Glastuinbouw Koerier okt 2010 by Bayer CropScience SA-NV

Uitgave oktober 2010

GLASTUINBOUW KOERIER Alles in de strijd tegen wittevlieg ,,Wittevlieg is dit jaar echt een groot probleem. Ondanks zeer intensief spuiten blijven we er last van houden.'' Damian Rutowicz, bedrijfsleider bij rozenkwekerij Marjoland in Waddinxveen, draait er niet omheen.

'Dit jaar al vroeg last van rupsen' Paprikakwekerij Litjens in Horst-Meterik had dit jaar al vroeg last van rupsen. ,,We hebben zeven keer moeten spuiten om schade in het gewas te voorkomen'', vertelt teeltmedewerker Ton Nijssen. Om de biologie niet te verstoren zijn Runner en Fame ingezet.

Meer op pagina 2

Al vanaf januari teistert wittevlieg het bedrijf. ,,Tijdens het seizoen is de populatie op een aantal plekken opgelopen tot 200 tot 300 vliegjes per gele kaart; dan weet je dat het heel moeilijk wordt om op nul te komen'', zo blikt hij terug. Om wittevlieg in de hand te houden is er drie keer zo veel gespoten als normaal.

Tuta Absoluta: bedreiging voor de tomatenteelt Tuta Absoluta is een zeer schadelijke mineermot. De afgelopen jaren heeft het zich vanuit Spanje over veel Zuid-Europese landen verspreid. In Nederland is Tuta Absoluta reeds op meerdere sorteer- en pakstations onderschept.

Meer op pagina 2

Pas sinds kort lijkt de plaag enigszins onder controle; op de vangplaten zijn nu nog maar een paar vliegjes te vinden. Niettemin blijft het bedrijf zeer alert en wordt alles in het werk gesteld om hernieuwde uitbreiding te voorkomen.

Meer foto's op pagina 7

Demokwekerij biedt alle ruimte voor innovaties

BIO 1020: prima aanvulling tegen trips Een grondbehandeling met BIO 1020 kan een een mooie aanvulling zijn om trips in tuinbouwgewassen te bestrijden. Dat zegt Marieke van der Staaij, onderzoeker bij Wageningen UR Glastuinbouw in Bleiswijk. In 2009 en 2010 voerde zij vijf verschillende proeven uit met het biologische bodeminsecticide.

Ontwikkelingen en innovaties in de glastuinbouw stimuleren en faciliteren. Dat is in het kort het doel van Demokwekerij Westland in Honselersdijk. Glastuinbouw Koerier ging er op bezoek en trof een gedreven onderzoeker die 'er bovenop zit'. Een mooi overzicht van allerlei innovaties die op dit moment gaande zijn in de glas-

lingen die hier nu staan ook daadwerkelijk

tuinbouw. Die indruk blijft achter na een rondgang door de Demokwekerij Westland.

in de praktijk toegepast'', zo blikt Sanders

Onderzoeker en gastheer Jeroen Sanders vertelt bij elk proefvak in het kort wat de essen-

alvast vooruit.

tie van het onderzoek is. Veel bevindt zich in de experimentele fase, zoals bijvoorbeeld het met camera's identificeren en robot-matig plukken van tomaten. ,,Je moet het zien

Steeds meer gewasbeschermingsproeven,

als de kraamkamer voor de toekomst. Over vijf tot tien jaar worden veel proefopstel-

lees verder op pagina 3.

Tomatengalmijt zo goed mogelijk opruimen ,,Tomatengalmijt is door de jaren heen een steeds groter probleem geworden op ons bedrijf. We moeten steeds meer moeite doen om 'm goed op te ruimen''', zegt Eric Volkering, bedrijfsleider bij J.A. Groenewegen in De Lier.

Meer op pagina 4

Tips voor een goede verwerking van AAterra ME Van AAterra ME is bekend dat onder koude omstandigheden kristallisatie in de verpakking kan optreden. Daarom: een aantal tips waarmee tijdens opslag, transport en verwerking problemen kunnen worden voorkomen.

Meer op pagina 5

'Minder leunen op bestaande middelen' ,,Het middelenpakket zal de komende jaren steeds smaller worden. We zullen daarom nóg meer in moeten zetten op geïntegreerde bestrijding, met alle aandacht voor een schoon begin en het hele seizoen door intensief scouten'', zegt Jeannette Vriend, coördinator effectief maatregelenpakket bij LTO Groeiservice.

BIO 1020 bestaat uit gekookte rijstkorrels die teruggedroogd zijn en waarop de schimmel

Meer op pagina 6

Metarhizium anisopliae geënt is. Deze rijstkorrels kunnen door compost en potgrond worden gemengd of, in vollegrondteelten, door de bodem worden gewerkt om daar de

Admire: vertrouwde partner tegen luis en wittevlieg

poppen van trips (die in de bodem verblijven) te bestrijden.

'Met BIO 1020 meest complete bestrijding van trips', lees verder op pagina 5.

Met Admire kan een breed scala aan zuigende insecten worden bestreden waaronder luis en wittevlieg. Naast de bekende 100 gram en 400 gram verpakking is Admire sinds vorig jaar ook beschikbaar in een 1,2 kg verpakking.

Meer op pagina 7

Fame: maakt korte metten met elke rups Fame® is een nieuw middel ter bestrijding van schadelijke rupsen van diverse motten en vlinders (Lepidoptera). Fame werkt zeer snel en langdurig en is volledig veilig voor nuttige insecten en mijten. Fame bevat de nieuwe werkzame stof flubendiamide. Deze stof zorgt bij rupsen voor een verstoorde spierfunctie, waardoor de vraat zeer snel stopt. Nog een kenmerk van flubendiamide is dat het een zeer goede duurwerking heeft.

Toelating & toepassing Fame is toegelaten in de bedekte niet-grondgebonden teelt van: • tomaat, paprika en Spaanse peper • bloembol- en bloemknolgewassen • bloemisterijgewassen • boomkwekerijgewassen • vaste planten Schade door Turkse mot

Fame kan ingezet worden zodra de eerste rupsen worden waargenomen. Via direct contact of vraat komen de rupsen in aanraking met het product. Hierdoor stopt de vraat snel. Fame bestrijdt een breed spectrum van rupsen, zoals Turkse mot, Gamma uiltje, Floridamot, Groentenuil en kooluil. Daarnaast wordt ook de tomatenmineermot (Tuta Absoluta) zeer effectief bestreden (zie ook kader).

Dosering & resistentiemanagement Zodra een aantasting wordt waargenomen: twee bespuitingen uitvoeren met een interval van 7 dagen. Dosering: 0,025% (25 gram per 100 liter). Om resistentieopbouw te voorkomen moet Fame worden toegepast als blokbespuiting. Na twee bespuiting met Fame (met 7 dagen interval) moeten er tenminste twee (blok)behandelingen met middelen uit een andere chemische groep worden toegepast (b.v. Runner of XenTari). Rups op gerbera

Veiligheid & gewasverdraagzaamheid Fame is volledig veilig voor de belangrijkste biologische bestrijders en voor hommels. Fame is ook uitgebreid getest op gewasveiligheid, zowel in de sierteelt als in de bedekte groenteteelt. In geen van de geteste gewassen is er gewasschade vastgesteld als gevolg van toepassing van Fame.

De kracht van Fame • Nieuw werkingsmechanisme • Effectief tegen breed spectrum van rupsen • Snelle aanvangswerking, stopt vraatschade snel • Zeer goede duurwerking

Tuta Absoluta: nieuwe bedreiging voor de tomatenteelt

• Volledig veilig voor nuttige insecten, mijten en hommels • Werkt ook tegen tomatenmineermot (Tuta Absoluta)

Tuta Absoluta is een zeer schadelijke mineermot. De afgelopen jaren heeft het zich vanuit

spanwijdte van ca. 1 cm. De rupsen zijn

Spanje over veel Zuid-Europese landen verspreid. In Nederland is Tuta Absoluta reeds op

ca. 0,5 mm groot en gelig van kleur. Als de

meerdere sorteer- en pakstations onderschept. Tuta Absoluta heeft een sterke voorkeur

rupsen groter worden kleuren ze geelgroen en krijgen een zwart randje achter de kop. Volgroeide rupsen zijn ongeveer 9 mm en krijgen een

voor tomatenplanten. Bij deze teelt kan het insect zeer veel schade veroorzaken met

roze gloed op de rug. De pop is lichtbruin.

oogstverliezen van 50 tot 100%. Daarnaast vormt Tuta Absoluta een bedreiging voor de

Tuta Absoluta kan zich zeer snel vermenigvuldigen (levenscyclus tussen 29 en 38 dagen). Zolang er voedsel beschikbaar is blijven de rup-

exportpositie van Nederland.

sen actief. Er wordt geschat dat zich onder Nederlandse omstandigheden 10 generaties per jaar kunnen ontwikkelen. De rupsen leven als mineerder in blad, stengel of vrucht, maar verlaten deze meestal om te verpoppen. Verpopping kan plaats vinden zowel in de grond als op het

Tuta Absoluta is een zeer klein grijsbruin mineermotje van ca. 6 mm groot en een

bladoppervlak, in een opgekruld blad of in een mineergang. De motjes zijn 's nachts actief en verschuilen zich overdag tussen de bladeren.

'Dit jaar al vroeg last van rupsen' Paprikakwekerij Litjens in Horst-Meterik had dit jaar al behoorlijk vroeg last van rupsen. ,,We hebben in totaal zeven keer moeten spuiten om schade in het gewas te voorkomen'', vertelt teeltmedewerker Ton Nijssen. Om de biologie niet te verstoren zijn de middelen Runner en Fame ingezet.

intact laat. ,,Op dit bedrijf bestrijden we trips al jaren helemaal biologisch met cucumeris en orius en dat willen we graag zo houden'', zo stelt de teeltmedewerker. Zowel Runner als

Belangrijk middel in strijd tegen rupsen

Fame zijn volledig veilig voor alle nuttige insecten en roofmijten.

Van de Pasch verwacht dat Fame de komende jaren een belangrijk middel wordt in de strijd tegen rupsen. Behalve dat het heel

,,Zie je die gaatjes in het blad? Daar hebben rupsen behoorlijk huisgehouden. Het is mis-

goed combineert met biologische bestrij-

schien niet zo'n mooi gezicht, maar zolang het daarbij blijft is er niet zoveel aan de hand.

ding, vindt hij ook de translaminaire werking

Een paprikaplant kan wel wat blad missen voordat dit ten koste gaat van de productie.

een grote plus van het middel. Deze eigen-

Zolang de vruchten maar onaangetast blijven''. Ton Nijssen geeft tijdens een korte ronde

schap zorgt ervoor dat het middel ook aan

door de kas zijn visie op het rupsenprobleem. Door een combinatie van factoren kwamen

de onderkant van het blad komt, zodat ook

ze dit jaar al vroeg in het seizoen tevoorschijn. Ten eerste waren de weersomstandigheden

jonge rupsen snel het middel opnemen. De

van de afgelopen herfst relatief gunstig voor allerlei motjes en vlinders. Door veel licht en

vraat stopt daardoor zeer snel. Ook heeft

een hoge temperatuur konden ze langer dan normaal actief blijven. Verder vermoedt Nijssen

Fame een sterke duurwerking, zo merkt Van

dat een aantal motten kans hebben gezien om zich in de naastliggende loods te verstoppen.

de pasch. Nog een plus vindt hij de veilig-

,,Daar is het mooi vorstvrij en kunnen ze vrij gemakkelijk weer de kas in glippen wanneer

heidstermijn van slechts één dag. ,,Hierdoor

de deuren even open zijn.''

kan het oogsten eigenlijk altijd doorgaan.''

Spuiten met Runner en Fame De eerste rupsen dienden zich al vroeg in februari aan. ,,We hebben toen besloten om ze eerst maar eens zoveel mogelijk handmatig te verwijderen. En dat heeft behoorlijk goed geholpen'', vertelt Nijssen. Tijdens het warme weer in april kwamen de rupsen opnieuw

Ton Nijssen (rechts) is teeltmede-

opzetten en werd er voor het eerst gespoten. Daarna volgden - tot half september - nog

werker bij Kwekerij Litjens in Horst-

zes bespuitingen in een interval van drie tot vijf weken. De eerste vijf spuitrondes werden

Meterik. Het bedrijf teelt groene

met het middel Runner uitgevoerd omdat het bedrijf dit nog in voorraad had. De laatste drie

paprika op een oppervlakte van

bespuitingen werden met nieuwkomer Fame uitgevoerd. Bij de middelenkeuze laat Nijssen

8,3 hectare. John van de Pasch is

zich graag adviseren door John van de Pasch van Mertens. ,,Hij kent ons bedrijf goed en we

specialist paprika en aubergine bij

zitten over het algemeen op dezelfde lijn voor wat betreft de inzet van chemie'', zo geeft

Mertens in Horst.

Nijssen aan. Belangrijk voor hem is dat een middel de aanwezige biologie zo veel mogelijk

Glastuinbouw Koerier

Vervolg van voorpagina

Steeds meer gewasbeschermingsproeven op Demokwekerij Westland Hoewel de meeste de proefvakken in de 10.000 m2 grote kas ingericht zijn voor technisch onderzoek, zoals intern transport, klimaatbeheersing en robotisering, zijn er ook 18 vakken ingeruimd voor proeven op het gebied van teelt en gewasbescherming. Dit gedeelte van de kas - waar Sanders de dagelijkse leiding heeft - is in handen van Proeftuin Zwaagdijk. De laatste jaren merkt de onderzoeker een toenemende belangstelling van gewasbeschermingsfabrikanten om proeven uit te (laten) voeren op de Demokwekerij. ,,Behalve dat wij alles in huis hebben om representatieve gewasbeschermingsproeven uit te kunnen voeren, is het voor de fabrikanten ook een prachtige locatie om de voortgang of de resultaten van hun proeven aan adviseurs en handelspartners te laten zien'', zo somt hij de pluspunten van de Demokwekerij op. Verder ziet hij er altijd persoonlijk op toe dat de proeven zo goed worden uitgevoerd en begeleid. Belangrijk daarbij vindt hij het directe contact met de verschillende opdrachtgevers. ,,Als ik bijzonderheden signaleer in de proef of iets zie wat mogelijk schadelijk of juist interessant voor onze klant, dan laat ik ze dat meteen weten. Zo nodig kunnen we de behandeling dan meteen aanpassen. Wat ook voorkomt is dat ze een uur later hier op de stoep staan, soms zelfs met een handelspartner of adviseur erbij om te laten zien wat er gebeurd is. Ook dat is hier geen enkel probleem. Die korte lijnen en betrokkenheid bij de proef wordt over het algemeen zeer gewaardeerd'', aldus Sanders.

Geheimhouding zeer belangrijk Omdat alle grote gewasbeschermingsfabrikanten proeven hebben liggen op de Demokwekerij doet Sanders er alles aan om de informatiestromen strikt van elkaar gescheiden te houden. Dat uit zich meerdere malen in de woorden 'daar kan ik niks over zeggen'. Maar ook wanneer er een portretfoto gemaakt moet worden in de kas, belt hij voor de zekerheid nog even na of dat ook echt wel de bedoeling is. ,,Ik ben liever iets te voorzichtig dan te vrijgevig. Vaak gaat het om zeer concurrentie-gevoelige informatie zoals nieuwe, nog niet toegelaten middelen of middelen die een andere positionering krijgen. Voor fabrikanten is het van levensbelang dat dit niet voortijdig uitlekt en de concurrentie ermee aan de haal kan gaan.''

Met eigen ogen resultaten zien Van de 18 proefvakken die Proeftuin Zwaagdijk onder haar hoede heeft zijn er vijf gehuurd door Bayer CropScience. Daarmee is het meteen ook een van de grootste klanten. Op dit moment worden er proeven uitgevoerd in tomaat, chrysant, paprika en potgerbera. Hoewel Sanders terughoudend is met het toelichten van de proeven, wil hij die in de tomaten er wel kort uitlichten. ,,Het is een proef waarbij vier verschillende middelen tegen wittevlieg worden getest. Daarbij komt het nieuwe middel van Bayer CropScience er bijzonder goed uit. Onlangs

De komende jaren zullen wij onze sterke punten daarom zo goed mogelijk zichtbaar moeten

Jeroen Sanders is onderzoeker glas-

is er een grote delegatie adviseurs en handelspartners hier geweest om deze resultaten met

maken'', zo benadrukt de onderzoeker.

teelten bij Proeftuin Zwaagdijk.

eigen ogen te kunnen bekijken. En dat maakt over het algemeen meer indruk dan een fraai

Een nieuwe ontwikkeling - waarin de Demokwekerij een belangrijke rol zou kunnen spelen - is

rapport of een mooie grafiek.''

de uitgifte van zogenaamde kennisvouchers. Telers kunnen deze individueel aanvragen bij het

schijnlijk nooit zou zijn gekomen'', zo geeft

Ministerie van Economische Zaken. Bij toekenning krijgt de teler E2500 (of E7500 als hij E2500

Sanders het mooie van het systeem weer.

Onderzoek via kennisvouchers

daarvan zelf betaalt). Dit geld kan onder meer voor specifiek teeltonderzoek worden gebruikt.

De komende tijd hoopt hij - in overleg met

Hoewel de Demokwekerij goed draait (en er zelfs plannen voor uitbreiding zijn), is het

Het afgelopen seizoen hebben tien bedrijven met snijhortensia's hun aangevraagde vouchers

voorlichters - meer telers te mobiliseren om

volgens Sanders geen vanzelfsprekendheid dat de beschikbare proefvakken vol blijven. ,,Er

bijeen gelegd voor onderzoek naar verschillende voedingsniveau's in hortensia's. ,,Op deze

groepsgewijs onderzoek op de Demokwekerij

zijn meer bedrijven en instanties die heel erg hun best doen om proeven binnen te halen.

manier kun je als kleine groep toch belangrijk onderzoek laten doen; iets dat er anders waar-

uit te laten voeren.

In opdracht van Bayer CropScience worden bij Demokwekerij Westland vier verschillende middelen tegen wittevlieg in tomaat getest. Op deze onbehandelde plant heeft het insect zichtbaar vrijspel.

Glastuinbouw Koerier

Oberon: langdurige werking tegen spint en wittevlieg De afgelopen jaren is in een groot aantal gewassen ervaring opgedaan met Oberon. Vooral de langdurige werking tegen spint en wittevlieg wordt in de praktijk zeer gewaardeerd. Oberon is een middel uit de chemische groep van ketoenolen en heeft een werking op zowel spint als wittevlieg (ook Bemisia tabaci) en een goede nevenwerking op trips. Oberon wordt vastgelegd in de waslaag van de plant, waarin het zeer traag afbreekt. Door deze eigenschap heeft het middel een zeer lange nawerking.

Werking tegen spint Oberon heeft een uitstekende werking op zowel de eieren als de larven van de spint. Eén week na de bespuiting verkleuren de eieren naar oranjerood en zijn de larven dood. De volwassen vrouwtjes worden niet bestreden. Zij blijven enkele weken in leven maar vertonen minder activiteit. Zuigschade wordt daardoor sterk beperkt en verspreiding in het gewas vindt niet meer plaats. De eieren die nog wel geproduceerd worden en er aanvankelijk goed uitzien (blank) komen niet uit en vertonen dezelfde verkleuring als de eieren die aanwezig zijn op het moment van spuiten.

Advies spintbestrijding • Spuit Oberon twee keer met een interval van 7 tot 10 dagen • Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep • De werking vindt met name plaats door contactwerking. Voor een goed resultaat is een goede spuittechniek van groot belang • Geen uitvloeier toevoegen • Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)

Werking tegen wittevlieg

Advies wittevliegbestrijding

Toelating, voorwaarden en veiligheid

Oberon heeft een uitstekende werking tegen zowel kaswittevlieg

• Spuit Oberon twee keer met een interval van 10 dagen

• Oberon is toegelaten in veel belangrijke glastuinbouwgewassen, zowel grondgebonden als

(Trialeurodes vaporariorum) als tabakswittevlieg (Bemisia tabaci).

• Wissel Oberon af met middelen uit een andere chemische groep

Van beide soorten worden zowel de eieren als de larven bestreden.

niet-grondgebonden. • Voor komkommer, augurk, courgette, pattison, meloen, kalebas, pompoen en squash geldt

(o.a. Calypso of Admire)

De eieren verkleuren gelig, worden iets rimpelig en zakken uitein-

• Zowel eieren als larven bevinden zich aan de onderkant van het blad.

delijk scheef. De eieren komen niet meer uit. De larven verkleuren

Voor een effectieve bestrijding is een goede spuittechniek essentieel

alleen toepassen in het najaar (na 1 september). • Oberon niet toepassen in jonge aanplant of in opkweekfase in verband met eventuele gewasreactie.

- als ze geraakt worden - na enige tijd lichtbruin. Oberon heeft geen

• Geen uitvloeier toevoegen

effect op volwassen wittevlieg.

• Dosering: 0,05% (50 ml/100 l water)

• Oberon is volledig veilig voor hommels en bijen en kan dus zonder beperkingen ingezet worden in combinatie met bestuivers. Oberon is veilig voor de meeste biologische bestrijders zoals Encarsia, Eretmocerus, Aphidus, Macrolophus, Amblyseius en Orius. Oberon heeft wel een effect op Phytoseiulus en Feltiella.

De kracht van Oberon • Uitstekende werking op zowel wittevlieg als spint • Zeer sterke werking op eieren en larven • Veilig voor de meeste nuttige insecten spintmijt

wittevlieg op tomaat

• Veilig voor bijen en hommels

de mijt aan. Bij één keer spuiten kunnen de volwassen mijten - die niet bestreden

Typisch schadebeeld van tomatengal-

worden door het middel - alsnog hun cyclus

mijt: gekrulde en verdorde bladeren

voltooien. Eenmalige inzet heeft daarom ,,Kijk, hier heb je zo'n plant waar tomatengalmijt op zit. De stam heeft een beetje een

niet zoveel zin.''

roodbruine kleur en her en der zitten er wat gekrulde en verdorde bladeren aan. De beestjes

Voor Volkering is de inzet van Oberon onder-

zelf kun je met het blote oog niet zien, want daar zijn ze te klein voor. Meestal zitten ze

tussen een absolute must geworden. ,,Het is

Eric Volkering (rechts) is bedrijfslei-

een beetje pleksgewijs bij elkaar, maar als je er niks aan doet dan breiden ze zich in korte

het enige middel waarmee je met behoud

der bij J.A. Groenewegen in De Lier.

tijd enorm uit.'' Eric Volkering laat tijdens een korte rondgang door de kas 'live' zien hoe

van je biologie de tomatengalmijt goed

Het bedrijf, dat aangesloten is bij de

een aantasting door tomatengalmijt eruit ziet. Behalve de plant, kunnen ook de vruchten

op kunt ruimen. Zonder Oberon zou ik het

telersvereniging Prominent, richt zich

aangetast worden. In dat geval verkurken de vruchten en verkleuren de trosstelen roodbruin.

einde van het jaar waarschijnlijk niet halen'',

volledig op de teelt van trostomaten.

,,Gelukkig komt het meestal niet zover, maar we moeten wel steeds steviger ingrijpen om dit

zo benadrukt hij nog maar eens de waarde

Edwin Datthijn is specialist tuinbouw

te voorkomen'', zo geeft Volkering de ernst van het probleem weer.

van het middel.

bij Van Iperen B.V. in Westmaas.

Toename tomatengalmijt nog raadsel Waarom de tomatengalmijt steeds meer voorkomt, is hem vooralsnog een raadsel. ,,We hebben nu een behoorlijk hete en droge julimaand achter de rug. Dan weet je dat de tomatengalmijt zich wat sterker kan ontwikkelen. Maar ook in jaren waarin je ze wat minder verwacht, komen ze tóch weer massaal de kas binnen.'' Volkering kan zich er iets bij voorstellen dat de beestjes een voorkeur hebben voor cocktailtomaten, omdat deze net even malser en zoeter zijn dan de gewone tomaten. Maar een sluitende verklaring voor de sterke opkomst lijkt hem dit niet. Hoe dan ook is het dit seizoen behoorlijk raak en moet er stevig ingegrepen worden om de beestjes een halt toe te roepen. Het enige middel dat een goede werking heeft tegen tomatengalmijt is Oberon. Volgens Volkering is dit middel ondertussen behoorlijk onmisbaar geworden op het bedrijf. ,,We hebben echt met smart op 1 september zitten wachten, want vanaf die datum mag je het middel pas gebruiken.''

Zonder Oberon grote problemen Over de beste aanpak van de galmijt met Oberon overlegt de bedrijfsleider meestal met Edwin Datthijn van Van Iperen. Volgens hem is het belangrijk om het héle gewas te spuiten, dus niet alleen het blad maar ook de stengels. Dit advies wijkt af van de meer gebruikelijke inzet van Oberon tegen wittevlieg en spint, waarbij alleen een bladbespuiting voldoende is. Datthijn raadt aan om tegen tomatengalmijt twee keer 0,05% (50 ml/100 l) te spuiten met een interval van 7 tot 10 dagen. ,,Alleen op deze manier pak je de hele cyclus van

Glastuinbouw Koerier

Vervolg van voorpagina

'Met BIO 1020 meest complete bestrijding van trips' Omdat niet alleen BIO 1020 zelf, maar ook de methode van toepassen nog vrij nieuw is in de glastuinbouw, heeft Van der Staaij zich allereerst moeten verdiepen in de opzet van de proef. ,,Voor vloeibare middelen die op de plant gespoten worden bestaan allerlei vaste protocollen die je - met wat aanpassingen - zo weer kunt gebruiken. Voor insectenparasitaire bodemschimmels, zoals BIO 1020 hebben we een geheel nieuwe proefopzet moeten maken'', zo legt ze uit.

Tripsen tellen op paprikaplanten Als proefveldje is er gekozen voor grondbakken die elk in een aparte kooi zijn gezet. De helft van het aantal bakken is behandeld met BIO 1020, de anderen bleven onbehandeld. In elke kooi is vervolgens een gelijke hoeveelheid trips losgelaten. Deze konden zich op de paprikaplanten vermeerderen en daarna verpoppen in de grond. Na ca. vier weken zijn de paprikaplanten uit de kooi gehaald en vervangen door schone planten. ,,De infectiebron voor deze planten bestond daardoor alleen uit de poppen die zich in de grond bevonden. Door de tripsen op de nieuwe planten te tellen hebben we de werking van BIO 1020 vast kunnen stellen'', zo licht Van der Staaij de proefopzet toe. Bij de proef is ook gekeken naar de invloed van de grond, de vochtigheid van grond en de (bodem)temperatuur op de trips én op werking van het middel. Maar die invloeden bleken behoorlijk lastig te doorgronden. ,,Hoewel we veel procesveranderingen, zoals meer en min-

Marieke van der Staaij is onderzoeker

der water en hogere en lagere temperaturen getoetst en gemeten hebben, blijven een aantal effecten voorlopig onduidelijk en ongrijpbaar. Vooral de grond blijft in zekere mate een 'black

bij WUR Glastuinbouw in Bleiswijk

Minder trips met BIO 1020

box' die allerlei onverwachte uitkomsten kan geven'', zo geeft Van der Staaij de taaiheid van de materie weer. In algemene zin lijkt de schimmel in BIO 1020 zich het beste thuis te voelen

Effectiviteit bodemtoepassing BIO 1020 op een tripspopulatie

in een niet al te natte grond en bij temperaturen tussen 15 en 30°C. 600

BIO 1020 heeft duidelijk effect op trips Door alle externe invloeden zo constant mogelijk te houden, is er uiteindelijk toch een rede-

500

lijk betrouwbaar beeld uit de proeven naar voren gekomen. En dat beeld is dat BIO 1020 een duidelijk bestrijdingseffect heeft op trips. Uit het gemiddelde van de vijf proeven die tot

400

aantal tripsen

nu toe gedaan zijn blijkt dat de tripspopulatie na gebruik van BIO 1020 ongeveer een derde lager ligt dan bij onbehandelde grond (zie grafiek). Volgens Van der Staaij kan BIO 1020 een prima aanvulling zijn op het huidige pakket aan maatregelen tegen trips. ,,Met het beschikbare pakket biologische bestrijders en spuitmiddelen pak je alleen de stadia van de trips óp de plant; de ondergrondse stadia worden gemist.

300 200

Met BIO 1020 erbij heb je de meest complete bestrijding van trips.'' De onderzoeker benadrukt dat aan een goed bestrijdingsresultaat wel twee belangrijke

100

voorwaarden zijn verbonden. De eerste is dat BIO 1020 vroeg - liefst meteen na het stomen - moet worden ingezet. Hierdoor krijgt de schimmel de tijd om zich goed door de bodem

te verspreiden. Verder is het belangrijk dat het middel zo goed mogelijk door de bovenlaag

Onbehandeld

BIO 1020

van de grond wordt gemengd.

Tips

voor een goede verwerking van AAterra ME

AAterra ME is geformuleerd als een micro-emulsie (ME) en bevat geen organische oplosmiddelen. Van deze formulering is bekend, dat onder koude omstandigheden kristallisatie in de verpakking kan optreden. De werkzame o stof van AAterra ME, etridiazool, heeft namelijk een laag stolpunt (plusminus 19 C). Bij kamertemperatuur is de actieve stof vloeibaar en bij lage temperaturen wordt de actieve stof vast. Door middel van onderstaande tips kunnen tijdens opslag, transport en verwerking dergelijke problemen worden voorkomen. o

AAterra ME bij voorkeur bewaren bij een temperatuur hoger dan 20 C. In geval van kristallisatie in de fles; o

• De fles gedurenden 1,5 - 2 uur voor het gebruik in een emmer heet water (60 – 70 C) of op een hete radiator plaatsen, totdat de inhoud weer geheel vloeibaar is. Dit heeft overigens geen invloed op de werkzaamheid. Voor de aanmaak van een oplossing het volgende advies opvolgen; • Maak eerst een vooroplossing met AAterra ME en roer deze goed door. De benodigde hoeveelheid AAterra ME onder o

roeren toevoegen aan een tien- tot twintigvoudige hoeveelheid warm water (35 C). • Meng pas daarna deze vooroplossing door de te maken spuit- of giet- of druppelvloeistof, die onmiddellijk toegepast dient te worden. Niet voor langere tijd laten staan. • AAterra ME niet mengen met andere middelen. Schoon water gebruiken.

Deze tips zijn ook in een geel kader opgenomen op de verpakking.

Glastuinbouw Koerier

Trefzekere en dubbel effectieve werking Previcur® Energy is een nieuw wapen in de strijd tegen Pythium en Phytophthora. De combinatie van twee actieve stoffen met twee geheel verschillende werkingsmechanismen zorgen voor een dubbel effectieve en trefzekere werking.

samen, waardoor het middel een duidelijke groeistimulans teweeg brengt in het gewas. In diverse proeven is deze positieve invloed duidelijk waargenomen.

Previcur Energy is een systemisch werkend fungicide en bevat de werkzame stoffen propamocarb en fosetyl. Beide stoffen hebben een specifieke werking tegen schimmels uit de groep

Toepassing & dosering

van de Oömyceten. Hiertoe behoren onder andere Pythium en Phytopththora. Deze schim-

Previcur Energy moet worden toegepast via

mels kunnen ernstige wortelrot en voetaantasting veroorzaken in onder andere tomaat,

meedruppelen. Een behandeling kan het beste

paprika en komkommer.

worden uitgevoerd bij het uitplanten of bij een beginnende aantasting. De beste resul-

Groeistimulans

taten met het middel worden verkregen als in

Van zowel propamocarb als fosetyl is bekend dat ze een positieve invloed hebben op de ont-

vruchtgroenten gekozen wordt voor een jaar-

wikkeling van de plant. Previcur Energy brengt de eigenschappen van beide actieve stoffen

rondschema met Aaterra ME (zie schema's).

Dosering in komkommer, courgette en patisson: 1 tot 3 l/ha (behandeling evt. herhalen) Dosering in aubergine, tomaat en paprika:

3 l/ha ((behandeling evt. herhalen)

Preventief schema Tomaat & Paprika

Schema Komkommer Eerste teelt 14 dagen

blok om de 4 weken herhalen

zaai

transplanting

bloei

vruchtzetting

(Nov/dec)

-------------------------------------- oogst ---------------------------------------------

(Febr/Mrt)

zaai

transplanting

groei

bloei

vruchtzetting

---------------------- oogst -----------------------

Einde teelt

(Mei)

Schema Komkommer

Tweede teelt

Derde teelt 7-10 dagen

7-10 dagen

De kracht van Previcur Energy • Zeer goede werking op Pythium en Phytophthora • Dubbel effectieve werking door twee werkzame stoffen • Curatief en preventief werkend • Positief gewaseffect en groeistimulans zaai

transplanting

groei

1 l/ha

bloei

vruchtzetting

3 l/ha

---------------------- oogst -----------------------

zaai

transplanting

Einde teelt

groei

1 l/ ha

'Minder leunen op bestaande middelen' ,,Het middelenpakket voor de glastuinbouw zal de komende jaren steeds smaller worden. En dat betekent heel simpel: minder beschikbare middelen per plaag. We zullen daarom nóg meer in moeten zetten op geïntegreerde bestrijding, met alle aandacht voor een schoon begin en het hele seizoen door intensief scouten. Ook zaken als resistente of tolerante rassen en een 'plaagwerende' kasinrichting zullen veel meer aandacht moeten krijgen dan nu het geval is.''

bloei

vruchtzetting

---------------------- oogst -----------------------

• Goede gewasveiligheid • Ingebouwd resistentiemanagement

3 l/ ha

houden is vroegtijdig en intensief scouten. ,,In mijn ogen heeft elk bedrijf een topscout nodig.

merkt Vriend. Omdat er voorlopig geen zicht

Iemand die alles op alles zet om plagen zo vroeg mogelijk te signaleren. Zet desnoods een

is op nieuwe, betere middelen blijft een snel-

premie op het vinden van de eerste wittevlieg; dat loont altijd'', zo benadrukt Vriend.

le detectie - met vanglinten of gele wanden - en een optimale spuittechniek - waarbij de

Trips en wittevlieg blijven knelpunten

planten maximaal geraakt worden - cruciaal

Hoewel er volgens Vriend voor elke teler nog wel wat maatregelen te nemen zijn om het

om wittevlieg onder de duim te houden.

bestrijdingsresultaat te verbeteren, blijven een aantal plagen voorlopig een knelpunt. De belangrijkste daarvan is trips. ,,Zowel in groenten als in bloemen blijft trips een bottleneckinsect. Met het huidige pakket aan middelen krijgen we de tripspopulatie nog maar zelden op het gewenste nulniveau. En mijn inschatting is dat dit de komende jaren alleen maar moeilijker zal worden. Een goede biologische basis, een slimme inzet van chemie en daarbij een hele goede adviseur is voorlopig het maximale wat je kunt doen.''

Jeannette Vriend, coördinator effectief maatregelenpakket bij LTO Groeiservice vat in het

Ook wittevlieg blijft voorlopig een knelpunt. ,,Ondanks dat er met roofmijten goede resul-

kort samen wat de glastuinbouwsector de komende jaren te wachten staat én waar volgens

taten worden behaald, blijft het lastig om deze plaag goed onder controle te houden'', zo

'Waardevolle etiketuitbreiding Previcur Energy' Een belangrijk middel waar de telers heel erg blij mee zijn. Zo noemt Jeannette Vriend de recente etiket-

haar de focus op moet komen te liggen. ,,We kunnen het ons niet meer permitteren om op

uitbreiding van Previcur Energy in

de bestaande middelen te leunen. Wanneer deze wegvallen of vanwege resistentievorming

andijvie, Spaanse peper en kruiden.

minder goed werken, dan zal er in de meeste gevallen geen gelijkwaardig alternatief meer

In andijvie zal Previcur Energy vooral

beschikbaar zijn. Alles wat we nu hebben zullen we dus goed moeten beschermen en tege-

ingezet worden tegen Pythium, in krui-

lijkertijd ondersteunen met andere ziekte- en plaagwerende maatregelen.'' Als voorbeeld

den vooral tegen valse meeldauw.

dat ook een stevig pakket middelen steeds vaker niet genoeg is, noemt ze de bestrijding van

Beide schimmels waren tot nu toe

echte meeldauw in komkommer. Hiervoor zijn op dit moment zeven middelen beschikbaar,

niet of nauwelijks te bestrijden en

maar toch is de schimmelziekte maar heel moeilijk beheersbaar. ,,Andere maatregelen zoals

zorgden regelmatig voor misoogsten.

een betere spuittechniek, waardoor het gewas maximaal geraakt wordt, zullen hier meer

,,Voor de betrokken telers is deze

aandacht moeten krijgen. Gewasbescherming is méér dan alleen spuiten.''

etiketuitbreiding groot nieuws, vooral

Alle aandacht voor desinfectie en scouten

gaat die geldig is tot 2019. Dit biedt de

Een belangrijke stap om 'schoon' te beginnen is een goede desinfectie van de lege kas. Op

bedrijven een hoop zekerheid.''

omdat het om een reguliere toelating

dit moment zijn hiervoor meerdere biociden met een gedoogstatus en slechts één middel met een gewasbeschermingsstatus beschikbaar. Vriend hoopt dat er de komende jaren meer desinfectiemiddelen hun gewasbeschermingsstatus terug krijgen. ,,Momenteel wordt een grote groep biociden beoordeeld die nu alleen in een lege kas kan worden ingezet. Hopelijk

Jeannette Vriend, coördinator

blijven er daarvan een aantal over die straks breed inzetbaar zijn voor de glastuinbouw, want

effectief maatregelenpakket

goede desinfectiemiddelen sparen hoe dan ook gewasbeschermingsmiddelen uit.''

bij LTO Groeiservice

Een tweede stap die de bestaande middelen zoveel mogelijk in de verpakking kunnen

Glastuinbouw Koerier

Alles in de strijd tegen wittevlieg

Medewerker Daniel Bulczynski controleert de gele vangplaten op wittevlieg. Na acht maanden waarin vrijwel wekelijks moest worden gespoten, lijkt de situatie nu redelijk onder controle.

Bedrijfsleider Damian Rutowicz (rechts) overlegt met Johan van den Nouweland, hoofd teelten personeelszaken bij Marjoland. ,,Het is jaren geleden dat we zoveel problemen hebben gehad met wittevlieg.

Omdat wittevlieg zich graag op jonge

We hebben echt alle mogelijke middelen

scheuten nestelen, worden ook deze

in moeten zetten; aan de biologie zijn we

zoveel mogelijk verwijderd. Bij dit

geen moment toegekomen''', aldus Van

'pluizen'

den Nouweland.

netjes opgevangen in een schort

Om potentiële wittevlieg-haarden uit te

Het afgelopen seizoen is er wekelijks

bannen, gebeurt het uitknippen van de

gespoten tegen wittevlieg. Hierbij zijn

rozen dit seizoen extra nauwkeurig. Vooral

de beschikbare middelen zoveel moge-

de ervaren medewerkers - zoals hier Dick

lijk afgewisseld. Voorafgaand aan het

van der Laan - worden hiervoor ingezet.

spuiten is er gedruppeld met Admire.

wordt

alle

restmateriaal

Admire: vertrouwde partner tegen luis en wittevlieg Met Admire kan een breed scala aan zuigende insecten worden bestreden waaronder luis en wittevlieg.

Bloemisterij onder glas:

De kracht van Admire • Bewezen effectieve bestrijding van een breed scala aan insecten

• Admire is toegelaten als gewasbespuiting en substraattoepassing in alle bloemisterijgewassen onder glas. • De dosering van Admire bij een gewasbespuiting is 0,01% (10 g/100 l water). Met name bij wittevlieg de bespuitingen enige malen

• Krachtige en langdurige werking • Zeer goede gewasverdraagzaamheid

herhalen met een interval van 7 tot 10 dagen. Zorg dat het blad goed van onderen wordt geraakt! • De dosering bij substraattoepassingen (druppelen) is 3,5 g/1000 planten ter bestrijding van luizen, 14 g/1000 planten ter bestrijding van wittevlieg en 10 g/m3 bij eb- en vloed systemen.

Nieuwe verpakking Admire

Vruchten groenten onder glas: • Admire is toegelaten voor substraattoepassingen (druppelen) in aubergine, augurk, courgette, komkommer, tomaat, paprika en Spaanse

Naast de bekende 100 gram en 400 gram verpakking is Admire sinds vorig jaar ook beschikbaar in een 1,2 kg verpakking.

peper op kunstmatig substraat onder glas. • De dosering van Admire is 3,5 g/1000 planten ter bestrijding van luizen en • 14 g/1000 planten ter bestrijding van wittevlieg. • Bij een hoge wittevlieg druk is het raadzaam om ca. 10 dagen na de toepassing van Admire een middel tegen volwassen wittevlieg toe te passen.

De 1,2 kg verpakking is een platte fles, van waaruit Admire makkelijk te doseren en te verwerken is. Ook neemt deze verpakking weinig ruimte in de bestrijdingsmiddelenkast in. De nieuwe verpakking is daarom bij uitstek geschikt voor telers die in korte tijd veel

Naast deze toelatingen onder glas is Admire ook nog toegelaten in groot aantal ander teelten zoals o.a. appel, peer, vaste planten, boom-

Admire verwerken.

kwekerij, bloembollen en bolbloemen.

Glastuinbouw Koerier

COLOFON

,,Op dit bedrijf bestrijden we trips al jaren helemaal biologisch en dat willen we graag zo houden. Gelukkig zijn zowel Runner als Fame volledig veilig voor alle nuttige insecten en roofmijten.''

,,Oberon is het enige middel waarmee je met behoud van je biologie de tomatengalmijt goed op kunt ruimen. Zonder Oberon zou ik het einde van het jaar waarschijnlijk niet halen.''

Ton Nijssen, teeltmedewerker bij Kwekerij Litjens in Horst en John van de Pasch, specialist paprika en aubergine bij Mertens.

Eric Volkering, bedrijfsleider bij J.A. Groenewegen in De Lier en Edwin Datthijn, specialist tuinbouw bij Van Iperen B.V.

,,Met het beschikbare pakket biologische bestrijders en spuitmiddelen pak je alleen de stadia van de trips óp de plant; de ondergrondse stadia worden gemist. Met BIO 1020 erbij heb je de meest complete bestrijding van trips.''

,,In mijn ogen heeft elk bedrijf een topscout nodig. Iemand die alles op alles zet om plagen zo vroeg mogelijk te signaleren. Zet desnoods een premie op het vinden van de eerste wittevlieg; dat loont altijd.''

Jeannette Vriend, coördinator effectief maatregelenpakket bij LTO Groeiservice.

Marieke van der Staaij, onderzoeker bij WUR Glastuinbouw in Bleiswijk.

Puzzel mee en win een diner voor twee!

Concept en realisatie: L Bayer CropScience B.V. L Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: L Claudia Roorda Fotografie: L Bayer CropScience B.V. Drukwerk: L Ascend Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.

Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van `150. De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

BLAD

MIJT

ROT

BIJEN

OBERON

SCHIMMELS

GERBERA

PAPRIKA

SPINT

GEWAS

PHYTOPHTHORA

TEELT

INSECTEN

POTPLANTEN

TOMAAT

KAS

PREVICUR

TRIPS

LARVE

RESISTENTIE

WITTEVLIEG

LUIS

ROOS

WORTEL

P E E G P R E V I C U R

O H C S O B E R O N E O

T F Y E L IJ R D E S N O

P W I T T E V L I E G S

L F IJ O O N M S U E K A

A M T M N P T M R I A W

N N P A E E H B I U S E

T E I A N N E T C H R G

E T V T P R E T H M C P

N C I R A R N S T O T S

F E E I A I I P R E R S

A S F P P L E K E V O A

M N T S E B B L A D T E

E I E W O R T E L A U N

BON Naam: Adres: Postcode:

Plaats:

Teelt + bedrijfsgrootte: Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:

De oplossing van de woordzoeker is:

Actievoorwaarden Deze prijsvraag loopt van 20 oktober t/m 30 november 2010. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Deze prijswinnaars krijgen tussen 1 en 15 december bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

Glastuinbouw Koerier

Bayer CropScience B.V. T.a.v. Jessica Biermann Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht