijd wel wat stress op bij de planten.''

Fenomenal tijdens oppotten Om de kans op Pythium en Phytophthora tot een minimum te beperken behandelt Bartels zowel Campanula als Solanum tijdens het oppoten met Fenomenal. Volgens hem heeft dit middel de afgelopen jaren bewezen dat het de planten gezond en goed in de groei houdt. ,,En dat komt de kwaliteit en uniformiteit van onze producten beslist te goede'', zo stelt hij.

'Extra zekerheid voor teeltintensieve bedrijven' Over het beste moment van toepassen en de optimale dosering van Fenomenal heeft de kweker regelmatig contact met Henk van der Meer van Van Iperen B.V. Hij stelt dat vooral teeltintensieve bedrijven, zoals dat van Bartels, veel zekerheid binnen kunnen halen met een

Jan Bartels (rechts) heeft een potplantenbedrijf in Zegge (N-Br.). Zijn belangrijkste teelten zijn Campanula en Solanum. Henk van der Meer is adviseur gewasbescherming bij Van Iperen B.V.

Glastuinbouw4- - - -8.indd 4

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:34:39

Vervolg van voorpagina

'Eerst waterstromen op het bedrijf checken' Om werkelijk iets te doen aan emissievermindering moet eerst duidelijk zijn hoe de waterstromen op het bedrijf lopen. En daar wringt volgens Meis meteen al de schoen. ,,Bij het overgrote deel van de kassen is niet duidelijk waar de leidingen, buizen en pijpjes precies liggen en hoe zo op elkaar aangesloten zijn. Daar zal via metingen eerst duidelijkheid over moeten komen.'' Volgens Meis gaat dit probleem niet alleen op voor de oudere kassen, maar ook voor de nieuwere. ,,Bij nieuwbouw is er in de eerste tekeningen vaak nog wel een schema opgenomen waarin het leidingensysteem is weergegeven. Maar het werkelijke plan komt er vaak toch weer anders uit te zien en dat is lang niet altijd opnieuw op papier gezet'', zo weet hij uit ervaring. Met het op komst zijnde schema verwacht Meis dat dit probleem voor een flink deel kan worden opgelost. In het schema wordt namelijk een uitgebreide checklist opgenomen waarmee telers relatief snel en gemakkelijker de waterstromen op hun bedrijf na kunnen lopen, waarna ze de actuele situatie vast kunnen leggen.

Water hergebruiken Een tweede onderdeel waar de werkgroep de komende tijd stevig op inzet is het stimuleren van hergebruik van water. Daarbij gaat het vooral om drainwater en filterspoelwater, maar ook om gietwater en condenswater (van kas en ketels). Volgens Meis zijn er op bijna elk bedrijf wel mogelijkheden om (meer) water opnieuw te gebruiken. Zo kan sowieso het schone condenswater van ketels worden hergebruikt; veel bedrijven lozen dit water meteen op het oppervlaktewater. Ook voor gietwater zijn er vaak nog wel wat mogelijkheden om minder afvalwater te lozen. ,,Loop het hele watersysteem eens nauwkeurig na op lekkende leidingen of koppelingen. En controleer ook eens goed of het water wel precies op de juiste plek komen. Door het water preciezer bij de plant te geven is er minder middel nodig en dus ook minder afvalwater.'' Meis erkent dat hergebruik van drain- en filterspoelwater wat lastiger is en in een aantal teelten zelfs gevoelig ligt. Een voorbeeld hiervan is de rozenteelt, waarvan bekend is dat hergebruikt water soms voor groeiremming kan zorgen. Om dit soort risico's tot een minimum te beperken worden er nu proeven gedaan met zuivering van drainwater.

Zo schoon mogelijk lozen Een derde punt waar de werkgroep aan Guus Meis, LTO Noord Glaskracht: ,,Bij het overgrote deel van de kassen is niet duidelijk waar de leidingen, buizen en pijpjes precies liggen en hoe zo op elkaar aangesloten zijn.''

werkt is het zo schoon mogelijk lozen van afvalwater. Hiervoor is onder andere een proef ingezet waarbij chemische middelen in afvalwater met behulp van UV-licht en waterstofperoxide wordt afgebroken. Ook zijn er een aantal bedrijven die experimen-

Volgend jaar legaal sediment uitrijden op land?

teren met een actief koolstoffilter, waarbij

Waar laat je het sediment dat achterblijft in watersilo's en bezinkvoorzieningen als je filterspoelwater gaat hergebruiken? Voor veel glastuinbouwers is dit al jaren een lastig knelpunt.

de restmiddelen worden vastgelegd door

Bij hergebruik van filterspoelwater zal dit probleem alleen nog maar verder groeien, zo is de verwachting.

het koolstof. In hoeverre deze methodes

Om voor deze situatie een oplossing te vinden heeft de werkgroep Emissiereductie Gewasbeschermingsmiddelen Glastuinbouw, met daarin een aantal Waterschappen en het

praktisch bruikbaar en financieel haalbaar

Ministerie van VROM een voorstel uitgewerkt om sediment voortaan legaal uit te mogen rijden op open land. Uit proeven met soortgelijke stofstromen is gebleken dat de biologische

zijn, is volgens Meis nog niet te zeggen.

activiteit in de grond voor voldoende afbraak van de afvalstoffen zorgt en dat (verdund) uitrijden dus geen milieuschade veroorzaakt. De verwachting is dat dit voorstel nog dit jaar

,,Daarvoor zullen we nog wat meer ervarin-

formeel in de wet wordt opgenomen en dat het in 2011 rechtsgeldig is.

P R OF E

ON SI

ALS

TIPS VA N

gen op moeten doen met deze systemen.''

Bescherm uw huid - draag handschoenen! VÓÓR toepassing van gewasbeschermingsmiddelen

Gebruik nooit beschadigde handschoenen! Controleer ze altijd vóór gebruik. Vervang beschadigde handschoenen.

NÁ toepassing van gewasbeschermingsmiddelen

tip 4

Handen zijn de meest blootgestelde lichaamsdelen (>95%) tijdens het klaarmaken van de spuitoplossing. Bescherm ze. tip 1

tip 2

Werk nooit zonder handschoenen met het onverdunde product. Draag handschoenen die bestand zijn tegen chemicaliën bij het werken met een gewasbeschermingsmiddel, omdat die de huid van de hand beschermen.

tip 5

Gebruik handschoenen wanneer u de verpakking en de maatbeker driemaal schoonspoelt!

tip 3

Niet alle handschoenen zijn geschikt om om te gaan met onverdunde gewasbeschermingsmiddelen. Draag nooit katoenen of leren handschoenen! Deze nemen het product op en stellen u zelfs meer bloot aan product iedere keer als u ze draagt.

tip 8

Trek handschoenen op de juiste manier uit, ze kunnen sterk verontreiningd zijn! tip 9

tip 6

Gebruik handschoenen bij het schoonmaken en het onderhoud van apparatuur! tip 10

tip 7

Glastuinbouw4- - - -8.indd

Draag handschoenen over de mouwen van uw bovenkleding bij het werken met onverdunde producten. Meet het product zorgvuldig af.

Was de handschoenen iedere keer als ze verontreinigd zijn door onverdund product. Was de handschoenen alvorens ze uit te trekken. Wassen verlengt de levensduur van handschoenen.

Gooi uw handschoenen op een veilige manier weg als ze verontreinigd zijn, of als u er niet zeker van bent dat ze u afdoende zullen beschermen. Bij twijfel een nieuw paar handschoenen gebruiken!

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:3 :08

Cantack: sterk in álle spintstadia Cantack heeft een uitstekende werking op verschillende mijten, zoals bonenspintmijt, fruitspintmijt en citrusspintmijt. Het werkt in alle spintstadia, dus zowel eieren, larven, nymphen als volwassen mijten worden bestreden. De grote kracht van Cantack is zijn veiligheid voor de belangrijke nuttige insecten, met name voor Phytoseiulus persimilis. Cantack is hierdoor zeer goed inzetbaar in een geïntegreerde teelt. Daarnaast heeft het middel ook een snelle werking. Binnen enkele dagen worden de mijten volledig afgedood. Ook bij hogere temperaturen behoudt Cantack zijn sterke werking.

Toepassing en dosering Cantack kan het best ingezet worden in een bestrijdingsschema met middelen uit een andere chemische groep, zoals uit de groep van ketoenolen (Oberon, Envidor) of milbemycins (Milbeknock). Spuit Cantack altijd in een blok van 2 tot 3 bespuitingen (dosering: 0,1% of 100 ml per 100 l water). Herhaal de eerste behandeling na 7 tot 10 dagen. Cantack werkt via direct contact met de mijt. Zorg daarom voor een goede bedekking van het blad. Onderdoor spuiten met voldoende water verbetert het bestrijdingsresultaat.

Gewasveiligheid Cantack is in diverse gewassen getest op gewasveiligheid. Over het algemeen is Cantack veilig toe te passen in de sierteelt. In (pot)roos is in meerdere cultivars gewas-

De kracht van Cantack

reactie waargenomen.

• veilig voor belangrijke nuttige insecten

Omdat Cantack niet in alle gewassen veilig

• uitstekende werking in alle spintstadia

is gebleken, is het noodzakelijk vooraf een proefbespuiting uit te voeren om te testen of het betreffende gewas of variëteit het

• zeer snelle beginwerking • werkt ook bij hogere temperaturen

middel verdraagt.

Spint nog altijd een geduchte tegenstander Spint is een lastig te bestrijden plaag. Door de grote ontwikkelingssnelheid kan een kleine populatie snel uitgroeien en schade veroorzaken. Daarnaast zit spint meestal aan de onderzijde van het blad en is daardoor moeilijk te raken. Het is daarom van belang om de verschillende middelen op een juiste manier in te zetten en een keuze te maken voor een middel dat voldoet aan de specifieke bedrijfsomstandigheden. Onderstaand schema, met een overzicht met de diverse kenmerken van de middelen die Bayer Cropscience B.V. in de portfolio heeft, kan daarbij een goede hulp zijn.

ENVIDOR

OBERON

MILBEKNOCK

CANTACK

Werking op andere insecten Inpasbaar in IPM/ICM

+++

Duurwerking

+++

Gewasveiligheid

+++

Snelle werking

+++

Translaminaire werking

EIGENSCHAPPEN

Werkzaam op alle stadia spint

+++

WERKINGSPECTRUM Spint (ei)

+++

Spint (larve)

+++

Spint (adult)

+++

Weekhuidmijten (Tarsonemidae)

+++

Schildluis

+++

Wittevlieg

+++

Mineervlieg (larve)

GEWASSEN Teelt van appel en peer

Bedekte teelt van aardbeien

Bedekte teelt van snijbloemen

Bedekte en onbedekte vermeerderingsteelt van aardbeien

Teelt van aardbeien

Bedekte teelt van bonen

Bedekte teelt van potplanten

Bedekte en onbedekte teelt van bloemisterijgewassen

Teelt van bloemisterijgewassen, met uitzondering van roos

Bedekte teelt van komkommer, augurk, courgette, pattison, meloen, Onbedekte teelt van kalebas, pompoen, squash, tomaat, bloemisterijgewassen paprika, aubergine en Spaanse peper

Teelt van boomkwekerijgewassen, met uitzondering van roos

Bedekte teelt van bloemisterijgewassen

Onbedekte teelt van boomkwekerijgewassen en vaste planten

Teelt van vaste planten

Bedekte teelt van boomkwekerijgewassen en vaste planten

Onbedekte teelt van aardbeien tot aan de bloei en na de pluk en de vermeerdering van aardbeiplanten

Openbaar groen

STERKSTE PUNT

Onbedekte teelt van dahliaknollen

Duurwerking

Wittevlieg & duurwerking

Glastuinbouw4- - - -8.indd

Bedekte en onbedekte teelt van boomkwekerij gewassen, vaste planten en openbaar groen

Translaminair & gewasveilig

IPM & snelle werking

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:3 :13

Ed van Holstein schetst in het kort welke rol de spintbestrijder Cantack op zijn bedrijf speelt. ,,Eigenlijk is het een noodmaatregel voor als de spint uit de hand dreigt te lopen. Liever los ik het biologisch op, maar dat lukt nou eenmaal niet altijd'', zo benadrukt hij nog maar eens. Om een optimale biologische bestrijding in zijn kas te krijgen, overlegt hij regelmatig met Wim van der Meer van Horticoop. Deze vertelt dat de roofmijten Phytoseiulus persimilis en

Ambliseius californicus en de galmug Feltiella acarisuga op dit moment een belangrijke basis vormen voor de spintbestrijding in gerbera. Hierbij worden de roofmijten vooral ingezet op (potentiële) haarden en galmug wat meer op de door de hele kas verspreide spint.

Chemie zo gericht mogelijk inzetten Hoewel beide mannen de biologische bestrijding in gerbera's steeds beter in de vingers krijgen, zijn er periodes dat de roofmijten en galmuggen de toename van spint niet aan kunnen. Vooral in het voorjaar, wanneer de luchtvochtigheid laag is en spint zich massaal kan ontwikkelen, is soms een chemische correctie nodig. Daarnaast kunnen ook andere belagers - zoals dit jaar de massaal aanwezige witte vlieg - ervoor zorgen dat chemisch ingrijpen noodzakelijk is. In dat geval krijgt de biologie een flinke klap en heeft het tijd nodig om zich weer te herstellen. In die periode kan spint zich weer ongestoord uitbreiden, waardoor er wederom een chemische bestrijding nodig is. Om niet in een spiraal terecht te komen waarin de biologie zich nauwelijks meer kan herstellen, probeert Van Holstein de chemie zo gericht mogelijk in te zetten. Bij een sterke verspreiding van spint kiest hij meestal voor foggen (1,5 l/ha). Wanneer de haarden echter goed afgebakend zijn, wordt meestal per vak gespoten. Bij zeer kleine haardjes kiest Van Holstein ervoor om heel gericht met de rugspuit te spuiten.

Timing cruciaal bij inzet Cantack Een zeer belangrijk factor bij de chemische spintbestrijding is de timing, zo geeft Wim van der Meer aan. Het startsein om chemisch in te grijpen is als het eerste spinnewebje op een bloem wordt gevonden. ,,Dan moet je ook meteen actie ondernemen om schade aan de bloem te voorkomen'', zo benadrukt hij. Op het bedrijf van Van Holstein, waar zo'n 14 verschillende cultivars staan, is de timing extra lastig omdat spint (lichte) voorkeuren heeft voor bepaalde soorten. ,,Spint voelt zich het beste thuis op de wat luchtigere soorten. Op de weelderigere, dichte soorten vinden we ze vaak wat minder'', zo geeft Van der Meer de 'rangorde' weer. Verder moet er volgens hem ook rekening gehouden worden met de overwinterende rode spint (diapauze-spint), waardoor er ook bij 'gunstig weer' toch spint aanwezig kan zijn.

Kiezen voor 'vriendelijke' chemie Wanneer chemisch ingrijpen noodzakelijk is, kiest Van der Meer het liefst voor 'vriendelijke' chemie, waarvan Cantack in zijn ogen een goede vertegenwoordiger is. ,,Natuurlijk krijgt de biologie er een tik van, maar bij selectieve inzet is de schade hiervan te overzien'', zo stelt hij. Deze selectieve inzet is volgens hem ook nodig om het middel effectief te houden. ,,Spint zit vaak diep verscholen in het blad, waardoor het al lastig genoeg is om hem überhaupt te raken. Met een sterk middel zoals Cantack kunnen we dit probleem nog enigszins compenseren.'' Volgens Van Holstein kan ook de spuittechniek een belangrijke bijdrage leveren aan een Ed van Holstein (rechts) is werkzaam bij het familiebedrijf Holstein Flowers. Hij is verantwoordelijk voor de locatie in

effectieve bestrijding van spint. Vooral de binnenkant van de bedden - en dan met name de

Maasland waar ca. 1,8 hectare gerbera's worden geteeld. Wim van der Meer is productmanager geïntegreerde gewas-

onderkant van het blad - wordt in de praktijk vaak slecht geraakt. Het bedrijf heeft dit (op een

bescherming bij Horticoop in Bleiswijk.

aantal locaties) oplost door de bedden op een T-vormig onderstel te plaatsen. Hierdoor kan de spuitboom onder het padbed door, onder het blad aan de binnenkant van het bed spuiten.

Nieuwe verpakking Admire Naast de bekende 100 gram en 400 gram verpakking is Admire sinds vorig jaar ook beschikbaar in een 1,2 kg verpakking.

Vruchten groenten onder glas: • Admire WG is toegelaten voor substraattoepassingen (druppelen) in aubergine, augurk, courgette, komkommer, tomaat, paprika en Spaanse peper op kunstmatig substraat onder glas. • De dosering van Admire is 3,5 g/1000 planten ter bestrijding van luizen en • 14 g/1000 planten ter bestrijding van wittevlieg.

De 1,2 kg verpakking is een platte fles, van waaruit Admire makkelijk te doseren en te verwerken is. Ook neemt deze verpakking weinig ruimte in de bestrijdingsmiddelenkast in. De nieuwe verpakking is daarom bij uitstek geschikt voor telers die in korte tijd veel Admire verwerken.

• Bij een hoge wittevlieg druk is het raadzaam om ca. 10 dagen na de toepassing van Admire een middel tegen volwassen wittevlieg toe te passen. Naast deze toelatingen onder glas is Admire ook nog toegelaten in groot aantal ander teelten zoals o.a. appel, peer, vaste planten, boomkwekerij, bloembollen en bolbloemen.

Bloemisterij onder glas: • Admire WG is toegelaten als gewasbespuiting en substraattoepassing in alle bloemisterijgewassen onder glas. • De dosering van Admire bij een gewasbespuiting is 0,01% (10 g/100 l water). Met name bij wittevlieg de bespuitingen enige malen herhalen met een interval van 7 tot 10 dagen. Zorg dat het blad goed van onderen • De dosering bij substraattoepassingen (druppelen) is 3,5 g/1000 planten ter bestrijding van luizen, 14

• Krachtige en langdurige werking • Zeer goede gewasverdraagzaamheid

g/1000 planten ter bestrijding van wittevlieg en 10 g/m3 bij eb- en vloed systemen

Glastuinbouw4- - - -8.indd

De kracht van Admire WG • Bewezen effectieve bestrijding van een breed scala aan insecten

wordt geraakt!

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:3 :4

COLOFON

,,Met Previcur Energy voorkom je dat planten teveel verzwakken door Pythium en Phytophthora. Bovendien geeft het middel een stevige groeistimulans, waardoor je het gewas wat gemakkelijker door een zware periode heen loodst.''

,,Fenomenal heeft de afgelopen jaren bewezen dat het de planten gezond en goed in de groei houdt. En dat komt de kwaliteit en uniformiteit van onze producten beslist te goede.''

Ronald van Ruijven, paprikateler in Poeldijk en Aline Struijk, gewasbeschermingsadviseur bij Benfried.

Jan Bartels, potplantenkweker in Zegge en Henk van der Meer, adviseur gewasbescherming bij Van Iperen.

,,Bij het overgrote deel van de kassen is niet duidelijk waar de leidingen, buizen en pijpjes precies liggen en hoe zo op elkaar aangesloten zijn. Daar zal via metingen eerst duidelijkheid over moeten komen.''

,,Spint zit vaak diep verscholen in het blad, waardoor het al lastig genoeg is om hem 端berhaupt te raken. Met een sterk middel zoals Cantack kunnen we dit probleem nog enigszins compenseren.''

Guus Meis, beleidsmedewerker milieu bij LTO Noord Glaskracht.

Ed van Holstein, gerberateler in Maasland en Wim van der Meer, specialist gewasbescherming bij Horticoop.

Puzzel mee en win een diner voor twee!

Concept en realisatie: L Bayer CropScience B.V. L Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: L Claudia Roorda Fotografie: L Bayer CropScience Drukwerk: L Ascend Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.

Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande vragen op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van ` 150.

1: Wat is de actieve stof van Fame? a. propamocarb b. flubendiamide c. imidacloprid

2: Welke spintstadia worden met Cantack bestreden? a. Alleen de eieren en larven worden bestreden b. Alle spintstadia worden bestreden c. Alleen volwassen mijten worden bestreden

3: Welke producten kunnen in glasgroenten ingezet worden tegen Pythium en Phytophthora? a. AAterra ME, Fenomenal of Previcur Energy b. Calypso of Admire c. AAterra ME of Previcur Energy

BON Naam: Adres: Postcode:

Plaats:

Teelt + bedrijfsgrootte: De oplossing van de puzzel is:

A 1

3 Actievoorwaarden

Deze prijsvraag loopt van 10 mei t/m 15 juni 2010. Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. De prijswinnaars krijgen tussen 15 juni en 1 juli bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

Glastuinbouw4- - - -8.indd 8

Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar: Bayer CropScience B.V. T.a.v. Jessica Biermann Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht

Glastuinbouw Koerier

29-04-2010 13:3 :2