!"#2
˘ S O 2 N A M 20 16
´ ` KINH TH ANH CH I LA ˆ ´
MOT QUYEN SACH HAY?
!"#2 ˜ ` CUNG TRONG SO NAY 8 10
12
3
` ` BAI TRANG BIA
´ ` KINH TH ANH CH I ˆ ´ LA MOT QUYEN SACH HAY? Bạn nghĩ sao? Chúng ta có thể tin vào sự khôn ngoan trong Kinh Thánh không? Bạn trả lời thế nào? ˙ Có ˙ Không ˙ Tôi không chắc Kinh Thánh nói: “Sự khôn ngoan ợc chứng minh bằng kết quả của nó”.—Lu-ca 7:35.
ˆ XAY ÐAP TO AM
´ ˆ ´ ˆ ` Giup con oi dien v i tuoi day thı PHONG VAN
ˆ ` ˆ ´ ˆ Mot nha nghien c u phoi thai ´ ` giai thıch niem tin cua mınh ´ QUAN ÐIEM KINH THANH
Lo lang
ˆ ` ˆ ` 14 Vet uoi dai ep tuyet v i 16
´ ´ QUAN SAT THE GI I
s XE M TH Eˆ M VIDEO
˜ ´ ´ ´ ˆ ` Hay xem cach Kinh Thanh giup mot ng i ˆ ` ˆ ` ` chong nghien r u va mot ng i t ng ` ˆ ˜ ´ tu th c hien nh ng thay oi ang kinh ` ngac trong i song.
w
´ ˆ ´ ˆ ` (Vao muc VE CHUNG TOI ˛ CAC HOAT ÐONG)
r
w
ˆ ´ ´ ` ` Toi chan ghet i mınh ` Ke b i tu ´ h ng c hanh phuc
r Vol. 97, No. 2 / Bimonthly / VIETNAMESE
´ ˆ ˜ Moi so xuat ban: 57.761.000. Co trong 103 ngon ng
` ˆ ` ´ ´ ` ˆ ˆ ´ ˆ
An pham nay khong dung e ban, nh ng c phat hanh nham ay manh cong viec day do Kinh Thanh tren khap ´ ˆ ˆ ` ` ´ ´ ` ˆ ´ ´ ˆ the gi i. Cong viec nay c tai tr do s ong gop tınh nguyen. Ðe ong gop, xin truy cap www.jw.org/vi.
´ ˆ ˆ ` ˆ ˘ Ban co muon nhan them tai lieu hoac ` ´ ´ ` ˆ tım hieu Kinh Thanh mien phı tai nha khong?
` ˜ ´ ˆ ´ ` ´ ` ˆ ˆ ´ ˆ ´ ´ Tr khi c ghi ro, cac cau Kinh Thanh trong an pham nay c trıch dan t Ban Truyen thong cua Lien hiep Thanh kinh hoi (Sang-the Ky ` ´ ´ ´ ` ˜
en Ma-la-chi) va Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i (Ma-thi- en Khai huyen). NW la ch viet tat cua New World Translation of the Holy ´ ˆ ˆ ˆ ˆ ´ ´ ´ ´ ´
so cau Kinh Thanh. Scriptures—With References (Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i co phan tham khao). Chung toi in nghieng trong mot
˘ Xin xem www.jw.org/vi hoac g i th en ˆ ˜ ˆ ˆ ˆ ´ mot trong nh ng ia chı c liet ke ben d i.
Awake! (ISSN 0005-237X) Issue 2 April 2016 is published bimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299, and by Watch Tower Bible and Tract Society of Canada, PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing offices. POSTMASTER: Send address changes to Awake! 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2016 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in Canada.
JEHOVAH’S WITNESSES: UNITED STATES: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. CANADA: PO Box 4100, ´ Georgetown, ON L7G 4Y4. Ðe biet tat ca cac ia chı, xin xem www.jw.org/vi/lien-he.
` ` B AI TR AN G B IA
´ ` Kinh ˆ Thanh ch´ ı la mot quyen sach hay? ´ ` ´ ˆ ˘ Kinh Thanh c hoan tat cach ay khoang 2.000 nam. ` ´ ˆ ´ ´ ˜ ` ` ` T o en nay, vo so cuon sach khac a ra i va i vao ˆ ˜ ´ ` ˆ ˜ ˜ quen lang. Nh ng Kinh Thanh thı khong. Hay xem nh ng ` ˆ tr ng h p sau ay.
´ ´ ˆ ˆ ˜ ˆ ) Kinh Thanh van ton tai tr c nhieu cuoc tan cong d doi cua ˜ ` ´ ˆ ´ nh ng ng i co the l c. Chang han, mot cuon sach ve Kinh ´ `
Thanh th i Trung Co (An Introduction to the Medieval Bible) ` ` ´ ˆ ´ ˆ ´ ˆ cho biet vao th i o, tai mot so n c theo Ki-to giao, “viec ˜ ` ´ ˆ ˜ ˆ ` s h u va oc Kinh Thanh trong ngon ng cua dan th ng ` ´ ` ˆ ´ b i xem la d i giao va khong quy phuc”. Cac hoc gia d ich Kinh ´ ˘ ˜ `
˜ ˆ ˆ Thanh sang tieng ban ia hoac nh ng ng i co vu viec nghien ´ ´ ˜
´ ˆ ` c u Kinh Thanh a phai mao hiem tınh mang. Mot so ng i ˜ a b i giet. ` ´ ` ´ `
´ ) Du co nhieu ke thu nh ng Kinh Thanh van la quyen sach c ´ ` ˆ ˜ ` phat hanh rong rai nhat cua moi th i ai. Khoang 5 tı cuon ˆ ˘ ` ˜ ˆ ˜ tron bo hoac t ng phan a c in trong h n 2.800 ngon ng . ´ ´ ` ˜ ˜ Ng c lai, cac sach ve triet hoc, khoa hoc va nh ng lınh v c ˆ ` ´ ` ` lien quan th ng chı co so l ng l u hanh han che va nhanh ´ ` chong b i loi th i. ` ˆ ´ ` ˆ ˆ ˜ ` ) Nh viec d ich Kinh Thanh ma mot so ngon ng c bao ton va ´
tiep tuc phat trien. Chang han nh ban d ich cua Martin Luther ˜ ´ ´ ` a anh h ng l n en tieng Ð c. Con trong tieng Anh, an ban ˆ ` ´ au tien cua ban d ich King James c xem la “cuon sach tao ´ ` tieng vang l n nhat t ng c xuat ban”. ´ ˜ ˆ
˘ ´ ) Kinh Thanh “ a anh h ng sau sac en nen van hoa ph ng ˆ ˆ ˜ ´ ` ` ´ ˜ ` Tay, khong nh ng oi v i niem tin va th c hanh tın ng ng ma ` ´ ˆ ˆ ˘ ˆ ´ ´ ` ˆ con oi v i nghe thuat, van hoc, luat phap, chınh tr i va vo so ˜ ´ ˆ
´ ` lınh v c khac khong the ke het c”.—B ach khoa t ien ´ ´ ´ Oxford ve cac sach trong Kinh Thanh.
´ ` ` ´ Ðo chı la vai vı du cho thay ´ ˆ Kinh Thanh khong giong nh bao ´ ´ ´ sach khac. Nh ng tai sao sach `
nay lai pho bien en the? Tai `
sao nhieu ng i lai mao hiem ´ ` ´ ´ tınh mang vı Kinh Thanh? Co ´ ´ nhieu ly do nh : Kinh Thanh
´ ` cung cap chuan m c ao c va ˜ ˆ nh ng day do ve tam linh phan ´ ˆ ˆ anh s khon ngoan v t troi. ´ ´
´ Kinh Thanh giup chung ta hieu ˘ ˆ c can nguyen cua s au
` ˆ ` kho va xung ot cua con ng i. ˜ ´ ` ˜ H n n a, sach nay cung cho biet ` ´ ` ˜ ˆ ve l i h a la nh ng van e tren ˜ ´ ` ˆ se cham d t, ngay ca con tiet lo ´ ˜ ` ieu o se dien ra nh the nao.
Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016
3
´ Kinh Thanh cung cap s hieu biet
´ ` ˆ ve ao c va tam linh ˆ ` Ëœ Hoc van rat quan trong. Nh ng mot bai xa ˆ ` ´ luan trong t bao Ottawa Citizen cua Canada ´ cho biet “nen giao duc... mang en bang ˆ ` ´ cap... khong am bao gÄą ve ao câ€?. Theo ˆ ˆ ´ ` ˆ mot nghien c u toan cau cua cong ty quan ˆ ˆ ´ ` ´ he cong chung Edelman, nhieu ng i trÄą ´ ´ ´ ´ Ëœ ˆ th c, trong o co cac lanh ao doanh nghiep Ëœ ˆ ` ` ˘ ` ´ l a ao va an va chÄąnh quyen a gian lan,
` cap, dan en “giai oan khung hoang long tin�. ´ ˆ ` ´ Kinh Thanh tap trung vao s giao duc ve ´ ` ˆ ´ ´
ao c va tam linh. Sach cho chung ta hieu Ëœ ˆ ` ´ ´ ´ ro “s cong-bÄąnh, s ly- oan, s chanh-tr c, ` ´ ` ˆ ˆ Ëœ va cac neo lanhâ€? (Cham-ngon 2:9). Hay xem ` ˆ ˆ
tr ng h p cua mot thanh nien 23 tuoi, tam ` ` ` Ba Lan. Khi con goi la Stephen, b i tu tai `
`
´ ` trong tu, anh bat au tÄąm hieu Kinh Thanh va ´ Ëœ ` ˆ ´ quy trong nh ng l i khuyen th c te trong o. ` ˆ ´
Ëœ ´ Anh viet: “Ă?en gi , toi m i hieu ‘hay hieu kÄąnh Ëœ ` ` ˆ Ëœ cha me ng i’ nghÄąa la the nao. Toi cung biet
ˆ ´ Ă?OI NET ´ ` ˆ ´ ´ ) Kinh Thanh la bo sach thanh gom 66 ´ ` ` sach, c hoan tat trong th i gian ˘ khoang 1.600 nam. ´ ´ ` ` ` ) Ă? c Chua Tr i dung khoang 40 ng i ´ ˆ ` ˆ ˆ viet Kinh Thanh. Mot so la nong dan, ˆ ´ ` Ëœ ng dan, quan xet, vua va nhac sÄą. ´ ´ ` ´ ) Chu e chÄąnh cua Kinh Thanh la N c ´ ´ ` ˆ ´ ˆ ` Ă? c Chua Tr i, mot chÄąnh phu tren tr i Ëœ ` ´ ˆ se tr i vÄą trai at (Ă?a-ni-en 2:44; 7:13, ´ ` Ëœ ´ ´ 14). N c Tr i se xoa bo s gian ac,
` ´ ´ au kho va cai chet bang cach h p ˆ ´ nhat nhan loai d i quyen cua �ang ´ ´ ´ ˆ Cai Tr i chĹnh ang: �ang Tao Hoa, Gie´ ` ˆ ˆ ˆ ´ ho-va � c Chua Tr i.—1 Co-rinh-to 15:24-26.
´ ´ ` ˜ cach kiem che cam xuc, nhat la nh ng c n ˆ ´ ˆ ˆ ˆ nong gian�.— E-phe-so 4:31; 6:2. ˆ ˆ
˜ ˆ ` Mot nguyen tac a ong en long anh ` ˆ ´ ˆ ˆ Stephen la cau Kinh Thanh Cham-ngon 19:11:
` ` ˆ ˆ “Hieu biet lam con ng i cham gian, bo qua ` ´ ` ˆ l i xuc pham khien con ng i c ton vinh� ´ ` ` ˆ ˘ (Cac Gi Kinh Phung Vu). Gi ay, khi gap `
` hoan canh gay go, anh Stephen co gang bÄąnh Ëœ ˆ ´ ` ´ ´ ˆ tÄąnh phan tÄąch van e va ap dung cac nguyen
´ ˆ ˆ tac Kinh Thanh lien quan. Anh cho biet: “Toi ˆ ´ ` ´ ´ nhan ra rang Kinh Thanh la cuon sach h ng dan tot nhat�. ` ˆ ´ ˆ ˆ ˆ Ch i Maria la Nhan Ch ng Gie-ho-va. Mot ˜ ´ ` ˜ ˘ ´ phu n co thanh kien a lang ma ch i tr c ˘ ` ` ˜ ˆ ˆ ´
mat nhieu ng i. Ba a gay huyen nao khap ´ ` Ëœ khu xom. Nh ng thay vÄą tra ua, ch i Maria ` ` Ëœ ´ tiep tuc iem tÄąnh b c i. Sau nay, ng i Ëœ ˆ ` ` ˆ phu n ay cam thay hoi han va i tÄąm Nhan ´ ˆ ´ ` Ëœ ˘ Ch ng. Khoang mot thang sau, ba a gap lai ` ˆ ` ch i Maria. Ba om cham lay ch i va xin loi. H n Ëœ ` ˆ ` ˆ ´ n a, ba nhan ra rang nh ton giao ch i Maria ` ´ ` ang theo ma ch i m i mem mai va t chu ` Ëœ ` nh the. Ket qua ra sao? Ng i phu n t ng
KHOANG 40 `
NG I VIET
66
´ SACH
1.600 ˘ NAM
´ ` ` ˘ ` ` co thanh kien ay va nam ng i trong gia Äąnh ` Ëœ `
´ ´ ba a quyet inh tĹm hieu Kinh Thanh v i ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va. ´ ˆ ´ ˆ Chua Gie-su noi s khon ngoan c ´ ´ ch ng minh bang ket qua cua no (Lu-ca 7: ˆ ´ ˆ
´ ˜ 35). Nh vay, cac nguyen tac Kinh Thanh a ´ ` ˜ ˆ ˆ c ch ng minh la rat h u hieu! Nguyen ˜
´ ´ tac Kinh Thanh giup vun trong nh ng pham ´ ´ ˆ
chat tot nhat cua chung ta. Cac nguyen tac ´ ` ` ˆ ˆ ay “giup ng i ch a t ng trai nen khon ` ` `
ngoan�, “khien long phan kh i� va “lam mat ´ `
˜ ` sang ng i� khi c hieu biet ro rang ve ao ´ ` ˆ ˆ c va tam linh.—Thi-thien 19:7, 8, NW.
´ ´
Kinh Thanh giai thĹch ve s au kho ` ˆ ` va xung ot cua con ng i ´ ` ˆ ´ ˆ ˆ Trong qua trĹnh nghien c u mot benh d ich ` ´ ´ ˆ ˆ
` nao o, cac nhan vien ieu tra co gang tÄąm ˘ ˆ ˆ ˆ
` can nguyen gay ra benh. S au kho va Ëœ ` Ëœ ˆ chia re cua con ng i cung giong nh “benh ˆ Ëœ ´ ´ ´ d ichâ€?. Mot lan n a, Kinh Thanh giup Äąch rat ` ` nhieu khi ghi lai th i ky ban au cua l ich s , ´
luc van e bat au nay sinh. ´ ´ ´ ´ Sach Sang-the Ky trong Kinh Thanh cho ˘ ˆ biet khi cap v chong au tien phan ngh ich ´ ´ ` ` ˆ
˘ Ă? c Chua Tr i thÄą nhan loai bat au gap khon ˘ ´ ´ ˘ ˆ
on. Cap v chong o t y at ra tieu chuan ˆ ` Ëœ ´ ´ ´ ´ rieng ma le ra chÄą co Ă?ang Tao Hoa m i co ` ´ ´ ´ quyen lam the (Sang-the Ky 3:1-7). Ă?ang
` ´ ´ ˆ ´ buon thay ke t luc o, nhan loai noi chung Ëœ ´ ` Ëœ ˆ ˆ ˆ ` a co cung loi suy nghÄą oc lap. Hau qua la ` ˆ ˆ ´ ´ gÄą? L ich s nhan loai ay xung ot, ap b c, Ëœ ´ ` ˆ ´ ˆ ´ chia re ve ao c va tam linh, ch khong co ` ´ t do va hanh phuc (Truyen- ao 8:9). Kinh ´ ´ ´ ` ´ Thanh noi rat ung: “Ng i ta i, chang co ´ ` ˆ ˆ quyen dan- a b c cua mÄąnhâ€? (Gie-re-mi ´ ` ` Ëœ ˆ ` 10:23). Ă?ieu ang m ng la se khong con ` ˆ
canh con ng i t inh oat tieu chuan ao ´ ` ˆ ˜ ˜ c va gay ra nh ng tham hoa n a.
´ Kinh Thanh mang en hy vong
´ ´ Kinh Thanh noi rang ˜ ˆ nh ng inh luat ´ ` ` chi phoi cac t ng tr i
ˆ ´ MOT CUON
SACH ˆ ´ VACH TRAN S ME TIN ´ `
` ˆ ´ Bach khoa t ien ve khoa hoc va ton giao (Encyclopedia of Science and Religion) cho ` ` ˜ ´ biet ng i th i x a “tin rang vu tru do cac
` ´ ´ ˆ v i than tuy h ng kiem soat�. Tuy nhien, Kinh ´ ´ ˜ ´ Thanh noi vu tru c chi phoi b i cac inh ˆ ˆ ´ ´ ˆ luat vat ly. Chang han, cach ay khoang ˘ ´
ˆ 3.500 nam, Kinh Thanh cho biet ve ‘luat cua ´ ˆ ´ ` ` ` cac t ng tr i va at’ (Giop 38:33). Cau Kinh ´ ˆ ˆ
ˆ ´ Thanh Gie-re-mi 31:35 e cap en “th -t ˘ ˘ ` ˆ ` ` ˆ mat trang va ngoi saoâ€?. Ng i nao tiep nhan Ëœ ´ ´ ` ` ˆ nh ng hieu biet chÄąnh xac nay thÄą bao ve ` `
` ˆ ´ mĹnh khoi s th ph ng sai lam va me tĹn. ˆ ´ —Giop 31:26-28; E-sai 47:1, 13.
´ ´ ` ˆ Ëœ Ă? c Chua Tr i het m c yeu th ng nh ng ` ˆ ` ˆ
ng i ton trong uy quyen va tieu chuan cua
Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 2 năm 2016
5
ˆ ´ MOT CUON SACH TRUNG TH C ´ ` ´ ´ TÄąnh trung th c la pham chat ang quy cua Ëœ ` ´ nh ng ng i viet Kinh Thanh, ngay ca khi ˆ
ˆ lien quan en loi lam cua ban than ho. Chang ´ ` ´ ` han, sau khi vua Ă?a-vÄąt ngoai tÄąnh v i ng i Ëœ ˆ ´ ˆ ˆ
` phu n ten Bat-Se-ba, ong thang than th a ˆ ˆ ˜ `
´ ´ ˘ ´ nhan: ‘Toi a lam ieu ac tr c mat Chua’ ˆ ´
˘ ` ˆ ˆ (Thi-thien 51:4). S o Giang th a nhan ong ˜
` ` ˆ ´ a hai lan quy lay e th ph ng thien s . ˆ ´ ´ ` ` ˆ Ëœ ` Thien s ap: ‘Ă? ng lam vay! Hay th ´ ´ `
ph ng Ă? c Chua Tr i’ (Khai huyen 19:10; ´ ` ´ ˘ 22:8, 9). TÄąnh trung th c nh the la net ac Ëœ ` ´ ˆ tr ng cua nh ng ng i viet Kinh Thanh. That ´
` ˜ ` ´ ´ ang buon la nh ng ng i sao chep sach ` ` ˆ ´ vao th i x a khong co c. ˆ ´ ˆ MOT ´ CUON SˆACH N ANG CAO S C KHOE TAM THAN ´ ´ ´
Kinh Thanh khuyen khÄąch chung ta vun trong Ëœ ´ ´ ´ ˆ ´ ˆ nh ng c tÄąnh giup nang cao s c khoe tam
`
` ´ ˆ ˆ ˆ than nh long trac an va tha th . E-phe-so ´ ˜ ´ ´ `
4:32 noi: “Hay t te v i nhau, co long trac an, ` ´ san long tha th nhau�. ˆ ´ Theo mot an pham cua to ch c Mayo Clinic ` ˆ ´ ` ´ Hoa Ky, “neu khong tha th cho ng i khac ` ` ` ˆ `
` thÄą ban la ng i ch iu thiet thoi nhieu nhatâ€?. Bai ´ ˆ ´ ´ ` viet giai thÄąch rang viec tha th co the lam cho Ëœ ˆ
` “nh ng moi quan he tot ep h n; tinh than va ˆ ´ ´ ˘
` tam ly on inh h n; Ĺt cang thang, lo lang va ˆ ` ´ ´ ˆ ´ han thu; ha huyet ap; giam cac trieu ch ng
ˆ ` ´ tram cam, giam nguy c nghien r u va cac ˆ ˆ chat gay nghien�.
ˆ ´ ´ Ëœ MOT ˆ CU ON SACH GIAI Ă?AP NH NG` CAU HOI QUAN TRONG TRONG Ă? I SONG ´
` Khoa hoc giai ap nhieu thac mac va cung cap rat
ˆ ` ˆ ´ ˆ nhieu thong tin. Du vay, khoa hoc van co han che. Mot ´
ˆ ˆ cuon sach ve cong nghe sinh hoc (Biotechnology
—Changing Life Through Science) cho biet: “Hau het ´ ` ´ ˜ `
´ cac nha khoa hoc, bac sÄą va triet gia eu ong y rang ˆ ´ Ëœ ˆ ˆ khoa hoc khong the giai ap c nh ng cau hoi lien ˆ ´ ´ ` ´ Ëœ c va tÄąn ng ngâ€?. quan en luan ly, ao
` ´ ` ˆ ´ ´ ngai. ChÄąnh vÄą vay, Kinh Thanh am bao v i ´ ` Ëœ ˆ ´ Ëœ chung ta rang ngai se khong dung tung mai ` Ëœ
´ ˆ s xau xa va nh ng au kho do no gay ra. Ke ´ Ëœ ˘ ˆ ´ ` ` ac “se an bong-trai cua ng-loi mÄąnhâ€? ˆ ˆ ` (Cham-ngon 1:30, 31). Ng c lai, “ng i ` Ëœ ˆ ` ˆ ` hien-t se nhan c at lam c -nghiep, va ˆ ˆ ´ ` c khoai-lac ve bÄąnh-yen d -datâ€?.—Thiˆ thien 37:11. ´ ` ´ ´ ` Ëœ ` Qua N c cua ngai, Ă? c Chua Tr i se hoan ` ´ ´ ` ˆ thanh y inh bien trai at thanh n i yen ` ´ ´ ´ ` ` bÄąnh (Lu-ca 4:43). N c Ă? c Chua Tr i la ˆ ´ ` ´ ´ ´ mot chÄąnh phu toan cau, qua o Ă? c Chua ` Ëœ ´ ´ Tr i se th c thi quyen toi th ng chÄąnh ang ` ˆ ˆ ´ ˆ cua ngai tren nhan loai. Chua Gie-su cho ´ ` ˆ ´ ` biet N c Tr i lien quan en trai at khi ngai ´ ` ˆ ´ noi trong l i cau nguyen mau: “Xin N c Cha ´ ˆ ´ c en, y Cha c th c hien... d i atâ€?.—Ma-thi- 6:10. ˆ ˆ ˆ ´ ´ ´ That vay, than dan N c cua Ă? c Chua ` Ëœ ` ´ ` ` ˆ Tr i se lam theo y muon ngai, th a nhan ´ ´ ´ ` Ă?ang Tao Hoa x ng ang lam Ă?ang Cai Tr i ` ` ` ` Ëœ ´ ˆ ch khong phai bat ky ng i pham nao. Se ˆ ` Ëœ khong con canh tham nhung, tham lam, bat ` ˆ ˆ ˆ ` bÄąnh ang ve kinh te, phan biet chung toc va Ëœ ´
´ ` Ëœ ` ˆ chien tranh n a. Co the noi la se chÄą con mot ´ ˆ ´ ` ´ n c, mot chÄąnh phu duy nhat, va chÄą co ˆ
´ ` ˆ ` ˆ mot chuan m c ao c va tam linh ma thoi. —Khai huyen 11:15.
´ ˘ ´ ´ ´ ´ Ă?e co mat trong the gi i m i o, chung ta ´ ˆ ´ ˆ can nen giao duc. Cau Kinh Thanh 1 Ti-moˆ ´ ´ ´ ` the 2:3, 4 noi: “[Ă? c Chua Tr i] muon moi ` ´ `
´ ´ loai ng i c c u va hieu biet chĹnh xac
´ KHOA HOC CO THE ˆ ´ a ra cong th c ´
Ëœ toan hoc ve nh ng ˆ Ëœ inh luat chi phoi vu ˆ tru, nh ng khong the ´ ´ giai thÄąch cho chung Ëœ ta biet tai sao vu tru ˆ Ëœ ˘ hien h u hoac tai sao Ëœ vu tru b i chi phoi b i Ëœ ˆ nh ng inh luat ´ ´ chÄąnh xac.
´ KHOA HOC CO THE ´ ´ ˘ giai thÄąch ch c nang cua c quan sinh san, ˆ ´ nh ng khong giup ´ ´ chung ta xac inh ´ chuan m c ao c
` ve tÄąnh duc.
´ ´ ` ` ´ “[Ð c Chua Tr i] muon moi loai ng i c c u `
´ ´ ˆ ˆ ˆ va hieu biet chınh xac ve s that”.—1 Ti-mo-the 2:3, 4
ˆ ˆ ´ ˜ ve s that”. S that o bao gom nh ng day ´ ´
` do cua Kinh Thanh ve ieu co the goi la hien ´ ´ ˜ ˆ ` ˆ
phap, t c nh ng ieu luat va nguyen tac cua ´ ´ ´ ` ˆ ´ ` ` N c Ð c Chua Tr i. Mot vı du la Bai giang ˆ ´ ´ ˆ tren nui cua Chua Gie-su (Ma-thi- , ch ng ` ˜ 5-7). Khi oc ba ch ng nay, ban hay co ˜ `
` ` gang hınh dung i song se the nao khi moi ` ´ ˜ ` ˆ ˆ ng i eu ap dung nh ng l i khuyen khon ´ ˆ ngoan cua Chua Gie-su. ˆ ´ ´ ˆ ˆ Vay chung ta co nen ngac nhien khi biet ´ `
´ ˆ ´ Kinh Thanh la quyen sach c phan phat
´ KHOA HOC CO THE ˆ ´ mo ta s phat trien ˆ ` cua phoi thai ng i ˆ ´ nh ng khong the xac inh chuan m c ao ´
c ve quyen c ˆ ´ song cua phoi thai o.
ˆ ˜ ´ ˆ
` rong rai nhat the gi i khong? Chac chan la ˆ ˜ ´ ` ` khong! Nh ng day do trong sach nay la bang ´ ´ ´ ´ Ð c Chua ch ng cho thay Kinh Thanh c ` ´
ˆ ´ Tr i h ng dan e viet ra. Viec sach c l u ` ˆ ˜ ˜ ´ ´ ` hanh rong rai cho thay ro Ð c Chua Tr i ` ˆ ˆ ˜ mong muon moi ng i thuoc moi ngon ng ` ˆ ` ` va chung toc eu biet en ngai va h ng ˜ ˆ ´ ` ´ ` ˜ c nh ng an ph c ma N c Tr i se mang ˆ lai.—C ong vu 10:34, 35. ˛
´ ´ ˜
Kinh Thanh giai ap nh ng ieu ` ` ˜ ˆ nay va nh ng cau hoi quan trong ´ ` ´ ´ khac, nh the chung ta co the ˆ ` ´ “hieu-biet s cong-bınh, s ly´ ´ ` ´ oan, s chanh-tr c, va cac neo ˆ ˆ ` lanh”.—Cham-ngon 2:9.
ˆ ˆ ` Mot phoi thai ng i
Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016
7
ˆ X AY � A P T O A M C H A M E
´ Giup con ˆ ´ oi dien v i ˆ ` tuoi day thĹ
VAN Ă?E ` ´ ˆ T ng ch ng nh chÄą m i hom ` ˆ qua ban con am bong con tren ` ˆ Ëœ
tay. Gi ay con a en tuoi ˆ ` ` thieu nien. Du van con tre con ´
´ ` nh ng chung sap b c vao
ˆ ` ` Ëœ tuoi day thÄą, la ng ng c a ` tr ng thanh. ` ` ´
´ Lam the nao ban co the giup ´ ` ˆ con trai, con gai mĹnh oi dien ´
` ˜ ` v i s bien oi v a ng ngang ` ˆ v a gay hoang s trong giai ` oan nay?
TRE CON
` ˆ THI DAY
´ ` NG I L N
ˆ ` BAN NEN BIET �IEU GI? ˆ ` ´ ˆ ` ` ˆ ` ´
Day thĹ s m hay muon tuy moi ng i. Day thĹ co the bat ´ ´
˘
ˆ ´ au s m luc 8 tuoi hoac tre en khoang 15 tuoi, tham chĹ tre ˆ ´ ` ´
` h n. Mot sach danh cho cha me co con trong tuoi v i thanh ˆ ˆ nien (Letting Go With Love and Confidence) cho biet “ o
ˆ ` tuoi day thÄą cua tre rat a dangâ€?. ˆ ` ´ ˆ Ëœ ´ ´ ´
Tuoi day thÄą co the gay lo lang. Nh ng em m i l n co the ´ Ëœ ` ´ ` ˆ rat nhay cam tr c suy nghÄą cua ng i khac ve mÄąnh. Mot ˆ ˆ ´ ˆ
´ thanh nien ten Bang1 nh lai: “Toi bat au e y en ve be ` ` ` ` ˘ ` ´ ˆ
ngoai va hanh vi cua mÄąnh. Khi gap ng i khac, toi thac mac ´ Ëœ ˆ ` ˆ
ˆ ˘ ` ho co nghÄą toi h i ky cuc khongâ€?. Khi b i noi mun tren mat thÄą ´ ´
`
cac em co the cang t ti h n. Em Ngoc 17 tuoi cho biet: “Em ´ ´ ˘ ` ˆ ´ ` Ëœ co cam giac mat mÄąnh b i mun tan cong! Em nh la em a ´ ` ` ` ˆ ´ ´ khoc va t goi mÄąnh la co gai xau xÄąâ€?. ˆ ` ´ ´ ˆ ´ ˘ ` ˘ ˆ ´ Day thÄą s m co the gay kho khan. Ă?ieu nay ac biet ung ´ ´ ´ ´ ´
ˆ
oi v i cac em gai. Cac em co the b i treu choc khi ng c bat ˆ ˘ ˆ `
ˆ ´ au to len hoac xuat hien ng cong c the. Mot cuon sach ˆ ve nuoi day con (A Parent’s Guide to the Teen Years) cho ˜ ˆ ´
´
` ` biet: “Nh ng cau con trai l n tuoi h n, co the t ng lam ˆ Ëœ ´ ´ ´ ´ ` ‘chuyen ay’, cung de chu y en cac em gai nayâ€?. ˆ ` ˆ ´ Ëœ ` ` ˆ ´ Day thÄą khong co nghÄąa la tr ng thanh. Cau Kinh Thanh ˆ ˆ ´ ˆ ` ` Cham-ngon 22:15 noi: “S ngu-dai von buoc vao long con ˆ ` ˆ
` ˆ ˆ tre�. Day thĹ khong thay oi c ieu nay. Mot em tre trong ´ ` ´
´ ´ co ve tr ng thanh, nh ng cuon sach ve tuoi m i l n (You ´ ´ ˆ ´ Ëœ ` and Your Adolescent) noi ieu o “khong co nghÄąa la em ay ´
ˆ ´ ´ ˆ co the a ra quyet inh khon ngoan, c x co trach nhiem, ´ ´ ˘ ˜
ˆ ` ´ co tÄąnh t chu hoac nh ng bieu hien tr ng thanh khacâ€?. ´ ˆ ` ` Ëœ
1 Cac ten trong bai nay a c thay oi.
r
ˆ ´ ˆ
ˆ Xem them cach xay ap to am tren www.jw.org/vi
´ ` ` BAN CO THE LAM GI? ´ ˆ ´ ˆ ` Ëœ Noi chuyen tr c khi con en tuoi day thÄą. Hay cho con ` Ëœ ˘ ˆ ˆ ´ ban biet ieu gÄą se xay ra, ac biet ve kinh nguyet (em gai) ` ` ˆ ´ ´ Ëœ va xuat tinh vao ban em (em trai). Khac han v i nh ng bien
` `
ˆ ` Ëœ ` ˆ ˆ ˆ oi t t cua tuoi day thÄą, nh ng ieu nay ot ngot xuat hien ` ´
ˆ ˜ ´ ˆ ´
va co the gay boi roi, s hai. Khi noi chuyen v i con ve tuoi ˆ ` ˜ ´ ´ ` ´ ˜ ´
ˆ ` day thÄą, hay co cai nhÄąn tÄąch c c. Hay giup con hieu ay la Ëœ
´
´ `
nh ng bien chuyen can thiet e co the b c vao tuoi tr ng ` ˆ ´ ˆ thanh.—Nguyen tac Kinh Thanh: Thi-thien 139:14. Ëœ ´ ` ˆ ˆ ˆ ˆ Ëœ ´ Hay giai thÄąch t ng tan. Mot thanh nien ten Dung nh ´ ˆ ˆ Ëœ ´ ` lai: “Khi giai thÄąch ve ‘chuyen ay’, cha me toi a noi vong vo. ´ `
ˆ ´ ˆ ´ ` c gĹ ho thang than h n mot chut�. Mot ban khac la Thao,
˜ ´
ˆ ` 17 tuoi, cung cam thay nh the: “Me giup em hieu chuyen gÄą ˆ
´ ` ´ ˆ ang xay ra tren c the. Nh ng c gĹ me khĹch le tinh than ´ ´ ` ` ´
` ´ em nhieu h nâ€?. Chung ta rut ra bai hoc gÄą? Co the la kho x , Ëœ ´ ´ ˆ
nh ng hay noi cho con biet moi khĹa canh lien quan en tuoi ˆ ` ˆ ´ ˆ day thĹ.—Nguyen tac Kinh Thanh: Cong vu 20:20. ˆ ˆ ´ ´ ˆ
´ Neu cau hoi e khuyen khÄąch con noi chuyen. Ă?e giup ´ Ëœ ´ ˆ ˆ ` con cam thay thoai mai h n, hay noi ve chuyen day thÄą Ëœ ` ´ ´
´ ´ nh ng ng i khac. Chang han, ban co the hoi con gai: “Cac ´ ´ ˜
ˆ ˆ ban gai trong l p cua con a bat au xon xao ve chuyen ´ ´ ´ ´ ˜ ´ co kinh ch a?�, “Cac ban khac co choc gheo nh ng ban phat
´ ˆ ´
´ ´ trien h i s m khong?�. Ban co the hoi con trai: “Cac ban co ˆ ˜ ´
ˆ ˆ ´ che bai nh ng ban phat trien cham h n khong?�. Khi cac em
ˆ ` Ëœ ´ ´ bat au cho biet ve tuoi day thÄą cua nh ng ban khac, cac em Ëœ ´ ˆ ´ ` ˆ ˆ ` ´ se de noi len cam xuc va chuyen rieng cua mÄąnh h n. Khi cac
´ Ëœ ` ` ˆ ´ em bat au noi, ban hay lam theo l i khuyen cua Kinh Thanh: ˆ ´ “Mau nghe, cham noiâ€?.—Gia-c 1:19. ´ ´ ˆ ` Giup con phat trien “s khon ngoan thiet th c va kha ˘ ´ ˆ ˆ ˆ ` ˆ ` nang suy xetâ€? (Cham-ngon 3:21, NW). Day thÄą khong chÄą la
` ´ ` thay oi ve c the va cam xuc. Suot giai oan nay con ban ˜ ´ ˘ ´ ˆ ` ˜ ´ ´ cung phat huy kha nang ly luan, ieu nay se giup cac con ˜ ˆ
a ra nh ng quyet inh khon ngoan khi en tuoi tr ng ` ˜
ˆ ´
` ` ˜ thanh. Hay nam lay c hoi o e ghi tac vao long con nh ng ˆ
´ ˆ ´ tieu chuan ao c tot.—Nguyen tac Kinh Thanh: ˆ He-b -r 5:14. ` ˆ ` ˆ ´ � ng bo cuoc. Nhieu em tre d ng nh khong muon noi ˆ ´ ˆ ` ` ˆ
chuyen v i cha me ve van e day thÄą, nh ng ng nen hieu ´ ` ` lam con. Sach You and Your Adolescent cho biet: “Du gia v ˆ ˆ ´ ˆ ˘ ´ khong quan tam, chan, thay ghe hoac gia iec, nh ng cac ´ ` ´ em lai nh het moi l i ban noiâ€?. Ë›
´ ˆ ´ CAC CAU KINH THANH Q U A N T R O N G ˆ ˆ ´ ´ “Toi c d ng nen cach ang s ` ˆ la-l ung�.—Thi-thien 139:14.
ˆ ´ “Toi chang giau anh em bat c
` ´ ˆ ieu gÄą Äąch l iâ€?.—C ong vu 20:20. ` ` ˆ ‘Ng i tr ng thanh van dung ˘ ˆ ´ ` ` kha nang nhan th c cua mÄąnh ma ˘ ˆ ˆ kha nang ay c luyen tap e ˆ ˆ
´
phan biet ieu ung, ieu sai’. ˆ —He-b -r 5:14.
Ëœ ´ Ëœ “Cha me a giup em rat nhieu ˆ ` ` trong giai oan day thÄą, nhat la me. Ëœ ` `
Me a danh nhieu th i gian e giai ´ Ëœ thÄąch moi ieu cho em. Em biet ro ` Ëœ ˆ ˆ ieu gÄą se xay ra nen khong b i soc
ˆ ` Ëœ khi en tuoi day thÄą. H n n a, me ˆ ` luon lam em cam thay rat thoai ´ ´ ˆ Ëœ mai khi noi chuyen. Cha me a ´ ` ` biet cach khien e tai te nh i nay ˆ ` tr nen de dang h n cho emâ€?.
—Marie, 16 tuoi. ˆ “Cha me luon ho tr em. Chang han
ˆ ˆ nh ho co gang ton trong s rieng ` ´
t cua em vÄą biet em co the mac Ëœ ` ˆ
c . Rat hay la cha me khong ke ˆ ` ` ´ cho ai nghe chuyen nay. Va ho noi ˜ ˜ cho em biet nh ng ieu se xay ra ´ ˆ ´ ´ tr c khi em oi dien v i chung�.
—Joan, 18 tuoi.
Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 2 năm 2016
9
P H O N G V A N YA N - D E R H S U U W
ˆ ` ˆ ´ Mot nha nghien c u ˆ ´ phoi thai giai thÄąch ` niem tin cua mÄąnh ´ ` ` ˆ ˆ ˆ Giao s Yan-Der Hsuuw la ng i dan au cong viec nghien ´ ˆ ` ` c u phoi thai tai tr ng Ă?ai hoc Quoc gia Khoa hoc va ˆ ˆ ` ˆ ` ´ ˆ ˆ Cong nghe BÄąnh Ă?ong, Ă?ai Loan. Tr c ay ong tin thuyet ´ ` ` ˆ ´ tien hoa, nh ng sau khi tr thanhˆ nha nghien c u khoa ˆ Ëœ
´ hoc, ong a thay oi quan iem. Ong cho TÄąnh Th c! ´ biet ly do. ˆ ´ Xin anh cho biet oi chut ve ˆ ban than. ˆ ˘ ` ´ ˆ Toi sinh nam 1966 va l n len ` ˆ Ă?ai Loan. Ă?ao cua cha me toi ˆ Ëœ ´ ˆ d a tren Lao giao lan Phat ´ ` ` ˆ ` ˆ ` giao. Du th ong ba to tien va ˆ ´ ` cau nguyen v i hÄąnh t ng, ´ ˆ ` chung toi ch a bao gi tin rang ´ ˆ ´ co mot Ă?ang Tao Hoa. ` Tai sao anh hoc nganh sinh hoc? ` ˆ ´ ˆ Khi con nho, toi thÄąch nuoi ´ ˆ ˆ ´ thu vat nen muon biet cach `
´ ` ` lam sao e giup con ng i va ´
´ ˆ b t canh kho. Trong thu vat ˆ ` ˆ ` mot th i gian, toi hoc nganh ´ ` ´ ` ˆ thu y, va sau o hoc nganh phoi ˆ Ëœ ` ˆ thai hoc, mot lÄąnh v c ma toi hy Ëœ ´ `
Ëœ vong se giup mÄąnh hieu ro h n ve nguon goc s song. ´ ´ ´ Luc o anh tin thuyet tien hoa. ´ Anh co the cho biet tai sao ˆ khong? ´ ´ Cac giao s ai hoc day ve ´ thuyet tien hoa, ho khang inh ´ ´ ´ ˆ rang co bang ch ng xac nhan ´ ˆ Ëœ ieu o. Toi a tin.
Tai sao anh bat au oc ´ Kinh Thanh? ´ ´ ´ ˆ Co hai ly do. Th nhat toi tin ´ ` rang trong so cac v i than ma ` ` ´ ˆ ng i ta th , han phai co mot ` v i than cao nhat. Nh ng la ai? ´ ˆ Th hai, toi biet rang Kinh ´ ` ´ ´ Thanh la cuon sach c anh ´ ˆ ˆ ´ gia cao nen toi tham gia cac ´ ´ l p hoc Kinh Thanh.
` Khi bat au hoc tai tr ng Ă?ai ˆ ´ ` hoc Cong giao Leuven BÄą vao ˘ ˆ ˆ ` ` nam 1992, toi en mot nha th ˆ ´ ` ´ Cong giao va xin linh muc giup ˆ
´ ˆ toi hieu Kinh Thanh nh ng ong Ëœ ´ ` a kh c t . ˆ ` ˆ Vay lam sao nhu cau tam linh Ëœ cua anh c thoa man? ˘ ˆ Hai nam sau, khi ang nghien ˆ Ëœ ˘ ´ c u khoa hoc BÄą, toi a gap ˆ Ëœ ˆ mot phu n Ba Lan ten Ruth. Ch i ` ˆ ´ ˆ ˆ la Nhan Ch ng Gie-ho-va. Ch i
´ ´ hoc tieng Hoa e giup cho cac ˆ `
´ sinh vien muon tÄąm hieu ve Ă? c ´ ` ˆ Ëœ ´ Chua Tr i. Toi a cau xin Ă? c ´ ` ˆ ` Chua Tr i cho toi biet ve ngai ˆ ˆ ˘ nen toi rat vui khi gap ch i ay.
ˆ ` Ch i ay cho toi thay rang du ˆ ` ´ khong phai la sach khoa hoc ´ ` nh ng Kinh Thanh lai hoa h p ´ ´ ˆ ` v i khoa hoc. VÄą du, mot ng i ´ ` ´ Ëœ viet Kinh Thanh la Ă?a-vÄąt a cau ˆ ´ ´ ´ `
nguyen v i Ă? c Chua Tr i: “Mat ` Ëœ ´ ` ngai a thay khi con m i la ˆ ´ ` ´ phoi thai; sach ngai co ghi het ´ ´ ˆ thay cac phan noâ€? (Thi-thien ` ´ 139:16, NW). Du Ă?a-vÄąt ang ` ˆ Ëœ dung ngon ng th ca, nh ng ˆ
` ˆ theo nguyen tac thĹ ong rat ´ ´ ´ ˆ ung! Ngay ca tr c khi cac bo ˆ
` ` phan c the c hÄąnh thanh ` ˆ Ëœ ´ thÄą trong phoi thai a co tat ca Ëœ ´
nh ng chÄą dan cho s phat trien ´ ˆ ˆ ´ cua cac bo phan ay. Kinh Thanh ´ ´ ˆ ˆ ` chÄąnh xac en noi toi tin ay la ` ´ ´ ` ˆ Ëœ L i cua Ă? c Chua Tr i. Toi cung
ˆ ´ bat au nhan ra rang chÄą co ˆ ´ ´ ` ´ duy nhat mot Ă? c Chua Tr i, o ` ´ ˆ ˆ la Ă? c Gie-ho-va.1 ` Ă?ieu gÄą khien anh tin chac rang ´ ´ ` Ă? c Chua Tr i tao ra s song? ˆ ˆ ˆ ´ Muc tieu cua viec nghien c u ` ` ˆ khoa hoc la e tÄąm ra s that ´ ˆ ˆ Ëœ ch khong phai ung ho nh ng
` ˆ inh kien t x a en nay. Viec ˆ ´ ´
nghien c u s phat trien cua ˆ ˜
phoi thai a thay oi quan iem ˆ ˆ ˆ cua toi. Toi i en ket luan rang ´
s song c sang tao. Ðe ` ˜ ´ minh hoa ieu nay, hay xem cac ˆ ` ˜ day chuyen san xuat. Ng i ky ˜ s thiet ke sao cho nh ng linh ˆ
´ ˘ ´ ´ kien c lap rap an kh p v i ´ ` ` nhau theo ung trınh t va ´ ´ ˆ ˜ ´ ung cach. Phoi thai cung phat
´ trien nh the nh ng ph c tap h n rat nhieu. ´ ´ ` ` Co phai tat ca qua trınh nay chı ´ ˆ ` bat au v i mot te bao c ˆ thu tinh khong? ´ ˆ ` Ðung vay. Roi te bao c c nho ˆ
´ ` ay phan chia, bat au qua trınh ˆ ` ´ ´ phan bao. Co khi c moi 12 en ` ` ˆ 24 gi , so l ng te bao lai nhan ˆ ˆ oi len. Trong giai oan au cua ´ ` ` ´ ` qua trınh nay, cac te bao goc ` ` ˆ 2 ´ c hınh thanh nen. Cac te ` ´
bao goc co the san sinh ra ` ´ khoang 200 loai te bao khac
` ´ ` nhau nh te bao mau, te bao ` ` x ng va te bao than kinh v.v. ´ ` ` ` Cac loai te bao nay la can thiet
´ ` e c the em be c hınh ` ` thanh hoan chınh. ˜ ` ´ Nh ng te bao thıch h p phai ´ ` c san sinh theo ung trınh ` ´ ´ ˆ ´ t va v i trı. Tr c tien, cac te ` ˆ ` ˆ ´ bao tap h p thanh mo, roi cac ˆ ˜ ˆ ` ˆ ˆ mo se tap h p thanh bo phan ` ´ ˜ ` ˆ va chi. Co ky s nao lai khong ` ´ muon tr thanh tac gia cua ˜ ˘ ˆ nh ng van ban chı dan cho mot ` ´ tien trınh nh the? Nh ng cac ´
ˆ chı dan cho s phat trien phoi ˆ thai c viet trong ADN mot ´ ´ cach ang kinh ngac. Khi xem ´ ˆ ` ` ˆ xet moi ieu dieu ky nay, toi
` ´ tin chac rang s song la do Ð c ´ ` Chua Tr i thiet ke.
` ˆ Tai sao anh tr thanh Nhan ´ ˆ ˆ Ch ng Gie-ho-va? ` ` ` ˆ Ð n gian la vı tınh yeu th ng. ´ ˆ ´ ` Chua Gie-su noi: “B i ieu nay ` ` ˜ ˆ ma moi ng i se nhan biet anh ` ˆ ˆ ´ ` ´ ` em la mon o toi: Ðo la co tınh ˆ ˜ yeu th ng gi a anh em” ˘ ` ˆ (Giang 13:35). Tınh yeu th ng ´ ˆ ˆ ˆ o khong thien v i, khong b i anh ˘ ´ h ng b i quoc gia, van hoa ˘ ` ˆ ` ´ hoac mau da. Toi v a ch ng ` ˆ ` ˆ kien v a cam nhan tınh yeu
th ng ay khi bat au ket h p ´ ´ ˆ ´ v i cac Nhan Ch ng. ˛ ˆ ˆ ˆ 1. Thi-thien 83:18; 1 Co-rinh-to 8:5, 6. ` ˆ ´ ˆ 2. Vı l ng tam cua tın o ao Ðang Ki-to, ´ ˆ ` ˆ Giao s Yan-Der Hsuuw khong con nghien ´ ` ˆ ` ˜ c u te bao goc cua phoi thai ng i n a.
ˆ ˆ ´ ´
Viec nghien c u s phat trien cua ˆ ˆ ˆ phoi thai a toi en ket luan ´ rang s song c sang tao
Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016
11
´
Q U A N Ð I E M K I N H T H A N H LO L A N G
LO L A N G
` ´ ` ´ Lo lang v a co l i v a co hai. ´ ´ ´ ˆ ˘ ` Kinh Thanh giup chung ta nhan ra ca hai mat nay.
´ ` ` ` ˆ Co phai lo lang la ieu bınh th ng khong?
` ´ ´ TH C TE: Lo lang la cam giac kho ch iu, bon
˘ ˆ ` ˆ chon hoac lo au. Vı ang song trong mot the ´
ˆ
´
ˆ gi i ay bat on nen s lo lang co the bua vay ` ´ bat ky ai trong chung ta. ´ ´ ´ ˆ ÐIEU KINH THANH NOI: Vua Ða-vıt viet: “Toi
ˆ ` phai lo-lang n i linh-hon toi, hang ngay buon ` ˆ ` tham n i long toi cho en bao gi ?” (Thiˆ ` ˜ ´ ´ thien 13:2). Ðieu gı a giup Ða-vıt ng au ´ ˆ ` ˆ ˆ
v i noi lo au? Qua l i cau nguyen, ong doc o ` ` ´ ´ ` ˆ ` ` long mınh cho Ð c Chua Tr i. Ong hoan toan ˆ ` ˆ ´ ` tin cay n i tınh yeu th ng trung tın cua ngai ˆ ´ ´ ˆ Ð c Chua (Thi-thien 13:5; 62:8). Qua that, ` ` ´ ˜ ´ ˘ Tr i m i goi chung ta hay trao ganh nang cho ` ˆ ´ ´ ˜ ngai. Cau Kinh Thanh 1 Phi-e-r 5:7 noi: “Hay
´ ´ ` ` trao het moi lo lang cho [Ð c Chua Tr i], vı ` ˆ ngai quan tam en anh em”.
` ´ ˜ ´ ´
Ngoai ra, co nh ng ieu chung ta co the `
´
lam e kiem soat lo lang. Chang han, khi ` ´ ` ˆ ng i viet Kinh Thanh la Phao-lo cam thay “lo ´ ˆ ´ ˆ ˜
thanh”, ong a co lang ve het thay cac hoi
` ´ ˆ ˜ ` ˆ gang an ui va khıch le nh ng ai ma ong thay ˆ ˆ ˆ ˆ khong an tam ve ho (2 Co-rinh-to 11:28). ` `
ˆ ` Trong tr ng h p nay, noi lo lang cua ong la ´ ` ˆ ´ ˆ ´ ˜ ieu co l i, vı thoi thuc ong dang tay giup ` ´ ´ ´
˜ ng i khac. Ðoi v i chung ta, s lo lang cung ´ ` ´ ˜ ` ´ ˆ lai, thoi thuc mınh giup ng i khac. Ng c ´ ˆ ` ˜ ˘ ` ` ˆ thai o h h ng hoac th la dau hieu cua ˆ ˆ ˆ ˆ viec thieu quan tam.—Cham-ngon 17:17.
` ˆ ´ “Ð ng chı quan tam en l i ıch cua ˆ ` ` ˜ ˆ rieng mınh, ma cung quan tam en ´ ` ´ ˜ ´ 2:4. l i ıch cua ng i khac n a”.—Phi-lıp
˘ ´ ` ˆ ˆ Cham soc ng i than yeu ´ ´ ´ co the giup chung ta xua tan
ˆ noi lo au ve ho
r
ˆ ` ´ ´ ˆ Xem them l i giai ap cua Kinh Thanh tren www.jw.org/vi
´ ´ ` ` Neu qua lo lang, ban co the lam gı? ´ ˜ `
` TH C TE: Co le nhieu ng i lo lang ve hanh vi
´ ´ ´ ˘ sai trai trong qua kh , ve t ng lai hoac tien bac.1 ´ ´ ` ÐIEU KINH THANH NOI: Lo lang ve hanh vi sai ´ ´ ´ ´ ` ´ trai trong qua kh : Tr c khi tr thanh tın ˆ ˆ ` ` o ao Ðang Ki-to, mot so ng i vao the ky ´ ` ˆ ` th nhat t ng say s a, tong tien, gian dam va ˆ
ˆ ˆ ` trom cap (1 Co-rinh-to 6:9-11). Nh ng thay vı ´ ´ ˜ ´ ´ ˜
c day d t mai ve qua kh , ho a thay oi ´ ` ˆ ` ´ cach song va tin cay n i long th ng xot bao ´ ´ ` ` ` ˆ ` long la cua Ð c Chua Tr i. Ngai la ang rong ´ ˆ ´ ´ ´ ` tha th . Thi-thien 130:4 noi: “Chua co long ´ tha-th cho”. ´ ˆ ´ ´ Lo lang ve t ng lai: Chua Gie-su noi: “Ch lo
` ` ` ´ lang ve ngay mai, vı ngay mai co ieu lo ´
` lang cua ngay mai” (Ma-thi- 6:25, 34). Y cua ` ` ` ˆ ´ ˆ ` ˜ ngai la gı? Chı nen chu tam vao nh ng van e ` ˘ ˆ ˆ mınh ang gap. Khong nen chong chat noi lo ˆ ` ˆ ` ˆ au cua ngay hom sau sang ngay hom nay. ` ˜ ` ` ´ ´ ´ ` Ðieu nay se lam lu m oc phan oan va khien ˜ ` ´ ˆ ˆ ´ 1 Nh ng ng i b i ch ng roi loan lo au nen tham khao y kien ´ ˜ ´ ´ ˆ ´ ´ bac sı. Tap chı Tınh Th c! khong a ra bat c ph ng phap ˆ ` tr i lieu nao.
´ ˜ ˆ ´ chung ta quyet inh hap tap. Cung nen nh ´ ˜ ´ ˜ ´ ´ co le ve sau chung ta se kham pha ra rang ˜
` ˆ ˘ ´ nh ng noi lo lang ay la vo can c . ˆ ` ˆ Lo lang ve tien bac: Mot ng i khon ngoan ` ˆ ´ ˆ `
t ng cau nguyen: “Ch cho toi ngheo-kho, ˆ ˘ ` ˆ ˆ hoac s giau-sang” (Cham-ngon 30:8). Ong ´ ´ ` ˜ ` ` a tım thay s thoa long. Ð c Chua Tr i vui ´ ´ ´ ˆ khi thay chung ta co tinh than o. Cau Kinh ´ ˆ ´ ˜ ˜ Thanh He-b -r 13:5 noi: “Hay gi loi song ˆ ` ` ´ ˜ ` khong ham tien, va thoa long v i nh ng gı ` ˆ ´ ` ´ ´ ` ˜ ´ mınh hien co. Vı [Ð c Chua Tr i] a phan: ‘Ta ˜ ˆ ` ` ` se khong bao gi lıa ng i, va chang bao ` ` ´ ` gi bo ng i’ ”. Tien bac la th nay con mai ` ´ Nh ng oi mat va khien chung ta that vong. ´ ˜ ˆ ´ ´ ` ` ˜ ` v i nh ng ai tin cay Ð c Chua Tr i va gi i ` ˜ ˆ ` ` song n gian, ngai se khong bao gi lam ho that vong.
ˆ ` ˆ ` “Toi... chang he thay ng i cong-bınh ` ` ˜ ` b i bo, hay la dong-doi ng i ˘ ` ˆ 37:25. i an-may”.—Thi-thien
ˆ ´ ` ´ ˆ Lieu co bao gi chung ta het lo lang khong? ` ´ ` ´ ˜ ÐIEU NG I TA NOI: Nha bao Harriet Green a
ˆ ` ˘ ´ viet tren t The Guardian nam 2008: “Chung ´ ` ˆ ` ´ ta ang b c vao mot th i ai m i ay lo
˘ lang”. Nam 2014, Patrick O’Connor viet trong `
t The Wall Street Journal: “S lo lang cua ` ˜ ˜ ´ ng i My a at m c ky luc”. ´ ´ ` ÐIEU KINH THANH NOI: “S buon-rau n i long ` ` ` ˆ ` ` ng i lam cho nao-s n; nh ng mot l i lanh ` ˆ ˆ ˆ khien long vui-ve” (Cham-ngon 12:25). Mot ` ` ˘ ˆ ` “l i lanh” ac biet c tım thay trong tin ` ´ ´ ´ ` m ng ve N c Ð c Chua Tr i (Ma-thi- ´ ` ˆ ´ ´ 24:14). N c Tr i, mot chınh phu cua Ð c
´ ` ˜ ´ ˆ ` ´ Chua Tr i, se s m th c hien ieu ma chung ta ´
ˆ
` xoa tan moi lo lang bang khong the lam c: ´ ˜ ˆ ˆ ˆ
cach loai bo nh ng nguyen nhan gay lo lang, ´ ´ ˆ ˆ ` ´ ´ ´ trong o co benh tat va cai chet! “[Ð c Chua ` ˜ ´
ˆ
´ Tr i] se lau het n c mat tren mat [chung ta], ˜ ˆ ` ´ ´ se khong con s chet, than van, khoc loc hay ´ ˜ au n n a”.—Khai huyen 21:4. ˛
ˆ ´ ´ ` “Nguyen Ð c Chua Tr i, ang ban ` ` hy vong, lam cho anh em tran ay ` ` niem vui va s bınh an b i anh em ˆ ` ˆ 15:13. tin cay n i ngai”.—Ro-ma
Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016
13
ˆ ` Vet uoi daiˆ
` ep tuyet v i
` ˆ ` ` dai rat thong minh va song thanh bay, moi ´
ˆ ´ bay co the len en khoang 30 con. Chung ` ` ´ ´
` ´ r i to vao sang s m e bay i tım hat, trai ˆ ˆ ´ ` ˜ ´ ˘ ´ cay nhiet i va nh ng th c an khac. Nh ˜ ` ´ ´ ` ` nh ng loai vet khac, chung th ng dung ´
˜ ˘ ´ ˘ ` mong vuot e gi chat th c an roi dung `
˘ ´ ˘ chiec mo to va cong e quap th c an. ˆ ´ ´ ´
ˆ ˜ ´ Tham chı chung co the ap v cac hat ´ ˘ ´ ` c ng ra! Sau khi an xong, chung th ng ´ ´ ˘ ` ˆ
bay en vach nui hoac b song e nhai at ´ ` ´
´ ´ ` set. Ðieu nay co the giup chung trung hoa ˆ ´ ˘ ˜ oc to trong th c an cung nh cung cap ˜ ˆ ´ nh ng nguyen to hoa hoc can thiet.
5 Zoonar/A.M.Perez Lea/age fotostock
` ˜
` ´ Ðan chim r c r sac mau cat canh bay ` ˆ ra khoi khu r ng! Canh t ng ep vo ngan ` ˆ ˜ ` ´ nay gay s ng sot cho nh ng nha tham
ˆ ˆ ˘ ˆ ` hiem chau Au at chan en Trung va Nam ˜ ` ˜ ` My t cuoi the ky 15. Ho thay nh ng an ˆ ` ´ ` ˆ ´ ˆ ˜ vet uoi dai cac vung nhiet i chau My. ˆ ˆ ` ` ˆ Khong lau sau, hınh anh loai vet ep tuyet ` ` ˜ ˆ ˆ ´ ˆ v i nay a xuat hien tren cac ban o chau ˜ ` `
ˆ My va c xem la bieu t ng cua thien ` ´ ´ ´ ng m i kham pha. ˆ ˜ ` Khong giong nh nh ng loai chim `
´ ˆ ` nhieu mau sac khac, vet uoi dai trong ´ ´ `
˘ ˜ lan mai eu co mau sac sac s nh nhau. ´ ´ ˆ ´ ˆ Chung co tieng keu nghe choi tai. Vet uoi
5 paolo barbanera/age fotostock
` ˆ ` ` ´ Loai vet uoi dai th ng chung thuy v i ` ` ´ ` nhau suot i. Ca con trong va mai cung ˘ ´ ˆ ` ´
cham soc cho con non. Vet uoi dai co the `
ˆ ´ ` ˆ lam to trong hoc cay, cac hang b song ` ` ˘ ´ ` ´ va go moi hoac n i cac hoc va khe a. ˜ ´ ´ ´
´ Tai nh ng n i o, chung ta co the thay cac ´ ˆ ˜ chu vet rıa long cho nhau. Nh ng con non ´ ´
˜ ˆ ´ sau thang tuoi a u long u canh nh ng ´
van song v i cha me en khoang ba tuoi. ` ˆ ` ´
` Trong r ng, vet uoi dai co the song t 30 ˘ ˆ ˆ en 40 nam. Nh ng khi c nuoi, mot ˘ ´ so song tho en h n 60 nam. Co khoang ` ˆ ` ´ ´ ˜ ` 18 loai vet uoi dai, trong o co nh ng loai ` ˆ nh hınh ben. ˛
ˆ ` ´ Vet uoi dai canh xanh. ` Chieu dai: en 95cm
% Vet u` oiˆ dai`
lam vang. ` Chieu dai: 85cm ˆ ` Vet uoi dai o. ` Chieu dai: 85cm 5 Marco Simoni/age fotostock
´ ` Chieu dai: en 100cm. % Vet ˆ u` oiˆ ` dai` lam´ tıa. ´
˘
Ðay la loai vet l n nhat, co the nang h n 1,3kg
´ ´ ` ˜ ` ‘Ð c Chua Tr i a lam ´ ` moi s tot ep ung vao ` ´ th i iem cua chung’. —Truyen- ao 3:11, ÐNB.
5 FLPA/Bernd Rohrschnei/age fotostock
Tỉnh Thức! Số 2 năm 2016
15
´ ´ ˆ Q U A N S AT T H E G I I M O I Q U A N H E
ˆ TIEU ÐI EM ˆ MOI QUAN HE ´ ` ˆ ˆ Ðe co c l i khuyen lien quan ´ ˆ ˜ ` en cac moi quan he, ban se tım ´ ´ en Kinh Thanh tr c het, hay ` ˆ ´ ´ la khong he nh en cuon sach ´ ˜ o? Hay xem moi t ng quan ˜ ` ˆ ˆ gi a l i khuyen khon ngoan ´ ` ˜ trong Kinh Thanh va nh ng ˆ ´ ˆ nghien c u gan ay.
s
n o
´ Tai mien phı ´ ` ` tap chı nay va ´ ´ ˆ cac so tr c ay
ˆ ` ˆ ˆ
´ ` ` ´
` ÐAN MACH Viec th ng xuyen gay go v i ng i nha co the lam ˘ ˆ
ˆ ´ ` ˆ tang gap oi nguy c t vong tuoi trung nien. Cac nha nghien ´ ` ˜ ˜ ` c u tr ng Ðai hoc Copenhagen a theo doi gan 10.000 ng i
ˆ ˘ ` ´ ´ ˜ tuoi trung nien trong 11 nam va kham pha ra rang nh ng ai ` ˆ ˜ ´ ` ˆ ` ´ ˜ th ng xuyen tranh cai v i ng i than thı de chet s m h n nh ng ` ´ ´ ˆ ˆ ´ ˆ ˆ ´ ng i ıt khi co mau thuan. Mot tac gia trong cuoc nghien c u cho ˆ ˆ ´ ´ ` ˆ biet viec giai toa lo au, ap ng nhu cau va giai quyet mau thuan ´
` ˜ ´
ˆ “co the c xem la nh ng b c quan trong e giam tı le chet ´ s m”. ´ ´ ` ˆ ` ´ ` ´ KINH THANH NOI: “Ng i khon ngoan th ng ıt l i, ke sang suot ` ˜ ˆ ˆ
´ hay bınh tınh”.—Cham-ngon 17:27, Ban Dien Y.
` ˆ ˆ ˆ ´ ˆ ˆ ˘ ´ ´ HOA KY Theo mot cuoc nghien c u gan ay tren 564 cap m i c i ˜ ˘ ˆ ` ` Louisiana, nh ng cap oi chia tay roi quay lai trong th i gian tım
` ˆ ˘ ˜ ˜ ˆ hieu th ng ly than trong 5 nam au chung song. Ho cung cai lon ` ´ ˜ ˆ ˆ ˆ nhieu h n va ıt man nguyen trong hon nhan. ´ ´ ˜ ` ´ ´ ` ˜ ´ ` ` KINH THANH NOI: “Nh ng ai ma Ð c Chua Tr i a tac h p thı loai ` ˆ ˆ ˜ ng i khong c phan re”.—Ma-thi- 19:6.
p
´ Kinh Thanh tr c tuyen ´ co trong khoang ˆ ˜ 130 ngon ng
` Vao www.jw.org/vi ˘ ´ ˜ hoac quet ma
g16.2-VT 151230
ˆ ˆ ˆ ´ AN ÐO Theo mot cuoc khao sat ˘ ´ ` nam 2014, 61% gi i tre t 18-25
ˆ ` tuoi cho rang quan he tınh duc ´ ˆ ˆ ˆ ` ` tr c hon nhan “kh ong c on l a ´ ˆ ˜ ˆ van e l n An Ðo n a”. Mot ´ ˜ ` bac sı thanh pho Mumbai cho ` ´ ´ t bao Hindustan Times biet y ˆ ˆ
ˆ kien cua ong: “Viec bat au mot ´ ˜ ` ˆ ˆ moi quan he khong co nghıa la ´ ´ ´ ´ ˆ gi i tre co y inh tien t i hon ˆ ` ` ˆ ˆ ` nhan. Cho du la mot cuoc tınh ˆ ˆ ` ` qua em, yeu ng vı tınh duc ˘ ˆ ˆ ´ hoac song chung khong hon thu ` ˜ ˆ ´ ˜ thı nh ng moi quan he o cung
˜ ˆ ch a chac se i en au”. ˜ ˜ ´ ˘ ˆ ˆ HAY TH NGHI: Cac can benh lay ` ` ` truyen qua ng tınh duc va ´ ´ ´ ˆ ch ng roi loan cam xuc co lien ˆ ` quan nhieu h n en quan he tınh ´ ˆ ˆ ˆ duc tr c hon nhan hay sau hon ˆ ˆ ˆ nhan?—1 Co-rinh-to 6:18.