UItgave februari 2014
ZETMEELAARDAPPEL KOERIER Nieuwe toepassingen voor aardappelzetmeel Roy de Vries, applicatiespecialist zuivel bij het Innovatiecentrum van AVEBE, voegt aardbeienpulp toe aan een beker
Uw innovatie is geld waard!
Heeft u een vernieuwend idee voor de akker- of tuinbouw? Meld die dan aan bij het Innovatiefonds voor telers!
yoghurt. Hij onderzoekt of de met zet-
U maakt dan kans op een financiële be-
meel geproduceerde yoghurt een ver-
loning van maximaal €10.000 euro. Boven-
beterde stabiliteit of mondgevoel heeft.
dien maakt u kans op de jaarlijkse award.
De Vries is één van de vele laboranten
Meer op pagina 2
die dagelijks in de weer is om nieuwe toepassingen te vinden voor hoogwaardig aardappelzetmeel. Zetmeelaardappel Koerier ging op
Knolbehandeling? Doe het veilig!
bezoek bij de vestiging in Veendam en zag heel veel witte jassen, microscopen en laboratoriumapparatuur. Maar ook zelfgemaakte yoghurt, chocoladevla en winegums.
Meer op pagina 2 Lees de volledige reportage over het Innovatiecentrum AVEBE op pagina 5.
'Er gaat nog te veel pootgoed verloren door Fusarium'
Bonenspintmijt rukt steeds verder op
WPA - Robertus Zeker & Vast heeft afgelopen seizoen een proef uitgerold waarbij 15
,,Bonenspintmijt is een toenemend probleem in de zetmeelaardappelteelt. Ik denk dat zeker één op de drie telers er jaarlijks mee te maken heeft, alleen herkent nog niet iedereen het beestje en de schade die het aanricht. Een echt goed beeld van de totale schade hebben we daarom nog niet.''
zetmeelaardappeltelers een deel van hun pootgoed al vóór het inschuren behandelen met Moncereen Pro. Daarmee is het pootgoed niet alleen goed beschermd tegen Rhizoctonia, maar ook tegen bewaarziek-
Albert Wolfs van het HLB in Wijster schetst in het kort de stand van zaken rondom de bonen-
ten als zilverschurft en Fusarium.
spintmijt. Dit piepkleine insect, dat met het blote oog niet te zien is, rukt steeds verder op in
Meer op pagina 3
het zetmeelaardappelgebied. Met name in de wat hetere zomers - waar 2013 ook toe gerekend kan worden - kan de bonenspintmijt zich snel onwikkelen. Vaak sluipen ze vanuit het talud het perceel binnen en zuigen dan massaal aan het aardappelblad. De grootste schade
'Gewasbeschermingsplan biedt houvast'
is daardoor meestal aan de perceelsranden te vinden. Volgens Wolfs - die als teeltbegeleider al vele percelen met schade heeft bestudeerd - komt de mijt vaak op dezelfde plekken in het perceel terug. ,,Het is dus belangrijk om die perceelsdelen goed te markeren en in de
,,Als je in de winter een overzichtelijk ge-
gaten te houden. En nog een tip: maak er foto's van, want daardoor krijgen we een beter en
wasbeschermingsplan maakt, dan hoef je
duidelijker beeld van dit tot nu toe nog tamelijk onbekende insect.''
je in het voorjaar niet meer af te vragen
'Bonenspintmijt kan flinke schade veroorzaken', lees verder op pagina 6.
Schade door bonenspintmijt: blad met veel kleine vlekjes, die doen denken aan gebreksziekte.
hoe het ook alweer zat. Alle noodzakelijke bespuitingen staan op papier, dat biedt houvast'', zegt akkerbouwer Bert Kuper in Schoonebeek (Dr.).
Bayer CropScience lanceert regenmeter app
Meer op pagina 4
'Onkruid en aaltjes bepalen de agenda'
Regenval kan grote invloed hebben op een succesvolle teelt. Vanaf nu kunt u ook de gevallen neerResistente onkruiden en aaltjes; dat zijn
slag monitoren met behulp van de Regenmeter app, beschikbaar voor smartphone en tablet.
volgens Berend Jansema uit Sellingen (Gr.)
De app geeft gebaseerd op uw GPS-locatie of een gekozen postcodelocatie een overzicht van de
onderwerpen die de komende jaren regel-
actuele neerslag. De Regenmeter app geeft de hoeveelheid regen weer op basis van neerslagregi-
matig op de agenda zullen staan van de
stratie middels buienradar. U kunt kiezen voor een periode van 3, 6, 12 of 24 uur waarna de app
NAV-zetmeelcommissie.
de hoeveelheid gevallen neerslag grafisch afbeeldt. Ook kunt u terugzoeken hoeveel neerslag er gevallen is in de afgelopen weken of maanden en bevat de app de alom bekende buienradar voor
Meer op pagina 7 Apple
een voorspelling van de neerslaggebieden voor de komende uren. “Veel of weinig regen…met InFinito bent u verzekerd van een prima regenvastheid!”. BayYou Services
Blijf op de hoogte van de actuele zaken.
De Regenmeter app is uw digitale regenmeter. Deze app is verkrijgbaar via de App Store en de Google Playstore.
Android
Volg ons op Twitter of Facebook: BayercropNL
R A A J 10
INFINITO!
2004
Tien jaar geleden werd InFinito in Nederland geïntroduceerd, zij het nog op zeer kleine proefschaal. Wat is er in die afgelopen tien jaar gebeurd? Hoe heeft InFinito zich ontwikkeld? En hoe waarderen gebruikers het middel? Een kort overzicht.
2010
In dit jaar wordt definitief duidelijk dat de combinatie
Consumptie-aardappeltelers die tijdens de regenach-
van de werkzame stoffen fluopicolide en propamocarb-
tige periode in juli en augustus met InFinito hebben
waterstofchloride een belangrijke stap voorwaarts is in
gespoten, hebben over het algemeen het minste last
de strijd tegen Phytophthora infestans. In voorafgaande
gehad van Phytophthora, zo blijkt uit een inventarisatie
jaren heeft BayerCropScience wereldwijd vele tientallen
van Agrifrim Plant. ,,In de overgangsperiode van blad-
veldproeven uitgevoerd in tal van gewassen. Uit al deze
naar knolbescherming heeft het InFinito dit jaar écht
proeven blijkt dat InFinito een zeer sterk en concurre-
een belangrijk verschil gemaakt'', aldus teeltspecialist
rend fungicide is en dat het een belangrijke aanwinst is
Fokko Prins.
voor de aardappelteelt.
2011
2005
De flexibele dosering van InFinito (0,9-1,6 l/ha) wordt breed gewaardeerd in de praktijk. ,,Als je door omstan-
InFinito wordt voor het eerst meegenomen in tal van externe Phytophthora-proeven en -workshops in
digheden pas na acht of negen dagen terugkomt op
Europa. Onafhankelijke Phytophthora-specialisten waarderen het middel tijdens Euroblight 2005 in Tallin
hetzelfde perceel, dan is het wel prettig dat je hetzelfde
(Estland) workshop 'zeer hoog' op zowel blad- als knolbescherming. Ook wordt InFinito voor het eerst in
middel kunt blijven gebruiken maar dan in een effectieve-
kleine veldstudies in Nederland bekeken, onder meer bij HLB en Proeftuin Zwaagdijk.
re dosering'', zeggen de broers Eric en René Willemssen in Overloon (N-Br.).
2006 Jan Meijer in Lauwerzijl (Gr.) is één van de eerste akker-
2012
bouwers die InFinito op proef gebruikt. 'Een heel fijn
Veel telers zetten InFinito vroegtijdig in om zo voldoende
middel om mee te werken', zo omschrijft hij zijn eerste
resistentie op te bouwen tegen knolphytophthora. Zo ook
ervaringen met het middel. Met name de flexibele dose-
Peter van Damme in Biddinghuizen: ,,Door de hoge dicht-
ring en de zeer goede knolbescherming vindt hij zeer
heid van biologische bedrijven in onze omgeving is de
grote pluspunten.
Phytopththoradruk hier gemiddeld genomen wat groter dan elders in de Polder. We kiezen daarom al vrij vroeg voor de beste middelen met de beste knolbescherming.''
2007 Op 10 mei krijgt InFinito - toch nog vrij onverwacht een voorlopige toegelating in aardappelen. Vanwege
2013
de zeer hoge ziektedruk in de maanden mei en juni,
InFinito is voor het eerst marktleider in het seg-
is de belangstelling overweldigend. Begin juli is de
ment phytophthora-bestrijding! De preventieve
introductievoorraad helemaal op. Bayer CropScience
en curatieve component in het middel - met als
besluit in allerijl extra voorraad bij te maken; begin
werkzame stoffen fluopicolide en propamocarb
augustus is het middel weer voorradig.
waterstofchloride - vormen samen een ijzersterke troef tegen zowel blad- als knolphytophthora, zo is de afgelopen jaren gebleken.
2008 InFinito wordt op veel aardappelbedrijven een 'vaste
2014
partner' in het spuitschema. Vooral in de tweede helft
Een nieuw seizoen, een nieuw begin. Hoe komen de aardappelen de grond in? Hoe zullen ze zich ontwik-
van het seizoen (vanaf juli) wordt het middel massaal
kelen? Welke ziekten en plagen komen dit jaar opzetten? En welke rol gaat de Phytophthora-schimmel dit
in gezet. ,,Vanaf begin juli was er sprake van een zeer
jaar spelen? Hoe het ook gaat lopen, één zekerheid is er: InFinito zorgt voor een maximale bescherming tegen
snelle loofgroei. Met InFinito hebben we de gewassen
blad- en knolphytophthora!
prima kunnen beschermen'', vertelt akkerbouwer een loonspuiter Piet Jan Groot in St. Jacobiparochi (Fr.).
2009 Hoewel 2009 geen echt Phytophthora-jaar was, hebben veel aardappeltelers InFinito in het middenblok toegepast. ,,Onze keuze voor InFinito is vooral ingegeven door de grote bedrijfszekerheid'', vertelt Pieter Pateer in Kloosterzande (Z-Vl.). ,,De overgang van mei naar juni is altijd één van de meest kritische perioden; het gewas ontwikkelt zich dan op alle fronten. Een maximale bescherming is dan essentieel.''
2
Zetmeelaardappel Koerier
'Er gaat nog te veel pootgoed verloren door Fusarium' WPA - Robertus Zeker & Vast heeft afgelopen seizoen een proef uitgerold waarbij een groep zetmeelaardappeltelers een deel van hun pootgoed bij het verwerken in kisten behandelen met Moncereen Pro. Daarmee is het pootgoed niet alleen goed beschermd tegen Rhizoctonia, maar ook tegen bewaarziekten als zilverschurft en Fusarium. ,,In de praktijk gaat er nog te veel zetmeelpootgoed verloren door Fusarium. Op dat punt is er dus nog veel te winnen.'' Dat zegt Filip Muller, adviseur bij WPA - Robertus Zeker &Vast. We zitten aan de keukentafel van de familie Dijkstra in Zwinderen en praten - tussen het laden van zetmeelaardappelen door - over de kwaliteit van pootgoed. Volgens Muller is Fusarium een 'sluipend gevaar' waarvan de schade nog te vaak wordt onderschat. Coenraad Dijkstra beaamt deze woorden en vertelt dat ook hij regelmatig met Fusarium kampt. ,,In een aantal gevoelige rassen is Fusarium een regelmatig terugkerend probleem. Vorig jaar hadden we er behoorlijk veel last van; tijdens het poten hebben we heel wat Fusariumknollen eruit moeten gooien. Dat is frustrerend en kost ook nog eens een hoop tijd en geld'', zegt hij. Toen Muller hem vroeg om deel te nemen aan een proef waarbij Moncereen Pro bij het overzetten in kisten wordt toegepast om -naast Rhizoctonia- ook bewaarziekten als zilverschurft en Fusarium te kunnen bestrijden, zegde hij dan ook meteen toe.
Eerder behandelen met Moncereen Pro Volgens Muller kwam het idee van een vroege(re) behandeling van Moncereen Pro naar voren toen enkele gespecialiseerde pootgoedtelers het middel direct na het sorteren gingen
Coenraad Dijkstra (links) heeft samen met zijn vader Henk (rechts) een loon- en akkerbouwbedrijf in Zwinderen (Dr.). Op 100 hectare verbouwen
toepassen. ,,Uit proeven is duidelijk gebleken dat een eerdere behandeling met Moncereen
ze onder meer 50 hectare zetmeelaardappelen (incl. TBM-pootgoed). Filip Muller (midden) is adviseur bij WPA - Robertus Zeker & Vast.
Pro geen afbreuk doet aan de effectiviteit tegen Rhizoctonia vlak voor het poten. In feite sla je met zo'n vroegere behandeling dus twee vliegen in één klap: de aardappelen zijn goed
daarna ook niet meer uit hoeft tot aan het poten. ,,Als je tijdens of direct na de bewaring ingrijpt en je gaat daarvoor in de kist zitten roeren,
beschermd tegen Rhizoctonia én tegen bewaarziekten'', zo vat Muller de voordelen samen.
dan maak je het vaak alleen maar erger'', zo stelt hij. Ook verwacht hij dat de behandeling vollediger is dan het bekende poederen omdat de
Hoewel de resultaten van de proef pas komend voorjaar duidelijk zullen worden, heb-
knollen nu - via een Mafex-spuit - helemaal met middel bedekt worden.
ben zowel Muller als Dijkstra er goede verwachtingen van. Muller: ,,Natuurlijk moeten we afwachten of we werkelijk verschillen kunnen vinden tussen wél en niet behandelde kisten.
Investeren in kwaliteit pootgoed
Maar via twee gespecialiseerde pootgoedbedrijven die Moncereen Pro al langer vervroegd
Hoewel de proef komend seizoen nog doorloopt, verwacht Muller dat een wat vroegere toepassing van Moncereen Pro op termijn breder zal
toepassen, hebben we duidelijk aanwijzingen gekregen dat het een meerwaarde heeft tegen
worden toegepast in de praktijk. ,,Natuurlijk zullen er telers zijn die tegen de meerprijs aan hikken. Het is dus te hopen dat er ook komend jaar
bewaarziekten.''
weer wat geld verdiend wordt met de zetmeelaardappelen. Maar als het geld er is, dan zijn teler best bereid om te investeren in de kwaliteit
Dijkstra draagt als extra pluspunt aan dat het pootgoed behandeld in de kist komt en er
van het pootgoed. Zij weten immers dat je de kosten daarvan door de jaren heen dubbel en dwars terugverdient.''
Moncereen Pro: ijzersterk tegen Rhizoctonia én zilverschurft Moncereen Pro® is een knolbehandelingsmiddel tegen Rhizoctonia en zilverschurft. Daarnaast heeft het ook een goede nevenwerking op Fusarium. Moncereen Pro is toegelaten in poot-, consumptie- en zetmeelaardappelen. Moncereen Pro bevat pencycuron en prothioconazool. Door deze combinatie van werkzame stoffen ontstaat een product met een zeer hoog bestrijdingsniveau tegen zowel Rhizoctonia als zilverschurft (zie grafiek). Deze brede werking zorgt voor een prima schilkwaliteit. Ook heeft Moncereen Pro bewezen een zeer goede nevenwerking te hebben op Fusarium.
Toepassing & dosering Moncereen Pro is een vloeibaar, witgekleurd product. Het kan door middel van aardappeldouchemachines of schijfvernevelapparatuur worden toegepast. Moncereen Pro kan worden ingezet vanaf de laatste keer (na)lezen tot vlak voor het poten. Dosering: 0,6 l per ton aardappelen, aangevuld tot 1,0 of tot maximaal 2,0 l vloeistof per ton aardappelen.
Veiligheid Moncereen Pro kan veilig worden toegepast in alle knolstadia. Wél kan het een trage opkomst van sterk verouderd of verzwakt pootgoed versterken.
Prima werking op zilverschurft en Rhizoctonia
Aardappelteelt op zand- en dalgronden Proef Veendam 2013 ras: Seresta | uitgangsmateriaal RI 29
Rhizoctonia vanaf pootgoed en vanuit grond
De kracht van Moncereen Pro
Moncereen Pro 0,6 l/ton | Subliem 3 l/ha i.d. rij
• Zeer sterk tegen Rhizoctonia én zilverschurft
Moncereen Pro 0,6 l/ton | Subliem 1 l/ha i.d. rij
• Nevenwerking tegen Fusarium
Subliem 3 l/ha i.d. rij
• Brede werking zorgt voor prima schilkwaliteit
Subliem 1 l/ha i.d. rij
• Flexibel toepassingstijdstip
Moncereen Pro 0,6 l/ton
• Toegelaten in poot-, consumptie- en zetmeelaardappelen Onbehandeld
opbr. ton/ha
3
Zetmeelaardappel Koerier
'Gewasbeschermingsplan biedt houvast bij phytophthorabestrijding' ,,Als je in de winter een overzichtelijk gewasbeschermingsplan maakt, dan hoef je je in het voorjaar niet meer af te vragen hoe het ook alweer zat. Alle noodzakelijke bespuitingen staan op papier, dat biedt houvast'', zegt akkerbouwer Bert Kuper in Schoonebeek. Samen met Willem Schirring van Agrifirm Plant blikt hij terug op 2013 en kijkt hij ook alvast vooruit naar het komende seizoen. ,,Tja, was 2013 een goed seizoen? Ik ben geneigd om nee te zeggen. De veldopbrengsten van zetmeelaardappelen lagen hier gemiddeld tussen de 40 en 45 ton per hectare en dat vind ik - ondanks de hoge zetmeelgehaltes - gewoon te weinig. Ik ben pas tevreden met gemiddeld 50 ton. En ook de uitbetalingsprijs van AVEBE vind ik aan de magere kant. Nu blijft er gewoon te weinig over van de teelt.'' Bert Kuper spreekt duidelijke taal als het over het rendement van de zetmeelaardappelteelt gaat. Het moet beter dan afgelopen seizoen, anders verliest de zetmeelaardappel terrein, zo is zijn stellige overtuiging. Een belangrijke concurrent is de vlokkenindustrie. Kuper vertelt dat de nabijgelegen fabriek in Emlichheim (D.) actief telers werft voor de vlokkenteelt. ,,Er zijn vergevorderde plannen om een nieuwe fabriek te bouwen. Daaromheen moet dan een vaste kern van telers komen die voor de aanvoer zorgen. Omdat de vlokkenteelt weinig afwijkt van de zetmeelteelt, kunnen telers vrij gemakkelijk de overstap maken. En met de prijzen die de afgelopen jaren voor vlokken betaald zijn, is het zonder meer een concurrerende teelt.''
Nieuwe veldspuit Hoewel Kuper de vlokkenteelt met belangstelling volgt - en zeker mogelijkheden ziet om daarmee de risico's van de aardappelteelt wat te spreiden, blijft de zetmeelaardappelteelt voorlopig de basis van het bedrijf. Het afgelopen seizoen teelde hij ruim 100 hectare fabrie-
Voor wat betreft de phytophthorabestrijding gaat Kuper dit jaar van start met Revus®,
Bert Kuper (links) heeft een akkerbouw-
kers - deels op eigen grond en deels op grond die hij in gebruik heeft van Landbouwbedrijf
gevolgd door InFinito in het middenblok en als afsluiter Ranman®. Volgens Schirring heeft dit
bedrijf in Schoonebeek (Dr.). Op 215 hec-
Schoorlemmer BV. Alle werkzaamheden voor de teelt worden zoveel mogelijk in eigen beheer
trio zich de afgelopen jaren bewezen als een zeer krachtige en betrouwbare combinatie tegen
tare verbouwt hij zetmeelaardappelen (50%),
uitgevoerd. Dat geldt ook voor de gewasbescherming, waarvoor de akkerbouwer onlangs
blad- en knolphytophthora. Bovendien hebben alle drie middelen als voordeel dat ze snel
suikerbieten (25%) en brouwgerst (25%).
een gloednieuwe CHD-veldspuit heeft aangeschaft. Kuper vertelt dat de machine - 45 meter
regenvast én vloeibaar zijn, iets dat vooral Kuper erg aanspreekt. ,,Vorig seizoen gebruikte
Ongeveer de helft van het areaal (110 ha) is
boombreedte, 7000 liter tankinhoud en GPS-bestuurd - er waarschijnlijk niet had gestaan als
ik uit kostenoverweging nog een granulaatvormig middel in het middenblok. Op zich werkte
eigen grond, de andere helft (105 ha) beheert
ze niet waren ingeloot bij een subsidie-aanvraag. ,,Door deze subsidie konden we de spuit
dat ook prima, maar het gemak van een vloeibaar middel is me toch ook wel wat waard
hij voor Landbouwbedrijf Schoorlemmer BV.
aanmerkelijk goedkoper aanschaffen dan normaal. Dat was voor ons een reden om de oude
gebleken'', zo blikt hij terug. Bovendien, zo vult Schirring aan, is het prijsverschil tot vrijwel nul
Willem Schirring is specialist akkerbouw bij
maar iets sneller in te ruilen.''
te reduceren door wat slimmer te 'schuiven' met de drie vloeibare middelen. Vooral InFinito
Agrifirm Plant.
is daarbij een belangrijke pion: door zijn sterke werking op blad- én knolphytophthora én zijn
Gewasbeschermingplan
flexibele dosering (0,9 - 1,6 ha) kan het middenblok als het ware flink worden 'uitgerekt', en
De spuitstrategie en de middelenkeuze van het bedrijf worden al in de winter vastgelegd
dan met name naar het latere deel van het middenblok. Hiermee kan het aantal specifieke
in een gewasbeschermingsplan (AgriGBM). Dat doet Kuper samen met zijn vaste adviseur
(en ook dure) bespuitingen tegen knolphytophthora met één of enkele keren worden terug-
Willem Schirring van Agrifirm Plant. Het plan - dat overzichtelijk en gedetailleerd is samenge-
gebracht. ,,Al met al zijn er dus weinig argumenten meer om te kiezen voor poeders of
bracht in een ringmap - biedt volgens de akkerbouwer een belangrijke houvast in het seizoen.
granulaten. Daarvoor zijn de prijsverschillen te klein en de voordelen van vloeibare middelen
,,Alles staat per gewas en per toepassing netjes op papier. Daardoor hoef je je in het voorjaar
te groot'', zo besluit de adviseur.
niet meer af te vragen hoe het ook alweer zat. Bovendien kun je de gegevens vergelijken Revus® is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta Crop Protection - Ranman® is een geregistreerd handelsmerk van Belchim Crop Protection
met die van voorgaande jaren; ook daar leer je weer van'', zo geeft Kuper de voordelen weer.
Vervolg van voorpagina
Innovatiecentrum AVEBE:
Kraamkamer voor nieuwe ideeën en ontwikkelingen Innovatieve ingrediënten op basis van aardappelzetmeel en hoogwaardige aardappeleiwitten met onderscheidende eigenschappen voor de levenmiddelensindustrie. Dat zijn twee pijlers waar AVEBE de komende jaren vol op inzet. De 'kraamkamer' voor deze nieuwe ontwikkelingen is het Innovatiecentrum in Veendam. Zetmeelaardappel Koerier ging er op bezoek en zag heel veel witte jassen, microscopen en laboratoriumapparatuur. Maar ook zelfgemaakte yoghurt, chocoladevla en winegums. ,,Waar het ons om gaat is de meerwaarde van aardappelzetmeel en -eiwit zo goed en zo breed mogelijk voor het voetlicht te brengen'', zegt market manager food Cindy Semeijn tijdens een uitgebreide rondleiding door het bedrijf. ,,Het liefst doen we dat samen met partners uit de levensmiddelenindustrie, maar we zijn ook zélf voortdurend op zoek naar nieuwe toepassingen met marktpotentieel. Onze uitdaging is om te laten zien dat ons aardappelzetmeel en -eiwit duidelijke voordelen heeft ten opzichte van andere zetmeel- en eiwitbronnen.''
ELIANE Een bekende innovatie is aardappelzetmeel dat uitsluitend amylopectine bevat. Dit zetmeel - dat onder de merknaam ELIANE wordt verkocht - is begin deze eeuw ontwikkeld en vindt volgens Semeijn nog steeds nieuwe toepassingsmogelijkheden. ,,Aardappelzetmeel met alleen amylopectine heeft als groot voordeel dat het een zeer heldere oplossing geeft en een zeer neutrale smaak. Om die reden wordt het steeds meer gebruikt in dressings, fruitvullingen en tal van desserts'', zo licht ze toe. ELIANE wordt nu al in een groot aantal voedingsmiddelen gebruikt, maar Semeijn verwacht dat dit aantal nog verder zal groeien. ,,We hebben nog lang niet alle technieken op dit zetmeel toegepast en bovendien zijn we nog steeds aan het fine-tunen. En dan heb ik het nog niet eens over combinaties van ELIANE met andere nieuwe technologieën; daaruit zijn nog veel meer grotere en kleinere innovaties te halen'', aldus de market manager.
ETENIA Een tweede belangrijke troef in het zetmeelsegment is ETENIA. Dit door natuurlijke enzymen afgebroken aardappelzetmeel bezit een aantal interessante, gelerende eigenschappen. Hierdoor kan het ondermeer als vetvervanger in zuivel- en bakkerijproducten en als vervanger van (dierlijke) gelatine worden ingezet. In de praktijk wordt ETENIA onder meer gebruikt voor een romige structuur in zuivel (bijvoorbeeld yoghurt en vla), vetvervanging in margarine, cake en koekjes en gelatinevervanging in winegums. ,,Op dit moment is er nog maar een beperkt aantal voedingsproducten in de markt dat ETENIA bevat, maar onze verwachting is dat dit de komende jaren snel zal groeien. De mogelijkheden zijn Harry Vogel, applicatiespecialist zuivel, voegt met een pipet cultures toe om van melk yoghurt
namelijk heel breed, met name voor toepassingen als vetvervanger in de zuivelproducten'', zo vertelt Semeijn. De meest recente innovatie is
te maken.
het gebruik van ETENIA bij de productie van roomkaas. Semeijn legt uit dat bij de traditionele manier van kaas maken één kilo melk ongeveer
4
Zetmeelaardappel Koerier
Market manager Cindy Semeijn beoordeelt een chocoladevla-monster op dikte, glans en textuur. De vla is gemaakt met ELIANE. Dit zetmeel heeft ondermeer als eigenschap dat het Wereldwijd bestaan er meer dan 600 soorten zetmeel. Ongeveer 50 soorten zijn geschikt voor voedingsdoeleinden. AVEBE gebruikt ze bijna
zeer smaakneutraal is, waardoor de smaak van de chocoladevla beter tot zijn recht kan komen
allemaal voor proeven en tests.
zonder dat dit ten koste gaat van andere eigenschappen.
250 gram roomkaas oplevert. De overige 750 gram is zure wei, dat vaak als laagwaardig restproduct wordt afgezet als diervoeding. Door
SOLANIC
toevoeging van ongeveer 50 gram sterk bindend ETENIA kan die ene liter melk vrijwel geheel worden omgezet in roomkaas. Behalve dat de
Naast hoogwaardig aardappelzetmeel zet AVEBE sinds een aantal jaren ook in op de markt
roomkaasproductie hierdoor vele malen efficiënter wordt, blijft er ook geen zure wei meer over. De productie is daardoor ook nog eens veel
van hoogwaardig aardappeleiwit. Dit eiwit - uit het vruchtwater van de zetmeelaardappel -
duurzamer. Dit laatste punt - duurzaam produceren met een minimum aan restproducten - is volgens Semeijn een aspect waar bedrijven zich
wordt onder de merknaam SOLANIC in de markt gezet. Market manager Jaap Harkema legt
graag mee afficheren. Net als gezond, vetarm en E-nummervrij; ook kenmerken die in ETENIA zitten verborgen. ,,Met ETENIA sluiten we heel
uit dat zetmeelaardappelen tussen 1 en 1,5% eiwit bevatten. Dit eiwit gaat nu nog voor meer
goed aan bij de trends in de voedingindustrie. Het potentieel is daardoor enorm.''
dan 90 procent naar diervoeding. Het overige deel wordt verwerkt in hoogwaardige voeding. Volgens de AVEBE-man liggen er heel veel kansen om plantaardig aardappeleiwit in voedingsmiddelen te verwerken. ,,Aardappeleiwitten bezitten veel eigenschappen die hoogwaardige dierlijke eiwitten zoals eigeel en melk ook hebben. Verschil is dat aardappeleiwit veel duurzamer is dan dierlijke eiwit en bovendien niet-allergeen. Die twee eigenschappen maken het bij uitstek geschikt voor toepassingen in hoogwaardige sport- en gezondheidsvoeding en in vleesvervangers.'' In de markt worden deze eigenschappen inmiddels erkend en melden er zich steeds meer potentiële klanten voor. ,,Aardappeleiwit voldoet perfect aan de consumententrends waarin 'groene' voeding, gezondheid en 'clean-label' belangrijke items zijn. Met name vanuit Noord-Amerika en Europa is de belangstelling groot; hier zijn een groot aantal producten op de markt met SOLANIC aardappeleiwit'', zo weet de market manager. Behalve van de eigen marktwaarde van SOLANIC-eiwit, profiteert AVEBE ook van de toenemende vraag naar dierlijk eiwit. Als voorbeeld haalt hij de Mac Muffin aan, waarmee McDonald’s in de Verenigde Staten op dit moment zeer goede zaken doet. Omdat hiervoor grote hoeveelheden kippeneiwit worden gevraagd, stijgt die prijs en kijken gebruikers van kippeneiwit naarstig uit naar een goed en stabiel alternatief. ,,Ook dat zijn welkome klanten, die we hopelijk definitief aan ons aardappeleiwit kunnen binden'', zo blikt hij alvast vooruit. Alle 'test-zetmeelaardappelen' komen binnen in deze proeffabriek, waar met een aantal specifieke bewerkingen het zetmeel en eiwit eruit wordt gehaald. Voor een wat grotere laboratorium proef is ongeveer een ton aardappelen nodig. Op jaarbasis wordt er zo'n 100 ton in de proeffabriek verwerkt.
1. Market manager Cindy Semeijn: ,,Met ETENIA sluiten we heel goed aan bij de trends in de voedingindustrie. Het potentieel is daardoor enorm.'' 2. Market manager Jaap Harkema: ,,Aardappeleiwit voldoet perfect aan de consumententrends waarin 'groene' voeding, gezondheid en 'clean-label' belangrijke items zijn.'' 1
2
3. Een flesje met een Italiaanse dressing: aardappelzetmeel zorgt voor een zeer heldere vloeistof en een perfecte verdeling van de kruiden in het flesje. 4. Winegums bevatten veelal dierlijke gelatine. AVEBE test in hoeverre dit vervangen kan worden door gemodificeerd zetmeel. 5. Aardappeleiwit wordt onder meer toegepast in sport- en gezondheidsvoeding.
3
4
5
Aardappel Koerier Koerier 55Zetmeelaardappel
Vervolg van voorpagina
Albert Wolfs, HLB:
'Bonenspintmijt kan flinke schade veroorzaken' De eerste signalen van schade door bonenspintmijt kreeg Wolfs in de hete en droge zomer van 2003. ,,Langs perceelsranden kwamen we regelmatig wat verwelkte of afgestorven planten tegen. Meestal ging het kleine stukjes van hooguit één of twee meter, vrijwel altijd vanuit het talud. Onze eerste gedachte was: zuigschade door luizen, maar toen we die niet, of in ieder geval niet massaal vinden konden, zijn we verder gaan zoeken. Met een loep kwamen we bij de boosdoener terecht: de bonenspintmijt, een beestje dat vele malen kleiner is dan een luis. Onder het aangetaste blad stikte het van de eitjes.'' Nu, tien jaar later, is het probleem groter geworden, zo weet Wolfs. In de eerste plaats gaat het niet meer om enkele percelen maar om vele tientallen. Bovendien is de schade nu vaak groter. In plaats van kleine haardjes die hooguit enkele meters het perceel in gaan, zijn er nu ook haarden te vinden die zomaar tot 60 à 70 meter het perceel 'inwaaieren'. ,,Het heeft wel iets weg van een bosbrand die met zijn scherpe vlampunten alles dood en verwoest achterlaat'', zo illustreert de teeltbegeleider. Naast een 'kern' met volledig afgestorven planten signaleert Wolfs ook een zone daaromheen met gevlekt blad. ,,In het begin zijn die vlekjes vaak heel klein, waardoor het wat aan gebrekziekte doet denken. Maar de vlekken worden al gauw groter, waarna de hele plant afsterft.''
Serieuze bedreiging Nu de bonenspintmijt steeds vaker en ook steeds heftiger de aardappelpercelen binnentrekt, is het insect volgens Wolfs toch wel een serieuze bedreiging geworden. ,,Als vijftig meter vanuit de rand alle aardappelen doodgaan, dan praat je toch wel over meerdere honderden euro's aan schade. Zoiets kunnen we in mijn ogen niet zomaar laten lopen'', zo stelt hij.
Albert Wolfs is teeltbegeleider bij HLB in Wijster.
Hoewel actie gewenst is, blijkt het voorlopig even de vraag: hoe? De gangbare middelen tegen luizen werken niet tegen de bonenspintmijt en specifieke middelen tegen spintmijt zijn (vooralsnog) niet toegelaten in de zetmeelaardappelteelt. Bovendien moet je met een middel de bonenspintmijt echt raken. Dat is erg lastig, want die beestjes zitten vooral aan de onderkant van het blad. ,,Wellicht is het een optie om haarden dood te spuiten'' zo oppert de HLB-man, maar hij zegt er meteen bij dat dit praktisch allemaal nog onderzocht moet worden. Ook belangrijk is volgens hem om waardplantenonderzoek uit te voeren, want tot dusver is onbekend op welke onkruiden of planten de mijt zich goed kan vermeerderen. ,,Wellicht dat daar een deel van de oplossing ligt.'' In het verminderen of (af)wisselen van insecticiden, waardoor natuurlijke vijanden wellicht meer kans krijgen om de bonenspintmijt terug te dringen, ziet Wolfs vooralsnog geen oplossing. ,,De huidige generatie insecticiden is al veel selectiever dan de oude pyrethroïden. Natuurlijke vijanden blijven daardoor meer intact dan vroeger. Bovendien stellen we de luisbestrijding al wat vaker uit dan een paar jaar geleden, júist om die natuurlijke vijanden overeind te houden.''
1
2
Nu goed inventariseren Zolang er geen echte oplossing is tegen de bonenspintmijt, is het volgens Wolfs zaak om het probleem goed te inventariseren. ,,Hou komend seizoen de vinger aan de pols, zeker als het heet wordt in de zomer. En trek bij je adviseur of teeltbegeleider aan de bel als er onduidelijk-
1. Bonenspintmijt is met het blote oog niet te zien.
heid is over ziektebeeld of schade'', zo raadt hij telers aan. ,,Ondertussen proberen wij meer
Alleen met een loep zijn de eitjes goed zichtbaar.
te weten te komen over de levenswijze van het beestje en beste bestrijdingsmethode. Hopelijk krijgen we de bonenspintmijt daardoor beter onder controle.''
2. Een typisch beeld van schade door bonenspintmijt: blad met veel kleine vlekjes, die enigszins doen denken aan gebreksziekte. 3. Sterk uitvergrote opname van larven en ei van de bonenspintmijt.
3
Schoon schip met Calypso Calypso® is een zeer breedwerkend, vloeibaar insecticide. Het bestrijdt alle luizen, inclusief de moeilijk te bestrijden wegedoorn- en vuilboomluis. Ook worden alle stadia van coloradokevers door Calypso goed bestreden. In consumptie- en zetmeelaardappelen kan Calypso worden ingezet zodra de eerste moeilijke bladluizen, de vuilboom- en/of wegedoornluis, worden waargenomen. In gebieden waar de coloradokever van belang is, kan Calypso rondom het toproltijdstip worden toegepast. Op dat moment worden, naast de aanwezige luizen, ook de diverse stadia van de coloradokever bestreden.
Dosering Voor de bestrijding van luizen is een doseringsreeks opgenomen van 0,15 - 0,25 l/ha. Voor de bestrijding van de coloradokever geldt een dosering van 0,15 l/ha. Spuit met ruim water (600 l/ha). Voeg eventueel een uitvloeier toe om de aanvangsnelheid te bevorderen. Schade door bonenspintmijt begint vrijwel altijd vanuit de perceelranden. Van daaruit dringt het vaak 'vlamvormig' het perceel binnen.
Aardappel Koerier Koerier 66Zetmeelaardappel
Mens & Werk
'Onkruid en aaltjes bepalen de agenda' Resistente onkruiden en aaltjes; dat zijn volgens Berend Jansema uit Sellingen (Gr.) onderwerpen die de komende jaren regelmatig op de agenda zullen staan van de NAV-zetmeelcommissie. Eigenlijk is Berend Jansema niet zo'n vergaderboer. ,,Al die stukken die je dan moet lezen... pfff. Eerlijk gezegd doe ik liever iets praktisch, met m'n handen'', bekent hij al bij aanvang van het gesprek. Bovendien vraagt zijn bedrijf - 180 hectare met 50% zetmeelaardappelen - een hoop tijd en aandacht. Of zoals hij het zelf zegt: ,,D'r ligt hier 't hele jaar door genoeg werk.'' Niettemin zet Jansema zich graag in voor het wel en wee van de zetmeelaardappelteelt, onder meer als lid van de zetmeelcommissie van de NAV. Samen met zeven collega-akkerbouwers in de regio bespreekt hij regelmatig de zorgen en bedreigingen, maar ook de kánsen van de zetmeelteelt. In dat kader komt ook de gewasbescherming regelmatig aan de orde.
'Aardappelmoeheid en bietencystenaaltjes laten zich weer duidelijk voelen in ons gebied.'
En op het vlak van de phytophthorabestrijding; hoe ziet de toekomst er daar uit?
,,Voor de phytophthorabestrijding hebben we momenteel een prima pakket middelen voorhanden, zowel preventief als curatief. Daarmee kunnen we de schimmel onder alle omstandigheden stil houden. Een jaar of tien geleden was dat nog heel anders; toen gebruikte het merendeel zo lang mogelijk Shirlan® en greep pas naar Tattoo C als het uit de hand dreigde te lopen. Vaak ging dat goed, maar soms was het een hele toer om Phytophthora weer onder controle te krijgen. Met het huidige systeem van blokbespuitingen krijgt de schimmel veel minder kans; wat dat betreft zijn we er dus flink op vooruit gegaan.''
Wat ziet u momenteel als grootste knelpunt in de gewasbescherming van zetmeelaardappelen?
Tot slot: het veilig toepassen van gewasbeschermingsmiddelen krijgt steeds meer aandacht.
,,Eerlijk gezegd redden we ons op dit moment aardig goed. Grote knelpunten zijn er in mijn ogen niet, wél
Hoe kijkt u daar tegenaan?
een aantal zaken waar we ons zorgen over maken. Eén daarvan is de resistentie-problematiek die in steeds
,,Om heel eerlijk te zijn ben ik op dit punt geen schoolvoorbeeld. Bij de phytophthorabestrijding gebruik
meer gewassen de kop op steekt. Dan heb ik het vooral over resistente melganzevoet; daar kunnen we de
ik - vanwege de lagere prijs - nog deels poedervormige middelen, terwijl het ook met vloeibare middelen
komende jaren wel eens flink last van krijgen. Met de huidige middelen in zetmeelaardappelen en bieten is
kan. Natuurlijk gebruik ik bij het vullen handschoenen en een mondkapje en houd ik rekening met de
het op veel plekken al lastig om dit onkruid er goed onder te krijgen. En met de aanstaande etiketbeperkingen
wind. Maar dan nog is het geen pretje om dit soort middelen te gebruiken. Tja,... dat prijsverschil tus-
voor de onkruidbestrijding in bieten kan dat nog wel eens veel moeilijker worden. Daarnaast moeten we er
sen poeder en vloeibaar.... Het is te hopen dat dit de komende jaren minder groot wordt. Want eigenlijk
rekening mee houden dat het aantal bodemherbiciden in zetmeelaardappelen de komende jaren eerder kleiner
moeten we gewoon volledig naar vloeibare middelen toe, want dat werkt zoveel fijner.''
dan groter wordt.''
Shirlan® is een geregistreerd handelsmerk van Syngenta Crop Protection
,,Nog een knelpunt dat ik graag wil aankaarten zijn de aaltjes. Door de drastische afname van natte grondontsmetting merk ik dat zowel aardappelmoeheid als bietencystenaaltjes zich weer duidelijk laten voelen in ons gebied. Daar komt bij dat er regelmatig resistentie-doorbraken zijn bij belangrijke zetmeelrassen. Dat vind ik best wel zorgelijk. Ik wil hier zeker geen pleidooi houden voor een grootschalige terugkeer van natte grondontsmetting, maar ik denk dat veel telers blij zijn dat er in ieder geval nog een mogelijkheid is om dit één keer per vijf jaar te doen. Ondanks de forse prijs van rond de €1000 per hectare heb je in ieder geval de mogelijkheid om de grond weer even goed schoon te krijgen.''
Sencor Vloeibaar toegelaten met breed etiket Eind oktober heeft het Ctgb de toelatingsaanvraag voor Sencor Vloeibaar afgerond. Dit heeft geresulteerd in een brede toelating waarbij óók de voor-opkomsttoepassing in aardappelen mogelijk blijft.
In de nieuwe rubriek Mens & Werk laten we mensen aan het woord die zich op een bijzondere manier inzetten of verdienstelijk maken voor hun vak (en vakgenoten). Dit jaar - 2014 - richten we ons op de belangenbehartigers. Met welke thema's houden zij zich bezig? Wat zien zij als grootste knelpunten? En: wat raakt hen persoonlijk het meest? In deze aflevering: Berend Jansema, lid van de zetmeelcommissie van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV).
Wist U dat… ...het oude etiket van Sencor WG (W7) nog mag worden afgeleverd tot 1 maart 2014 en opgebruikt tot 1 september 2014? De toepassing in de graszaadteelt van Engels raai, ter bestrijding van opslag na de oogst, is met dit etiket nog mogelijk. Deze toepassing staat niet meer op het nieuwe etiket van Sencor WG en Sencor Vloeibaar.
Wel zijn er een aantal beperkingen ingesteld, zoals een verlaging van de maximale doseringen per hectare en een langere veiligheidstermijn (van 28 naar 42 dagen). Verder moet voortaan langs oppervlaktewater gebruik worden gemaakt van 75% driftreducerende doppen en op percelen niet langs oppervlaktewater 50% driftreducerende doppen. In onderstaande tabel (afkomstig van het nieuwe etiket) staan alle toepassingen in aardappelen van het Sencor Vloeibaar etiket in detail verder uitgeschreven. Toepassingsgebied
Type toepassing
Te bestrijden organisme
Dosering (middel) per toepassing
Maximaal aantal toepassingen per teeltcyclus of per 12 maanden
Maximaal aantal liter middel per teeltcyclus of per 12 maanden
Minimum interval tussen toepassingen in dagen
Veiligheidstermijn in dagen
Nieuwe update Sencor app beschikbaar Bayer CropScience heeft voor het bepalen van de Sencor gevoeligheid voor zeven rassen weer twee jaar geslaagd rassenonderzoek achter de rug. Deze zeven rassen, te weten: Bartina, Carrera, Zorba, Frieslander, Lady Claire, Monalisa en Victoria zijn inmiddels aan de Sencor app toegevoegd. Met de recent verkregen toelating voor Sencor Vloeibaar, die o.a. de vooropkomsttoepassing in aardappelen bevat, is de Sencor app van blijvende meerwaarde
Pootaardappel
Voor opkomst
Eenjarige onkruiden
0,75 L/ha
1 per teeltcyclus
0,75 L/ha per teeltcyclus
-
42
voor adviseurs en telers.
Consumptieaardappel
Voor opkomst
Eenjarige onkruiden
0,75 L/ha
1 per teeltcyclus
-
42
Update de Sencor app weer tijdig op uw smartphone om zo goed
Na opkomst
Eenjarige onkruiden
0,15 L/ha1
2 per teeltcyclus
0,75 L/ha per teeltcyclus
Rond opkomst
Eenjarige onkruiden
0,5-0,75 L/ha
Na opkomst
Eenjarige onkruiden
0,15 L/ha2 of
Zetmeelaardappelen
0,25 L/ha
0,25 L/ha
1 per teeltcyclus 2 per teeltcyclus
voorbereid te zijn voor aardappelseizoen 2014.
7
Heeft u de app nog niet gedownload? De Sencor app is beschikbaar in de Apple AppStore en via Google Play
20 0,8 L/ha per teeltcyclus
-
42
De Sencor app is nú ook beschikbaar als web applicatie en vervangt daarmee de oude selectiviteitstabel. De web applicatie is te vinden onder BayYou Services - Bayer apps - Sencor app of via de Sencor productpagina.
7
BayYou Services
20
1 LDS Toepassing 2 Dosering afhankelijk van groeistadium van het gewas en onkruiden
7
Zetmeelaardappel Koerier
COLOFON Concept en realisatie: l
Bayer CropScience SA-NV
Vormgeving en opmaak: l
Claudia Roorda
Fotografie: l
Bayer CropScience SA-NV
Drukwerk: ,,In de praktijk gaat er nog te veel zetmeel-
,,In ons gewasbeschermingsplan staat alles
,,Bonenspintmijt is een toenemend probleem
,,Met de huidige middelen in zetmeelaard-
pootgoed verloren door Fusarium. Op dat
per gewas en per toepassing netjes op papier.
in de zetmeelaardappelteelt. Ik denk dat
appelen en bieten blijft het lastig om resistente
punt is er dus nog veel te winnen.''
Daardoor hoef je je in het voorjaar niet meer
zeker één op de drie telers er jaarlijks mee
melganzevoet er goed onder te krijgen.''
af te vragen hoe het ook alweer zat.''
te maken heeft.''
Coenraad Dijkstra, akkerbouwer in
Bert Kuper, akkerbouwer in
Albert Wolfs, teeltbegeleider HLB in
Berend Jansema, akkerbouwer in
Zwinderen (Dr.) en Filip Muller, adviseur
Schoonebeek (Dr.)
Wijster (Dr.)
Sellingen (Gr.) en lid commissie
bij WPA - Robertus Zeker & Vast
zetmeelaardappelen van NAV
Puzzel mee en win een diner voor twee!
l
Productiemannen B.V.
Dit is een uitgave van: Bayer CropScience SA-NV Energieweg 1 P.O. Box 231 NL-3640 AE Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie.
Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op! Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van € 150.
M O N T C U D O R P L IJ P C De woorden diagonaal P Hhieronder Y Tzitten O horizontaal, P H Tverticaal H Oen R A Ein alle E richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing. T U I N D E R A O E O R R N E E N T E A E F D P R I C E POEDER LAND ADVIES O D E V C R D R O V N O E T M O N T C U D O R P PRODUCT LEZEN BIET O N R I K T E O E L A N I F E N PM H Y TT CO UP DH O T R H P OL ROOIEN LOOFDOOD BOERDERIJ H YI TN OD PE HR T A H OO ER B U O E O O O M O N A E L A TP U TRACTOR LUIS FINALE U N I NT DE EA RE A F O D E PO P R E D B N P V R E R A S L ET E TUINDER ONKRUID GRAAN E E N T E A E F D P R F K R N E I A A Z O N E R P O D E V C R D R O V UIEN PERCEEL INFORMEREN O D E V C R D R O V N C N I Z E T T E K D F N O G WERKEN PHYTOPHTHORA INNOVATIE R I K T E O E L A N R I K T E O E L A N I L O E K I IPLANTEN W E R K E N WZAAIEN A KOERIER B U O E O O O M O N B U O E O O O M O N A L L R E I T U E I T L U I S PP R E D B N P V R E R E D B N P V R E R © www.puzzelpro.nl FF KK R R NN EE I I AA A A Z Z O ON CC N N II ZZ EE TT TT E E K K D DF LL O E KK I I I I WW E E R R K KE O E LL L R EE I I TT UU E E I I T T L
L RIJ OA RR I N O I F A E RA NE FN EN LU
IJ AP RE IR C O E F E E L AS ER NO NW UI
www.puzzelpro.nl ©©www.puzzelpro.nl
P EC RE CN E E T E N L A SL RP OG WA IS
C E N E T N A L P G A S
Uw innovatie is geld waard! Heeft u een vernieuwend idee voor de akker- of tuinbouw? Meld die dan aan bij het Innovatiefonds voor telers! U maakt dan kans op een financiële beloning van maximaal €10.000 euro. Bovendien maakt u kans op de jaarlijkse award. De innovatieprijs is een stimulans om uw innovatieve concept, product of dienst door te ontwikkelen voor toepassing op veel meer agrarische bedrijven. U kunt uw innovatieve ideeën het hele jaar inzenden. Belangrijk is dat uw ideeën ten minste aan één van de volgende twee criteria voldoen: • er is sprake van vernieuwing • er is bereidheid om te investeren
BON
Meer weten? Kijk op: www.innovatiefondsvoortelers.nl
Naam:
Het Innovatiefonds is een initiatief van acht samenwerkende partners in de agrarische sector.
Adres: Postcode:
Plaats:
Bedrijfstype/aantal hectare aardappelen: De oplossing van de woordzoeker is: Stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar: Actievoorwaarden: Deze prijsvraag loopt van 10 februari t/m 15 maart 2014. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. Deze prijswinnaars krijgen tussen 15 maart en 1 april bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
8
Zetmeelaardappel Koerier
Bayer CropScience SA-NV T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht