UITGAVE SEPTEMBER 2013
GLASTUINBOUW KOERIER Even pauze voor een oranje paprika-ijsje
GEVOELIGE SOORTEN LANGDURIG BESCHERMEN TEGEN BOTRYTIS ,,Van alle schimmels die in chrysanten voor
,,Als het jarenlang slecht gaat in de
komen is Botrytis de meest onvoorspel-
sector, dan word je vanzelf creatief'',
bare. Met name gevoelige soorten hebben
zegt Anette Hermans van paprika-
langdurige bescherming nodig om de hele
kwekerij Hermans - Walter in Sevenum
keten tot aan de eindgebruiker Botrytisvrij
(L.). Drie zomers geleden vatte ze het plan op om samen met ijssalon Clevers
door te komen'', zegt chrysantenkweker Barry Middelburg in Made (N-Br.). Meer op pagina 2
in Grubbenvorst een oranje paprikaijsje te ontwikkelen. Hier serveert ze het uit aan een aantal Poolse medewerkers van het bedrijf. ,,Het ijsje, dat voor meer
'INTEGREERBAAR MIDDEL TEGEN MEELDAUW IS ZEER WELKOM'
dan de helft uit paprika bestaat, heeft
,,Er is onderhand geen ruimte meer om
een verrassende mildzoete smaak die
foutjes te maken in de rozenteelt. Ziekten
prima combineert met andere smaken'', vertelt de 'ambassadrice' van de oranje
zoals meeldauw mógen gewoon niet meer uit de hand lopen. Nieuwe, integreerbare middelen hiertegen zijn dus
paprika. Behalve ijs wordt er ook jam,
meer dan welkom'', zegt Johan van den
likeur, vlaai en chutney van gemaakt.
Nouweland van rozenkwekerij Marjoland
,,Ons hoofddoel is om de oranje paprika
in Waddinxveen (Z-H).
wat meer in de schijnwerpers te krijgen.
Meer op pagina 2
De groene, gele en rode kent iedereen wel, maar de lekkerste van allemaal - de oranje - kan nog wel wat extra promotie gebruiken.''
TOMATENGALMIJT ZO SNEL MOGELIJK OPRUIMEN ,,Je kunt niet voorspellen óf hij komt en ook niet wáár hij komt. Er is dus echt geen peil op te trekken'', zegt Piet van
'We hebben nul uren aan Botrytisschade hoeven besteden'
de Langenberg over de tomatengalmijt. Eind april dook het beestje plotseling op in één van de tuinen van tomatenkwekerij
,,2012 was een echt horrorjaar voor wat betreft Botrytis; we hebben toen zo'n beetje alles gespoten wat er op de markt was. Dat heeft ons echt handenvol geld gekost. Maar dit jaar gaat het juist super! We hebben nul uren aan Botrytisschade hoeven besteden; ook dat hebben we nog nooit meegemaakt!''
Themato in Berkel en Rodenrijs (Z-H.). Meer op pagina 4
VOORKOM OPBOUW VAN RESISTENTIE, WISSEL MIDDELEN AF!
Mark Groenewegen gebruikt duidelijke woorden wanneer hij het enorme contrast tussen teeltseizoen 2012 en 2013 beschrijft. In de 14 jaar dat hij nu op de locatie in het Zeeuwse
Gewasbeschermingsmiddelen moeten met
Sirjansland tomaten kweekt, heeft hij nooit zo'n groot verschil in ziektedruk - en dan met
beleid worden toegepast. Niet alleen van-
name van Botrytis - meegemaakt. Eerst nog maar even terug naar 'horrorjaar' 2012: ,,toen
wege gezondheid en milieu, maar ook om
hebben we vanaf half maart (week 13, red.) tot ver in mei (week 23, red.) heel veel last
ervoor te zorgen dat ze in de toekomst
gehad van bladrandjes. Ik denk dat we in die periode wekelijks zeker een uur per duizend
hun werking behouden. Door ondoordacht
meter hebben besteed aan het bladpuntjes wegsnijden. En toen we - na heel veel spuiten
gebruik kunnen ziekten, plagen en onkrui-
met dito kosten - eindelijk de Botrytis onder controle hadden, kregen we problemen met
den resistent worden tegen middelen.
wittevlieg. We zijn dus van het ene probleem in het andere gerold'', zo schetst Groenewegen
Meer op pagina 5
het moeizame jaar.
'ER KOMT STEEDS MEER RUIMTE VOOR BIOLOGISCHE MIDDELEN'
'Nog nooit van Luna gehoord...', lees verder op pagina 3.
,,De noodzaak om te komen tot geïntegreerde concepten, waarbij chemie en bio-
'Niet N te ver doorslaan in energiebesparing'
logie elkaar ondersteunen, begint steeds groter te worden. Er komt dus steeds meer ruimte voor biologische middelen'',
,,I gerbera's zoeken telers steeds meer de grens op van scherp telen met minimaal ,,In eenergiegebruik. En dat is ook logisch, want door een slimmere inzet van belichting, schermen, verplaatsing van de groeibuizen, minder buisgebruik en geforceerde ventilatie is een flinke besparing op aardgas te realiseren, vaak meer dan 25 procent.''
ruiken hun kans als de gewassen door
zegt Jolanda Wijsmuller, Product Manager
teveel vocht of kou er even wat minder
Biologicals bij Bayer CropScience.
vitaal bij staan.''
Meer op pagina 6
Met deze woorden schetst Martin van der Mei van Flori Consult Group hét actuele thema in M gerbe gerbera's. Op het vlak van energiebesparing - aangezwengeld door het project 'Het Nieuwe Telen'- is volgens hem nog steeds veel winst te halen. Maar hij waarschuwt óók dat telers niet te ver door moeten slaan in hun besparingsdrift. ,,Schimmelziekten als Sclerotinia en Botrytis liggen voortdurend op de loer. Die
'Energie besparen en ziekten voorkomen, dat blijft 'n lastig evenwicht', lees verder op pagina 5.
Blijf op de hoogte van de d actuele t l zaken. k Volg ons op Twitter of Facebook: BayercropNL
'Gevoelige soorten hebben langdurige bescherming nodig tegen Botrytis' ,,Van alle schimmels die in chrysanten voorkomen is Botrytis de meest onvoorspelbare. Met name gevoelige soorten - zoals Bacardi en Stallion - hebben langdurige bescherming nodig om de hele keten tot aan de eindgebruiker Botrytisvrij door te komen.''
Maar als er na aflevering in de verdere keten veel temperatuurschommelingen plaatsvinden, dan weet je nooit hoe de bloemen eruit zien als ze eenmaal op de vaas staan. Een goede en vooral langdurige bescherming tegen Botrytis is daarom echt noodzakelijk'', zegt hij. Met name de Botrytisgevoelige soorten die wat dieper Oost-Europa ingaan hebben daarom een duurzame bescher-
Barry Middelburg schetst in grote lijnen waarom Botrytis een behoorlijk 'grillige en lastige klant' is voor het bedrijf. ,,Natuurlijk, met een goede klimaatbeheersing en chemische behandeling een aantal weken voor afleveren is de schimmel over het algemeen beste redelijk goed te beheersen.
ming nodig. Bij Middelburg zijn dat Bacardi en Stallion, die krap de helft van het teeltoppervlak uitmaken. ,,Stallion maakt vrij veel zijtakken die een beetje opgesloten zitten in het gewas. Als het dan net iets te lang vochtig blijft, kan er soms wat smeul of een andere vorm van rot optreden. Van Bacardi is bekend dat vooral de gele variant wat sneller last heeft van Botrytis in de kop; daar moet je dus extra goed opletten'', zo legt de chrysantenkweker uit.
Prima ervaringen met Luna PRIVILEGE Om Botrytis goed de baas te blijven heeft het bedrijf op advies van Richard van Spronsen van Van Iperen onlangs voor het eerst Luna PRIVILEGE ingezet. In plaats van het tot dan toe gangbare regime van drie keer spuiten op vijf, vier en drie weken voor afleveren, is er nu alleen vijf weken voor afleveren met
Barry Middelburg (rechts) heeft samen met zijn vader Nico een chrysanten-
Luna PRIVILEGE gespoten. Hoewel de ervaringen met het middel in chrysanten
bedrijf van 6,5 hectare in Made (N-Br.). Richard van Spronsen is commercieel
nog beperkt zijn, durft Van Spronsen wel te stellen dat het een prima vervan-
technisch medewerker bij Van Iperen.
ger is voor de gangbare behandeling. ,,De Luna is de afgelopen maanden in meerdere sierteeltgewassen ingezet. En daarin blijkt het een goede, langdurige bescherming te bieden tegen schimmels als Botrytis en meeldauw. Bovendien
Barry Middelburg voegt hier graag aan toe dat één keer spuiten met Luna in
hoef je het minder vaak in te zetten dan de gebruikelijke middelen en dat is -
plaats van drie keer met een combi van andere middelen, ook het een en ander
hopelijk - gunstig in het kader van resistentiemangement. Ik durf daarom wel
aan arbeid bespaart. Op drie hectare (Bacardi en Stallion) scheelt dat al gauw
te stellen dat Luna PRIVILEGE een prima aanwinst is voor chrysantenkwekers.''
twee uur per week. Op jaarbasis komt dit neer op zo'n 100 uur minder arbeid.
'Nieuw, integreerbaar middel tegen meeldauw is meer dan welkom' ,,Er is onderhand geen ruimte meer om foutjes te maken in de rozenteelt. Zaken als meeldauw en ook wittevlieg mógen gewoon niet meer uit de hand lopen, hoe lastig dat in de praktijk soms ook is. De handel accepteert gewoon geen gebreken. Jaarrond betrouwbare en probleemloze producten afleveren is een absolute must in ons vak.''
Hij benadrukt daarbij dat zijn bevindingen voor zijn rassen gelden: Red Naomi, Sweet Dolomiti, Lovely Dolomiti, Passion en White Naomi.
Johan van den Nouweland van rozenkwekerij Marjoland in Waddinxveen
Zeer sterk tegen meeldauw
(Z-H) vat in een paar zinnen samen hoe hij tegen de gewasbescherming aan-
Ook over de effectiviteit van Luna PRIVILEGE is de rozenkweker tot dusver
kijkt. De woorden betrouwbaar, effectief en duurzaam staan daarbij centraal.
zeer tevreden. ,,Mijn eerste indruk is dat vooral de preventieve werking tegen
,,Als bedrijf willen we zo veel mogelijk biologisch werken en alleen chemisch
meeldauw zeer sterk is. Luna lijkt de meeldauw van buiten naar binnen in te
ingrijpen als dat strikt noodzakelijk is'', zo legt het hoofd operationele zaken
kapselen. De aantasting sterft daardoor vanuit de omtrek naar binnen donker
de 'gewasbeschermingsbasis' van het bedrijf uit. ,,Probleem is echter dat
af. Doordat de buitenste rand van de schimmel het eerste wordt aangepakt,
er niet veel chemische middelen zijn die goed samengaan met de biologie.
krijgt deze geen kans om verder uit te breiden. Opvallend is verder dat het
Vooral voor meeldauw en wittevlieg is het middelenpakket dat de biologie
schimmelpoeder niet helemaal van het blad wordt afgewassen; iets dat bij
intact houdt uiterst krap. Daar komt bij dat we de laatste jaren steeds inten-
andere middelen meestal wel gebeurt. Bij Luna blijft er aanvankelijk een witte
siever zijn gaan telen waardoor het moeilijker is geworden om de rozen op
waas op het blad achter, maar dat heeft - voor zover ik dat kan beoordelen -
alle plekken goed te raken en te beschermen.''
geen negatief effect op de werking.''
'Belangrijk is nu dat we ons aan het advies van maximaal drie keer per seizoen blijven houden' Eerste ervaringen met Luna PRIVILEGE
'Aantal bespuitingen kan terug'
Nieuwe, effectieve middelen die integreerbaar zijn met biologie - zoals Luna
Hoewel de ervaringen nog pril zijn, verwacht Van den Nouweland dat het aantal
PRIVILEGE - zijn dan ook uitermate welkom, zo benadrukt de rozenkweker
bespuitingen tegen meeldauw (en Botrytis) structureel terug kan. ,,Na de eerste
nog maar eens. Dit seizoen zette hij het middel al twee keer in tegen meel-
bespuiting met Luna PRIVILEGE hebben we drie tot vier weken kunnen wach-
dauw - in januari en juni - en er volgt waarschijnlijk nog een derde behande-
ten met een volgende bespuiting tegen meeldauw, terwijl we met de andere
ling in oktober/november. Hoewel er aanvankelijk wat zorgen waren rondom
beschikbare middelen toch echt wekelijks aan de slag moeten. Op jaarbasis
mogelijk schade aan het gewas en/of groeivertraging, is Van den Nouweland
scheelt dat toch gauw acht tot tien bespuitingen. Dat bepaart niet alleen een
Johan van den Nouweland is hoofd teeltzaken bij rozenkwekerij Marjoland in
tot dusver volledig 'schadevrij' gebleven. ,,Ik heb tot nu toe niets gezien of
hoop geld en arbeid, maar beperkt ook het aantal groeiremmingen als gevolg
Waddinxveen (Z-H). Het familiebedrijf teelt 20 hectare rozen (Red Naomi, Sweet
gemerkt van schade of groeivertraging; althans niet meer of minder dan
van chemisch ingrijpen.''
Dolomiti, Lovely Dolomiti, Passion en White Naomi).
de kleine afremming je wel vaker ziet bij inzet van chemische middelen.''
Nu Luna PRIVILEGE een succesvolle start heeft gehad, hoopt Van den Nouweland dat het zich ook op de langere termijn staande kan houden. ,,Belangrijk is nu dat we ons aan het advies van maximaal drie keer per seizoen blijven houden. Alleen op die manier houden we resistentievorming buiten de deur en kunnen we hopelijk nog heel lang plezier beleven aan dit middel.''
2
Glastuinbouw Koerier
Vervolg van voorpagina Ook dit seizoen begon volgens Groenwegen nog even nerveus: ,,Door de
Ter illustratie toont Groenewegen op zijn mobiele telefoon een foto van een
gemakkelijker overeind blijft.'' zo stelt hij tevreden vast.
aanhoudende kou in maart was het behoorlijk lastig om de boel te luchten
slecht afgesneden stomp. ,,Normaal zitten hier binnen een paar uur schim-
Alles overziend vindt Groenewegen de komst van Luna PRIVILEGE 'toch wel
en kregen we steeds meer problemen met bladranden. Met de ellende van
mels op en kun je de plant na een paar dagen opruimen. Maar deze ruwe
een grote zegen voor de tomatenteelt'. ,,Het enige gevaar dat ik kan beden-
vorig seizoen nog in het achterhoofd hadden we de mesjes alweer klaarlig-
stomp is keurig ingedroogd; dat heb ik eerlijk gezegd nog niet eerder mee-
ken is dat we tevéél vertrouwen in het middel krijgen en daardoor net iets minder scherp worden. Als we het daardoor vaker moeten gebruiken is er meer kans op resistentievorming. En dat moeten we toch echt zien te voorkomen.''
'Ik had nog nooit van Luna gehoord...' gen om intensief te gaan snijden, maar juist op dat moment kwam adviseur
gemaakt!'', zo vertelt hij enthousiast. Wat hem betreft gaan de credits hele-
Edwin Datthijn van Van Iperen langs met het nieuwe middel Luna PRIVILEGE.
maal uit naar Luna PRIVILEGE, zéker nu er nog steeds een geheel Botrytis-vrij
Ik had er eerlijk gezegd nog nooit van gehoord, maar was wel meteen
gewas staat. ,,Normaal hebben we altijd wel wat naloop- en controlewerk.
overtuigd dat we er vlot mee an de slag moesten. We zijn daarom meteen
Maar tot nu toe (half juli, red.) hebben we nog helemaal niks gevonden. Ik ben
(in week 13, red.) gaan druppelen. En dat heeft echt geweldig goed uitgepakt.''
niet zo heel erg gauw enthousiast over een middel, maar over déze dus wél.''
'Druppelen is super' Behalve over de werking van Luna PRIVILEGE, is Groenewegen ook erg te spreken over de manier van toepassen, via druppelen. ,,Het druppelen kost ons hooguit een kwartier, terwijl we met spuiten toch zeker 40 uur bezig zijn. Dat scheelt dus behoorlijk in arbeidskosten. Maar een nog veel groter voordeel vind ik dat bij druppelen het gewas droog blijft. Ik merk nu al dat de biologie veel
Mark Groenewegen heeft samen met zijn broer Arnold een tomatenkwekerij in Sirjansland (Zld.). Op twee naast elkaar liggende locaties - Grevelingen I en II van samen 11 hectare telen ze grove trostomaten (ras: Endeavour).
Luna PRIVILEGE breed toegelaten in de glastuinbouw
Langdurige bescherming tegen schimmels én vitalere producten Luna staat voor een nieuwe generatie van fungiciden, gebaseerd op de werkzame stof fluopyram. Fluopyram biedt oplossingen tegen een zeer breed spectrum aan schimmels in een groot aantal gewassen. De werkzame stof van fluopyram heeft unieke eigenschappen; s Het beschermt langdurig blad, vruchten en bloemen doordat een gedeelte van de werkzame stof op het oppervlak aanwezig blijft en kleine hoeveelheden actieve stof over langere tijd blijven doordringen in het blad; s Het is opwaarts systemisch: er vindt herverdeling van de actieve stof in het blad door de houtvaten (xyleem transport) plaats; s Het is wortelsystemisch: dit zorgt voor een uitstekende stengel- en bladbescherming; s Er is een duidelijke translaminaire effectiviteit en daardoor een goede bescherming van niet-behandelde plantendelen.
Breed werkingsspectrum Fluopyram heeft een breed werkingsspectrum tegen o.a. diverse echte meeldauw-soorten, Sclerotinia en Botrytis. Al deze schimmels hebben een negatieve invloed op de kwaliteit en houdbaarheid van de producten. Uit diverse onderzoeken - nationaal en internationaal - is gebleken dat fluopyram een positief effect heeft op opbrengst, kwaliteit, vitaliteit en bewaarbaarheid.
Toepassing in tomaten Luna PRIVILEGE kan in tomaat worden toegepast tegen Botrytis en echte meeldauw. In tegenstelling tot veel andere middelen dient Luna PRIVILEGE te worden toegepast via het druppelsysteem. Het is belangrijk dat het middel goed door de planten wordt opgenomen. Daarom moet het bij de eerste druppelbeurten van de dag bij de plant komen.
Advies Botrytis: preventieve toepassing uitvoeren bij aanvang van een vochtige periode en enkele dagen voor het blad breken. Bij een aanwezige Botrytis-druk is het aan te raden om eerst een bespuiting met bijvoorbeeld Teldor uit te voeren om zo de op het gewassen liggende sporen te bestrijden. Druppel vervolgens in dezelfde periode Luna PRIVILEGE.
Toelatingen in de glastuinbouw
Gewas
Ziekten
Bedekte teelt van bloemisterijgewassen
Echte meeldauw (o.a. Sphaerotheca spp., Microspheara spp., Oidium spp.), Sclerotiënrot (Sclerotinia sclerotiorum) en Grauwe schimmel (Botryotinia fuckeliana)
Bedekte, niet-grondgebonden teelt van tomaat (mits bij de wortels toegepast)
Echte meeldauw (Oidium lycopersicum) en Grauwe schimmel (Botrytis spp.)
Bedekte, niet-grondgebonden teelt van gerbera (mits bij de wortels toegepast)
Echte meeldauw (Oidium citrulli), Sclerotiënrot (Sclerotinia sclerotiorum) en Grauwe schimmel (Botryotinia fuckeliana)
Bedekte teelt van sla (Lactuca spp.) en rucola
Grauwe schimmel (Botryotinia fuckeliana) en Sclerotiënrot (Sclerotinia sclerotiorum)
Advies echte meeldauw: preventief druppelen bij een beginnende aantasting in het gewas. Gebleken is dat de toepassing in tomaat een gewasreactie in de vorm van een bladrandje kan geven. Niet toepassen voordat de achtste tros bloeit of voor 1 maart. Cherrytomaten en niet geënte tomaten (kleiner en dunner blad) zijn gevoelig gebleken. In deze gevallen eerst op kleine schaal (een aantal planten) een proefbehandeling uitvoeren en na een week controleren op eventuele gewasreactie. Wordt gewasreactie vastgesteld dan niet toepassen. Is een proefbehandeling niet mogelijk dan wordt een toepassing ontraden. Indien een 2de toepassing noodzakelijk is, minimaal een interval aanhouden van 6 weken. Dosering: 40 ml/1000 planten, met een maximum van 1 l/ha
Toepassing in bloemisterijgewassen Luna PRIVILEGE kan in bloemisterijgewassen worden toegepast tegen echte meeldauw, Botrytis en Sclerotinia.
Advies echte meeldauw en Botrytis: toepassen zodra een beginnende aantasting wordt waargenomen. Gebruik daarbij voldoende water. Vervolgens afwisselen met een middel uit een andere werkzame groep.
DE KRACHT VAN LUNA PRIVILEGE s Langdurige werking tegen breed spectrum aan schimmels, o.a. tegen Botrytis spp, echte meeldauw en Sclerotinia spp. s Uitstekende stengel- en bladbescherming door wortelsystemische werking
Advies Sclerotinia: toepassen zodra er een beginnende aantasting wordt waargenomen. Gebruik voldoende water. Deze toepassing dient in het hart van de plant te worden gespoten.
s Door translaminaire effectiviteit ook een goede bescherming van niet-behandelde plantendelen s Positieve invloed op opbrengst, kwaliteit, vitaliteit en bewaarbaarheid van het geoogste product.
Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
3
Glastuinbouw Koerier
Oberon: langdurige werking tegen spint en wittevlieg Al vele jaren is Oberon in een groot aantal gewassen met succes ingezet. Vooral de langdurige werking tegen spint en wittevlieg wordt in de praktijk zeer gewaardeerd. Ook de werking tegen de tomatengalmijt wordt in de praktijk als zeer goed ervaren.
soorten worden zowel de eieren als de larven bestreden. De eieren ver-
Oberon is een middel uit de chemische groep van ketoenolen en heeft een
Advies wittevliegbestrijding
werking op zowel spint als wittevlieg (ook Bemisia tabaci) en een goede
s Spuit Oberon 2 keer met een interval van 10 dagen
nevenwerking op trips. Oberon wordt vastgelegd in de waslaag van de plant,
s Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep (o.a.
waarin het zeer traag afbreekt. Door deze eigenschap heeft het middel een
kleuren gelig, worden iets rimpelig en zakken uiteindelijk scheef. De eieren komen niet meer uit. De larven verkleuren - als ze geraakt worden - na enige tijd lichtbruin. Oberon heeft geen effect op volwassen wittevlieg.
Calypso)
zeer lange nawerking.
s Zowel eieren als larven bevinden zich aan de onderkant van het blad. Voor
Werking tegen spint
s Geen uitvloeier toevoegen
Oberon heeft een uitstekende werking op zowel de eieren als de larven van
s Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
een effectieve bestrijding is een goede spuittechniek essentieel
spint. Eén week na de bespuiting verkleuren de eieren naar oranjerood en zijn de larven dood. De volwassen vrouwtjes worden niet bestreden. Zij blijven enkele weken in leven maar vertonen minder activiteit. Zuigschade wordt daardoor sterk beperkt en verspreiding in het gewas vindt niet meer plaats. De eieren die nog wel geproduceerd worden en er aanvankelijk goed uitzien (blank) komen niet uit en vertonen dezelfde verkleuring als de eieren die aanwezig zijn op het moment van spuiten.
Advies spintbestrijding s Spuit Oberon twee keer met een interval van 7 tot 10 dagen s Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep s De werking vindt met name plaats door contactwerking. Voor een goed resultaat is een goede spuittechniek van groot belang s Geen uitvloeier toevoegen s Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)
Werking tegen wittevlieg Oberon heeft een uitstekende werking tegen zowel kaswittevlieg
Toelating, voorwaarden en veiligheid s Oberon is toegelaten in veel belangrijke glastuinbouwgewassen, zowel grondgebonden als niet-grondgebonden. s De toepassing van Oberon blijkt in enkele komkommerrassen voor 1 maart risicovol te zijn. s Oberon niet toepassen in jonge aanplant of in opkweekfase in verband met eventuele gewasreactie. s Oberon wordt, in verband met gewasveiligheid, in bloemisterijgewassen in de periode van 1 maart tot 1 september afgeraden. s Oberon is gevaarlijk voor bijen. Niet toepassen in gewassen waar honingbijenvolken zijn geplaatst. Oberon kan een effect hebben op het broed van hommels. Daarom bij inzet van hommels het middel uitsluitend toepassen als de hommels niet actief zijn en de hommelkasten gesloten zijn. De kasten pas weer open zetten 2 uur nadat het gewas volledig is opgedroogd. s Oberon is veilig voor de meeste biologische bestrijders zoals Encarsia, Eretmocerus, Aphidus, Macrolophus, Amblyseius en Orius. Oberon heeft wel een effect op Phytoseiulus en Feltiella.
(Trialeurodes vaporariorum) als tabakswittevlieg (Bemisia tabaci). Van beide
De kracht van Oberon s Uitstekende werking op wittevlieg, spint en tomatengalmijt s Zeer sterke werking op eieren en larven s Goede nevenwerking tegen tripslarven wittevlieg op tomaat
s Veilig voor de meeste nuttige insecten
Tomatengalmijt zo snel mogelijk opruimen ,,Je kunt niet voorspellen óf hij komt en ook niet wáár hij komt. Er is dus echt geen peil op te trekken'', zegt Piet van de Langenberg over de tomatengalmijt. Eind april dook het beestje plotseling op in één van de tuinen van tomatenkwekerij Themato. ,,Tja, waar herken je tomatengalmijt aan? Dat beestje is zo klein dat je hem met het blote oog niet kunt zien. Je merkt dat het gewas wat staat te kwarren en dan ga je zoeken. De eerste schade vind je bij de stam; die heeft een beetje een roodbruine kleur en her en der zitten er wat gekrulde en verdorde bladeren aan...'' Piet van de Langenberg, teeltchef bij tomatenkwekerij Themato, schetst in het kort het schadebeeld van tomatengalmijt. Jarenlang had het bedrijf er geen last van, maar eind april van dit jaar dook het beestje toch plotseling weer op.
Herkomst blijft een raadsel Waar de galmijt vandaan is gekomen blijft een raadsel. ,,Ik vermoed dat hij op het eind van het seizoen in één van de tuinen is achtergebleven'', zegt Steven Voet van Horticoop. Hij was er meteeen bij toen Van de Langenberg de wat 'vreemde' gewassymptomen voor hem schetste. ,,Gelukkig heeft Piet
Piet van de Langenberg (links) is chef teeltzaken bij tomatenkwekerij Themato in Berkel en Rodenrijs (Z-H.). Themato
de schade snel ontdekt en zat de mijt slechts in tien tot vijftien meter gewas.
is gespecialiseerd in de teelt van pruimtomaten (ras: Romanella). Steven Voet is specialist gewasbescherming bij
Daardoor hebben we hem vlot en effectief kunnen bestrijden. Als je daar niet
Horticoop B.V.
op tijd mee bent, dan kan het flink uit de hand lopen. In het ergste geval verkleuren ook de trosstelen roodbruin en krijg je verkurking van de vruchten.
Effectieve bestrijding met Oberon
De schade is dan vele malen groter'', vertelt de adviseur. In de loop der jaren
Bij het bedrijf Themato is in een ruime omtrek rondom de vindplaats van mijt het middel Oberon ingezet. En dat heeft
heeft hij overigens aanmerkelijk ernstigere gevallen gezien dan bij Themato,
volgens Van de Langenberg prima gewerkt. ,,De schade is vrijwel meteen stopgezet. En zeker zo belangrijk: de biologie
met name op bedrijven waar jaarrond tomaten worden geteeld. Op dergelijke
heeft er niet onder geleden.''
bedrijven heeft de galmijt veel meer mogelijkheden om zich via personeel of
Voet vult aan dat het belangrijk is om de gehele plant te raken, dus niet alleen het blad maar ook de stengels. Dit
plukkarren te verplaatsen. ,,Soms vind je de galmijt wel op een stuk of tien
advies wijkt af van de meer gebruikelijke inzet van Oberon tegen wittevlieg en spint, waarbij alleen een bladbespuiting
plekken in de kas. Je kunt er dan vanuit gaan dat hij zich op nog veel meer
voldoende is. Hoewel de adviseur geen verdere schade door de galmijt verwacht bij Themato, is het volgens hem toch
plekken bevindt. In dat geval kun je het beste maar de hele tuin spuiten, want
zaak om de plek goed in de gaten te houden. Mocht de galmijt tóch nog terugkeren, dan kan op het eind van het
anders blijft het probleem sluimeren.''
seizoen nog een tweede bespuiting uitgevoerd worden, waarbij meteen ook wittevlieg en spint wordt meegepakt.
4
Glastuinbouw Koerier
spintmijt
Vervolg van voorpagina
'Energie besparen en ziekten voorkomen, dat blijft 'n lastig evenwicht' ,,In de teelt van gerbera's hebben we de afgelopen twee decennia behoorlijk grote stappen gemaakt in geĂŻntegreerde gewasbescherming. Veel ziekten en plagen kunnen we nu prima biologisch bestrijden. Maar voor een aantal insecten en schimmels blijven we ondersteuning nodig hebben van chemische middelen. Met name trips, maar ook meeldauw, Botrytis en Sclerotinia zijn zonder chemische correctie onvoldoende onder controle te houden.''
de ziekte. Hoewel de toelating van het middel voor de meeste telers aan
Met deze woorden schetst Martin van der Mei van Flori Consult Group de
Sclerotinia en meeldauw
stand van zaken rondom gewasbescherming in gerbera's. Als gespecialiseerd
Een andere schimmel die vaker opduikt als er minder energie wordt gebruikt is
teeltadviseur ziet hij dat steeds meer telers de grens opzoeken van 'scherp
Sclerotinia. ,,We zien deze schimmel vooral als de onderbuis te weinig wordt
telen met minimaal energiegebruik'. Op het vlak van energiebesparing - aan-
ingezet. Het gewas warmt daardoor onderin te weinig op waardoor het vocht
gezwengeld door het project 'Het Nieuwe Telen' - is volgens hem namelijk
niet voldoende weg kan'', zo legt Van de Mei uit. Behalve de reeds genoemde
nog steeds veel winst te halen. Door een slimmere inzet van belichting,
geforceerde ventilatie, waarbij droge lucht onder het gewas wordt ingebracht,
schermen, verplaatsing van de groeibuizen, minder buisgebruik en gefor-
kan ook Luna PRIVILEGE hierin een goede rol vervullen. ,,Telers die het toe-
ceerde ventilatie is een flinke besparing op aardgas te realiseren, vaak meer
gepast hebben tegen Sclerotinia zijn er zeer tevreden over. Na ĂŠĂŠn toepassing
dan 25 procent. En opmerkelijk: de productie blijft daarbij op het normale
was de schimmel helemaal verdwenen'', zo stelt de adviseur.
niveau. Tegelijkertijd waarschuwt de adviseur dat telers ook weer niet te ver
Behalve tegen 'klimaatgevoelige' schimmels als Botrytis en Sclerotinia, is
door moeten slaan in hun besparingsdrift. ,,Schimmelziekten als Sclerotinia
Luna PRIVILEGE ook een belangrijke aanwinst tegen een nĂłg groter pro-
en Botrytis liggen voortdurend op de loer. Die ruiken hun kans als de gewas-
bleem: meeldauw. ,,In mijn ogen is en blijft meeldauw voorlopig de grootste
sen door teveel vocht of kou er even wat minder vitaal bij staan. De kunst is
bedreiging op schimmelgebied voor gerbera's. In het voorjaar, wanneer de
dus om een optimale balans te vinden tussen energie besparen en ziekten
zwavelpotten uitgeschakeld worden vanwege de opbouw van de biologische
Martin van der Mei is compagnon/partner van Flori Consult Group, een
voorkomen. Daar werken we nu heel hard aan.''
bestrijding, is het altijd weer afwachten hoe heftig de schimmel toe gaat
tuinbouwadviesbureau dat gespecialiseerd is in teeltbegeleiding in gerbera
slaan. Met Luna PRIVILEGE hebben we er in ieder geval een nieuwe preventief
en alstroemeria. Samen met twee compagnons - Marco de Groot en Eugenie
Botrytis
wapen erbij gekregen. Telers die het middel het afgelopen seizoen al hebben
Dings - voorziet hij zo'n 80 procent van alle professionele gerberatelers in
Een schimmel die direct gerelateerd is aan het klimaat in de kas is Botrytis.
toegepast hebben er prima resultaten mee geboekt'', zo besluit Van der Mei.
Nederland van teeltadvies.
de late kant kwam - net na het 'rotkoppenseizoen' - is er her en der al wel mee geĂŤxperimenteerd. Van der Mei: ,,Bij ĂŠĂŠn teler die wat langer last had van rotkoppen hebben we een proef uitgevoerd met hartbespuiting. Hieruit kwam naar voren dat het probleem behoorlijk minder werd na een aantal bespuitingen met Luna PRIVILEGE. Dit biedt dus zeker perspectief voor het komende seizoen.''
Deze zwakteparasiet kan zowel schade op de bloem (bloemsmet) als volledige verwelking van de bloem (rotkoppen) veroorzaken. Volgens Van der Mei
Vergelijkende proef met LED en SON-T
is de schimmel met een uitgekiende schermregeling van het verduisteringsdoek tegenwoordig vrij goed onder controle te houden. En in combinatie met een nieuw systeem van geforceerde ventilatie - waarbij droge lucht via plastic
Dit najaar gaat Flori Consult Group samen met WUR Glastuinbouw, Philips en LTO-Groeiservice aan de slag met een nieuw project in gerbera's: het
slurven onder het gewas wordt ingebracht en op die manier veel vocht uit het
vergelijken van gangbare SON-T met LED-verlichting. Net als bij het vorige project 'Het Nieuwe Telen' is ook hier energiebesparing het doel. ,,Onze
gewas meeneemt - krijgt Botrytis nĂłg weer minder kans, zo is inmiddels uit
inzet is 50 procent besparing op electriciteit. Dat is ambitieus, maar volgens ons wel degelijk mogelijk'', zo blikt Van der Mei alvast vooruit. Grootste
proeven ĂŠn op een aantal praktijkbedrijven gebleken.
verschil tussen de gangbare SON-T en LED is dat de eerste naast licht ook stralingswarmte geeft. ,,Bij gedeeltelijke of volledige LED-verlichting zullen
Toch is een infectie nooit helemaal uit te sluiten. ,,Bij gerbera is altijd wel
we dus extra moeten verwarmen voor een optimale groei en beperking van de schimmeldruk'', zo stelt de adviseur. Hij verwacht dat een combinatie
een kleine Botrytisdruk aanwezig. Er is dus ook maar weinig nodig om
van beide lichtbronnen (hybride-verlichting) de meeste voordelen zal bieden.
deze uit te laten groeien tot een groter probleem'', zo stelt de adviseur. De komst van Luna PRIVILEGE ziet hij dan ook als een mooie aanwinst tegen
Voorkom opbouw van resistentie, wissel middelen af! Gewasbeschermingsmiddelen moeten met beleid worden toegepast. Niet alleen vanwege gezondheid en milieu, maar ook om ervoor te zorgen dat het middel in de toekomst zijn werking behoudt. Door ondoordacht gebruik kunnen ziekten, plagen en onkruiden resistent worden tegen middelen.
Luna PRIVILEGE en resistentiemanagement Luna PRIVILEGE bevat de werkzame stof fluopyram. Fluopyram behoort tot de Succinate dehydrogenase inhibitors (SDHI). De FRAC-code hiervan is 7. De resistentiemanagementstrategie voor Luna PRIVILEGE is gebaseerd op de FRAC-aanbevelingen. Het gaat hierbij om het beperken van het aantal toepassingen per jaar of per teeltcyclus. Verder is de algemene aanbeveling
Middelen met eenzelfde werkingsmechanisme worden in dezelfde resistentie-
om af te wisselen met actieve stoffen met een ander werkingsmechanisme.
groep ingedeeld. En daar schuilt het gevaar: veelvuldig gebruik van middelen
Middelen uit de groep van de SDHI-remmers moeten in het kader van
uit dezelfde resistentiegroep kan leiden tot verminderde gevoeligheid van de
resistentiemanagement preventief of bij een beginnende aantasting worden
te bestrijden ziekten, plagen en onkruiden. Vooral in de aardappelteelt, fruit-
ingezet.
teelt en glastuinbouw is de kans op resistentie-opbouw groot.
Frac-richtlijnen: s Toepassen volgens de aanbevelingen van de fabrikant
Wanneer steeds middelen uit dezelfde resistentiegroep worden gebruikt,
s Indien mengsels worden gebruikt, dient de mengpartner voldoende effec-
wordt de ongevoelige groep blijvend ontzien. Het gevolg is dat deze groep
tief te zijn tegen de betreffende ziekte en een ander werkingsmechanisme
zal uitbreiden binnen de populatie, waardoor de bestrijding steeds moeilijker
te hebben
resistentie te voorkomen. Dat kan met een gerichte middelenkeuze. Gebruik voor bestrijding van een bepaalde ziekte, plaag of onkruid steeds middelen uit verschillende resistentiegroepen. Deze gerichte middelenkeuze is ĂŠĂŠn van de
Gerichte middelenkeuze
wordt. Het voorkomen van een hoge selectiedruk is de belangrijkste manier om
" ! " !
s Toepassingen moeten preventief of bij een beginnende aantasting worden ingezet s Het aantal mogelijke bespuitingen is afhankelijk van het totaal aantal bespuitingen in een teelt (zie tabel hiernaast)
steunpilaren van resistentiemanagement.
Luna PRIVILEGE verantwoord inzetten; Informatie over resistentiemanagement Aanvullende informatie over internationale afspraken op het gebied van resistentiemanagement is te vinden op de internetsites van het FRAC (Fungicide resistentie), IRAC (Insecticide resistentie) en HRAC (Herbicide resistentie).
Fungicide Resistance Action Committee
Insecticide Resistance Action Committee
Herbicide Resistance Action Committee
5
Glastuinbouw Koerier
s Maak van te voren een inschatting van het totaal aantal bespuitingen op jaarbasis en bepaal daarmee het aantal keren dat Luna PRIVILEGE ingezet mag worden. s Raadpleeg het etiket met betrekking tot de juiste dosering en het maximaal aantal toepassingen van Luna PRIVILEGE s Luna PRIVILEGE altijd preventief toepassen s In de groente- en sierteelt na ĂŠĂŠn toepassing met Luna PRIVILEGE altijd afwisselen met een product met een ander werkingsmechanisme (geen SDHI). In het fruit maximaal twee opĂŠĂŠnvolgende toepassingen, daarna afwisselen met een product met een ander werkingsmechanisme (geen SDHI).
'Er komt steeds meer ruimte voor biologische middelen' ,,Bayer CropScience is de afgelopen decennia groot geworden door chemische middelen. Het zal dus nog wel even duren voordat iedereen gewend is aan het idee dat het bedrijf nu ook in biologische middelen is gestapt. Bovendien is het bedrijf enorm groot - een mammoettanker om het in beeldspraak uit te drukken. En zo'n mammoettanker verander je niet zomaar van koers.'' Met deze woorden vatte Jolanda Wijsmuller in 2009 haar uitdagende opdracht als eerste Product Manager Biologicals samen. Nu, vier jaar later, vraagt Glastuinbouw Koerier of de mammoettanker al enigszins van koers is veranderd. ,,Ja, de koers is langzaam aan het veranderen. De noodzaak om te komen tot geïntegreerde concepten, waarbij chemie en biologie elkaar ondersteunen, begint steeds groter te worden. Er komt dus steeds meer ruimte voor biologische middelen'', zo geeft ze de huidige stand van zaken weer. Wat is er feitelijk veranderd sinds Bayer CropScience in 2008 in biologische middelen stapte? ,,In vergelijking met vijf jaar geleden is de maatschappelijke druk rondom het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen behoorlijk gegroeid. Denk alleen maar aan de discussie rondom bijen en neonicotinoïden; die heeft behoorlijk wat in beweging gebracht. Consumenten vragen steeds nadrukkelijker naar voedsel dat op een onomstreden manier is geproduceerd. In dat plaatje past biologische gewasbescherming heel goed, al zeg ik er meteen bij dat dit voor een deel beeldvorming is. In mijn ogen zijn chemische gewasbeschermingsmiddelen namelijk niet onveiliger of ongezonder dan biologische middelen. Dat is een te eenvoudige voorstelling van zaken.''
Heeft de consument een te romantisch beeld bij biologische middelen?
Bayer werkt nu vijf jaar aan biologische middelen.
,,Als zijn of haar gedachte is: 'alles van biologische oorsprong is veilig', dan is
Wat is er tot dusver bereikt?
dat inderdaad een verkeerd beeld. Die gedachte is namelijk alles behálve waar.
,,Na de eerste voorzichte stappen in 2008 en 2009 - waarin vooral oriën-
huidige chemische bedekkingsfungiciden. Ook hier zou een combinatie met
Denk alleen maar aan de EHEC-affaire die we twee jaar geleden hadden; daar-
terend werk is verricht - zitten we nu in een fase waarin we daadwerkelijk
een chemisch middel met duurwerking of curatieve werking weer een nieuwe
uit bleek maar weer eens hoe dodelijk natuurlijke toxines voor de mens kunnen
nieuwe middelen op de markt brengen. Vooral de afgelopen twee jaar is
stap richting geïntegreerde gewasbescherming zijn.''
zijn. Maar er zijn ook genoeg voorbeelden te geven waar biologische middelen
het snel gegaan, vooral door de overname van de bedrijven AgroGreen,
een prima alternatief zijn voor (of aanvulling zijn op) chemisch middelen. Zoals
Prophyta en AgraQuest. Via deze overnames hebben we een aantal interes-
bijvoorbeeld XenTari, een Bacillus thuringiensis die toxinen produceert die
sante biologische middelen en mensen met kennis van micro-organismen
tegreerde systemen...
schadelijk zijn voor rupsen maar volkomen veilig is voor mensen.''
in huis gekregen.''
,,Ja, dat zal voor de meeste biologicals de beste optie zijn. Als 'stand-alone'
Jolanda Wijsmuller is Product Manager Biologicals bij Bayer CropScience
De nieuwe biomiddelen kunnen dus het beste ingezet worden in geïn-
middel zijn ze vaak niet compleet genoeg; met BIO 1020 - een schimmel tegen de onder andere de taxuskever - als voorlopige uitzondering. Er zal dus nog de nodige hulp nodig blijven van chemische middelen.''
'Als wij met biologicals dezelfde ontwikkelingen
Waar zit nu feitelijk de winst van biologische middelen voor de teler/ kweker?
kunnen doormaken als met chemische middelen,
,,De winst zit vooral in het feit dat we telers steeds duurzamere oplossingen kunnen bieden. Dus niet alleen middelen voor de bestrijding van ziekten en plagen, maar ook middelen - en dan in de zin van handvatten
dan zit er nog heel veel moois in het vat'
of 'tools' - om aan de toekomstige kwaliteits- en milieueisen te kunnen voldoen. Deze laatste categorie zal de komende decennia alleen maar belangrijker worden. Denk maar aan de emissie- en residu-eisen die steeds strakker worden. Daarvoor zullen we steeds vaker middelen van biologische oorsprong nodig hebben.''
Hoe zit het met het registratietraject van biologische middelen;
Wat zit er concreet aan biologische middelen aan te komen?
in hoeverre wijkt dit af van de gangbare chemische middelen?
,,Op dit moment zitten er twee biologische fungiciden en een biologisch
over pakweg vijf jaar uit?
,,Biologische middelen moeten in grote lijnen hetzelfde registratietraject
insecticide in het registratietraject. Onze verwachting is dat deze tussen 2015
,,Op dit moment genereren de biologische middelen één tot anderhalf pro-
afleggen als chemische middelen. Alleen op kleine onderdelen zijn er ver-
en 2017 op de markt kunnen zijn. Het biologische insecticide is een extract
cent van de omzet in Nederland. Onze doelstelling is om dit de komende vijf
schillen, zoals bijvoorbeeld bij bacteriestammen die al grootschalig in de
van het onkruid melganzenvoet. Uit proeven is al gebleken dat deze een
jaar te laten groeien naar zeven à acht procent. Die doelstelling is misschien
natuur voorkomen. Hier volstaat op bepaalde onderdelen in het dossier een
goede 'knock down' werking heeft tegen onder andere trips en wittevlieg.
ambitieus, maar wij merken dat er een stroomversnelling gaande is rondom
goed onderbouwd statement. Ook is er voor biologische middelen geen
In combinatie met een chemisch middel met duurwerking zou het in veel
biologicals; niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Op dit moment
residu-onderzoek nodig. Al met al kun je daardoor misschien twee jaar van
teelten een zeer welkome aanwinst zijn. In de Verenigde Staten, waar het
hebben we wellicht nog vrij eenvoudige biolologische middelen, maar
het gehele ontwikkelingstraject afsnoepen, maar dan nog zit je vaak op acht
middel al langer is toegelaten in buitenteelten van onder andere druiven,
dat waren de chemische middelen honderd jaar geleden ook. Als wij met
tot tien jaar.''
tomaten en paprika, heeft het bovendien al laten zien dat het vrij selectief is
biologicals dezelfde ontwikkelingen kunnen doormaken als met chemische
en nuttigen spaart. De twee biologische fungiciden kun je vergelijken met de
middelen, dan zit er nog heel veel moois in het vat.''
De chemie is gewend aan harde, betrouwbare bestrijdingsresultaten. Bij de biologische bestrijding ligt dat allemaal wat moeilijker... ,,Dat klopt. Met goede chemische middelen mag je onder normale omstandigheden rekenen op 90 tot 100 procent effect. Bij biologische middelen zijn er veel meer omgevingsfactoren die het resultaat beïnvloeden, waardoor de effectiviteit onzekerder is en in de praktijk gemiddeld ook vaak wat lager ligt. Daar zullen we ons op in moeten stellen.''
Hoe dan? ,,Dat is vooral een kwestie van anders naar zaken kijken. We zullen ons bijvoorbeeld nog meer moeten richten op balans en evenwicht met nuttige insecten. Dat doen we nu ook al in veel van onze onderzoeken en proeven, maar dat moet nóg structureler worden. Ook willen we de komende jaren nog meer investeren in biologische kennis, zoals bijvoorbeeld de interactie tussen middelen en nuttigen en middelen en bodemleven.''
6
Glastuinbouw Koerier
Hoe ziet de verhouding tussen chemische en biologische middelen er
Mens & Werk Naam:
Jan Hulst
Bedrijf: Bayer CropScience Functie: Technisch Adviseur Glastuinbouw Zo ziet mijn werkdag eruit... ,,Elke dag begint met één of twee koppen koffie en nog even achter de laptop de laatste mails checken. Daarna kan het alle kanten op gaan, zoals proeven bekijken bij kwekers of bij Demokwekerij Westland, lezingen voorbereiden en artikelen schrijven voor nieuwsbrieven. Verder ben ik ook vrij druk met demoproeven die we gedurende het jaar laten zien. En niet te vergeten: ik heb veel contact met allerlei vakmensen die bezig zijn in- en voor de Nederlandse glastuinbouw.''
Het mooiste van mijn vak... ,,Technisch adviseur is bij Bayer CropScience een dynamisch en veelzijdig beroep met vele uitdagingen. Elke dag is anders … so: never a dull moment!''
Dit houdt me het meest bezig... ,,Vaktechnisch gezien, het oplossen van problemen/uitdagingen waar we in de Nederlandse glastuinbouw mee te maken hebben en krijgen. Een daarvan is bijvoorbeeld de Californische trips waar we toch maar moeizaam een antwoord op hebben. Maar ook zaken als emissie van gewasbeschermingsmiddelen houden me bezig. Hoe dringen we die - in samenwerking met de tuinbouwsector - terug tot een wettelijk acceptabel niveau?''
Over vijf jaar ben ik... ,,...nog steeds een gezond en gelukkig mens én onderdeel van een vrolijk gezin. Voor mijn werk zijn er dan (hopelijk) een aantal problemen/uitdagingen opgelost, maar daarnaast ben ik er ook van overtuigd dat er weer nieuwe uitdagingen zullen zijn waar ik me dan mee bezig zal houden.''
Verpakkingen vanaf dit seizoen
GEBRUIKSVRIENDELIJKER!
Voordelen nieuwe verpakkingslijn Gebruiksgemak
Bayer CropScience introduceert dit seizoen een nieuwe verpakkingslijn, onder de naam Smartline. De verpakkingen uit deze lijn zijn gebruiksvriendelijker voor de praktijk. De verpakkingen hebben een duidelijkere maatverdeling en de ‘seals’, de aluminium afdichtingen onder de schroefdop zijn bij bijna alle
t (FFO TFBM NFFS t #FUFS VJU UF TDIFOLFO t 4QBU OJFU
Handzaam t #FUFSF HSJQ t (FNBLLFMŦL UF TQPFMFO t (FNBLLFMŦL UF TDIVEEFO
Maatverdeling t %PPS[JDIUJHF DBOT t (FNBLLFMŦL BG UF MF[FO
producten verdwenen (met uitzondering van Finale, Basta en Mesurol SC waar het vanwege de formuDuurzaam
lering niet mogelijk is een verpakking uit te leveren zonder seal). In plaats van de seals krijgen schroef-
t NJOEFS LVOTUTUPG
Herkenbaarheid
doppen voortaan een verzegeling aan de buitenzijde, waardoor direct duidelijk wordt of de verpakking
t -PHP PQ EPQ [FHFM FO DBO t 6OJGPSNF NBBS IFSLFOCBSF WFSQBLLJOHFO
eerder is geopend, en het seal met aanhangend middel niet meer in het milieu terecht kan komen.
Nieuw gezicht voor etiketten De etiketten van gewasbeschermingsmiddelen krijgen de komende jaren een nieuw gezicht. Veel informatie wordt gebundeld in een overzichtelijke tabel.
Met het nieuw in te voeren etiket moeten leesbaarheid, duidelijkheid en daarmee handhaafbaarheid voorop staan. Belangrijkste wijziging is dat het ‘WG’ wordt vervangen door een tabel met het toegestane gebruik. Dit zal - helaas - bij veel producten gepaard gaan met beperkingen in vooral het aantal toepassingen en het spuitinterval.
Op dit moment wordt de informatie op het etiket onderverdeeld in het Wettelijk Gebruiksvoorschrift (WG) en in de gebruiksaanwijzing
Verder wordt het ‘GA’ vervangen door de ‘Aanbevelingen’. Deze aanbevelingen worden inge-
(GA). Daarbij is het WG wettelijk bindend en bevat het GA richtlijnen voor het gebruik. Nadeel van het huidige etiket is dat de tekst soms
vuld door de fabrikant van het middel en worden niet getoetst door het Ctgb. Ook worden ze
op verschillende manieren uitlegbaar is en niet alle informatie terug te vinden is. Dat maakt de handhaafbaarheid voor de wetgever lastig.
niet op de officiële Ctgb-website geplaatst en maken ze géén deel uit van het wettelijk kader.
De tabel gaat er als volgt uit zien Toepassingsgebied
Type behandeling
Te bestrijden organisme
Dosering (middel) per toepassing
Maximale dosering (middel) per toepassing
Maximaal aantal behandelingen per teelcyclus of per 12 maanden
Maximaal aantal liter/kg middel per ha per teeltcyclus of per 12 maanden
Minimum interval tussen toepassingen in dagen
Veiligheidstermijn in dagen of uiterst gewasstadium waarop toegepast mag worden
De overgang naar de nieuwe etiketten wordt gefaseerd doorgevoerd, te beginnen met de herbiciden. Op de Ctgb-site zijn afbeeldingen te vinden van deze nieuwe etiketten. De oude etiketten van de herbiciden blijven gewoon nog geldig. Besluiten
Inwerkingtreding
Aflevertermijn
Opgebruiktermijn
Herbiciden
15 oktober 2012
1 januari 2013
1 juli 2014
1 juli 2015
Insecticiden
31 juli 2013
1 januari 2014
1 juli 2014
1 juli 2015
Fungiciden
31 juli 2014
1 januari 2015
1 juli 2015
1 juli 2016
De nieuwe etiketten maken gebruik van indeling gewasgroepen. Maak gebruik van de Etiketleeswijzer app om snel terug te vinden onder welke sub- en hoofdgewasgroep uw gewas valt en of een middel dus een toelating heeft in het betreffende gewas.
Beschikbaar voor iOS en Android.
7
Glastuinbouw Koerier
BayYou Services
COLOFON Concept en realisatie: L
Bayer CropScience SA-NV
Vormgeving en opmaak: Claudia Roorda
L
Fotografie: L
Bayer CropScience SA-NV
Drukwerk: ,,Met name de Botrytisgevoelige soorten die
,,Oberon heeft de schade door tomaten-
,,Schimmelziekten als Sclerotinia en Botrytis
,,Ge茂ntegreerde concepten, waarbij chemie
wat dieper Oost-Europa ingaan hebben een
galmijt meteen helemaal stilgezet. En zeker
liggen voortdurend op de loer. Die ruiken
en biologie elkaar ondersteunen, worden
duurzame bescherming nodig.''
zo belangrijk: de biologie heeft er niet onder
hun kans als de gewassen door teveel vocht
steeds belangrijker. Er komt dus steeds meer
geleden.''
of kou er even wat minder vitaal bij staan.''
ruimte voor biologische middelen.''
Piet van de Langenberg,
Martin van der Mei,
Jolanda Wijsmuller,
Barry Middelburg,
chef teeltzaken bij Themato
compagnon/partner van
Product Manager Biologicals bij
chrysantenkweker in Made
in Berkel en Rodenrijs
Flori Consult Group
Bayer CropScience
Puzzel mee en win een diner voor twee!
L
Productiemannen B.V.
Dit is een uitgave van: Bayer CropScience SA-NV Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees v贸贸r gebruik eerst het etiket en de productinformatie.
Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van ` 150.
De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing. BLAD
KAS
SCHIMMELS
BOTRYTIS
KOMKOMMER
SEIZOEN
CHRYSANT
LUIS
SPINT
FAME
LUNA
SUBSTRAAT
FLUOPYRAM
ORCHIDEE
TEELT
GEWAS
PAPRIKA
TRIPS
GROENTE
POT
TUINDER
HIBISCUS
RESISTENTIE
WATER
INSECTEN
RUPS
O R E S I S T E N T I E
B B F T I U E N E R M T
E L L U I S E T I I O IJ
R A U N E E L O S P U R
C D D N F G T M A S S T
H E I M A R Y P O U L F
R E T N E O R G B C E B
Y O E M S I S S N S M O
S N A D K E T A A I M T
A F E A I R C W G B I R
N E C Z A H E T A I H Y
T F O A T G C T E H C T
R E T A W E N R L N S I
N R E M M O K M O K A S
漏 www.puzzelpro.nl
BON Naam: Adres: Postcode:
Plaats:
Teelt + bedrijfsgrootte: De oplossing van de woordzoeker is: Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar: Actievoorwaarden: Deze prijsvraag loopt van 15 september t/m 15 oktober 2013. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Deze prijswinnaars krijgen tussen 15 en 31 oktober bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
8
Glastuinbouw Koerier
Bayer CropScience SA-NV T.a.v. Jessica Biermann Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht