Behinola 30

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria . 30. zenbakia . 2014ko abendua . 10â‚Ź

Komikia: irudistorioen magia . GAI NAGUSIA: Sarien saltsa-maltsa . Irakurleak prestatzeko hautatze-LANA . irakurketa-mailen gatazka eta bestelako garaipen gehiago

Itsaspeko bihotzak areto literarioa Hezkidetza, genero-berdintasuna eta Haur Literatura

Laster Euskal Herriko hainbat herritan izango da ikusgai. Zure herrian ere ikusi nahi duzu?

Informazio gehiago: http://www.galtzagorri.org/euskara/aretoak/itsaspeko-bihotzak galtzagorri@galtzagorri.org 943 471487

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria 30. zenbakia . 2014ko abendua

5 12 33 42 62

HITZAURREA GAI NAGUSIA: Sarien saltsa-maltsa SORMENEZ: Miren Agur Meabe Maite Caballero

38

LAU ESKUTARA: Bi liburu, 50 urte

6 28

KRONIKA: Komikia: irudistorioen magia ESPERIENTZIA: Irakurleak prestatzeko Hautatze-lanen garrantzia

GALTZAGORRI ALBISTE Literatura eta hezkidetza uztartzen dituen areto literarioa

46

IRUZKINAK

KOLABORATZAILEAK

agenda Azokak eta biltzarrak

Literatur lehiaketak

- Haur Liburuaren Boloniako

- XXXIII. Xabier Lizardi Saria.

Azoka. 2015eko martxoaren 30etik apirilaren 2ra, Bolonian (Italia). http://www.bookfair. bolognafiere.it/ Sariak - Astrid Lindgren Award 2015.

2015eko martxoaren 31n emango dira jakitera irabazleen izenak.

Epea: 2015-01-12.

- Bizkaidatz Jarraitzeko prest?

ADI deialdi berriei!

Orain, zure txanda da.

Epea: 2015-02-15.

- Etxepare Saria

Antolatzailea: Bizkaiko Foru

- Compostela Saria

Aldundia.

- XVIII Premio de Cuentos Ilustrados. Epea: 2015-01-09.

- Concurso Internacional Invenciones. Epea: 2015-01-27.

- Premio Iberoamericano SM - Elkar Ipuin eta Ilustrazio lehiaketa - Mikel Zarate Saria - Peru Abarka

- Iurretako XII. Literatur Lehiaketa. Epea: 2015-01-23.

Informazio eguneratua: Informazio gehiago: http://www.galtzagorri.org/euskara/ikastaroak-topaketak

www.galtzagorri.org/euskara/ lehiaketen-agenda

Aurreko aleak: gehiago: www.galtzagorri.org/euskara/behinola © Galtzagorri Elkartea.

Koordinatzailea: Lore Agirrezabal.

29.

Gaston Majarenas Komiki-aldizkariei buruzko mahai-ingurua

Erredakzio batzordea: Aitziber Alonso, Asun Agiriano, Jone Arroitajauregi, Mikel Ayerbe eta Ruben Ruiz.

Diseinua eta maketazioa: Eneritz Tirados.

28.

Leire Urbeltz eta Pello Añorga Mariasun Landari elkarrizketa

Ingelesezko itzulpenak: Sarah J. Turtle.

29

27.

Maite Gurrutxagaren ilustrazioak EHGLren etorkizuna 26.

Estibalitz Jalonen ilustrazioak Serieak eta pertsonaiak

24

Maite Caballero.

Kronikako ilustrazioak: Ion Olano Carlos.

Zenbaki honetan kolaboratzaile: Ion Olano Carlos, Miren Agur Meabe, Mikel Ayerbe, Jone Arroitajauregi, Maite Caballero, Villar Arellano.

28 23

25.

Dani Maizen ilustrazioak Euskal ilustrazioaren egoera 24.

Iban Barrenetxearen ilustrazioak Joxe Arratibeli elkarrizketa

Azala eta argitalpenaren zenbakia:

INprimaketa: Ona Industria Gráfica S.A. F kalea, 0 z/g Agustindarren Industrialdea, 31012 Iruñea.

L.G.: Na-2.814/1999

27

ISSN: 1575-8168 22

Artikulu, iradokizun eta beste igortzeko:

23.

Antton Duesoren ilustrazioak Manuel Rivasekin solasean 22.

Manu Ortegaren ilustrazioak Lau ipuin-kontalarirekin solasean 21.

Iraia Okinaren ilustrazioak EHGLri begirada bat 20.

Enrique Morenten ilustrazioak Joxan Ormazabalekin solasean

Galtzagorri Elkartea Zemoria 25, behea 20013 Donostia Tel: 943 47 14 87

26 21

galtzagorri@galtzagorri.org www.galtzagorri.org

25 20

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia. 2014ko azaroaren 21.

Saria.

Bat

gehiago

du,

jada,

haren eskutik liburutegi horretako

Bernardo Atxagak. Aurten jaso

esperientzia gertutik ezagutzeko

du laugarrena Nevadako egunak

aukera

liburuarekin.

honetan.

Lehenengoa

da,

izango

dugu

zenbaki

hain

txikien

ordea, Maite Gurrutxagarentzat.

Ilustrazioaren Euskadi saria jaso

Txiki

du

egindako

gozamenerako beste gozokia Jone

lanagatik. Sari gehiago ere izan

Arroitajauregik jarri digu ahoan:

dira, noski, baina ez da gure asmoa

Leo Lionniren eta Herve Tulleten

hemen denak aletzea, bai, ordea,

biribiltxoz betetako liburu bana

guztiak

aletu du Lau eskutara atalean.

Habiak

liburuan

zoriontzea

literaturari

eta

ez

egindako ekarpenagatik.

Literatura sarien saltsa-maltsan

Sariekin hasi duguna biribiltzeko,

murgildu da 30. Behinola hau. Izan

Izan ere, saria bera baino, lan horiek

ezin esan gabe utzi Galtzagorri

ere, sarien inguruko galderez eta

literaturari egin dioten ekarpena da

Elkartearentzat orain arteko saririk

gogoetez betea genuen aspaldian

guretzat garrantzitsuena, liburuak

handiena 25. urtemugara iristea

zakua, eta neguan beste hainbat

literaturaz gozatzeko ematen digun

izan dela; 2015arekin 25 urte

zaku husten diren moduan egin

aukera baita irakurlearentzat saririk

beteko

dugu guk ere, datozen orriak bete-

handiena. Hori dela eta, 2012an

eta gazteen artean euskarazko

beteta gera daitezen. Gainera,

Haur

literatura

hainbat aldiz saritua izan den

Euskadi Saria jaso zuen Azken

sustatzen. Erraz esaten da eta

Miren Agur Meaberen eta Maite

garaipena komikiaren irakurketa

aisa pasatu dira, baina lan handia

Caballero ilustratzailearen arteko

sakon eta iruzkindua egin digu

egin du Galtzagorrik urte hauetan

elkarlanarekin osatu dugu zenbaki

Mikel Ayerbek zenbaki honetan,

guztietan. Bada, lanean segituz,

hau; Caballerorenak dira azaleko

liburu honekin are gehiago goza

gure

irudiak eta erdi-erdian aurkituko

dezagun.

bidez irakurzaletasuna sustatzen

eta

Gazte

Literaturako

duzun Meaberen ipuina ilustratu dutenak.

Nobela amaiera

aldera,

ohi

Galtzagorrik

eta

haur

irakurzaletasuna

ekimen

eta

egitasmoen

ospatuko dugu 2015a. grafikoaz

komikiaren Urtearen

ditu

gozatu

ari

aitzakian

ederra

garela,

bildu

hartu

eta

Xede horrekin sortu berri dugu

zutenak

Itsaspeko bihotzak areto literarioa;

bezala, Euskadi Literatura Sariak

Komikigintza

eta

banatu dira eta zorionak eman

irakaskuntza

UEUren

nahi dizkiegu sarituak izan diren

Ikastaroan izan zirenak dira. Ion

uztartzen

guztiei, baita saria eskuratzeko

Olano Carlos da haietako bat eta

papera

zorian izan direnei ere.

berak egin digu saioen kronika.

dizkiogu,

Aurten Haur eta Gazte Literatura

Literaturaz

saria Harkaitz Canorentzat izan

eta aukerak sortzea da hainbat

bestera

da Orkestra lurtarra lanagatik.

literaturzaleren lana. Horietako bat

zaletasuna piztuz eta kontzientziak

Horrenbestez,

da Villar Arellano, Iru単eako Civican

kitzikatuz. Horra gure saria eta

liburutegiko

zuentzat oparia!

literaturaren Udako

genero

berdintasunari

buruzko

aretoa, literatura eta hezkidetza dituena. eta

Dagoeneko,

lazoa

Arrasaten

ere

kendu

inauguratu

baitzen azaroan. Hernanin eta

hirugarren

aldiz

eskuratu du Euskadi Literatura

gozatzeko

moduak

zuzendaria,

eta

Donostian ere izan da eta batetik ibiliko

da,

literatura

Ion Olano Carlos

Komikia: irudistorioen magia

Jolas gaitezen komikiak irudikatzera: nik hitzez kontatu, zeuk imajinatu. Irudi batzuk egin ditut, baina hortik aurrerakoak, zeure kontu. Segidan kontatuko dudana benetan gertatu zen, baina aitor dut ez zela zehatzmehatz horrela izan. Pertsonaiak egiazkoak dira, haien hitzak ere bai; ordea, ekintzak eta ordena, nik asmatuak. Ados? Ederki.

Fikzio ituna adostuta, jolas gaitezen.

08:59 a.m. Markeskoa jauregia, Eibar. 2014-07-16. Hastear da UEUren eta

ikastaroa:

literaturaren

Dozena

bat

Komikigintza irakaskuntza.

entzule:

gehienak

irakasleak, baten bat ilustratzailea, diseinatzailea,

artxibozaina...

komiki zaleak oro. Zortzi hizlari datoz plazara; lehena, jatorrizko ordenaren

arabera...

Jon

Mantzisidor, “Mantxi�! Bertsolaria?

Ez, bestea, komikigilea. Jarraian...

Jon Martin Colorado! Bertsolaria?

Ezetz, bestea, komikigilea.

Markeskoako

arana

janda,

bizi-bizi... Dani Fano! Bera ere komikigile, eta Xabiroi aldizkariaren koordinatzailea da. Hegan dator hurrengoa; hainbat liburu ilustratu ondoren, orain gutxi aireratu du Habiak komikia... Maite Gurrutxaga!

Aktorea? Ez, ilustratzailea; aktorea

Behinola 7

Komikia: irudistorioen magia

Ainara

biharamunean,

askok hitzak irakurtzen ikasi aurre-

da funtsa, komikiak ez baitu hitz

idisko baten kemenaz sartu da, nor

da.

tik ikasi dugu komikiak irakurtzen.

idatziaren beharrik, berez. Ados

eta... Asisko Urmeneta!

Fanok atera du galdera-ikur po-

dago Montorio: «Ez badago irudirik,

toloa: «Zerk eramaten du pertso-

ez da komikia». Interesgarriena,

Ondotik,

Eta

komiki-

na bat komikigile izatera?» Alan

Gurrutxagaren

itzultzaile aritu, aditu, eta zalea

orpoz-orpo,

Moore-k esana ekarri du hizpidera:

komikiak

oso... Bego Montorio! Hurrena ere

alegia, artea magia dela. Izan ere,

hitzak eta irudiak, espazio berean

zale amorratua izaki, bitxiki, komiki

hitzen eta irudien manipulazioan

integratuta.

mutuez

mintzatuko

oinarritzen da magia, komikia be-

hori da diziplinak duen abantaila

Ayerbe!

Azkenik,

zalaxe.

nagusia: bi arteren artean dantzan

maleta

bete

da...

Mikel

Eskolastikatik

komiki

ekarrita,

ibiltzea.

nola

ustez,

zera

lotzen

Fanoren

Entzuleak

da:

dituen

iritziz

ere,

aho-zabalka

orriak, aldizkariak eta baliabideak

Finean, bota du Fanok, irribarrez,

has ez daitezen, Gurrutxagak eta

banatuz... Josune Muñoz! Hizlariak

«artistak xamanak dira». Magoa

Fanok jatorrizko komiki-orri batzuk

aurkeztuta,

izateko

pasatu dituzte entzuleen artean:

txalo

bero

bana

nahiaren

atzean

beti

antolatzaileei: Amaia Serrano eta

dago kontatzeko gogoa. Entzule

Iratxe Retolaza! Eta orain bai, has

gehienek buruaz baietsi dute, baita

dadila irudistorioen magia.

hizlariek ere. Gurrutxagak dio, bai

Orduan sartu da Urmeneta hitzaren

ilustrazioan, bai komikian, kontua

dantzara; originalak ekarri ditu berak

ez dela istorioa apaintzea, baizik

ere, paper-zorro bete. Aspaldikoak

eta kontatzea: «Beharrak eramaten

eta oso aspaldikoak: tipex, zelo,

zaitu horretara».

klip eta guzti. Artistak aitor du

Kontatzea da kontua «Hasieran komikia (izan) zen», dio

aho zabalik geratu dira oro.

gozatu ederra hartu duela, orriok

Montoriok. Nola esaten da paren-

Martin ausartu da ekuazioarekin:

bilatzen eta aurkitzen. «Gaurko

tesia? Ixo, komikietan (ia) dena da

«Marrazkia + nolabaiteko narrazioa

egunean, originalak birtualak dira».

posible. Montoriok dioenez, gutako

= komikia». Bere ustez, marrazkia

Entzuleen esku artetik pasatu diren

8 Behinola

kronika

orriek, berriz, egiazkoak dirudite:

kitzen dute non egongo diren per-

funtzio narratiboa duen bezalaxe,

lan ia bukatuak, eta storyboard edo

tsonaiak, eta zenbat biñeta behar

biñeta bakoitzak ere istorioaren

irudi gidoiak.

diren. Montorioren esanetan, «haria

une bat azaltzen du».

bunbuiloek markatzen dute, norGurrutxagarentzat, azken horiek

malean elkarrizketek». Ahozko jar-

Fanok bizpahiru aldiz aipatu du

dira

dun baten isla denez gero, behar

Harkaitz Cano, «gure xamana»,

oinarria:

gainean

«Gauzak

jartzea

mahai

bezalakoa

da:

ditu esaldi etenak, errepikapenak,

haren aipu hau ekarriz plazara:

hau da daukadana. Irudiek forma

interjekzioak

onomatopeiak.

«Komiki onik egiten ez duen he-

hartzen dute, eta narrazioa hasten

Esaterako,

komikietako

rriak nekez egingo du zine onik».

da».

mozkorrek “iptxxx!” egiten dute,

Zinea baino askoz ere merkea-

Montoriok dioenez.

goak dira komikiak eta, hala ere,

Urmenetak,

Gartxot

bere

komikiaren

aldetik,

lehen

irudi

eta euskal

eskema ekarri du. Otsagabian egin

herri honetan zine gehiago egiten

zuen, hanka hautsita zuelarik, noiz

Martinentzat ere, komikietan zer

da. Fanoren iritziz, behar dira is-

eta... San Ferminetan.

eta nola esaten den, biak gauza

torio onak, eta horiek ateratzen

bakarra dira. Hala, Mantxik hartu

dira istorio asko egitetik. Zera

du hitza: «Komikia narratiboa eta

gaineratu du Martinek: «Proiek-

figuratiboa denez, perspektibaren

tu handiegitan sartzen gara sarri,

erabilera

hasieratikoa

eta ez dira bideragarriak». Berak

Mantxik,

kontrara,

Bunbuilotik bunbuilora Antolaketaren

garrantzia

azpi-

da». izaera

defendatzen

du

dagoenarekin

marratu du Martinek: biñetarena,

bidimentsionala

nabarmendu

egitea aurrera: «nahiz eta gutxi

orrialdearena eta kaierarena. Orrial-

nahi izan du bere lanean. «Ez

jakin, erabili». Edonor da komi-

dearen konposizioan ez dute ma-

dago zoom-ik, zinean bezala.

ki bat gauzatzeko gauza, «baina

rrazkiek agintzen, bunbuiloek bai-

Pertsonaia

agertzen

norberaren indarrak eta mugak

zik. Bunbuiloek—frantsesez bulle

dira osorik». Alfred Hitchcock

ezagutu eta neurtu egin behar

eta espainolez bocadillo—eraba-

ere aipatu du: «Plano bakoitzak

dira».

guztiak

Behinola 9

Komikia: irudistorioen magia

Muñoz entzuleen artetik mintzatu

Orain eta hemen, (ia) ezinezkoa

bakia, 2012ko uztaila) argitaratu

da: «Nik ohiko kritika egingo dut.

da. Pasadizoa kontatu du Fanok:

zuela Ayerbek honako artikulua:

Jarri dituzue dozenaka irudi, izen

komiki azoka batean, Luis García

Hitzak soberan daude. Irudiak

eta lan; emakume baten izenik,

miretsiarengana

mintzo bitez!

lanik edo irudirik ez da agertu.

«Badakizu, Luis? Nik komikiak

Ez duzue emakumeen komikirik

egin nahi izatearen arduraduna

Urmenetak proposatu du klasi-

irakurtzen, ala?» aleta zabaldu eta

zu zara». Eta Garcíak: «Ni al naiz

koak baliatzea komiki berriak egi-

atera du makina bat komiki, (ia)

zure

teko: «Beren garaian oso serio

denak emakumeek eginak, hainbat

Entzuleak

gai lantzen dituztenak: memoria,

dira.

heriotza,

indarkeria, gaixotasunak, fantasia,

da

Argitzearren, txufeatu Lizarraga

misterioa...

izatea».

harremanak, Baliabide

umorea, moduan,

hurbildu

gosearen

zen.

arduraduna?».

algaratan

lehertu

idazten zituzten kontuak, behar-

baiki,

bada, gaurko egunean irrigarriak

komikigilearena. «Aukera bakarra

edo txufeagarriak izan daitezke».

Bizitza kontsumo

prekarioa, baxuko

bizitza

emakume komikigileen gida bat

Elkanokoari hartu dio, “trufatu” hitzaren zentzuan. «Klasikoak hi-

sortu du Muñozek, eta entzuleei

Isil-isilik egon da Mikel Ayerbe,

lak direnez, ez dira kexatuko».

eman die, nahi izanez gero, erabil

azkenik, hitza hartu duen arte.

Kontuak kontu, bat datoz hizla-

dezaten.

Isiltasunaren oihartzuna hartu du

riak eta entzuleak: komikiak egin

hizpide, baita zarataren isiltasu-

eta irakurtzea da kontua, ahal de-

na ere: «Album mutuak hitz egi-

larik, gozatuz. Bukatzeko, Urme-

tera eramaten zaitu». Hamaika

netak kontatu du Korsikan aditu

erreferentziaren artean, entzuleei

zuela norbait pikutara bidaltzeko

Galderak eta isiltasuna Mago

bakoitzak

hautatzen

gomendatu die Ana G. Lartite-

esamolde bitxi bat; bada, niri ez

gero

gui-ren Páginas mudas, historias

zait amaiera hoberik bururatzen:

errealitatea dator eta esaten dio:

elocuentes. Bide batez, aipa de-

«zoaz irakurtzera!»

«Bizi

zagun Behinolan bertan (25. zen-

du

bere

10 Behinola

modua,

daiteke

baina

komikigintzaz?».

kronika

En julio de 2014 la UEU organiz贸 un curso sobre el c贸mic

Sessions on Comic Book Writing

y la ense帽anza literaria y Ion Olano Carlos, atento asisten-

and Literature Teaching were given

te a las sesiones, nos ofrece una cr贸nica muy personal

in July 2014 as part of the courses

del curso donde recoge las aportaciones de los ponentes:

organised by the Summer Courses

la traductora Bego Montorio; los ilustradores Dani Fano

of the UEU (Summer Basque Uni-

y Asisko Urmeneta; y Mikel Ayerbe, experto en literatura

versity). The report on the session

infantil y juvenil.

was made by Ion Olano Carlos, who fulfilled the task of faithful listener there; he has brought to these pages, among other things, the words of the translator Bego Montorio, of the illustrators Dani Fano and Asisko Urmeneta, and of the literature expert Mikel Ayerbe.

Behinola 11

Sarien saltsa-maltsa Sariak eta lehiaketak edozein jardueratan banatzen eta antolatzen dira gaur egun. Zergatik? Zertarako saritu egindako lana edo egitear dagoena? Merezi duen aitortza emateko, laudatzeko, oihartzun handiagoa emateko, sustatzeko, bultzada berri bat emateko… Baina nori? Sarituari, saridunari edo saritzaileari? Agian, jarduerari berari? Demagun, orain, euskarazko Haur eta Gazte Literaturaz (HGL) ari garela. Zer ematen diote sariek? Zer litzateke euskarazko HGL saririk eta lehiaketarik gabe?

Azaroan banatu dira 2014ko Eus-

nos esto (Erein, 2013) lanagatik;

kadi Sariak eta aurten Harkaitz

eta euskarazko saiakera Joseba

Canoren Orkestra lurtarra (Elkar,

Gabilondok New York-Martute-

2013) izan da 2014ko Haur eta

ne (Euskal Herriko Unibertsitatea,

Gazte Literatura saria. Maite Gu-

2013) saiakeragatik; gaztelaniaz-

rrutxagarentzat Ilustrazio lanaren

koa, berriz, Jon Juaristirentzat

saria, Habiak (Txalaparta, 2013)

izan da Espaciosa y triste (Espa-

liburuko

sa, 2013) lanagatik.

irudiengatik;

Bernardo

Atxagak jaso du euskarazko Literatura saria Nevadako egunak

Aipatzekoa da aurten ez dela gaz-

(Pamiela, 2013) liburuagatik; Iñigo

telaniazko Haur eta Gazte Litera-

Roquek Itzulpen onenaren saria,

tura saririk eman, modalitate hori

Gauzen ordena naturala (Alber-

deialditik kanpo geratu baita. Era-

dania-Erein-Igela, 2013) obragatik

bakiaren arrazoia ez zen bakarra

(Alberdania-Erein eta Igela, 2013);

izango, baina modalitate hori sor-

Idoia Estornesek gaztelaniazko Li-

tu zenetik −2010ean Blanca Ur-

teratura saria, Como pudo pasar-

gell kultura sailburu zela−, saridun

Behinola 13

Sarien saltsa-maltsa

bakarra izan du; Iban Barrenetxea

nabarmena izan zuen euskaraz-

2012an El cuento del carpintero

ko hezkuntza-sistema ezartzeak,

liburuarekin (A buen paso, 2011;

baina badira EHGL sostengatu

Txalaparta,

duten beste eragile batzuk ere:

Zurginaren

ipuina,

2013). Beste edizioetan eman

besteak

gabe geratu da. Dirudienez, Eus-

(1982an onetsi zen Euskararen

kadin sortzen den gaztelaniazko

Erabilera Normalizatzeko Legea)

Haur eta Gazte Literaturaren isla

Euskal Idazleen Elkartea, argitale-

izan da iragan lau urteetan gerta-

txeen ugaritzea, eta literatura sa-

tu dena.

riak eta lehiaketak.

beste,

Euskaltzaindia

Lizardi Sariko lehen irabazlea Mariasun Landa izan zen 1982an, Txan fantasmaren etengabeko istorioa lanarekin.

Elkarrek argitaratu zuen 1984an Txan fantasma tituluarekin eta Jon Zabaletaren ilustrazioekin. Gaur egun, EHGLn klasikotzat jotzen da.

Lizardi Saria da, Zarauzko Udalak

Erabat bestelakoa da euskarazko

Mikel Ayerbe, Xabier Etxaniz Erle

Gipuzkoako Foru Aldundiaren la-

Haur eta Gazte Literaturaren pa-

eta Manu Lopez Gaseni literatura

guntzarekin antolatutakoa 1982az

norama (hemendik aurrera EHGL).

adituek 2013an idatzitako Litera-

geroztik.

Bizi-bizirik dago, neurri handi ba-

tura-sariak euskal haur eta gaz-

arren, lehiaketa izaera du, aur-

tean azken hiru hamarkadetan

te literaturan artikuluan aipatzen

kezten diren lanak argitaragabeak

hezkuntza-sistemak berak susta-

den bezala, ÂŤlehen sariak sistema

direlako. Sarietan, aldiz, dagoene-

tu eta sostengatu duelako, baina

ahul bati dagokion legez, litera-

ko argitaratuta dauden obrak eta

ez horregatik bakarrik.

tura-ipuin sariak izan ziren: Irun

gehienetan ezagunak diren egi-

Hiria, Donostia Hiria, Bilbo Hiria,

leen lanak proposatzen eta hau-

Cuentos Incombustibles, Gabriel

tatzen dituzte epai-mahaikideek.

Sari

izena

daraman

Sari eta lehiaketen

Aresti... Haur Literaturan ere, hau-

sorrera EHGL-n

rrek eta eskolek irakurgaien behar

Bada, Lizardi Sariko lehen irabazlea

larria zutenez gero, laster haur li-

Mariasun Landa izan zen 1982an,

1980ko hamarkadan hasi zen

teraturako sariketak ere sortzen

Txan fantasmaren etengabeko is-

egonkortzen euskal literaturaren

hasi zirenÂť.

torioa lanarekin. Elkarrek argitaratu

sistema osoa, Haur eta Gazte Li-

zuen 1984an Txan fantasma titu-

teratura modernoa sortu berria

Euskal HGLko lehiaketarik betera-

luarekin eta Jon Zabaletaren ilus-

zela. Egonkortze horretan eragin

noena eta oraindik bizirik dirauena

trazioekin. Bigarren edizio bat ere

14 Behinola

gai nagusia

Iban Barrenetxeak idatzi eta ilustratutako Bombastica Naturalis liburuko irudi bat. Ilustrazioaren Euskadi Saria 2011n.

izan zuen eta azkena 2011n izan

Sariak zertarako?

Hala ere, erakunde pribatuek edo

du, Galtzagorri Elkarteak sortutako

erakunde

publikoek

egindako

Klis-klasikoak bildumaren barruan.

Begi-bistakoa

Bilduma horrek, Haur eta Gazte Li-

lehiaketak

teraturako klasiko unibertsalak eta euskarazko obra kanonikoak be-

baino gehiago izan ohi dira eta

izena nabarmentzen den arren,

rrargitaratzea du helburu.

desberdinak erakunde deitzai-

erakunde

eta

deialdien artean, helburu desber-

besterik

din bat ere izan ohi da gehiene-

gabe antolatzen. Helburuak bat

tan: bi kasuetan antolatzailearen

ez

da

sariak

direla

publikoek

deitutako

learen arabera, ez baita gauza

sari eta lehiaketen xede nagusia

Hortaz, esan daiteke, Euskal Haur

bera antolatzailea erakunde pu-

gizartearen beharrei erantzutea

eta Gazte Literaturako klasiko-

blikoa edo pribatua izatea. Dei-

da. Erakunde pribatuen kasuan,

tzat edo irakurgai kanonikotzat

tzaileak esan dezake euskal li-

xedeetako bat hori izan daiteke,

jotzen dela dagoeneko obra hori.

teratura sustatzeko dela, idazle

baina euren behar korporatiboak

Ez da prestigiodun sari bat irabazi

berriak agerrarazteko, irakurgai

asetzea izaten da lehentasuneta-

eta kanoniko bihurtzen den lehen

berriak sortzeko eta abar. Horre-

ko bat. Pentsatzekoa da, hortaz,

obra, sarri gertatu ohi da hori.

tan guztian laguntzen dute sa-

sariketa batek izaera demokra-

Hain zuzen, sariek –zeharka edo

riek, baina esan dezakegu sari

tikoagoa izango duela argitara

zuzenean– betetzen duten beste

guztien helburu nagusia erakun-

emandako lan guztiak bere horre-

funtzioetako bat obra kanoniza-

de deitzailea bera nabarmentzea

tan eta salbuespenik gabe aintzat

tzea izaten da.

ere badela.

hartzen baditu, nahiz eta, azken

Behinola 15

Sarien saltsa-maltsa

Xabier Olaso Euskadi Saria jasotzen, 2013an.

Xabier Olasoren Tximeletrak, Haur eta Gazte Literaturako Euskadi Saria, 2013an.

finean, epaimahai-kide batzuek

mo batzuk ere izaten ditu. Alonsok

Hori dela eta, literatura sistema

irizpide jakin batzuen arabera har-

dioen bezala, “inon saritu ez duten

“handi” gehienek bezala, gureak

tutako erabakien ondorio ere ba-

idazle batek eduki dezake, bat ba-

ere behar du bere sari nazionala?

diren.

tean, ehun mila irakurle edukitzeko

Bada horrelakorik?

saria”. Aukera hori duen idazleak Dena dela, zertarako behar ditu

edo ilustratzaileak, beraz, bide bat

Euskadi Sariek ez dute ofizialki sari

jarduera batek, kasu honetan lite-

baino gehiago izan ditzake bere

nazionalaren izenik edo abizenik

ratura jarduera batek, sariak? Jon

sormen-gaitasuna garatzeko eta

hartu, baina deitzaileek maila horre-

Alonso idazleak, Argia astekariak

hortik bizimodua ateratzeko. Baina

tan kokatzen dutela esan daiteke.

kaleratzen duen Euskal Kultura-

sistema literario txikiagoetan sarien

2014ko Euskadi Sarien berri ema-

ren Urtekarian 2007an idatzitako

garrantzia edo sarien diru-saria eta

tean, “Hau da gure sari nazionala”

Euskadi Sariak artikuluan aurkitu

oihartzuna beharrezkoagoa izaten

entzun ahal izan genuen Joxean

dugu erantzunetako bat.

da sistema horretako sortzaileen-

Muñoz Eusko Jaurlaritzako Kultura

tzat, baita argitaletxeentzat ere.

sailburuordearen ahotik. Ez da lehen

Alonsoren iritziz, “sariek toki nabar-

Sistema horietan irakurle-kopurua

aldia, 2013an ere adierazpen bera

mena betetzen dute edozein litera-

txikiagoa izaten denez, sariek bi-

egin zuen-eta. Badirudi, beraz, nazio

turatan”. Baina literatura handi ba-

zirauteko aukera gehiago ematen

mailako saritzat jotzen dituela Jaur-

tean haien garrantzia erlatiboa dela

dituzte. Hortaz, euskararena be-

laritzak Euskadi Sariak. Funtzio hori

gaineratzen du. Izan ere, hizkuntza

zalako literatura-sistema batean

betetzen dute behintzat, sariaren

boteretsu baten sistema literarioak

sariek leku garrantzitsua betetzen

helburua herrialde honetako urteko

idazlea saritzeko beste mekanis-

dutela esan genezake.

lanik onenak saritzea denez gero.

16 Behinola

gai nagusia

Literatura sistema “handi” gehienek bezala, gureak ere behar du bere sari nazionala? Bada horrelakorik?

2014an, gainera, azken urteetan

rritan, “ez da idazlea sariaz sari-

Giro nahasi horretan, 2010ean,

baino “sariago” izan direla esan

tzen; saria saritzen da idazleaz”.

deitzaileek Euskadi Sarietan par-

daiteke. Izan ere, 2010az geroz-

Eta zenbait kasutan gertatu den

te hartzeko irizpideak aldatzea

tik lehiaketa itxura gehiago izan du

bezala, saritua hautatzeko pro-

erabaki zuten; hautagaiek eurek

sari honek, idazleak edo argitale-

zedurek, erakunde deitzailearen

aurkeztu behar zituzten aurreko

txeak berak aurkeztu behar izaten

interesek

epai-mahaiaren

urtean argitaratutako lanak eta

baitzuen bere lana sariketara. Aur-

jokamoldeak nolabaiteko mesfi-

epai-mahaiak haien artean hau-

ten, ordea, parte hartzeko modua

dantza eragin izan dute sarikete-

tatu behar zituen saria merezi

lehengora itzuli da eta epaimahaiak

tan, aurrez zuen prestigioa kolo-

zutenak. Sari baten izaera baino,

iazko produkzio osoa kontuan har-

kan jartzeraino.

literatura lehiaketa batena har-

eta

tuz aukeratu ahal izan du modalitate bakoitzeko lanik onena.

tu zuten Euskadi Sariek. Horrela, Ezaguna da duela urte batzuk

euskal literaturaren sistemak bere

Euskadi Sarien inguruan sortu

sortzaileak saritzeko mekanismo

Sariaren prestigioa,

zen kalapita. Esan bezala, Jon

garrantzitsua galdu zuen, eta urte

sarituarena

Alonsok berak Euskal Kulturaren

hauetan ez da literaturaren uzta

idatzitako

artikuluak

osotik lan batzuk nabarmentzeko

prestigioa

soka luzea ekarri zuen eta hainbat

modurik izan. Sariaren prestigioa,

behar du edo prestigiodun idazlea

idazlek sinatu zuen gero Utikan

sari “nazionalarena”, kolokan ge-

saritu behar du? Funtsean, zerk

manifestua. Hark ez zuen Euskadi

ratu da eta, arestian esan beza-

ematen dio prestigioa sari bati?

Sarien kontrako jarrera orokortu,

la, euskararena bezalako sistema

Ordain ekonomikoak, argitalpen

baina haien legitimitatea auzitan

literario txikiarentzat kolpe handia

duina bermatzeak, erakunde dei-

jarri zuen. Gainera, manifestuaren

izan da.

tzailearen izaerak, epai-mahaiaren

harira −baita lehenago ere−, hain-

jokamoldeak, sarituak...

bat idazlek saria jasotzea baztertu

Edo, ez? Agian, ez. Sistema hori

zutenez, ezin esan zitekeen sari

elikatzen duten zenbaitentzat ez

Iñigo Astiz kazetariak Berriako

haiek euskal literatura osoaren

litzateke izango. Izan ere, sistema

artikulu batean dioen bezala, sa-

adierazgarri zirenik.

literario hain txikietan sariak beha-

Urtekarian Sariak

ona

izateko

Behinola 17

Sarien saltsa-maltsa

Euskararena bezalako literatura sistematan irakurle-kopurua, beste batzuekin alderatuz, txikia izaten denez, sariek bizirauteko aukera gehiago ematen dute.

Patxi Zubizarreta idazlea eta Xia Tenzinen bidaia miresgarria bere liburu saritua.

Harkaitz Cano idazlea eta Twist bere eleberria, 2012ko Euskadi Saria.

18 Behinola

gai nagusia

2014ko Euskadi Saria jaso duten hiru egile: I単igo Roque, Idoia Estornes eta Bernardo Atxaga.

rrezkoak dira, bai, baina sortzai-

no gehiagotan jaso dute saria:

la (Osaba Bin Floren, 2004); Pello

leak ere aurrera egiteko moduak

Patxi Zubizarretak hirutan (Gizon

A単orga (Jenio gaiztoa, 2008); Ru-

bilatzen beste asko baino abila-

izandako mutila, 1998; Pantaleon

ben Ruiz (Anekdotak, 2009); Iban

goak izan ohi dira, eta, sari bat

badoa, 2006; eta Xia Tenzinen

Zaldua (Azken garaipena, 2012)

gorabehera, askoren egoera ez

bidaia miresgarria, 2010), Miren

eta Harkaitz Cano (Orkestra lurta-

litzateke gehiegi aldatuko.

Agur Meabek ere hirutan (Itsas-

rra, 2014).

labarreko etxea, 2002; Urtebete Nor izan da saritua?

itsasargian, 2007; eta Errepidea,

Lizardi Sarietako irabazleen ar-

2011) eta Xabier Olasok birritan

tean ere horietako batzuk errepi-

Nork jaso dute orain arte euska-

(Pupuan trapua, 2005 eta Txi-

katzen dira: Mariasun Landa, Ber-

razko Haur eta Gazte Literaturako

meletrak, 2013). Literatura lana-

nardo Atxaga, Patxi Zubizarreta,

Euskadi Saria?

ren ilustrazioa saria 2009an sortu

Felipe Juaristi eta J.M. Olaizola.

zen, eta Elena Odriozolak bi aldiz Lehenengo deialdian, 1991n, Ma-

eskuratu du (Aplastamiento de

Bestalde,

riasun Landa saritu zuten, Alex

las gotas, 2009 eta Tropecista,

batez ere argitaletxeek, antola-

lanarekin.

2013).

tutako lehiaketen kasuan esan

Bigarren

deialdian,

1997an, Bernardo Atxaga, Xola

erakunde

pribatuek,

genezake, sortzaileak eta obrak

eta basurdeak lanarekin. Hain jus-

Beste sarituak hauek izan dira:

bereganatzeko xedez antolatzen

tu, lehen bi sarituak Lizardi Sari-

Juan Kruz Igerabide (Jonas eta

dituztela, baina hauetan ere asko

ko lehen bi irabazleak izan ziren.

hozkailu beldurtia, 1999); Feli-

errepikatzen dira idazleak. Haur

Ondoren, beste hainbat izan dira,

pe Juaristi (Animalien inauteria,

eta Gazte Literaturan lehenengoa

gehienak aski ezagunak euska-

2000); Karlos Linazasoro (Bota

Bilintx saria izan zen, Elkar argi-

razko Haur eta Gazte Literaturan

gorriak, 2001); Fernando Morillo

taletxeak 1986tik 1990era deitu

eta horietako zenbaitek behin bai-

(Izar-malkoak, 2003); J.M. Olaizo-

zuena. Haurrentzako narrazioak

Behinola 19

Sarien saltsa-maltsa

Maite Gurrutxagaren Habiak nobela grafikoko irudiak. Liburu honek Ilustrazioaren Euskadi Saria jaso du 2014an.

saritzen ziren eta, besteak beste,

gainera, Patxi Zubizarretaren lan

Aitor Arana (Azkonarren laguna),

biak izan direla HGLko argitalpen

Koldo Izagirre (Metxa esaten dio-

izatera iritsi direnak, ezin baita ho-

ten Agirretar baten ibili herrenak)

rrelakorik esan beste saritu batzuen

eta Mariasun Landa (Errusika) sa-

lanei buruz. Beka hori esleitutako

ritu zituzten.

lanen kopuru oso txikia eman baita argitara HGLren esparruan. Haur

Elkarrek beste bi saiakera ere egin

eta gazteentzako ziruditen zenbait

ditu Joseba Jaka Literatura beka-

proiektuk helduen esparruan ikusi

rekin eta Mikel Zarate sariarekin,

zuten argia. Ziurrenik, sariaren edo

lehenengoa antolatzeari utzi dio

sari horren deitzaileen helburu ko-

jada eta Mikel Zarate saria Leza-

mertzialek zeresanik izango zuten

mako Udalarekin batera antolatzen

erabaki horietan.

du. Patxi Zubizarretak, esaterako, bietan irabazi du sari bana: Atlas

Bestalde, Euskal Herritik kanpo-

sentimentala, (Joseba Jaka, 1996),

ko argitaletxeek deitutako zenbait

eta Mundua baloi batean, (Mikel

lehiaketatan euskarazko lanak sa-

Zarate, 2014). Azpimarratzekoa da,

ritzen diren kategoriak ere badau-

20 Behinola

Sariak sarituari bezala, sarituak sariari ere prestigioa edo oihartzuna ematen dio.

gai nagusia

Leire Salaberriaren Hiltzaileak album ilustratuak jaso du 2014ko Etxepare Saria.

de. SM argitaletxearen eskutik,

Etxeberriaren

esaterako, euskarazko lanetarako

(2001).

Inesaren

balada

Baporea saria 1986an deitu zen

Ilustrazioa saritzen da Idazleen lana saritzea edo la-

lehen aldiz. Deialdi askotan eman

Bada aurrekoen ildo berean dei-

nak diruz lagundu eta argitara-

gabe geratu da, baina eman dene-

tzen den beste lehiaketa bat ere:

tzea 80ko hamarkadatik egiten

tan idazle ezagunek eskuratu dute:

EDEBE saria. Baina kasu hone-

da EHGLren esparruan, baina

Joserra Garzia (Malen laberinto

tan sari bakarra izaten da eta

ilustratzaileen

madarikatuan, 1990; Tunelaz bes-

euskaraz orain arte lan bakarrak

egon da duela gutxi arte. Sari

taldean, 2000); Aitor Arana (Loa-

eskuratu du: 1997an, Juan Kruz

eta lehiaketa gutxik hartzen dute

ren bidez, 1992; Azken gurasoak,

Igerabideren Bota ura! (nire terra-

aintzat irudigileen lana eta esan

2003; Hilezkorrak, 2007; Vampiria,

zatik). Modu berean antolatzen du

daiteke XXI. mendera arte ez

2009); Yolanda Arrieta (Begigorri-

Edelvives argitaletxeak Ala Delta

dela ilustrazioa saritu duen deial-

tarren erlojua, 1993); Patxi Zubi-

saria ere eta Patxi Zubizarretak

dirik egon.

zarreta (1948ko uda, 1994); Juan

jaso zuen 2009an Xia Tenzinen

Kruz Igerabide (Gau, gau, gau

bidaia miresgarria lanarekin, gero

2006an sortu zen Etxepare Saria;

1997; 2006); Arrate Ega単a (Prin-

2010ean Euskadi Saria ere esku-

haurrentzako euskarazko albu-

tzesa puzkertia, 1999); eta Manu

ratuko zuenarekin, hain zuzen.

mak sortzeko beka moduan abia-

Lopez Gaseni (Gogoa lege, 2005).

lana

itzalpean

tu zen eta bertara aurkezten diren Idazleen izenak sarri errepikatzen

lanak idazle eta ilustratzaile batek

Apirila saria ere Espainiako hiz-

dira sarietan, eta sariaren prestigioa-

elkarlanean egindakoak edo egile

kuntza guztietan deitzen da eta

ri dagokionez ere eraginik izango du

bakarrarenak (ilustratzailearenak)

gazteentzako narratiba saritzen

maiz saritutako idazlea hautatzeak.

izan ohi dira. Nafarroako zen-

du. Bi aldiz jaso du saria euska-

Esan bezala, sariak sarituari beza-

bait Udal eta mankomunitate dira

razko lan batek: Joanes Urkixo-

la, sarituak sariari ere prestigioa edo

lehiaketaren antolatzaileak. Beka

ren Gerlari zuria (2002) eta Hasier

oihartzuna ematen dio.

horrek 2009az geroztik sari izae-

Behinola 21

Sarien saltsa-maltsa

Aplastamiento de las gotas liburuko Elena Odriozolaren ilustrazioa. Ilustrazioaren Euskadi Saria 2009an.

ra hartu du eta aurkeztu beharre-

kina-Xemeingo Udaleko Euskara

2009an, Nuria Hernandez Pintor

ko albumak argitaratu gabe dau-

Zerbitzuak eta Herri Bibliotekak,

izan zen saritua, Xabier Mendigu-

den lan amaituak dira. 2006tik

elkarlanean. Lehen edizioan ez zen

ren Elizegiren Lurmentzean lana-

egile hauek saritu dituzte: Jokin

kategoriarik markatu eta Yolan-

ren ilustrazioekin. 2010ean Araiz

Mitxelena eta Pello A単orga (Ger-

da Larreategi idazle markinarrak

Mesanzarentzat izan zen saria,

lari Handia, 2006), Iraia Okina eta

irabazi zuen Zaharrak berri, euria

Irati Goikoetxearen Arraroa lana-

Joxan Ormazabal (Zirkua amets,

lanarekin. Elena Odriozolaren ilus-

ri egindako irudiengatik. 2011n,

2007), Estibalitz Jalon eta I単aki

trazioekin argitaratu zen. Bigarren

Yolanda

Zubeldia (Katalina kontari, 2008),

ediziotik aurrera helduen literatura

zuen Yolanda Arrietaren ABCD

Maite eta Mikel Gurrutxaga (Alex

eta haur-literatura kategoriak be-

berri bat, eta 2012an saria eman

nire laguna, 2009), Leire Sala-

reizi zituzten; ilustratzaileen deial-

gabe geratu zen. 2013an, berriz,

berria (Euria ari duenean, 2010;

dirik ez.

Leire Salaberriarentzat izan zen,

Hiltzaileak, 2014), Miren Asiain

Ekhi単e

Mosquerak

Egigurenek

ilustratu

idatzitako

(Hara!, 2011), eta, Maite Mutube-

2009an sortu zuten Peru Abar-

Pashmina gorria ilustratzeagatik.

rria eta Leire Bilbao (Gerrak ez du

karen baitan ilustratzaileentzako

2014an beste ilustratzaile gazte

izenik, 2013).

deialdia eta edizio bakoitzeko

batek, Maite Mutuberriak, irabazi

idazle sarituaren lanari buruzko

du Castillo Suarezen Zerua berun

lehiaketa

ilustrazio lehiaketa bezala anto-

lanari egindako ilustrazioekin.

2005ean jarri zuten martxan Mar-

latzen dute harrez gero. Horrela,

Peru

22 Behinola

Abarka

album

gai nagusia

Sari guztiak ez dira sari izenekoak.

Euskal idazle eta ilustratzaileek premio moduan jasotzen dute euren lanak beste hizkuntzetara itzultzea, beste merkatu batzuetara iristea, atzerrian ezagutzera ematea.

Tropecista liburuko Elena Odriozolaren lana. Ilustrazioaren Euskadi Saria 2013an.

Hala ere, literatura liburuetako ilus-

Parte hartze modu horretan sa-

teko sariren bat jasotzea edo

trazio lana saritzen duen sari ga-

rituak honakoak izan dira: Jokin

sarietarako

rrantzitsuena Euskadi sarietako

Mitxelena (Ipuin kontalariaren la-

egote hutsa, baita literatur ze-

ilustrazio modalitatea da. Hau ere

pikoa, 2010), Iban Barrenetxea

rrenda ezagunenetan euren lanak

2009an sortu zen. Ordura arte,

(Bombรกstica

2011),

aipatzea ere. Besteak beste, As-

Euskadi Sariak lehen aldiz deitu

Sara Morante (La flor roja, 2012)

trid Lindgren Award, Hans Chris-

zirenetik (1997), ez zen irudigileen

eta Elena Odriozola (Tropecista,

tian Andersen, Bologna Ragazzi

lana saritu. Bada, urte hartan,

2013).

Award edo Bratislavako Urrezko

Naturalis,

eta arestian aipatu bezala, Elena

hautagaien

artean

sagarra, IBBYren Ohorezko Ze-

Odriozola izan zen irabazle Aplas-

2014n, berriz, oinarriak aldatuta,

rrenda, White Ravens katalogoa

tamiento de las gotas liburuko

aurreko urtean argitaratutako ilus-

edo Boloniako Haur eta Gazte Li-

ilustrazioengatik.

trazio lanak hartu ditu aintzat epai-

buruaren Azokako ilustratzaileen

mahaiak eta Maite Gurrutxaga izan

erakusketa.

2010ean sarien oinarriak aldatu

da irabazlea Habiak lanarekin.

egin ziren eta 2014a arteko edi-

Baina sari guztiak ez dira sari ize-

zioetan lanak egileek edo argita-

nekoak. Euskal idazle eta ilustra-

letxeek aurkeztu behar izan dituz-

Nazioarteratzea sari

tzaileek premio moduan jasotzen

te. Datu esanguratsua da parte

bat da

dute euren lanak beste hizkun-

hartzeari dagokionez, 2009an 89

tzetara itzultzea, beste merka-

lan hartu baitziren aintzat eta hu-

Euskararena bezalako literatura

tu batzuetara iristea, atzerrian

rrengo edizioetan 36, 35 eta 37

sistema txiki bateko egileentzat

ezagutzera ematea. Bidenabar,

lan baino ez baitziren aurkeztu.

sari potoloa izan ohi da Nazioar-

Mikel Ayerbek, Manu Lopez Ga-

Behinola 23

Sarien saltsa-maltsa

Juan Kruz Igerabide, idazle saritua.

2014ko Euskadi Sarien banaketa ekitaldia.

senik eta Xabier Etxanizek euren

Literatura sarietatik

bezalako literatur sistema txiki

artikuluan dioten bezala, sarien

literatura kanonikora

batean maila goreneko idazleak

ondorio nabarmenetako bat eus-

eta obrak nabarmentzen edo ka-

kal obra horiek kanpoan duten

Arestian aipatutako sortzaileen ar-

proiekzioa izango litzateke, eta

tean gehien errepikatzen direnak

berau EHGLren normalizazioan

euskarazko Haur eta Gazte Litera-

Dena dela, kanonizatutako litera-

aurrerapauso bat gehiago ere

turako elitearen parte kontsideratu

tura eta gehien saldutako tituluak

izango litzateke.

ohi dira eta euren lan sarituak ka-

ez dira beti bat etortzen. Erakun-

nonizatzen laguntzen dutela.

nonizatutako literaturaren erakus-

deek eta sustatzaileek literatu-

Euskarazko HGLko idazlerik itzu-

garri bihurtu direla esan geneza-

ra-eredu baten alde egin arren,

lienak Mariasun Landa, Bernar-

ke. Izan ere, euskarazko EHGLren

irakurleek, garaian garaiko joeren

do Atxaga, Patxi Zubizarreta eta

sailkapen gehienetan kalitatezko

eraginez edo beste irizpide batzuk

Juan Kruz Igerabide dira. Ez da

literaturatzat jo izan dira lan horiek

lehenesten dituztelako, ez dituzte

kasualitatea

artean

eta ezinbesteko irakurgaitzat edo

beti ezinbesteko irakurgai horiek

ere izen berak aurkitzea eta ho-

irakurgai kanonikotzat jotzen dira

hautatzen euren aisialdirako.

rien lanak izatea

euskaraz ida-

gaur egun. Halaber, HGLren susta-

tzitako HGLko ezinbesteko ira-

penean lan egiten duten elkarte eta

kurgaien artean nabarmentzen

erakundeek −Galtzagorri Elkarteak

Irakurlez ere saritzen

direnak. Beraz, ezin uka daiteke

esaterako−, eta hezkuntza siste-

dira literaturak

nazioarteko sari eta aipamenek

mak berak gomendatzen eta sus-

edo itzulpen kopuruek obrari ba-

tatzen dute lan horien irakurketa.

sarituenen

lio erantsia ematen diotela eta

Sariek idazleak eta euren sormen lanak saritzen dituzte, obra kano-

gurean kanonikoago bihurtzen

Beraz, esan daiteke, sariek, ai-

nikoz elikatzen dute literatura sis-

dutela.

pamenek eta itzulpenek, gurea

tema bat eta beharrezkoak dira,

24 Behinola

gai nagusia

Mark Twain

Tom Sawyer-

en

Mark Twain

abenTurak Itzulzaileak

Tom Sawyer-en abenturak

IñakI MendIguren Sarah J. TurTle

Ilustrazioak

guIllerMo gonzález

Iñaki Mendiguren eta Sarah Turtlek itzulitako Tom Sawyer-en abenturak. Itzulpenaren Euskadi Saria 2013an.

Iñaki Mendiguren eta Sarah Turtle Itzulpenaren Euskadi Saria jasotzen 2013an.

bereziki, gurea bezalako sistema

raz irakurtzen duten haurrak. Eta

txikien garapenean. Idazle, ilus-

irakurlez saritzen dira literaturak”.

tratzaile eta itzultzaileen lanari balio bat emateaz gain, sortzai-

Sariak sari, euskarazko Haur eta

le berriak erakartzen dituzte eta

Gazte Literaturan irakurketa sus-

literatura modernizatzen lagun-

tatzeko egitasmoak, erakundeen

tzen dute.

inplikazioa eta hezkuntza sistemaren babesa behar-beharrez-

Hala ere, sariek bakarrik ez dute

koak dira; 80ko hamarkada har-

bermatzen literatur sistema txi-

tan bezain funtsezkoak.

kien bizitza. Iñigo Astizi Berrian argitaratutako iritzi artikulutik lapurtuko dizkiogu segidako hitzak. Euskarazko Haur eta Gazte Literaturaz ari da eta horrela dio: “Triunfalismorik gabe, baina kalitatea badago. Hor daude irakurleak, hor dago merkatua, eta hor daude idazle eta bitartekoak ere. Baina alor hori indartsu mantentzea garrantzitsua den arren, agerikoa da oraindik amildegia.

Erdaraz irakurtzen duten gazte eta heldu bihurtzen dira euska-

Behinola 25

Sarien saltsa-maltsa

Joxean Muñoz, Eusko Jaurlaritzako Kultura, Gazteria eta Kirol sailburuordea; Maite Gurrutxaga ilustratzailea eta Jon Juaristi idazlea. 2014ko Euskadi Sarien prentsaurrekoa.

Hoy en día, los premios se organizan y se otorgan en cualquier actividad. ¿Por qué? ¿Por qué se ha de premiar un trabajo realizado o el proyecto de una obra que se terminará más adelante? Para otorgarle el reconocimiento que se merece, para que tenga mayor repercusión, para impulsar su promoción... ¿Pero para quién? ¿Para la obra premiada, para el autor / la autora galardonado/galardonada o para la entidad convocante? ¿Quizás para la actividad en sí?

El sistema literario vasco comenzó a estabilizarse en la década de los 80, cuando la Literatura Infantil y Juvenil en euskera acababa de iniciar su andadura. Una de las principales claves para ello fue la implantación del sistema educativo en euskera, pero los premios y certámenes literarios que empezaron a florecer a partir de los 80 también tuvieron su Maite Gurrutxagaren Habiak liburua. Ilustrazioaren Euskadi Saria 2014an.

importancia. En este reportaje, además de hablar sobre algunas de las funciones que cumplen los premios literarios, hemos querido reflexionar sobre el papel que cumplen en un sistema literario tan pequeño como el del euskera; para qué se otorgan los premios, en función del convocante; si el prestigio del premio se mide por su lista de premiados; y, finalmente, si el verdadero premiado es quien recibe o quien otorga el galardón.

Reflexionemos pues.

26 Behinola

gai nagusia

Arrate EgaĂąak Lizardi Saria eskuratu zuen 2011n, Giltza ipuinarekin.

Nowadays, prizes are awarded and competitions are organised in any kind of activity. Why? Why are prizes awarded for work done or work about to be done? To give the deserved recognition, to praise, to give greater echo, to support, to give a fresh impetus‌ But to whom? To the award winner, or to the award giver? To the activity, itself?

The whole system of Basque literature began to settle down in the 1980s, when modern literature for Children and Young Adults

Lizardi Sariak. Ramon Olasagasti idazle saritua Zarauzko Udaleko ordezkariekin.

had only just been created. In that process, the introduction of Basque-medium education was exerting a remarkable effect, but there are also other players that were supporting LCYA and they included literature awards and competitions. In this feature we wanted to put many subjects for reflection on the table in addition to the functions of awards and competitions, the importance awards may have for a small literary system like that of Basque and for its creators: why the awards are given depending on who the organiser is; whether the prestige of the award is measured in terms of the award winners; and, last but not least, whether the real award winner is the one who receives it or the one who gives it. The subject for reflection.

Behinola 27

esperientzia

Villar Arellano

Irakurleak prestatzeko hautatze-lanen garrantzia

Iruñeako CIVICAN liburutegiko azken estatistiken arabera, bost minuturo irakurle batek liburu bat eramaten du maileguan liburutegiko apal eta erakustokietatik hartuta. Kontuan izanda astean 50 ordu ematen ditugula publikoarentzat zabalik, datua ikuspegi kuantitatibotik ez da gutxiestekoa. Baina artikulu honen xedea ez da horrelako kopuruak ematea, baizik eta irakurgaiek erabiltzaileengan duten eragina, eragin pertsonala, aztertzea eta, ondorioz, gure erantzukizuna liburutegi gisa: Zer irakurketa-esperientzia izango dute pertsona horiek guztiek? Maileguz hartutako liburu horiek, zer ekarpen egingo diete beraien informazio-premiei, kulturari edo aisiarako denborari? Irakurtzeko eskaintza beraien benetako premien mailan ote dago?

28 Behinola

«Irakurtzea da garrantzitsuena»

koa, noski. Denbora haurtzaro-

—esan ohi dute batzuetan gura-

ra eta nerabezarora mugarritzen

so eta hezitzaileek gazteenei bu-

baduzu, irakurritako liburuen ze-

ruz—, «zaletu daitezela eta gero

rrenda berrehunera murriztuko

aukeratu ahal izango dute», hau-

litzateke: nola ez da, bada, ga-

taturiko liburuek garrantzirik ez

rrantzitsua izango kontuz aukera-

balute bezala. Baina badute ga-

tzea horietako bakoitza? Baina,

rrantzia, bai, eta handia gainera.

gainera, irakurritako liburu bakoi-

Pertsona batek bizitzan zehar ira-

tza, kontsumo hutsetik harata-

kur dezakeen liburu kopurua oso

go, aurkikuntzarako, emoziora-

mugatua da (mila baino gutxiago,

ko, gozamen artistikorako edota

hilean batez beste liburu bat ira-

entretenimendurako aukera bat

kurtzen dela onartuta), baina ar-

izan daitekeela pentsatzen badu-

gitaratzen den kopurua izugarria

gu, orduan aukeraketaren balioa

da, eta dena irakurtzea ezinez-

askoz nabarmenagoa da.

esperientzia

Kezka horrek mugiarazten du gure

inguratzeko eta askotariko gai,

fundazioarena den Civican gi-

lana 2003. urtean Civican liburu-

estilo eta euskarriak ezagutzeko.

zarte- eta kultura-etxearen par-

tegia ireki zenetik; zerbitzuak eta

- “Izenburu bat, liburu bat”:

te da. Gune honek hiru hilero

jarduera-programak

irakurgaien

eki-

jarduera-eskaintza zabala egi-

eskaintza zainduarekin uztartzen

taldiak… Prentsako izenburuak

ten du: erakusketak, hitzaldiak,

ditugu, eskaintza hori kalitateare-

(nazioarteko

egunak,

men-

ikastaroak, ikuskizunak… Ekin-

kin zorrotza eta askotarikotasunera

deurrenak,

heriotzak

edo

bide horietako asko irakurgaien

irekia dagoelarik. Helburua bikoi-

ospakizunak) irakurgai hauta-

bidez osatzen dira, eta horrek

tza da: bilduma ahalik eta gehien

tuen bidez argitzen dira egunero,

beste ikuspegi bat ematen du

zaindu eta hobetzea eta, hortik au-

eta

gaiek

jorraturiko gaietara hurbiltzeko

rrera, esperientzia esanguratsuak

liburutegian eta liburuetan duten

eta aitzakia berriak bilduma aur-

eskaintzeko gai izatea, estimulu

presentzia erakusten da, nahiz

kitzeko.

garrantzitsuak bizitzarako eta ikas-

eta aspaldi samar argitaratuak

kuntzarako, batez ere erabiltzaile-

Albisteak,

efemerideak,

gaurkotasuneko

izan.

rik gazteenentzat. Haur eta gazte

- Erakustokiak eta Irakurketa-

horiei zuzenduta daude gure ekin-

-gidak: Hilero, erakustokiak gai,

bideak, ondoren zehaztuko dituda-

pertsonaia, genero… jakin bati

Irakurtzea bakarkako zerbait izan

nak:

(bidaia, espazio, futbol, emozio,

arren, garrantzitsua iruditzen zaigu

antzerki eta abarri) eskainitako

elkar

LITERATURA, TOPAGUNE

topatzeko

eta

trukerako

eskaintzea,

betiere

lanez betetzen dira. Batzuetan

guneak

LIBURUAK BIZITZAREKIN

apaletan oharkabean geratzen

irakurketaren

LOTZEA

diren liburu horiei ikusgaitasuna

liburutegian, helburu hau zenbait

emateko era bat izaten da.

ekinbideren bidez egiten da:

Liburutegiaren eguneroko martxak mila aukera ematen ditu liburuz

- Kultura-etxearen

inguruan.

Gure

jarduera:

- “Hitzez”: Astelehenero, nagusi

Gure liburutegia Caja Navarra

boluntarioen talde batek ozen

Behinola 29

Irakurleak prestatzeko hautatze-lanen garrantzia irakurtzen dizkiete txikienei ipui-

- Ikasleen bisitak liburutegi-

nik eta poemarik onenak. Ordain

ra: Hezkuntza-mailetara ego-

gisa, Civican-ek doako presta-

kitutako jarduerak (haur-hez-

kuntza ematen die jarduera ho-

kuntzatik

netan parte hartzen duten bo-

azalpenak eman eta jarduera

luntarioei: hautatzeko irizpideak,

didaktikoak egiten dira liburu-

irakurri eta errezitatzeko tekni-

tegiaren funtzionamendua eta

kak, etab.

irakurtzeko eskaintzen dituen

- “Ipuinaren

batxilergoraino):

Asteaz

aukerak ezagutzeko, baita li-

-kenetan asteko hitzordua iza-

buruaren munduarekin edo/

ten dute haurrek, eta kontalari

eta Haur eta Gazte Literatura-

profesional batek ipuinetako

ko idazleekin loturiko eduki ba-

istoriorik eta pertsonaiarik era-

tzuk ere.

ordua”:

kargarrienak aurkezten dizkie.

- Irakasleen bisitak liburutegi-

- “Otiraletan… komikia”: Astero

ra: (4-5 laguneko) talde txikitan

komikiari eskainitako tertulia ho-

egiten diren hileroko topaketa

netan 10-12 urte arteko 15 nes-

hauen bidez, liburutegian ira-

biltzeko iradokizunak biltzen di-

ka-mutikok parte hartzen dute,

kurtzeko dagoen aukera era-

tuen atala.

bineta artean tarte bat pertso-

kusten diegu irakasleei, horre-

naiei buruz hitz egiteko, irado-

taz nola baliatu eta dituzten

Guraso eta hezitzaileei zuzenduta

kizunak trukatzeko eta zenbait

ahalbide didaktikoak azalduz.

dago, halaber, “Ipuin begiratokia”

proposamen ludikotatik abiatuta liburu berriak aurkitzeko.

- Mailegu bereziak: Ikasgelen

rako gunea da, hilero 15 irakurle hel-

- “BUCCLUB”: Gazteen irakur

presentzia errazteko eta esko-

du biltzen dituena haurrentzako libu-

-keta-kluba, 12-16 urte arteko

lako liburutegiaren baliabideak

ruen panorama txiki baten inguruan.

gazteek osatua, hileroko tar

–askotan nahikoa ez direnak–

-tea aisialdiaz gozatzeko eta

bultzatzeko, mailegu kolektibo-

kultura-zaletasunak (eleberria,

ko zerbitzua eskaintzen dugu,

zinema,

hainbat hezkuntza-premiatara-

komikia…)

partekatzeko.

bizitzan

tertulia; hausnarketa eta eztabaida-

liburuen

musika,

eguneroko

IRAKURTZEA ABENTURA DA

ko gaikako loteak eginez sen-

Informazioa eta aisia irakurketaren

dotzen den baliabide bat.

dimentsio osagarriak dira. Horregatik, oporraldietan programa be-

ESKOLAREN ESKUTIK

reziki ludikoak diseinatzen ditugu HELDUAK IPUIN ARTEAN

Ikastetxeekiko lankidetzak era-ba-

haurrentzat, “udako animazioak”: liburu-aurkezpenak

eta

bilatze

teko garrantzia du liburutegiaren

Eskolarekin batera, familia da

-jokoak, liburu berriak aurkitzeko

hautatze-ahalegina, irakasleen la-

haur eta gaztetxoen artean ira-

eta liburuak dibertimenduarekin

narekin elkartuta, haur guztienga-

kurtzeko ohitura sustatu deza-

eta abenturarekin lotzeko auke-

na ondo irits dadin. Harreman hori

keen

handia.

ra ematen dutenak. Helburu hau

“Liburutegia-Eskola”

beste

bitarteko

programaren

Horien premietan pentsatuz, “fa-

lortzeko, gai iradokitzaile eta era-

bidez egiten du Civicanek, eta hain-

milia-liburutegia” sortu dugu,

kargarriak aukeratzea funtsezkoa

bat proposamenetan zehazten da

hezkuntza-kutsuko liburuak eta,

da: munstroak, itsaslapurrak, de-

ekinbidea:

bereziki, irakurketa txikienei hur-

tektibeak edo espazioko bidaiak

30 Behinola

esperientzia

11 urte hauetan arrakastatsuenak izan diren gaietako batzuk dira,

arabera antolatua eta berri la-

filak facebook eta twitter-en

burrekin.

beste bide bat dira irakurgaiak

irakurgaien aukera zabala ezagu-

- Beste argitalpen berezi ba-

hautatzen laguntza emateko,

tzeko modua izan dutelarik gazte-

tzuk: Literaturarekin batera,

erabiltzaileek kalitate handie-

txoenek.

musika eta zinema ere garran-

neko lanak eskuratzea erraz-

tzitsuak dira hautatze- -aha-

tuz, hainbat informazio-balia-

legin honetan, eta ahalegin

bideren bidez.

INFORMAZIOA PARTEKATZEA

hauek “Biblioteca Civican” bildumako argitalpenetan gauza-

Artikuluaren

Gure lanaren zutabeetako azke-

tu dira gero: Fonoteca Civican

turiko ideiara itzuliz, estatistikek

na zabalkundea da. Garrantzitsua

de Ritmos étnicos, José Mi-

ahaleginak eta errentagarritasuna

iruditzen zaigu liburutegiaren hor-

guel López-ena, eta Filmoteca

neurtzen dituzte, alderdi kuanti-

ma artetik irtetea eta liburu onak

infantil Civican, Lolo Rico-rena,

tatibo garrantzitsuak ku-deaketa

ezagutaraztea, hainbat premia-

biak Caja Navarra fundazioak

optimizatzeko, baina ez ditugu

tara (adin, genero, gai eta aba-

argitaratuak. Gainera, eta Gal-

bistatik galdu behar beste neu-

rretara) egokitutako gomendioen

tzagorrirekin lankidetzan, due-

rri batzuk ere, aurrekoak bezain

bidez. Helburu horrekin zenbait

la gutxi Pasa página al acoso

garrantzitsuak, baina kalkulatze-

ekinbide ditugu abian:

formula-

escolar/Gainditu ezazu estola

ko zailagoak: Zenbat irakurgai

“Erakus

jazarpena! gida eman dugu

baliotsu eta esanguratsu eman

gai-hautapenak

- Irakurketa-gidak: -tokietako”

hasieran

argitara, Hainbat irakurgairen

ahal izango ote dizkiegu irakur-

hileroko irakurgai-gidetan ja-

gomendioa

bullying-are

leei? Galdera horri eman beharre-

sotzeaz gain, Civican-ek, Gal-

gaia lantzeko eta eskola-mun-

ko erantzuna ez da kopuru bat,

tzagorri-rekin lankidetzan, ur-

duan elkarbizitza hobetzeko.

erronka bat baizik, eta kalitatea-

tero gomendioen gidaliburua

- Sare

da

www.biblio

ren eta arrazoi onen bila jarrai-

ematen du argitara, aurreko

-tecaspublicas.es/civican-ij

tzeko bultzada da, azkenean jen-

hilabeteetan argitaraturiko li-

web-orria,

dearen bizitzara libururik onenak

buru onenen lagin bat, adinen

es> bloga eta Civican-en pro-

sozialak:

<www.civicanlib.

hurbiltzeko.

Behinola 31

Irakurleak prestatzeko hautatze-lanen garrantzia

La directora de la biblioteca del Centro Cultu-

Villar Arellano, the Chief Librarian at the Civi-

ral Civican, Villar Arellano, nos da a conocer los

can Arts Centre, reports on the library’s lines of

proyectos que se llevan a cabo en esta bibliote-

work and projects. She says that the most im-

ca. El eje central es el valor de la selección: esta

portant thing of all is to select quality literature

resulta mucho más evidente si pensamos que

and reading matter: if we believe that each book

cada libro leído puede ser una oportunidad de

read could provide an opportunity for discovery,

descubrimiento, de emoción, de goce artístico

emotions, artistic enjoyment or entertainment,

o incluso de entretenimiento, más allá del sim-

beyond mere consumption, then the value of

ple consumo. Esta inquietud es la que mueve su

the selection stands out much more. They have

trabajo desde la apertura de la biblioteca Civican

taken this as the basis, and since 2003 they have

en el año 2003, vinculando los servicios y pro-

been working on this at the Civican library.

gramas de actividades con una cuidada oferta de lectura, exigente con la calidad y abierta a la diversidad.

Así, el objetivo es doble: depurar al máximo la colección y, a partir de esta colección, ser capaces de proporcionar experiencias significativas, estímulos importantes para la vida y el aprendizaje, especialmente con los usuarios más jóvenes.

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria . 30. zenbakia . 2014ko abendua.

Sormenez

Miren Agur Meabe Maite Caballero

HODEIA HODEIBURU —Neure arraintxoa… —esaten dio amonak Hodeiari.

Arraintxo esaten dio isila delako, isilagoa ezin.

Hodeiak akuarioan ikusten ditu arrainak, ahoa ireki, ahoa itxi… baina mutu. Mutu eta begiak zabal-zabalik.

“Neuk ere lerdo aurpegi hori ote daukat?” pentsatzen du.

Arrainek bezala, gustuko du urpean ibiltzea. Eta burua kanpora ateratzean, oihu egitea.

Hala ere, haren eztarritik ez da hotsik irteten.

Eta haren belarrietara ez da hotsik sartzen.

Hodeiak keinuak irakurtzen ikasi du.

Medikuen keinuak astunak iruditzen zaizkio, basamortuko dunetan gora doazen elefanteak.

Batek esan zuen: —Agian, betiko geratuko da honela…

Eta beste batek: —Akaso, sekulako sustoa hartuko balu…

Hiltzeko moduko susto batek lapurtu baitzizkion Hodeiari soinuak.

Harrezkero ez du txintik esaten, ez du fitsik entzuten eta ez du ezertxo gogoratzen.

“Nire eztarria kaiola bat da eta preso dauka nire ahotsa.

Belarrietan izotz-koskorrak dauzkat, urtzen ez direnak.

Oroimena horma bat bihurtu zait, baina horma horretan ez dago zulotxo bat ere beste aldekoa ikusteko.

Ez dakit zer gertatu zitzaidan”.

Amona prest egon zen proba egiteko.

Hiri ezezagun batera eraman, eta bakarrik utzi zuen iloba.

Autoak, etxeak, autobusak, dendak, semaforoak eta afixak zeuden edonon. Eta Hodeia espaloian korrika hara eta hona, nora jakin gabe.

Nola jakingo zuen, ba? Zortzi urte baino ez ditu.

Negarrez hasi zenean, amona azaldu zen, estu.

Baina ahotsa ez.

Hodeiak amesgaiztoak izaten ditu aspaldian.

Txakurtzar bat jaisten dela teilatutik eta ahoan sartzen diola bere buztan iletsua.

Hodeiak botaka egiten du ohean.

Sugeak irristatzen zaizkiola belarrietan eta lotan geratzen zaizkiola barruan.

Hodeiak koltxoiari oratzen dio eskuak mindu arte.

Ezezagun batek kaputxa batez estaltzen diola burua.

Hodeiak haginka egiten die izarei.

Batzuetan, amona ez da ohartzen biharamunera arte.

“Nola deituko diot, ba, gauean? Nahikoa naiz ni lorik ez egiteko” pentsatzen du neskatoak.

Ohitu da amonaren pentsamenduak irakurtzen.

Amonaren pentsamenduak nekosoak iruditzen zaizkio, sarea bukatu ezinik dabiltzan armiarmak.

“Soka-saltoan ibiltzen naiz beldurrak ahazteko.

Tristezia uxatzeko, izozkiak jaten ditut. Edo gauza polit bati begira-begira paratzen naiz.

Nire buruan ideiak dabiltza ibili; oroitzapenak ez, ordea.

Kolore gorriak urduri jartzen nau.

Bi urte daramatzat horrela”.

Hodeiak marrazkiz beteta dauka logela.

1. marrazkia: uharte bat, lorez eta tximeletaz beterik; eta uhartean, sumendi bat; eta sumendian, bandera bat; eta banderan, sinadura: HODEIA. 2. marrazkia: arrain bat itsas barakuilu mordo baten artean.

3. marrazkia mokordo bat da. Mokordoaren azpian, letra hauek: H = KK “Horiek autoerretratuak dira” pentsatzen du berak, “baina… beste bi hauek?”

4. marrazkia izugarria da: uholdeak auto bat darama arrastaka, haur bat barruan dela.

5. marrazkian hiru hodei ageri dira: bi handi alboetan eta erdian txiki bat, barreka.

—Ibiliko gara puxtarrietan? —diotso Anek.

—Egingo ditugu eskumuturrekoak? —diotso Landerrek.

—Jolastuko gara tokean? —diotse Mattinek eta Katixak.

—Badakizu txilinbueltak egiten? —diotse Fabianak eta Abdulek.

Hodeiak baietz, edo ezetz, segun.

Lagunen eskuak bizkorrak iruditzen zaizkio, jaietan tiobioetara doazen katagorriak.

Hala ere, gehien maite duena esku-eskuka ibiltzea da: Urkik kantatzen duen bitartean, bataren eskuek bestearen eskuak jotzea. Eta lagun minak direla nabaritzea.

Hodeiak azala irakurtzen ere badakielako.

“Txikitan hitz egiten omen nuen.

Neure alde dut hori: errazagoa da hitz zaharrei hitz berriak gehitzea.

Gaixotasun bat izan ote nuen? Ala istripuren bat?

Zarata demasekoa entzun ote nuen? Ala ikusteko txarra zen zerbait ikusi?

Zerbait egin ote zidaten?”.

—Gero arte, arraintxo!

Hodeiak pa ematen dio amonari bus-geltokian.

—Egun on, txiki!

Hodeiak bostekoa estutzen dio gidariari.

—Kanpora, Hodeiburu!

Hodeik mihia ateratzen dio Oliopotori, jarlekua kentzen dion bakoitzean.

Oliopotok ez dauka lagun askorik.

“Usainagatik izango da” pentsatzen du neskatoak, hain dauka sudur fina.

—Egin dituzu etxerako lanak, Miss Cloud?

Andereño aurrez aurre paratzen zaio berba egiteko.

Haren ezpainak erraz irakurtzekoak dira beti.

Hodeiak idazlana erakutsi dio.

—Beraz, perfumegilea izan nahi duzu handitan? Orduan, loreak landatu beharko ditugu negutegian — erantzun dio andereñok.

Andereñoren ezpainak alaiak iruditzen zaizkio, pastel-birrinak etengabe garraitzen ari diren inurriak.

Baina antzerkia egiten dutenean, Hodeia beti izaten da edo zuhaitza, edo txorimaloa, edo farola, edo poste bat iragarkiak eta oharrak jartzeko.

Ez du hori gogoko: ez du nahi izaten tente-planto egon bere burutazioekin.

“Isiltasun honek, aldizka, amorratu egiten nau.

Burbuila beroak sentzitzen ditut borborka sabelean; eta gero goraka hestegorrian; eta ematen du ahotik eta belarrietatik irten eta horko goroldioak garbituko dizkidatela, ozpinak herdoila garbitzen duen legez.

Baina ez ba…”.

Isiltasuna urratu nahi luke Hodeiak.

Horretarako, bekokia, bularra, sorbaldak eta besoak erabiltzen ditu.

Keinuak egiten ditu aurpegiarekin eta zeinuak eskuekin.

Atzera eta aurrera makurtzen du gorputza.

“Hau da pazientzia!” pentsatzen du, “baina mundu guztiak ez dauka, ez”.

Horregatik, idaztea premiazkoa da berarentzat.

Mezuak idazten ditu orritxoetan; berari ere ematen dizkiote.

Batzuk gorde egiten ditu kaxatxo batean; beste batzuk, berriz, zaborrontzira doaz.

—Hodeia Hodeiburu!

Hodeiaren ustez, ezizen polita jarri diote.

Arrazoi dute, burua laino artera joaten zaio askotan: urtebetetzera nor gonbidatu, Karnabaletan nola mozorrotu, Urkirekin bakarka jolasteko non ezkutatu. Eta entzutea, hitz egitea eta oroitzea nola lortu.

Baina izena ere atsegin zaio: amonak esan zion Hodeia, antzinakoentzat, trumoiaren jeinua zela.

Burrunbaka hasiko litzateke kalekoen begiradak irakurtzen dituenean.

—Horixe da, hor doana…

Jendearen begiradak inozoak iruditzen zaizkio, ilea kardulatzez zikindurik duten ardiak.

“Itsasoari begira nago orain.

Egunen batean bidaia luze bat egingo dut, nire herritik beste herri batzuetara, nire isiltasunetik beste isiltasun batzuetara.

Orri pila eramango dut.

Eta inoiz inork ezer esaten badit, erantzungo diot hodeien buruan ez dela hazten sustrairik”.

Behinola 37

Literatura eta hezkidetza uztartzen dituen areto literarioa

Galtzagorri

Literatura eta hezkidetza uztartzen dituen areto literarioa Iragan azaroan ireki ditu ateak lehen aldiz Arrasateko Bibliotekan Itsaspeko Bihotzak Galtzagorri Elkartearen areto literario berriak. Aitziber Alonsok, Mireia Delgadok eta Miren Guillok diseinatu eta zuzendutako areto honek irakurtzeko zaletasuna sustatzeaz gain, genero-berdintasuna lantzea du helburu, euskarazko Haur eta Gazte Literatura oinarri hartuta. Aretoak Arrasaten egin du lehen geldialdia, eta ondoren, Hernanira eta Donostiara bidaiatu du 2014an. 2015ean EAEn zehar ibiliko da.

Galtzagorri Elkarteak urteak daramatza areto literarioak sortzen. Jolas literarioak dira areto literarioak, non haurrek modu aktibo batean hartzen duten parte guk proposatzen diegun jolasean. Hainbat diziplina artistiko biltzen dituzte aretoek eta horregatik horien sorreran hainbat alorretako profesionalek hartzen dute parte: Ilustrazioa, musika, arte ederrak, diseinua, ikus-entzunezkoak, animazioa, antzerkia... egiten duten artisten arteko lankidetza barneratzen dute aretoek. Horietako gehienak Itziar Zubizarretaren gidaritzapean egin izan dira orain arte eta bakoitzak gai zehatz bat jorratzen du, euskarazko Haur eta Gazte Literatura tarteko.

Oraingo honetan, Galtzagorri Elkarteak genero-berdintasunaren gaia landu nahi izan du euskarazko haur literaturaren ITSASPEKO

bitartez.

Horretarako

BIHOTZAK

izeneko

aretoa sortu du, non Haur Literaturan genero-berdintasunaren gaia ikuspuntu ezberdinetatik jorratzen

38 Behinola

Galtzagorri albiste

dituzten liburuak aitzakia hartuta, es-

tan zein testuetan datorren informa-

hasi, Hernanitik pasa eta Donostiarai-

zenografia oso bat gauzatuko den,

zioa, askotan ipuinaren garapenare-

no egin du. Horretarako, Arrasateko

musika, ikus-entzunezkoak, ilustra-

kin zerikusirik ez badu ere.

Udalaren, Hernaniko Udalaren eta

zioa, genero-berdintasuna eta pe-

Donostia 2016ren laguntza eskuratu

dagogia bera uztartuz, guztia jolas

du Galtzagorri Elkarteak.

baten bitartez eta 8-11 urte bitarteko

2011n landatu, 2014an

haurrei bideratuta.

fruitua jaso Ibilbide pedagogikoHorregatik, Galtzagorri Elkarteak ge-

-artistikoa

Neska eta mutilen

nero-berdintasunaren gaiari heldu

estereotipoak haur

nahi izan dio areto berri hau sortzera-

Leku horietako bakoitzean saio gi-

literaturan

koan. 2011n hasi ginen orain aurkez-

datuak eskaini dira 8-11 urte bitar-

ten dugun areto literario hau abiatu

teko haurrentzat. Herri edo hiri ba-

Galtzagorri Elkartean Haur eta Gaz-

nahian. Horretarako Miren Guillo eta

koitzean, gutxienez, 10 saio gidatu

te literaturarekin lanean dihardugu.

Mireia Delgado pedagogo eta gene-

eskaintzen dira 25 haurrez osatuta-

Material asko pasatzen da gure es-

ro-gaietan adituei eta Aitziber Alonso

ko taldeentzako. Saioak ikastetxeei

kuetatik egunero eta aspaldi kezka-

ilustratzaileari eskatu zien Galtzagorri

eskaintzen zaizkienez, goizez izaten

turik gaude haur zein gazte litera-

Elkarteak areto literario bat sortu eta

dira, baina arratsaldez aretoa zaba-

turan ageri diren neska eta mutilen

diseinatzeko.

lik egon ohi da ibilbidea modu â&#x20AC;&#x153;as-

estereotipoekin.

keanâ&#x20AC;? egin nahi duten gazte nahiz 2014an egi bihurtu da azkenean are-

helduentzat ere.

Ipuinak gure errealitate soziokultu-

toa, Gipuzkoako Foru Aldundiaren

ralaren isla dira. Bertan, sexu-gene-

Kultura Sailaren eta Eusko Jaurlari-

Bisita gidatua egiten duen haur talde

roaren bereizkeria txertaturik dago

tzaren Hizkuntza Politikarako Sailbu-

bakoitzak hezkidetza ardatz izango

bete-betean eta arrakasta handiz

ruordetzaren laguntzari esker. Aretoa

duen ibilbide pedagogiko-artistiko

zabaltzen

estereotipoak,

herriz herri mugitzeko xedez sortua

bat egingo du; bertan haur literatura

umeek arin barneratzen dute irudie-

da, eta hala, lehen ibilbidea Arrasaten

da tresna eta bidea. Baina bestela-

dituzte

Behinola 39

Literatura eta hezkidetza uztartzen dituen areto literarioa

ko arte adierazpenak ere tartekatu

tuz, jolasak eginezâ&#x20AC;Ś Hala, besteak

3. Artea eta estetika kontzeptue-

ditugu irudi parekideak, sexismorik

beste, Aitziber Alonsoren lanaz

tan hezi, begirada artistikoa lan-

gabeko egoerak plazaratzeko: ilus-

gain, Elena Odriozolaren eta Eider

duz:

trazioa, ikus-entzunezkoak, artisau-

Eibarren ilustrazio-lanak ere bilduko

a. Euskal emakume ilustratzaileen

tza, jostungintza... Hau da, umeen

ditu Itsaspeko bihotzak aretoak.

irudimenean â&#x20AC;&#x201C;eta bide batez, haien

artelanak sortu eta ezagutzea. b. Begirada artistikoaz gozatzea.

hezitzaile eta gurasoen begiradetan- hausnarketa txiki bat pizteko,

Zertarako sortu dugu

4. Praktika pedagogiko hezkide-

emozio eta sentsazioen bitartez

aretoa?

tzailea aurrera eramatea:

barneratzeko.

a. Saio osoan sexu-generoaren beHauek dira Itsaspeko bihotzak are-

Itsaspeko bihotzak aretoan gauza-

reizkeriarik gabeko jolasak egitea.

toak lortu nahi dituen helburuak:

b. Espazioa modu parekidean era-

batean kokaturik dauden bost gu-

1. Literatura hezkidetzailea ume

c. Umeen parte-hartzea parekidea

netan oinarrituko da. Gune bakoi-

zein helduei ezagutaraztea:

tzean, gai desberdinak eta eduki

a.

Haur Literatura androzentrikorik

tuko den Ibilbide didaktikoa, itsaso

garrantzitsuak jorratuko diren txokoekin egingo dute topo, guztira bost gune artistikorekin.

bil dezaten lana egitea.

gabeko espazio bat sortzea.

izan dadin zaintzea. d.

Jolasetan hausnarketa piztea, beste irudi batzuk eskainiz.

b. Emakume eta gizonentzat eredu irekia planteatzen duten liburuak

5. Imaginario kolektiboan sexu

ezagutaraztea.

-generoen estereotipoak gaindi-

Gai bakoitzaren eduki ideologikoa

c. Era askotako famili-ereduak era-

tzen dituzten aukerak eskaintzea:

artearekin uztartuta barneratuko

kusten dituzten ipuinak ezaguta-

a. Lanbide guztiak denontzat izan

dute. Ilustrazio, artisau elementu eta liburuen bitartez lortuko da helburu hori. Txoko bakoitzean modu

raztea. d. Estereotiporik gabeko pertsonaiak dituzten lanak ezagutaraztea.

desberdinean landuko da edukia:

daitezkeela ulertzea. b. Maitasun erromantikoaren ideia erlatibizatzea. c. Neskak eta mutilak bereizi or-

ipuintxoak kontatuz, ikus-entzu-

2.Haurren irakurtzeko zale-tasuna

dez, bereizketak konplexuagoak

nezkoak ikusiz, abestitxoak kanta-

sustatzea

direla ulertaraztea.

40 Behinola

Galtzagorri albiste

d. Emozioak ezagutu eta kudeatzearen garrantziaz aritzea.

La asociación Galtzagorri ha creado un nuevo salón literario llamado Itsaspeko Bihotzak (Corazones del

e. Genero-rolekin jostatzea.

fondo del mar), que tiene como objetivos fomentar

f. Arte-adierazpenen bitartez ideia

la afición por la lectura y trabajar por la igualdad de

horiek biziaraztea, sentitzea.

género a través de la literatura infantil en euskera.

El diseño artístico del salón ha corrido a cargo la

Aretoa edozein udal liburutegitan

ilustradora Aitziber Alonso. Miren Guillo y Mireia Del-

gauza daiteke. Beraz, informazioa

gado se han encargado de la elaboración del conte-

eskuratu nahi duena jar dadila ha-

nido, el argumento que vertebra la visita al salón y la

rremanetan Galtzagorri Elkarteare-

extensa bibliografía que se exhibe y sirve de apoyo.

kin (galtzagorri@galtzagorri.org edo 943471487 telefonoan).

Last November the new “Itsaspeko Bihotzak” literature room of the Galtzagorri Association opened its doors for the first time in the Library of ArrasateMondragon. This room, designed and run by Aitziber Alonso, Mireia Delgado and Miren Guillo, not only sets out to encourage a love of reading, but also to develop gender equality on the basis of children’s literature in Basque.

Behinola 41

Bi liburu, 50 urte lau eskutara

Jone Arroitajauregi

42 Behinola

lau eskutara

behin eta berriro besarkatu ere,

berde bihurtu ziren arte.

2013an itzulitako bi lan nabar-

Dena dela, bi liburuekin ispiluaren

Munari, Iela Mari, Warja Honeg-

mentzeko sortzaileak jarri ditugu

jolasa egiteari utzi eta goazen ha-

ger-Lavater... gaur egun ere go-

oraingoan lau eskutara: Leo Lion-

sierara; bi liburu horien artean ba-

zagarriak diren klasikoak argitara

dago eta desberdintasun nabar-

eman zituztenak.

ni eta HervĂŠ Tullet.

men bat, jatorrizko bi argitalpenen Aipatutako liburuak Urdin Txiki eta

artean 50 urteko aldea baitago.

Lionni 1962az geroztik Italian bizi

Hori Txiki: Pippo eta Ann eta bes-

Little blue and little yellow: a story

izan zen, Toscanan, 1999an hil

te ume guztientzako istorioa (Pa-

for Pippo and Ann and other chil-

zen arte. Hil aurretik idatzi zuen

miela Kalandraka, 2013) eta Libu-

dren 1959an argitaratu zen New

autobiografian haurtzaroaz hain-

ru bat (Ttarttalo, 2013) biak ala

Yorken, eta, Un livre 2010ean Pa-

bat hausnarketa egin zituen, eta,

biak egileek sortu eta ilustratuak

risen.

besteak beste, artearen eta haur-

dira, hain zuzen.

tzaroaren arteko loturaz honako Leo Lionni Amsterdamen jaio zen,

gogoeta idatzi zuen: ÂŤnolabait,

Biek ala biek, euskarara lehen al-

1910ean, arte giroa bizi zuen fa-

nonbait, arteak betiere haurtzaro-

diz ekarriak izandako dataz gain

milia batean, eta naiz eta arte

ko sentimenduak islatzen dituÂť1.

(2013), partekatzen dituzten bes-

ikasketa formalik ez egin, haren

te ezaugarri batzuk ere badaude:

osaba Piet arte bildumagilearen

1959an argitaratutako Urdin Txiki

bietan biribil urdinak eta horiak

eragina nabarmena izan zen. Ita-

eta Hori Txiki Leo Lionniren hau-

ditugu protagonista (eta berdeak,

lian eman zuen gaztaroa, eta,

rrentzako lehen lana izan zen,

gorriak, moreak...) bietan jolasa

1939an, AEBetara joan zen. Ber-

eta, tren bidaia batean bere iloba

proposatzen zaigu bietan kolo-

tan publizitate munduan egin zuen

Pippo eta Ann entretenitzeko sor-

reen teoriaz zerbait ikasi dezake-

lan. Ezin aipatu gabe utzi 1950-

tu zuen, koloretako paper zatiak

gu biek antzeko formatua dute (23

60ko hamarkadetan, Lionniz gain,

urratu eta bi laguntxoren istorioa

zentimetroko aldedun laukia) biak

diseinatzaile grafiko eta publizista

atonduz. Horren zordun da lana,

umetan hasi eta helduarora arte

asko aritu zirela haurrentzako lite-

collage teknikaz baliatzen baita

gozatzeko modukoak dira.

ratura sortzen, hala nola: Bruno

argitalpena Urdin Txiki eta Hori

Behinola 43

Bi liburu, 50 urte

Urdin Txikik lagun asko ditu.

Zenbat gustatzen zaien ezkutaketan.

Txikiren gorabeherak kontatzeko,

tearengandik askatzen diren arte.

Hervé Tullet 1958an. Ilustrazioa

HGL lehen aldiz.

Betiko itxura berreskuratuta gu-

eta diseinu grafikoa ikasi ondoren,

rasoengana doaz berriro eta ongi

publizitatea izan zuen lanbide 10

Bi lagunak, biribil horia eta biribil

etorriarekin

besarkadak

urtez. 1990ean prentsarako lehen

urdina, gurasoekin bizi dira au-

datoz, eta besarkadekin batera

ilustrazioak argitaratu zituen, eta,

zoan. Eskolara joten dira eta han

kolore nahastea. «Bazekiten zer

1994an,

beste lagunekin jolasten dira. Bai-

gertatuko zen».

lehen liburua: Comment papa à

batera

na, behin, biek topo egin zuten

berriz,

haurrentzako

rencontré maman.

eta «Elkar besarkatu zuten poza-

Aniztasunaren aldeko fabula mo-

ren pozez»2. Zer gertatuko eta,

duan irakurri daiteke liburu hau,

Duela 20 urte hasitako ibilbide

berde bihurtzen dira! Hori ez da

eta, Lionniren beste lan batzuk

oparo horretan, Tulletek hainbat

oztopo egunero bezala elkarre-

ezagututa, hala nola Igeritz (Ka-

liburu argitaratu ditu, gehienetan

kin jolasean gozatzeko gora eta

landraka, 2007) edo Frederick

jolasa aitzaki hartuta: koloreak,

behera, ezker eta eskuma. Baina,

(Kalandraka, 2011), nabarmena

formak, zentzumenak, gerizak, ar-

nekearen nekez, etxera buelta-

da aniztasuna, norberaren burua

gia, atzamarrak... egunerekotasu-

zen direnean, gurasoek ez dituzte

onartzea eta talde-lanaren alda-

netik abiatu eta fantasiara bidean,

ezagutzen: «Zu ez zara gure Ur-

rrikapena izan zirela bere ardura

pare-parean dituzten elementue-

din Txiki, berdea zara eta» batean.

nagusienetakoak3.

kin jolasteko proposamena luzatzen die haurrei4.

«Zu ez zara gure Hori Txiki, berdea zara eta» bestean. Negarraren ne-

Bada, Urdin Txiki eta Hori Txikiren

garrez, «Malko hori-urdin potoloak

istorioa argitaratzear zirela, Av-

Esan bezala, 2010ean argitaratu

isuri zituzten» harik eta bata bes-

ranches-en, Normandian, jaio zen

zen lehen aldiz Un livre eta klasiko

44 Behinola

lau eskutara

bihurtzeko bidean da jada. Abia-

zein helduen jakin-mina eta zirrara

puntua ezin da sinpleagoa izan:

behin eta berriz pizten dituzte.

azalean aurkezten dizkigu hiru â&#x20AC;&#x153;pertsonaiakâ&#x20AC;?: biribil urdin, hori

Lionniren lanean gertatzen zen

eta gorria.Teknika aldetik, fran-

moduan, jolasaren-jolasaz, Tulle-

tsesaren lanetan ohikoa denez,

ten biribilak ere elkarrekin nahas-

pintzela eta eskua erabiltzen ditu

ten dira, eta momentu batean ber-

(hatz-markak edonon ageri dira)

dea, morea, laranja, beltza... hor

kolorea atzealde zuriaren gainean

daude gurekin dibertitzeko prest.

zabaltzeko.

Hor, bada, bi liburu, 50 urte, eta hainbat biribil... Badirudi, jola-

1

(1997) Lionni, Leo. Between worlds: the autobiography of Leo Lionni. Random House.

(Aipuaren itzulpena norberarena)

2

(2013) Lionni, Leo. Urdin Txiki eta Hori Txiki.

Pamiela Kalandraka.

3

Interesgarria da honiburuz Ana GarralĂłn-ek-

Orrialdez orrialde biribilak aurki-

serako grina ez dela denboraren

dioena Babar aldizkaridigitalean: http://

tzen ditugu eta esaldi labur batek

poderioz galdu eta obra klasikoek

revistababar.com/wp/clsicos-infantiles-leo

ekintzara bultzatzen gaitu. Horre-

beti izango dutela irakurlearengan

la, narrazio interaktibo horri jarrai-

zirrara eragiteko indarra. Orain-

tuz, liburuak, objektu den heinean

goan, baita euskal irakurleengan

erakusgarri ezin hobea da: http://www.her-

dituen muga fisikoak gaindituz,

ere.

ve-tullet.com(2014.09.14ean jasoa).

jolas entretenigarri batean mur-

gilarazten

gaitu.

-lionni/#2 (2014.09.14ean jasoa).

4

Egilearen webgunea haren lan filosofiaren

Marraztutako

borobilek, guk eragindako mugimendu, igurtzi, putz eta sakatzeei esker, bizi-biziak dirudite eta haur

Behinola 45

iruzkinak

iruzkinak Galtzagorri Elkartearen Irakurketa Mintegian eta Liburu Gaztea Batzordean irakurritako eta landutako liburuen iruzkinak biltzen ditu atal honek.

+2

( 2 URTETIK GORA)

Izenburua: Bereina, gauez orro egiten duen behia da Egilea: Guido Van Genechten Itzultzailea: Patxi Ezkiaga Ilustratzailea: Guido Van Genechten Argitaletxea: Ibaizabal, 2013

Tapa gogorreko jolas-liburu hau Animaliakeriak bildumaren bigarren alea da. Tolestutako orriekin egindako obra honek zortzi abere binaka konbinatzeko aukera ematen du, irudien bidez eta definizioen bidez, izenburuak iradokitzen duen bezala. Didaktikaren ikuspuntutik, hizkuntzaren erabilerarekin egiten duen jolasa nabarmentzen da, eta baita naturaren zientzietara egiten duen hurbilpena ere.

Orrialde osoa hartzen duten kolore biziko ilustrazio umoretsuak ditu.

46 Behinola

iruzkinak

Izenburua: Orentzi Egilea: Manolo Hidalgo Itzultzailea: Manu López Gaseni Ilustratzailea: Manolo Hidalgo Argitaletxea: Pamiela-Kalandraka, 2013

+4

( 4 URTETIK GORA)

Izenburua: Ama Egilea: Mariana Ruiz Johnson Itzultzailea: Uxue Alberdi Ilustratzailea: Mariana Ruiz Johnson Argitaletxea: Pamiela-Kalandraka, 2013

Izenburua: Bi begi?

Egilea: Lucie Félix Itzultzailea: Joxemari Sestorain Ilustratzailea: Lucie Félix Argitaletxea: Denon Artean, 2013 Liburu honetan adar luze-luzeak dituen orein baten istorioa kon-

Liburu

tatzen da. Adarrek eguneroko bi-

dunentzako

honek

Album

Irudi-

zitzan sortzen dizkioten arazoak

COMPOSTELA Saria irabazi zuen,

direla eta, irtenbide bila hasiko

2013an.

Nazioarteko

VI.

da, baina arazoa konpondu beharrean handiagoa den beste bat

Bi planotan hitz eginez, album

sortuko du. Arazoei irtenbideak

ilustratu honek umearentzat ama

bilatzeaz,

zer den azaltzen du, eta, parale-

adiskidetasunaz

eta

loki, gu guztiontzat ama natura

sentimenduez dihardu liburuak.

Jostailu-liburutzat har daiteke obra

(lurra) zer den. Tonu goxo, primiti-

Orri gogorreko liburua da eta

hau. Zuloz eta kolore biziz beteta

bo eta sotilean garatzen da ideia.

ilustrazioek asko laguntzen diote

dago, begirada bete-betean harra-

Obrari benetako indarra ilustra-

narrazioari. Hiru koloretan egina

patu eta irudimena martxan jartze-

zioek ematen diote, bi orrialde be-

dago obra: zuria, beltza eta go-

ko. Ipuinaren hasieran “zortzi irudi

teko irudiekin, kolore biziekin, eta

rria. Horrek indar handia ematen

urdin marraztu ditut” dio egileak,

marrazki iradokitzaileekin apain-

die irudiei eta iparraldeko negue-

eta horixe bera ageri zaigu orrian.

durik.

tako giro hotzetan primeran koka-

Ondoren “paperezko orria zulatu…”

tzen dute irakurlea.

eta orrian zortzi zulo agertuko dira,

Arrainak eta itsasoa azaltzen di-

aurreko irudien antzera. Hariari ja-

ren orrialde bakoitzean, Paul Klee

rraituz, hurrengo orrian, zuloen az-

margolariari

pitik irudien zatitxo batzuk ikustean,

zaizkio.

eskerrak

ematen

“Eta euria ari du” esaten zaigu, euri-tanten efektua lortu baitu egileak.

Baina hori hasiera besterik ez da...

Behinola 47

iruzkinak

Izenburua: Ilurre kixkur eta hiru hartzak Egilea: Rose Celli Itzultzailea: Jean-Louis Davant Ilustratzailea: Gerda Muller Argitaletxea: Ikas, 2012

+6

( 6 URTETIK GORA)

Izenburua: Gabon, hontza!

Txikienentzat eta lehen irakurleen-

Egilea: Pat Hutchins

tzako dirudien album ilustratu hau

Itzultzailea: Manu LĂłpez Gaseni

adin guztientzako erronka polita

Errusiar tradiziotik datorren ipui-

Ilustratzailea: Pat Hutchins

bihur liteke, bai Lehen Hezkuntza

naren euskarazko itzulpen honek

Argitaletxea: Pamiela-

osorako, bai hortik gora naturaren

jatorrizko bertsioari leial eusten

Kalandraka, 2013

zientzietan ornitologia ikasi nahi du-

dio.

Flammarion

argitaletxeak

tenentzako. Protagonista hontza

1956an kaleratu zuen irudiekin

izanik ere, istorioan zehar animalia

argitaratu da, garai hartako es-

askok hartzen dute protagonismoa

tetika gordez. Frantsesetik itzu-

euren kantuekin, gehienak hegaz-

litakoa da eta ekialdeko euskara

tiak. Onomatopeia ariketa erraza

batuan emana. Ipuin honen beste

dirudien arren, ozen irakurriz gero,

bertsio batzuetan Ilekizkur, Ma-

irakurketaren partaideak hegazti

ritxalar, Kixkur edo Begi Urdin

bakoitzaren soinua â&#x20AC;&#x153;benetanâ&#x20AC;? zein

izena eman zaio protagonistari.

den

Honetan, Ilurre kixkur da. Amari

ko dute, hauxe baita liburu honen

desobeditu eta basoan galtzean,

muina eta aberastasuna: hegaztien

akituta,

hartzen

kantuak ezagutu eta errepikatzen

etxean babes bila sartuko da. Li-

ikastea. Azken emaitza onomato-

buruak CDa ere badu, ipuina bi

peia idatzi adostu bat izan daiteke,

euskalkitan emana dator: lapur-

hala nahi bada.

protagonista

eztabaidatzen

hasi

behar-

tera batuan eta zubereraz.

Jakina, egitura errepikakor eta metatzailea duenez, aproposa izan daiteke irakurketa-estrategiak lantzeko, irakurketa mekanizatzen ari diren hasiberriekin.

48 Behinola

iruzkinak

Izenburua: Tatsu Nagataren piztia

Izenburua: Ez da munduan min

handiak

handiagoa ematen duenik

Egilea: Tatsu Nagata

Egilea: Paco Livan

Itzultzailea: Aztiri itzulpen

Itzultzailea:

zerbitzuak

Ilustratzailea: Roger Olmos

Ilustratzailea: Thierry Dedieu

Argitaletxea: OQO-Txalaparta, 2013

Argitaletxea: Ttarttalo, 2013

Ezagutza liburu bat da, umo-

2006ko White Raven zerrendetan agertu zen. Horrez gain, album ilustra-

rearen bidez informazio zehatza

turik onenaren Premi Llibreter saria ere jaso zuen urte berean.

ezagutzera ematen duena zazpi animalia handiri buruz: balea,

Boli-kostako herri-ipuin batean oinarrituta dagoen album ilustratua da.

krokodiloa, gorila, hartza, otsoa,

Animaliak dira protagonista eta, fabuletan ohikoa den bezala, irakaspen

lehoia eta marrazoa.

moral bat ematen du. Erbi baten eta hiena baten arteko solasaldia da abiapuntua. Hizketaldi horretan erbiak aipatzen du ez dela munduan ge-

Ilustrazioek orrialde osoak har-

zurrak baino min handiagoa ematen duenik. Hiena ez dator bat, hozka

tzen dituzte eta testua esaldi gu-

egiten dio erbiari eta barrez joaten da. Baina erbiak kontrakoa frogatuko

txi batzuek osatzen dute.

dio...

Nagata zientzialaria agertzen da

Orrialdeak binaka hartzen dituzten ilustrazioak karikaturaren eta errealis-

animalia

informazioa

moaren erdibidean koka genitzake. Kontakizunaren umore tonua man-

ematearren, askotan bere burua

tentzea lortzen dute. Testuaren eta irudien arteko uztarketa bikaina sortu

â&#x20AC;&#x153;arriskuanâ&#x20AC;? jartzen.

da. Ongi pasatzeko liburua, zalantzarik gabe.

horiekin

Marrazkiak kolore bizikoak dira, oso adierazgarriak, barregarriak eta originalak, komikien kutsua dutenak. Testua ere letra jostagarriekin idatzita dago.

Behinola 49

iruzkinak

Izenburua: Sagutxo Margotxo

Izenburua: Arrosa eta leuna

Egilea: Stephane Millerou

Egilea: Adela Turin

Itzultzailea: Unai Zubeldia

Itzultzailea: Fernando Rey

Ilustratzailea: Quitterie Laborde

Ilustratzailea: Nella Bosnia

Argitaletxea: Ikas, 2013

Argitaletxea: Pamiela-Kalandraka, 2013

Album ilustratu honek, batetik arteari begirada bat eskaintzen dio, eta, bestetik, irakurlearen sentsibilitate estetikoa zorrozteko ariketak proposatzen ditu. Tonu hezitzailean

Neskatoen alde bilduma orain dela 30 urte baino gehiago sortu zuen

margolari ospetsuen laginak azal-

Adela Turinek Italian, Dalla parte delle bambine izenarekin. Ordudanik

tzen dizkigu ilustratzaileak, baina

mundu osoko hamaika hizkuntzatara itzulia izan da, sexuen berdintasuna

bere interpretazio propioa eginez.

aldarrikatzeko.

Paraleloki, egitura errepikakor batean, errima eta erritmoa duten

Fabula eran eraikitako ipuin honetan elefante emeak arrosa kolorekoak

esaerak datoz testuarekin, hainbat

ziren garaiez hitz egiten zaigu. Elefante-kume emeak bakarturik bizi dira

ariketa eginez eszena bakoitzean:

eguerdi-lili- eta peonia-lorategi batean. Han egotera derrigortuta daude,

animalien definizioekin jolastu, ger-

zikindu ez daitezen eta lore mingots horiekin elikatu daitezen, soilik horre-

taeren narrazioa bertsoetara hurbil-

la lortuko baitute handitan elefante eme arrosa lirainak izatea. Denek be-

du eta 単abarduretara begia pausa-

tetzen dute gurasoen ametsa, Paskualinak izan ezik, eta gurasoek kargu

razi.

hartzen diote. Itxurari ematen zaion garrantziaz eta generoen araberako bereizkeriaz dihardu liburuak. Horren aurrean, askatasunaren aldeko me-

Kontaketaren protagonista Margotxu sagua da. Haren etxean haurrek sortzen dituzten zarataz nekatuta, beste bizileku baten bila abiatzen da. Bidean zenbait animalia topatzen ditu eta haiekin bizitzearen egokitasunaz hausnartzen du. Kostata, bizilagun egokia topatuko du.

50 Behinola

zua zabaltzen du.

iruzkinak

Izenburua: Arturo eta Klementina Egilea: Adela Turin Itzultzailea: Fernando Rey Ilustratzailea: Nella Bosnia Argitaletxea: Pamiela-Kalandraka, 2013

+8

( 8 URTETIK GORA)

Izenburua: Afrikako hitzak Egilea: Batzuk Itzultzailea: Saretik Hizkuntza Zerbitzuak Ilustratzailea: Javier Intxusta Argitaletxea: Ibaizabal, 2013

Hau ere Adela Turinen Neskatoen alde bildumakoa da. Fabula eran eraikitako ipuin honetan azaltzen zaigunez, ilusioz eta maitasunez beteta hasi zen bikote-bizitza, monotonia eta kartzela bihurtuko du rol-banaketa desorekatu batek. Horretarako Arturoren eta Klementina dortoken maitasun istorioa kontatzen zaigu. Elka-

Elkartasun proiektu baten barruan aurkezten zaigu liburu hau. Afrika da

rrekin bizitzera joaten direnean

abiapuntu eta helburu. Tartekoak, berriz, Afrikako arazo handiak, gaiez gai,

Arturok Klementina etxean gera-

tradiziozko ipuin afrikarrek aurkeztuak. Hainbat tradizio-moldetan agertzen

tzea behartzen du, â&#x20AC;&#x153;bere hobe

diren aitzakiez eta teknikez baliatzen dira biltzaileak eta erredaktoreak, eta

beharrezâ&#x20AC;?. Klementina ez da zo-

kontakizun xume eta ederrak eskaintzen dizkigute. Koloreak, sentsazioak

riontsu eta ez da bere buruaren

eta ipuinen gaiak edozein tokikoak izan daitezke baina Afrikako koloreak,

jabe sentitzen. Senarrak gutxietsi

animaliak, eta gizarte desberdinak izango dira hizpide.

egiten du emaztea, eta irri egiten die haren ametsei.

Edizio horretan ingelera eta euskarazko bertsioak jasotzen dira. Ilustrazioak oso koloretsuak dira.

Behinola 51

iruzkinak

Izenburua: Antzinako Greziako

Izenburua: Zurginaren ipuina

Izenburua: Ostiral

ipuintxo bat gauero

Egilea: Iban Barrenetxea

Egilea: Santiago Freire

Egilea: Juan Kruz Igerabide

I TZULtzailea: Arkaitz Goikoetxea

I TZULtzailea: GarbiĂąe Ugarte

Sarasola

Ilustratzailea: Iban Barrenetxea

lustratzailea: Santiago Padron

Ilustratzailea: Escletxa, Nuria

Argitaletxea: Txalaparta, 2013

Argitaletxea: Sushi books, 2013

Feijoo, Iban Izagirre, Estibalitz Jalon Argitaletxea: Aizkorri, 2013

Â

2012an Gaztelaniazko Haur eta Gazte Literaturako Euskadi Saria

Ostiral da album honetako prota-

Antzinako Greziako mitoen bir-

eskuratu zuen. Espainiako liburu

gonista; Robinson Crusoe ospe-

kontatze ilustratua, boz gora ira-

saltzaileen CEGAL elkarteak ere

tsuaren morroi izandakoa. Haren

kurtzeko balio duena. Gure Euro-

liburu onenaren saria eman zion

ahotik irakurriko ditugu orain Cru-

pa zaharreko oinarri filosofikoak

2011n.

soeren ibilerak. Hortaz, liburuan ez ditugu betiko Robinson eta Ostiral

eta moralak eraikitzeko erabili diren kontakizunak azaltzen zaiz-

Firmin izeneko zurgin trebe baten

pertsonaiak aurkituko. Adiskideta-

kigu,

leundu-

eta Von Bonbus baroi handinahi eta

suna eta kolonialismoaren beste

ta, agerkari odoltsu eta sexualik

gerrazale baten arteko hartu ema-

ikuspuntu bat ematen du lan ho-

gabe. Denok ezagutu beharreko

na kontatzen du ipuinak. Baroiak

nek. Irudiek ere badute zerikusirik

istorioen sarrera egokia izan lite-

batailaz bataila galtzen dituen gor-

ikusmolde horretan; handiak, ilu-

ke: Zeus, Hera, Atenea, Herakles,

putz adarrak ordezkatuko ditu Fir-

nak eta gordinak dira.

Midas, Nartziso, eta abar. Ilustra-

minek, eta era horretan helduko da

zioak idatzizkoa testuinguruan ko-

istorio honen amaiera umoretsura.

katzen laguntzen dute.

Irudimena eta ingenioa ditu ardatz

muinean,

baina

kontakizunak.

Liburu honetako ilustrazioetan ere Barrenetxearen estilo berezia nagusitzen da irudietan, elegantea baina ironikoa, oso fina eta artistikoa.

52 Behinola

iruzkinak

+10

Izenburua: Baronesa kutxa barruan

Voltaire kaleko abenturak bildu-

Egilea: Pierdomenico Baccalario

maren bosgarren abentura. Sus-

Itzultzailea: Aitor Arana

pensez beteriko kontakizun hone-

Ilustratzailea: A. Gatti

tako protagonistek detektibe klub

Argitaletxea: Mezulari, 2013

bat osatzen dute eta Pariseko Voltaire kaleko 11.enean biltzen dira. Oraingo honetan Durocq

( 10 URTETIK GORA)

baronesaren hilketaren ikerketan murgilduko dira, poliziak taldeko kidea den Victor Cormolles atxilotzen duenean, gertaera horrekin lotuta. Pertsonai protagonisten ugaritasunak eta duen bilduma kutsuak, lehenengo abenturatik astea gomendarazten du.

Izenburua: Euli bat dut bihotzean

Lehen eleberriak irakurtzera animatzen diren irakurleei begirako obra.

Egilea: Leire Bilbao

Atalka idatzita dago eta testuak ez du batere zailtasunik, elkarrizketa asko

Ilustratzailea: Maite Gurrutxaga

dago. Narrazio intimista da, haur baten barne ezinegonetik abiatzen dena,

Argitaletxea: Elkar, 2013

baina tonu oso umoretsuan idatzita dago. Gertaera handien faltan, anekdota baten inguruan josita dago narrazioa.

Gorka euli sentitzen den mutiko bat da. Kafkaren Itxura-aldaketa liburuan bezala, hemen ere intsektu bilakatzen da protagonista. Lehen kapitulua bi hizkik osatua da ia: ZZZZZ eta sssss, loaren hizkia lehena, bueltaka dabilen euliarena bigarrena. Eta hizki horiekin batera lau esaldi besterik ez kapitulu osoan, hizki horien artean: “Dena beltza dago”, “Isiltasuna entzuten da”, “Euli bat da gauean” eta “Nire belarri inguruan bueltaka, mundu bolari bueltaka balebil bezala”.

Maite Gurrutxagaren ilustrazioek irudi leunak, pastel kolorekoak erakusten dituzte.

Behinola 53

iruzkinak

Izenburua: Sugaar

Izenburua: Swinging Christmas

Egilea: Ramon Olasagasti

Egilea: Olivia Ruiz

Ilustratzailea: Bruno Hidalgo

Itzultzailea: Joxe Antonio Sarasola

Argitaletxea: Elkar

Ilustratzailea: Benjamin Lacombe Argitaletxea: Ibaizabal, 2013

Suspensezko istorio honetan si-

Narraziotik baino gehiago oroitzapenen berreskurapenetik gehiago duen

nesmenak eta sineskeriek gure-

narrazio ilustratua. Malenkonia, oroimena, musika eta literatura Gabon

gan duten eraginarekin jolasten

giroan uztartuta agertzen zaizkigu. Kontakizunaren protagonistak Robin

da.

Hamabost urteko arreba

haurra eta Bernard agurea dira. Gabonak laster dira, elurra ari du, eta

keztatua dauka anaia gazteagoa-

Txano Gorritxoren ipuinean antzera, mutikoak jakiz betetako saskia era-

ren gaixoaldiak eta sendabidea

man behar dio basoan bizi den agure erraldoi beldurgarriari. Beldurra dion

jarri nahi dio. Nondik nora kutsatu

arren, azkenean, lagun egingo dira. Agureak irakurtzen eta jazz musikaz

den jakin nahian, anaia lagunare-

gozatzen irakatsiko dio, eta desamodio baten istorio tristea kontatuko dio.

kin jolasean ibili den Lindozuloko

Klasiko unibertsalei behin baino gehiagotan egiten die keinu liburuak.

putzuak gaitzarekin zerikusia izan dezakeela susmatzen du arrebak.

Jazz musikarekin osatutako CD bat dakar liburuak, Olivia Ruizek (Car-

Bere kasa ikertzen hasiko da, eta

casona, 1980) abestutako eta The Red Star Orchestrak girotutako bost

aintzira misteriotsu horren ingu-

abestirekin. New Yorkeko klub musikalen giroa, tronpeta, saxoa, tron-

ruko hainbat sekretu joango da

boiaâ&#x20AC;Ś

deskubritzen.

Liburu honek XXXII. Lizardi Saria irabazi du.

54 Behinola

iruzkinak

+12 ( 12 URTETIK GORA)

+16

Izenburua: Orkestra lurtarra

lin- jotzailea; Osoki triangelu-jotzailea

Egilea: Harkaitz Cano Jauregi

eta bere kardantxilo mutua; Lurrinetti

Ilustratzailea: Jokin Mitxelena

anaia tronpeta-jotzaileak eta beraien

Argitaletxea: Elkar, 2013

ahuntza; il castrati Crocanti. Orkestra guztien modura, nahiko entsegu egin

2014ko Euskadi Saria haur eta gazte

ostean, biran joaten dira: Marseilla,

literatura alorrean.

Mongolia, New York...

Umore eroa aldarrikatzen duen na-

Atal bakoitzari orrialde ilustratu bat da-

rrazio honetan hatsik hartzeko betarik

gokio, kontatutakoaren umore tonuari

gabe datoz abentura, harremanak, el-

jarraikiz. Narratzaileak esaten eta des-

karkidetza, maitemina, eta baita musi-

kribatzen ez duena ilustratzaileak era-

ka eta geometria ere.

kusten digu, tarteka txisteak eginez.

Kontaketaren hariak orkestra ba-

Imanol Mercero literatura adituak

ten sorreraz, bilakaeraz eta amaieraz

Berria egunkarian egindako kritikan

dihardu. Protagonista Manu da, or-

(2013/07/07) zioen bezala, â&#x20AC;&#x153;txorake-

kestra hori osatu nahi duen zuzenda-

riatan dabiltzan guztiekin gertatzen

ria. Eta narrazioa hortik abiatzen da.

den bezala, liburu honek ez du erdibi-

Orkestra bat sortzen hasten da eta

derik onartzen, maiteko duzu ala go-

pixkanaka aurkitzen ditu: Aldika bio-

rrotatukoâ&#x20AC;?.

Izenburua: Anne Franken egunkaria

Liburu hau XX. mendeko klasikotzat

Egilea: Anne Frank

hartu izan da. Duela dela hamar urte

Itzultzailea: Josu Zabaleta

itzuli zen euskarara eta, agortua ze-

Argitaletxea: Erein, 2014

goenez, argitaletxeak edizio berritua

( 16 URTETIK GORA)

argitaratu du 2014an. Naziengandik ihes egin nahian, protagonista eta bere familia ezagun batzuen etxeko teilatupe ezkutu batean hartzen dute aterpe. Anne Frank gerra garaian Amsterdameraino iritsi zen familiarekin batera. Bi urteren ondoren ordea, familia osoa atxilotu zuten eta alemaniar kontzentrazio esparrutan banatu. Handik pare bat urtera hil zen tifusak jota. Biografia, autobiografia, gazte literaturaâ&#x20AC;Ś sailkapen asko izan ditu liburuak, baina finean, irakurle oro hunkitzen duen liburua da.

Gehiago: www.galtzagorri.org/euskara/argitalpenak Behinola 55

iruzkinak

Mikel Ayerbe

Irakurketa mailen gatazka eta bestelako garaipen gehiago Izenburua: Azken garaipena Egilea: Iban Zaldua Ilustratzailea: Julen Ribas Argitaletxea: Ikastolen Elkartea

56 Behinola

iruzkinak

Ikastolen Elkarteak argitaratzen

kaleratu zen; eta berriki, Galizia-

ta dagoen ernalketa artifizialaren

duen Xabiroi komiki-aldizkarian

ko Urco argitaletxearen eskutik

bidez munduratzen dira orain gi-

atalka agertu ostean, Iban Zal-

argitaratu da galizierara eginiko

zakiak. Eta hara non Sigrid Frisch

duak eta Julen Ribasek sinatzen

itzulpena, A vitoria final izenbu-

teniente protagonistak kasu bitxi

duten Azken garaipena liburuak

rupean.

bat argitu beharko duen, ubide

2011an ikusi zuen argia. Harrez

handian gorpu bat hilik aurkitu

gero, 2012ko Haur eta Gazte Li-

Azken garaipenak album gisako

dutelako eta, harrigarriki, gorpuak

teraturako Euskadi saria esku-

komiki formatua du eta, argu-

zilborra du! Kasu berezia inondik

ratu zuen Iban Zalduak komikia-

mentuari dagokionez, besteren

ere, ikerketan zehar gertakizunak

ren gidoi eta idazketa lanagatik;

artean, ezagutzen dugun historia-

bata bestearen atzetik korapilatu-

IBBYren 2014. urteko Ohorezko

ren berridazketa bat proposatzen

ko baitzaizkio Sigrid tenienteari:

Zerrendarako hautatua izan da;

du, zientzia-fikzioaren generoko

SSko Oberstandartenfürher ba-

Galtzagorrik zenbait ikastetxeta-

ezaugarriak baliatuz. 2052. ur-

tek ezkutuko interesak ditu kon-

ko DBHko ikasleen artean abian

tean kokatzen da istorioa, Ger-

tua bere aldetik argitzeko eta bi

jartzen duen Liburu Gaztea pro-

manian, naziek II. Mundu Gerra

polizia-taldeen artean lehia bizia

gramarako aukeratua izan zen;

irabazi eta 107 urtera. Gizarteak

piztuko da; zilborraren kontuare-

Azken garaipenaren bigarren ar-

“aurrerapen” handiak jasan ditu

kin, gainera, juduen exodoaren

gitalpen tiraldia ere laster batean

eta horien artean, legez arautu-

atzeko bertsio “ofiziala” pitzatzen

Behinola 57

iruzkinak

joango da apurka-apurka Sigriden begietan; bestetik, tenienteak aurre egin beharko die senar-ohiarekin dituen bestelako gatazkei ere, semearen zaintza partekatuarekin arazoak dituen neurrian... Eta aipatu

osagaiak

argumentuaren

amaraunaren ertz batzuk besterik ez dira, komikiek komikiaren barruan duen garrantzia ere nabarmentzekoa baita formari eta egiturari dagokionez; nolabait, Azken garaipena metakomiki bilakatzeraino (bitxikeria moduan, Azken garaipena komikiaren barruan Azken garaipena-k berak cameo bat egiten du, adibidez). Era berean, ezusteko

amaierak

komikieta-

ko mekanismoen eta baliabideen ezaugarrien ezagutza argia ematen du aditzera.

Komikiaren abiapunturako, bere narratibako beste hainbat lanetan egin bezala, ukroniaren kontzeptuari heldu dio Zalduak: ÂŤZer

58 Behinola

iruzkinak

gertatuko litzateke baldin eta II.

Eta hain zuzen, askotariko ira-

rretan dago Gazteen eta Helduen

Mundu Gerra naziek irabazi izan

kurketa-maila horiek izaten dira

Literaturaren arteko desberdinta-

balute?Âť. Planteamenduari jarrai-

askotariko eztabaidak piztearen

sun bat, helduen literaturako lan

tu eta hortik aurrerako aldaketa

arrazoia. Muga asko eta zehazta-

on guztiak gazteentzat egokiak ez

guztiak

eral-

sun gutxi dituen Gazte Literatura

badira ere, alderantziz hala izan

datzen dira, iragana berridatzi

generoa dela eta, sarritan zalan-

daitekeelako. Horrela, literatura

eta arrotza ez den etorkizuneko

tzak pizten dira lan jakin baten au-

onak adin-tarte zurrunik ez duela

mundua maisuki eraikiz. Ribasen

rrean, irakurle egokiaren profilaren

baiezta daiteke.

marrazkiek, gizarte futurista hori

inguruan (gazte hitza bera konno-

ederki islatzeaz gain (eraikinak,

tazioz beterik dagoen neurrian,

Konparazio batera, jakina da li-

autoak...), bestelako xehetasu-

zer esan, beraz, Gazte Literatu-

teratura unibertsaleko hamaika

nak eransten dizkiote kontakizu-

raz?). Kontua da, zenbait irakur-

lan denboraren poderioz irakur-

nari: pertsonaien karakterizazio

le eta bitartekarirentzat, bai edu-

le gazteek bereganatu dituztela

adierazgarria, kolore hotz-beroen

kiaren eta baita formaren aldetik

eta jada Gazte Literaturako klasi-

kontrastea,

kulturako

ere irakurketa exijentea eskatzen

ko bihurtu direla (Altxor uhartea,

erreferentzia difuminatuak... Izan

duten zenbait lan nekez izan dai-

Abereen etxaldea...); baina beste

ere, komikiak eskaintzen dituen

tezkeela bere horretan eta zen-

hainbat lanek alderantzizko bidea

askotariko irakurketa-mailak az-

tzu hertsian irakurle gazteentza-

egin eta helduentzako irakurgai

pimarratu behar dira: historiako

ko bakarrik. Eta hortik etorri izan

egoki izateaz gain, gomendagarri

gertakarien berrikusketa; zien-

dira zenbait kritika; zuzenean edo

ere badirela zalantzarik ez dago.

tzia-fikzioaren eta errealismo zo-

zeharka, Gazte Literatuaren defi-

Horrela, gure esparruan sarritan

rrotzenaren uztarketa, irakurketa

nizioari loturiko eztabaidak ere ba-

faltan sumatu dut atzerriko litera-

metanarratiboa; pertsonaia na-

direnak. Baina auzia da, Gazte Li-

turako argitalpenetan ikusi dudan

gusiak eraikitzean estereotipoak

teraturako kalitatezko lan bikainak

formula: liburuaren azalean edo

saihesteko ahalegina; eta abar.

irakurle ororentzat direla egokiak

kontrazalean â&#x20AC;&#x153;irakurle helduentzat

eta gomendagarriak. Alderdi ho-

ere gomendagarriaâ&#x20AC;? dela adieraz-

kate-erreakzioan

egungo

Behinola 59

iruzkinak

ten duen oharra, hain zuzen (â&#x20AC;&#x153;8

irakurle-trebakuntzarekin eskura-

dez. Ez alferrik, Azken garaipena-

urtetik 88 urteko irakurleentzatâ&#x20AC;?

tzen dena baizik.

ko komiki-dendako pertsonaiak

oharra beti iruditu zait desegoki

Phillip von Dicken du izena.

eta lausoegia). Egia da, bestal-

Azken

de, Gazte Literaturaren eremuan

irakurketa mailak direla eta, Zal-

Gure eremura etorriz, euskal lite-

hainbat faktorek eragiten dutela

duaren esker emate hitzak ere oso

raturzale helduak ukroniaren ingu-

(merkatua, hezkuntza...) eta ko-

esanguratsuak dira, aitortu egiten

ruan sorturiko bestelako istorioak

mikiaren generoari heltzen ba-

duelako, besteren artean, istorioa

gogoraraz ditzake; edo aldiz, ko-

diogu, are gehiago: historikoki

berrasmatzean gogoan izan ditue-

miki hau bihur daiteke beste ira-

gazteei zuzenduriko genero bat

la Philip K. Dick, Moebius, Jorge

kurgai batzuen abiapuntu. Horrela,

izanik ere, â&#x20AC;&#x153;eleberri grafikoâ&#x20AC;? gi-

Luis Borges eta Victor Mora. Eta

Harkaitz Canoren Belarraren ahoa

sako

irakurleria

zientzia-fikzio zein ukronia zaleek,

(2004, Alberdania) narrazioan ere

helduago bat bilatzen dutelako

arituek eta adituek erraz aurkituko

naziek II. Mundu Gerra irabazi os-

ustea baitut; baina agidanez, fe-

dituzte loturak Azken garaipena

tean, Adolf Hitler itsasontzi flota

nomeno horretan merkatuak ere

eta literatura unibertsaleko beste

baten buru abiatzen da AEB kon-

badu zeresanik, nola ez. Oro har,

zenbait lan esanguratsuren artean.

kistatzeko asmoz. Era berean, He-

ordea,

izendapenek

askotariko

orokor

Bereziki, eta aldeak alde, Philip K.

doi Etxartek eta Alain M. Urrutiak

bakoitzaren atzean (heldu, gazte

Dick-en Minority Report (1958) eta

elkarrekin sorturiko Ihes ederra

nahiz haur) askotariko irakurleak

The Man in the High Castle (1963)

(2009, Alberdania) irudi eleberrian,

daudela ere aintzat hartu behar

lanen argumentuari dagokionez,

bestelako ukronia bat izango da

da, irakurzaletasuna, eta are lite-

edota Do Androids Dream of Elec-

istorioaren muina. Gainera, Ihes

raturzaletasuna, ez baita adinare-

tric Sheep? (1968) lanean oina-

ederraren amaieran ukronien in-

kin garatzen den dohaina, irakur-

rrituta zinemarako eginiko Blade

guruko bibliografia eta filmografia

keta-ohiturarekin eta norberaren

Runner-eko iruditeriarekin, adibi-

labur bat ere eskaintzen da, gai

60 Behinola

irakurketa-perfil

garaipenaren

iruzkinak

horretan sakontzeko bide ematen

ditzakegu gazteak era horretako

helduentzako liburu, gazteentza-

duena.

irakurgaietara.

ko komiki edo haurrentzako al-

Jakina denez, irakurle gazteenek

Berdin argumentuari dagokion ba-

eta asebetetze maila eskatzea

nekez egingo dituzte loturok; baina

lizko zailtasunarekin ere. Akaso ez

beharrezkoa delakoan nago. As-

bestetik, komikiaz gozatzeko ere ez

da errazena komikiak proposatzen

kotariko irakurketa mailek, gaine-

dago zertan hala egin beharrik. Eta

duen naziek eragindako juduen sa-

ra, hamaika irakurbide irekitzen

Literaturaren bideak ezin asmatuz-

rraskiaren gaia hildako zilbordun

dituzten neurrian, ongi etorriak

koak direnez, literaturzale helduen-

kontu batekin lotzea; edota komi-

izan bitez aukera guzti-guzti ho-

tzat bezalatsu, Azken garaipena ere

kiko istorioko bertsioa ofiziala nola

riek, Azken garaipenari, bere ka-

izan liteke beste irakurbide edo lo-

desmuntatzen den eta nola ezkon-

buz lortu duenaz gain, balio eran-

tura batzuk egiteko abiapuntu. Izan

tzen den historiako gertakariekin.

tsi bat ematen dioten heinean.

ere, Gazte Literaturari dagokionez

Baina era berean, halako gauzez

bitartekarien lana oso garrantzitsua

hitz egin eta eztabaidatzeko aba-

izaten da; ez soilik irakurketak ahol-

gunea ere eskaintzen du. Eta ongi

katu edo eskaintzeko orduan, ira-

bideratuta, nekeza izan daitekeen

dokizunak, azalpenak eta literatura

hori errazten eta erakargarri egiten

baliabideak transmititzeko orduan

lagun dezake Azken garaipenaren

bereziki.

irakurketak. Eta hori ez da, ez, ga-

bum ilustratuâ&#x20AC;&#x201C;, gutxieneko ilusio

Horrenbestez,

Zalduak

aipatzen dituen idazleen zientzia

raipen makala.

-fikziozko lanen filmen moldaketak biltzen dituen zerrenda irakurle

Eta bai, badakit ziurrenik inuzente,

gazteei eskainiz edota Moebiusen

inozo eta ameslari jartzen ari nai-

komikiren bat irakurriz ere gertura

zela, baina literatura onari â&#x20AC;&#x201C;izan

Behinola 61

kolaboratzaileak

Ion Olano Carlos Ion Olano Carlos (Donostia, 1983). Komikiak irakurtzen ikasi zuen, hain zuzen, hizkiak irakurtzen ikasi aurretik, eta ondoren ere zaletasun berberak mantendu ditu: irudiak, hitzak eta hotsak. Kazetaritza eta literatura ikasketak egin ditu Leioan eta Bartzelonan, baita

Kolabo ratzai leak

ikasturte osoko egonaldiak ere Barin (Italia) eta Amsterdamen. Zenbait hedabidetan aritu izan da lanean edo/eta kolaboratzaile: hala nola, Berrian, Xirikan, Garako Mugalari gehigarrian, Argian, The Balden eta Info7 irratian. Bestalde, BatBada egitasmoaren baitan, Ebaki poema bilduma irudiduna sareratu zuen 2009an, eta paperezko ale bakarra dago irakurgai Errenteriako Mikelazulon. Egun, euskara irakaslea da Hernaniko AEK-n, eta Sartudalapurra kultur tartea gidatzen du Info7 irratiko Kalegorrian magazinean.

Mila esker, zenbaki honetan parte hartzeagatik.

Mikel Ayerbe Sudupe Mikel Ayerbe Sudupe (Azpeitia, 1980) Literatur Teorian eta Literatura Konparatuan (UB) eta Euskal Filologian (EHU) lizentziatua da, eta, egun, Gasteizko Letren

Fakultatean

dihardu

euskal

literaturako

eskolak ematen. Gerra Zibilaren eta egungo gatazka sozio-politikoen inguruko ipuinak biltzen dituen Our Wars: Short Fiction on Basque Conflicts (CBS, 2012) apailatu du eta Euskal Narratiba Garaikidea: Katalogo bat (Etxepare Euskal Institutua, 2012) liburuaren egilea ere bada. Berria egunkarian literatura kritikari lanetan aritua eta Haur eta Gazte Literaturaren esparruan ere hainbat lan eginikoa da.

62 Behinola

kolaboratzaileak

Maite Caballero Arrieta

Jone Arroitajauregi Aranburu Jone

1970)

Maite Caballero Arrieta (Donostia, 1984) Bilbon

Bibliotekonomia eta Dokumentazioan diplomatua da

Arroitajauregi

Aranburu

(Eibar,

Arte Ederrak ikasi ondoren Bartzelonara joan zen

Salamancako Unibertsitatean (USAL) eta Haur- eta

bizitzera eta ilustrazio ikasketak egitera. Marraz(i)Oak

Gazte-Liburu eta Literaturan masterra Bartzelonako

II lantegian Basajaun eta Martin album ilustratua

Unibertsitate Autonomoan (UAB). 2009az geroztik

sortu zuen Yolanda Arrietarekin batera eta Erein

Galtzagorri Elkartean lanean ari da, besteak beste,

argitaletxeak argitaratu zuen 2012an. Bere komiki

Bularretik Mintzora egitasmoaren koordinazioan.

eta fanzineak autoeditatzen ditu eta besteen hainbat

Egungo haur eta gazte literatura: katalogo bat

fanzineetan (La cofradĂ­a de la pirueta-renak, Los

(Etxepare Euskal Institutua, 2012) liburua argitara

archivos de Beauvoir, Tengo fiebre creo edo Orly

eman du.

magazine adibidez) parte hartu izan du.

Miren Agur Meabe Plaza

Villar Arellano Yanguas

Miren Agur Meabe Plaza (Lekeitio, 1962). Magisteritza

Villar Arellano Yanguas (Corella, 1965). Hezkuntza

eta Euskal Filologia ikasi, eta irakaskuntzan eta testu-

Zientzien

liburugintzan aritu zen hainbat urtetan. Helduentzat

Unibertsitatean. 1990-2003 urte bitartean Haur eta

nahiz haur eta gazteentzat idazten du, bai prosa,

Gazte Liburuaren Nazioarteko Zentroan (German

bai poesia. Euskadi Literatura Saria hiru aldiz jaso

SĂĄnchez

du Itsaslabarreko etxea (2002), Urtebete itsasargian

Irakurketa Sustatzeko sailean egin zuen lan, haur eta

(2006) eta Errepidea (2011) gazte-nobelei esker.

gazteen artean eta ikastetxeetan irakurzaletasuna

Halaber, Mila magnolia-lore albuma 2012ko IBBYren

sustatzeko

Ohorezko Zerrendan ageri da. Helduen literaturari

Nafarroako Kutxa Fundazioaren IruĂąeko CIVICAN

dagokionez, Kritikaren saria jaso zuen 2001ean eta

kultura-zentroko biblioteka zuzentzen du, irakurketa

2011n Azalaren kodea eta Bitsa eskuetan poema-

klubetako tertuliak koordinatzen ditu eta hainbat

liburuengatik. Bere azken lanak, Kristalezko begi bat

artikulu idatzi ditu Haur Literaturaz, liburutegiez eta

nobelak, 2013ko Beterriko Liburua saria jaso du.

irakurketaz.

ikasketak

Ruiperez

egin

zituen

Fundazioan,

egitasmoak

Salamancako

Salamancan)

koordinatzen.

2003tik

Behinola 63

Kartela 26/9/08 11:51 P�gina 1 C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

bularretik mintzora ahoan hasi eta belarrira

ahoan hasi eta belarrira... belarritik bihotzera.

Bularretik Mintzora: 0-6 urte bitarteko haurren guraso eta hezitzaileentzat.

Composici�n

Sasi Guztien Gainetik: 5 urtetik aurrerako haurrekin erabiltzeko.

Irakurri, kantatu, jolastu, gozatu... zure haurrentzat oparirik ederrena. www.bularretikmintzora.org

Pamiela â&#x20AC;˘ Kalandraka Etxepare Saria

T Txuntxurrun b berdeko animalien kontakizuna kontakizunak Xabier Olaso

Sara

izeneko gizona

PAMIELA etxea

o ber

Bernardo Edizi tua ri

AtxaGa

Behinola etxean jaso nahi duzu?

Aldizkari honen urteko bi zenbakiak etxean jasotzeko bete ondorengo fitxa eta bidali elkartearen egoitzara.

Izen-abizenak: Helbidea: Herria: Posta kodea: e-maila: K.K. zenbakia (ordainketa helbideratzea nahi baduzu): Urteko harpidetza 20 euro. Ordainketa helbideratua edo transferentzia bidezkoa izan daiteke.

Galtzagorri Elkartea Zemoria 25, behea. 20013 Donostia. Tel.: 943 471 487 galtzagorri@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Egin zaitez Galtzagorri Elkarteko bazkide Jarraian aurkezten dugun fitxa bete eta ordainketa-agiriarekin batera, gure helbidera bidali: Izen-abizenak: Helbidea: Herria:

Posta kodea:

Telefonoa: e-maila: Ogibiea: Lantokia:

Galtzagorri Elkartea Zemoria 25, behea. 20013 Donostia. Tel.: 943 471 487 behinola@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Klis-Klasikoak liburu sorta Haur eta Gazte Literaturako Klasiko Unibertsalak eta euskarazko altxorren berrargitalpenak