G vt 201604

!"#2

˘ S O 2 N A M 20 16

´ ` KINH TH ANH CH I LA ˆ

´

MOT QUYEN SACH HAY?

!"#2 ˜ ` CUNG TRONG SO NAY 8 10

12

3

` ` BAI TRANG BIA

´ ` KINH TH ANH CH I ˆ

´ LA MOT QUYEN SACH HAY? Bạn nghĩ sao?

Chúng ta có thể tin vào sự khôn ngoan trong Kinh Thánh không?

Bạn trả lời thế nào? ˙ Có ˙ Không ˙ Tôi không chắc Kinh Thánh nói: “Sự khôn ngoan ợc chứng minh bằng kết quả của nó”.—Lu-ca 7:35.

ˆ

XAY ÐAP TO AM

´

ˆ ´ ˆ ` Giup con oi dien v i tuoi day thı

PHONG VAN

ˆ ` ˆ ´ ˆ Mot nha nghien c u phoi thai

´

` giai thıch niem tin cua mınh

´ QUAN ÐIEM KINH THANH

Lo lang

ˆ ` ˆ ` 14 Vet uoi dai ep tuyet v i 16

´

´ QUAN SAT THE GI I

s XE M TH Eˆ M VIDEO

˜ ´ ´ ´ ˆ ` Hay xem cach Kinh Thanh giup mot ng i

ˆ ` ˆ ` `

chong nghien r u va mot ng i t ng ` ˆ ˜ ´ tu th c hien nh ng thay oi ang kinh ` ngac trong i song.

w

´ ˆ ´ ˆ ` (Vao muc VE CHUNG TOI ˛ CAC HOAT ÐONG)

r

w

ˆ ´ ´ ` ` Toi chan ghet i mınh

` Ke b i tu ´ h ng c hanh phuc

r Vol. 97, No. 2 / Bimonthly / VIETNAMESE

´ ˆ ˜ Moi so xuat ban: 57.761.000. Co trong 103 ngon ng

` ˆ ` ´ ´ `

ˆ ˆ

´ ˆ

An pham nay khong dung e ban, nh ng c phat hanh nham ay manh

cong viec day do Kinh Thanh tren khap

´ ˆ ˆ ` ` ´ ´ ` ˆ ´ ´ ˆ the gi i. Cong viec nay c tai tr do s ong gop tınh nguyen. Ðe ong gop, xin truy cap www.jw.org/vi.

´

ˆ ˆ ` ˆ ˘ Ban co muon nhan them tai lieu hoac

`

´

´ ` ˆ tım hieu Kinh Thanh mien phı tai nha khong?

` ˜ ´ ˆ ´

` ´

`

ˆ ˆ ´ ˆ ´ ´ Tr khi c ghi ro, cac cau Kinh Thanh trong an pham nay c trıch dan t Ban Truyen thong cua Lien hiep Thanh kinh hoi (Sang-the Ky

` ´

´ ´

` ˜

en Ma-la-chi) va Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i (Ma-thi- en Khai huyen). NW la ch viet tat cua New World Translation of the Holy ´ ˆ ˆ ˆ ˆ ´ ´

´ ´ ´

so cau Kinh Thanh.

Scriptures—With References (Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i co phan tham khao). Chung toi in nghieng trong mot

˘

Xin xem www.jw.org/vi hoac g i th en ˆ ˜

ˆ ˆ ˆ ´ mot trong nh ng ia chı c liet ke ben d i.

Awake! (ISSN 0005-237X) Issue 2 April 2016 is published bimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299, and by Watch Tower Bible and Tract Society of Canada, PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing offices. POSTMASTER: Send address changes to Awake! 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299.

5 2016 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in Canada.

JEHOVAH’S WITNESSES: UNITED STATES: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. CANADA: PO Box 4100, ´

Georgetown, ON L7G 4Y4. Ðe biet tat ca cac ia chı, xin xem www.jw.org/vi/lien-he.

` ` B AI TR AN G B IA

´ ` Kinh ˆ Thanh ch´ ı la mot quyen sach hay? ´ `

´ ˆ

˘ Kinh Thanh c hoan tat cach ay khoang 2.000 nam. ` ´ ˆ

´ ´ ˜ ` ` ` T o en nay, vo so cuon sach khac a ra i va i vao ˆ ˜ ´ ` ˆ ˜ ˜ quen lang. Nh ng Kinh Thanh thı khong. Hay xem nh ng ` ˆ tr ng h p sau ay.

´

´

ˆ

ˆ ˜ ˆ ) Kinh Thanh van ton tai tr c nhieu cuoc tan cong d doi cua ˜ ` ´

ˆ

´

nh ng ng i co the l c.

Chang han, mot cuon sach ve Kinh ´ `

Thanh th i Trung Co (An Introduction to the Medieval Bible)

` ` ´ ˆ

´ ˆ ´ ˆ cho biet vao th i o, tai mot so n c theo Ki-to giao, “viec

˜ ` ´ ˆ ˜ ˆ ` s h u va oc Kinh Thanh trong ngon ng cua dan th ng ` ´ ` ˆ ´

b i xem la d i giao va khong quy phuc”.

Cac hoc gia d ich Kinh ´

˘ ˜ `

˜ ˆ ˆ Thanh sang tieng ban ia hoac nh ng ng i co vu viec nghien ´ ´ ˜

´ ˆ

` c u Kinh Thanh a phai mao hiem tınh mang.

Mot so ng i ˜

a b i giet. ` ´

` ´

`

´ ) Du co nhieu ke thu nh ng Kinh Thanh van la quyen sach c

´ ` ˆ ˜

`

phat hanh rong

rai nhat cua moi th i ai.

Khoang 5 tı cuon ˆ ˘ `

˜ ˆ ˜ tron bo hoac t ng phan a c in trong h n 2.800 ngon ng . ´ ´

` ˜ ˜ Ng c lai, cac sach ve triet hoc, khoa hoc va nh ng lınh v c

ˆ ` ´ ` ` lien quan th ng chı co so l ng

l u hanh han che va nhanh ´

` chong b i loi th i. ` ˆ ´ ` ˆ

ˆ ˜

` ) Nh viec d ich Kinh Thanh ma mot so ngon ng c bao ton va

´

tiep tuc phat trien. Chang han nh ban d ich cua Martin Luther ˜

´

´ `

a anh h ng l n en tieng Ð c. Con trong tieng Anh, an ban

ˆ

`

´ au tien cua ban d ich King James c xem la “cuon sach tao

´ `

tieng vang l n nhat t ng c xuat ban”. ´ ˜

ˆ

˘ ´ ) Kinh Thanh “ a anh h ng sau sac en nen van hoa ph ng ˆ ˆ ˜ ´

` ` ´ ˜ ` Tay, khong nh ng oi v i niem tin va th c hanh tın ng ng ma `

´ ˆ ˆ ˘ ˆ ´ ´ ` ˆ con oi v i nghe thuat, van hoc, luat phap, chınh tr i va vo so ˜ ´ ˆ

´ `

lınh v c khac khong the ke het c”.—B

ach khoa t ien ´ ´ ´ Oxford ve cac sach trong Kinh Thanh.

´ ` ` ´

Ðo chı la vai vı du cho thay ´ ˆ

Kinh Thanh khong giong nh bao ´ ´ ´ sach khac. Nh ng tai sao sach `

nay lai pho bien en the? Tai

`

sao nhieu ng i lai mao hiem ´ ` ´ ´ tınh mang

vı Kinh Thanh? Co

´ ´ nhieu ly do nh : Kinh Thanh

´ ` cung cap chuan m c ao c va ˜ ˆ

nh ng day do ve tam linh phan ´ ˆ ˆ anh s khon ngoan v t troi.

´ ´

´ Kinh Thanh giup chung ta hieu ˘ ˆ

c can nguyen cua s au

` ˆ

` kho va xung ot cua con ng i. ˜ ´ ` ˜

H n n a, sach nay cung cho biet ` ´ ` ˜

ˆ ve l i h a la nh ng van e tren ˜

´ ` ˆ se cham d t, ngay ca con tiet lo

´ ˜ ` ieu o se dien ra nh the nao.

Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016

3

´

Kinh Thanh cung cap s hieu biet

´ ` ˆ ve ao c va tam linh

ˆ ` ˜ Hoc van rat quan trong.

Nh ng mot bai xa ˆ ` ´

luan trong t bao Ottawa Citizen cua Canada

´

cho biet “nen giao duc...

mang en bang

ˆ

` ´ cap... khong am bao gĹ ve ao c�. Theo ˆ ˆ ´ `

ˆ mot nghien c u toan cau cua cong ty quan ˆ ˆ ´

` ´ he cong chung Edelman, nhieu ng i trÄą ´ ´ ´ ´ Ëœ ˆ th c, trong o co cac lanh ao doanh nghiep

˜ ˆ `

` ˘ ` ´

l a ao va an va chÄąnh quyen a gian lan,

` cap, dan en “giai oan khung hoang long tin�. ´ ˆ ` ´

Kinh Thanh tap trung vao s giao duc ve ´ ` ˆ ´ ´

ao c va tam linh. Sach cho chung ta hieu Ëœ ˆ ` ´ ´ ´ ro “s cong-bÄąnh, s ly- oan, s chanh-tr c,

` ´ ` ˆ ˆ ˜ va cac neo lanh� (Cham-ngon 2:9). Hay xem `

ˆ ˆ

tr ng h p cua mot thanh nien 23 tuoi, tam

` ` ` Ba Lan. Khi con goi la Stephen, b i tu tai `

`

´ ` trong tu, anh bat au tÄąm hieu Kinh Thanh va ´ Ëœ ` ˆ

´ quy trong

nh ng l i khuyen th c te trong o.

` ˆ ´

˜

´ Anh viet: “Ă?en gi , toi m i hieu ‘hay hieu kÄąnh Ëœ ` ` ˆ Ëœ

cha me ng i’ nghĹa la the nao. Toi cung biet

ˆ ´ �OI NET ´ ` ˆ ´ ´

) Kinh Thanh la bo sach thanh gom 66 ´ `

` sach, c hoan tat trong th i gian

˘ khoang 1.600 nam. ´ ´ ` `

` ) Ă? c Chua Tr i dung khoang 40 ng i

´ ˆ ` ˆ ˆ viet Kinh Thanh. Mot so la nong dan, ˆ ´ ` Ëœ ng dan, quan xet, vua va nhac sÄą.

´

´ ` ´ ) Chu e chÄąnh cua Kinh Thanh la N c ´ ´ ` ˆ ´ ˆ ` Ă? c Chua Tr i, mot chÄąnh phu tren tr i Ëœ ` ´

ˆ se tr i vÄą trai at (Ă?a-ni-en 2:44; 7:13, ´ ` Ëœ ´

´ 14). N c Tr i se xoa bo s gian ac,

` ´

´ au kho va cai chet bang cach h p

ˆ ´

nhat nhan loai d i quyen cua �ang ´ ´

´ ˆ Cai Tr i chĹnh ang: �ang Tao Hoa, Gie´ ` ˆ ˆ ˆ ´ ho-va � c Chua Tr i.—1 Co-rinh-to 15:24-26.

´

´ ` ˜ cach kiem che cam xuc, nhat la nh ng c n ˆ ´ ˆ ˆ ˆ nong gian�.—

E-phe-so 4:31; 6:2. ˆ ˆ

˜ ˆ

` Mot nguyen tac a ong

en long anh ` ˆ ´ ˆ ˆ Stephen la cau Kinh Thanh Cham-ngon 19:11:

` ` ˆ ˆ

“Hieu biet lam con ng i cham gian, bo qua ` ´

` ˆ l i xuc pham khien con ng i c ton vinh� ´ ` ` ˆ ˘ (Cac Gi Kinh Phung

Vu).

Gi ay, khi gap

`

` hoan canh gay go, anh Stephen co gang bÄąnh Ëœ ˆ ´

` ´ ´ ˆ tĹnh phan tĹch van e va ap dung

cac nguyen

´ ˆ

ˆ tac Kinh Thanh lien quan. Anh cho biet: “Toi ˆ

´ `

´ ´ nhan ra rang Kinh Thanh la cuon sach h ng

dan tot nhat�. ` ˆ ´ ˆ ˆ ˆ Ch i Maria la Nhan Ch ng Gie-ho-va. Mot

˜ ´ `

˜ ˘ ´ phu n co thanh kien a lang ma ch i tr c ˘

` ` ˜ ˆ ˆ ´

mat nhieu ng i. Ba a gay huyen nao khap ´ ` Ëœ khu xom. Nh ng thay vÄą tra ua, ch i Maria ` `

Ëœ ´ tiep tuc iem tÄąnh b c i. Sau nay, ng i Ëœ

ˆ ` ` ˆ phu n ay cam thay hoi han va i tĹm Nhan ´

ˆ ´ ` ˜ ˘ Ch ng. Khoang mot thang sau, ba a gap lai

` ˆ

`

ch i Maria. Ba om cham lay ch i va xin loi. H n ˜ ` ˆ

` ˆ ´ n a, ba nhan ra rang nh ton giao ch i Maria ` ´

`

ang theo ma ch i m i mem mai va t chu

` ˜ ` nh the. Ket qua ra sao? Ng i phu n t ng

KHOANG 40 `

NG I VIET

66

´ SACH

1.600 ˘ NAM

´ `

` ˘ ` ` co thanh kien ay va nam ng i trong gia Äąnh ` Ëœ

`

´ ´ ba a quyet inh tĹm hieu Kinh Thanh v i ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va. ´ ˆ ´ ˆ Chua Gie-su noi s khon ngoan c

´

´ ch ng minh bang ket qua cua no (Lu-ca 7: ˆ ´ ˆ

´ ˜ 35). Nh vay, cac nguyen tac Kinh Thanh a ´ ` ˜ ˆ ˆ c ch ng minh la rat h u hieu!

Nguyen ˜

´ ´

tac Kinh Thanh giup vun trong nh ng pham

´ ´ ˆ

chat tot nhat cua chung ta. Cac nguyen tac

´ ` `

ˆ ˆ ay “giup ng i ch a t ng trai nen khon

`

` `

ngoan�, “khien long phan kh i� va “lam mat ´ `

˜ `

sang ng i� khi c hieu biet ro rang ve ao

´ ` ˆ ˆ c va tam linh.—Thi-thien 19:7, 8, NW.

´

´

Kinh Thanh giai thĹch ve s au kho ` ˆ

` va xung ot cua con ng i ´ ` ˆ ´ ˆ ˆ Trong qua trĹnh nghien c u mot benh

d ich ` ´ ´ ˆ ˆ

` nao o, cac nhan vien ieu tra co gang tÄąm ˘ ˆ ˆ ˆ

` can nguyen gay ra benh.

S au kho va ˜ ` ˜

ˆ chia re cua con ng i cung giong nh “benh

ˆ ˜ ´ ´ ´

d ich�. Mot lan n a, Kinh Thanh giup Ĺch rat

` `

nhieu khi ghi lai th i ky ban au cua l ich s , ´

luc van e bat au nay sinh. ´ ´ ´ ´ Sach Sang-the Ky trong Kinh Thanh cho

˘

ˆ

biet khi cap v chong au tien phan ngh ich ´ ´ ` ` ˆ

˘

Ă? c Chua Tr i thÄą nhan loai bat au gap khon

˘

´ ´ ˘ ˆ

on. Cap v chong o t y at ra tieu chuan ˆ ` Ëœ ´ ´ ´ ´ rieng ma le ra chÄą co Ă?ang Tao Hoa m i co

`

´ ´ ´ quyen lam the (Sang-the Ky 3:1-7). �ang

` ´ ´ ˆ ´ buon thay ke t luc o, nhan loai noi chung ˜ ´ `

Ëœ ˆ ˆ ˆ ` a co cung loi suy nghÄą oc lap.

Hau qua la `

ˆ

ˆ ´ ´ gÄą? L ich s nhan loai ay xung ot, ap b c, Ëœ ´ ` ˆ ´ ˆ ´ chia re ve ao c va tam linh, ch khong co ` ´

t do va hanh

phuc (Truyen- ao 8:9). Kinh ´ ´ ´ `

´ Thanh noi rat ung: “Ng i ta i, chang co

´

` ˆ ˆ quyen dan- a b c cua mĹnh� (Gie-re-mi

´ ` ` Ëœ ˆ ` 10:23). Ă?ieu ang m ng la se khong con

` ˆ

canh con ng i t inh oat tieu chuan ao

´ ` ˆ ˜

˜ c va gay ra nh ng tham hoa n a.

´

Kinh Thanh mang en hy vong

´ ´ Kinh Thanh noi rang ˜ ˆ nh ng inh luat

´ ` ` chi phoi cac t ng tr i

ˆ

´ MOT CUON

SACH ˆ ´ VACH

TRAN S ME TIN ´ `

` ˆ ´ Bach khoa t ien ve khoa hoc va ton giao (Encyclopedia of Science and Religion) cho

` `

˜ ´ biet ng i th i x a “tin rang vu tru do cac

` ´

´ ˆ v i than tuy h ng kiem soat�. Tuy nhien, Kinh ´ ´ ˜

´ Thanh noi vu tru c chi phoi b i cac inh ˆ ˆ ´

´ ˆ

luat vat ly. Chang han, cach ay khoang ˘ ´

ˆ

3.500 nam, Kinh Thanh cho biet ve ‘luat cua ´ ˆ ´ ` ` ` cac t ng tr i va at’ (Giop 38:33). Cau Kinh ´ ˆ ˆ

ˆ

´ Thanh Gie-re-mi 31:35 e cap en “th -t ˘ ˘ ` ˆ ` `

ˆ mat trang va ngoi sao�. Ng i nao tiep nhan

˜

´ ´ ` ` ˆ nh ng hieu biet chĹnh xac nay thĹ bao ve `

`

` ˆ ´ mĹnh khoi s th ph ng

sai lam va me tĹn. ˆ ´ —Giop 31:26-28; E-sai 47:1, 13.

´ ´ `

ˆ Ëœ Ă? c Chua Tr i het m c yeu th ng nh ng ` ˆ

` ˆ

ng i ton trong

uy quyen va tieu chuan cua

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 2 năm 2016

5

ˆ

´ MOT CUON SACH TRUNG TH C

´ `

´ ´ TÄąnh trung th c la pham chat ang quy cua Ëœ `

´

nh ng ng i viet Kinh Thanh, ngay ca khi ˆ

ˆ

lien quan en loi lam cua ban than ho.

Chang ´ ` ´ ` han, sau khi vua Ă?a-vÄąt ngoai tÄąnh v i ng i Ëœ ˆ ´ ˆ ˆ

` phu n ten Bat-Se-ba, ong thang than th a ˆ ˆ ˜ `

´ ´ ˘ ´ nhan: ‘Toi a lam ieu ac tr c mat Chua’ ˆ ´

˘ ` ˆ ˆ (Thi-thien 51:4). S o Giang th a nhan ong ˜

`

` ˆ ´ a hai lan quy lay e th ph ng

thien s . ˆ ´ ´ ` ` ˆ Ëœ ` Thien s ap: ‘Ă? ng lam vay!

Hay th ´ ´ `

ph ng

Ă? c Chua Tr i’ (Khai huyen 19:10; ´ ` ´ ˘ 22:8, 9). TÄąnh trung th c nh the la net ac

˜ `

´ ˆ tr ng cua nh ng ng i viet Kinh Thanh. That

´

` ˜ ` ´ ´ ang buon la nh ng ng i sao chep sach ` ` ˆ ´ vao th i x a khong co c.

ˆ

´ ˆ MOT ´ CUON SˆACH N ANG CAO S C KHOE TAM THAN ´

´ ´

Kinh Thanh khuyen khÄąch chung ta vun trong Ëœ ´ ´ ´ ˆ ´

ˆ nh ng c tĹnh giup nang cao s c khoe tam

`

` ´ ˆ ˆ ˆ than nh long trac an va tha th . E-phe-so ´ ˜ ´ ´ `

4:32 noi: “Hay t te v i nhau, co long trac an,

` ´ san long tha th nhau�. ˆ

´ Theo mot an pham cua to ch c Mayo Clinic

`

ˆ ´ ` ´ Hoa Ky, “neu khong tha th cho ng i khac ` ` ` ˆ `

` thĹ ban la ng i ch iu thiet thoi nhieu nhat�. Bai

´

ˆ ´ ´ ` viet giai thÄąch rang viec tha th co the lam cho Ëœ

ˆ

` “nh ng moi quan he tot ep h n; tinh than va ˆ ´ ´ ˘

` tam ly on inh h n; Ĺt cang thang, lo lang va ˆ ` ´

´ ˆ ´ han thu; ha huyet ap; giam cac trieu ch ng

ˆ ` ´ tram cam, giam nguy c nghien r u va cac

ˆ ˆ chat gay nghien�.

ˆ

´

´ Ëœ MOT ˆ CU ON SACH GIAI Ă?AP NH NG`

CAU HOI QUAN TRONG

TRONG Ă? I SONG

´

`

Khoa hoc giai ap nhieu thac mac va cung cap rat

ˆ ` ˆ

´

ˆ nhieu thong tin. Du vay, khoa hoc van co han che. Mot

´

ˆ ˆ cuon sach ve cong nghe sinh hoc (Biotechnology

—Changing Life Through Science) cho biet: “Hau het ´ ` ´ ˜ `

´ cac nha khoa hoc, bac sĹ va triet gia eu ong y rang ˆ

´ ˜ ˆ

ˆ khoa hoc khong the giai ap c nh ng cau hoi lien ˆ ´ ´ ` ´ ˜

c va tĹn ng ng�. quan en luan ly, ao

` ´ ` ˆ ´

´ ngai. ChĹnh vĹ vay, Kinh Thanh am bao v i ´

` ˜ ˆ ´ ˜ chung ta rang ngai se khong dung tung mai

` ˜

´ ˆ

s xau xa va nh ng au kho do no gay ra. Ke ´ ˜ ˘ ˆ ´

`

` ac “se an bong-trai cua ng-loi mÄąnhâ€? ˆ ˆ ` (Cham-ngon 1:30, 31). Ng c lai, “ng i

` ˜ ˆ ` ˆ ` hien-t se nhan c at lam c -nghiep, va ˆ ˆ ´ `

c khoai-lac ve bĹnh-yen d -dat�.—Thiˆ thien 37:11. ´

` ´ ´ ` Ëœ ` Qua N c cua ngai, Ă? c Chua Tr i se hoan ` ´

´

` ˆ thanh y inh bien trai at thanh n i yen ` ´ ´ ´ ` ` bĹnh (Lu-ca 4:43). N c � c Chua Tr i la ˆ ´

`

´ ´ ´ mot chÄąnh phu toan cau, qua o Ă? c Chua ` Ëœ

´ ´ Tr i se th c thi quyen toi th ng

chÄąnh ang

` ˆ ˆ ´ ˆ cua ngai tren nhan loai.

Chua Gie-su cho ´ ` ˆ

´

`

biet N c Tr i lien quan en trai at khi ngai ´ ` ˆ

´ noi trong l i cau nguyen mau: “Xin N c Cha

´ ˆ

´ c en, y Cha c th c hien...

d i

at�.—Ma-thi- 6:10. ˆ ˆ

ˆ ´

´ ´ That vay, than dan N c cua Ă? c Chua ` Ëœ ` ´

` ` ˆ Tr i se lam theo y muon ngai, th a nhan

´ ´ ´ `

Ă?ang Tao Hoa x ng ang lam Ă?ang Cai Tr i ` ` ` ` Ëœ ´ ˆ

ch khong phai bat ky ng i pham nao. Se ˆ `

˜

khong con canh tham nhung, tham lam, bat `

ˆ ˆ

ˆ ` bĹnh ang ve kinh te, phan biet chung toc va

˜ ´

´ ` Ëœ ` ˆ chien tranh n a. Co the noi la se chÄą con mot

´ ˆ ´

` ´ n c, mot chĹnh phu duy nhat, va chĹ co ˆ

´ ` ˆ ` ˆ mot chuan m c ao c va tam linh ma thoi.

—Khai huyen 11:15.

´ ˘

´ ´ ´ ´ �e co mat trong the gi i m i o, chung ta

´ ˆ ´ ˆ can nen giao duc.

Cau Kinh Thanh 1 Ti-moˆ ´ ´ ´ `

the 2:3, 4 noi: “[Ă? c Chua Tr i] muon moi

` ´ `

´ ´ loai ng i c c u va hieu biet chĹnh xac

´

KHOA HOC CO THE ˆ ´ a ra cong th c ´

˜ toan hoc ve nh ng ˆ

˜ inh luat chi phoi vu ˆ

tru, nh ng khong the

´ ´ giai thĹch cho chung

˜ ta biet tai sao vu tru ˆ ˜ ˘ hien h u hoac tai sao ˜

vu tru b i chi phoi b i ˜ ˆ nh ng inh luat

´ ´ chĹnh xac.

´

KHOA HOC CO THE

´ ´ ˘ giai thÄąch ch c nang

cua c quan sinh san, ˆ ´ nh ng khong giup ´ ´ chung ta xac inh

´ chuan m c ao c

` ve tÄąnh duc.

´ ´ `

` ´ “[Ð c Chua Tr i] muon moi loai ng i c c u `

´ ´

ˆ ˆ ˆ va hieu biet chınh xac ve s that”.—1

Ti-mo-the 2:3, 4

ˆ ˆ ´

˜ ve s that”.

S that o bao gom nh ng day

´

´

`

do cua Kinh Thanh ve ieu co the goi la hien ´ ´ ˜

ˆ ` ˆ

phap, t c nh ng ieu luat va nguyen tac cua ´ ´ ´ ` ˆ ´ ` `

N c Ð c Chua Tr i. Mot vı du la Bai giang ˆ ´ ´ ˆ tren nui cua Chua Gie-su (Ma-thi- , ch ng ` ˜

5-7). Khi oc ba ch ng nay, ban hay co ˜ `

` `

gang hınh dung i song se the nao khi moi ` ´ ˜ ` ˆ ˆ ng i eu ap dung

nh ng l i khuyen khon

´ ˆ ngoan cua Chua Gie-su. ˆ ´ ´ ˆ ˆ

Vay chung ta co nen ngac nhien khi biet ´ `

´ ˆ ´ Kinh Thanh la quyen sach c phan phat

´

KHOA HOC CO THE ˆ ´

mo ta s phat trien

ˆ ` cua phoi thai ng i ˆ ´ nh ng khong the xac

inh chuan m c ao

´

c ve quyen c

ˆ ´ song cua phoi thai o.

ˆ ˜

´ ˆ

` rong

rai nhat the gi i khong? Chac chan la ˆ ˜

´ ` ` khong! Nh ng day do trong sach nay la bang

´ ´ ´ ´ Ð c Chua ch ng cho thay Kinh Thanh c ` ´

ˆ ´ Tr i h ng dan e viet ra. Viec sach c l u ` ˆ ˜

˜ ´ ´ ` hanh rong

rai cho thay ro Ð c Chua Tr i

` ˆ ˆ ˜ mong muon moi ng i thuoc moi ngon ng `

ˆ

` `

va chung toc eu biet en ngai va h ng ˜ ˆ ´ ` ´ ` ˜ c nh ng an ph c ma N c Tr i se mang ˆ lai.—C

ong vu 10:34, 35. ˛

´

´ ˜

Kinh Thanh giai ap nh ng ieu ` ` ˜ ˆ

nay va nh ng cau hoi quan trong

´ `

´ ´

khac, nh the chung ta co the

ˆ ` ´ “hieu-biet s cong-bınh, s ly´ ´ ` ´

oan, s chanh-tr c, va cac neo ˆ ˆ ` lanh”.—Cham-ngon 2:9.

ˆ ˆ ` Mot phoi thai ng i

Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016

7

ˆ

X AY Ă? A P T O A M C H A M E

´ Giup con

ˆ ´ oi dien v i ˆ ` tuoi day thĹ

VAN Ă?E

` ´ ˆ T ng ch ng nh chĹ m i hom `

ˆ qua ban con am bong con tren ` ˆ ˜

tay. Gi ay con a en tuoi

ˆ ` `

thieu nien. Du van con tre con ´

´ ` nh ng chung sap b c vao

ˆ ` ` ˜

tuoi day thÄą, la ng ng c a

` tr ng thanh. ` ` ´

´ Lam the nao ban co the giup ´ `

ˆ con trai, con gai mĹnh oi dien

´

` ˜ ` v i s bien oi v a ng ngang ` ˆ

v a gay hoang s trong giai ` oan nay?

TRE CON

` ˆ THI DAY

´ ` NG I L N

ˆ

` BAN NEN BIET �IEU GI? ˆ ` ´ ˆ `

` ˆ ` ´

Day thÄą s m hay muon tuy moi ng i. Day thÄą co the bat

´ ´

˘

ˆ ´ au s m luc 8 tuoi hoac tre en khoang 15 tuoi, tham chĹ tre ˆ ´ ` ´

` h n. Mot sach danh cho cha me co con trong tuoi v i thanh ˆ

ˆ nien (Letting Go With Love and Confidence) cho biet “ o

ˆ `

tuoi day thĹ cua tre rat a dang�.

ˆ ` ´ ˆ

˜ ´ ´ ´

Tuoi day thÄą co the gay lo lang. Nh ng em m i l n co the

´ Ëœ ` ´ ` ˆ rat nhay cam tr c suy nghÄą cua ng i khac ve mÄąnh. Mot

ˆ ˆ

´ ˆ

´

thanh nien ten Bang1 nh lai: “Toi bat au e y en ve be ` ` `

` ˘ ` ´ ˆ

ngoai va hanh vi cua mÄąnh. Khi gap ng i khac, toi thac mac ´ Ëœ ˆ ` ˆ

ˆ ˘ ` ho co nghÄą toi h i ky cuc khongâ€?. Khi b i noi mun tren mat thÄą ´ ´

`

cac em co the cang t ti h n. Em Ngoc 17 tuoi cho biet: “Em ´ ´ ˘ `

ˆ ´ ` Ëœ co cam giac mat mÄąnh b i mun tan cong! Em nh la em a ´ ` ` ` ˆ ´ ´ khoc va t goi mÄąnh la co gai xau xÄąâ€?. ˆ ` ´ ´ ˆ ´ ˘

` ˘ ˆ ´ Day thÄą s m co the gay kho khan. Ă?ieu nay ac biet ung ´ ´ ´ ´ ´

ˆ

oi v i cac em gai. Cac em co the b i treu choc khi ng c bat

ˆ ˘

ˆ `

ˆ

´ au to len hoac xuat hien ng cong c the. Mot cuon sach

ˆ ve nuoi day con (A Parent’s Guide to the Teen Years) cho

˜ ˆ ´

´

` ` biet: “Nh ng cau con trai l n tuoi h n, co the t ng lam ˆ ˜

´ ´ ´ ´ ` ‘chuyen ay’, cung de chu y en cac em gai nay�. ˆ ` ˆ ´ ˜ `

` ˆ ´ Day thĹ khong co nghĹa la tr ng thanh. Cau Kinh Thanh ˆ ˆ ´

ˆ ` ` Cham-ngon 22:15 noi: “S ngu-dai von buoc vao long con

ˆ ` ˆ

` ˆ ˆ tre�. Day thĹ khong thay oi c ieu nay. Mot em tre trong ´

`

´

´ ´ co ve tr ng thanh, nh ng cuon sach ve tuoi m i l n (You ´

´ ˆ ´ ˜ `

and Your Adolescent) noi ieu o “khong co nghÄąa la em ay ´

ˆ ´ ´ ˆ co the a ra quyet inh khon ngoan, c x co trach nhiem,

´ ´

˘ ˜

ˆ

` ´ co tÄąnh t chu hoac nh ng bieu hien tr ng thanh khacâ€?. ´ ˆ ` ` Ëœ

1 Cac ten trong bai nay a c thay oi.

r

ˆ ´ ˆ

ˆ Xem them cach xay ap to am tren www.jw.org/vi

´ ` ` BAN CO THE LAM GI? ´ ˆ ´

ˆ ` Ëœ Noi chuyen tr c khi con en tuoi day thÄą. Hay cho con

` ˜ ˘ ˆ

ˆ ´ ban biet ieu gĹ se xay ra, ac biet ve kinh nguyet (em gai) `

` ˆ ´

´ ˜

va xuat tinh vao ban em (em trai). Khac han v i nh ng bien

` `

ˆ ` ˜

` ˆ ˆ

ˆ oi t t cua tuoi day thĹ, nh ng ieu nay ot ngot xuat hien

` ´

ˆ

˜ ´ ˆ ´

va co the gay boi roi, s hai. Khi noi chuyen v i con ve tuoi ˆ ` ˜ ´ ´ ` ´ ˜ ´

ˆ ` day thĹ, hay co cai nhĹn tĹch c c.

Hay giup con hieu ay la ˜

´

´ `

nh ng bien chuyen can thiet e co the b c vao tuoi tr ng ` ˆ

´ ˆ thanh.—Nguyen tac Kinh Thanh: Thi-thien 139:14. ˜

´ ` ˆ ˆ ˆ ˆ Ëœ ´ Hay giai thÄąch t ng tan.

Mot thanh nien ten Dung nh

´

ˆ ˆ Ëœ ´ ` lai: “Khi giai thÄąch ve ‘chuyen ay’, cha me toi a noi vong vo. ´ `

ˆ ´ ˆ ´ `

c gĹ ho thang than h n mot chut�. Mot ban khac la Thao,

˜

´

ˆ ` 17 tuoi, cung cam thay nh the: “Me giup em hieu chuyen gÄą

ˆ

´ ` ´ ˆ

ang xay ra tren c the. Nh ng c gÄą me khÄąch le tinh than

´ ´ ` ` ´

` ´ em nhieu h nâ€?. Chung ta rut ra bai hoc gÄą? Co the la kho x , Ëœ ´

´ ˆ

nh ng hay noi cho con biet moi khÄąa canh

lien quan en tuoi ˆ ` ˆ

´ ˆ day thĹ.—Nguyen tac Kinh Thanh: Cong vu 20:20. ˆ ˆ

´ ´ ˆ

´ Neu cau hoi e khuyen khĹch con noi chuyen. �e giup

´ Ëœ ´ ˆ ˆ ` con cam thay thoai mai h n, hay noi ve chuyen day thÄą Ëœ ` ´

´

´ ´ nh ng ng i khac. Chang han, ban co the hoi con gai: “Cac ´ ´

˜

ˆ

ˆ ban gai trong l p cua con a bat au xon xao ve chuyen

´ ´ ´ ´ ˜ ´ co kinh ch a?�, “Cac ban khac co choc gheo nh ng ban phat

´ ˆ ´

´ ´ trien h i s m khong?�. Ban co the hoi con trai: “Cac ban co ˆ ˜ ´

ˆ ˆ ´ che bai nh ng ban phat trien cham h n khong?�. Khi cac em

ˆ ` Ëœ ´ ´ bat au cho biet ve tuoi day thÄą cua nh ng ban khac, cac em Ëœ ´ ˆ

´ ` ˆ ˆ

` ´ se de noi len cam xuc va chuyen rieng cua mĹnh h n. Khi cac

´ ˜ ` ` ˆ

´ em bat au noi, ban hay lam theo l i khuyen cua Kinh Thanh: ˆ ´ “Mau nghe, cham noi�.—Gia-c 1:19. ´ ´

ˆ

`

Giup con phat trien “s khon ngoan thiet th c va kha ˘ ´ ˆ ˆ ˆ ` ˆ ` nang suy xetâ€? (Cham-ngon 3:21, NW). Day thÄą khong chÄą la

` ´

` thay oi ve c the va cam xuc. Suot giai oan nay con ban

˜ ´ ˘ ´ ˆ

` ˜ ´ ´ cung phat huy kha nang ly luan, ieu nay se giup cac con ˜

ˆ

a ra nh ng quyet inh khon ngoan khi en tuoi tr ng ` ˜

ˆ ´

` ` ˜ thanh. Hay nam lay c hoi o e ghi tac vao long con nh ng ˆ

´

ˆ

´ tieu chuan ao c tot.—Nguyen tac Kinh Thanh: ˆ He-b -r 5:14. `

ˆ

` ˆ

´ � ng bo cuoc.

Nhieu em tre d ng nh khong muon noi ˆ ´

ˆ ` ` ˆ

chuyen v i cha me ve van e day thÄą, nh ng ng nen hieu

´

` ` lam con. Sach You and Your Adolescent cho biet: “Du gia v ˆ ˆ ´

ˆ ˘

´ khong quan tam, chan, thay ghe hoac gia iec, nh ng cac ´ ` ´ em lai nh het moi l i ban noi�. ˛

´ ˆ ´ CAC CAU KINH THANH Q U A N T R O N G ˆ ˆ ´ ´ “Toi c d ng

nen cach ang s ` ˆ la-l ung�.—Thi-thien 139:14.

ˆ

´ “Toi chang giau anh em bat c

` ´ ˆ ieu gĹ Ĺch l i�.—C

ong vu 20:20. `

` ˆ ‘Ng i tr ng thanh van dung

˘ ˆ ´

` ` kha nang nhan th c cua mÄąnh ma ˘

ˆ ˆ

kha nang ay c luyen tap e ˆ ˆ

´

phan biet ieu ung, ieu sai’. ˆ —He-b -r 5:14.

˜ ´ ˜

“Cha me a giup em rat nhieu ˆ ` ` trong giai oan day thÄą, nhat la me.

˜ `

`

Me a danh nhieu th i gian e giai ´

Ëœ thÄąch moi ieu cho em. Em biet ro

` ˜ ˆ ˆ

ieu gÄą se xay ra nen khong b i soc

ˆ ` Ëœ khi en tuoi day thÄą. H n n a, me ˆ `

luon lam em cam thay rat thoai ´ ´ ˆ ˜ mai khi noi chuyen.

Cha me a

´

` ` biet cach khien e tai te nh i nay ˆ ` tr nen de dang h n cho em�.

—Marie, 16 tuoi. ˆ

“Cha me luon ho tr em. Chang han

ˆ ˆ nh ho co gang ton trong

s rieng

` ´

t cua em vÄą biet em co the mac Ëœ

` ˆ

c . Rat hay la cha me khong ke ˆ ` ` ´ cho ai nghe chuyen nay. Va ho noi

˜

˜ cho em biet nh ng ieu se xay ra ´

ˆ ´ ´ tr c khi em oi dien v i chung�.

—Joan, 18 tuoi.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 2 năm 2016

9

P H O N G V A N YA N - D E R H S U U W

ˆ ` ˆ ´ Mot nha nghien c u ˆ

´ phoi thai giai thĹch

` niem tin cua mĹnh ´ ` `

ˆ ˆ ˆ Giao s Yan-Der Hsuuw la ng i dan au cong viec nghien ´ ˆ `

` c u phoi thai tai tr ng �ai hoc Quoc gia Khoa hoc va ˆ ˆ ` ˆ ` ´ ˆ ˆ

Cong nghe BÄąnh Ă?ong, Ă?ai Loan. Tr c ay ong tin thuyet

´

` ` ˆ ´ tien hoa, nh ng sau khi tr thanhˆ nha nghien c u khoa ˆ ˜

´ hoc, ong a thay oi quan iem. Ong cho TĹnh Th c! ´ biet ly do.

ˆ ´

Xin anh cho biet oi chut ve

ˆ ban than. ˆ ˘ ` ´ ˆ Toi sinh nam 1966 va l n len `

ˆ Ă?ai Loan. Ă?ao cua cha me toi ˆ Ëœ ´

ˆ d a tren Lao giao lan Phat

´ ` ` ˆ ` ˆ ` giao. Du th ong ba to tien va

ˆ ´ ` cau nguyen v i hĹnh t ng,

´ ˆ `

chung toi ch a bao gi tin rang ´ ˆ

´ co mot �ang Tao Hoa. ` Tai sao anh hoc nganh sinh hoc?

` ˆ ´ ˆ Khi con nho, toi thĹch nuoi ´ ˆ ˆ

´ thu vat nen muon biet cach `

´ ` ` lam sao e giup con ng i va ´

´ ˆ b t canh kho. Trong thu vat ˆ ` ˆ ` mot th i gian, toi hoc nganh ´ ` ´ ` ˆ thu y, va sau o hoc nganh phoi ˆ Ëœ ` ˆ thai hoc, mot lÄąnh v c ma toi hy Ëœ ´ `

˜ vong

se giup mÄąnh hieu ro h n

ve nguon goc s song. ´ ´

´ Luc o anh tin thuyet tien hoa. ´

Anh co the cho biet tai sao ˆ khong? ´ ´

Cac giao s ai hoc day ve

´

thuyet tien hoa, ho khang inh

´ ´ ´ ˆ rang co bang ch ng xac nhan

´ ˆ ˜ ieu o. Toi a tin.

Tai sao anh bat au oc

´ Kinh Thanh? ´ ´ ´ ˆ Co hai ly do. Th nhat toi tin

´

` rang trong so cac v i than ma ` `

´ ˆ ng i ta th , han phai co mot

` v i than cao nhat. Nh ng la ai? ´ ˆ

Th hai, toi biet rang Kinh ´ `

´ ´ Thanh la cuon sach c anh ´ ˆ ˆ ´ gia cao nen toi tham gia cac ´ ´ l p hoc Kinh Thanh.

` Khi bat au hoc tai tr ng Ă?ai

ˆ ´ ` hoc Cong giao Leuven BÄą vao ˘ ˆ

ˆ ` ` nam 1992, toi en mot nha th ˆ ´ ` ´ Cong giao va xin linh muc giup ˆ

´ ˆ toi hieu Kinh Thanh nh ng ong ˜ ´ ` a kh c t . ˆ `

ˆ Vay lam sao nhu cau tam linh

Ëœ cua anh c thoa man? ˘ ˆ Hai nam sau, khi ang nghien ˆ Ëœ ˘ ´ c u khoa hoc BÄą, toi a gap

ˆ ˜ ˆ mot phu n Ba Lan ten Ruth. Ch i ` ˆ ´ ˆ ˆ la Nhan Ch ng Gie-ho-va. Ch i

´ ´ hoc tieng Hoa e giup cho cac ˆ `

´ sinh vien muon tÄąm hieu ve Ă? c ´ ` ˆ Ëœ ´ Chua Tr i. Toi a cau xin Ă? c ´ ` ˆ

` Chua Tr i cho toi biet ve ngai ˆ ˆ ˘

nen toi rat vui khi gap ch i ay.

ˆ

` Ch i ay cho toi thay rang du ˆ ` ´ khong phai la sach khoa hoc

´ ` nh ng Kinh Thanh lai hoa h p

´ ´ ˆ ` v i khoa hoc.

VÄą du, mot ng i

´ ` ´ Ëœ viet Kinh Thanh la Ă?a-vÄąt a cau ˆ ´ ´ ´ `

nguyen v i Ă? c Chua Tr i: “Mat ` Ëœ

´ ` ngai a thay khi con m i la ˆ ´ ` ´

phoi thai; sach ngai co ghi het

´

´ ˆ thay cac phan noâ€? (Thi-thien ` ´ 139:16, NW). Du Ă?a-vÄąt ang ` ˆ Ëœ dung ngon ng th ca, nh ng ˆ

` ˆ

theo nguyen tac thĹ ong rat ´

´ ´ ˆ ung! Ngay ca tr c khi cac bo ˆ

` ` phan c the c hÄąnh thanh ` ˆ Ëœ ´

thÄą trong phoi thai a co tat ca Ëœ

´

nh ng chÄą dan cho s phat trien

´ ˆ ˆ ´ cua cac bo phan ay. Kinh Thanh ´ ´

ˆ ˆ ` chĹnh xac en noi toi tin ay la `

´ ´ ` ˆ Ëœ L i cua Ă? c Chua Tr i. Toi cung

ˆ

´ bat au nhan ra rang chĹ co

ˆ ´ ´ ` ´ duy nhat mot � c Chua Tr i, o ` ´ ˆ ˆ la � c Gie-ho-va.1

`

�ieu gĹ khien anh tin chac rang ´ ´ `

� c Chua Tr i tao ra s song? ˆ

ˆ ˆ ´ Muc tieu cua viec nghien c u ` ` ˆ khoa hoc la e tĹm ra s that

´ ˆ

ˆ ˜ ch khong phai ung ho nh ng

`

ˆ inh kien t x a en nay. Viec

ˆ ´ ´

nghien c u s phat trien cua ˆ ˜

phoi thai a thay oi quan iem

ˆ ˆ

ˆ

cua toi. Toi i en ket luan rang

´

s song c sang tao. Ðe

` ˜ ´ minh hoa ieu nay, hay xem cac ˆ

` ˜ day chuyen san xuat. Ng i ky

˜ s thiet ke sao cho nh ng linh ˆ

´ ˘ ´ ´ kien c lap rap an kh p v i ´ ` ` nhau theo ung trınh t va ´ ´ ˆ ˜ ´ ung cach. Phoi thai cung phat

´ trien nh the nh ng ph c tap

h n rat nhieu. ´

´ ` `

Co phai tat ca qua trınh nay chı

´ ˆ ` bat au v i mot te bao c

ˆ thu tinh khong? ´ ˆ `

Ðung vay.

Roi te bao c c nho

ˆ

´ ` ay phan chia, bat au qua trınh ˆ ` ´ ´

phan bao. Co khi c moi 12 en ` ` ˆ 24 gi , so l ng

te bao lai nhan ˆ ˆ

oi len. Trong giai oan au cua ´ ` ` ´ `

qua trınh nay, cac te bao goc ` ` ˆ 2 ´

c hınh thanh nen. Cac te `

´

bao goc co the san sinh ra

` ´ khoang 200 loai te bao khac

` ´ ` nhau nh te bao mau, te bao ` `

x ng va te bao than kinh v.v. ´ ` ` `

Cac loai te bao nay la can thiet

´ ` e c the em be c hınh ` `

thanh hoan chınh. ˜ ` ´

Nh ng te bao thıch h p phai

´ ` c san sinh theo ung trınh ` ´ ´ ˆ ´

t va v i trı. Tr c tien, cac te ` ˆ ` ˆ ´ bao tap h p thanh mo, roi cac ˆ ˜ ˆ ` ˆ ˆ mo se tap h p thanh bo phan

` ´ ˜ ` ˆ va chi. Co ky s nao lai khong

` ´

muon tr thanh tac gia cua ˜ ˘

ˆ nh ng van ban chı dan cho mot

`

´ tien trınh nh the? Nh ng cac

´

ˆ chı dan cho s phat trien phoi

ˆ thai c viet trong ADN mot

´ ´ cach ang kinh ngac.

Khi xem ´

ˆ ` ` ˆ xet moi ieu dieu ky nay, toi

` ´ tin chac rang s song la do Ð c ´ `

Chua Tr i thiet ke.

` ˆ Tai sao anh tr thanh Nhan ´ ˆ ˆ Ch ng Gie-ho-va?

` ` ` ˆ Ð n gian la vı tınh yeu th ng. ´ ˆ ´

` Chua Gie-su noi: “B i ieu nay ` ` ˜ ˆ

ma moi ng i se nhan biet anh ` ˆ ˆ ´ ` ´ ` em la mon o toi: Ðo la co tınh ˆ ˜ yeu th ng gi a anh em” ˘ ` ˆ (Giang 13:35). Tınh yeu th ng ´ ˆ ˆ ˆ

o khong thien v i, khong b i anh

˘ ´ h ng b i quoc gia, van hoa ˘ ` ˆ ` ´ hoac mau da. Toi v a ch ng

`

ˆ ` ˆ kien v a cam nhan tınh yeu

th ng ay khi bat au ket h p

´ ´ ˆ ´ v i cac Nhan Ch ng. ˛ ˆ ˆ ˆ 1. Thi-thien 83:18; 1 Co-rinh-to 8:5, 6. ` ˆ ´

ˆ 2. Vı l ng tam cua tın o ao Ðang Ki-to, ´ ˆ ` ˆ Giao s Yan-Der Hsuuw khong con nghien ´ `

ˆ ` ˜ c u te bao goc cua phoi thai ng i n a.

ˆ ˆ ´ ´

Viec nghien c u s phat trien cua ˆ ˆ

ˆ phoi thai a toi en ket luan

´ rang s song c sang tao

Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016

11

´

Q U A N Ð I E M K I N H T H A N H LO L A N G

LO L A N G

` ´ ` ´ Lo lang v a co l i v a co hai.

´ ´ ´ ˆ

˘ ` Kinh Thanh giup chung ta nhan ra ca hai mat nay.

´

`

` ` ˆ Co phai lo lang la ieu bınh th ng khong?

` ´ ´

TH C TE: Lo lang la cam giac kho ch iu, bon

˘ ˆ `

ˆ

chon hoac lo au. Vı ang song trong mot the ´

ˆ

´

ˆ gi i ay bat on nen s lo lang co the bua vay

` ´ bat ky ai trong chung ta.

´ ´ ´

ˆ ÐIEU KINH THANH NOI: Vua Ða-vıt viet: “Toi

ˆ

`

phai lo-lang n i linh-hon toi, hang ngay buon ` ˆ

` tham n i long toi cho en bao gi ?” (Thiˆ

` ˜ ´ ´

thien 13:2). Ðieu gı a giup Ða-vıt ng au ´

ˆ ` ˆ ˆ

v i noi lo au? Qua l i cau nguyen, ong doc o ` ` ´ ´ ` ˆ ` ` long mınh cho Ð c Chua Tr i. Ong hoan toan ˆ ` ˆ ´

` tin cay n i tınh yeu th ng trung tın cua ngai ˆ ´ ´ ˆ

Ð c Chua (Thi-thien 13:5; 62:8). Qua that, ` ` ´ ˜ ´ ˘ Tr i m i goi chung ta hay trao ganh nang

cho ` ˆ ´ ´ ˜ ngai. Cau Kinh Thanh 1 Phi-e-r 5:7 noi: “Hay

´ ´ ` ` trao het moi lo lang cho [Ð c Chua Tr i], vı ` ˆ

ngai quan tam en anh em”.

` ´ ˜

´ ´

Ngoai ra, co nh ng ieu chung ta co the `

´

lam e kiem soat lo lang. Chang han, khi `

´ ` ˆ

ng i viet Kinh Thanh la Phao-lo cam thay “lo

´ ˆ ´ ˆ ˜

thanh”, ong a co lang ve het thay cac hoi

` ´ ˆ ˜ ` ˆ

gang an ui va khıch le nh ng ai ma ong thay ˆ ˆ

ˆ ˆ khong an tam ve ho (2 Co-rinh-to 11:28). ` `

ˆ ` Trong tr ng h p nay, noi lo lang cua ong la

´ ` ˆ ´ ˆ ´ ˜ ieu co l i, vı thoi thuc ong dang tay giup ` ´ ´ ´

˜ ng i khac. Ðoi v i chung ta, s lo lang cung ´ ` ´ ˜ ` ´ ˆ lai,

thoi thuc mınh giup ng i khac. Ng c ´ ˆ ` ˜ ˘ ` ` ˆ

thai o h h ng hoac th la dau hieu cua ˆ

ˆ ˆ ˆ viec thieu quan tam.—Cham-ngon 17:17.

`

ˆ

´

“Ð ng chı quan tam en l i ıch cua ˆ ` ` ˜ ˆ

rieng mınh, ma cung quan tam en ´

` ´ ˜ ´ 2:4. l i ıch cua ng i khac n a”.—Phi-lıp

˘ ´ ` ˆ ˆ Cham soc ng i than yeu ´

´ ´ co the giup chung ta xua tan

ˆ

noi lo au ve ho

r

ˆ `

´

´ ˆ Xem them l i giai ap cua Kinh Thanh tren www.jw.org/vi

´

´ ` ` Neu qua lo lang, ban co the lam gı?

´ ˜

`

` TH C TE: Co le nhieu ng i lo lang ve hanh vi

´ ´ ´ ˘

sai trai trong qua kh , ve t ng lai hoac tien bac.1

´ ´

` ÐIEU KINH THANH NOI: Lo lang ve hanh vi sai ´ ´ ´ ´

` ´ trai trong qua kh : Tr c khi tr thanh tın

ˆ ˆ

` `

o ao Ðang Ki-to, mot so ng i vao the ky ´ `

ˆ ` th nhat t ng say s a, tong tien, gian dam va ˆ

ˆ ˆ ` trom cap (1 Co-rinh-to 6:9-11). Nh ng thay vı ´ ´ ˜

´ ´ ˜

c day d t mai ve qua kh , ho a thay oi ´

` ˆ ` ´ cach song va tin cay n i long th ng xot bao

´ ´ ` ` ` ˆ `

long la cua Ð c Chua Tr i. Ngai la ang rong ´ ˆ ´ ´ ´ ` tha th . Thi-thien 130:4 noi: “Chua co long ´ tha-th cho”.

´ ˆ ´ ´ Lo lang ve t ng lai: Chua Gie-su noi: “Ch lo

` ` ` ´

lang ve ngay mai, vı ngay mai co ieu lo ´

` lang cua ngay mai” (Ma-thi- 6:25, 34). Y cua ` ` ` ˆ ´ ˆ ` ˜

ngai la gı? Chı nen chu tam vao nh ng van e ` ˘ ˆ ˆ

mınh ang gap.

Khong nen chong chat noi lo ˆ

` ˆ ` ˆ au cua ngay hom sau sang ngay hom nay.

` ˜ ` ` ´ ´ ´ `

Ðieu nay se lam lu m oc phan oan va khien ˜ ` ´

ˆ ˆ ´ 1 Nh ng ng i b i ch ng roi loan lo au nen tham khao y kien ´ ˜ ´ ´ ˆ

´ ´ bac sı. Tap chı Tınh Th c! khong a ra bat c ph ng phap ˆ ` tr i lieu nao.

´

˜ ˆ ´ chung ta quyet inh hap tap. Cung nen nh ´ ˜ ´ ˜ ´ ´

co le ve sau chung ta se kham pha ra rang ˜

` ˆ ˘ ´ nh ng noi lo lang ay la vo can c .

ˆ ` ˆ Lo lang ve tien bac: Mot ng i khon ngoan `

ˆ ´ ˆ `

t ng cau nguyen: “Ch cho toi ngheo-kho, ˆ ˘ ` ˆ ˆ hoac s giau-sang” (Cham-ngon 30:8). Ong ´ ´ ` ˜ `

` a tım thay s thoa long. Ð c Chua Tr i vui

´ ´

´ ˆ khi thay chung ta co tinh than o. Cau Kinh ´ ˆ ´ ˜ ˜ Thanh He-b -r 13:5 noi: “Hay gi loi song ˆ

`

` ´ ˜ ` khong ham tien, va thoa long v i nh ng gı ` ˆ ´ ` ´ ´ ` ˜ ´ mınh hien co. Vı [Ð c Chua Tr i] a phan: ‘Ta ˜ ˆ ` ` `

se khong bao gi lıa ng i, va chang bao `

` ´ ` gi bo ng i’ ”. Tien bac la th nay con mai `

´

Nh ng oi mat va khien chung ta that vong. ´ ˜ ˆ ´ ´ ` ` ˜ ` v i nh ng ai tin cay Ð c Chua Tr i va gi i

` ˜ ˆ ` ` song n gian, ngai se khong bao gi lam ho

that vong.

ˆ

` ˆ ` “Toi... chang he thay ng i cong-bınh

` ` ˜ ` b i bo, hay la dong-doi ng i ˘ ` ˆ 37:25. i an-may”.—Thi-thien

ˆ ´ ` ´

ˆ Lieu co bao gi chung ta het lo lang khong?

` ´ ` ´ ˜ ÐIEU NG I TA NOI: Nha bao Harriet Green a

ˆ ` ˘ ´ viet tren t The Guardian nam 2008: “Chung ´ ` ˆ ` ´

ta ang b c vao mot th i ai m i ay lo

˘

lang”. Nam 2014, Patrick O’Connor viet trong `

t The Wall Street Journal: “S lo lang cua ` ˜ ˜ ´

ng i My a at m c ky luc”.

´ ´

` ÐIEU KINH THANH NOI: “S buon-rau n i long ` ` ` ˆ ` ` ng i lam cho nao-s n; nh ng mot l i lanh

`

ˆ ˆ ˆ khien long vui-ve” (Cham-ngon 12:25). Mot

` ` ˘ ˆ `

“l i lanh” ac biet c tım thay trong tin `

´ ´ ´ ` m ng ve N c Ð c Chua Tr i (Ma-thi- ´ ` ˆ ´

´ 24:14). N c Tr i, mot chınh phu cua Ð c

´ ` ˜ ´ ˆ

` ´ Chua Tr i, se s m th c hien ieu ma chung ta ´

ˆ

` xoa tan moi lo lang bang khong the lam c: ´

˜ ˆ ˆ ˆ

cach loai bo nh ng nguyen nhan gay lo lang, ´ ´ ˆ ˆ ` ´

´ ´ trong o co benh

tat va cai chet! “[Ð c Chua ` ˜

´

ˆ

´ Tr i] se lau het n c mat tren mat [chung ta], ˜ ˆ `

´ ´ se khong con s chet, than van, khoc loc hay ´ ˜

au n n a”.—Khai huyen 21:4. ˛

ˆ ´ ´ `

“Nguyen Ð c Chua Tr i, ang ban ` `

hy vong,

lam cho anh em tran ay

` `

niem vui va s bınh an b i anh em ˆ ` ˆ 15:13. tin cay n i ngai”.—Ro-ma

Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016

13

ˆ ` Vet uoi daiˆ

` ep tuyet v i

` ˆ ` `

dai rat thong minh va song thanh bay, moi

´

ˆ

´ bay co the len en khoang 30 con. Chung ` ` ´ ´

` ´ r i to vao sang s m e bay i tım hat, trai ˆ ˆ ´ ` ˜ ´ ˘ ´ cay nhiet i va nh ng th c an khac. Nh ˜ ` ´ ´ ` ` nh ng loai vet khac, chung th ng dung ´

˜ ˘ ´ ˘

` mong vuot e gi chat th c an roi dung

`

˘ ´ ˘ chiec mo to va cong e quap th c an. ˆ ´ ´ ´

ˆ ˜ ´ Tham chı chung co the ap v cac hat

´ ˘ ´ ` c ng ra! Sau khi an xong, chung th ng

´ ´ ˘ ` ˆ

bay en vach nui hoac b song e nhai at ´

` ´

´ ´ ` set. Ðieu nay co the giup chung trung hoa ˆ

´ ˘ ˜

oc to trong th c an cung nh cung cap ˜ ˆ ´

nh ng nguyen to hoa hoc can thiet.

5 Zoonar/A.M.Perez Lea/age fotostock

` ˜

`

´ Ðan chim r c r sac mau cat canh bay

`

ˆ

ra khoi khu r ng! Canh t ng

ep vo ngan ` ˆ

˜ ` ´ nay gay s ng sot cho nh ng nha tham

ˆ ˆ ˘ ˆ

` hiem chau Au at chan en Trung va Nam ˜ `

˜ ` My t cuoi the ky 15. Ho thay nh ng an ˆ ` ´ ` ˆ ´ ˆ ˜ vet uoi dai cac vung nhiet i chau My. ˆ ˆ `

` ˆ Khong lau sau, hınh anh loai vet ep tuyet

` ` ˜

ˆ ˆ ´

ˆ v i nay a xuat hien tren cac ban o chau ˜ ` `

ˆ My va c xem la bieu t ng

cua thien ` ´ ´ ´ ng m i kham pha. ˆ

˜ ` Khong giong nh nh ng loai chim

`

´ ˆ `

nhieu mau sac khac, vet uoi dai trong

´

´ `

˘ ˜ lan mai eu co mau sac sac s nh nhau. ´ ´ ˆ ´ ˆ Chung co tieng keu nghe choi tai. Vet uoi

5 paolo barbanera/age fotostock

` ˆ ` `

´ Loai vet uoi dai th ng chung thuy v i

`

` ´ ` nhau suot i. Ca con trong va mai cung ˘ ´ ˆ ` ´

cham soc cho con non. Vet uoi dai co the `

ˆ ´ ` ˆ lam to trong hoc cay, cac hang b song ` `

˘ ´

` ´ va go moi hoac n i cac hoc va khe a. ˜ ´ ´ ´

´ Tai nh ng n i o, chung ta co the thay cac ´ ˆ ˜ chu vet rıa long cho nhau. Nh ng con non ´ ´

˜ ˆ ´ sau thang tuoi a u long u canh nh ng

´

van song v i cha me en khoang ba tuoi. ` ˆ ` ´

` Trong r ng, vet uoi dai co the song t 30

˘ ˆ ˆ en 40 nam. Nh ng khi c nuoi, mot

˘ ´

so song tho en h n 60 nam. Co khoang ` ˆ ` ´ ´ ˜ ` 18 loai vet uoi dai, trong o co nh ng loai ` ˆ nh hınh ben. ˛

ˆ ` ´ Vet uoi dai canh xanh.

`

Chieu dai: en 95cm

% Vet u` oiˆ dai`

lam vang.

` Chieu dai: 85cm ˆ `

Vet uoi dai o.

` Chieu dai: 85cm 5 Marco Simoni/age fotostock

´

`

Chieu dai: en 100cm. % Vet ˆ u` oiˆ ` dai` lam´ tıa.

´

˘

Ðay la loai vet l n nhat, co the nang

h n 1,3kg

´ ´ ` ˜ ` ‘Ð c Chua Tr i a lam

´ ` moi s tot ep ung vao `

´ th i iem cua chung’.

—Truyen- ao 3:11, ÐNB.

5 FLPA/Bernd Rohrschnei/age fotostock

Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016

15

´

´

ˆ Q U A N S AT T H E G I I M O I Q U A N H E

ˆ

TIEU ÐI EM

ˆ MOI QUAN HE ´ ` ˆ ˆ Ðe co c l i khuyen lien quan

´

ˆ ˜ ` en cac moi quan he, ban se tım

´ ´

en Kinh Thanh tr c het, hay ` ˆ

´

´ la khong he nh en cuon sach ´ ˜

o? Hay xem moi t ng quan ˜ ` ˆ ˆ gi a l i khuyen khon ngoan ´ ` ˜ trong Kinh Thanh va nh ng ˆ ´

ˆ nghien c u gan ay.

s

n o

´ Tai mien phı ´ ` ` tap chı nay va ´

´ ˆ cac so tr c ay

ˆ ` ˆ ˆ

´ ` ` ´

` ÐAN MACH

Viec th ng xuyen gay go v i ng i nha co the lam ˘

ˆ

ˆ ´ ` ˆ tang gap oi nguy c t vong tuoi trung nien. Cac nha nghien ´ ` ˜ ˜

` c u tr ng Ðai hoc Copenhagen a theo doi gan 10.000 ng i

ˆ ˘ ` ´ ´

˜ tuoi trung nien trong 11 nam va kham pha ra rang nh ng ai ` ˆ ˜ ´ ` ˆ `

´ ˜ th ng xuyen tranh cai v i ng i than thı de chet s m h n nh ng ` ´ ´ ˆ

ˆ ´

ˆ ˆ ´ ng i ıt khi co mau thuan. Mot tac gia trong cuoc nghien c u cho

ˆ

ˆ ´ ´

`

ˆ

biet viec giai toa lo au, ap ng nhu cau va giai quyet mau thuan ´

` ˜ ´

ˆ

“co the c xem la nh ng b c quan trong

e giam tı le chet ´ s m”. ´ ´ ` ˆ ` ´ ` ´

KINH THANH NOI: “Ng i khon ngoan th ng ıt l i, ke sang suot ` ˜ ˆ ˆ

´ hay bınh tınh”.—Cham-ngon 17:27, Ban Dien Y.

` ˆ ˆ ˆ ´

ˆ ˆ ˘ ´ ´ HOA KY Theo mot cuoc nghien c u gan ay tren 564 cap m i c i

˜ ˘ ˆ

` ` Louisiana, nh ng cap oi chia tay roi quay lai trong th i gian tım

` ˆ ˘

˜ ˜ ˆ hieu th ng ly than trong 5 nam au chung song. Ho cung cai lon

` ´ ˜ ˆ ˆ ˆ nhieu h n va ıt man nguyen trong hon nhan. ´ ´ ˜ ` ´ ´ ` ˜ ´ ` ` KINH THANH NOI: “Nh ng ai ma Ð c Chua Tr i a tac h p thı loai ` ˆ ˆ ˜ ng i khong c phan re”.—Ma-thi- 19:6.

p

´ Kinh Thanh

tr c tuyen ´

co trong khoang ˆ ˜ 130 ngon ng

` Vao www.jw.org/vi ˘ ´ ˜ hoac quet ma

g16.2-VT 151230

ˆ ˆ ˆ

´ AN ÐO Theo mot cuoc khao sat ˘ ´ ` nam 2014, 61% gi i tre t 18-25

ˆ ` tuoi cho rang quan he tınh duc

´ ˆ ˆ ˆ ` ` tr c hon nhan “kh ong c on l a

´ ˆ ˜ ˆ van e l n An Ðo n a”. Mot

´ ˜ `

bac sı thanh pho Mumbai cho ` ´ ´ t bao Hindustan Times biet y

ˆ ˆ

ˆ kien cua ong: “Viec bat au mot

´ ˜ `

ˆ ˆ moi quan he khong co nghıa la ´ ´ ´

´ ˆ gi i tre co y inh tien t i hon ˆ ` ` ˆ ˆ ` nhan. Cho du la mot cuoc tınh ˆ ˆ ` ` qua em, yeu ng vı tınh duc

˘

ˆ ˆ ´ hoac song chung khong hon thu ` ˜

ˆ ´ ˜ thı nh ng moi quan he o cung

˜

ˆ ch a chac se i en au”. ˜

˜ ´ ˘ ˆ ˆ HAY TH NGHI: Cac can benh

lay

` ` ` truyen qua ng tınh duc va ´

´ ´ ˆ ch ng roi loan cam xuc co lien

ˆ ` quan nhieu h n en quan he tınh ´ ˆ ˆ ˆ duc tr c hon nhan hay sau hon ˆ ˆ ˆ nhan?—1 Co-rinh-to 6:18.