Dynamische omgeving

Webinar Rabobank over zuivelprijzen, marges en strategie Melkveehouders houden eigen koers in dynamische omgeving

Melkveehouders opereren in de dynamische omgeving. Ze hebben te maken met ingewikkelde politieke en maatschappelijke discussies en een veranderlijke markt. De melkprijs is momenteel weliswaar hoog, maar de kosten ook. Hoe speelt ondernemer daarop in? Rabobank Nederland organiseerde een webinar over deze vraag.

Tekst: Jeen Akkerman

Deelnemers van het webinar met van links naar rechts: zelfverwaarder Eva Rademakers, verbreder Desiree van Nieuwelaar, productspecialist Jorrit van der Ven en Marijen Dekkers en Carin van Huët van Rabobank Nederland. (Foto: Rabobank)

De belangstelling voor het webinar was met een kleine 1.000 deelnemers groot. Carin van Huët, directeur Food&Agri bij de Rabobank, leidde de digitale sessie waarin deskundigen van de bank hun visie gaven en drie melkveehouders hun eigen keuzes toelichtten. Het startpunt was de pas gepubliceerde Zuivel-update van Rabobank over het vierde kwartaal van 2021. Daarin constateert de bank dat de wereldwijd krimpende volumes zorgen voor hoge melkprijzen. Deze ontwikkeling is opmerkelijk, omdat de melkproductie in de afgelopen jaren structureel steeg. Maar nu is in de belangrijke productieregio’s een plotselinge daling aan de orde. “Het tij is gekeerd”, stelt de bank vast.

Weer, olie, voer

In Nieuw-Zeeland en Australië is het slechte weer de voornaamste oorzaak van de productiedaling, in de Verenigde Staten en Europa gaat het volgens Rabobank om verkrapping van de marges in de melkveehouderij. Alleen in Zuid-Amerika groeide de melkproductie nog wel, maar dit was onvoldoende om de daling in de andere regio’s te compenseren. In Nieuw-Zeeland is oktober traditioneel de piekmaand voor de melkproductie. Dit jaar valt die tegen, omdat de zomerse temperaturen te laat kwamen. Omdat melkveehouders rekening houden met een aanstaande droge periode, proberen ze zoveel mogelijk voorraden ruwvoer aan te leggen. Ook dat remt de melkproductie.

Ontwikkeling melkproductie in Europa.

In Noord-Amerika is het voer duur, omdat de hoge olieprijzen de productie van bio-ethanol uit maïs aanwakkeren. Ook nu de melkprijs aantrekt herstelt het melkvolume niet, vanwege een tekort aan arbeidskrachten en hoge bouwkosten voor nieuwe stallen. In Europa leidde de dalende marge vooral in Duitsland en Frankrijk tot minder melk. Ook in Nederland daalde de productie, volgens de bank vooral door afroming en lagere benutting van fosfaatrechten en een mindere ruwvoerkwaliteit. Daartegenover stond groei in Ierland en Italië, maar netto daalde de melkproductie in de 27 EU-landen in het derde kwartaal met 0,2 procent.

Melkprijs schiet omhoog

Rabobank verwacht in het laatste kwart van 2021 een verdere afname van het melkvolume - in Europa met 0,5 procent - en pas in 2022 een bescheiden herstel. De wereldwijde krimp zorgt voor sterk stijgende prijzen voor zuivelproducten zoals boter, melkpoeder en Goudse kaas. Van de twee laatstgenoemde producten is de prijs in Europa al hoger dan in het recordjaar 2017. En Rabobank verwacht dat deze prijsstijging, die zich vertaalt in hogere melkprijzen voor de melkveehouder, nog wel even doorgaat. De gemiddelde melkprijs in de EU schoot sinds juli 2021 al 5,6 procent omhoog naar 38 cent per kilogram. In Nederland zit de melkprijs inmiddels boven de 40 cent en volgens sectormanager Marijn Dekkers zet de stijging tot in het eerste kwartaal van 2022 door.

Voer, kunstmest, arbeid, energie

Ondanks de recordzuivelprijzen zal 2021 niet de boeken ingaan als een topjaar voor de Nederlandse melkveehouders. Want ook de kosten voor voer, kunstmest, arbeid en energie nemen fors toe. Uiteindelijk resteert van de fraaie melkprijs slechts een ‘beperkte extra financiële ruimte’ op de bedrijven, zo schetst Dekkers. Voor de melkprijs in 2022 is van belang hoe het melkaanbod zich ontwikkelt als gevolg van de weersomstandigheden en het niveau van voerkosten in Europa. Afhankelijk daarvan kan de melkprijs wellicht nog wat langer op een hoog niveau blijven.

Klein tikje beter

Wat betekent al deze dynamiek voor de ondernemers in de melkveehouderij? Voor een antwoord op die vraag laat Dekkers aan de webinardeelnemers een tabel zien met kengetallen. Die zijn gerangschikt naar het gemiddelde van de beste 25 procent van de melkveehouders en de overige 75 procent. Het gaat bijvoorbeeld om de melkprijs, de omzet en aanwas, de voerkosten, de financieringslasten en de privé-uitgaven. Op welke punten scoren de bedrijven met de beste resultaten echt veel beter? Oftewel: waar ligt de sleutel voor

Great things happen!

Gecertificeerd voedselveilig!

Wij produceren al 30 jaar kaasplanken van formaat uit het beste Noord Europese vuren.

Prime Quality Cheese Board Panels

LAMICO B.V.

Papierbaan 16-22 9672 BH Winschoten Tel: +31 (0) 597 - 47 17 40 info@lamico.nl www.lamico.nl

succes? Het antwoord is even simpel als hoopgevend: op alle punten doen de 25 procent beste bedrijven het net iets beter dan de rest. En opgeteld leiden al die kleine beetjes tot soms hele grote verschillen in bedrijfsresultaat en inkomen.

Bedrijfsstrategieën

Dit betekent niet dat alle melkveehouders hun bedrijf op dezelfde manier voeren. Rabobank ziet meer verschillen tussen de bedrijven, die vaak zijn ingegeven door specifieke omstandigheden en persoonlijke voorkeuren van de ondernemers. Anders dan de traditionele algemene focus op schaalvergroting en kostprijsverlaging, ziet de bank in de Nederlandse melkveehouderij drie bedrijfsstrategieën: de productspecialist, de zelfverwaarder en de verbreder. Van alle drie de groepen deed een ondernemer mee aan het webinar.

Productspecialist Jorrit

De productspecialist is de ondernemer die zich toelegt op de productie van kwaliteitsmelk op een verantwoorde en duurzame manier tegen lage kosten. Dit vraagt om kennis van de factoren die de melkproductie beïnvloeden en om bedrijfseconomisch inzicht. Jorrit van der Ven (29) is productspecialist in Herpen. In maatschap met zijn ouders melkt hij 350 koeien. “Wij boeren intensief, dat levert ons een kostprijsvoordeel op. Ook denk ik dat we de stikstofmaatregelen net wat gemakkelijker kunnen inpassen in onze bedrijfsvoering. En we werken duurzaam, we zijn inmiddels nettoproducent van energie. Een nadeel kan zijn dat je meer afhankelijk bent van externe partijen, in ons geval bijvoorbeeld voor de afzet van mest.”

Zelfverwaarder Eva

De zelfverwaarder kiest ervoor om op het eigen bedrijf waarde toe te voegen aan de grondstof melk. Dat leidt tot extra kosten voor bijvoorbeeld verwerking en afzet en daar staan hogere opbrengsten per kilogram melk tegenover, bijvoorbeeld door de zelfgemaakte kaas te verkopen. Dit vraagt specifieke ondernemerskwaliteiten zoals marketingskills en het managen van debiteurenrisico’s. Eva Rademakers (37) is zelfverwaarder in Ter Aar. Samen met haar man Roland (37) verwerkt ze de melk van hun ruim zestig koeien tot kaas en ze verkoopt verse melk in een melktap bij de boerderij. “Wij stonden een tijd geleden voor de keuze of we verder wilden met het bedrijf of niet. Daar hebben we goed over nagedacht en uiteindelijk ons hart gevolgd: mooie producten maken van de

Prijsontwikkeling zuivelproducten.

melk van onze koeien. Mijn droom is om alles, ook het vlees, af te zetten in onze eigen regio.”

Verbreder Desiree

De verbreder voegt branchevreemde activiteiten toe aan het melkveebedrijf. Het kan gaan om bijvoorbeeld een camping, kinderopvang op de boerderij of een zorgboerderij. De melkveehouderij en de andere tak van het bedrijf kunnen elkaar versterken, maar ook helemaal los van elkaar staan. Deze strategie vereist kennis en/of ervaring in de nieuwe activiteit die wordt toegevoegd. Desiree van Nieuwelaar (44) is verbreder in Molenschot. Ze bestiert de zorgtak op het bedrijf, waar haar man Harm de melkveehouderij met negentig koeien runt. “Voordat ik op de boerderij kwam, werkte ik in de zorg, daar ligt mijn passie. Ervaringen met mensen met een beperking verrijken mijn leven. Het is geweldig om dit te kunnen combineren met de passie van mijn man. In feite hebben we twee ondernemingen op dezelfde locatie. We geven elkaar de ruimte: soms kies je voor een investering in het een en stel je die in het ander even uit.”

Volg je hart

Uit de reacties van de ondernemers tijdens het webinar blijkt dat ze niet specifiek bezig zijn met de vraag hoe ze kunnen inspelen op de ontwikkelingen op de zuivelmarkt. Ze benadrukken alle drie dat je datgene moet doen dat het beste bij jezelf past. “Volg je hart”, zegt Eva. “Bouw voort op de ontwikkeling van je familiebedrijf”, zegt Jorrit. “Maak een keuze en durf ook iets los te laten”, zegt Desiree. Volgens Marijn Dekkers is focus houden op de gemaakte keuze het belangrijkste voor elke melkveehouder. “En dat betekent voor ons als bank dat we breder moeten kijken dan we eerder deden. De eenheidsworst is verdwenen in de melkveehouderij, je ziet dat ondernemers verschillende keuzes maken. Dat is prima, als je het doet op basis van je eigen kwaliteiten. Dan zie je dat aandacht resultaat geeft.”