Behinola 31

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria . 31. zenbakia . 2015eko uztaila . 10â‚Ź

Galtzagorri egitasmoz egitasmo . Zenbat buru hainbat aburu . Sormenez: Aitziber Alonso . Galtzagorri denboraren lerroan . liburu kuttunak

Maria Goikoak Batbirulau app-a

Euskarazko Haur Literaturarekin jolasteko aplikazioa Anjel Lertxundik eta Antton Olariagak sortutako istorio eta kantuekin gozatzeko beste modu bat

Irakurri . Jolastu . Gozatu

Eskuratu Maria Goikoak Batbirulau! liburua, deskargatu aplikazioa eta gozatu!

Plataforma hauetan: www.galtzagorri.org

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria 31. zenbakia . 2015eko uztaila

5 14 33 48

6

HITZAURREA

Non gaude?

16

SORMENEZ: AITZIBER ALONSO

GALTZAGORRI, EGITASMOZ EGITASMO

20

GALTZAGORRI IRUDITAN

38

GALTZAGORRI ZIFRATAN

Zenbat buru hainbat aburu

GALTZAGORRI DENBORAREN LERROAN

50

IRUZKINAK

agenda Ekitaldiak - Galtzagorri Elkartearen 25. urtemuga ekitaldiak. 2015eko

Literatura uztartzen dituen

- Lazarillo Album Ilustratua

Galtzagorriren aretoa. Irailaren

Saria 2015. Lanak aurkez-

21etik urriaren 4ra, Andoainen.

teko epea, 2015ko irailaren

urrian. Ekitaldiei buruzko

30a.

xehetasunak www.galtzagorri.

Ikastaroak

org web gunean.

- “Idazketa sortzailea gelan,

- XXIV. Edebe Haur eta Gazte Literatura saria.

nitik gura: bizitzaren poetika,

Lanak aurkezteko epea,

Topaketak

hitzezko argazkiak”. Yolanda

2015eko irailaren 15a.

- Marraz(i)Oak VII.

Arrieta eta Castillo Suarezen

- A Orilla del Viento

Galtzagorrik antolatutako

eskutik, EHUko Udako Uni-

Album Ilustratuaren XIX.

ilustratzaileentzako

bertsitatean. Abuztuaren 24tik

Lehiaketa. Lanak gaztelaniaz

topaketak. Gaia: “Gauzen

26ra, Miramar Jauregian.

aurkeztu beharko dira,

lezioak”. Irakasleak: Elena

2015eko abuztuaren 31

Odriozola eta Gustavo Puerta.

Literatur lehiaketak

Urriaren 19tik 23ra, Donostiako

- Lazarillo Literatur Sorkuntza

Komikigunean. Parte hartzeko

Saria 2015. Lanak aurkezteko

lanak aurkezteko epea,

epea, 2015eko uztailaren 15a.

baino lehen.

uztailaren 17a.

Literatura aretoak - “Itsaspeko bihotzak” literatura aretoa. Hezkidetza, genero berdintasuna eta Haur

ADI deialdi berriei!

Informazio gehiago: www.galtzagorri.org/ikastaroak-topaketak www.galtzagorri.org/euskara/lehiaketen-agenda

Aurreko aleak: gehiago: www.galtzagorri.org/euskara/behinola

© Galtzagorri Elkartea.

Koordinatzailea: Lore Agirrezabal.

Erredakzio batzordea: Aitziber Alonso, Asun Agiriano, Jone Arroitajauregi, Mikel Ayerbe eta Ruben Ruiz.

30.

Miren Agur Meabe eta Maite Caballero Sarien saltsa-maltsa 29.

Gaston Majarenas Komiki-aldizkariei buruzko mahai-ingurua

Diseinua eta maketazioa: Eneritz Tirados.

Ingelesezko itzulpenak: Sarah J. Turtle.

Azala: Elena Odriozola. kontrAzala: Eneritz Tirados.

30 25

28.

Leire Urbeltz eta Pello Añorga Mariasun Landari elkarrizketa 27.

Maite Gurrutxagaren ilustrazioak EHGLren etorkizuna

Argitalpenaren zenbakia: Aitziber Alonso.

Iritzi artikuluak: Arrankudiaga ikastetxeko irakasleak, Kariñe Errazkin, Igor Idoeta eta Ziortza Onaindia, Itziar Zubizarreta, Mariasun Landa eta Xabier Etxaniz.

29 24

26.

Estibalitz Jalonen ilustrazioak Serieak eta pertsonaiak 25.

Dani Maizen ilustrazioak Euskal ilustrazioaren egoera

Sormenez: Aitziber Alonso.

Iruzkinak: Aitziber Alonso, Asun Agiriano, Aurelio Erdozain, Ibon Egaña, Imanol Mercero, Iñaki Markotegi, Iñaki Martiarena “Mattin”, Jone Arroitajauregi, Juan Kruz Igerabide, Lur Korta, Mari Garcia, Mari Jose Olaziregi, Migel Asiain, Ruben Ruiz eta Xabier Etxaniz.

Galtzagorri Elkartearen izenean elkartearen 25 urteko ibilbidea jasotzen lagundu diguzuen guztiei, mila esker.

28

INprimaketa: 23

24.

Iban Barrenetxearen ilustrazioak Joxe Arratibeli elkarrizketa

Ona Industria Gráfica S.A. F kalea, 0 z/g Agustindarren Industrialdea, 31012 Iruñea.

L.G.: Na-2.814/1999 ISSN: 1575-8168 Artikulu, iradokizun eta beste igortzeko:

27

Galtzagorri Elkartea

23.

Antton Duesoren ilustrazioak Manuel Rivasekin solasean

22

Zemoria 25, behea, 20013 Donostia Tel: 943 47 14 87 galtzagorri@galtzagorri.org

22.

Manu Ortegaren ilustrazioak Lau ipuin-kontalarirekin solasean 21.

Iraia Okinaren ilustrazioak EHGLri begirada bat

www.galtzagorri.org 26 21

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia. 2015eko uztailaren 3an.

bihurtzea. Bada, horientzat guztientzat eta hemendik aurrera ere bidelagun izango ditugunentzat dira datozen orriak.

Galtzagorri Elkarteak urte hauetan guztietan antolatu, sortu eta abian jarritako egitasmo eta ekitaldiak; gaur egun, Galtzagorri Elkarteak martxan dituen egitasmoak; horien atzean lanean ari diren lagunak; elkartean modu batera edo bestera parte hartu dutenen iritzi-artikuluak eta argazki mordoxka bat aurkituko duzu orriotan, baita gure hainbat bazkidek euren liburu kuttunei buruz idatzitako Mende

laurdena;

25

urte;

ia

iruzkinak ere.

10.000 egun; ordu asko eta asko; ilusioak

milaka;

eta

ahalegina

neurtezina.

Bide batez, Elena Odriozola, elkartearen ia sorreratik bazkide eta lankide izan dugun ilustratzaile eta

Zenbakiz bete genezake hitzau-

lagun handia, zoriondu nahi dugu,

rrea baina hurrengo orrietan aur-

2015eko Espainiako Ilustrazio Sari

kituko duzu Galtzagorri Elkartea

Nagusia jaso duelako. Galtzagorri

zifratan laburbiltzen eta borobil-

Elkarteak proposatu zuen OEPLI-

tzen duen informazio zehatzagoa.

ren izenean, eta guretzat ere opari

Gurea gehiago gerturatzen da le-

berezia izan da 25. urtemugarekin

tren eta irudien mundura. Istorioe-

batera Elena saritu izana.

na, irudimenarena, ametsena‌ Baina ez gara hodeietan bizi. Oi-

Baina badugu beste oparirik ere

nak lurrean egin dugu lan 25 ur-

orriotan: zabaldu aldizkaria er-

tez, hainbat eta hainbat amets

di-erditik, ausartu orriak askatzera

egia bihurtuz. Eta bide horretan

eta gozatu Aitziber Alonsok sortu

babesle, bultzatzaile, aholkulari

duen jolasarekin!

eta lagun izan ditugu elkartearen sortzaileak, bazkideak, lankideak,

Urrian egingo ditugun urtemuga

adituak, erakunde publikoak eta

ospakizunetan elkartuko garela-

literaturzaleak, oro har. Hori guztia

koan,

gabe ezinezkoa litzateke ametsak errealitate eta ideiak egitasmo

Mila esker eta laster arte!

Galtzagorri egitasmoz egitasmo Galtzagorri Elkarteak, sortu zenetik, haur eta gazteen artean irakurzaletasuna sustatzeko hamaika egitasmo jarri ditu martxan. Lehen hamar urteetan haurrentzako liburu-aretoak, irakurketa sustatzeko gakoei buruzko ikastaroak, jardunaldiak, biltzarrak eta abar antolatu ziren. Baina 2000. urtetik aurrera sortu ziren gaur egun elkartearen ardatz bihurtu diren egitasmo nagusiak. Guztiek, erakunde publikoen laguntzari esker eta dozena bat laguneko profesional handiz osatutako lan taldearen ahaleginarekin, bizi-bizi jarraitzen dute garairik zailenei ere aurre eginez.

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

Bularretik Mintzora ¬ NOIZTIK: 2007ko Abenduan sortu zen. ¬ HELBURUA: haur txikien guraso eta hezitzaileei zuzenduta dago eta haren helburu nagusia da 0-6 adin tarteko haurrengan irakurketa ohiturak sustatzea da gurasoekin eta haurren hezitzaileekin, beren ingurune naturalean: etxean, eskolan eta liburutegian, hain zuzen. ¬ Parte-hartzaileak: 2008an jarri zen abian EAEko 5 herritan. Zazpi urte hauetan 21 herritara zabaltzea lortu du egitasmoak. Hauek dira modu batera edo bestera egitasmoa gauzatu duten edo gauzatzen ari diren herriak: Amurrio, Ermua, Iurreta, Oñati, Tolosa, Aramaio, Legazpi, Markina, Arrasate, Laudio, Urkabustaiz, Donostia, Ea, Errenteria, Abusu, Aretxabaleta, Bilbo (Iruarteta ikastetxea), Hernani, Eskoriatza, Trintxerpe eta Eibar. ¬ LAN-TALDEA: Itziar Zubizarreta izan zen beste herrialde batzuetan abian ziren egitasmoen antzekoa EAEra egokitu eta abiarazi zuena Galtzagorri Elkartearen bidez. Herrialde Katalanetan, esaterako, “Nascuts per llegir” egitasmoa sortua zuten ordurako. Juan Carlos Alonso psikologoaren laguntza izan du hasieratik.

Koordinatzailea Jone Arroitajauregi izan zen 2009tik 2014 arte, ondoren Teresa Salak hartu zuen lekukoa eta orain Oihana Etxegibelek gidatzen du egitasmoa. ¬ BABESLEAK: Eusko Jaurlaritzako liburutegi-zerbitzuaren laguntzarekin hasi zen. Ondoren, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak hartu zuen egitasmoa diruz laguntzeko ardura eta, gaur egun, horretan dihardu.

Irakurketa Klubak ¬ NOIZTIK: 2008tik ¬ HELBURUA: alde batetik, gozatzeko une bat sortzen da, ipuin, kantu, olerki eta hitz-jolasekin helduek eta haurrek ondo pasatu dezaten; bestetik, gurasoen edo hezitzaileen prestakuntza bideratzen da. Horretarako, kontatzeko moduak azaldu eta hainbat baliabide lantzen dira: irakurketa ozenak, liburuen aurkezpenak, irakurritako liburuei buruzko komentario eta gomendioak. Azken batean, helduak seme-alabekin literatura modu autonomoan lantzeko gai senti daitezen lortu nahi da. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: haurrak eta haien guraso edo hezitzaileak. Gaur egun, hiru adin-tarte hauei zuzendutako saioak eskaintzen dira: 0-3, 3-6 eta 6-8 urtekoentzat. ¬ LAN-TALDEA: Itziar Zubizarretak zuzenduta, gaur egun, Lur Kortak, Mari Garciak eta Miren Guillok gidatzen dituzte saioak.

Behinola 7

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

Liburuen altxorra (Gipuzkoan) Liburu Ibiltariak (Bizkaian) ¬ NOIZTIK: 2000 eta 2001 urteetan sortu ziren eta etenik gabe jarraitzen dute.

¬ HELBURUA: irakurzaletasuna sustatzea. Eskola txikietara bideratutako liburutegi mugikor zerbitzua da. Gurpildun kutxa handi batean, 150 liburutik gora biltzen ditugu. Liburuen sailkapena, neurri handi batean, Galtzagorri Elkartearen Irakurketa Mintegiaren esku geratzen da. Urtez urte, kutxa erdia aldatzen da, eta azken urteko nobedadeak sartzen dira; hala ere, betiko liburuek beren tokia dute; literatura-genero guztiak hartzen dira kontuan. Hilabetez izaten da kutxa eskola bakoitzean. Azken urteetan asko hazi diren eskola txiki gehienek liburutegi propioa badutenez, haietan irakasleei zuzendutako Aholkularitza Zerbitzua eskaintzen du egitasmo honek; eskola-liburutegien dinamizazioa eta liburuak baloratzeko irizpideak sustatzea dira zerbitzu horren helburu nagusiak. Horrez gain, lurralde bakoitzean Irakasleen Jardunaldia egiten da urtero, irakurketari lotutako gai jakin baten inguruan. Halaber, Irakurketa Agenda bat sortzen dugu urtero, ilustratzaile batek propio sortutako irudiekin. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: 2014-2015. ikasturtean Gipuzkoan 33 eskolatan jaso dute kutxa (2.238 haurrengana iritsi da). Bizkaian 25ek (1.917 haurrengana iritsi da). ¬ LAN-TALDEA: Imanol Mercero da Gipuzkoako ikastetxeetan dinamizatzaile lanetan dabilena eta Oihana Etxegibel Bizkaiko eskoletan dabilena. ¬ BABESLEAK: Gipuzkoako Foru Aldundia eta Bizkaiko Foru Aldundia.

Liburu Gaztea Saria ¬ NOIZTIK: 2000-2001 ikasturtean sortu zen gazteen artean irakurzaletasuna sustatzeko helburuarekin. ¬ HELBURUA: gazteen artean euskarazko irakurzaletasuna sustatzea.

Lehen, DBHko maila bakoitzeko lau liburu proposatzen ziren eta parte-hartzaileek gustukoenaren alde bozkatzen zuten. Saria zozketa bidez erabakitzen zen. 2011-2012 ikasturtean, ordea, egitasmoa aldatu egin zen eta Liburu Gaztea Book Trailer Lehiaketa izena hartu

8 Behinola

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

zuen. Orain, egitasmoak gazteen esparru natural bihurtu diren teknologia berriak eta Euskarazko Gazte Literatura uztartzen ditu. Lehiaketan parte hartzeko, proposatutako liburu bat irakurri eta horri buruzko book trailerra egin behar da. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: DBHko ikasleak, 12-16 urte bitarteko gazteak. ¬ LAN-TALDEA: Lore Agirrezabal da egitasmoaren koordinatzailea 2011-2012 ikasturtetik. ¬ BABESLEAK: Gipuzkoako Foru Aldundia.

Idazle Gaztea

¬ NOIZTIK: 2001-2002 ikasturtetik 2009-2010 ikasturtera. ¬ HELBURUA: gazteen artean irakurtzeko eta idazteko zaletasuna sustatzea. Lehiaketak bi sail zituen: narrazio laburrak eta poesia. Ikasle bakoitzak lan bana aurkez zezakeen sail bakoitzean. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: Gipuzkoako Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleak. ¬ LAN-TALDEA: Bulegotik koordinatzen zen. ¬ BABESLEAK: Gipuzkoako Foru Aldundia.

Klis-Klasikoak ¬ NOIZTIK: 2011tik. ¬ HELBURUA: haur eta gazteek autore klasiko unibertsalak nahiz euskal autore ezinbestekoak euskaraz irakurtzeko aukera izan dezaten bermatzea da. Haur eta Gazte Literaturako obra kanonikoak haien eskura euskaraz jartzea. Modu horretan, curriculum literarioa euskaraz osatuko da. Euskarazko eta Haur eta Gazte Literaturako liburu klasikoak berrargitaratzeaz gain, literatura unibertsalean klasikoak diren eta euskaraz oraindik modu duinean ez ditugun liburuak kaleratzea izan da bilduma honen helburua. ¬ LAN-TALDEA: bibliotekari, idazle, editore, ilustratzaile, kritikari eta literaturaren irakaskuntzan eskarmentua duten profesionalak jardun dira liburuen hautaketa-prozesuan zein argitalpen-irizpideak finkatzen. ¬ BABESLEAK: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2013 arte.

Behinola 9

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

Maria Goikoak Batbirulau app Klis-Klasikoak app Bilduma ¬ NOIZTIK: 2014tik. ¬ HELBURUA: Klis-klasikoak bildumako argitalpenen aplikazio digitalak sortzea haurrei eta gaztetxoei literaturaz eta aisialdiaz euskaraz eta hainbat euskarri teknologikoren bidez gozatzeko aukera berri bat eskaintzeko. ¬ EDUKIA: hitz-jokoak, puzzleak, memoria-jokoak, 7 desberdintasunak

bilatzeko jokoak, abestiak, 2.5D efektuko irudiak, eta bestelako hainbat joko. ¬ EUSKARRIA: Androiderako eta iOS sistema eragilerako. Dohainik eskura daiteke bakoitzari dagokion saltoki birtualean. Internet bidez ordenagailuan erabil daiteke Galtzagorriren webgunean. ¬ LAN-TALDEA: koordinazioa eta zuzendaritza Galtzagorri Elkartea, produkzioa Oreka Interactive. ¬ BABESLEAK: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza eta Gipuzkoako Foru Aldundia.

Areto Literarioak ¬ NOIZTIK: 1990ko hamarkadan sortu ziren hainbat areto baina areto literario izendapenarekin egin zen lehenengoa 2001ekoa da, “Ipuinez ipuin”.

Gaur egun ere erabilgarri dago. ¬ HELBURUA: Haur eta Gazte Literatura suspertzeko eta irakurzaletasuna sustatzeko helburuz, Galtzagorri Elkarteak ia urtero areto literario bat sortu du azken urteetan: jolas literarioak dira. Ikasleek modu aktiboan hartzen dute parte, guk proposatzen diegun jolasean. Aretoak jolas literarioak direnez, haurrak jolasaren bitartez irakurzaletzea da helburua. ¬ LAN-TALDEA: diziplina artistiko desberdinak biltzen dituzte aretoek eta horregatik hauen sorreran alor ugaritako profesionalek hartzen dute parte: Musika, Arte Ederrak, diseinu grafikoa, DVD animazioak... ¬ ARETOAK: . Ipuinez ipuin (2001ean. OEPLIk eta Eusko Jaurlaritzak babestua). ipuinen historiaren errepasoa egiten da. Ipuin biltzaileen lanaren garrantzia azpimarratzea eta aditzera ematea da helburua, hauen ekarpenak zein izan diren aztertuz.

10 Behinola

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

. Haur-poesia aretoa (2003an. OEPLIk eta Eusko Jaurlaritzak babestua). Zuhaitzez, ibilbidez, fruituz... beteriko baso honetan poesia liburuak, poema pusketak nahiz errezitaldiak entzuteko aukera izaten da.

Poesia eta jolasa uztartzea da helburua. . Adur, adur, ez naiz zure beldur (2004an. OEPLIk eta Eusko Jaurlaritzak babestua). Jonas eta Hozkailu Beldurtia ipuin zoragarria aitzakiatzat hartuz, Haur Literaturan beldurraren trataera aztertzea eta haurrak beldurrari aurre egiteko literaturak eskaintzen dizkion tresnak ezagutzea da helburua. . Animaliek hizketan zekiten garaian (2006an. OEPLIk, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak babestua). Alegien bidez sentimenduak azaltzea eta esperimentatzea da helburua. Areto honetan alegien bidez jolas literario batean murgiltzen dira haurrak: irakurketa nahiz idazketa proposamen desberdinak eskaintzen zaizkie eta haiek hainbat ekintza egiten dituzte. . Irudiz, irudi, liburu ibiltari (2005ean, OEPLIk eta Eusko Jaurlaritzak babestua). Haurrei irudigileen lana gerturatzen die eta, egun batez, ondoren haien eskolarako izaten den liburu berezi baten irudigile izateko aukera eskaintzen die. . Letren leihotik (2006an. Alonsotegi, Arrigorriaga, Balmaseda, Basauri, Berango, Etxebarri, Galdakao, Gernika-Lumo eta Zeberio eta mankomunitate batek –Enkarterrikoa– babestua). Areto honetan elkarrekintzazko jolasak garatzen dira. Ipuinak entzun, aho-korapiloak errepikatu, olerkiak osatu, igarkizunak asmatu, elkarrizketak antzeztu… . Labirintoaren erbestean (2008an, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Koldo Mitxelena Kulturuneak babestua). Labirintoaren sinbologiaz baliatu gara bidai iniziatiko bat edota abenturazko esperientzia bat proposatzeko. Beraz ekintza honek hainbat elementu elkartzen ditu eta bizi-esperientzia bat eskainiko dio parte hartzen duenari. . Kontuari Kontu (2012an, Gipuzkoako Foru Aldundiak babestua) “Kontuari Kontu”k Itziar Zubizarretak zuzendu eta moldatu zuen euskal tradiziozko ipuin-bilduma bati eta hari lotuta sortu zen jolas literarioari ematen dio izena. Aipatu dugun ipuin-bilduma transmititzeko, jolaserako espazio bat sortu dzen. Bi plano gurutzatzen dira bertan: ametsaren mundua eta errealitatea. . Itsaspeko bihotzak (2014an. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura saila eta Gipuzkoako Foru Aldundia). Irakurtzeko zaletasuna sustatzeaz gain, genero berdintasuna eta hezkidetza lantzea du helburu, Euskarazko Haur Literatura oinarri hartuta.

Behinola 11

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

Irakurketa Mintegia ¬ NOIZTIK: 2007tik egiten da irailetik ekainera, hilean behin. Aurreko urtean haurrentzako euskaraz argitaratutako guztia irakurtzen eta baloratzen da, eta partaideek liburuen inguruko fitxak osatzen dituzte. Formazioa ere eskaintzen da. ¬ HELBURUA: Galtzagorrik dituen hainbat eginkizunei aurre egiteko prestatzea: Liburu Gaztea, Liburuen Altxorra, Behinola aldizkariko iruzkinak eta webgunea modu egokian prestatzeko baliatzen dugu urteroko mintegia. Hainbat lehiaketetarako zerrendak eta hautagaiak prestatzen laguntzeko balio digu; aholkularitza deiei behar bezala erantzuteko ere baliatzen dugu; azkenik, EHGLaren esparruan dauden beharrei buruz hausnarketa egiteko baliagarri izaten zaigu, egitarauan esparru honetako hainbat alorretan lan egiten duten profesionalak biltzen baitira. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: Galtzagorri Elkarteko bazkideak; liburuzainak, irakasleak, kontalariak, idazleak… Oro har, irakurzaleak. ¬ LAN-TALDEA: 2007-2008an Itziar Zubizarretak koordinatu zuen. 2009-2010 ikasturtean Mikel Ayerbe literatura-kritikaria aritu zen koordinatzaile lanetan.

2011-2012 ikasturtean hiru gidari izan zituen mintegiak: Itziar Zubizarreta bera, Jone Arroitajauregi bibliotekaria eta Imanol Mercero literatura-kritikari eta dinamizatzailea. 2012-2013 ikasturteaz geroztik, Ane Lapizondo irakaslea eta Imanol Mercero dira saioen gidari. ¬ BABESLEAK: Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundia.

Marraz(i)Oak ¬ NOIZTIK: 2009an egin ziren lehen aldiz Ilustratzaile Berrien Topaketak Artelekun. 2014an, VI. edizioa egin zen Donostiako Santa Teresa komentuan, Artelekuren (orain Kalostra) egoitza berrian. Aurten, Koldo Mitxelenak babestuko du Marraz(i)Oak VII eta Komikigunean burutuko dugu 2015eko urrian. ¬ HELBURUA: sorreran, ilustratzaile eta idazleak elkarlanean jartzea zen helburua, baina pixkanaka ilustratzaileei zuzendutako topaketa bihurtu dira. Helburua gai askoren inguruko formazioa ematea da, adituen eskutik. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: Euskal Herriko hainbat eta hainbat ilustratzaile eta idazle. Lehen edizioak ilustratzaile eta idazleei zuzenduta egin ziren, orain ilustratzaileentzat dira. ¬ LAN-TALDEA: Jardunaldi hauek urtero gai baten inguruan egin dira eta formazioa hainbat adituk eman dute: Harkaitz Cano eta Ignasi Blanch; Oier Guillan, Jose Belmonte eta Isabel Herguera; eta Elena Odriozola eta Gustavo Puerta. ¬ KOORDINATZAILEA: Aitziber Alonso. ¬ BABESLEAK: Orain arte Arteleku, 2015ean Koldo Mitxelena Kulturunea.

12 Behinola

Galtzagorri, egitasmoz egitasmo

Ilustratzailearen Txokoa ¬ NOIZTIK: 2012tik. ¬ HELBURUA: Euskal Herriko ilustratzaileak eta haien lanak ezagutzera ematea. ¬ PARTE-HARTZAILEAK: orain arte Ilustratzailearen Txokoan izan diren egileak: Iban Barrenetxea, Eider Eibar, Elena Odriozola, Antton Olariaga, Maite Gurrutxaga, Aitziber Alonso, Jokin Mitxelena, Estibalitz Jalon, Jon Zabaleta, Belen Lucas eta Leire Urbeltz. ¬ KOORDINATZAILEA: Aitziber Alonso. ¬ BABESLEAK: Donostia Kultura.

Argitalpenak ¬ Kukumira haur literaturari buruzko aldizkaria (1992-1996). ¬ Kukuluma Haur Literaturari buruzko aldizkaria (1997-1999). ¬ Behinola aldizkaria, 1999tik 31 zenbaki. ¬ Bularretik Mintzora CD-liburua. ¬ Sasi Guztien Gainetik CD-Liburua. ¬ Irakurketa agendak. ¬ Kontuari kontu ipuin-bilduma. ¬ Jolas Molas CD-liburua.

La asociación Galtzagorri, desde su creación ha puesto en marcha distintos proyectos para el fomento de la lectura y la Literatura Infantil y Juvenil. En los 10 primeros años se crearon diversos salones literarios infantiles, se organizaron cursos sobre las claves del fomento de la lectura, jornadas literarias, congresos y demás. Pero es a partir del año 2000 cuando se sustentaron las bases de los principales proyectos de Galtzagorri. Todos ellos, con la colaboración de distintas entidades públicas y la ayuda de grandes profesionales siguen su curso, superando incluso la última crisis.

Ever since the Galtzagorri Association was set up, it has been running a whole host of projects to encourage a love of reading among children and teenagers. Book exhibitions for children, courses on the keys for encouraging reading, conferences, meetings, etc. were organised during the first ten years.But it was from the year 2000 onwards that the main projects that today have become the hub of the association came into being.They all continue live and kicking thanks to the support of the public institutions and the working team made up of a dozen highly professional people, thus holding out against the most difficult times.

Behinola 13

Non gaude?

Galtzagorri Elkarteak Eskoriatzan hasi zuen bere ibilbidea, baina 1999an Donostiara aldatu zuen egoitza. Hasieran Artzai Onaren kalean hartu zuen bulegoa eta ondoren, Zemoria kalean. Bertan dago orain.

Ul

ia

Ulia Pase

alekua

Pa

se

ale

ku

a

eja

Na

a ide

lea

Z

n

lo

Co

ilb

Ib

la

ao

a

e id

ino

Ka

lea dil

id

ea

nd

cu

Se

n Es

Ro

Ka

lea

a

let

a ab

rka

lea

ea

ibid

Hir

rib

ha

riola

Zur

Ka

lea

Hi

Ze

Z

ria

dil

io urr

rra

Ro

b

il la Ib

nd

va

rka

Al

ha

Galtzagorri Elkartea

Ze

rio

r Zu

ea

id

ilb

Ib

San Blas Kalea

la

Zem Zemoriya Ka lea oriy aK ale a

De Arbola Ibilbidea

Txofre Plaza

2005ean joan ziren Zemoria kaleko

Leire Ugaldek, Galtzagorriko idaz-

IBBYren Nazioarteko Biltzarra Do-

25.enera Leire Ugalde eta Larraitz

kari teknikoak 2007an utzi zuen

nostian, eta, iritsi berritan, buru-be-

Orkolaga Artzai Onaren kaleko bu-

elkartea, eta ordura arteko zuzen-

larri sartu behar izan zuen horretan.

legoa utzita. Zemoria kalean, gaine-

daritza taldeekin elkarlanean hain-

Bularretik Mintzora egitasmoa ere

ra, bizilagun berriak zituzten zain,

bat egitasmo garrantzitsu (Liburuen

urte haren amaieran sortu zen.

beste hiru elkarterekin batera par-

Altxorra, Liburu Ibiltariak, Liburu

tekatzen baitu egoitza Galtzago-

Gaztea‌) bideratuta utzi zituen.

Administrazioaz eta beste hamaika

rrik: EIE (Euskal Idazleen Elkartea),

Bere lekua Izaskun Jauregik hartu

lanez arduratzen den Larraitz Or-

EEE (Euskal Editoreen Elkartea) eta

zuen eta honek ez zuen langintza

kolaga izan zuen orduan bidelagun

EIZIE (Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile

txikiagoa izan. Urte hartan bertan

eta, gaur egun, ere elkarlan estuan

eta Interpreteen Elkartea).

antolatu zuen Galtzagorri Elkarteak

ari dira egitasmo berriak sortzen,

14 Behinola

diru-laguntza desberdinetara aur-

zuten liburuz betetako altxor-kutxa;

Irakurzaletasuna eta Haur eta Gaz-

kezten, erakundeekin harremanak

Otsagiraino ere iritsi zen. Hamabost

te Literaturari buruzko Biltzar, Jar-

sendotzen, hitzarmenak lotzen...

urte dituen egitasmoa da eta Ima-

dunaldi eta formazio saioak ere

Lan erritmo bizian, sustatu nahi du-

nolek eta Oihanak bezala, beste

nonahi egin ditu Galtzagorrik (ikus:

ten irakurketaz gozatzeko ia batere

zenbait “galtzagorri” edo “piratek”

Galtzagorri denboraren lerroan).

astirik gabe, baina egiten duten la-

ere zeharkatu dute Euskal Herria li-

naren emaitzekin oso harro.

buru-kutxekin. Piratak diogu, garai

Bestalde, Bularretik Mintzora egi-

batean altxor kutxa pirataz jantzita-

tasmoak Euskal Herriko herri as-

ko dinamizatzaile batek aurkezten

kotara zabaldu ditu bere adarrak.

baitzuen.

Itziar Zubizarreta, egitasmoaren

Donostiatik Euskal Herrira Bulegoa Donostian egon arren, el-

sortzaile eta zuzendaria, Bizkaiko,

kartearen lana Euskal Herriko txoko

Galtzagorriren Areto Literarioek ere

Arabako eta Gipuzkoako hainbat

askotara heltzen da bere egitas-

Euskal Herriko makina bat udal li-

herritan ibili da egitasmoa ezar-

moetan lanean ari diren “galtzago-

burutegi eta kultur etxe ezagutu

tzen;

rri” nekaezinei esker.

dituzte, herriz herri mugitu izan bai-

emagin eta medikuei ikastaroak

Hasi Enkarterrietan eta Bizkaiko he-

tira urteetan. Eta horretan segitzen

ematen, jardunaldiak gidatzen eta

rri txiki gehienetara heltzen da, gaur

dute. Azkena, 2014an sortu zen

abar. Eta beste hainbeste egin

egun, Oihana Etxegibel Liburu Ibil-

“Itsaspeko Bihotzak” aretoak Arra-

dute Irakurketa Kluben bidez Lur

tariak egitasmoarekin. Imanol Mer-

saten hasi zuen bidea, Hernanin

Kortak, Mari Garciak, Miren Gui-

cerok, berriz, Gipuzkoako herri txiki

egon zen gero, handik Donostiara

llok, Mireia Delgadok, Miriam Ima-

gehienak zeharkatzen ditu Liburuen

egin zuen eta Galdakaon izan zen

zek eta Rai Buenok. Gaur egun,

Altxorrarekin. Urte batzuetan, Na-

azkena. Urrian, berriz, Andoainen

21 herritara dago zabalduta Bula-

farroako zenbait herritan ere jaso

izango da ikusgai.

rretik Mintzora.

irakasle,

guraso,

erizain,

Behinola 15

Galtzagorri iruditan Hitzez, zenbakiz eta irudiz bete zaizkigu altxor kutxak 25 urte hauetan. Argazki kamerari klik egiten hasi ginenetik gaur egunera arteko hainbat uneri, lankideri eta egitasmori atera diogu argazkia. Asko ditugu eta ez dira guztiak orrialde hauetan sartzen. Baina hemen daude gure argazki-albuma osatzen duten irudi batzuk.

Liburuen Altxorra, Otsagin (Nafarroa).

16 Behinola

“Ipuinez ipuin� areto literarioa.

Liburuen Altxorra hasierako urteetan, Ataunen.

Behinola aldizkariko Erredakzio Batzordeko kide ohiak.

Mireia Delgado dinamizatzailea, Irakurketa Kluben saio batean.

Juan Carlos Alonso psikologoa bere saio batean.

Liburu Gaztea sari-banaketa ekitaldia. 2003

“Album-liburuaren mugak� ikastaroa. 2008

Ipuin kontaketa saio bat.

Behinola 17

Ignasi Blanch ilustratzailea Marraz(i)Oak V gidatzen.

Harkaitz Cano idazlea Marraz(i)Oak V gidatzen.

Elena Odriozola eta Gustavo Puerta, Marraz(i)Oak IV.

Mari Garcia, “Kontuari kontu” areto literarioko saio bat gidatzen.

18 Behinola

Aitziber Alonso ilustratzailea, “Itsaspeko bihotzak” aretoa muntatzen.

2014-2015 Liburu Gaztea Book Trailer Lehiaketako irabazleak.

2013-2014 Liburu Gaztea Book Trailer Lehiaketako irabazleak.

Oihana Etxegibel Liburu Ibiltariak egitasmoko saio batean.

Imanol Mercero eta Oihana Etxegibel, liburuz betetako kutxarekin.

Iban Barrenetxea ilustratzailea (erdian) eta Galtzagorriko zuzendaritzako kideak. Bratsilavako Biurtekoko Ohorezko Plaka jaso zuen 2011n.

Pello A単orga idazle eta kontalaria, Mollerussako Haur Liburuaren Saloian.

Behinola 19

zenbat buru hainbat aburu

KariĂąe Errazkin. Irakaslea

Hogeita bost urte irakurzaletasuna sustatzen.

Bada zerbait, ezta? Urte hauetan guztietan, hamaika ate jo dugu, ehunka lagun egin ditugu, milaka haur eta gazterekin egon gara eta sekulako ahalegina egin du Galtzagorri Elkarteak Euskal Herriko haur eta gazteen artean euskarazko irakurketa sustatzeko. Bada, egindakoaz, egin beharrezkoaz, eta literaturaz, oro har, pertsonak bezainbeste iritzi daudenez, batzuk bildu nahi izan ditugu datozen orrietan.

Itsasargia itsasoan Hasteko, milaka zorion 25 urte bete dituen elkarteari. Zorionak, 25 urtean literatura haur eta gazteei hurbiltzeko erronkan jardun zutenei eta une honetan buru belarri elkartean ari zaretenoi.

Hauxe prestatzeko hurbildu naiz berriz urertzera, sartu naiz uretara, igerian hasi, eta ozeano zabal horretan, aurkitu dut inoizko web orririk osatuena.

Altxorraren kutxa zabaldu eta ezin konta ahala harribitxi aurki ditzake batek, urteetan ugarituz joan direnak.

Denetik dago, denetik du, direnak daude, izan ilustratzaile, bibliotekari, ipuin -kontalari, itzultzaile, aditu‌ Literaturarekin konprometitutako jendea, irakurzaletasunaren aldeko jendea bilatu dut bertan.

Segi dut igerian eta kontu batek besteetara eraman nau. Tarteka, geratu egin behar dut, galtzen bainaiz, galtzen baitut bilaketaren haria, zenbat eta barnerago orduan eta esmeralda dirdiratsuagoak aurkitzen ditut.

20 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

Galtzagorri itsasoan, literaturaren ozeano zabalean, itsasargia da. Itasargi bat bere oinetan, bere baitan, harribitxiz beteriko kutxa handia duena.

Nolanahi ere den, eskola eta irakaskuntza mundutik hurbildu naizela kontuan izanda, dena eta denetik badugu, zer da, bada, falta duguna?

Itsasotik kanpo, jada, malkarrean gora egiten hasi behar da. Bidean gora goazela, tarteka geratu, eta lehenik eta behin, hausnarketa egin beharko genuke. Nondik gatozen, non gauden eta nora eta zein bidetatik joan nahi genukeen pentsatu beharko genuke.

Nik, batez ere, eta bereziki, gazteak, nerabeak ditut gogoan, eta horiek gogoan, botako ditut jarraian datozenak.

Zer da eskolak eskaini beharko lukeena baldin eta itsu-mutilarena edo -neskarena egin behar badugu, nerabeak, gazteak, literaturara hurbildu eta etorkizuneko literatura-irakurle kritikoak gaitu nahi baditugu? (Ikus azken Behinolan, Azken Garaipena dela eta, Mikel Ayerbek adierazitakoak edota I. Zalduak kritika dela eta, bidenabar egiten diren irakurketez esaten dituenak).

Ur handitan sartzen ari naizen susmoa dut, baina tira, Antoine Compagnon literatur irakasleak zioen egindako elkarrizketa batean, nerabe-garaiko Internetik eta telebistarik gabeko uda luze haietan, irakurzaletu eta literaturzaletu zirela bere garaiko asko.

Gaur, beste mundu batek bizi gaitu, eta kanpoko estimuluen aniztasun ikaragarriaren aurrean, pentsatzen dut, hala ere, baduela, gaur egun, literaturak tokiren bat gazteen egunerokoan.

Horregatik, merezi luke hausnarketaz gain, bitartekari, irakasleen formazioak.

Garbi dut nerabeak ez direla eskolan irakurzaletzen eta literaturzaletzen, baina garbi dut zenbat eta hautaketa hobeak egin, orduan eta gusturago aritzen direla irakurketarekin eta baita horren inguruko lanketarekin ere.

Punteria ere behar dugu, beraz, hautaketa egiteko garaian. Kontuan badugu, fortunatzen dela entzutea “zurekin irakurri nuen bizitzan irakurri dudan liburu bakarra edota lehendabiziko aldia da euskaraz liburu bat irakurri eta gustatzen zaidana� izerditzen hasi edota dardarizoan ez jartzeko moduko hautaketa behar dugu, hala literatura nola paraliteratura lanena.

Behinola 21

zenbat buru hainbat aburu

Sinergia behar dugu edota, betiko moduan esanda, elkarlana, efektua logaritmikoa izan dadin. Dena ez dago elkartearen esku.

Gogoan dut orain berriro, nerabeen irakurtzeko ohiturei eta irakurzaletasunari buruz irakurritako tesi-lan baten albistea ere.

Zergatik, ume garaietan, horren gustura hartzen badituzte irakurketak, joaten dira irakurketak gutxituz nerabezaroan, eta galduz heldu-arotarako bidean, literatura-irakurle potentzial horiek?

Arrazoiak asko eta orotarikoak izan litezke, baina dagokigun neurrian, uste dut, badugula zer egin eta zertan eragin, denek ere.

Orotariko genero eta gaiak jorratzen dituzten literatura-lanak jarri behar ditugu gazteen eskura, uniformizaziorik gabe. Bakoitzari bere bidea egiteko aukera eman beharko genioke bere zaletasun eta trebeziaren arabera.

Eman diezaiegun hitza haiei ere, entzun dezagun zer gustatu zaien, zer ez, zerk hunkitzen dituen, zerk harrapatu dituen. Nerabeak espontaneoak izateaz gain, benetan pentsatzen dutena esateko erreparorik ez dute izaten, eta ez dute ez, bitartekariekin konprimisorik ia.

Segi behar dugu literaturaren balioa zabaltzen, liburuak gazteen artean ezagutarazten eta zaletasuna partekatzen.

Literaturak gureez haratago doazen istorio eta pentsamoldeak ezagutzeko gonbite saiakera horretan, instituzioek, elkarteak eta denek dugu zer egin.

Seduzi ditzagun nerabeak liburuak lagun leialak dira, beti daude zain, beti prest eta bizitzarako eskertzeko moduko aholkuak gordetzen dituzte.

Segiko dugu bada lanean, egunero iraultza txikia egiten, iraultza handiak heltzen direnerako. Bitartean, segi ondo, zorionak berriz ere eta urte askotarako.

Kunpli ditzala elkarteak beste hainbeste urte.

“Seduzi ditzagun nerabeak liburuak lagun leialak dira, beti daude zain, beti prest eta bizitzarako eskertzeko moduko aholkuak gordetzen dituzte.�

22 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

Arrankudiaga LHI. Irakasle talde bat.

Altxorraren bila dabiltzan piratak “Bazen behin Kattalin Bonbin izena zuen pirata. Pirata guztiak bezala altxorra bilatzen ibiltzen zen munduan zehar. Eskola txikietan lan berezi bat genuen, Kattalin Bonbinek nahi zuen altxorra gordetzea. Oso altxor berezia zen: liburuz betetako kutxa handi bat…”. Urte mordoa pasatu da ipuin polit hau errealitate bihurtu zenetik. Hasiera horretan liburuen aurkezpenak eta piratak sorrarazten zuen giroak umeak liburuak irakurtzera eramaten zituen, piratarengandik altxorra babestea erronka handitzat hartzen zutelako eskolaumeek. Gaur egun, Oihana etortzen da guri altxorrean dauden liburuak aurkeztera, eta pirataren ipuinak beste aurkezpen batzuei bide eman die, baina umeek azaltzen duten poza, ilusioa eta irakurtzeko gogoa ez da batere murriztu.

Liburu Ibiltariak egitasmoak onurak besterik ez dizkigu ekarri eskolara. Liburu-altxorra eskolan dagoen bitartean irakurtzeko gonbidapena pil-pilean dago gela guztietan: liburua aukeratu; apuntatu zein mailegatzen den; etxean irakurri, batzuetan bakarrik, besteetan gurasoen laguntzarekin; altxor-kutxaren aurrean urduritasuna ea noiz eskuratuko Oihanak aurkeztu duen liburua… Ondoren, ikasleek kontatu egiten dute zein gustatu zaien gehien, zein izan den interesgarria edo polita irakurtzeko… Eta lagunak kutsatu egiten dira giro horretaz, irakurtzeko gogoa pizten diote elkarri. Baina hor ez da dena amaitzen, Oihanak liburu-kutxa eskolatik eramaten duenean ere ikasgelako liburutegiko liburuekin gauza bera egiteko gogoari eusten baitiote.

Irakasleengan eta eskolan ere eragina izan du. Irakasleek liburuak aurkezteko moduak ikasi dituzte, eta erabili ere, ikasleentzat irakurtzea erakargarri izaten jarrai dezan. Eskolak ideiak eta liburu berriak erosteko aukerak ezagutzen ditu eta gelako liburutegiak ale berriz osatzen dira.

Hau dena ikusita burura ideia bat bakarrik etortzen zaigu: Liburu Ibiltariak egitasmoa ez balitz existituko, asmatu egin beharko litzateke. Ongi etorriak altxorraren bila dabiltzan piratak! Gure eskolan beti prest egongo gara altxorra ondo-ondo gorde, zaindu eta erabiltzeko.

Behinola 23

zenbat buru hainbat aburu

Ziortza Onaindia.

Iurretako Herri Bibliotekaria.

Igor Idoeta.

Markina-Xemeingo Herri Bibliotekaria.

Bularretik mintzora, mintzotik plazara, plazatik mundura Galtzagorriren balio nabarmenena arlo askotako sortzaileen elkartea izatearena dela esango genuke. Egiten dituzten ekintzak ez daude profesional mota jakin bati zuzenduta, esparru orokorrago eta zabalago bat hartzen dute. Idazleak, irudigileak, ipuin-kontalariak, itzultzaileak… Letra eta irudia, sentimenduak eta afektibotasuna, tradizioa eta elkarlana… haur eta gazteak, gurasoak, irakasleak eta literatura-munduko hainbat profesional uztartzen dituen proiektu ikusgarria da.

Aurrera daramatzaten lanen artean baten batzuk azpimarratzekotan, Liburu Ibiltariak eta Bularretik Mintzora goraipatuko genituzke.

Liburu Ibiltariak egitasmoaren balioa da, eskola txikiei ematen dieten aukera liburutegi osatu batez gozatzeko eta horren inguruko hezkuntza literario bat garatzeko aukera ezin hobea da. Ondo aukeratutako liburuak, herriz herri, eskolaz eskola, haur, gazte eta irakasle guztiek aukera bera izan dezaten hezkuntza hori jasotzeko, eskolaren tamaina oztopo izan barik.

Proiektu mardulagoen artean, gure herrietan garatu dugun Bularretik Mintzora dago. Galtzagorri Elkarteak lan eskerga egin du irakasleak euskal haur literaturan formatzen eta baita “irakurtzen eman” kontzeptua nabarmentzen, irakurtzea haurren bizitzarako beste oinarrizko elikagai bat bezala tratatuz. Horrek alde guztien inplikazioa eskatu du, eskolaren, gurasoen, osasungintzako profesionalen, bibliotekarien… elkarlana, baita liburuen inguruan afektibotasun-gune bat sortzea ere. Bestalde, garrantzi nabarmena ematen diogun gauza bat lortzea dakar: euskal

24 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

tradiziotik datozen kantei, ipuinei‌. toki egoki bat ematea eskoletan, marketinak eta modak saltzen dizkigun mila koloretako hainbat gauzen artean, jaso dugunari, gure sentitu eta transmititu beharko geneukanari garrantzia emanez.

Milaka haur eta gazte biltzen ditu Galtzagorrik bere proiektuekin. Aurrerantzean, hasitako bide hori errotzea da helburu nagusia.

Galtzagorri, bere proiektuak dioen bezala, bularretik mintzora iritsi da, eta mintzotik plazara, eta plazatik mundura... gure hizkuntza entzun nahi dugun tokira. Zorionak!

“Letra eta irudia, sentimenduak eta afektibotasuna, tradizioa eta elkarlana... haur eta gazteak, gurasoak, irakasleak eta literatur munduko hainbat profesional uztartzen dituen proiektu ikusgarria da.�

Behinola 25

zenbat buru hainbat aburu

Itziar Zubizarreta.

Idazlea eta Haur eta Gazte Literaturan aditua

Bultzada bat aurrera begira Galtzagorri Elkartearen 25 urteurren honetan, Behinolaren gonbite bat jaso dut: 2.000 karakteretan, Euskal Haur eta Gazte Literaturari (EHGL) elkarteak eskaini dizkion ekarpenak aurkeztu eta, aurrera begira, zer nolako segida ikusten diodan orain arteko lanari. Nire kolaborazio txikia bideratzeko elkartearen izaerari begira jarriko naiz, haren argiak eta itzalak nire esperientziaren galbahetik pasatzeko.

Galtzagorri Elkarteak estatuko beste hizkuntzetako hainbat elkarteekin koordinaturik bideratzen ditu hainbat lan, OEPLI izeneko elkarteareren barruan, hain zuzen ere. Aldi berean, erakunde hori nazioarteko HGLren erakunde garrantzitsuenetako baten parte da, IBBY izenekoa. Lotura hori, nire ustez, guztiz probetxugarria izan da gure elkartearen bilakaeran; literatura sustatzeko oinarri teorikoak, hainbat egitasmoren ezaguera eta metodologiak partekatzeko aukera ugari eskaini dizkio Galtzagorriri. Erakunde horren eskutik, estatuko eta nazioarteko foro ugaritan hartu du parte Galtzagorrik eta EHGLa erakutsi du nazioarteko ferietan eta ohorezko liburu zerrendetan duintasun osoz. Beraz, euskal idazle, ilustratzaile eta bitartekari asko ezagutu dituzte foro horietan, gure ikuspegia eta lana erakustearekin batera.

Bitartekaritzak leku berezi bat hartu du Galtzagorrin, formazioari behar bezain besteko garrantzia eskaini diolarik. Biltzarrak, mintegiak, ikastaro zehatzen bidez, hemen eta hor, irakurketa-ohiturak sustatzeko baliabideak zabaldu ditu eta, bide batez, kalitatezko EHGLren aldeko sentsibilizazio lan bat egin du. Zenbait polemika sortu baditu ere, Galtzagorrik Irakurketa Mintegi iraunkorrak sortu eta mantendu ditu urteetan zehar.

Mintegian jatorri ugaritako irakurle taldeek euskaraz kaleratzen den guztia irakurri eta irizpide literarioen arabera sailkatu egiten dute.

Liburuen Altxorra/Liburu Ibiltariak; Bularretik Mintzora edota Liburu Gaztea egitasmoek mintegi horretako lana dute abiapuntu. Aldi berean, ezin

26 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

kontatu ahaleko ikastaroak eta mintegiak osatu dira. Eskoletako bibliotekariei eta irakasle taldeei euskal liburuak eta literatura sustatzeko irizpide sistematizatuak eskaintzen zaizkie, Galtzagorri Elkartea horietako askoren erreferentzia bilakatu delarik. Baina zehaztasun hau ezin da ulertu metodologia sistematikorik gabe. Aprendizaiaren teoriak gidatu eta ordenatzen ditu egitasmoak, literaturaren zerizanari fidel, kultura-balioak eta giza balioak kalitatezko irakurketan bitartez proposatuz eta ekimen motibagarriak gauzatuz.

Dagoeneko, 2.000 pasatxo karaktere erabili ditut eta oraindik ezer gutxi esan dut aurrera begirakoaz. Nire ustez, erronka nagusia kalitatea eta kantitatea mantentzean datza; edukien diseinuetan puntako profesionalak izatea, gizartearen sentsibilizazioaren aldeko kalitatezko lanak eskaintzea eta horretarako finantzazio bide sendoagoak aurkitzea. Ez da desafio txikia...

“Bitartekaritzak leku berezi bat hartu du Galtzagorrin, formazioari behar bezain besteko garrantzia eskaini diolarik.

Biltzarrak, mintegiak, ikastaro zehatzen bidez, hemen eta hor, irakurketa ohiturak sustatzeko baliabideak zabaldu ditu eta, bide batez, kalitatezko EHGL-ren aldeko sentsibilizazio lan bat egin du.�

Behinola 27

zenbat buru hainbat aburu

Xabier Etxaniz Erle.

Idazlea, Galtzagorri Elkarteko lehen lehendakaria.

Galtzagorri, magia ere behar da oraindik Galtzagorriren sorreraz hitz egiten egon ginen garaian imajina ezina zen orain dugun egoera Euskal Haur eta Gazte Literaturan. Elkartea lanean ari izan den garai honetan HGLn, baina baita euskal kultura bere orokorrean, aurrerapen handiak izan dira eta hauetan zerikusia izan du Galtzagorrik. Informazio eta formazio arloan aritu da, batik bat, elkartea, eta informazio arloan Interneten bidez aurrerapen handiak eman badira ere (guztiz gomendagarria da Galtzagorriren web orria) bi urtean behin antolatzen ziren jardunaldien faltaz ohartu naiz. Herri-ipuinen inguruan, inguruko literaturen egoeraz‌ hitz egiteko eta gogoeta egiteko jardunaldi horietan gure komunitatea (haur literaturaren inguruan aritzen garenon komunitatea) osatzen joan zen eta beste herrialdetako lagunekin harreman sarea sortu.

Komunikazio-, informazio- eta formazio-arloan Behinolak eginiko ekarpena ere aipagarria da eta, agian, eskola guztietara, bitartekari gehiagorengana iristeko erronka du aldizkariak orain esku artean.

Elkarteak, berriz, balio behar du Haur eta Gazte Literaturaren ingurukoen komunitatea sendotzeko, jardunaldiak, topaketak, hitzaldiak, antolatzeko eta baita egun Euskal Haur eta Gazte literaturan eta honen inguruan egiten diren ekitaldi, proposamen, argitalpen eta abarren erresonantzia -kutxa lana egiteko. Informazioaz itota bizi garen gizarte honetan gero eta zailagoa da informazio adierazgarria aurkitzea. Ba al dakizue Joxean Ormazabalek idatzi eta Iraia Okinak ilustratutako Ilargia esnatu da liburuko irudiak Japonen daudela ilustrazioari buruzko erakusketa batzuetan?

Edo Galizian urtero argitaratzen dela lan bat Euskal Haur eta Gazte Literaturaz? Gertakari ugari izaten dira eta oihartzun handirik gabe pasatzen dira. Hor du Galtzagorrik erronka interesgarria; baita hemen argitaratzen

28 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

den guztiaren bilgune (digitala?) egiteko lana, argitaratzen diren kritika, komentario eta gomendioen bilkura.

Galtzagorri Euskal Haur eta Gazte Literatura bultzatzeko sortu zen eta helburu horri heldu beharko lioke; gure literatura hemen eta kanpoan ezagutarazi, gure idazleak, ilustratzaileak, itzultzaileak, ipuin-kontalariak eta literaturaren inguruko jendea bultzatu, saretu, sinergiak erabiliz denon artean literatura hobea eta erakargarriagoa izan dezagun, irakurleak gero eta gehiago izan daitezen eta gero eta gehiago goza dezaten.

“Gertakari ugari izaten dira eta oihartzun handirik gabe pasatzen dira. Hor du Galtzagorrik erronka interesgarria; baita hemen argitaratzen den guztiaren bilgune (digitala?) egiteko lana, argitaratzen diren kritika, komentario, gomendioen bilkura.�

Behinola 29

zenbat buru hainbat aburu

Mariasun Landa. Idazlea

Leihoak eta ateak “Literaturak ez du ematen ibiltzeko biderik, baina bai arnasa hartzeko�

Roland Barthes

Irakurketa literarioa gizartean ospe ona gorde duen zeregina izanik ere, horren gainbehera era hipokrita eta alarmista batez adierazi izan da batzuetan, baita erruduntasun zantzu batez ere: gure ikasleek, seme-alabek, ilobek‌ ez dute literatura irakurtzen, zer egin dezakegu? galdetzen diogu geure buruari telebista ikusten dugun bitartean.

Inkestek agerian uzten dute, behin eta berriro, gero eta gutxiago irakurtzen dela. Gero eta okerrago irakurtzen dela esan genezakeen, besteak beste, presa handiarekin ibiltzen garelako, erlojua eskuan daramagula, Aliceren Abenturak Lurralde Miresgarrian ipuineko erbi zuria bezala.

Sarritan, elkarrizketetan ohiko galderak egiten dizkidatenean, haurrek literatura irakurtzea komenigarria den, zergatik, noiz, nola, zer... Nik ez dut errezetarik, ezta jarraibide-libururik ere, are gutxiago lau eslogan, estutasunetik irteteko. Nik, nire adinean, atsegin dut erantzutea, apaltasun guztiarekin, irakurtzea, literatura-fikzioa, onerako izan dudala oso. Eta gomendatu egiten dudala, besteak beste, gizakiaren behar bat iruditzen zaidalako, amets, barre edo jolas egitea bezala. Niretzat, gozamenerako, kontsolamendurako, laguntasunerako bide izan delako, baita neure burua ezagutzeko ere. Literatura irakurtzea, besteak beste, norberaren esperientzia besteenarekin alderatzeko, besteekin batera hunkitzeko, taldeko oroitzapen eta esperientzia komunak elkarrekin partekatzeko aukera bat izan daiteke...

Ikasteko edo norberaren jakinduria areagotzeko irakur daiteke, eta hori hobeto ikusita dago. Ihesbide gisa irakur daiteke, aisia edo denbora-pasa modura eta hori ere, garai hauetan, ulertu, eta egin egiten da (edozer telesaio batzuk ikustea baino).

Era guztietara, irakurtzea ondo dago. Hori da, behintzat, nire iritzia.

30 Behinola

zenbat buru hainbat aburu

Baina, sarritan, irakurketari gehiago eskatzen diogu. Batez ere, irakurgaia literatura bada. Orduan, gurekin, gure irakurle-subjektibotasunarekin, zerikusia duen jarduera bat datorkigu burura, dakigunari ez, baina garenari lotua. Osatu, edo deformatu, edo eraldatuko gaituen zerbait aurkitu nahi dugu. Hunkituko gaituen zerbait gutxienez. Ezaupideak lortzeko irakurtzen badugu, irakurri ondoren lehendik ez genekien zerbait jakingo dugu, ez genuen zerbait izango dugu, baina gu lehengoak izango gara. Ez gaitu ezerk aldatuko.

“Pertsonaia ezberdinak ezagutzea –dio Todorovek- pertsona berriak ezagutzea bezalakoxea da, diferentzia batez: hasteko barru-barrutik ezagutu ditzakegula, ekintza bakoitza autorearen ikuspuntutik. Gero eta antz gutxiago izan gurekin, gero eta zabalagotu dizkigute gure aukerak, beraz, gure unibertsoa aberasten dute. Barne zabaltze hau ezin da proposamen abstraktuetan formulatu, horregatik zaila zaigu deskribatzea ere (…) nobelek eskaintzen digutena ez da jakintza berri bat, baizik eta gugandik oso ezberdinak diren gizakiekin komunikatzeko ahalmen berri bat eta zentzu horretan moraltasunarekin zer ikusi gehiago du zientziarekin baino. Esperientzia honen azken muga ez da egia, maitasuna baizik, giza harremanen era gorena.”1 Literatura-esperientzia, ukituta uzten gaituen irakurketa grinatsu hori, ez da nahi dugun bestetan, irakurtzen dugun guztietan, gertatzen. Liburu bat batzuei bai eta besteei ez gustatzeko arrazoiak, askotarikoak eta diferenteak dira bakoitzarentzat. Ez da guk eragin, iragarri edo programa dezakegun esperimentua. Horretan, maitasunaren antza du, hobeto esanda, maiteminarena. Gehienez ere, ahaleginak egin ditzakegu zirkunstantzia egokiak sor daitezen, hainbat baldintza batera bil daitezen: testu egoki bat, une aproposa, antzeko sentikortasuna...

Zeren irakurgai literarioen bidez garena baino gehiago izatea bilatzen

1

baitugu. Beste begi batzuekin ikusi, beste irudimen batzuekin irudikatu,

en peligro, Barcelona, Galaxia

beste bihotz batzuekin sentitu. Leihoak edo ateak nahi ditugu, C.S. Le-

Gutenberg/Círculo de Lectores,

wis-ek idatzi zuen bezala.

2009, 16 orr.

TODOROV, Tzvetan. La literatura

Behinola 31

zenbat buru hainbat aburu

Behinola etxean jaso nahi duzu?

Aldizkari honen urteko bi zenbakiak etxean jasotzeko bete ondorengo fitxa eta bidali elkartearen egoitzara.

Izen-abizenak: Helbidea: Herria: Posta kodea: e-maila: K.K. zenbakia (ordainketa helbideratzea nahi baduzu): Urteko harpidetza 20 euro. Ordainketa helbideratua edo transferentzia bidezkoa izan daiteke.

Galtzagorri Elkartea Zemoria 25, behea. 20013 Donostia. Tel.: 943 471 487 galtzagorri@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Egin zaitez Galtzagorri Elkarteko bazkide Jarraian aurkezten dugun fitxa bete eta ordainketa-agiriarekin batera, gure helbidera bidali: Izen-abizenak: Helbidea: Herria: Posta kodea: Telefonoa: e-maila: Ogibiea: Lantokia: K.K. zenbakia (ordainketa helbideratzea nahi baduzu): Urteko kuota 40 euro. Ordainketa helbideratua edo transferentzia bidezkoa izan daiteke.

Galtzagorri Elkartea Zemoria 25, behea. 20013 Donostia. Tel.: 943 471 487 galtzagorri@galtzagorri.org / www.galtzagorri.org

Aitziber Alonso

Haur eta Gazte Literatura Aldizkaria . 31. zenbakia . 2015eko uztaila.

Sormenez

1

Marretatik moztu.

2

Puntuz osatutako lerrotik tolestu barrurantz.

Behinola 37

Galtzagorri denboraren lerroan

Galtzagorri denboraren lerroan 1990eko urriaren 24an sortu zen Galtzagorri Elkartea, Euskarazko Haur eta Gazte Literatura Elkartea.

Urte haietan, Eskoriatzako Irakasle Eskolan (gaur Mondragon Unibertsitateko HUHEZI Fakultatea) kokatu zen Galtzagorri. Izan ere, bertan, 1988an, Haur Liburu Mintegia zein Dokumentazio Zentroa sortu berria zen eta, bertatik hainbat jarduera eginak zituzten Nerea Alzolak eta Pello Añorgak irakurzaletasunaren inguruan, Getxon antolatu zen Euskadiko Lehen Haur eta Gazte Liburu-Aretoaren (1989) antolaketa barne.

1990ean honakoek osatzen zuten Zuzendaritza Batzordea: Xabier Etxaniz Erle (lehendakari), Manu Lopez Gaseni, Pello Añorga, Nerea Alzola, Iñaki Zubeldia, Xabier Mendiguren Elizegi, Concepción Chaos eta Mariasun Landa.

Lehen 10 urteetan modu apalean funtzionatu zuen Galtzagorrik Eskoriatzako Haur Liburu Mintegiarekin batera, elkarlanean, baina orduan finkatu zituen oraindik ere betetzen dituen hainbat zeregin.

Garai hartan hasi zen OEPLIrekin (Organización Española para el libro infantil y juvenil) elkarlanean, beste hiru elkarterekin batera: Consell Català del Llibre per a Infants, Galix eta Sección de Madrid. Harrez gero, elkarlan horrek ez du etenik izan eta OEPLIko kide izaten jarraitzen du, ClijCat, Galix eta Consejo General del Libro elkarteekin batera.

Nazioarten, berriz, IBBY (International Board on Books four Young People) erakundearekin elkarlanean ari da 90eko hamarkadaz geroztik. Horri esker hasi zuen Galtzagorrrik euskal idazle eta ilustratzaileen lanak nazioartean ezagutzera emateko lana.

Etxean, Euskal Herrian, Euskadiko Sarietako epaimahaietan parte hartzen hasi ziren elkarteko kideak, haur eta gazte literaturan adituak. Gaur egun ere funtzio hori betetzen segitzen du, baita beste hainbat sari eta lehiaketatan ere hautagaitzak proposatzen edota epaimahaikide lanetan, elkarteko kideen bidez.

38 Behinola

Galtzagorri denboraren lerroan

1990

1992

1994

1995

Gasteizko

“Irakurketaren anima-

Poesia jarduerak

Idazketa tailerra

bibliotekarientzat

zioa” izeneko ikasta-

Federico Martinekin,

Eskoriatzako Irakasle

Formazio saioak,

roa, Beasaingo Udal

Eskoriatzako Irakasle

Eskolan.

liburutegian. Irakurketa

Eskolan.

Gasteizen.

zaletasuna suspertzeko Haur Liburu-Aretoak

jardunaldiak, Zumai-

diseinatu eta anima-

ko Forondan Kultur

tu zituen Galtzagorrik

etxean. Irakurzaletasu-

lau urtez: Arrasaten,

na eta ipuin-kontake-

Amurrion, Legazpin…

tari buruzko ikastaroa,

Durangon, Berbaro

Oñatiko Udal liburute-

elkartearekin batera,

gian. Kukumira Haur

diseinatu eta animatu

literaturari buruzko

zen Lehen Haur Libu-

aldizkaria (Nerea

ru-Aretoa. Irakur-gidak

Alzola/Pello Añorga),

plazaratu zituen, urtez

1996 arte iraun zuena.

urte, 1999 arte.

12 ale argitaratu ziren.

Behinola 39

Galtzagorri denboraren lerroan

1996

1997

1998

1999

Irakurketaren

Kukuluma Haur lite-

Eskolako biblioteka-

Egoitza aldaketa. Esko-

animazioa Deustuko

raturari buruzko al-

rientzako formazioa

riatza utzi eta Donos-

Unibertsitatean.

dizkaria (Nerea Alzola/

Haur eta Gazte litera-

tian hartu zuen bulegoa

Pello A単orga), 1999

turan: prestakuntza eta

Artzai Onaren kalean.

arte iraun zuena. 6 ale

animazioa Arrasaten,

Behinola aldizkariaren

argitaratu ziren. Haur

Basaurin, Gasteizen,

lehen zenbakia argitaratu

txikientzako Liburu-gida

Donostian eta Bilbon.

zen. Haur Literatura eta

(0-7 urte) izeneko argi-

14 autore argitalpena,

Eskola izeneko Biltzarra

talpena. Eskolako biblio-

Haur literatura uniber-

antolatu zen Gasteizen.

tekarientzako formazioa

tsaleko autoreak, album

Aintzane Lasarte zen

Haur eta Gazte litera-

formatua landu dutenak.

idazkari teknikoa.

turan: prestakuntza eta animazioa Arrasaten,

Aldaketak egon

Basaurin, Gasteizen,

ziren Zuzendaritza

Donostian eta Bilbon.

Batzordean. Honakoek

Biblioteken animazioa

osatu zuten: Mari Jose

bibliotekariei, Gasteizen

Olaziregi (lehendakari),

(1997tik 1999ra).

Gerardo Markuleta, Xabier Etxaniz Erle, Xabier Alberdi, Maribi Legarra, Aurelio Erdozain eta Elena Odriozola.

40 Behinola

Galtzagorri denboraren lerroan

2000

2001

2002

Liburuen Altxorra

Herri Ipuinen Biltzarra antolatu zuen Galtzagorri

Haur Poesia Bil-

eta Liburu Gaztea

Elkarteak, Bilbon. Idazle Gaztea egitasmoa jarri zen

tzarra antolatu zuen

egitasmoak jarri ziren

abian Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin.

Galtzagorri Elkarteak,

martxan Gipuzkoa-

Liburu Ibiltariak egitasmoa sortu zen Bizkairako,

Donostian.

ko Foru Aldundiaren

bertako Foru Aldundiaren laguntzarekin. “Ipuinez ipuin�

laguntzarekin. Lehe-

areto literarioa sortu zen , Luis Alonsok diseinatuta

www.galtzagorri.org

nengo areto literarioa

eta OEPLIK eta Eusko Jaurlaritzak babestua. Bigarren

web gunea sortu zen.

sortu zuen Galtzagorrik,

Irakurketa Agenda egin zen, Belen Lucasen irudiekin.

Euskal irudigileen ingurukoa. Leire Ugaldek

Aldaketak egon ziren Zuzendaritza Batzordean. Ho-

hartu zuen idazkaritza

nakoek osatu zuten: Aurelio Erdozain (lehendakari),

teknikoa. Lehen Irakur-

Elena Odriozola, Itziar Zubizarreta, Jon Suarez, Migel

keta Agenda argitaratu

Asiain, Asun Agiriano eta Maun Lopez Gaseni.

zen, Elena Odriozolaren irudiekin.

Behinola 41

Galtzagorri denboraren lerroan

2003

2004

2005

Elkartearen logotipoa aldatu zen. Elena Odriozolak

“Adur, adur ez naiz

“Irudiz irudi, liburu ibiltari”

egindakoa da berria, gaur egungoa. Abentura

zure beldur” areto li-

areto literarioa sortu

Liburuen Biltzarra egin zen, Gasteizen. “Haur poesia

terarioa sortu zen, Itziar

zen, Aitziber Alonsok

aretoa” sortu zen Itziar Zubizarretak zuzenduta eta

Zubizarretak zuzendu

eta Itziar Zubizarretak

Aitziber Alonsok eta Elena Odriozolak diseinatuta.

eta Aitziber Alonsok

zuzendu eta diseinatuta.

Babesleak OEPLI eta Eusko Jaurlaritza izan ziren.

diseinatuta, eta, OEPLIk

Babesleak OEPLI eta

Abentura Liburuen Biltzarra egin zen Gasteizen.

eta Eusko Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritza izan

Irakurketa Agenda Mattinen irudiekin egin zen.

babestuta. Jokin Mitxe-

ziren. Antton Olariagak

lenaren irudiekin egin

ilustratu zuen Irakurketa

Aldaketak egon ziren Zuzendaritza Batzordean.

zen ikasturte hartako

Agenda.

Honakoek osatu zuten: Migel Asiain (lehendakari),

Irakurketa Agenda.

Elena Odriozola, Itziar Zubizarreta, Asun Agiriano,

Egoitza berria:

Arantza Baltzategi eta Ruben Ruiz.

Donostiako Artzai Onaren plazatik, gaur egungo Zemoria kaleko egoitzara aldatu zen elkartearen bulegoa. Gaur egun, bertan jarraitzen du Euskal Idazleen Elkartea, Euskal Editoreen Elkartea eta Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartearekin batera.

42 Behinola

Galtzagorri denboraren lerroan

2006

2007

“Animaliek hizketan zekiten garaian” eta “Le-

Bularretik Mintzora egitasmoa sortu eta zen urte

tren leihotik” areto literarioak sortu ziren, Itziar Zu-

amaieran, Euskadiko Liburutegi Zerbitzuaren lagun-

bizarretak zuzendu eta Aitziber Alonsok diseinatuta.

tzarekin. Horrekin batea Bularretik Mintzora CD

Lehena OEPLIk, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako

-liburua argitaratu zen. Irakurketa Mintegia jarri zen

Foru Aldundiak babestu zuten. Bigarrena, berriz,

abian. Leire Ugaldek elkarteko idazkari tekniko iza-

Bizkaiko 10 udalerriren laguntzarekin egin zen. Ale-

teari utzi eta Izaskun Jauregik hartu zuen bere lekua.

gien ipuina (Patxi Zubizarreta) eta Animaliek hizketan

OPLIk antolatuta, Leonen egin zen Haur Liburua-

zekiten garaian alegia (I.Zubizarreta) argitaratu ziren

ren Nazioarteko Leer Leon Azkan hartu zuen parte

(aldi bereko edizio txiki bat, Jon Zabaletak ilustra-

Galtzagorrik irakurzaletasuna sustatzeko jardunaldi

tua). Agurtzane Villateren irudiekin osatu zen Irakur-

batzuk antolatuz. Han parte hartu zuen Claudia Ro-

keta Agenda.

driguez (Kolonbiako Fundalectura erakundeko kidea)

Aldaketak izan ziren Zuzendaritza Batzordean. Ho-

Zerbitzuarekin batera formazio-hitzaldi bat ematera.

nakoek osatu zuten: Asun Agiriano (lehendakari),

Elkartearen web gunea berritu zen. Dani Maizen ilus-

Itziar Zubizarreta, Migel Asiain, Dani Maiz, Arantza

trazioekin egin zen Irakurketa Agenda.

Bilbora ekarri zuen Galtzagorrik EAEko Liburutegi

Baltzategi eta Ruben Ruiz.

Behinola 43

Galtzagorri denboraren lerroan

2008

2009

“Desberdin irakurriz: Haur eta Gazte Liburua Kultura Aniztasunean” Haur

Marraz(i)Oak topaketen lehen

eta Gazte Liburuari Buruzko OEPLIren IV. Iberiar Biltzarra antolatu

edizioa egin zen. Bularretik Min-

zuen Galtzagorrik. Paperean hegan ikus-entzunezkoa (ideia eta gidoia:

tzora egitasmo sortu berrian 5

Itziar Zubizarreta), Postal Literarioak (Yoladan Arrieta eta Aitziber Alonso),

herri ari ziren parte hartzen.

eta Liburu baten aurkezpena izeneko liburuxka sortu eta argitaratu ziren.

www.bularretikmintzora.org web

“Labirintoaren erbestean” areto literarioa sortu zen. Ideia eta gidoia

gunea eta Bularretik Mintzora

Itziar Zubizarretarenak dira, eta Aitziber Alonsok, Miren Gonzalezek eta

bloga sortu genituen. Arabako

David Ugaldek egin zuten. Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Koldo Mitxe-

Foru Aldundia eta Haur Eskola

lena Kulturuneak babestu zuten. Bularretik Mintzora egitasmoan 5 herri

Partzuergoaren eskutik, 2009-10

ari ziren parte hartzen. Irakurketa Klubak egitasmoa sortu zen. Lehen

ikasturtean, Arabako 5 herritan

aldiz ospatu zen Euskal Liburuaren Gaua eta lehen aldiz eman zen Da-

(Gasteiz, Laguardia, Agurain, Lau-

bilen elea saria, Antton Olariaga ilustratzaileak jaso zuena. Leire Iparragi-

dio eta Zuia) Bularretik Mintzora

rreren irudiekin egin zen Irakurketa Agenda.

CD-liburuaren erabilerari buruzko

Aldaketak izan ziren Zuzendaritza Batzordean. Honakoek osatu zuten:

Torrealdaik jaso zuen Dabilen elea

Asun Agiriano (lehendakari), Itziar Zubizarreta, Paula Kasares, Dani

saria. Aitziber Alonsok ilustratu

Maiz, Arantza Baltzategi eta Ruben Ruiz.

zuen Irakurketa Agenda.

ikastaroak egin ziren. Juan Mari

44 Behinola

Galtzagorri denboraren lerroan

2010

2011

Idazle Gaztea egitasmoak bere

Klis-klasikoak egitasmoa sortu zen eta lehen liburuak argitaratu

ibilbidea amaitu zuen. Irakurketa

ziren: Pinotxoren abenturak, Indianoa, Maria Goikoak batbirulau! eta

eta idazketa partekaztuz liburuxka

Txan Fantasma. Jolas Molas eta Sasi Guztien Gainetik CD-liburuak ere

argitaratu zen. OEPLIk Galtzagorri

argitaratu ziren, azken hori Bularretik Mintzora egitasmoaren barruan,

Elkartearen eta bertako kide diren

5 urtetik gorako haurrekin erabiltzeko. Egitasmo horren barruan, BM

beste elkarteen laguntzarekin IBBY-

Buletina sortu genuen, Bularretik Mintzora egitasmoari buruzko be-

ren 32. Nazioarteko Kongresua

rriak biltzen dituen hileroko berri-paper digitala. Baita Haur eta Gazte

antolatu zuen Santiago de Com-

Liburua Kultura Aniztasunean liburua ere, 2008an goiburu berarekin

postelan, “La fuerza de las mino-

egin zen biltzarreko testuak biltzen dituena. Liburu Gaztea Saria, Li-

rias” lelopean. Bularretik Mintzora

buru Gaztea Book Trailer Lehiaketa bihurtu zen. Bularretik Mintzora

egitasmoan 10 herri ari ziren parte

egitasmoa laguntzen hasi zen Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila. Eta,

hartzen; Donostia eta Urkabustaiz

Oskaidetzarekin batera, ospitaletan jaio-berriei Bularretik Mintzora CD

sartu ziren. EHUko Udako Ikas-

-liburua oparitzeko erabakia hartu zen. Iban Barrenetxea ilustratzaileak

taroen barruan, “Irakurzaletasuna

Bratsilavako Ilustratzaileen Biurtekoko Ohorezko Plaka eskuratu zuen.

sustatuz: Haur eta Gazteentzako

Mariasun Landa idazleak jaso zuen Dabilen elea saria. Iraia Oki-

liburuen hautapena eta balorazioa”

nak ilustratu zuen Irakurketa Agenda. Marraz(i)Oak III antolatu zen.

mintegia antolatu zuen Galtzagorrik Itziar Zubizarretak zuzenduta.

Aldaketak egon ziren Zuzendaritza Batzordean. Honakoek osatu zuten:

Itxaropena argitaletxeak jaso zuen

Aitziber Alonso lehendakari izendatu zen, Patxi Zubizarreta, Paula

Dabilen elea saria. Jon Zabaleta-

Kasares, Juan Carlos Alonso, Koldo Biguri, Susana Larre, Asun Agiria-

ren irudiekin egin zen Irakurketa

no eta Dani Maiz.

Agenda. Marraz(i)Oak II topaketak antolatu ziren.

Behinola 45

Galtzagorri denboraren lerroan

2012

EAEko Irakurketa Plana jarri zuen abian Eusko Jaurlaritzako Kultu-

2013

Klis-klasikoak bildumaren barruan

ra sailak Galtzagorri Elkartearekin lankidetzan, hain zuzen, Galtzagorri

bi liburu argitaratu ziren: Haizea

arduratu zen hura kudeatzeaz. “Kontuari kontu” areto literarioa sortu zen

sahats artean eta Auskalo! Igar-

Itziar Zubizarretak zuzenduta eta Gipuzkoako Foru Aldundiak babestu-

kizun eta aho korapiloak. Bildu-

ta. Horrekin batera Kontuari kontu ipuin bilduma osatu zuen Zubizarretak

ma horretako Tom Sawyer-en

berak eta Galtzagorri Elkarteak argitaratu zuen. Klis-klasikoak bildumaren

abenturak liburuak Itzulpenaren

barruan, Tom Sawyer-en abenturak, Elmer eta Amattoren uzta liburuak

Euskadi Saria lortu zuen. Behi-

argitaratu ziren. Bularretik Mintzora egitasmoan 14 herri ari ziren parte

nola aldizkariak ibilbide berria hasi

hartzen, Errenteria eta Abusu-La Peña sartu ziren. Bertan jarri zen mar-

zuen, diseinua eta egitura aldatu-

txan lehen aldiz eta arrakasta handiz Bularretik Mintzora Osasun Zen-

ta. Bularretik Mintzora egitasmoan

troetan egitasmoa. EHUko Udako Ikastaroen barruan, “Irakurzaletasuna

16 herri ari ziren parte hartzen;

eta literatura: tradiziotik etorkizuneko leiho berri bat” izeneko ikastaroa

Aretxabaleta sartu zen. Ea herrian

antolatu zen Itziar Zubizarretak zuzenduta. Lehen aldiz hasi ziren bertako

ere egitasmoko zenbait jarduera

Etxepare Institutuaren laguntzarekin, Londonen egin zen IBBYren Nazioar-

egin ziren. Iraia Okinak Bratislavako

teko Kongresuan izan ginen “Flying over paper” ikuskizunarekin. (Goiko

Ilustratzaileen Biurtekoko Urrezko

argazkian: Maddi Oihenart, abeslaria; Joserra Senperena, musikaria; Idoia

Plaka irabazi zuen. Xabier Olarra

Noble, itzultzailea; Izaskun Jauregi, Galtzagorriko Idazkari Teknikoa; Aitzi-

itzultzaileak jaso zuen Dabilen elea

ber Alonso, Galtzagorriko Lehendakaria; Patxi Zubizarreta idazlea; Gema

saria. Begoña Durruty arduratu zen

Arrugaeta, argazkilaria eta Jokin Mitxelena, ilustratzailea). Joxe Azurmendi

Irakurketa Agenda ilustratzeaz.

idazleak jaso zuen Dabilen elea saria. Eider Eibarren irudiekin osatutako

Marraz(i)Oak V topaketak antolatu

Irakurketa Agenda egin zen. Marraz(i)Oak IV.

ziren.

46 Behinola

Galtzagorri denboraren lerroan

2014

2015

Urrezko Luma saria jaso zuen Galtzagorri Elkarteak, Euskadiko Libu-

Urrian 25 urte beteko ditu Galtza-

ru-Ganbararen eskutik. Klis-klasikoak bildumako paperezko argitalpenen

gorri Elkarteak. Urriaren 19tik 23ra,

etena. Bilduma horretako Tom Sawyer-en abenturak liburua IBBYren

Marraz(i)Oak VII. egingo da Elena

ohorezko zerrendan sartu zen. Maria Goikoak Batbirulau App-a sortu

Odriozolak eta Gustavo Puertak

zen, Klis-klasikoak bildumako lehen App-a. “Itsaspeko bihotzak” are-

gidatuta, lehen aldiz Komikigu-

to literarioa sortu zen Miren Guillo, Mireia Delgado eta Aitziber Alonsok

nean, Koldo Mitxelena Kulturuneak

zuzenduta; Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzako Hezkun-

babestuta. Bularretik Mintzora

tza, Hizkuntza Politika eta Kultura sailak babestu zuten. 10 Books From

egitasmoan 21 herri ari dira parte

Basque Literature for Children and young people irakurketa gida digitala

hartzen; iazkoei Trintxerpe eta Eibar

sortu zuten Galtzagorri Elkarteko Jone Arroitajauregik, Asun Agirianok eta

batu zaizkie. Etxepare Institutuaren

Mikel Ayerbek Etxepare Institutuarekin batera eta Gainditu ezazu eskola

laguntzarekin, Boloniako Haur Li-

jazarpena irakurketa gida Civican Liburutegiarekin elkarlanean. Bularretik

buruaren Nazioarteko Azokan Patxi

Mintzora egitasmoan 19 herri ari ziren parte hartzen; Errenteria eta Her-

Zubizarretak zuzendutako “Ants,

nani sartu ziren. Bilboko Miribillako Iruarteta ikastetxean ere egitasmoaren

Horses, Elephants” ikuskizuna

jarduera batzuk egin zituzten. BMk ordura arteko emaitza kuantitatiborik

aurkeztu dute Zubizarretak berak

onenak lortu zituen egitasmoak. Jon Zabaleta ilustratzaileak jaso zuen

(testua), Maddi Oihenartek (kantua),

Dabilen elea saria. Lorena Martinezek ilustratu zuen Irakurketa Agenda.

Jokin Mitxelenak (ilustrazioa), Idoia

Marraz(i)Oak VI antolatu zen.

Noblek (soinua) eta Chiara Balestrik (itzulpena).

Aldaketak egon ziren Zuzendaritza Batzordean. Honakoek osatu zuten: Iñaki Markotegi (lehendakari), Juan Carlos Alonso, Patxi Zubizarreta, Aitziber Alonso, Igor Idoeta eta Ziortza Onaindia.

Behinola 47

Galtzagorri zifratan

21 herri ari dira parte hartzen Bularretik Mintzora egitasmoan.

Galtzagorri

zifratan

7.000 haurrek baino gehiagok parte hartu dute Bularretik Mintzora egitasmoan.

1.500 harpide ditu BM buletinak.

165 liburu-maleta dabiltza eskola-liburutegia-etxea zirkuitua egiten BM martxan den herrietan.

2.238 haurrengana heldu da aurten Liburuen Altxorra, Gipuzkoako 33 eskola txikitan ibili da.

1.917 haurrengana heldu da aurten Liburu Ibiltariak, Bizkaiko 25 eskola txikitan ibili da.

310 bat irakaslek jaso dute aurten Aholkularitza Zerbitzua.

48 Behinola

155

31

12

liburuz bete dira aurten Liburutegi ibiltariak.

zenbakira heldu da behinola aldizkaria.

lagun ari dira Galtzagorri Elkartean egitasmo eta zeregin desberdinetan lanean.

2.243

305

96

ikaslek hartu dute parte Liburu Gaztea 2014-2015 Book Trailer Lehiaketan.

bazkide ditu Galtzagorri Elkarteak.

albiste argitaratu dira BM blogean.

195

138

475

book trailer sartu dira lehiaketan.

harpide ditu Behinola aldizkariak.

albiste baino gehiago argitaratu ditugu webguneko Galtzaberri atalean.

500

1.400

9

deskarga izan ditu Maria Goikoak Batbirulau app-ak.

bat txio sortu ditugu Twitter-en.

Areto literario sortu ditu Galtzagorri Elkarteak.

5

23.442

14

herritan izan da “Itsaspeko bihotzak� areto literarioa.

bisita izan zituen Galtzagorriren webguneak 2015eko apirilean.

ilustratzailek egindako 14 Irakurketa Agenda sortu ditu Galtzagorri Elkarteak.

8.

25

10

edizioa bete du Irakurketa Mintegiak.

urte beteko ditu aurten Galtzagorri Elkarteak.

atal nagusi ditu webguneak, eta informazioz betetako beste 18 azpiatal.

7.

1990.

edizioa beteko dute Marraz(i)Oak topaketek.

urtean sortu zen Galtzagorri Elkartea.

Behinola 49

liburu kuttuna Urteurrenaren aitzakian, Euskarazko Haur eta Gazte Literaturak orain arte eman dituen libururik gogoangarrienekin osatu dugu atal hau. Galtzagorri Elkarteko hainbat bazkide eta lankide irakurzale handik bina iruzkin idatzi dituzte haientzat kuttunenak diren liburuak hautatuta.

50 Behinola

iruzkinak

Aitziber Alonso The arrival

Maitagarrien belarrak

Egilea: Shaun Tan

Egilea: SĂŠbastien Perez

Ilustratzailea: Shaun Tan

Ilustratzailea: Benjamin Lacombe

Argitaletxea: Hodder Children’s Book, 2006

itzultzailea: Jose Antonio Sarasola Argitaletxea: Ibaizabal, 2011

Txikitan, oraindik irakurtzen ez nekienean, liluratuta geratzen nintzen zenbait libururen irudiekin. Orduan

Antzineko belar-bilduma haietako bat eskuetan du-

nire istorioak asmatzen nituen irudi haiei begira. Be-

dala iruditzen zait liburu hau zabaltzen dudan bakoi-

rez, ez ziren album mutuak, baina nik hala dastatzen

tzean. Ikastolan egiten genituen belar-bilduma haie-

nituen.

tako bat. Baina, horrez gain, irudikatzea hainbeste

Liburu honekin ere horixe gertatzen zait, liluratuta

gustatzen zaizkidan animalia eta landare fantasti-

geratzen naiz irudiei begira. Batzuetan komiki bat

koak ere badaude liburu honetan.

ikusten dut. Besteetan film bateko sekuentziak. Eta

Bidaia liburuen xarma du. Bidaiatzean eraman ohi

halako batean, liburu honek dituen orrialde osoko

dugun liburuxka txiki horietako bat dirudi. Gure ma-

irudietan ametsetan galtzen naiz, arkatzaren arras-

rrazkiak egin, aurkitzen ditugun gauzatxoak itsatsi,

to guztiak barneratzen, itzaletan sumatzen ditudan

erosten ditugun postalak gorde eta sentitzen ditugun

munstroak imajinatzen... eta fantasiazko hiri horien

gauzak idazten ditugun liburuxka horietako bat be-

kaleetan galtzen naiz.

zalakoa da. Liburu samurra da, eta, bukaerara iritsi eta ixten dudanean, irribarre gozo bat geratzen zait aurpegian.

Behinola 51

iruzkinak

Asun Agiriano Sommer Jaunaren istorioa

Amona basoan galdu zenekoa

Egilea: Patrick Süskind

Egilea: Arantxa Iturbe

Ilustratzailea: Jean-Jaques Sempé

Ilustratzailea: Elena Odriozola

itzultzailea: Lourdes Oñederra

Argitaletxea: Elkar, 2003

Argitaletxea: Erein, 2007 Niri ez zidan txikitan amonak ipuinik kontatu, agian horreEleberri laburra, heldu batek haur baten ikuspuntu-

gatik dut haur-literaturarako gogoa, ipuinen gose hori…

tik kontatua. Sommer izeneko gizon misteriotsuaren

Kontakizun askoren artean Txano Gorritxoren istorioa

gorabeherak narratzen ditu, enigma da herritar guz-

dut gustukoen. Bertsio ezberdinen bilduma egiten dut,

tientzat, inork ez baitaki zer egiten duen egun osoan

han eta hemen erosi, eta horrela dagoeneko multzo poli-

oinez eta kopetilun. Bilatzea zergatik dabilen ibi-

ta dut etxean. Jatorrizko testuak edo bertsio modernoak,

lian, beste hainbat galderari erantzutearekin batera,

album mutuak eta komikiak. Bitxiak, bereziak, apeta-

urrats garrantzitsua izango da haurraren bizitzaren

tsuak.

ikasbidean. Istorio tristea eta xamurra da, erregistro

Euskal Haur Literaturan Arantxa Iturbe idazlearen Txano

aldaketa ugarirekin. Kontakizunak haurtzarotik gor-

Gorritxoren irakurketa berri hau da hunkigarriena, non

detzen diren beldurrak erakusten ditu, eta saltoak

amona baita basoan galtzen dena, beldurrez dagoena,

egingo ditu pasadizo barregarrietatik oroitzapen sa-

egungo gaixotasun batean kateatuta, Alzheimerra alegia.

konagoetara. Estilo landua eta malenkoniatsua dario

Elena Odriozolaren marrazki zoragarriek amona maitaga-

liburuari. Sempé ilustratzaile handiaren irudi fin eta

rriago egitea lortzen dute.

apartekoak ezinbestekoak dira istorioaz gozatzeko.

Lan ederra benetan, haurtzaroko munduaren oroitzapenak berreskuratzeko moduko irakurketa, izan ez nuen amona gogoratzeko ere bai.

52 Behinola

iruzkinak

Aurelio Erdozain Jonas eta hozkailu beldurtia

Itsaslabarreko etxea

Egilea: Juan Kruz Igerabide

Egilea: Miren Agur Meabe

Ilustratzailea: Mikel Valverde

Argitaletxea: Aizkorri, 2001

Argitaletxea: Aizkorri, 1998 Duela hamalau urte kaleratu zen eleberri hau, eta Jonas eta hozkailu beldurtia liburuak haur literaturan

Euskadi Saria irabazi zuen. Irakurle nerabeen artean

klasikoa den gai bat jorratzen du: beldurra. Idazleak

oso harrera ona du liburuak. Hasieran, badirudi idaz-

estilo xume baina aberats batean kontatzen digu

lea nobela erromantiko sentimentala ari dela idaz-

nola bakardadeak beldurra eragiten dion Jonasi, eta

ten; erritmo geldoa erabiltzen du, eta neska baten

nola beldur hori izu bihurtu arte hedatuko den Jona-

bizipenak ederki deskribatzen ditu. Nobela aurrera

sen atal guztietan, baita hozkailuan ere. Beldurraz ari

joan ahala beste osagai batzuk sartzen dira tartean,

bada ere, umorea ere agerian dago istorioaren hasie-

eta generoz aldatuta, misteriozko eleberri baten au-

ran eta bukaeran.

rrean aurkitzen gara. Itsaslabarreko etxea agertzen

Mikel Valverderen irudiak oso adierazgarriak dira, eta

den unetik misterioa eta intriga nabarmenduko dira.

ezin hobeto islatzen dituzte Jonasen sentimenduak

Detektibeak izango bailiran, Joana protagonista eta

eta ukitu umoretsua ematen diote istorioari.

bere amodioa Alain, Solaize familiaren inguruko kon-

Irakurle eta adituen onespena izan duen liburua da.

daira argitzen hasiko dira, dena jakin arte. Horrekin

Hala ere, haur askok Jonasen bigarren liburua nahia-

batera protagonistaren heltze-prozesua liburuaren

go izan zuten: Jonasen pena. Horrek ere gaur egun-

beste ardatz bat da: nola emakumetu den, lehenengo

go haur-literaturan klasiko den gai bat lantzen du:

amodioa‌ Osagai hauek guztiek eta poesiatik hurbil

gurasoen tirabirak, eta gai horrek, antza, gehiago

dagoen prosa aberatsak liburu erakargarria bihurtzen

hunkitzen ditu haurrak.

dute eleberri hau.

Behinola 53

iruzkinak

Ibon Ega単a Haizea sahats artean

ANEKDOTAK

Egilea: Kenneth Grahame

Egilea: Ruben Ruiz

Ilustratzailea: Elena Odriozola

Ilustratzailea: Eider Eibar

itzultzailea: Miren Arratibel

Argitaletxea: Pamiela, 2008

Argitaletxea: Erein, Igela, 2013 Mariasun Landaren Iholdiren urrutiko lehengusina Haizea sahatsen artean 1908an argitaratu zuen es-

izan zitekeen Ruben Ruizen Ane, egunero bezperan

treinakoz Kenneth Grahame idazle eskoziarrak (1859-

gertatutako anekdotak idazten dituen 8 urteko neska-

1932). Haur literaturako lan klasiko ugarik bezala, ahoz-

toa. Bere begiz, bere ahotsez irakurriko dugu Aneren

koan du liburuak jatorria, Alastair semeari lotarakoan

eguneroko bizitza: anekdota txikien berri ematen digu

kontatzen zizkion kontakizunak idatziz jaso baitzituen

batzuetan (medikuarenerako bisita, eskolakideen pa-

Grahamek liburu honetan. Semearen laguntzaz sortuak

sadizoak), baina baita hain anekdota ez direnen be-

dira ibaiertzean bizi diren eleberri honetako protagonis-

rri ere (lehengusuaren jaiotza edo aitonaren heriotza).

tak ere: Satorra, Igaraba, Ur Arratoia eta Apoa. Bizimo-

Arrotz zaizkion helduen hitzak eta mundua ezagutuz

du gordina izan zuen Edinburgoko idazleak, gurasoen

doa Ane kapituluz kapitulu (zakur-eztula, eskela, ar-

galera goiztiarrak, alkoholak eta zailtasun ekonomikoek

trosia), baina aldi berean Aneren hiztegiarekin eta ha-

mikaztua, eta errealitatea fikzioarekin goxatu nahi izan

rekin batera bere mundu-ikuskerarekin liluratzen doa

balu bezala, animalien gizarte zoriontsu eta ideala ma-

irakurlea (tximeletrak, zahartrosia, ile-armiarma-sa-

rraztu zuen liburu honetan. Eguneroko abentura txikiak

rea). Anekdotak idazten dituela diosku Anek, baina

jaso zituen kapituluz kapitulu, poesiatik asko duen estilo

Ruben Ruizen eskuetan anekdotak pasadizo soilak

ederrean, Apoaren erokerien umore-printzek lagundu-

baino zerbait gehiago dira: poemara hurbiltzen dira

ta. Haurren inozentzia eta xalotasunez jantzi zituen ani-

tarteka, metafora ederrak lagun, eta ipuin laburretik

maliok egileak, eta xamurtasun horrexek egiten du gaur

dute gehiago bestetan, sorpresa eta umorea lerro gu-

egun ere hunkigarri.

txitan kondentsatuta.

54 Behinola

iruzkinak

Imanol Mercero Kokoriko

Egilea: Marisa Nuñez

Tomaxitaren etxe koxkorra

Egilea: Phyllis Root

Ilustratzailea: Helga Bansch

Ilustratzailea: Delphine Durand

itzultzailea: Arkaitz Goikoetxea

itzultzailea: Juan Kruz Igerabide

Argitaletxea: OQO-Txalaparta, 2009

Argitaletxea: Ibaizabal, 2006

Zaila da topatzea hiru urteko haurrentzako bikaina den

Gaur egun ohikoak bihurtu dira hegal mugikorrak dituzten

istorio bat. Gehienak egunerokotasunaren deskribaketa

liburuak. Merkatuan aukera amaigabea topatuko dugu.

egitera mugatzen dira, edo hiztegi modura funtzionatzen

Nolabait ere, haur literaturaren azken iraultza izan da.

duten irudi katalogoak eskaintzera.

Baina halako ugaritasunaren artean guztia ez da urrea. Ha-

Bada ordea salbuespen sorta bat. Haien artean, kalitate

lako obra asko –gehiegi– birtuosismo tekniko hutsean

handiko obrak daude, eta bat hautatzekotan −denak ezin

gelditzen da, eta ez du teknikak eskaintzen dituen ahal-

hona ekarri−, Kokoriko liburu-albuma nabarmenduko nuke.

menak literaturaren zerbitzura jartzen. Jakina, badira sal-

Kokoriko txita txiki bat da, amatxorekin gustura bizi dena.

buespenak, eta horietako bat, agian apartekoena, Toma-

Egun batez, bere burua salbatzeko tratu bat egin behar-

xitaren etxe koxkorra da.

ko du: tartaren erdia katuari eman beharko dio. Tamalez

Album ilustratuaren tradizioari jarraitzen dion lan honek

txitatxoak tarta osoa jaten du, tripazale hutsa da eta. Is-

lortu du, ongi lortu ere, hegal mugikorrak narrazioaren

torioa ongi amaitzen da, jakina, baina gainerakoa irakur-

zerbitzura jartzea, eta ez hori bakarrik, haurra guztiaren

learen esku utziko dut.

eragile eta sortzaile bihurtzea.

Eta nabarmentzekotan album honen hiru ezaugarri ai-

Istorioa gehikuntzan oinarritzen den teknika aski ezagu-

patuko nituzke: adin hauetan ezohikoa den hari narra-

nean oinarritzen da: orri biko bakoitzean pertsonaia berriak

tibo sendoa. Ilustrazio eta testuaren arteko konbinaketa

agertzen dira, aurrekoekin batera interakzioan, harik eta

oso eraginkorra izatea, bereziki irakurlearen arreta fokuan

amaieran denak erresoluzio harrigarri bat izaten duen arte.

ezartzen. Eta boz gora irakurtzean haurrak kirioak dan-

Istorio eraginkor bat, ilustrazio lan erakargarri eta origi-

tzan ikusita ohartzen da bat, sentimenduak azaleratzen

nala, hegaltxoek eskaintzen duten sorkuntzarako tartea

aparta dela...

eta jolasa, horra liburu honen dohain nagusiak.

Behinola 55

iruzkinak

Iñaki Markotegi Zein polita den Panama!

Xolak badu lehoien berri

Egilea: Janosch

Egilea: Bernardo Atxaga

Ilustratzailea: Janosch

Ilustratzailea: Mikel Valverde

itzultzailea: Ainhoa Irazustabarrena Barriola

Argitaletxea: Erein, 1995

Argitaletxea: Pamiela-Kalandraka, 2010 Nire gustuko liburuen iruzkina idazteko proposameAbentura liburuak izan ziren irakurri nituen lehenengo

na jaso nuenean berehala gogoratu nintzen Xolare-

liburuak, eta ordutik, irakurle bezala bide luzea egin

kin. Xola graziosoa da bere harrokerian, maitekorra

arren, abentura liburuak maite ditut. Umetan heroi

bere itsukerian eta nik Xola atsegin dut. Bere etxera

indartsu eta ahalguztidunek erakartzen ninduten eta

joandako Grogo jaunaren lagunak “Lehoia, Oihane-

gaztetan galtzaile antikonformistek. Liburu honetako

ko erregea” liburua bertan ahaztuta utzi eta Xola ira-

tigrea eta hartzak bezala nik ere nire bidea egin dut.

kurtzen hastean, bere identitatearen bilaketan hasiko

Sagu, bele, azeri eta triku ugarirekin topo egin eta

da, modu okerra Xolarena… beste askorena beza-

orain basoan perretxikoak bildu eta etxera eramaten

la, eta beste askok bezala azkenerako ohartuko da

dituen heroitxoa izatea amesten dut. Nire Panama

erratua zela, baina Xolak Grogo jaunari esaten dion

txikia, hurbilean eta hurbilekoekin aurkitzea desira-

bezala: “Zer bat? Zu ez al zara inoiz okertzen?

tzen dut beste ezeren aurretik. Pelutxezko sofa leun

Idazlearen ironiak irakurlearen irribarrea sortzen du

-leun eta eroso batean eseri, zuhaitzen itzalpeko nire

behin baino gehiagotan, eta estiloaren sinpletasu-

etxetxoa munduko tokirik politena dela biziki sinetsiz.

nak irakurketa atsegina beti. Ez da harritzekoa bere

Hau guztiagatik maite dut aholkatzen dizuedan liburu

garaian Espainiako Sari Nazionala irabazteko zorian

hau. Lezio ederra Janoschena.

egon izana.

56 Behinola

iruzkinak

IĂąaki Martiarena Zer dela eta zer dela

Ainara eta hodeitxoa

Egilea: Xabier Etxaniz Erle

Egilea: Asun Balzola

Ilustratzailea: Agurtzane Villate

Ilustratzailea: Jon Zabaleta

Argitaletxea: Pamiela, 1993

Argitaletxea: Erein, 1982

Literatura nola ez, jolasa ere bada. Oheratu aurretik

Asun Balzola ilustratzaile bikaina idazle lanetan ari da

edota garraio publikoan‌ txikiekin

hemen.

une oso atsegina igarotzeko aukera ematen digu

Ozen entzule-irakurle gaztetxo eta ttikiei irakurtzeko

liburu honek. Eta asko ikasten da.

oso egokia.

Etxean asko jolastu gara bertako igarkizun eta

Hodeiek ainara baten moduan hegan egiten dute is-

aho-korapiloekin. Agurtzane Villateren

torio honetan.

ilustrazioek badute halako zera berezi bat. Magiaz

Irudimena, askatasuna, poesia‌ dena bat da nes-

edo zintzotasunaz egindakoak direla

katoaren bidaian.

iruditzen zaizkit.

Jon Zabaletaren ilustrazioak bikainak dira. Forma-

Marrazkiek akaso beste garai batera naramate,

tuari esker ilustrazioak barru-

photoshop-ik gabeko garai batera edo.

barrurainoko atsegina sortzen didate.

Behinola 57

iruzkinak

Jone Arroitajauregi Txarliren kontuak

Pantaleon badoa

Egilea: Rotraut Susanne Bernerrek

Egilea: Patxi Zubizarreta

Ilustratzailea: Rotraut Susanne Bernerrek

Ilustratzailea: Jokin Mitxelena

itzultzailea: Irati Elorrieta

Argitaletxea: Pamiela, 2005

Argitaletxea: Alberdania, 2008 Pantaleon Ipar Poloan bizi den elurrezko panpina bat Txarli untxikume bat da eta azenarioak maite ditu.

da, eta, elurrezko beste panpina batzuek ez bezala,

Txarlik egunerokotasuna abentura bat balitz bezala

sekula ez da urtzen. Gainera aspertuta dago paisaia

bizi du: Txarli haserretu egiten da, Txarlik gogoko ja-

zuriaz eta hotzaz.

kiak jaten eta lagunekin jolasten oso ondo pasatzen

Egun batean, basamortura abiatzen da beroa eta ko-

du, Txarlik, sarritan, ez ditu helduen jarrerak uler-

loreak ezagutzeko asmoz.

tzen... eta Txarlik hori guztia umeen ahots gardena-

Abenturazko istorio bat, irudimenaren baliabideen la-

rekin kontatzen du, guraso eta ingurukoekin dituen

guntzaz horrelako bidaia harrigarria egiteko ahalme-

hizketetan.

na, magia, talde-lanaren balioa... Horretaz guztiaz hitz

Pasarte laburrak dira oso, baina irribarrea sortzeko

egiten digu, bai, baina ez ote da adiskidetasunaz eta

ahalmena dute, eta, zergatik ez, hausnarketa eragite-

norberak bere ametsak lortzeko indarraz ari idazlea?

koa. Atari-orrian argi dioen moduan “ozen irakurtzeko

Egoeren sinesgarritasuna alde batera utzita, eta egia

marrazki liburu bat� da, haur eta helduek partekatze-

esan, hau ez zaigu gehiegi axola, Pantaleon eta bere

ko egokia. Anekdota txiki hauen irakurketa elkarrizketa

lagunen arteko harremanak zein bidean aurkitzen di-

pizteko aitzakia paregabea da eta haurrari bere senti-

tuzten pertsonaiekin bizitakoa dira benetan garrantzi-

menduak hitzetan jartzeko aukera eskaintzen dio.

tsuak nobela labur honetan.

Idazle eta ilustratzaile lanetan, Rotraut Susanne Ber-

Patxi Zubizarretak ohiko dituen gaiak darabiltza mai-

nerrek ederki islatzen du umeen mundua, bai testu

tekor, Jokin Mitxelenak Ipar Polo arras koloretsu bat

eta bai ilustrazioetan, xaloki jokatuz.

irudikatzen duen artean.

58 Behinola

iruzkinak

Juan Kruz Igerabide A criança e A vida

Tristeak kontsolatzeko makina

Egilea: hainbat haur

Egilea: Anjel Lertxundi

Ilustratzailea: hainbat haur

Ilustratzailea: Antton Olariaga

Argitaletxea: Caminho

Argitaletxea: Erein, 1981

Haurrek egindako poemak biltzen ditu liburuxka ho-

Liburu batzuk oso ondo zahartzen dira; hau, esate

nek. Jakina, ez joan metafora bipilen bila liburu hone-

baterako, besteren artean. Eta ez bakarrik ipuin ha-

tan. Baina badu zerbait, oraindik ere, hainbeste urte

rrigarriei, jolas rodaritarrei, pertsonaia ongi taxutuei

igarota gero... Niretzat haur-poesiara hurbiltzeko bul-

eta hizkuntza biziari esker, hots, Anduk asmatutako

tzada handia izan zen bere garaian; bizitzako pasar-

makineria doi-doiari esker, ez bakarrik euskal haur-li-

tez betea dago, barru-barruko pasarteak guztiak ere,

teraturan modernitatearen eta fantasia-jolasen airea

poesia haragiztatu egingo balu bezala, edo haragia

hedatu zuelako, xumetasun, jolas eta umore horren

poesia bihurtu.

guztiaren azpian, bizitzari buruzko ikuspegi sakon

Esku hauek oso triste daude.

bat ageri zaigulako baizik. Ez dut esan “gogoeta�;

Harriak dirudite.

gogoetaren aurreko zerbait da, begirada bat, bizi-

Kolore hauek dituzte, urpean luze

tzari kirika egiteko modu bat. Gerora garatuko diren

egon zirelako.

Lertxundiren gogoeten sakontasun filosofiko-litera-

(...)

rioa hortxe dago jada, begiradan, bizitzaren jolasean

Harri bihurtu ziren, luze itxaron eta itxaron

mugitzeko moduan edo estiloan.

eta itxaron beharrez.

Hatzetan inurriak jaio zitzaizkien eta lore gorrixkak.

Behinola 59

iruzkinak

Lur Korta Pixa kaka

Ez da munduan min handiagoa ematen duenik

Egilea: Stephanie Blake

Egilea: Paco Liven

Ilustratzailea: Stephanie Blake

Ilustratzailea: Roger Olmos

Argitaletxea: Corimbo

itzultzailea: Arkaitz Goikoetxea Argitaletxea: OQO Txalaparta

Pixa kaka, aspaldidanik O単atiko liburutegian ezagutu nuen liburua da, egia esan ez da ipuin sakon bat

Etxeko txikienek ondo pasatzen dute istorioa entzu-

baina, txikienei iristen zaien istorioa bat da. Gertatu

ten nahiz eta nik uste 5 urtetik gorakoek jasotzen

izan zait leku batean kontatu ondoren berriz eska-

dutela istorioaren zentzua. Gezurraren arriskua eta

tzea edo ama edo irakasleren batek komentatzea

nondik norakoak azaltzen dira. Ez dagoela idazlea-

gero zenbatetan aipatu dieten txikinek Untxitxoaren

ren ustez gezurra baino min handiagoa ematen duen

istorioa. Pisa eta kaka soilik erabiltzen zituen Untxi-

ezertxo ere. Ikusleek ipuina entzun ondoren botatzen

txoaren istorioa. Ipuin txiste hau asko gustatzen zait,

dituzten ondorioak asko aberasten naute, horregatik

bere sinpletasunean aberatsa da.

nire kontaketa askotan erabiltzen dut.

60 Behinola

iruzkinak

Manu Lopez Gaseni Begi-niniaren poemak

Matilda

Egilea: Juan Kruz Igerabide

Egilea: Roald Dahl

Ilustratzailea: Luis Emaldi

Ilustratzailea: Quentin Blake

Argitaletxea: Erein, 1992

itzultzailea: Agurtzane Ortiz de Landaluze Argitaletxea: Alfaguara Zubia, 1999

Juan Kruz Igerabideren poema liburu honek oso inflexio-puntu garrantzitsua markatu zuen euskal

Roald Dahl izan zen, non eta XX. mendearen biga-

haurrentzako poesian. Aurreko ereduak berrinter-

rren erdian, inolako mezu didaktiko-moralik gabeko

pretatuz eta eredu berriak ekarriz, proposamen ezin

Haur Literatura egitera ausartu zen bakarrenetari-

interesgarriagoa plazaratu zuen. Begi-niniaren poe-

koa. Anbiguotasun halako bat darie galestarraren

men arragoan bat egiten dute euskal kopla zaha-

obra gehienei, bitartekariei sarritan deserosoa gerta-

rrak, japoniar haikuak, arrazoibide analogikoak eta

tu zaiena. Sorginak, Charlie eta txokolate lantegia eta

kutsatu gabeko begiradaren bidezko irudi sinestesi-

beste idazlan txalogarri batzuen artean bat aukeratu

ko indartsuek. Liburu honetan naturako elementuak

beharrean, Matilda liburuaren alde egin dut, errealis-

(ilargia, haizea, ura, landareak‌) umearen soaren

mo fantastikoaren adibide bikaina. Matildaren familia

bidez agertzen zaizkigu lehen aldiz ikusiko bagenitu

eredu ezin okerragoa da: aita iruzurgile petrala, ama

bezala, haurraren auto-ezagutzarako baliabide gisa.

telebistazalea, neskari irakurtzea debekatzen diote‌

Emaitza poema laburrak dira, baina ez arinak: lehen

Eskolan duen giroa ez da hobea, zuzendari autorita-

bi lerro deskriptiboen ondoren, askotan, gogoeta

rio basatia tarteko. Baina Matilda oso neska erabaki-

sakona edo ustekabeko ondorioa datorrelako. Begi

garria da eta aurrera egiten jakingo du bere buruaren

-niniaren poemak obra klasikoa da jadanik: berritzai-

indarrari esker. Matilda ezinbesteko liburua da litera-

lea, originala eta eredugarria.

tura eta haurrak benetan maite dituztenentzat.

Behinola 61

iruzkinak

Mari Garcia basoak badu sekretu bat

Amets gaizto bat nire armairuan

Egilea: JAVIER SOBRINO

Egilea: Mercer Mayer

Ilustratzailea: Elena Odriozola

Ilustratzailea: Mercer Mayer

Argitaletxea: OQO-txalaparta

itzultzailea: Koldo Izagirre Argitaletxea: Kalandraka

Aurten erabili ditudan liburuetan pentsatzen jarri eta ipuin hau etortzen zait gogora. Baita haurren jakin

Munstroen munduan murgiltzen gaitu. Munstroak

-mina eta harridura aurpegiak. Istorio honek mai-

gure beldurrak dira edo amets gaiztoak. Beldurrekin

tatzeko modu ezberdinen inguruko hausnarketa

bizitzen irakasten digu beldurren lagun eginez. Haur

egiten laguntzen digu. Bertan animaliak dira prota-

batek amets gaizto bat du armairuan gordeta eta

gonistak. Basoko fantasia munduan murgiltzen gai-

egun batean askatzea pentsatzen du, bere beldurra-

tu laguntasuna eta hezkidetza irudikatuz. Animalia

ri aurre eginez. Azkenean munstroaren lagun egiten

bat bere familiakoa ez den beste batekin maitemin-

da era barregarri batean. Eta gero beste munstro bat

tzen da, istorio guztian jakingura luzatzen da. Nor

agertzen zaio armairuan, baina orain ez dio lehen be-

izango ote da? Maitatzea zein polita den erakusten

zain besteko ikara ematen. Beldurrekin bizitzen era-

digun ipuina, eta aberasgarriena: maitatzeko modu

kusten digu eta haiei aurre egiten, eguneroko gauza

askoren irudikapena.

baita, bizitzaren parte.

62 Behinola

iruzkinak

Mari Jose Olaziregi Behi euskaldun baten memoriak

Iholdi

Egilea: Bernardo Atxaga

Egilea: Mariasun Landa

Argitaletxea: Pamiela, 1991

Ilustratzailea: Asun Balzola Argitaletxea: Erein, 1988

Bernardo Atxagaren Behi euskaldun baten memoriak eleberria hautatuko nuela esan nionean, irriba-

Mariasun Landaren Iholdi opari bat da zentzu guz-

rrea marraztu zitzaion gonbidapena egin zidanari

tientzako, eta halaxe sentitu dut liburuaren edizio

aurpegian. Literatura-kritikari bezala hezi nauela

guztietan. Bi “Asunek”, Landak eta Balzolak, elka-

esatera ausartuko nintzateke, ez bakarrik nire dok-

rrekin egindako liburu bikaina, narrazio oso labur eta

torego tesiko zutabeetako bat bihurtu zelako, baita

akuarela zoragarriz hornitua. Gutxi, asko izan daite-

eskaini dizkidan ordu zoragarriengatik ere. Ez nuke

keela erakutsi ziguten, edo Txikia, Handia. Xumeta-

esaten jakingo zenbatetan irakurri dudan, baina

suna, laburtasuna, eta baliabide ekonomia aipatuko

aldi bakoitzean bere umorea (behi ilustratua, alajai-

nituzke, adierazpide doiak eragiten duen emozioa.

na!) eta originaltasuna gozatu ditut (barne ahotsa-

Eta sakontasuna, nola ez, ezin baitira horren gai han-

ren erabilera, mendian gordeta dagoen ejertzitoaren

diak irudi edo hitz gutxiagorekin iradoki. Bizirik dago

misterioa...). Oraindik ere Altzürükü inguruko men-

Iholdiren mundua, bizirik marrazki, arropa, sonbreiru,

di inguruan dakusat neure burua Bernardette mo-

eta elementu deusenak. Iholdirekin menderatu ditu-

jatxoaren ihesaldia irudikatzen! Horixe baita Behi

gu barruko beldurrak (apoak), edo mutilekiko etena

euskaldun baten memoriak Atxagaren ibilbidean: bai

txikitatik hasten dela gogoratzen digu, esaterako, Di-

gaiari dagokionez, bai kontatzeko teknikei dagokie-

lijentzia narrazioan. Baina, batez ere, haren bufanda

nez, mugarri suertatu zen eleberria, eta, batez ere,

-sugea jantzi eta irakurketaz gozatu dugu.

irakurleon memorian geratu zen.

Behinola 63

iruzkinak

Migel Asiain Kontu zaharrak

Printze txikia

Egilea: Joxe Arratibel

Egilea: Antoine de Saint-Exupéri

Ilustratzailea: Antton Olariaga

Ilustratzailea: Antoine de Saint-Exupéri

Argitaletxea: Erein, 1995

itzultzailea: Iñaki Sipiri Argitaletxea: Txertoa

Norberaren bizitzan izaten dira liburu onak, liburu arrunt onak eta liburu bereziak. Joxe Arratibelen Kontu zaha-

Italo Calvinok “Zergatik irakurri klasikoak” artikulu pare-

rrak berezienetako bat da niretzako. Hasmenta batean

gabean, definizioen artean aipatzen zuen liburu klasikoak

ezagutu nuen La Gran Enciclopedia Vasca-ren azal bi-

direla eragin berezia sorrarazten dutenak, bai ahaztezi-

guneko argitalpenean, liburua ez zen kanpotik arrunt

nak direlako, bai gure memoriaren zirrikituetan ezkuta-

erakargarria, baina liburua leitzen hasi eta liluratu egin

tzen direlako. Eta indar hori du Printze txikia liburuak.

ninduen: hor agertzen ziren istorioek bazuten antzi-

Lehendabiziko irakurralditik hainbat pasarte gelditu zi-

na-antzinako oihartzun bat. Antzinako ipuinek duten

tzaizkidan. Oroz gain, halako liburu onaren sentsazioa,

magia gordetzen zuten bere baitan Goñiko Zalduna,

baina ez liburu paregabea. Gero liburuak bere tamaina

Txerri beltza edo Etsai zaharraren inguruan dauden

hartu zuen nire baitan, Italo Calvinok aipatzen duen me-

kontaerek. Halaber, harri eta zur gelditu nintzen Blanca

moriaren zirrikituetan gelditzen diren printzak eta irudiak

-nieves eta Mari Xorren euskal bertsioekin, ez bainuen

behin eta berriro agertzen hasi zitzaizkidanean. Liburua

uste guk ere ipuin horien bertsioak izan genitzakeenik.

berriro irakurri, Saint-Exuperiren bizitzarekin liluratu, bere

Gure gureak ziren eta ez Disney-ren bertsio goxatuak.

emaztearen biografia irakurri… Printze txikiak gero eta

Gero, etorri zen Ereinek egindako argitalpena: honeta-

gauza gehiago kontatzen zidan. Gaur egun, Kutxa bat

koan azal gogorrekoa, letra eta aurkezpen hobea, eta

ikusten dudanean, jada ez dut kutxa bat ikusten ahal,

argitaldariak, Mielanjel Eleustondok Arratibeli egindako

baizik eta barnean dagoen bildots ttikia, edo zakurra,

elkarrizketa mamitsua, eta, nola ez, Antton Olariagak

edo… Baina irudi horietaz gain, mundua eta gure gizar-

egindako marrazki paregabeak. Betiko gelditu zitzaidan

tea ulertzeko liburuan agertzen diren pertsonaiak behin

liburua barnean iltzatua.

eta berriro agertzen zaizkit memoriaren zirrikituetan.

64 Behinola

iruzkinak

Ruben Ruiz Animalien inauteria

botoi bat bezala

Egilea: Felipe Juaristi

Egilea: Juan Kruz Igerabide

Ilustratzailea: Antton Olariaga

Ilustratzailea: Elena Odriozola

Argitaletxea: Erein, 1999

Argitaletxea: Anaya Haritza, 1999

2000. urteko Haur eta Gazte Literaturako Euskadi

Juan Kruz Igerabidek 1999. urtean Botoi bat beza-

Saria eskuratu zuen Felipe Juaristik Animalien inau-

la poema-liburua argitaratu zuen. Euskal Haur eta

teria liburuarekin.

Gazte Literaturan, poesia-arloan, leku nabarmena

Liburuan alegia baten gorabeherak kontatzen zaiz-

du Juan Kruzek, poeta onartuta eta miretsita baita.

kigu. Azeria eta hartza izango dira pertsonaia nagu-

Eta, liburu honetan ere garbi utzi zuen.

siak; haiekin batera, basoan aurki daitezkeen ani-

Liburua bitxia da, izan ere, poema bera euskaraz

malia, zuhaitz eta landaretza izango dute tokia, baita

zein gaztelaniaz ematen baitzaigu, ez da arrunta.

gizakiak ere. Azken horiek, basoan sartzen ari dira

Poesiak oso laburrak dira, indarrez beteriko 35 pilu-

poliki-poliki, eta basokoen eremua hartzen. Horrek

la txiki osotara. Haurraren lehen egunak, naturaren

bi aldeak elkarrekin hitz egitera bultzatuko ditu, eta

elementuak, haurren jarrerak, zaharren sentimen-

musika-lehiaketa bat antolatuko dute, gizakiek ba-

duak eta beldurrak jorratzen dira haietan.

soan jarritako hesia kendu edo mantendu erabaki-

Poema asko iradokizun handikoak dira (eta zoraga-

tzeko.

rriak): Maindire bustian//neskato bat;//hari sudurra

Istorioa ez da oso korapilatsua, azeriaren bizipenen

miazkatzen//txakurtxo bat. Edo, Haurrak esna//nahi

kontakizunak salbu, lineala da. Nabarmenduko nuke

du iraun://Haren betazalen gainean//bi elefante ilun.

erabilitako hiztegi zaindua, eta kontatzeko modua.

Bukatzeko, goraipatu Elenaren lana, izan ere, poe-

Poesiak narratibaren baitan aurkitzen du zirrikitua

men iradokizun mailarekin bat egiten baitute haren

etengabe, gure gozamenerako. Pertsonaiek irakur-

ilustrazioek, maisuki.

learen barruan lekua aurkituko dute behin irakurri ondoren eta hori... oso seinale ona da.

Behinola 65

Literatura, Artea, Irudimena, Sormena, Jolasak, Sentimenduak, Bizipenak, Hizkuntza, Hezkuntza, Hezkidetza, Tradizioa, Modernitatea Hori guztia o eta gehiag iren Galtzagorr Areto n Literarioeta

ELKARTEAREN URTEURRENA DELA ETA, AURTEN PREZIO BEREZIAK!! EZ GALDU AUKERA!!

Tel.: 943 471 487 . galtzagorri@galtzagorri.org . www.galtzagorri.org