G vt 201606

!"#2

V T

QUA `

ˆ

SO 3

˜ R AO CAN NGON NG

˘ N A M 20 16

!"#2 ˜ ` CUNG TRONG SO NAY 8

` ` NG C DONG TH I GIAN

Ignaz Semmelweis

3

` ` BAI TRANG BIA

ˆ `

V t qua mot rao can ˜ ´ ` ` a co t th i x a `

ˆ ˜ 4 V t qua rao can ngon ng ` ` ˆ ` —Nhın vao hau tr ng ´

ˆ ´ ˆ ˆ Ban co biet Nhan Ch ng Gie-ho-va

`

xuat ban va d ich an pham sang ˆ ˜ ˆ h n 750 ngon ng khong? ´ ˆ `

` Tai sao chung toi lai lam ieu nay?

ˆ ˆ ´ ´

Ðe thong iep Kinh Thanh co the

´ ´ ´ en v i “moi n c, moi chi phai, ´ ` ˆ ˆ moi th tieng cung moi dan toc”.

—Khai huyen 14:6. ´ ´ ` ˜ Tap chı “Tınh Th c!” so nay se cho ˆ ˆ ˆ

d ich thuat cua biet ve cong viec ´ ˆ chung toi.

Vol. 97, No. 3 / Bimonthly / VIETNAMESE

10

ˆ

XAY ÐAP TO AM

12

´ QUAN ÐIEM KINH THANH

16

ˆ

MOT S THIET KE?

` ` ´

Lam sao e ban bac cac van e?

´ Ð c tin ´

` 14 D i ng th c pham va ˆ

khong dung nap th c pham ´ ` —Khac nhau nh the nao?

Chiec co cua kien

s XE M TH Eˆ M VIDEO

` ´ ‘Tin m ng cho moi n c, ´ ` ´ chi phai va th tieng’

w

r

˜

´ ˆ ´ Hay xem video e thay cach Nhan Ch ng ˆ ˆ

ˆ

Gie-ho-va chia se s khon ngoan thiet th c

` ´ ` ˘ ˆ ˜ t Kinh Thanh trong hang tram ngon ng ˆ

´ tren khap the gi i.

` (Vao muc AN PHAM ˛ VIDEO)

´ ˆ ˜ Moi so xuat ban: 57.761.000. Co trong 104 ngon ng

` ˆ ` ´ ´ `

ˆ ˆ

´ ˆ

An pham nay khong dung e ban, nh ng c phat hanh nham ay manh

cong viec day do Kinh Thanh tren khap

´ ˆ ˆ ` ` ´ ´ ` ˆ ´ ´ ˆ the gi i. Cong viec nay c tai tr do s ong gop tınh nguyen. Ðe ong gop, xin truy cap www.jw.org/vi.

´

ˆ ˆ ` ˆ ˘ Ban co muon nhan them tai lieu hoac

`

´

´ ` ˆ tım hieu Kinh Thanh mien phı tai nha khong?

` ˜ ´ ˆ ´

` ´

`

ˆ ˆ ´ ˆ ´ ´ Tr khi c ghi ro, cac cau Kinh Thanh trong an pham nay c trıch dan t Ban Truyen thong cua Lien hiep Thanh kinh hoi (Sang-the Ky

` ´

´ ´

` ˜

en Ma-la-chi) va Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i (Ma-thi- en Khai huyen). NW la ch viet tat cua New World Translation of the Holy ´ ˆ ˆ ˆ ˆ ´ ´

´ ´ ˆ ˜ ˆ so cau Kinh Thanh.

Scriptures (Kinh Thanh—Ban d ich The Gi i M i) trong ngon ng hien ai.

Chung toi in nghieng trong mot

˘

Xin xem www.jw.org/vi hoac g i th en ˆ ˜

ˆ ˆ ˆ ´ mot trong nh ng ia chı c liet ke ben d i.

Awake! (ISSN 0005-237X) Issue 3 June 2016 is published bimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299, and by Watch Tower Bible and Tract Society of Canada, PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing offices. POSTMASTER: Send address changes to Awake! 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299.

5 2016 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Printed in Canada.

` ` B AI TR AN G B IA

ˆ `

V t qua mot rao can ˜ ´ ` ` a co t th i x a ˆ ˆ

´ ´

Hien nay, tren the gi i co khoang 7.000 ˆ ˜

ˆ ˜ ´ ` ngon ng . So l ng

ngon ng l n va a ´ ˆ ´ ˆ dang

nh the co the gay ph c tap cho viec

´ `

` du l ich, th ng mai, giao duc va ieu hanh ´

` Ëœ ´ ` ` chÄąnh quyen. Van e nay a co t th i x a.

´ ˆ

˘ Chang han, cach ay khoang 2.500 nam, ´

ˆ ´ ` d i trieu ai cua vua A-sue-ru (co the la ` ˜ ` ´

Xerxes I), ng i Ba T a ban hanh cac sac ˆ ˆ

` ˆ lenh

tren khap v ng quoc “t An- o cho ˆ ˆ ´ ˆ ˘

en E-thi-o-bi, t c mot tram hai m i bay

` ` Ëœ tÄąnh, viet cho tÄąnh nao dung ch nay, cho ˆ ˆ ` ˆ

dan-toc nao theo tho-am nay�.1 `

´

´ ˆ ´ Ngay nay, hau het cac to ch c, tham chĹ ´

ˆ ´ ´ ` chÄąnh phu, eu khong co y inh th lam ˆ ˆ ˆ ´ ˘

mot cong viec kho khan nh the. Nh ng ´ ˆ ´ ˜ ˆ ` ˆ co mot to ch c a th c hien thanh cong

` ˆ ´ ˆ ˆ

ieu nay. Nhan Ch ng Gie-ho-va ang xuat

´ ` ˆ ` ban tap chĹ, ch ng trĹnh thu am, video va

´

´

nhieu sach, ke ca Kinh Thanh, trong tong ˆ ˆ ˜ ´ ´ cong

h n 750 ngon ng , trong o co

ˆ ˜ ´ ˆ ˆ ´ khoang 80 ngon ng ky hieu.

Nhan Ch ng ˜

` ` cung xuat ban an pham cho ng i mu

ˆ

´

˜ trong nhieu phien ban khac nhau cua ch

noi. ˜ ˆ ´ ˆ ˆ H n the n a, Nhan Ch ng Gie-ho-va ˆ ˆ ` ˜

` khong thu l i nhuan t nh ng no l c nay. ´ ˆ ˆ ` ˆ

Cac d ich thuat vien va cong

s cua ho eu ` ˆ ` ˆ

lam viec tÄąnh nguyen.

Tai sao ho lai bo ra

ˆ ´

ˆ nhieu cong s c e d ich sang nhieu ngon ˜

` `

´ ´ ng nh the? Va ho lam ieu o bang cach ` nao?

ˆ ˆ ´ 1 Xem E-x -te 8:9 trong Kinh Thanh.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

3

`

ˆ ˜ V t qua rao can ngon ng

` ` ˆ ` NhĹn vao hau tr ng

` ´ ˆ ´ ˆ ˆ ` ´ ˆ ˆ “Ng i ta noi khong co cong viec nao ph c tap h n viec d ich thuat�.

´ `

ˆ ˜ —“Bach khoa t ien ngon ng Cambridge�. ´

` ˆ ˆ Tr c khi tien hanh cong viec

ˆ ´

d ich thuat, cac an pham cua ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va c

ˆ ´ ` chuan b i, nghien c u va soan

Ëœ Ëœ ´ ` thao ky l ng. Trong qua trÄąnh ` ˆ ˆ

nay, Ban bien tap tai tru s

ˆ trung ng New York can than

ˆ

kiem tra tat ca noi dung e am

ˆ ` ` ˜

bao moi thong tin va t ng eu ´ ´ chÄąnh xac.1 ´ ˆ ˆ ˘ Sau o, Ban bien tap g i van

` ˘ ban en cho h n hang tram ´ ˆ

´ nhom d ich tren khap the gi i.

1 Ban goc c viet trong tieng Anh.

!"#2

No. 3 2016

!"#2 !"#2

Nr. 3 2016

!"#2

Nr. 3 2016

!"#2 BREAKING THE LANGUAGE BARRIER

BREAKING THE LANGUAGE BARRIER

BREAKING THE LANGUAGE BARRIER

BREAKING B REAKIN NG G THE THE TH THE LANGUAGE L ANGUA NGU N GUA GU G UAG GE E BAR BA B BARRIER AR RR RRI RRIE R RIE RIIIER

BREAKING THE LANGUAGE BARRIER

´

` ` ˆ Phan l n ho song va lam viec

˜ ` ` ˆ ´ tai nh ng n i ma ng i dan noi ´

th tieng ho d ich sang. �a so ˆ ˆ

d ich thuat vien d ich an pham

` sang tieng me e cua mÄąnh. Ho

˘ ˜ ` ˆ

phai hieu can ke tai lieu goc ˜ ˆ ˜ cung nh ngon ng ia ph ng.

´ ˆ ˆ ` Cac d ich thuat vien th ng ` ˆ ` lam viec nh the nao? ˆ ´ Anh Geraint, thuoc nhom d ich

´

ˆ ` n c Anh, cho biet: “Toi lam ˆ ˆ ´ ˆ viec trong mot nhom d ich, nen ˆ ´ ˘ ˜ `

viec h p tac chat che la ieu rat

´ ˆ ` quan trong.

Chung toi cung `

´ nhau tÄąm ra giai phap cho Ëœ

´ ˘ nh ng van e kho khan trong ` ´ ˆ ˆ

bai d ich. Chung toi khong chĹ ´ ` ` ˆ

xem xet t ng t rieng le nh ng

´ ` Ëœ Ëœ ´ ca nhom t , suy nghÄą ky ve y Ëœ ´ ˆ

nghÄąa, muc

Äąch that s cua Ëœ ` ´ ` ˆ ´ nh ng t o va luon nh oi ˆ

`

t ng

oc gia cua moi bai viet�.

ˆ

Muc tieu cua anh trong vai ` ˆ ˆ ` ` tro d ich thuat vien la gĹ? ˆ

´ ˆ ` “Muc tieu cua chung toi la ´ ˆ

` giup oc gia cam thay nh tai

ˆ ˘

´

` ˆ ´ Ëœ ˆ Ëœ “Toi gap van e ve s c khoe. Ngoai viec i bac sÄą, toi cung ´ ` Ëœ ˆ

´ ´ c l i Ĺch t nh ng thong tin cua tap chĹ TĹnh Th c! trong

`

´ ´ ˆ ˆ

tieng me e la Malagasy. TĹnh Th c! giup toi tap kiem che ´ ´

` ´ ˜ ´ ˆ ˘

tĹnh nong nay cua mĹnh. Tap chĹ cung noi ve viec an uong ` ` ˆ

ˆ ` ˜ ` ` lanh manh

va tap the duc.1

Toi lam theo nh ng gÄą mÄąnh oc,

` ´

` `

ˆ va s c khoe ngay cang cai thien�.—Ch

i Ranaivoarisoa, Madagascar.

MN Ao R .C3H 2 0 1 6

´ ˜ ˆ ˆ

ˆ

` ` ´ ` “Bac sÄą cua toi chuyen khoa ve noi tiet. Ba dung cac bai cua ´ ´

´ ` tap chĹ TĹnh Th c! trong tieng Gujarati e giao duc ng i ´

´

ˆ ˆ

ˆ ` khac ve s c khoe. Trong cuoc hoi thao tai mot tr ng hoc,

` ` `

`

´ ` `

ba trÄąnh bay e tai ve ma tuy va lam dung

r u.

Vai tuan sau ´ ´ ´ ˆ

´ Ëœ ´ o, cac hoc sinh noi rang thong tin trong TÄąnh Th c! a thuc

´

´ ` `

´ ay cha cua cac em uong r u Ĺt h n va danh tien o cho

´ ` ˆ con cai mĹnh�.—Ch i Janet, An �o.

´ ´ ˆ

´ ˆ ´

1 Tap chÄą TÄąnh Th c! khong khuyen khÄąch mot ph ng phap cu the trong ˆ ˘ ˆ ˘

ˆ ´

` ˆ ˆ

ˆ viec an kieng hoac cai thien s c khoe. Moi ng i nen can nhac can than

´

ˆ ˘ ˆ ` ˆ

tr c khi quyet inh viec an kieng va tap the duc.

ˆ `

Ëœ ´ Mot ng i me Angola a cho tap chÄą

´

´

ˆ TÄąnh Th c! biet: “Con trai tam tuoi cua toi

´ ` ˆ ´ ˜ ˘

` ˆ b i mat but chĹ, nen be a an cap vai cay

´ ´ cua cac ban trong l p. Sau khi xem video ˘

`

` ˆ An cap la xau trong tieng Bo Ă?ao Nha tren ´ Ëœ

´ ˆ trang web jw.org, be a can am thu toi.

´ ˆ `

` ´

Be bao toi i cung en tr ng e be xin loi ´ ` ´ ´ ´ cac ban va cho biet ly do tai sao be tra but ` ´ ˆ ´ ´ ˆ

chÄą lai.

Giao vien cho phep chung toi chieu ´ video cho ca l p xem. Sau khi xem video ´ ` ´ ´ ˜ ˆ o, vai hoc sinh noi rang cac em se khong ` ˘

˜ bao gi an cap n a�.

ˆ

lieu

c viet trong tieng me e, ´ ˆ ` ˆ ` ch khong phai la mot bai d ich.

´ ´ ˆ �e at

c

ieu o, chung toi

` ˆ ˜ co gang dung ngon ng sao ˆ

´ cho t nhien. Nh the, chung ˆ ˜ ´ ´ ´ toi se thu hut c s chu y cua ˆ ` ˜

oc gia, va ho se tiep tuc

oc

´ giong nh ang th ng th c ˆ ´ ˘

mot mon an ngon h p khau v i�.

ˆ

` ˆ Viec song n i ng i dan ´ ˆ Ëœ ´ ` noi ngon ng ay co l i the gÄą ˆ khong? ˆ

´ ´ ` ˆ “Viec tiep xuc v i ng i dan ´

´ ´

ia ph ng c o the giup chung

ˆ

toi d ich sao cho ho de hieu. ´ ´ ˆ ngay tai x Wales, chung toi ` ´ ˆ ˜ ` nghe ng i ta noi ngon ng nay

` ˜ ´ ˆ hang ngay. H n n a, chung toi ´

Ëœ co the kiem tra th c te nh ng ` Ëœ ` ´ ´ ` ` t ng va cach noi mÄąnh dung ´ ˆ

` ˆ

co t nhien, de hieu va loi cuon ˆ

` ´ ´ ˆ khong. �ieu nay giup chung toi

´ Ëœ ˆ chuyen tai c y nghÄąa that s

` ˆ

cua tai lieu goc�.

ˆ ˆ

Cong viec cua anh

c

` ` tien hanh nh the nao?

´ “Moi d an c giao cho ˆ ´ ´ ˆ

mot nhom. Tr c tien, moi ` ´ ` ˆ ng i trong nhom oc tai lieu

goc e nam c tinh than cua ` ˆ ´

ˆ

´ tai lieu

o hau nhan ra cau truc ˘

` ˆ ` can ban cua tai lieu va oi ˆ

´ ˆ t ng

oc gia. Chung toi t

` ´

` hoi: ‘Chu e va muc

Äąch cua bai ` ` `

` ` la gÄą? MÄąnh muon hoc

c gÄą t ` ´ ` ´ ´ bai ay?’. B c nay giup chung ˆ Ëœ

´

´ toi nghĹ ra nhieu y t ng khac ˆ ´ ` ` nhau, nen co the lam cho bai d ich hay h n.

´ ` ˆ “Tiep theo, cac thanh vien ´ ˜

˜ trong nhom se chia se nh ng ˜ ` `

suy nghÄą cua mÄąnh va hoc hoi

´ ˆ ´

lan nhau. Chung toi co chac ˜

Ëœ ` ˆ ` ch a? mÄąnh a hieu ro tai lieu ´ ˆ ´

` Lam sao chung toi co the

˘ chuyen tai c van phong

` ˆ

ˆ

cua tai lieu goc? Muc tieu cua ´ ˆ ` ` ˆ chung toi la lam sao cho oc

` ´ `

´ gia cua mĹnh co cung cam xuc

˜ ˆ

` ˆ nh nh ng oc gia oc tai lieu

goc�.

´ ` ˆ ´ Cac thanh vien trong nhom ´ ` h p tac nh the nao? ˆ

´ ˆ ` “Muc tieu cua chung toi la ` ˆ

lam sao e oc gia hieu c

`

ˆ

bai ngay lan oc

au tien. Ă?e `

`

lam c

ieu nay, trong suot ´ ` ´ ˆ qua trĹnh d ich, chung toi oc

i ´

oc lai l n tieng moi oan nhieu

lan. ` ˜ ´ ´ ˆ “Ng i d ich se anh may mot

` ´ ´

oan va ca nhom co the thay ˆ ` ` ´

tren man hĹnh vi tĹnh cua moi ` ´ ˆ

ng i. Chung toi kiem tra e

ˆ ´ ´ `

bao am khong co y nao b i bo ´ ˆ `

Ëœ ´ sot hay them vao. Roi se xem co ˆ ´ ´ ` Ëœ t nhien, ung chÄąnh ta va ng ´ ˆ ´ ˆ ` phap khong. Sau o, mot ng i Ëœ ´ ´

se oc

oan

o l n tieng. Neu ´

´ anh hay ch i o oc vap, chung ˆ ˜ toi se hoi tai sao. Sau khi d ich ` ˆ ` xong ca bai, mot ng i trong ´ ˜ ´

` nhom se oc l n tieng, con hai

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

5

` QUY TRINH ˆ D ICH THUAT

` ˆ & Moi thanh vien

´ ˆ trong nhom phan ´ ` ˆ tÄąch tai lieu ay ´ Ëœ Ëœ cach ky l ng

` ´ Trong s o nay, chung ta Ëœ ` se xem quy trÄąnh d ich ´ ´ tap chÄą TÄąnh Th c! sang

ˆ tieng Tay Ban Nha

,

´ ˆ ˆ Nhom d ich Tay Ban Nha nhan

` ˆ

c tai lieu goc trong tieng Anh `

t tru s trung ng cua ˆ ´ ˆ ˆ

` Nhan Ch ng Gie-ho-va Hoa Ky

` ˜ ´ ˜

ng i kia se ghi chu nh ng ieu

can chĹnh s a�.

ˆ ˆ ` ´ Cong viec nay nghe co ve `

oi hoi nhieu no l c!

´ ˆ

` ` “Ă?ung vay!

Cuoi ngay lam ˆ

´ ˆ

ˆ viec, tat ca chung toi eu met.

ˆ ´ ˆ

´ Nen sang hom sau, khi au oc

´ ´ ˆ Ëœ ` tÄąnh tao, chung toi se xem tai ˆ ˆ

˜ `

lieu mot lan n a. Vai tuan sau, ˆ ˆ ˜ ´ Ban bien tap se g i cho chung ˆ ˜

` toi nh ng ieu chÄąnh cuoi cung

& Ă?e chuan b i cho

ˆ

´ ˜ viec d ich, ca nhom se

ˆ ` ˆ

thao luan tai lieu goc

` ˆ

ˆ ` trong tai lieu goc. Sau mot th i ˆ Ëœ ` gian khong nghÄą en bai d ich, ´ ˆ ´

`

chung toi co the oc lai bai e

ˆ

am bao sao cho noi dung ´ ´ `

´ chÄąnh xac va de hieu. Roi chung ˆ Ëœ ` ˆ ` toi se hoan thien bai d ichâ€?.

˜ ˆ Anh s dung

nh ng cong cu ´ ` vi tĹnh nao? ´ ´

“May vi tÄąnh van ch a the

` thay the c ng i d ich. ˆ ´ ˆ ˆ Nh ng Nhan Ch ng Gie-ho-va

JW.ORG

Trang web ´ ´

chĹnh th c cua ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va

ˆ ˜ H n 750 ngon ng

Lang nghe ´ ´ ` � c Chua Tr i

˜ ˜ e song mai mai

´

Sach mong do ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va

xuat ban

ˆ ˜ H n 640 ngon ng

´ Thap Canh

´ Tap chĹ do ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va

xuat ban

ˆ ˜ H n 250 ngon ng

´ TĹnh Th c!

´ Tap chĹ do ˆ ´ ˆ ˆ Nhan Ch ng Gie-ho-va

xuat ban

ˆ ˜ H n 100 ngon ng

˜ ´ ˆ ˆ

a tao ra cac cong cu d ich thuat

´ ˆ ˆ

hau giup cong viec

c de ` ´ ˆ ˆ dang h n. Co mot cong cu

`

´ giong nh t ien, trong o ´ ˆ ´ Ëœ Ëœ ˆ chung toi tÄąch luy nh ng thuat

˜ ` ` ` ` ng va cum t th ng dung. ˆ ˆ ´ ´ ´ Mot cong cu khac giup nhom ˆ ´ ` ˆ ˜ d ich nghien c u moi tai lieu

a ´ ˆ

ˆ

c chung toi d ich roi. Cong ` ´ ´ ˆ

cu nay giup chung toi biet c

˜ ´

´

nh ng cach d ich ay sang kien ´ ˆ ´ ´

´ tr c ay oi v i cac van e kho ˘ ˆ khan trong viec d ich�.

`

Anh cam thay the nao ve ˆ ˆ cong viec?

´ ˆ ˆ ˆ

“Chung toi xem cong viec cua ` ` ˆ ´ ` mÄąnh la mot mon qua cho moi

` ˆ

`

ng i trong cong

ong va muon ´ ´ ` ` ˆ goi mon qua nay that

ep.

´ ˆ

` ´ Chung toi thay hao h ng khi Ëœ ˆ ` ´ nghÄą rang mot bai trong tap chÄą ˆ ´ ˆ hay tren trang web co the ong

`

Sau khi hoan tat, ban d ich ) ˜

´

se c g i en cac x ng in ` ˆ

va c phan phoi

%&'()

´ 2016, N UMERO 3

SE SUPERA

LA BARRERA DEL IDIOMA

,

ˆ ˆ

Ă?oc gia tren khap

´ ´ the gi i c l i Ĺch ` ˆ

t s khon ngoan thiet

´ th c cua Kinh Thanh

trong tieng me e

,

´ ˆ ˆ

`

ˆ Cac d ich thuat vien am bao rang bai d ich phai t nhien, ˜ ` ´

` ´ ˜ ´ ro rang, theo sat ban goc va ung ng phap

` ˆ ` ´ ˆ

en long oc gia va giup cuoc

song ho tot h n�.

Ëœ ´ ´ ` ` Nh ng l i Äąch keo dai ca i ˆ

´ ` ˘ Tren khap the gi i, hang tram ˆ ` ´ trieu ng i c l i Äąch khi oc

ˆ ´ ˆ an pham cua Nhan Ch ng Gieˆ

ho-va trong tieng me e. S ˆ

´ khon ngoan thiet th c trong cac

` ˜ ˆ an pham va video cung nh tren

ˆ trang web jw.org eu d a tren ´ ` Kinh Thanh. Suy cho cung, trong

´ ´ ` quyen sach thanh nay, Th ng

´ ˆ ` ˆ ˆ �e co ten la Gie-ho-va cho ´

`

chung ta biet rang ngai muon ˆ ˆ

` thong iep cua ngai c chia

` ˆ ´ se cho ng i thuoc “moi n c, ´ ´ moi chi phai, moi th tieng�.

—Khai huyen 14:6.1 ˛

ˆ ˆ

ˆ ˜ M ot c ong c u e h oc ng on ng ! ˘ ˆ ´ ˆ ˆ Nam 2014, Nhan Ch ng Gie-ho-va cho

ˆ ´ ra mat JW Language, mot

ng dung

ˆ

´ ´

ien t mien phÄą e tr giup khi day

´

´ ` Kinh Thanh trong tieng n c ngoai,

chang han nh tieng Anh, Bengal, ` ´ `

Bo �ao Nha, � c, Han Quoc, Hindi, ˆ ´ Indonesia, Myanmar, Nga, Nhat, Phap, ˆ ´ Swahili, Tagalog, Tay Ban Nha, Thai,

˜ `

` ´

Tho NhÄą Ky, Trung Quoc va Y. Ă?e biet ˆ Ëœ ˆ ` ` them, hay truy cap jw.org va tÄąm JW Language.

`

˜ 1 Vao trang web www.jw.org e xem nh ng `

` ˆ ` bai viet, ch ng trÄąnh thu am va video trong ˆ Ëœ Ëœ ` ngon ng cua ban cung nh trong hang ˘ ˆ Ëœ ´ tram ngon ng khac.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

7

` ` N G C D O N G T H I G I A N I G N A Z S E M M E LW E I S

5 Fine Art Images/age footstock

IGNAZ SEMMELWEIS

ˆ ´ � O I N ET

ˆ ˆ `

) chau Au vao the ky 19, nhieu ˜

ˆ

ˆ

phu n chet do benh

sot hau san, ˆ ˘ ˆ ´ ˆ ˆ mot can benh

v i tÄą le t vong len

en 30%. ` ˘ ` ´

) T nam 1674, ng i ta co the ´ ˆ ´ quan sat c vi sinh vat d i ´

Ëœ kÄąnh hien vi, nh ng nh ng nguy

´

hiem cua chung van ch a c

´ ´ Ëœ ` hieu het. Cac bac sÄą th ng th c

ˆ ´ ˜ hien cac ca e ngay sau khi ´ ˆ

` ˆ ´ kham nghiem t thi ma khong sat ` trung tay. ˜ ´ ˆ ) Semmelweis a ap dung

viec

` ` ´ r a tay vao y khoa va c u c

ˆ vo so sinh mang.

´ Ëœ ˆ ` ˆ ´ ˆ Ignaz Semmelweis co le khong phai la mot cai ten ˆ ˆ ˆ ` Ëœ ´ quen thuoc, nh ng viec ong lam a mang lai l i Äąch ˆ

´ ` ` cho hau het cac gia Ĺnh ngay nay. Ong sinh ra tai

` ` ˆ

Buda (nay la Budapest), Hungary, va nhan bang y

˘

ˆ khoa �ai hoc Vienna nam 1844. Khi am nhan v i ´ ´ ´

ˆ ˆ ˆ trĹ tr ly giao s Khoa san 1 thuoc benh

vien

a ˘

˘ ´ khoa Vienna nam 1846, Semmelweis oi mat v i ˆ

˜ ` ˜ mot th c te phu phang. H n 13% phu n sinh con ´ ˜ ` ˆ ˘ ˆ ` ˆ

o a t vong vÄą mot can benh

goi la sot hau san.

`

ˆ ˆ Ng i ta a ra nhieu gia thuyet ve nguyen nhan

˘ ˆ ` ` ´ ´

cua can benh

nay, nh ng ch a ai tÄąm ra bÄą an o. Moi no

ˆ

ˆ ´ l c hau giam tĹ le t vong eu vo Ĺch. Semmelweis au ` ´ `

´ long tr c tĹnh trang

nhieu san phu phai chet cach au ´ ` ˆ ˜ ˆ ˆ ` ˆ ˆ ˘

n va cham rai. Ong quyet tam tÄąm ra nguyen nhan can ˆ ` ` ˘ ` ´ benh

nay va ngan ng a no. ˆ ˆ ˆ ` ˆ ´ Benh

vien n i ong Semmelweis lam viec co hai khoa

ˆ ˆ ˆ ` ` ˆ

san rieng biet.

That la lung la tĹ le san phu t vong khoa ´

`

´ ´ ´ ˆ th nhat thĹ cao h n nhieu so v i khoa th hai. Khac biet

˜ ` ` ´ ˆ duy nhat gi a hai khoa nay la cac sinh vien y khoa th c

ˆ ´

` ˆ ` ´ ˆ tap khoa th nhat, con ho sinh thĹ khoa th hai. Vay

ˆ ˆ ˆ

` ˆ tai sao tĹ le t vong lai chenh lech

nh the? Ă?e tra l i cau

` ˜

` ´ ˆ ˆ hoi nay, Semmelweis a tuan t loai tr cac nguyen nhan ´ ˆ ˆ

`

co the gay benh,

nh ng van ch a tÄąm ra “thu phamâ€?.

˘

ˆ

�au nam 1847, Semmelweis thay c mot manh moi ´ ˆ ˆ ´ ˆ

quan trong.

Trong luc th c hien mot ca kham nghiem t

ˆ ˆ ` ˜ ˆ thi, ong nghiep cua ong la Jakob Kolletschka a b i mot

ˆ ´ ` `

vet th ng, b i nhiem oc mau va qua i. Khi xem ban ´ ´ ´ ˆ ´ ˆ bao cao kham nghiem xac Kolletschka, ong Semmelweis ˆ

ˆ

´

` nhan thay rang trong mot so khÄąa canh,

ket qua ay trung ´

˜ ˆ ˆ

ˆ

` ˆ v i ket qua cua nh ng nan nhan benh

sot hau san. VÄą vay,

´ ˜

ˆ ` ´

˜ ˆ Semmelweis cho rang co le “chat oc� t cac t thi a lay ´

` ˆ ˘ ˆ ´ ´ ˜ ` sang cac san phu va gay ra can benh.

Cac bac sÄą va sinh

ˆ ` ` ´ ´ ˆ ˆ “Hoc thuyet cua toi ra i la e c u cac benh

vien phu

˜

` ˜ san khoi noi khiep s ,

e gi v cho chong va gi me cho con�.—Ignaz Semmelweis

Collection of the University of Michigan Health System, Gift of Pfizer Inc., UMHS.26

ˆ ` ˆ ˆ ´ ˆ

vien y khoa th ng th c hien viec kham nghiem t thi ´

˜ ˆ `

˘ ˆ tr c khi en khoa san. Ho a vo tÄąnh truyen can benh

´

´ ` ´ ˘ Ëœ cho cac san phu trong qua trÄąnh kham thai hoac

e! ˆ

´

` ´ ˆ ˆ TĹ le t vong khoa th hai thap h n vĹ cac sinh vien ho ´ ˆ ˆ ˆ ´ ˆ

ly khong th c hien viec kham nghiem t thi. ˆ ´ ˆ ˆ Ngay lap t c, Semmelweis a ra mot noi quy ˘ ˜

ˆ

´

´ ` chat che ve viec r a tay, trong o bao gom sat trung ´ ˆ ´ ´

tay trong dung d ich n c voi co pha clo tr c khi bat au ´ ´

ˆ ´ kham thai cho cac san phu.

Ket qua that

ang kinh ngac:

ˆ

` ` ´

tÄą le t vong giam manh

t 18,27% vao thang t xuong ` `

˘ con 0,19% vao cuoi nam. ˆ

˜ ` ´ ˆ ` ˆ

Khong phai ai cung vui m ng on nhan thanh cong cua ´

` ˆ

i ng c lai v i Semmelweis. Ket qua ma ong thu c

˘ ˆ

ˆ

` ˆ

gia thuyet ve can benh

sot hau san ma cap tren cua ˆ ` ´ ˜

´ ´ ´

ong a ra. Ng i o cung thay kho ch iu tr c tÄąnh co

`

ˆ chap cua Semmelweis. Cuoi cung Semmelweis mat viec

ˆ `

` ` ´ Vienna va quay ve Hungary. Ong tr thanh ng i ng

ˆ ˆ

ˆ

au khoa san cua benh

vien St. Rochus Pest. Tai

ay, ´ ˆ ˜ `

ˆ ` ˆ ph ng phap cua ong a lam giam tĹ le t vong vĹ benh

ˆ

´ sot hau san xuong d i 1%. ` ˘

´ ´ Vao nam 1861, Semmelweis xuat ban quyen sach co

ˆ ˆ ´ ˆ ` ` ` ˆ

t a

e Nguyen nhan, khai niem va phong ng a benh

sot ˆ

hau san (The Cause, Concept, and Prophylaxis of ´ ` ˆ

ˆ ´

Childbed Fever). Sach nay tap h p nhieu nghien c u ca ` ˆ ˆ ´ `

˘ `

i ong. That

ang tiec la cho en nhieu nam sau, ng i ´ ` ˆ

Ëœ ´ ´ ta m i nhÄąn nhan tam quan trong

cua nh ng kham pha ˆ ` ´ ˜ ˆ cua ong. Trong th i gian o, le ra vo so sinh mang

c

´ ` ´ ˜ song sot va tranh nh ng bi k ich au th ng.

´ ˆ ˆ ` ˆ Ve sau, Semmelweis m i c cong nhan la mot trong ˜ ` ˜ ˆ ´ ` ˆ nh ng ng i khai sinh ra ky thuat sat trung hien

ai.

ˆ ˆ ˆ ˜ ´ ´

´ Cong viec cua ong a giup xac inh c rang cac vi sinh ˆ ˆ ´ ˆ ˆ ˜ ´

ˆ ´

vat co the gay benh.

Ong a gop phan tao nen ly thuyet

ˆ ´

` ` ´ ´ ve mam benh.

Ly thuyet nay c goi la “ ong gop quan

ˆ ´ `

ˆ trong

nhat trong nghien c u va ieu tr i y khoa�. That

´ ` ˘ ´ ˆ ´ ˆ ` thu v i la h n 3.000 nam tr c, Luat phap Moi-se, sau nay ´ ´ ˜

´

´ co trong Kinh Thanh, a cung cap s h ng dan ang tin ˆ

ˆ ´ ´ ´

cay ve viec x ly t thi cach ung an. Ë›

ˆ ´ Semmelweis bat buoc ap dung

´ ˆ ´ ph ng phap ve sinh trong cac

´ ´ ´

c s y te d i s giam sat cua ˆ ˜ ong.—Do Robert Thom ve

´ ´ �i eu Kinh Th anh n oi ˆ ´ ˆ ´ Theo Luat phap Moi-se, co `

´ t the ky 16 TCN, bat c ai ` ´

` ˆ ung

vao xac chet thÄą b i o ue

` `

trong bay ngay va phai trai ˆ ` ` qua mot quy trĹnh lam sach,

` ˘

´ bao gom tam va giat quan ao.

` ` Trong khoang th i gian nay, ` ´

´ ng i o phai tranh chung ´ ` ´ ung

v i ng i khac. ˆ ´ —Dan-so Ky 19:11-22.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

9

ˆ

ˆ ˆ X AY � A P T O A M H O N N H A N

`

Lam sao e ` ´ ban bac cac

van e?

VAN Ă?E

` ˆ

Moi khi ban bac mot van e ` ´

´ nao o, v chong ban co cam

ˆ ´

thay b c boi h n so v i khi bat

´ ˆ ˆ

au noi chuyen khong? Neu

´

ˆ ` the, ban co the cai thien tĹnh ` ´ ˆ ´ ˆ hĹnh. Nh ng tr c tien, co mot

`

ˆ

´ vai ieu ban nen biet ve cach

´ ˜ giao tiep khac nhau gi a nam ` ˜ va n .1 ˆ

`

˘ ` 1 Khong phai ng i chong hoac ng i v ` Ëœ ´ Ëœ ´ ´ ˆ nao cung co nh ng tÄąnh cach c mo ta ` ` ´ ˆ

trong bai nay. Nh ng cac nguyen tac c

´ ˆ ´

˜ ˜ xem xet ay giup tat ca nh ng ai a ket ˆ ´

` ´ ˆ

´ hon co the hieu va noi chuyen c i m h n v i `

` ban

i cua mÄąnh.

ˆ

` BAN NEN BIET Ă?IEU GI? Ëœ ` ´ ´ ˆ

´

´ Phu n th ng thĹch noi len van e tr c roi m i nghe

´ ´ ˆ ´ ´ ` ´ giai phap. Th c ra, co khi viec noi ra chĹnh la giai phap. ˆ

´ ˜ ˆ ˆ ˜

“Toi cam thay thoai mai h n sau khi a boc lo nh ng cam ´ `

` ` ` ´ xuc va thay chong hieu mĹnh. Th ng chĹ vai phut sau khi ´

ˆ ˆ `

´ Ëœ noi ve van e, toi khong con cam thay kho ch iu n aâ€?. —Ch i S ng.1 ˆ ˆ ˆ ` ˆ ` ˆ “Toi khong the tap trung lam viec gÄą ca neu khong c

´ ˜

´

ˆ ˆ ´ ` ˆ noi ro cho chong hieu cam xuc cua toi. Viec noi ra la mot

´

´

´ cach e khep lai van eâ€?.—Ch i BÄąch. ˆ ´ Ëœ

´ ˆ ´ ˆ “Viec o cung giong nh tham t vay.

Trong khi noi, toi ˆ ´ ` ´

` ` ˆ ˆ phan tĹch t ng b c cua van e va co tĹm ra nguyen nhan

´ cua no�.—Ch i Loan. ` ˆ ` ´ ´ ˜

´

Ă?an ong th ng co khuynh h ng nghÄą ve giai phap. Ă?ieu ` Ëœ

`

` ` ` nay cung de hieu, vĹ khac phuc van e lam cho ng i an ˆ

` ˜ ´

´ ` ´ ` ong cam thay mĹnh h u Ĺch. � a ra giai phap la cach ng i

´

` ` ` chong cho thay rang v co the n ng t a vao mÄąnh. VÄą the, `

ˆ

˜

ng i chong khong the hieu tai sao ho a a ra giai ´

` ˆ

ˆ ˆ `

phap roi ma v lai khong tiep nhan ngay. Mot ng i chong ˆ ˆ ´ ˆ

´ ´ ten Kien noi: “Anh khong hieu noi tai sao em lai thÄąch noi ra

ˆ `

´ van e, trong khi khong muon tĹm giai phap!�. ˆ

´ ´

ˆ

´ ˆ Tuy nhien, quyen sach co t a

e Bay nguyen tac e co hon ˆ ` ˆ nhan thanh cong (The Seven Principles for Making

´

´ ˆ Marriage Work) canh bao: “Phai hieu tr c khi khuyen. ´ ˆ

´ ˜ `

Tr c khi a ra mot giai phap, hay cho ban

i biet rang

`

˜

´ ˆ

ban thong cam va hieu het nh ng van e kho x cua ho. ´ ˆ ` ˜

1 Cac ten trong bai a c thay oi.

r

ˆ ´ ˆ

ˆ Xem them cach xay ap to am tren www.jw.org/vi

` ` ` ˆ

`

´

´ Th ng thĹ ban

i khong he oi hoi ban phai co giai phap, `

ma chĹ muon ban lang nghe�.

´ ` ` BAN CO THE LAM GI?

´

˜ ˆ

´

ˆ �oi v i chong: Hay tap lang nghe v i s ong cam. Mot

`

ˆ ´ ´ ´ ´ ng i chong ten Tho noi: “Co luc sau khi nghe v noi xong, ˆ

` `

toi t nhu: ‘Chang giai quyet c gĹ’. Nh ng th ng tat

˜ ` ˆ ` ˆ ˆ

` ca nh ng gÄą v toi can la mot

oi tai biet lang nghe�. Ng i

ˆ ` ˜

´ ˆ

` ˆ chong ten Tr ng cung ong y: “Toi thay tot nhat la khong ˆ ` ` ´ ´ ` ` ´ ` Ëœ nen ngat l i va c e v noi. Th ng thÄą khi noi xong, ba xa

ˆ ` ˆ

eu cho toi biet la co ay cam thay de ch iu h n nhieu�. ˜ ´ `

´ ` ˆ

` ´ Hay th cach nay: Lan t i khi ban bac mot van e nao o ´ ˜ ˜ ´ ` ˆ v i v , ban hay c ng lai khuynh h ng a ra l i khuyen

˜ ` `

` ˆ ˆ ˆ trung khi khong c yeu cau. Hay nhĹn vao mat v va tap

ˆ ´ ˆ

´

` ` ´ lang nghe co ay noi. Gat

au ong y. Nhac lai l i v v a noi

˜

´ ˆ `

ˆ

e cho thay ban

a hieu c y. Mot ng i chong ten Huy ˆ ˆ ` ˜

` ˆ

ˆ ` ´ tho lo: “Ă?oi khi ba xa chÄą can biet la toi hieu co ay va ng ˆ

´

´ ˆ ve phĹa co ay�.—Nguyen tac Kinh Thanh: Gia-c 1:19.

´ ˜

´

ˆ �oi v i v : Hay cho chong biet c muon cua ban.

Mot

` ˆ ´ ´

´

` ng i v ten Oanh noi: “Co the chung ta chÄą mong la

ˆ ´

chong biet ieu v can, nh ng oi khi chung ta can phai ´

ˆ ` ˆ ˆ

´ noi thang ra�. Mot ng i v ten Ngan e ngh i cach sau:

` ˆ ´ ´ ´ ˆ

“Toi co the noi: ‘Co mot

ieu khien em cam thay boi roi, va

´ ˆ

em muon anh lang nghe em noi. Em khong can anh giai

`

´

quyet van e, ma chÄą muon anh hieu cam xuc cua em’â€?. Ëœ ´ `

ˆ `

Hay th cach nay: Neu chong ban voi vang a ra giai ´ `

ˆ

´ phap, ng ket luan rang anh ay thieu nhay cam. Rat co

´

´ ´ ˘ ˆ ` the anh ay muon giup ban giam b t ganh nang.

Mot ng i ˆ ´ ` ` ˆ

ˆ

v ten H ng noi: “Thay vÄą b c mÄąnh, toi co nhan ra rang ˆ ˆ `

`

s quan tam va muon lang nghe, chang qua la chong that

˜

´ ˆ

ˆ

anh ay cung muon giup toi giai quyet van e�.—Nguyen tac ´ ˆ Kinh Thanh: Ro-ma 12:10.

´

` ` ´ ´ ` �oi v i ca hai: Th ng thĹ chung ta hay oi x v i ng i ´ ´ `

ˆ ` khac theo cach mĹnh muon c

oi x . Tuy nhien, e ban

´ ˆ

´ ˘

bac van e cach hieu qua, ban can xem xet v hoac chong ´

` ˆ ˆ `

oi x nh the nao (1 Co-rinh-to 10:24). mĹnh thĹch c ˆ `

ˆ ´ `

˜

Mot ng i chong ten Minh noi: “Neu la chong, ban hay san `

`

˜

sang lang nghe. Neu la v , thĹnh thoang ban hay nghe giai ´ `

Ëœ ´ phap. Khi nh ng nh in nhau, ca hai se c l i Äąchâ€?. ˆ

´ —Nguyen tac Kinh Thanh: 1 Phi-e-r 3:8. ˛

´ ˆ ´ CAC CAU KINH THANH Q U A N T R O N G ˆ ´ “Mau nghe, cham noi�. —Gia-c 1:19. ˆ ` ` ˆ “Chu ong

bay to long ton trong

ˆ lan nhau�.—Ro-ma 12:10. ˜ ´ ` ˜

ˆ “Hay co cung suy nghÄą, bieu lo

s ong cam�.—1 Phi-e-r 3:8.

´ ´ ´ ˆ CO Ă?UNG LUC KHONG? ´ ´ ` ´ ´ Kinh Thanh noi: “L i ap hay ung ´ ˆ ´

ˆ luc that bo Äąch biet bao!â€? (Chamˆ ˘ ´ Ëœ ngon 15:23, Ă?ang

Ngoc Bau). DĹ ˆ ` ´ ˆ ´ ´ ` nhien, l i noi khong ung luc thĹ ˆ

khong tot. ´ ˆ ´ ´

“Noi khong ung luc de dan en ˜ ˜ cai va�.—Ch i S ng. ´ ´ ˘ ˆ

“Luc ang oi bung

hoac met moi, ˆ ˆ `

˜ khong nen ban bac ve nh ng ˆ ˆ

i Uyen. chuyen quan trong�.—Ch ´ ˆ

ˆ

“Co mot lan no, toi bat au can

` ´

`

nhan ieu gÄą o khi chong v a ve

`

ˆ ` ˆ

en nha. Roi toi kh ng

lai va nhan

` ˜ ˆ

´ ` ra mĹnh a gay phien ph c va

ˆ

` khien anh met moi nh the nao! ˆ ´ ˜ `

˘ Toi noi hay ban bac tiep sau khi an

ˆ ´ ´ toi. Anh cam n toi. Sau o, chung ˆ ´ ˆ

Ëœ ca hai eu suy nghÄą toi noi chuyen, ´

` Ëœ sang suot h n, bÄąnh tÄąnh h nâ€?. —Ch i Loan.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

11

´ ´ Q UAN � I E M KI N H THAN H � C TI N

´ � C TIN ˆ

`

´ ˆ

´ ˜

` ´ Mot so ng i bao ho co ao, nh ng lai khong hieu c y nghÄąa cua t “ c tinâ€?. ˆ ´ ` ` ` Vay c tin la gÄą va tai sao lai quan trong?

´ ` ` � c tin la gĹ? ˆ

` ´ ` ´ ´ ` MOT SO NG I NOI: Ng i co c tin la

`

ˆ ˆ ˆ ´ ` ng i chĹ can chap nhan mot ton giao nao ´ ` ˆ

´

o, ma khong can phai a ra bat c bang ´ Ëœ ` ` ´ ˆ ` ` ch ng ro rang nao. VÄą du, mot ng i sung ´ ˆ ´ ´ ´ `

ao noi: “Toi tin co Ă? c Chua Tr iâ€?. Neu

ˆ

c hoi: “Tai sao anh tin nh vay?�,

` ´ ˜ ` `

` ˆ ng i o se tra l i: “T nho en gi toi ˆ ˆ ˘ ˆ luon tin vay�,

hoac: “Toi c day nh

` ` ` the�. Trong tr ng h p nay, d ng nh ˆ ´

´ ˆ ˜ ´ ` khong co nhieu khac biet gi a c tin va

s ca tin.

´ ´ ´ ` Ă?IEU KINH THANH NOI: “Ă? c tin la s tin

˜

` Ëœ ` chac nh ng ieu mÄąnh hy vong

se thanh ˆ ` ´ ˜ `

˜ s that, la bang ch ng ro rang cua nh ng

´ ˆ ` ˆ `

ieu co that, du khong nhĹn thay c�

ˆ

ˆ (He-b -r 11:1). �e niem tin cua mot

`

` ´

´ ng i c chac chan, ng i o can co ˜ ´ ˜

` nh ng ly do v ng chac. Cum t trong

´

` tieng Hy Lap

c d ich la “s tin chac� co ´ ˜

` ´ ` y nghÄąa nhieu h n la cam xuc trong long ˘ ´

ˆ `

´ hoac m c vien vong. VĹ the, c tin bao

ˆ

´ gom s tin chac d a tren bang ch ng.

` ´ ´ ` ` ˆ ` ` “Du Ă? c Chua Tr i la vo hÄąnh, nh ng t ´

ˆ luc the gian c d ng

nen, khi xem ´ Ëœ ˆ ` ` ` xet nh ng vat ngai tao ra thÄą ng i ta ´

˜ ´ ˘ ´

` co the thay ro cac ac tĹnh cua ngai, ´

˘ ˆ ` ` t c quyen nang muon i va c ng v i ´ ` ˆ 1:20.

Chua Tr i�.—Ro-ma

ˆ ´ ´ `

Tai sao viec co c tin la ieu quan trong?

´ ´ ˆ ´ ´ ` Ă?IEU KINH THANH NOI: “Khong co c tin thÄą

` ` ` ´ ´ ` chang the nao lam vui long � c Chua Tr i, ` `

`

` vÄą ng i en gan ngai phai tin rang ngai ˆ Ëœ ` `

hien h u va la ang ban th ng cho ˜

`

` nh ng ai sot sang tÄąm kiem ngaiâ€?. ˆ —He-b -r 11:6. Ëœ ˆ ˆ

` Nh a e cap tren, nhieu ng i tin n i ´ ´ ` `

� c Chua Tr i chĹ vĹ ho c day nh the. ´ ´ `

` ˆ ˆ Ho co the noi: “T nho en gi toi luon tin ˆ ´ ´ `

˜ vay�.

Nh ng Ă? c Chua Tr i muon nh ng

r

` ` `

ng i th ph ng

ngai phai tin chac ve s ˆ ˜ ` ` ˆ

` ´ hien h u va tĹnh yeu th ng cua ngai. �o ` ´ ´

ˆ la ly do tai sao Kinh Thanh nhan manh

viec

`

`

´ can phai sot sang tĹm kiem ngai e chung

ˆ

` ´ s biet c ngai. ta co the that

˜

´ ´ ` ` ` Ëœ “Hay en gan Ă? c Chua Tr i thÄą ngai se

en gan anh em�.—Gia-c 4:8.

ˆ `

´

´ ˆ Xem them l i giai ap cua Kinh Thanh tren www.jw.org/vi

´ ` ´ ˆ

´ Bang cach nao ban co the xay ap c tin?

´ ´ ´ ´ Ă?IEU KINH THANH NOI: “Ă? c tin co c qua

˜ ˆ ˆ ´

ieu a nghe� (Ro-ma 10:17). Vay, b c

ˆ ˆ

´ ´ ´

au tien e xay ap c tin n i Ă? c Chua ` ` Ëœ ` ´

Tr i la “ngheâ€? nh ng gÄą Kinh Thanh day ve ` ˆ ˆ ˆ `

ngai (2 Ti-mo-the 3:16). Viec tÄąm hieu Kinh ´ Ëœ ´ ` `

´ Thanh se giup ban tÄąm c l i giai ap ´ ˆ Ëœ ˆ

ang tin cay cho nh ng cau hoi quan ´ ´ ` ` ´ trong

nh : � c Chua Tr i la ai? Co bang ´ `

ˆ ˜

` ` ch ng nao ve s hien h u cua ngai? Ngai ´ ´ ˆ ˆ

ˆ ˆ co that s quan tam en toi khong? Y inh

´ ´ ` ` ` cua � c Chua Tr i cho t ng lai la gĹ? ˆ ´ ˆ ˆ

` ´ Nhan Ch ng Gie-ho-va rat vui long giup `

´ ban tÄąm hieu Kinh Thanh. Nh c ghi ˆ ˆ ´ ˆ tren trang web jw.org: “Nhan Ch ng Gieˆ ˆ ´ ˆ ´ ` ´

ho-va yeu thÄąch viec giup ng i khac biet

´ ´ ˆ ˆ ve Kinh Thanh, nh ng chung toi khong bao ` ´ ˆ

`

` ` ˆ gi ep buoc bat ky ai tr thanh thanh vien

ˆ ´ ´ ˆ `

cua ton giao chung toi. Thay vÄą the, ´ ˆ ` ` Ëœ

´ chung toi trĹnh bay nh ng ieu Kinh Thanh ´ ˆ ´ ˆ ` ˆ ´

noi mot cach ton trong,

va nhan th c rang

` ´

˜

moi ng i co quyen l a chon nh ng ieu ` ` Ëœ ma mÄąnh se tinâ€?. ´

ˆ ´ phai d a tren Tom lai,

c tin cua ban ˜

´ ` ´ nh ng bang ch ng ma ban quan sat khi ˆ

Ëœ ` ` can nhac xem nh ng gÄą mÄąnh oc trong ´ ´ ´ ˆ `

Kinh Thanh co ung khong. Khi lam the, ˜ ` ban

ang noi g ng nh ng ng i hoc

´ `

´

Kinh Thanh vao the ky th nhat. Ho “san `

ˆ ` ´ ´ `

long tiep nhan l i Ă? c Chua Tr i, hang `

ˆ ´ ´

ngay can than tra xet Kinh Thanh e xem ˜

` ´ ´ ˆ nh ng ieu mĹnh nghe co ung khong�. ˆ —Cong vu 17:11. ˛

´

˜

“Ă?e co c s song vÄąnh c u, ho can `

` ´ ´ ` phai tĹm hieu ve Cha, la � c Chua Tr i ´ ˆ `

`

` co that va duy nhat, cung ang ma ˜ ´

` ˆ ˆ Cha a phai en la Gie-su Ki-to�. ˘ —Giang 17:3.

´

ˆ ˜ Bang ch ng ve s hien h u

´ ´ ` cua Ă? c Chua Tr i ´ bao quanh chung ta Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

13

´

` D i ng th c pham va ˆ

khong dung nap th c pham ´ ` Khac nhau nh the nao?

ˆ ˜

`

´ ˆ

´ ´ ˆ Ch i Emily: “Toi e nÄąa xuong va bat au cam thay kho ch iu. Toi thay ng a ngay trong mieng,

˜ ˆ

´ ˘ ` ´

` ˆ

ˆ

l i s ng len, bat au thay chong mat va kho th . Tay va co toi noi me ay. Toi co gang ˆ

` `

ˆ ˆ khong hoang s nh ng biet la mĹnh phai en benh

vien ngay�. ´

´ ` ˘ Ă?oi v i phan l n moi ng i, an

`

´ uong la niem vui thÄąch. Nh ng ´ Ëœ ` ˆ

co nh ng ng i buoc phai xem ˆ

` ´ mot so loai th c pham nao o

` ˜ nh “ke thu�. Cung nh ch i

ˆ ˆ Emily c

e cap tren, ho b i ´

´ d i ng th c pham. C n d i ng ˜ ˆ ` d doi cua ch i Emily c goi la

ˆ ˆ `

soc phan ve, mot tÄąnh trang

rat

´ ` `

nguy hiem. �ang m ng la phan ´ ´ ` ´ l n cac tr ng h p d i ng th c

` ˆ ˆ

pham thÄą khong nghiem trong

nh the. ˜ ˘

ˆ Trong nh ng nam gan ay, ` ` ´

` ngay cang co nhieu ng i cho

´

` biet ho b i d i ng th c pham va ˆ

khong dung nap th c pham. Tuy ˆ ´ ˆ ˆ ´ nhien, cac cuoc nghien c u cho

Ëœ ` Ëœ thay trong so nh ng ng i nghÄą

` ´

rang mÄąnh b i d i ng th c pham, ` ´ ´ ` Ëœ

thĹ chĹ co Ĺt ng i a c chan ´

oan.

´

` ` D i ng th c pham la gÄą? ˘ ˆ ´ ´ Trong bao cao ang tren ˆ ˆ ` Tap san hoi y khoa Hoa Ky

(The Journal of the American ˆ Medical Association), mot

´ ´ ` ´ nhom cac nha khoa hoc do bac Ëœ sÄą Jennifer J. Schneider Chafen ´

´

ng au cho biet: “Ch a co ˆ ˜

mot

inh nghĹa thong nhat ve d i ´

` ˆ

ng th c pham�. Du vay, phan ´ ´ ˆ

´ l n cac chuyen gia tin rang cac ´

` ˆ c n d i ng chu yeu la do he

ˆ mien d ich gay ra. ˆ ´ ´ ˆ Mot c n d i ng v i mot loai

´ ˘ ` ´ ` ` th c an nao o th ng la do ´ ˆ ´ loai protein phan ng v i mot ´ ´ ˘ ´ ˆ

co trong th c an o. He mien

´ d ich nham lan rang protein o ` ´ ˆ la co hai.

Khi mot loai protein i `

ˆ

vao c the, he mien d ich tao

ˆ ´

ra mot loai khang the c goi `

` ´ ˆ la IgE e trung hoa tac nhan la.

´ ˘ ` ´ ˘ an vao Khi th c an o c ˆ

˜ ´ ` mot lan n a, khang the nay ` ˜

´ lam cho nh ng chat hoa hoc,

´ ´

trong o co histamin, c giai ´ phong ra. ` Ëœ ` bÄąnh Trong nh ng tr ng h p ` ´ ` th ng, histamin ong vai tro

ˆ

quan trong

trong he mien d ich. ` Ëœ ´ ` ´ Nh ng vÄą nh ng ly do nao o Ëœ ˆ

ˆ ´ ch a ro, viec xuat hien cac ´

` ´

khang the IgE va sau o giai ´

˜ ˆ ˆ phong chat histamin a gay nen ´ ˜ ` c n d i ng cho nh ng ng i ´

´ ˆ qua nhay cam v i mot loai

` ´ ´ ˘ protein nao o trong th c an.

`

´ Ă?ieu nay giai thÄąch tai sao khi ˘ ˆ ´ ˘ ` ´

an mot loai th c an nao o lan

´

ˆ

au, co the ban khong thay bat ` ´ ` ˘ ky phan ng gÄą. Nh ng khi an ´ ˘ ´

` lai b i th c an o lan sau thĹ ban ´ d i ng.

ˆ

Khong dung nap th c pham ` ` la gÄą? Ëœ ´ Cung nh d i ng th c

ˆ pham, khong dung nap th c

´ ` ´ ´ pham co the la phan ng v i ˆ ´ ˘ ` ´ mot loai th c an nao o. Nh ng ´

` ˆ d i ng th c pham thĹ do he

ˆ ˆ mien d ich tr c tiep gay nen, ` ˆ con khong dung nap th c

` ˆ ´

ˆ

phan ng cua he pham la mot ˆ ´ ` ˆ ˆ ` tieu hoa va khong lien quan gĹ

ˆ ` �au nanh

˜ S a ´ Tr ng

´ Ca

´ ´

´

en cac khang the. Noi chung, ˆ ` ´ ˘ ´ ˘ mot ng i co the gap kho khan ˆ ˆ ´ ´ ˘ trong viec tieu hoa th c an do

˘ ´

thieu enzym hoac do cac chat ´ ´ ´ ˘ ´ hoa hoc co trong th c an. VÄą du,

´ ˆ ch ng khong dung nap lactose

ˆ ˆ

xay ra khi ruot khong san sinh ˜

ra nh ng enzym can thiet e ˆ ´ ˜ ` ´ tieu hoa nh ng loai

ng co ` ˜ ´

trong cac che pham t s a. ` ˆ ˆ

´ VĹ khong lien quan en cac ´

´ ˆ khang the, ch ng khong dung

´

nap th c pham co the xay ra

˘ ´ ˘ ´

ngay lan au an th c an o. So ´ ˘ ´ ` ˆ

l ng

th c an co the la mot yeu

ˆ

to quyet inh. Mot l ng

nho ´ ˘ ` ´ ´

loai th c an nao o co the ˆ dung nap

c, trong khi viec

ˆ ´ ˆ ´ ´ ˘ tieu hoa mot l ng

l n th c an

˘

` ´ ay lai gap van e. �ieu nay khac ´ ´

v i c n d i ng th c pham ˆ ` ˆ nghiem trong,

ma mot l ng

´ Ëœ ´ ˆ ´ ˘ th c an rat Äąt cung co the gay ˆ ˆ ´

nen mot phan ng nguy hiem ´

en tÄąnh mang.

´ ˜ ˆ ´ ` Co nh ng trieu ch ng nao?

´

Neu b i d i ng th c pham, ban

´

´

co the b i ng a, noi me ay,

˘ ˜

s ng hong,

mat hoac l i, buon ˆ ˆ

˘ ˆ

non, non m a hoac tieu chay. `

` Tr ng h p xau nhat la tut

´ ´ ˘

huyet ap, chong mat, ngat xÄąu `

ˆ va ngay ca truy tim. Mot c n

ˆ ´

soc phan ve co the tien trien `

´ nhanh va nguy hiem en tĹnh mang.

ˆ Tom cua

ˆ ˆ �au phong

` ´ ˘ ` ˜ Bat ky th c an nao cung ´ ˆ ´ ´ co the gay d i ng. Nh ng cac ´ ´

˘ ch ng d i ng th c pham nang

`

ˆ ` nhat th ng chĹ do mot vai loai

´ ˘ ˆ ˜ ´ th c an gay ra nh : s a, tr ng, ´ ˆ ˆ ˆ ˆ ca, tom cua, au phong,

au

` ´ ` ´ ` nanh, cac loai hat va lua mĹ. ˆ ` ´

´

Mot ng i co the b i d i ng bat ` ˆ

` ´ ˆ ´ ky o tuoi nao. Cac nghien c u

´ ˆ cho thay di truyen ong mot

` ˆ ´

vai tro quan trong.

Mot

a tre

´

˘ de b i d i ng h n neu cha hoac

´ me hay ca hai b i d i ng. Nh ng ˜ ´ `

cung co tr ng h p tre em ˆ ´ ˜ ´ ˆ khong b i d i ng n a khi l n len. ´ ˆ ´ ˆ Cac trieu ch ng khong dung

´ nap th c pham noi chung ` ´

´ th ng Ĺt nguy hiem h n ch ng ´

ˆ d i ng th c pham nghiem ´ ´ ` trong.

Ă?o co the la au bung,

`

ˆ ´ phĹnh bung,

ay h i, chuot rut, ´

´ ˆ

nh c au, phat ban, met moi ˘

´ ´ hoac cam giac kho ch iu chung ´ ˆ chung. Ch ng khong dung nap

´ ˆ

th c pham co the lien quan en

´ ˘ ´ nhieu loai th c an khac nhau, ` ˘ ` ˜ ´ th ng gap nhat la b s a, lua `

` mÄą, gluten, chat con va men.

´ `

Chan oan va ieu tr i

Ëœ ´ Ëœ ` Neu nghÄą co le mÄąnh b i d i ´

˘ ˆ ng th c pham hoac khong

´ dung nap th c pham, ban co

´ ´ Ëœ ˆ the i kham bac sÄą chuyen khoa. ˆ

´ ` ´ ˆ Viec t chan oan va t y kieng ˆ

´ ˘ ` ´ ˆ mot so loai th c an nao o oi ˆ ` ´ ˆ ` khi gay hai, vÄą ban co the vo tÄąnh

´ ` Lua mĹ

´ Cac loai hat

`

˜ lam cho c the b i thieu d ng

chat can thiet.

´ ´ ´ �oi v i ch ng d i ng th c

ˆ ` ˆ pham nghiem trong,

thĹ khong ´ ´

`

co cach ieu tr i nao c chap ˆ ˆ ˜ ` ´ nhan rong

rai, ngoai tr tranh ` ` ˜ ´ ˘ ˆ hoan toan nh ng th c an gay d i ´ ˘ ´

´ ` ng.1 Mat khac, neu o chÄą la d i ´ ˘ ˆ ng nhe hoac khong dung nap

´ ˜

´ th c pham, co le ban thay co l i

´ ´

˘ th c pham o Äąt neu chÄą an loai ˆ

` lai.

Nh ng trong mot so tr ng ˆ ` ˆ

´ h p, mot ng i buoc phai tranh ` ` Ëœ ´ ˘ ` hoan toan nh ng th c an ma ` ` ´ ` mÄąnh nghi ng , Äąt nhat la trong ˆ ` ` ˆ ` mot th i gian, tuy thuoc vao ´ ˆ ˘

´ m c o nang

nhe cua ch ng ˆ

khong dung nap th c pham. ˆ

´

Vay, neu b i d i ng th c pham ˘ ˆ hoac khong dung nap th c

´

pham, ban co the thay an ui

` ˜ khi biet rang nhieu ng i a ´

´ ` hoc

c cach kiem soat tÄąnh

` `

trang

cua mĹnh ma van th ng ´

´ ˘

th c c nhieu loai th c an bo ˜ ` ˆ d ng va ngon mieng.

˛ ˜ ` ´

1 Nh ng ng i b i d i ng th c pham ` ˆ ` ˆ ´ th ng c khuyen la nen mang theo but ˆ ˘ ˆ ´ tiem ac biet ch a adrenaline (epinephrine). ´ ` ´ ˆ `

ˆ Ho co the dung but tiem nay e t tiem `

ˆ

ˆ trong tr ng h p khan cap. Mot so chuyen ´

´ ˆ gia s c khoe e ngh i tre em b i d i ng nen ˜ ˆ ` ˘

eo nh ng vat nh vong tay hoac mang

˜

` ´ ˆ ` theo giay t e giao vien va bao mau biet ro ˆ `

´ benh

tÄąnh cua cac em.

Tᝉnh Thᝊc! Sáť‘ 3 năm 2016

15

ˆ

M O T S T H I E T K E ?

Chiec co cua kien

´ Tai mien phĹ ´ ` ` tap chĹ nay va ´

´ ˆ cac so tr c ay

p

´ Kinh Thanh

tr c tuyen ´

co trong khoang ˆ ˜ 130 ngon ng

` Vao www.jw.org/vi ˘ ´ ˜ hoac quet ma

g16.3-VT 160417

s

n o

5 CSP Anterovium /age fotostock

C

´ ˜ ´ ´ ´ ´

ac ky s c khÄą than phuc tr c s c manh

cua ˆ

´ ´ ˆ ˜ ˆ ˘ mot con kien. No co the nang nh ng vat nang

´

gap nhieu lan so v i trong

l ng

c the. Ă?e hieu ˘ ` ´ Ëœ

`

c kha nang nay, cac ky s tr ng Ă?ai hoc Ohio, ` Ëœ ` ˆ ` ´ ´

Hoa Ky, a lam mo hĹnh may tĹnh cua c the kien ` ˆ ´

ˆ ´ ` ´ ´ ˘ cung mot so tÄąnh chat vat ly va cac ch c nang c hoc

´ ´ ˆ ` `

´ cua chung. Cac mo hĹnh nay c tao ra bang cach ` ´ `

´

dung cac hĹnh anh chup cat l p bang tia X (micro ` ˆ

´ `

CT) va mo phong cac l c ma con kien tao ra e mang ˆ ˘ vat nang.

ˆ ˆ ˆ ˆ ` ˆ

Mot bo phan vo cung quan trong

tren c the cua

`

`

` ˆ ´ kien la chiec co. Chiec co nay phai ch iu toan bo s c ˘

˜ ˆ `

ˆ ˜ nang

cua nh ng vat ma kien can trong mieng.

Nh ng ˆ

ˆ

´

mo mem ben trong co cua kien gan ket v i phan ` ´

ˆ `

´

x ng ngoai c ng cua than va au theo cach giong ´ ´

` ` ˆ nh cac ngon tay long vao nhau khi hai ban tay gap

ˆ ` ˆ ´ ´

` ´

lai.

Mot nha nghien c u noi: “Thiet ke va cau truc cua

ˆ

˜ ˆ

`

` ` ˆ phan lien ket gi a mo mem va phan x ng ngoai la vo `

´ ´ ˘

´

cung quan trong

oi v i ch c nang cua kh p co. ´ ˆ

ˆ ´ ` ˜ ´

´ `

Cach lien ket oc

ao nay gi a cac phan c ng va mem ` ˜

ˆ ˆ ´ ´ ˆ ´ Ëœ ` d ng nh a cung co them o bam dÄąnh. Ă?ay co le la ˆ ˘

´ ´ ˘ mot

ac

iem then chot e kh p co co kha nang ch iu ˜ ˆ ˘ ´ ` ˆ ´

c nh ng vat nang�.

Cac nha nghien c u hy vong

ˆ

˜ ´ ˘

˜ ´ rang viec hieu ro ch c nang chiec co cua kien se gop

`

ˆ ˆ

ˆ phan vao s tien bo trong viec thiet ke ro-bot. ˜

´ Ban nghĹ sao? Chiec co cua kien rat manh,

co cau ´ ´

´ truc c hoc ph c tap gom nhieu phan gan ket v i `

´

nhau la do tien hoa? Hay do c thiet ke? Ë›