Hans Kromhout

medicus, maar ik denk bijvoorbeeld aan de verlaagde weerstand doordat we ons helemaal kapot hebben ‘geantibact’, waardoor er straks een golf van infecties komt.” “Het belangrijkste is wellicht de verschuiving tussen veiligheid versus vrijheid. De aantasting van grondrechten en slechte ethische keuzes. In welke wereld willen we eigenlijk leven? Al in 1982 door Mary Douglas en Aaron Wildavsky aangegeven als een van de onderliggende redenen voor hoe mensen tegen risico’s aankijken.”

Hype rond cultuur

Welke kansen zie je? “Als we erkennen dat we te maken hebben met complexe, dynamische verschijnselen en leren om te gaan met onzekerheid dan kunnen we voortgang bereiken. Minder aandacht voor modetermen. Een voorbeeld? Tja, dan kom je op mijn stokpaardje. Ik heb uit irritatie een boekje geschreven over de hype rond het begrip cultuur. Sommige bedrijven zouden geen veiligheidscultuur hebben en die moet dan gemaakt worden. Dat kan helemaal niet. Cultuur is niet maakbaar. Je kunt wel je best doen om mensen veiliger te laten werken, maar als ze vervolgens niet de ruimte en middelen krijgen om met verrassingen om te gaan dan schiet het weinig op.” Hoe zie je de komende drie jaar? Wat moet er op korte en lange termijn gebeuren volgens jou? “Niels Bohr schijnt te hebben gezegd: ‘Voorspellingen zijn een probleem. Vooral als ze over toekomst gaan.’ Ik hou er dus ook niet zo van om grootse voorspellingen te doen. Laat ik wel zeggen dat ik niet helemaal optimistisch ben. Ik denk wel dat we ons stinkende best moeten doen om dingen te verbeteren en daar zie ik op korte en lange termijn geen gigantisch verschil. Wat ik zei: leren om te gaan met onzekerheid, of om het anders te zeggen, bepaalde risico’s accepteren en aanvaarden dat we niet alles kunnen beheersen. Er zijn grenzen aan maakbaarheid. Onderkennen dat we te maken hebben met complexe systemen en leren hoe we daarin moeten opereren.”

TRENDS IN ARBO

Tip voor arboprofessionals

Heb je tips voor arboprofessionals in het algemeen? In je vakgebied en in andere vakgebieden? “Kritisch nadenken. Bronnen onderzoeken. Vragen stellen. Heb een ‘open mind’: wees niet overtuigd van je eigen gelijk.”

Hans Kromhout

ʻEr is heel veel aan het veranderenʼ

Hans Kromhout, hoogleraar arbeidshygiëne en blootstellingskarakterisering. Arbeidshygiënisten houden de komende jaren volop werk. Er is nog altijd meer inzicht nodig in de blootstelling van mensen aan chemische, biologische en fysische agentia tijdens het werk. Dat voorspelt Hans Kromhout, hoogleraar arbeidshygiëne en blootstellingskarakterisering, verbonden aan het Institute of Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht. Hij hoopt dat het Landelijk Expertise Centrum Stoffengerelateerde Beroepsziekten (LEC-SB) eindelijk iets gaat veranderen. Hans Kromhout is allerminst somber over van het vakgebied arbeidshygiëne. Integendeel, hij voorspelt een mooie toekomst. Kromhout: “Ik geloof dat het vakgebied arbeidshygiëne er goed voor staat. Er komt steeds meer aandacht voor de gezondheidsrisico’s van het werken met stoffen. We hebben natuurlijk de ellende gehad met chroom-6. Recent was er het nieuws over de silicablootstelling bij spoorwerkers.”

ʻWe schuiven een heleboel ellende over de grens’

“Ook is er recent veel aandacht voor neurodegeneratieve ziekten; Parkinson wordt in verband gebracht met beroepsmatige blootstelling aan pesticiden. En de Gezondheidsraad werkt aan nieuwe normen voor inhaleerbaar en respirabel stof. De nieuwe norm zal niet omhooggaan, maar omlaag. Het is wel duidelijk dat we het met alleen de RI&E’s en REACH niet gaan redden en dat er meer inzicht nodig is in de daadwerkelijke blootstelling van mensen aan stoffen tijdens het werk. Dus genoeg werk aan de winkel voor arbeidshygiënisten zou ik zeggen.”

Gestructureerd aanpakken

De hoogleraar ziet ook in de komst van het LEC-SB een teken dat er het een en ander gaat veranderen. “De overheid heeft besloten dat we het, anders dan voorheen, nu eens gestructureerd moeten aanpakken in Nederland. Daarbij gaat het niet alleen over compensatie van beroepsziekten, maar ook over primaire preventie (voorkomen van blootstelling) en toegepaste arbozorg. Dat is een goede ontwikkeling. Op al die gebieden speelt blootstelling aan stoffen een cruciale rol. De arbeidshygiënist is bij uitstek degene die daarover iets zou kunnen en moeten roepen. Zij moeten daarin wel die rol pakken”, jaagt Kromhout aan. Het vakgebied heeft volgens hem continu te maken met nieuwe blootstellingsituaties. De afgelopen twee jaar werden verschuivingen ingegeven door de coronacrisis. Kromhout: “Er is meer aandacht gekomen voor beroepsmatige blootstellingen aan virale verontreinigingen. Ik kan me voorstellen dat het werk van arbeidshygiënisten behoorlijke verschuivingen heeft gekend. Bijvoorbeeld om te bepalen hoe er wanneer weer gewerkt kan worden op een werkplek. Daar is op dit moment natuurlijk veel aandacht en geld voor.”

Elektrificatie

Maar Kromhout ziet deze verschuivingen niet als een structurele verandering. In tegenstelling tot een aantal nieuwe, meer fundamentele ontwikkelingen die zeker zullen leiden tot nieuwe blootstellingssituaties. Bijvoorbeeld de omschakeling naar elektrisch vervoer brengt volgens de hoogleraar nieuwe risico’s met zich mee. Kromhout: “Er is heel veel aan het veranderen. We gaan elektrisch rijden en overal in het land komen laadpalen. Elektrisch rijden heeft allerlei consequenties voor de blootstelling van buschauffeurs, waarbij – en dat is natuurlijk goed nieuws – hun blootstelling aan dieselmotoremissies zal verminderen. Maar daar krijgen ze een blootstelling aan meer extreem-laagfrequente elektromagnetische velden voor terug. Automonteurs staan over een aantal jaren niet meer aan benzinemotoren te sleutelen, maar aan elektrische motoren. Die worden meer elektricien dan automonteur.” En door nieuwe technieken ontstaan nieuwe beroepen, zegt Kromhout. “We leggen nu daken vol met zonnecollectoren. Het elektriciteitsnet moet vernieuwd worden. Er gebeurt heel veel.

ʻHet is wel duidelijk dat we het met alleen de RI&E’s en REACH niet gaan redden’