Fandango special
Uitgave mei 2011
UIEN KOERIER Alles wat je nodig hebt - in één fungicide Met de toelating van Fandango in uien krijgen telers de beschikking over een nieuw, sterk en vooral zeer allround fungicide. Fandango heeft een toelating gekregen voor toepassing tegen valse meeldauw en bladvlekkenziekte. Uit proeven is echter gebleken dat het middel ook goed werkt tegen Stemphylium, al wordt deze ziekte niet op het etiket genoemd. Tegen Fusarium, witrot en Pinkroot heeft Fandango op proefpercelen met een aanzienlijke aantasting een zeer interessante nevenwerking laten zien van 20 tot 30 procent. Fandango heeft ook een sterk “greening-effect” (beter dan de huidige standaarden). Hierdoor blijven uien langer groen. Dit komt de opbrengst ten goede en geeft minder verwering en een betere huidkwaliteit. Fandango is toegelaten in alle uien. Het heeft een lange werkingsduur en is zeer snel regenvast (na 30 minuten).
Meer op pagina 2 en 3
Grondgebonden ziekten: een groeiend probleem ,,De vorige winter heb ik vier lezingen speciaal over grondgebonden ziekten in uien gegeven. En telkens was er veel belangstelling. Dat geeft wel aan hoe sterk het onderwerp leeft binnen de sector.''
'Fandango is een middel met potentie' Een goed middel tegen veel belangrijke bladziekten. Zo vat Luc Remijn van het UIKC de waarde van Fandango in uien op dit moment samen. Hij zegt bewust 'op dit moment', want wellicht is de potentie van het middel nóg groter. ,,We hebben namelijk aanwijzingen dat Fandango een mooie meeropbrengst kan geven.''
een veld biologische uien, waren bladvlekkenziekte, valse meeldauw en Stemphylium tamelijk massaal aanwezig. ,,Onze indruk was toen al dat Fandango prima mee kon met de andere middelen tegen bladziekten'', zo weet hij nog goed. In de proefjaren 2008, 2009 en 2010
De eerste ervaringen met Fandango deed Remijn op in 2007. Het middel draaide toen onder code mee in een mid-
werd deze indruk alleen maar verder bevestigd, zowel
delenproef van het UIKC in Colijnsplaat. Door de relatief zware ziektedruk in dat jaar en vanwege de nabijheid van
cijfermatig als visueel.
Aan het woord is Paul Goorden, productmanager (en
Ook heel goed tegen Stemphylium
uienspecialist) bij Cebeco Agrochemie. De afgelopen jaren
Hoewel op het etiket alleen de toepassing tegen
heeft hij grondgebonden ziekten als witrot, Fusarium en
valse meeldauw en bladvlekkenziekten wordt genoemd,
Pinkroot steeds verder op zien rukken in de uien. Vooral
is Remijn ook zeer te spreken over het effect van
in de gebieden waar van oudsher veel uien worden ver-
Fandango tegen Stemphylium. ,,Voor mij is Stemphylium
bouwd, zoals de Noordoostpolder en in het Zuidwesten
steeds meer een verzamelnaam voor ellende geworden.
nemen de zorgen vrijwel jaarlijks toe. Volgens Goorden
Vooral de laatste paar jaar zien we een sterke toename
moeten telers veel meer aan een duurzame basis werken
van deze ziekte in uien, waarbij de schades ook steeds
voor de teelt. En dat wil vooral zeggen: een voldoende
groter worden'', zo stelt de UIKC-man. Stemphylium
ruime vruchtwisseling van maximaal 1:6 en een betere
slaat volgens hem vooral toe in verzwakte gewassen,
structuur van de grond. ,,Wanneer dit goed in orde is,
bijvoorbeeld als gevolg van een matige bodemstructuur
krijgen grondgebonden ziekten veel minder kans.''
of bieten als voorvrucht. Ook een lange bladnatperiode kan de schimmelziekte flink in de kaart spelen.
'Toename Fusarium nog het meest zorgelijk',
Dat Fandango ook Stemphylium zeer goed meepakt is
lees verder op pagina 3
volgens Remijn een zeer sterke troef van het middel. ,,Er zijn meer middelen op basis van strobilurine die een goede werking hebben tegen Stemphylium, maar daar kan Fandango in mijn ogen goed mee concurreren.'' 'Aanwijzingen voor opbrengsteffect', lees verder op pagina 3
Luc Remijn, UIKC
Fandango: Uiteraard! Toelating & werking Fandango is toegelaten in alle uien tegen bladvlekkenziekte (Botryotinia squamosa), valse meeldauw (Peronospora
destructor) en heeft daarnaast een goede werking tegen Stemphylium die beter is dan die van de huidige standaarden. Tegen Fusarium, witrot en Pinkroot heeft Fandango op proefpercelen met een aanzienlijke aantasting een zeer interessante nevenwerking laten zien van 20 tot 30%.
Toepassingstijdstip Fandango dient te worden toegepast in een preventief behandelingsschema. In verband met de kans op gewasreactie moet de eerste behandeling met Fandango plaatsvinden nadat bolvorming zichtbaar is geworden. Dit is doorgaans vanaf de derde bespuiting. Volgende behandelingen uitvoeren met een interval van 5-10 dagen. De lengte van het interval en de dosering zijn afhankelijk van de ziektedruk en de weersomstandigheden.
Middel afwisselen Met het oog op resistentie-management mogen er maximaal 4 behandelingen per seizoen worden uitgevoerd. Daarbij geldt dat Fandango na 3 opeenvolgende behandelingen moet worden afgewisseld met een middel met een ander werkingsmechanisme. De onderzoekservaring van de laatste jaren leert dat Fandango optimaal rendeert wanneer het steeds in afwisseling met andere middelen wordt ingezet (zie ook schema achterzijde).
Adviesdosering De adviesdosering voor is Fandango 1,25 l/ha. Menging met Tridex (mancozeb) om de werking tegen valse meeldauw te versterken, is niet nodig. Indien Tridex wordt toegevoegd als bv bladvoeding, dan mag de dosering van Fandango worden verlaagd: Fandango 1 l/ha + Tridex 2 kg/ha.
Greening-effect Fandango heeft een sterk “greening-effect” (beter dan de huidige standaarden). Hierdoor blijven uien langer groen
(zie foto). Dit komt de opbrengst ten goede en geeft minder verwering en een betere huidkwaliteit.
Bijzonderheden
herbiciden, etc.). Niet mengen met tepraloxydim.
• Omdat Fandango een EC formulering is, is toevoeging van hulpstoffen vaak niet nodig.
• Voorkom overlappingen en spuit onder kritische omstandigheden bij voorkeur ’s avonds.
Bij scherp weer wordt toevoeging van hulpstoffen zelfs ontraden.
• Er geldt een veiligheidstermijn van 2 weken voor uien.
• Fandango is mengbaar met pyrethroïden (tegen trips, b.v. Decis) en bladmeststoffen (zoals Human 15 en Toptrace). • Fandango - al dan niet met Tridex - niet mengen met twee of meer overige middelen (hulpstoffen, insecticiden,
Een beginnende Stemphylium-aantasting (midden foto) is te herkennen aan een ovale, witgele vlek met bruinachtig centrum.
Bladvlekkenziekte veroorzaakt kleine geelwit ingezonken vlekjes over het hele blad.
• Om in het water levende organismen te beschermen is toepassing van het middel op percelen die grenzen aan oppervlaktewater uitsluitend toegestaan indien minimaal 75% driftreducerende spuitdoppen worden toegepast.
Een kenmerkend beeld van valse meeldauw: lichtgroene tot gele vlekken op het blad met daarop donkere puntjes (zwartschimmels).
100 89,9
90 80
96
70
94
% bestrijding
% bestrijding
99
98
80,4
60 50,5
50
95,6 94,3
92 90
40
88
30
86
20
84
10
82
87,1
80
0 Tridex 2,75
Kenbyo 0,4 + Tridex 2,75 + Zipper 0,05%
Tridex 2,75
Fandango 1,25
Stemphylium bestrijding 100
Kenbyo 0,4 + Tridex 2,75
Acrobat 2,5
Fandango 1
3x Fandango in een wisselschema 107
92,7
106,2
106
90 75,3
(rel.)
105
72
70
Opbrengst
% bestrijding
huidige standaarden). Hierdoor blijven uien langer groen.
Valse meeldauw bestrijding
Bladvlekkenziekte bestrijding 100
80
Fandango heeft een sterk “greening-effect” (beter dan de
60 50 40
103,4
103 102 101 100
30
104
104
100
99
20
98
10
97
0
96
Tridex 2,75
Kenbyo 0,4 + Tridex 2,75 + Zipper 0,05%
= 91,5 t/ha
Tridex 2,75
Fandango 1,25
Kenbyo 0,4 + Tridex 2,75
Amistar 0,8 + Tridex 2,75 “wissel - schema”
Kenbyo en Acrobat zijn geregistreerde handelsmerken van BASF - Amistar is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta Crop Protection - Tridex is een geregistreerd handelsmerk van Cerex Agri.
2
Uien Koerier
Fandango 1,25
'Fandango het meest waardevol in derde, vijfde en zevende bespuiting' effect wat groter is dan met een blokbespuiting. Dit komt
doordat het fysiologische effect van Fandango vooral tijdens het 'middenstuk' groot is; in die fase van de groei
,,Fandango komt het beste tot zijn recht wanneer deze vanaf het begin van de bolvorming, afwisselend met andere mid-
komt de productie steeds meer op gang.
delen wordt ingezet. Onder normale omstandigheden is dat de derde, vijfde en zevende bespuiting tegen bladziekten.''
1,0 tot 1,25 liter per hectare Dat zegt Roel Wanningen, technisch manager akkerbouw bij Bayer CropScience. Hij hield zich de afgelopen jaren
In het onderzoek is gewerkt met doseringen van 0,75
intensief bezig met de positionering van Fandango in uien. ,,De grote kracht van Fandango is dat het een zeer
tot 1,5 liter per hectare. Op basis hiervan is de optimale
complete bescherming biedt tegen bladziekten in uien. Behalve tegen valse meeldauw en bladvlekkenziekten heeft
dosering voor Fandango vastgesteld op 1,25 liter per
het middel ook een zeer sterke werking tegen Stempylium, al staat deze laatste toepassing niet op het etiket. Wij
hectare. Hiermee is - zonder toevoeging van andere mid-
verwachten daarom dat Fandango dit seizoen in vrijwel alle standaardschema's wordt ingepast.''
delen - een prima resultaat te halen tegen valse meeldauw, bladvlekkenziekte en stemphylium. Wie omwille
Afwisselen met andere middelen
van bladvoeding graag mancozeb toevoegt kan de
Voor Wanningen heeft een alternerende toepassing duidelijk de voorkeur boven een blokbespuiting (3+1). ,,Net als
dosering Fandango verlagen naar 1,0 liter per hect
alle andere middelen op basis van strobilurines is ook Fandango gevoelig voor resistentievorming. Omdat er in uien in een korte periode zeer intensief wordt gespoten is goed resistentie-management extra belangrijk'', zo benadrukt
Roel Wanningen is technisch manager akkerbouw
hij. Een extra voordeel van een afwisselend schema met Fandango is dat de meeropbrengst vanwege het greening-
bij Bayer CropScience
Vervolg van voorpagina
'Aanwijzingen voor opbrengsteffect' Een ander aspect dat tijdens de vier proefjaren duidelijk opviel was het sterke greening-effect van Fandango. ,,Vooral in 2009 en 2010 was dit effect zeer duidelijk aanwezig. Het met Fandango behandelde veldje bleef veel groener dan de met andere middelen behandelde veldjes'', zo weet Remijn. Opmerkelijk is dat dit greening-effect niet altijd duidelijk in de opbrengst terug te vinden is. In de eerste drie proefjaren werd er telkens geen statistisch betrouwbaar verschil gemeten. In 2010 was dat met een meeropbrengst van 1500 tot 3500 kg/ha wĂŠl het geval. ,,Dit versterkt ons idee dat je door toepassing van Fandango toch gauw enkele tonnen extra op de wal kunt halen ten opzichte van niet-strobilurine bevattende middelen.'' Om meer zekerheid rondom het opbrengsteffect te krijgen, worden de proeven dit jaar voortgezet.
Fandango niet voor bolling toepassen Hoewel zijn verwachtingen van Fandango hoog gespannen zijn, pleit Remijn voor een gelimiteerde en gedoseerde toepassing van het middel. ,,We weten allemaal dat stobilurines gevoelig zijn voor resistentie-vorming. En dat moeten we - vooral door afwisselingen met andere middelen - hoe dan ook proberen te voorkomen. Bij de adviezen die op het etiket staan is daar rekening mee gehouden, dus hou je daar ook aan'', zo benadrukt hij met klem. Nog een belangrijk advies is om Fandango niet voor de bolling van de uien toe te passen. Dit kan namelijk een (lichte) gewasreactie teweeg brengen. ,,In 2008 kwamen we dit effect voor het eerst tegen in onze proeven. Bij een zeer vroege toepassing van Fandango kregen de uien een wat minder groene kleur. Hoewel dit er al snel weer uitgroeide en we bovendien geen enkele nadelig opbrengsteffect hiervan hebben gezien, is het toch raadzaam om tot aan de bolling van het gewas geen Fandango te gebruiken. Dit staat overigens ook zeer duidelijk op het etiket vermeldt'', zo besluit Remijn.
Luc Remijn is accountmanager bij het Uien Innovatie en Kennis Centrum (UIKC)
Vervolg van voorpagina
'Toename Fusarium nog het meest zorgelijk' Van alle grondgebonden ziekten baart de gestage toename van Fusarium de meeste zorgen, zo stelt Goorden. Door de steeds intensievere teelt van uien krijgt deze schimmel steeds meer kans om te overleven in de grond. Vooral tijdens warme en natte zomers - die de afgelopen jaren meer dan gemiddeld voorkwamen - heeft Fusarium meermaals zijn slag kunnen slaan. Hoewel de teeltintensiteit niet zomaar, en de weersomstandigheden al helemaal niet te veranderen zijn, denkt Goorden dat er toch een aantal maatregelen te nemen zijn tegen Fusarium. Ten eerste raadt hij telers aan alles te doen aan een goede bodemstructuur en ontwatering. ,,Als deze factoren niet goed in orde zijn, dan kun je ook nooit een optimale groei van de uien verwachten. De planten zijn dan veel minder weerbaar, waardoor Fusarium feitelijk geen strobreed in de weg wordt gelegd.'' Ook het egaliseren van land, waardoor vochtige laagtes worden weggehaald, kan volgens hem bijdragen aan minder Fusarium.
Pinkroot vooral in de Noordoostpolder tegen. Verder zien we het sporadisch in andere teeltgebieden. Omdat peen een waardplant is voor de schimmel, lijkt een teeltrotatie met peen niet erg gunstig. Dit zeg ik overigens met de nodige voorzichtigheid, want er is nog veel onduidelijk over het ontstaan van Pinkroot.''
'Fandango helpt tegen bodemziekten' Hoewel Goorden benadrukt dat de bestrijding van bodemziekten vooral uit bouwplanverruiming en structuurverbetering moet komen, ziet hij ook mogelijkheden voor wat 'chemische hulp' van Fandango. Hoewel dit middel niet specifiek tegen bodemgebonden ziekten ingezet mag worden, heeft het wĂŠl een effect erop, zo weet de teeltspecialist. ,,In de proeven van Bayer CropScience die ik de afgelopen jaren gevolgd heb waren zeer duidelijke effecten te zien. Bij een standaard gewastoepassing van drie keer 1,25 liter werd 30% minder Fusarium, 25% minder witrot en 20 % minder Pinkroot gevonden. Bij 4 toepassingen zijn de resultaten waarschijnlijk nog iets beter'', zo weet Goorden. Mede door deze eigenschap zal Fandango een belangrijke positie in gaan nemen in uien, zo verwacht de teeltspecialist.
Witrot: ken uw percelen!
,,Met name in de intensieve teeltgebieden, waar bodemgebonden ziekten steeds vaker tot grote teleurstellingen leiden,
Witrot is vooral een probleem in gebieden waar van oudsher veel uien - en dan met name de intensievere teelten als
zal Fandango met open armen worden ontvangen.''
zilveruien en eerstejaars plantuien - worden geteeld. Omdat voor deze intensieve teelten veel meer planten per hectare nodig zijn als voor zaaiuien, is de verspreiding van witrot ook vele malen groter. Het grootste gevaar zit volgens Goorden bij huurpercelen waarvan de geschiedenis onvoldoende bekend is. ,,Wat er de laatste tien of vijftien jaar op het land heeft gestaan, dat weet de verhuurder vaak nog wel. Maar wat er nog langer geleden is verbouwd, is niet altijd duidelijk. En die kennis is juist noodzakelijk omdat witrot ruim dertig jaar kan overleven in de grond. Om deze reden komen we soms ook zware besmettingen tegen op percelen waarvan zeker is dat er twintig jaar geen uien hebben gestaan'', zo weet Goorden. Om de kans op witrot zo klein mogelijk te houden raadt hij telers aan om al bij de geringste twijfel over de perceelsgeschiedenis een grondmonster te nemen. ,,Veel telers zullen vanwege de mestwetgeving toch al een grondmonster laten nemen om het Pw-getal van hun grond te weten. Een bemonstering op witrot kan hier zo in meegenomen worden'', zo geeft hij als tip mee. Verder geldt - net als bij Fusarium - dat een ruime vruchtwisseling en een goede bodemstructuur de kans op witrot aanmerkelijk verkleint.
Pinkroot: nog veel onbekend Een relatief nieuwe bodemgebonden ziekte is Pinkroot. Het is te herkennen aan de roze-kleurige wortels. Deze rotten na enige tijd vanaf de bolbodem weg. Hoewel Pinkroot vooralsnog minder agressief lijkt dan Fusarium of witrot, ziet Goorden de schimmelziekte beslist als een serieuze bedreiging voor de uienteelt. ,,Op dit moment komen we Paul Goorden is Productmanager bij Cebeco Agrochemie B.V.
3
Uien Koerier
COLOFON Concept en realisatie: L Bayer CropScience B.V. L Reed Business B.V. Vormgeving en opmaak: L Claudia Roorda Fotografie: L Bayer CropScience B.V. Drukwerk: L Productiemannen B.V.
,,De afgelopen twee seizoenen was het greening-effect zeer duidelijk aanwezig. Het met Fandango behandelde veldje bleef veel groener dan de met andere middelen behandelde veldjes.''
,,Met name in de intensieve teeltgebieden, waar bodemgebonden ziekten steeds vaker tot grote teleurstellingen leiden, zal Fandango met open armen worden ontvangen.''
Luc Remijn, accountmanager bij het UIKC
Paul Goorden, Productmanager bij Cebeco Agrochemie B.V.
,,Fandango komt het beste tot zijn recht wanneer deze vanaf het begin van de bolvorming, afwisselend met andere middelen wordt ingezet.'' Roel Wanningen, technisch manager akkerbouw bij Bayer CropScience
Advies Fandango in uien
Toepassingstijdstip Fandango dient te worden toegepast in een preventief behandelingsschema. In
delingen moet worden afgewisseld met een middel met een ander werkingsmechanisme.
verband met de kans op gewasreactie moet de eerste behandeling met Fandango
De onderzoekservaring van de laatste jaren leert dat Fandango optimaal rendeert wanneer
plaatsvinden nadat bolvorming zichtbaar is geworden. Dit is doorgaans vanaf de derde
het steeds in afwisseling met andere middelen wordt ingezet.
bespuiting. Volgende behandelingen uitvoeren met een interval van 5-10 dagen. De lengte van het interval en de dosering zijn afhankelijk van de ziektedruk en de weers-
Adviesdosering
omstandigheden.
De adviesdosering voor is Fandango 1,25 l/ha. Menging met Tridex (mancozeb) om de werking tegen valse meeldauw te versterken, is niet nodig. Indien Tridex wordt toegevoegd
Middel afwisselen
als bv bladvoeding, dan mag de dosering van Fandango worden verlaagd: Fandango 1 l/ha
Met het oog op resistentie-management mogen er maximaal 4 behandelingen per
+ Tridex 2 kg/ha.
seizoen worden uitgevoerd. Daarbij geldt dat Fandango na 3 opeenvolgende behan-
4
Uien Koerier
Dit is een uitgave van: Bayer CropScience B.V. Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket.