Bibnet jaarverslag 2009

Jaarverslag Bibnet 2009

4

Voorwoord

Digitale Bibliotheek Vlaanderen?

De digitale uitdagingen voor bibliotheken zijn zo groot, dat ze de slagkracht van individuele lokale bibliotheken overstijgen. Daarom nam de Vlaamse Overheid het initiatief om in 2009 Bibnet op te richten. Bibnet heeft de opdracht om een digitale infrastructuur te ontwikkelen voor de openbare bibliotheken, digitale publiekstoepassingen uit te werken en daartoe de nodige expertise op te bouwen en ter beschikking te stellen van alle betrokken actoren. Dit eerste jaarverslag biedt u de kans om een beeld te krijgen van wat die opdracht concreet inhoudt.

De realisatie van deze “Digitale Bibliotheek” is vanzelfsprekend een gedeelde verantwoordelijkheid van verschillende bestuursniveaus. In de werking van Bibnet blijven de lokale bibliotheken evenwel hét uitgangspunt. Bibnet wil hen - gebruikmakend van nieuwe digitale mogelijkheden - in staat stellen om hun relatie met hun publiek te versterken. We willen bibliotheken ertoe aanzetten een lokale referentieplek te worden, waar bezoekers toegang krijgen tot een breed gamma van digitale bronnen en diensten. Kortom, een plek die drempels omlaag haalt en digitale kloven dicht.

Bibnet vertrekt bij al haar initiatieven vanuit de maatschappelijke betekenis van bibliotheken en de rollen die zij in een vernieuwde samenleving voor hun publiek kunnen vervullen. Het slagen van de missie van Bibnet zal echter mee bepaald worden door de mate waarin partners mee invulling willen geven aan de rol van bibliotheken in het digitale landschap. Dit jaarverslag vormt een uitnodiging om hierover te reflecteren en van gedachten te wisselen.

Rik Van de Walle Voorzitter Raad van Bestuur Bibnet Maart 2010

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave 1. Inleiding ............................................................................................................................................... 9 1.1 De maatschappelijke context van Bibnet ...................................................................................... 9 1.2 Visie en doelstellingen van Bibnet .............................................................................................. 10 1.2.1 De digitale kloof.................................................................................................................... 10 1.2.2 De digitale bibliotheek.......................................................................................................... 10 1.2.3 Dienstenkorven .................................................................................................................... 10 1.2.4 Lokale proeftuinen ............................................................................................................... 11 2. Collectiebeheer ................................................................................................................................. 12 2.1 Open Vlacc: draaischijf voor gegevens over de collecties........................................................... 12 2.1.1 Open Vlacc operationeel ...................................................................................................... 12 2.1.2 Werkgroepen en documentatie .......................................................................................... 14 2.1.3 Studiedagen en opleidingen ................................................................................................. 15 2.1.4 Bibliografisch Centrum ......................................................................................................... 16 2.1.5 Luisterpuntbibliotheek ......................................................................................................... 16 2.2 De digitale collectie ..................................................................................................................... 17 2.2.1 Mediargus ............................................................................................................................. 17 2.2.2 Afbeeldingsserver ................................................................................................................. 17 2.2.3 Digileen ................................................................................................................................. 18 2.2.4 Bib.fm .................................................................................................................................. 20 2.2.5 Fundels ................................................................................................................................. 20 2.2.6 Vlaams E-boekplatform (VEP) .............................................................................................. 21 2.2.7 Games ................................................................................................................................... 21 2.3 Collectiebeleid ............................................................................................................................. 22 3 Publiekstoepassingen ........................................................................................................................ 23 3.1 Bibliotheek.be.............................................................................................................................. 23 3.1.1 Nieuwe portaalsite .............................................................................................................. 23 3.1.2 Adresgegevens en openingsuren van openbare bibliotheken ............................................. 24 3.1.3 Analyse gebruik .................................................................................................................... 24 3.2 Zoeken.bibliotheek.be ................................................................................................................. 25 3.2.1 Auteurspagina’s ................................................................................................................... 26 3.2.2 Boekbesprekingen ................................................................................................................ 27 3.2.3 My Discoveries..................................................................................................................... 27

7

Inhoudsopgave

3.2.4 Persmappen auteurs ........................................................................................................... 27 3.3 Bibliotheekportalen ..................................................................................................................... 28 4 Lokale praktijkontwikkeling ................................................................................................................ 29 4.1 23Dingen ..................................................................................................................................... 29 4.2 Kenniskantoor ............................................................................................................................. 31 4.3 Bibliotheekfora ............................................................................................................................ 31 4.4 De digitale kloof........................................................................................................................... 31 4.4.1 Informatiegeletterdheid ....................................................................................................... 32 4.4.2 European Congress on E-Inclusion (ECEI09) ......................................................................... 32 4.5 Lokale IT-infrastructuur ............................................................................................................... 33 4.5.1 Telecommunicatie ................................................................................................................ 33 4.5.2 Samenaankoop licenties....................................................................................................... 33 4.5.3 RFID ...................................................................................................................................... 34 4.5.4 Helpdesk ............................................................................................................................... 34 4.6 Organisatieontwikkeling .............................................................................................................. 35 5 Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening ................................................. 36 5.1 CUPID ........................................................................................................................................... 36 5.2 FutureTalking - Participation Generation Research (PGR) .......................................................... 36 5.3 EPICS ............................................................................................................................................ 37 5.3 Auteursrechten............................................................................................................................ 37 5.4 Nationale samenwerkingsverbanden.......................................................................................... 37 5.5 Internationale contacten ............................................................................................................. 38 6 Communicatie en PR .......................................................................................................................... 39 6.1 Denk- en discussiedag februari 2009 .......................................................................................... 39 6.2 Website........................................................................................................................................ 39 6.3 FOCUS .......................................................................................................................................... 40 6.4 Web 2.0 ....................................................................................................................................... 40 6.5 Presentaties ................................................................................................................................. 41 7. Werking Bibnet .................................................................................................................................. 43 7.1 Personeel ..................................................................................................................................... 43 7.2 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering .............................................................................. 43 7.2 FinancieÍn ................................................................................................................................... 44 Bijlage – Afkortingen en verklaringen ................................................................................................... 46

8

Inleiding

1. Inleiding Bibnet werd in 2009 opgericht voor de ondersteuning en uitvoering van het beleid van de Vlaamse overheid bij de uitbouw van een digitale bibliotheek. Dit gebeurde naar aanleiding van de wijziging van het decreet op het lokaal cultuurbeleid onder de vorige Vlaamse regering.

1.1 De maatschappelijke context van Bibnet We gaan ervan uit dat een openbare bibliotheek ook in de digitale leefwereld een rol te spelen heeft om de toegang tot cultuur, informatie en kennis te verzekeren, Zij kan ook in een digitale omgeving mensen helpen hun interesses en cultuurbeleving te e verdiepen en te verrijken.

Daarnaast kan een bibliotheek ook inspiratie bieden die er toe leidt dat mensen sen connectie maken met andere groepen en personen in de samenleving. De bibliotheek wordt een van de plekken waar een symbolisch gedeelde ruimte wordt beleefd.

Mensen integreren het digitale steeds meer in hun alledaagse leven. Om de de mensen daarbij te helpen lpen zullen bibliotheken nieuwe strategieën moeten ontwikkelen. ontwikkelen Om mensen te kunnen bereiken moeten bibliotheken sterk kunnen inspelen op het gedrag van mensen, en deel kunnen uitmaken van de sociale en digitale context waarbinnen mensen op zoek gaan naar cultuur, informatie, inspiratie.

De verdere ontwikkeling van onze informatiemaatschappij is een bijzondere bijzonde uitdaging voor bibliotheken. Bibliotheken zijn een instrument om de informatiesamenleving democratisch en sociaal uit te bouwen. Bibliotheken hebben specifieke taken te vervullen in het bestrijden van de digitale kloof inzake toegang, kennis en vaardigheden.

Er is een toenemende diversiteit versiteit tussen bibliotheken. Onze samenleving wijzigt snel en op vele domeinen. De keuzes die bibliotheken maken om op deze deze wijzigingen in te spelen zullen steeds meer variëren. Bibliotheken moeten hun rol en maatschappelijke relevantie immers realiseren realise binnen hun lokale context. Daarbij komt dat in een geglobaliseerde wereld voor veel mensen het lokale, herkenbare, “eigene” e” belangrijker wordt.

Een belangrijke voorwaarde om te kunnen slagen in de vernieuwing van de sector is een helder concept van het belang van de bibliotheek voor de samenleving, én een duidelijke identiteit van de lokale bibliotheek.

9

Inleiding

1.2 Visie en doelstellingen van Bibnet De bibliotheek speelt een belangrijke rol in het verzekeren van de toegang tot kennis en cultuur, en het gebruik van de nieuwe media voor een breed publiek.

1.2.1 De digitale kloof Een bibliotheek is een van de weinige plekken waar mensen terecht kunnen als ze niet (meer) mee zijn met nieuwe mogelijkheden om zich te ontspannen en kennis en cultuur te verwerven. De technologie (o.a. van de digitale bibliotheek) zal blijvend de digitale kloof vergroten indien er geen aandacht gaat naar het dichten van die kloof. Een openbare bibliotheek heeft, weliswaar nietexclusief, een rol te spelen met betrekking tot e-inclusie.

Bibnet zorgt (mee) voor kennisontwikkeling bij bibliotheekmedewerkers over nieuwe toepassingen, op een wijze die bibliotheken stimuleert om concreet aan de slag te gaan.

Daarnaast wil Bibnet initiatieven opzetten om de rol van bibliotheken als belangrijke partner bij het bestrijden van de digitale kloof te verduidelijken.

De bezorgdheid om de digitale kloof staat in spanning met de missie ervoor te zorgen dat een bibliotheek haar functie ook vervult voor het publiek dat volop gebruik maakt van internet. Bibnet wil bibliotheken voorzien van ervaringen, modellen en instrumenten om hun gebruikers ook een bibliotheekbelevenis aan te bieden in de digitale wereld.

1.2.2 De digitale bibliotheek Bibnet creëert mee de digitale bibliotheek als een breed aanbod van kwalitatief geselecteerde media en content. Ook de digitale bibliotheek is een betrouwbare plek waar mensen makkelijk terecht kunnen voor informatie, kennis en cultuurbeleving.

De Vlaamse Centrale Catalogus (Open Vlacc) is de plek om het aanbod van de bibliotheken publieksgericht te ontsluiten.

Bibnet ontwikkelt tevens instrumenten die bibliotheken helpen hun aanbod publieksgerichter en efficiënter te organiseren.

Bibnet bouwt ook een aanbod van digitale collecties uit waar bibliotheken kunnen op intekenen.

1.2.3 Dienstenkorven Bij het ontwikkelen van diensten en digitale omgevingen ambieert Bibnet het principe van “dienstenkorven”: een consistent geheel van diensten en omgevingen vanuit de noden en interesses van gebruikers. De korven worden de gebruiker door de lokale bib aangereikt, maar de diensten die erin zitten kunnen van tal van actoren komen. Deze dienstenkorven moeten bibliotheken helpen een langdurige relatie te ontwikkelen met diverse publieksgroepen.

Bibnet ontwikkelt rijke zoekomgevingen waarin digitale inhoud, fysieke collecties en bibliotheekdiensten worden samengebracht. Deze zoekomgevingen worden in diverse digitale omgevingen aangeboden.

Bibnet ontwikkelt “Mijn bibliotheek”-toepassingen die gebruikers de mogelijkheid bieden om zelf hun persoonlijke bibliotheekdienstenkorf samen te stellen. Deze toepassingen helpen gebruikers bij hun participatie aan sociale netwerken, waarbinnen ze hun bibliotheek-, lees- en luisterervaring kunnen delen, organiseren en verrijken.

10

Inleiding

1.2.4 Lokale proeftuinen Bibnet speelt een rol bij het inzetten van technologie door lokale bibliotheken. Bibnet ondersteunt daarvoor lokale proeftuinen. Proeftuinen zoeken uit welke dienstverlening wel of niet aanslaat bij het publiek en mobiliseren gebruikers rond een bibliotheek. De rol van Bibnet hierbij is mee onderzoeken van wat exploiteerbaar is, wat in de praktijk haalbaar kan zijn, de voorwaarden en kritische succesfactoren in kaart brengen. Daarnaast moet Bibnet mee de resultaten van de proeftuinen uitdragen. Proeftuinen starten met eenvoudige cases die tot stand komen in een dialoog tussen Bibnet en een of meer bibliotheken.

Bibnet begeleidt bibliotheken ook bij vernieuwende projecten die er toe bijdragen dat lokale bibliotheken voor het publiek een referentieplek worden om de digitale wereld te verkennen.

Bibnet initieert proefprojecten zodat de zoekomgevingen op termijn maximale zelfsturing door de gebruikers mogelijk maken, en aansluiten op de diverse leefstijlen en interesses van het publiek.

11

Collectiebeheer

2. Collectiebeheer Bibnet organiseert de centrale catalografie in Vlaanderen: Vlaanderen: de ontsluiting van de openbare bibliotheekcollecties in een centrale databank. databank. Openbare bibliotheken en hun partners, kunnen voor eigen gebruik over deze catalografische data beschikken. Bibnet zet in op de voortdurende verrijking van de data. Rijke data en extra informatie over de collectie vormen de basis voor de ondersteuning van een rationeel collectiebeleid bij bibliotheken.

Daarnaast werkt Bibnet samen n met de Vlaamse openbare bibliotheken aan de opbouw van digitale collecties.

2.1 Open Vlacc:: draaischijf voor gegevens over de collecties 2.1.1 Open Vlacc operationeel De Vlaamse Centrale Catalogus of Vlacc is al geruime tijd bekend in de bibliotheekwereld. reld. De Vlaamse overheid heeft de Vlacc in 2006 een nieuwe impuls gegeven door de lancering van Open Vlacc.

Open Vlacc geeft de openbare bibliotheek een open en rijk catalografisch instrument, dat gebruik maakt van geavanceerde hedendaagse technologie. VCOB COB (2000-2008) kreeg de opdracht Open Vlacc te realiseren. Bibnet nam de uitbating van Open Vlacc over in 2009.

Open Vlacc is een bibliografisch bestand dat de basis vormt voor de catalogus in de provinciale en lokale bibliotheeksystemen. Voor de realisatie van Open Vlacc werkt Bibnet samen met een aantal externe partners. infrastructuur en de technische ondersteuning.

LIBIS staat in voor het hosten van de infrastructuur Voor de invoer kan Bibnet een beroep doen op de zes grootste bibliotheken in Vlaanderen, Vlaa al meer dan 20 jaar vaste invoerpartners invoerpartner van hun eigen collecties. Deze samenwerking werd in 2009 verankerd in vijfjarige contracten. ntracten.

Vlabin-VBC VBC is een tweede pijler voor de Vlacc-invoer.

Vlacc Zij richten zich op een snelle invoer van boekaankondigingen en en recente publicaties van hoofdzakelijk Nederlandstalige Nederlandstalige boeken. Ook de Daisy-collecties collecties van de Luisterpuntbibliotheek worden door Vlabin-VBC VBC ingevoerd.

2009 betekende ook de start van een derde invoerpartner, met name het Bibliografisch Centrum van Bibnet. Het Bibliografisch Centrum staat in voor de invoer van de Webwijzerbeschrijvingen en het catalogusonderhoud.

Ondersteunend aan de e handmatige invoer zorgt Bibnet voor de import van metadatabestanden.

Voor muziekbeschrijvingen blijven dit de beschrijvingen van de Centrale Discotheek Rotterdam.

Voor de Nederlandstalige boekenmarkt worden sinds eind 2009 ook de records uit de Boekenbank van Boek.be als catalogiseerbron gebruikt.

Nieuwe beschrijvingen van aangekondigde publicaties uit de Boekenbank, Boekenbank, stromen sinds oktober 2009 dagelijks door naar Open Vlacc. De samenwerking tussen Boek.be en Bibnet zorgt voor een verhoging van de invoerefficiĂŤntie, fficiĂŤntie, en een uitgebreider en sneller aanbod van titelbeschrijvingen voor alle openbare bibliotheken.

12

Collectiebeheer Open Vlacc invoerstatistieken: nieuwe bibliografische records vanaf 01/01/2009 tot 31/12/2009 Uitgesplitst per materiaaltype Invoer nieuwe records Antwerpen Bibnet Brugge Brussel CDR Gent Hasselt Leuven Vlabin Totaal ARTIKEL 1438 55 755 773 0 1381 1030 1180 0 6612 BLADMUZIEK 186 2 117 2 0 155 3 0 0 465 BOEK 2599 61 3005 2240 0 3269 3722 2339 6656 23891 CD (muziek) 264 0 368 748 15902 645 639 1033 0 19599 CD (niet-muziek) 90 0 8 66 1 107 76 13 133 494 CD-ROM 21 0 13 7 0 125 8 10 8 192 DAISY 0 21 0 0 0 0 0 0 2203 2224 DVD-ROM 0 0 3 4 0 15 8 3 0 33 DVD-VIDEO (muziek) 56 0 25 27 1184 29 31 32 0 1384 DVD-VIDEO (niet-muziek) 1387 5 390 475 56 345 491 283 7 3439 GROTE LETTER 57 0 4 2 0 116 11 10 0 200 KAART 0 0 57 0 0 0 3 3 9 72 KIT 1 0 0 1 0 0 0 1 0 3 STRIP 601 1 10 60 0 96 102 181 402 1453 TIJDSCHRIFT 11 2 12 2 0 16 33 16 2 94 TRACK 5366 1 6857 9230 268930 13256 11809 19628 0 335077 VIDEO 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2 WEBSITE 0 566 0 0 0 109 0 0 0 675 Totaal 12077 714 11624 13637 286073 19666 17966 24732 9420 395909 Tabel 1- Open Vlacc invoerstatistieken 2009 (per materiaaltype)

Open Vlacc invoerstatistieken: nieuwe bibliografische records vanaf 01/01/2009 tot 31/12/2009 Uitgesplitst per doelgroep, literair type en al dan niet muziek AntwerpenBibnet Brugge Brussel Gent Hasselt Leuven Vlabin Totaal Jeugd 511 81 402 266 501 457 432 1812 4462 Jeugd/Volwassenen 447 0 85 319 32 205 125 162 1375 Volwassenen 5513 641 3879 3365 5206 4826 3487 7449 34366 Fictie 3595 119 1461 1710 1901 1842 1634 5907 18169 Niet van toepassing 0 0 0 11 0 0 0 0 11 Non-fictie 2876 603 2905 2229 3838 3646 2410 3516 22023 Muziek 5686 1 7250 10005 13930 12479 20693 0 70044 Niet-muziek 6478 723 4379 3957 5745 5492 4044 9423 40241 Tabel 2 - Open Vlacc invoerstatistieken 2009 (per doelgroep, literair type en al dan niet muziek)

In 2009 werd de Open Vlacc databank tevens als achtergrondbestand opengesteld voor Librarything. Open Vlacc is nu niet alleen een achtergrondbestand voor alle Vlaamse openbare bibliotheken, maar ook voor alle boekenliefhebbers ter wereld. Dankzij Open Vlacc kan je nu ook makkelijk Nederlandstalige literatuur terugvinden in Librarything en toevoegen aan je eigen bibliotheek.

Het aandeel van Librarything in het aantal Open Vlacc zoekacties via Z39.50 of SRU draaide voor heel 2009 rond de 7% van het totaal aantal zoekacties. Het gewogen gemiddelde lag rond 5 000 zoekacties per maand.

13

Collectiebeheer

2.1.2 Werkgroepen en documentatie Om al het werk rond Open Vlacc in goede banen te leiden, is er heel wat overleg nodig tussen alle betrokken partners. Dit wordt georganiseerd in verschillende werkgroepen.

Naam werkgroep

Aantal leden

Aantal Werking bijeenkomsten in 2009

Catalografie

18

4

De werkgroep catalografie werd in 2009 uitgebreid met de PBS-verantwoordelijken.

Deze werkgroep bepaalt eenvormige en gestandaardiseerde invoer- en beschrijvingsregels. In 2009 werden de regelgevingen ‘Film’, ‘Stripverhalen’ en ‘FRBR theorie en invoerafspraken’ op punt gesteld.

Excerpten

8

3

Deze werkgroep evalueerde de lijst van geëxcerpeerde tijdschriften en herzag de criteria voor excerperen. Dit resulteerde in een nieuwe, ingekorte lijst.

Fictie

11

3

Deze werkgroep bewaakt de kwaliteit en de gebruiksvriendelijkheid van de themaen genrethesaurus. In 2009 werden de genres voor stripverhalen, literatuur en film bijgesteld.

Jeugdtrefwoorden

11

3

Deze werkgroep bewaakt de kwaliteit en de gebruiksvriendelijkheid van de jeugdonderwerpen en genres. Ze staat ook in voor de correcte toepassing en de verdere uitbouw van de jeugd ZIZOschema’s. Dit resulteerde in 2009 in een release 2 van ZIZO-jeugd. In 2009 ging ook aandacht naar de verdere uitbouw van de jeugdgenres voor literatuur, strips en film.

Trefwoorden

11

3

Deze werkgroep bewaakt de kwaliteit en de gebruiksvriendelijkheid van de trefwoordenthesaurus en bewaakt de correcte toepassing van SISO.

14

Collectiebeheer

Muziek

19

3

De muziekwerkgroep bewaakt de invoer en inhoudelijke ontsluiting van muziekdragers. In 2009 was er specifieke aandacht voor een uitbreiding van de muziekgenres uit de hedendaagse populaire muziek. Om het rendement van de CDR-data te verhogen, werd een pilootproject opgezet om van bij de collectievorming titels aan CDR door te geven, die vervolgens door hen aangekocht en ingevoerd worden.

Webwijzer

17

1

Deze werkgroep is verantwoordelijk voor de opbouw van de Webwijzer. In 2009 werd een proefproject opgezet om aanmeldingen via Delicious door te geven.

ZIZO-volwassenen

6

8

Deze werkgroep heeft zich in 2009 beziggehouden met de ontwikkeling van release 2 van ZIZO Volwassenen (voorzien voor medio 2010).

Mediargus persmappen

17

1

Deze werkgroep houdt zich bezig met de samenstelling van mappen met actuele onderwerpen uit krantenartikels.

Tabel 3 - Werkgroepen en documentatie

2.1.3 Studiedagen en opleidingen Op 12 juni 2009 werd in de Permekebibliotheek in samenwerking met de collega’s van Antwerpen een “Introductie en praktijkoefeningen ZIZO in Open Vlacc” gegeven. Deze introductie was bedoeld voor zowel de invoerende Vlacc-partners, de verantwoordelijken van de Provinciale Bibliotheeksystemen als lesgevers van Vlaamse bibliotheekscholen. Dertig deelnemers woonden de studiedag bij.

Op 20 oktober volgden 8 muziekcatalografen een interne opleiding “Catalogusonderhoud en authoritybeheer” bij Bibnet.

Een opleiding “Werken met Boekenbank en Open Vlacc” werd tweemaal gegeven (27 november en 10 december) aan in totaal 67 medewerkers van zowel de invoerende bibliotheken als de provinciale bibliotheeksystemen.

15

Collectiebeheer

2.1.4 Bibliografisch Bibliografisch Centrum 2009 was het startjaar van het Bibliografisch Centrum van Bibnet. Het Bibliografisch Centrum wil de catalografie op Vlaamse schaal nog sneller, rijker en efficiënter efficiënter maken. De aanwerving van Rosa Matthys in februari 2009 als coördinator van het Bibliografisch Centrum maakte maakt de verdere graduele uitbouw van het centrum mogelijk. mo Het Bibliografisch Centrum is het team binnen Bibnet dat werkt aan het optimaliseren van Open Vlacc invoerprocessen zodat het nut van Open Vlacc voor bibliotheken én publiek verhoogt. Het Bibliografisch Centrum is gevestigd in de Stedelijke Openbare Bibliotheek Gent. De nabijheid van een grote collectie, de catalografie-expertise catalografie expertise van de Gentse bibliotheek en de investering van de Vlaamse Overheid in de nieuwe bibliotheek ‘De Krook’ hebben bijgedragen tot een overeenkomst van Bibnet met de Stad Gent.

Het Bibliografisch Centrum is ook een aanspreekpunt voor PBS-verantwoordelijken.

PBS verantwoordelijken. Deze samenwerking moet ervoor zorgen dat de communicatie van, over en aan Open Vlacc voldoende doorstroomt.

2.1.5 Luisterpuntbibliotheek Open Vlacc is ook een bibliografisch bibli achtergrondbestand voor de Luisterpuntbibliotheek. Daardoor is het mogelijk de publieke zoekomgeving voor blinden en slechtzienden af te stemmen ste op zoeken.bibliotheek.be..

De Luisterpuntcollecties kunnen kunnen geconsulteerd worden op een eigen daisybraille.bibliotheek.be en worden samen geafficheerd op www.bibliotheek.be. www.bibliotheek.be

adres

Om de afstemming tussen www.bibliotheek.be en daisybraille.bibliotheek.be te optimaliseren, werden in 2009 alle titels van Luisterpunt Lu die niet opgenomen waren n in Open Vlacc retrospectief gecatalogiseerd. Deze samenwerking wordt in de toekomst gecontinueerd, zodat de volledige collecties van de Luisterpuntbibliotheek blijvend opgenomen worden in Open Vlacc (weliswaar zonder bezitskoppeling).

De frequentie voor het updaten van de webcatalogus met de allerlaatste aanwinsten van de Luisterpuntbibliotheek werd verhoogd naar een maandelijkse update.

Er werden in 2009 via ia de daisybraille-catalogus daisybraille 14 703 aanvragen voor reserveringen doordoor gegeven en 4 419 aanvragen in functie van de wenslijsten.

16

Collectiebeheer

2.2 De digitale collectie 2.2.1 Mediargus Mediargus is een digitale persdatabank die de artikels van alle Vlaamse kranten, enkele magazines en het persagentschap Belga online ter beschikking stelt. Het volledige archief is 24 uur op 24 toegankelijk kelijk en bevat alle nationale en regionale artikels zowel uit de kranten van de dag zelf, als uit de voorbije jaargangen (verschilt van krant tot krant, maar gaat voor de meeste publicaties minstens 10 jaar terug). terug) Op basis van een nieuw raamakkoord raamakko tussen Bibnet en Mediargus, sloten loten zes extra bibliotheken een abonnement af op de volledige databank van Mediargus en verruimden vijf bibliotheken bibli hun bestaand abonnement.. Een actuele lijst is te vinden op de Bibnet-website.

Bibnet integreerde een vrije raadpleging van de artikels uit de persmappen van Mediargus in zoeken.bibliotheek.be,, voor een betere bekendheid van de databank en van de rijkdom rij van een kwalitatieve selectie e door bibliotheken. Vanaf het startscherm van zoeken.bibliotheek.be kan gebladerd worden in een overzicht van alle artikelen “In de pers”. Wie zoekt in het volledige aanbod kan een zoekresultaat sultaat verfijnen op materiaal “In de pers”. De verfijningsoptie “In de pers” wordt getoond als de zoekterm voorkomt in één of meerdere persartikelen persartikelen die door de werkgroep persmappen geselecteerd zijn. Verfijningen van een zoekresultaat op onderwerp, Nederlands, non-fictie of volwassenen wassenen kunnen ook materialen “In de pers” opleveren.

De integratie van Mediargus in zoeken.bibliotheek.be werd in het najaar van 2009 verder uitgebreid met de zogenaamde enaamde ‘Mediargusteller’ ‘Med Deze teller toont bij elke zoekoperatie in zoeken.bibliotheek.be het aantal artikels dat in de volledige databank van Mediargus aan de zoekopdracht voldoet.

Om het gebruik van Mediargus binnen de lokale bibliotheken te ondersteunen, zorgde Bibnet in 2009 voor een gratis te verkrijgen banner, promotieaffiche en een instructiefilmpje, samen met bruikbare promotietips ter inspiratie.

Bij de lancering van de nieuwe bibliotheek.be-portaalsite portaalsite (zie 3.1.1), werden de persmappen nog beter zichtbaar gemaakt.

In 2009 gebeurden er vanuit de aangesloten bibliotheken 175 439 opzoekingen in Mediargus, werden er 794 095 artikels geraadpleegd. geraadpleegd. De persmappen, toegankelijk via zoeken.bibliotheek.be,, werden 22 916 keer geraadpleegd.

Bibnet et organiseerde in 2009 tevens zes opleidingen over Mediargus: -

Roeselare (27 mei 2009): twee sessies Hasselt (22 September ember 2009): twee sessies Brussel (23 oktober 2009): twee sessies

2.2.2 Afbeeldingsserver De afbeeldingsserver eeldingsserver van Bibnet maakt het voor bibliotheken sinds begin 2009 gemakkelijk om covers van boeken en cd's te tonen in hun eigen catalogus. Deze afbeeldingen staan op een centrale server bij Bibnet, en het is niet nodig ze eerst te downloaden naar een lokale server. Met een eenvoudige webservice, worden de afbeeldingen online overgehaald bij elke zoekactie in de catalogus.

17

Collectiebeheer

De afbeeldingsserver bevat op dit ogenblik 175 000 boekcovers en 16 000 achterflappen en flapteksten van Boek.be, en 180 000 cd-covers van CDR, de centrale discotheek van Rotterdam.

Wekelijks worden er nieuwe covers toegevoegd.

Eind december maakten 34 verschillende webcatalogi (waaronder verschillende netwerken) van bibliotheken gebruik van deze dienst. In de maand juni alleen werden op deze manier bijna 800 000 beelden opgevraagd. Sinds augustus 2009 kunnen beelden in verschillende formaten worden opgevraagd.

In 2009 werden in totaal 9 848 953 bevragingen via de webservices van de afbeeldingsserver verwerkt.

2.2.3 Digileen Na een grondige evaluatie in 2009 van gebruiksstatistieken werd het DigiLeen-pilootproject verlengd tot 1 oktober 2010. De software en de deelnemende labels blijven status quo. Bibnet blijft instaan voor de auteursrechten en de licentiekosten van de DigiLeen software van de Centrale Discotheek van Rotterdam (CDR).

De gebruiksstatistieken toonden aan dat DigiLeen minder en minder gebruikt wordt na een grote piek bij de lancering. In totaal hebben in de periode oktober 2008-juni 2009 meer dan 8 000 Vlamingen gebruik gemaakt van DigiLeen, waarvan minder dan de helft vrij regelmatig. In die periode werden bijna een half miljoen downloads gerealiseerd.

140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 200809 200810 200811 200812 200901 200902 200903 200904 200905 200906

Figuur 1: Aantal downloads per maand

Het aantal actieve en nieuwe leners kende een piek bij de lancering in oktober 2008 dankzij de nationale persaandacht. Het aantal actieve leners zakte daarna gestaag. In de loop van 2009 kwamen er vooral leners bij door promotie van lokale openbare bibliotheken.

De achilleshiel van het project is de installatie van de software (slechts 30% van de geïnteresseerde leners krijgt de software geïnstalleerd) en het beperkte aanbod.

De meeste downloads komen uit de rubriek “Klassieke muziek” en “Jazz, blues, folk & country”, wat overeen komt met de verdeling van het muziekaanbod in DigiLeen. De niet-klassieke muziekgenres samen zorgen net voor een meerderheid van de downloads (53%).

18

Collectiebeheer

Wereldmuziek Populaire muziek Klassieke muziek Jazz, blues, folk & country Diversen 0

50000

100000

150000

200000

250000

Figuur 2:: downloads per hoofdrubriek muziekclassificaties

Bibnet biedt uitgebreide integratiemogelijkheden aan voor alle bibliotheeksystemen. Enkele tientallen bibliotheken bieden een DigiLeen-link DigiLeen link aan bij de albums die ze ook in hun collectie hebben. Slechts echts een tiental bibliotheken maakt gebruik van de maximale koppeling tussen hun catalogus en DigiLeen: integraal aanbieden van het hele DigiLeen-aanbod DigiLeen aanbod met rechtstreekse link naar het album in de DigiLeen-applicatie.

DigiLeen applicatie. Het blijkt dat de mate van integratie het gebruik van DigiLeen duidelijk beïnvloedt. Bibliotheken die vroeg in het project een maximale koppeling in hun zoekomgeving hebben geïmplementeerd, scoren relatief hoger wat betreft DigiLeen-gebruik.

De authenticatie van DigiLeen is volledig losstaand losstaan van het bestaande lenersbestand van de bibliotheek. Digileners Digilener hoeven geen lid te zijn van een bibliotheek,, wat door bibliotheken zelf als een gemis wordt ervaren.

De doelstelling van DigiLeen is het kennismaken met muziek, als eerste stap in een verder ontdekkingsproces. De beperkingen in de DRM, zeker de beperking dat je een track slechts één keer ooit gedurende een week kan lenen, bieden onvoldoende flexibiliteit om die doelstelling in te vullen.

Bovendien is de volgende stap in het ontdekkingsproces van v DigiLeen niet erg duidelijk. Een verdere zoektocht in DigiLeen vanuit de beluisterde track wordt onvoldoende begeleid door aanbevelingen lingen of suggesties. En vooral, de terugkoppeling vanuit de DigiLeenDigiLeen software naar de catalogus van de bibliotheek (ook wel ‘de connectie tot de collectie’) is onbestaande. Wie de cd ook wil lenen of reserveren, moet die (opnieuw) gaan opzoeken in de zoekomgeving van de bibliotheek. De link naar een webwinkel van fysieke cd’s wordt zeer weinig aangeklikt. Er is geen link naar een online muziekdienst die het mogelijk maakt muziekbestanden te kopen of streaming te beluisteren.

Ondanks deze negatieve conclusies uit de analyse van het gebruik gebruik van Digileen, die in 2009 werd uitgevoerd, werd Digileen toch verlengd, om de gebruikers die de weg naar DigiLeen hebben gevonden verder van dienst te zijn en om Bibnet tijd te geven om te werken aan alternatief dat eind 2010 resultaten moet opleveren.

19

Collectiebeheer

2.2.4 Bib.fm Het pilootproject Bib.fm werd in 2009 samen met Aristo Music en de openbare bibliotheek van Lanaken opgestart om een mogelijk alternatief alternatief voor Digileen te onderzoeken.

De contouren van dit alternatief waren: waren • • •

streaming en beluisterbaar beluisterb binnen een internetbrowser; onmiddellijk en maximaal geïntegreerd binnen de zoekomgeving van de bibliotheek; bibliotheek een uitgebreider aanbod met meerwaarde.

Aristo Music is een bedrijf dat nauw samenwerkt met de universiteiten van Leuven en Gent, en technologie ontwikkelt waarmee iedereen, op eender welk tijdstip en op eender welke locatie zijn of haar meest geschikte muzikale sfeer kan creëren. Aristo Music gebruikt gebruikt hiervoor objectieve, subjectieve en op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde muziekgegevens.

Bibliotheek Lanaken wou haar muziekcollectie (15 000 cd's) een nieuw elan geven. Een groot deel van de muziekcollectie wordt daarom gedigitaliseerd en verrijkt ijkt met de metadata van Aristo Music. Daarop wordt een muzikale ontdekomgeving gebouwd die als piloot kan dienen voor een nieuwe muziekdienst en eventuele opvolger van DigiLeen.

De projectpartners onderzoeken ook hoe de muziek streaming kan worden aangeboden, zowel binnen als buiten de muren van de openbare bibliotheek.

In 2009 werd het projectplan opgesteld en startte Aristo Music met de digitalisering van de collectie uit Lanaken. De wijze van aanbieden (de ‘player’) was voorwerp van een functionele function analyse en designoefeningen. Specificaties werden steeds afgestemd op gebruiksgemak en de auteursrechterlijke context.

2.2.5 Fundels In het najaar 2009 ging Bibnet in zee met Playlane voor de lancering van Fundels. Fundels staat voor ‘bundels vol fun’! ’! Het concept bestaat uit prentenboeken, aangevuld met een interactieve online variant, met als doel het taalgevoel van jonge kinderen te stimuleren. Het prentenboek zelf wordt gedigitaliseerd tot een soort e-boek e voor kinderen, vergezeld van spelletjes, didactische hulpmiddelen en oefeningen. Via een RFID-sticker sticker in het boek en een RFID-lezer, lezer, aangesloten op de computer, kunnen kinderen eenvoudig zelf aan de slag.

Bibliotheken krijgen dankzij de onderhandelingen van Bibnet de kans om Fundels aan te kopen aan gunstige voorwaarden. Kinderen zullen Fundels kunnen verkennen in de bib, of de boekjes meenemen men naar huis samen met een RFID-lezer RFID lezer om makkelijk het internet op te gaan.

Met dit contract met Playlane wil Bibnet de bibliotheken de kans geven hun publiek te laten kennismaken nismaken met dit nieuwe product en de toegang er toe voor iedereen te garanderen Het aanbod voor bibliotheken bestaat uit Fundel-uitleenkits: Fundel uitleenkits: een speels rugzakje met een RFIDlezer en een handleiding voor ouders om de online versie thuiss te raadplegen. Daarnaast zullen bibliotheken prentenboeken kunnen kopen die jonge lezers kunnen meenemen in het rugzakje

20

Collectiebeheer

om thuis zowel het boek als het e-boek te lezen, en online te oefenen en spelen. Per aangekocht pakket van 5 uitleenkits krijgt een bibliotheek op een aantal pc's gratis toegang tot de Fundelswebsite, met alle beschikbare inhoud.

De Fundels werden gelanceerd op de Boekenbeurs in november 2009, waarna geĂŻnteresseerde bibliotheken zich konden registreren voor meer info. Eind december zette Playlane het bestelformulier online, en plaatsten de eerste bibliotheken hun Fundel-bestellingen.

2.2.6 2.2.6 Vlaams EE-boekp boekplatform (VEP) Het Agentschap voor Sociaal-cultureel Werk vroeg een Vlaamse subsidie Innovatief Aanbesteden aan voor de ontwikkeling van een Vlaams e-boekplatform. Deze aanvraag kadert in het beleid van het agentschap om de digitale bibliotheek te ontwikkelen.

Bibnet stuurt het VEP project inhoudelijk, begeleid door het Kenniscentrum Innovatief Aanbesteden van het IWT (agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie). Boek.be zal in dit project optreden als gesprekspartner vanuit het boekenvak in het overleg met de Vlaamse overheid, het IWT en Bibnet. De eerste stappen voor de aanbesteding worden momenteel gezet.

Het Vlaams e-boekplatform (VEP) wil de inhoud van Vlaamse boeken, zowel fictie als non-fictie, toegankelijk maken via nieuwe digitale media, waaronder e-readers. Het VEP wordt een platform om digitale boeken, te doorzoeken, doorbladeren, kopen, bewaren en lenen.

Het VEP wil: 1. Vlaamse boeken een plaats verzekeren op het internet 2. Een sterke zoekomgeving zijn als gids door het ruime aanbod, met een digitale pendant voor het grasduinen tussen de boeken of het doorbladeren van een boek 3. Een gemeenschappelijk platform zijn voor zowel bibliotheken, boekhandels, uitgevers als eventuele andere aggregatoren of distributeurs van digitale content.

Deze publiek/private samenwerking werkt schaalvergrotend en kostenbesparend en verrijkt de dienstverlening van de partners 4. Vertrouwen creĂŤren in het uitlenen van digitale producten, dus in consensus met de auteurs en uitgevers over het gebruik van online e-boeken door een openbare bibliotheek 5. Een voorzet geven aan het digitaal bewaren van boeken

2.2.7 Games In binnen- en buitenland incorporeren openbare bibliotheken games in hun dienstverlening, via het uitlenen van games en/of het organiseren van activiteiten in een zogenaamde gaming corner.

Om meer duidelijkheid te brengen in de juridische kant van dergelijke initiatieven, startten Bibnet en de VVBAD in 2009 een overleg op met de Belgian Entertainment Association (BEA).

Tussen Bibnet en VVBAD, die samen optreden om de openbare bibliotheken te vertegenwoordigen, enerzijds en BEA, de belangenorganisatie van de entertainment industrie, anderzijds loopt een dispuut over de uitleenbaarheid van games. Het dispuut is gebaseerd op een verschillende lezing van de wet. Alle betrokken partijen willen hierover uitklaring en zijn akkoord om die samen te zoeken bij een bevoegde rechtbank. Het is de intentie van beide partijen om, wat ook de uitspraak is van de rechter, verdere vormen van samenwerking te bekijken die games helpen promoten in de bibliotheken en bij het publiek.

21

Collectiebeheer

In afwachting van uitspraak bij deze meningen kwamen alle partijen overeen dat uitgevers bibliotheken in Vlaanderen de toestemming geven bepaalde games uit te lenen. Deze games werden opgenomen in een lijst met een 300-tal titels met beperkte vermelding van producent en platform. Bibnet en de VVBAD onderhandelen ondertussen verder over de vergoeding die hiervoor betaald moet worden als het leenrecht toch niet van toepassing zou zijn.

Naar aanleiding van deze lijst, startte Bibnet met het opmaken van een aangepaste Open Vlacc regelgeving voor games.

2.3 Collectiebeleid Om vanuit bestaande praktijkvoorbeelden te investeren in centrale diensten die het collectiebeleid van bibliotheken ondersteunen en rationaliseren, werd een nieuwe collega aangeworven. Wim Verhulst startte bij Bibnet op 1 oktober. De laatste maanden van 2009 hield hij zich vooral bezig met het bepalen van een projectaanpak.

Na een bevraging bij alle bibliotheken zet Bibnet zich verder in voor het netwerkmagazijn, dat afgevoerde werken beschikbaar houdt voor openbare bibliotheken. De stuurgroep netwerkmagazijn kwam in 2009 tweemaal samen.

Ook de werkgroep IBL vergaderde in 2009 tweemaal.

22

Publiekstoepassingen

3 Publiekstoepassingen Bibnet ontwikkelt rijke zoekomgevingen voor het publiek, publiek die integraal deel uitmaken uit van de lokale en provinciale bibliotheekvoorzieningen. Zo worden technologie en expertise, op Vlaams niveau opgebouwd, gedeeld met de volledige bibliotheeksector.

Bibnet neemt ook initiatieven om de aanwezigheid van bibliotheken te versterken op de digitale platformen waar het publiek zich steeds meer bevindt. bevindt

3.1 Bibliotheek.be 3.1.1 Nieuwe portaalsite Op woensdag 9 december 2009 kreeg www.bibliotheek.be een facelift!

Bibliotheek.be biedt de lezer een dynamisch portaal, bestaande uit een aantal informatiediensten, geaggregeerd uit bibliotheek bibliotheekgerelateerde bronnen, met een doorkijk op de eigen lokale bibliotheek en uitgebreide aandacht voor bibliotheekpromotie.

De vernieuwde site wil de Vlaamse bibliotheekbezoeker, bibliotheek bibliotheekmedewerkers en het grote publiek, een beeld te geven van wat er leeft in de Vlaamse openbare bibliotheken. bibliothe Aanwinsten in de centrale trale catalogus van de 6 grootste bibliotheken, berichten op bibliotheekblogs, nuttige persberichten en websites, proevertjes uit het digitale muziekaanbod, activiteiten georgageorga niseerd door lokale bibliotheken, ze krijgen allemaal een plaats op de startpagina van bibliotheek.be.

De startpagina van bibliotheek.be is opgebouwd uit modules, die recente gegevens verzamelen uit diverse databanken en informatiebronnen. Op die manier aggregeert deze portaalsite nuttige en up-to-date informatie over de activiteiten en collecties van openbare bibliotheken in Vlaanderen. Via de module ‘Zoeken.bibliotheek.be’ kan men bijvoorbeeld snel een zoekvraag opstarten in zoeken.bibliotheek.be. zoeken.bibliotheek.be Bibnet organiseerde in 2009 ook vier opleidingen over bibliotheek.be: -

2 opleidingen van een halve dag te Kortrijk (5 mei 2009) 2 opleidingen van een halve dag te Menen (18 juni 2009)

23

Publiekstoepassingen

3.1.2 Adresgegevens en openingsuren van openbare bibliotheken Bezoekers van bibliotheek.be kunnen ook praktische informatie opvragen over een lokale openbare bibliotheek, zoals de openingsuren van de diverse filialen, de contactgegevens en de link naar de website.

De data worden overgenomen uit de BIOS2-databank,, dankzij een samenwerking tussen het Team Lokaal Cultuurbeleid van het Agentschap SociaalSociaal Cultureel Werk en Bibnet.

Een bibliotheekgebruiker krijgt via bibliotheek.be ook een interactieve kaart te zien met de locaties van de bibliotheek(filialen) bibliotheek(filialen en een aanduiding of de bib op dat ogenblik open is. Dit werd mogelijk gemaakt door een koppeling van de BIOS2-gegevens BIOS2 gegevens met Google Maps. De gegevens op www.bibliotheek.be worden dagelijks vernieuwd. Bibliotheken kunnen deze data zelf aanpassen met de BIOS2-invoermodule. Ook in de nieuwe interface kreeg deze zoekoptie een prominente plaats.

3.1.3 Analyse gebruik Bibliotheek.be werd in 2009 ongeveer 780 000 keer bezocht door 187 321 bezoekers.

Gemiddeld zijn er per dag 2 150 bezoeken, waarvan ongeveer 20% door nieuwe gebruikers.

Tijdens deze 780 000 bezoeken werden 1 140 000 pagina’s geraadpleegd. Het lage aantal van 1,43 pagina’s per bezoek is te verklaren door het feit dat bibliotheek.be tot voor december 2009 vooral links naar andere sites bevatte en zelf bijna geen onderliggende pagina’s pagina had.

Meer dan 40% van de bezoeken komen vanuit bibliotheken. Een groot deel van de bezoekers wordt ook vanuit een lokale bibliotheekwebsite bibliothe doorverwezen naar bibliotheek.be. bibliotheek.be Een vergelijking met 2008 toont ook aan dat promotie, bv. tijdens de bibliotheekweek, een duidelijke stijging veroorzaakt.

24

Publiekstoepassingen

Doordat bibliotheek.be vooral een doorverwijsfunctie heeft, is de duur en diepte van een bezoek laag. Een aparte meting in de zoeken.bibliotheek.be-logs toont dat bij meer dan 30% van de bezoeken aan bibliotheek.be een zoekopdracht naar zoeken.bibliotheek.be wordt ingegeven.

Naast de hoofdpagina scoort vooral de BIOS2-databank met de adresgegevens en openingsuren van bibliotheken zeer goed. Ook pagina’s die regelmatig op de hoofdpagina worden gepromoot krijgen relatief veel verkeer.

Via zoekmachines (vooral Google) wordt de site gemiddeld 276 keer per dag bezocht. De belangrijkste zoektermen houden verband met bibliotheken in het algemeen (‘bibliotheek’, ‘bibliotheek.be’ en ‘bib’). Bibliotheek.be is voor alle zoekmachines de belangrijkste site over bibliotheken.

3.2 Zoeken.bibliotheek.be Zoeken.bibliotheek.be heeft Open Vlacc als belangrijkste gegevensbron. Via de Open Vlacccollectiebeschrijvingen wordt het bezit van 6 grote openbare bibliotheek getoond: Antwerpen Brugge, Brussel, Gent, Hasselt, Leuven. Deze zoekomgeving biedt tevens een venster op de digitale muziekcollectie die in kader van het DigiLeen-project deel uitmaakt van de Vlaamse openbare bibliotheekcollecties. De website maakt hiervoor gebruik van de Aquabrowser, een revolutionaire meergelaagde zoekmachine.

Gemiddeld worden er per dag 1 700 queries ingevoerd, dus meer dan 620 000 per jaar.

Regelmatige gebruikers zijn bibliotheken en bibliotheeknetwerken. Opvallend is dat ook internationaal zoeken.bibliotheek.be regelmatig gebruikt wordt.

Men kan de vernieuwingen in zoeken.bibliotheek.be steeds op de voet volgen via de Facebookpagina ‘zoeken.bibliotheek.be’.

25

Publiekstoepassingen

3.2.1 Auteurspagina’s Sinds 1 september 2009 wordt heel wat informatie uit Open Vlacc en andere bronnen (Wikipedia, Flickr, last.fm, ...) samengebracht op aantrekkelijk gepresenteerde auteurspagina's, beschikbaar via zoeken.bibliotheek.be/authors. Elke ‘auteur’ in de ruime zin van het woord (schrijver, illustrator, regisseur, componist, uitvoerder, ...) die minstens 5 publicaties op zijn of haar naam heeft staan in Open Vlacc, krijgt automatisch een eigen pagina en URL. Een auteurspagina wordt samengesteld uit diverse bronnen (indien beschikbaar): • • • • • • • •

Abstract uit Wikipedia over de auteur (indien beschikbaar); Foto via Flickr (indien beschikbaar); Visuele samenvatting van alle Open Vlacc data met betrekking tot de auteur (Overzichten gepresenteerd in lijstjes, tagclouds, taartdiagram, ...); Gerelateerde auteursnamen op basis van verwijzingen in Open Vlacc; Covers van de publicaties; Gerelateerde namen uit last.fm; Links naar externe websites; Digitale persmappen over de betreffende auteur (zie 3.2.4).

De link naar de overzichtspagina van een auteur wordt bovenaan het zoekresultaat getoond op zoeken.bibliotheek.be, als er voor de gezochte naam een auteurspagina gevonden is. Er kan ook gelinkt worden naar de auteurspagina op de detailpresentatie van een titelbeschrijving. Het icoon van de overzichtspagina wordt daar gepresenteerd bij namen waarvoor een auteurspagina beschikbaar is.

De auteurspagina’s worden gemiddeld 100 keer per dag bezocht. Een groot aantal van deze bezoekers zijn nieuw, en komen voornamelijk via een Google-zoekopdracht op een auteurspagina terecht.

De auteurspagina’s worden ook geëtaleerd via de module ‘Auteur in de kijker’ op www.bibliotheek.be, die telkens een andere auteur belicht.

26

Publiekstoepassingen

3.2.2 Boekbesprekingen De boekbesprekingen die voor 2001 in de tijdschriften Leeswolf en Leeswelp verschenen, werden al getoond op zoeken.bibliotheek.be. zoeken.bibliotheek.be Begin 2009 kwamen daar ook de meer recente boekbesprekingen, tot midden 2008 bij.. Bibnet sloot hiervoor een gebruiksovereenkomst af met Vlabin-VBC, waardoor de boekbesprekingen via zoeken.bibliotheek.be vrij geconsulteerd kunnen worden. Nieuwe recensies uit Leeswolf en en Leeswelp worden steeds zes maanden na de gedrukte publicatie opgenomen worden.

3.2.3 My Discoveries Met de nieuwe module “Myy Discoveries” kan iedereen op elk scherm in zoeken.bibliotheek.be zoekresultaten bewaren of ‘taggen’: eens aangemeld kan je zoekresultaten toevoegen aan een lijstje, trefwoorden of tags toevoegen en waarderingen geven. Je kan ook een korte bespreking schrijven. Er zijn momenteel 1 300 gebruikers van My Discoveries.

3.2.4 Persmappen auteurs Naast veelgevraagde actuele onderwerpen worden sinds 2009 ook persmappen gemaakt van en over het werk van auteurs.

Het selectie- en onderhoudswerk om de auteursmappen actueel te houden, wordt uitgevoerd door Vlabin-VBC. VBC. De keuze van auteurs waarvoor digitale mappen gemaakt worden, gebeurt in overleg met Bibnet, Vlabin-VBC VBC en de werkgroep Persmappen.

Sinds eind 2009 zijn er 30 digitale auteursmappen die via zoeken.bibliotheek.be,, de auteurspagina’s en via Mediargus (bij ( ‘Persmappen’) ‘Persmappen’ raadpleegbaar zijn. Deze persmappen worden voor het publiek extra zichtbaar gemaakt via de etalering van nieuw geselecteerde recensies op bibliotheek.be.

• • • • • • • • • • • • • • •

Pieter Aspe Els Beerten Dirk Bracke Stefan Brijs Herman Brusselmans Carll Cneut Herman de Coninck Saskia de Coster Marita de Sterck Luc Deflo Pieter Gaudesaboos Jef Geeraerts Kristien Hemmerechts Stefan Hertmans Lieve Joris

• • • • • • • • • • • • • • •

Tom Lanoye Stan Lauryssens Bart Moeyaert Erwin Mortier Tom Naegels Leonard Nolens Jeroen Olyslaegers Herman Portocarero Annelies Verbeke Dimitri Verhulst Margot Vanderstraeten Koen Peeters Peter Verhelst Anne Provoost Guido Van Genechten

Overzicht 1 - Lijst ijst van beschikbare auteursmappen

27

Publiekstoepassingen

3.3 Bibliotheekportalen Bibliotheekportalen is een samenwerkingsproject van het Agentschap voor Sociaal-Cultureel Werk van de Vlaamse overheid, de provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie van Brussel.

Bibliotheekportalen wil een gemeenschappelijke, gebruiksvriendelijke en herkenbare zoekomgeving ontwikkelen, die toegang biedt tot de verzamelde bibliotheekcollecties in Vlaanderen.

Het is de ambitie om voor bibliotheekgebruikers, om het even waar, op een gelijkaardige intuïtieve manier de fysieke en digitale bibliotheekcollecties doorzoekbaar te maken én te tonen in welke bibliotheek het werk aanwezig is.

Bibnet kreeg de opdracht van de Vlaamse overheid om het project uit te voeren. De Raad van Bestuur van Bibnet gaf een mandaat aan een projectgroep om het project te sturen.

De projectgroep bestaat uit Geert Roelandts (Vlaamse overheid en toezichthouder op Bibnet), Mia Desmedt (Vlaamse overheid), Bart Beuten (provincies), Marnix Paesbrugghe (provincies), Patrick Vanhoucke (Vlaamse Gemeenschapscommissie), Jan Braeckman (Bibnet), Johan Delauré (Bibnet, secretaris van de projectgroep) en Rosemie Callewaert (Bibnet, projectleider Bibliotheekportalen).

De projectgroep wordt voorgezeten door de Vlaamse overheid. Afhankelijk van de noodwendigheden van het project, kan de Vlaamse overheid ad hoc andere deskundigen uitnodigen.

De leden van de projectgroep worden gemandateerd om hun bestuur of organisatie te vertegenwoordigen.

De projectgroep kreeg volgende opdrachten: • • • • •

Sturing van het project op doelstellingen en conform het concept De voorgestelde planning, fasering en aanpak van het project beoordelen Indien nodig beslissen over bijsturingen en uitbreidingen van het project Opvolgen van de contracten en middelen voor het project De communicatie over het project

In augustus 2009 startten de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen samen met Bibnet onder aansturing van de projectgroep een pilootjaar.

28

Lokale praktijkontwikkeling

4 Lokale praktijkontwikkeling Bibnet wil openbare bibliotheken helpen om zich te profileren als lokale plek waar het publiek kennis kan maken met en gebruik kan maken van de mogelijkheden van een digitale omgeving.

Via diverse projecten wordt deze lokale praktijkontwikkeling praktijkontwikkeling ondersteund, zodat bibliotheekbibliotheek medewerkers kennis rond digitale media kunnen verwerven, verzamelen en delen. delen

4.1 23Dingen In januari anuari 2009 lanceerde Bibnet de zelfstudiecursus 23dingen (www.23dingen.be www.23dingen.be). Deze cursus om bibliotheekmedewerkers de kans te geven zelfstandig hun internetvaardigheden te vergroten, bereikte reikte in 2009 meer dan 100 cursisten.

23Dingen Dingen is een online leertraject, waarmee iedereen op een zelfstandige manier de meest courante web 2.0 toepassingen kan leren kennen en gebruiken. Het 23dingen-programma 23dingen bevat (23) oefeningen waardoor men vertrouwd raakt met bloggen, RSS, tagging, wiki’s, podcasts, online applicaties, fotofoto en videowebsites en nog veel meer. Gemiddeld zijn er negen tot twaalf weken nodig om de 23 dingen te doorlopen.

23Dingen werd ontwikkeld door een openbare bibliotheek. Het originele concept werd bedacht door Helene Blowers, Technology Director van de Public Library of Charlotte and Mecklenburg County in de Verenigde Staten. Over de hele wereld is haar cursus door honderden bibliotheekbibliotheek medewerkers met succes gevolgd.

Bibnet ontwikkelde en lanceerde in 2009 een eigen Vlaamse 23Dingen Dingen, in samenwerking met de maker van de Nederlandse versie 23dingen.nl, 23dingen.nl Rob Coers.

Geïnteresseerden kunnen het 23dingen-programma programma zelfstandig volgen, via de website www.23dingen.be.

Sinds de opstart van de Vlaamse 23dingen-cursus, cursus, organiseerde de bibliotheekschool Gent reeds diverse cursusreeksen ‘Start to web 2.0 in 23 dingen’.. De cursisten doorlopen 23 dingen in 40 lesuren, grotendeels in afstandsonderwijs, maar met de ervaring van een docent en de inspiratie van medestudenten. Wie slaagt voor de permanente evaluatie, ontvangt een attest. In 2009 namen 92 cursisten deel aan de cursus, waarvan er 81 hun attest behaalden.

Verschillende provincies namen in de loop van het jaar diverse initiatieven om het 23dingen23dingen programma kenbaar te maken en verder te ondersteunen, via speciale cursustrajecten, lezingreeksen, workshops en bijeenkomsten van cursisten.

29

Lokale praktijkontwikkeling

Introductie 1. Ontdek waar 23 Dingen over gaat Bloggen 2. Maak je eigen weblog en plaats je eerste bericht RSS 3. Maak je leven eenvoudiger met RSS en een nieuwslezer 4. RSS feeds vinden en verzamelen Foto’s 5. Foto’s plaatsen op Flickr 6. Flickr verder ontdekken Presenteren 7. Zet presentaties op Slideshare Denkmoment 8. Schrijf een blogbericht met jouw visie op Web 2.0 Social bookmarking 9. Sociale bookmarking en Delicious Online samenwerken 10. Werken met wiki’s 11. Online kantoortoepassingen Communiceren 12. Chatten: blabla of uhhuh?

13. Twitter en volg tweets Audio en video 14. Podcasts: radio waar en wanneer jij het wil 15. Screencasts maken 16. Ontdek wat YouTube video te bieden heeft 17. Muziek streamen op Deezer en Last.fm Sociale netwerken 18. Sociaal netwerken met Facebook 19. Verzamel boeken in LibraryThing 20. Sociale bibliotheekcatalogi Nog dingen?

21. Google dingen 22. Nog dingen en hoe ze te vinden Evaluatie 23. Evalueer wat je hebt geleerd Overzicht 2 - Inhoud 23dingen

30

Lokale praktijkontwikkeling

4.2 Kenniskantoor Naast, maar zeker ook aansluitend bij het 23dingen-programma,, is er ook nood aan een platform om kennis over en ervaringen met nieuwe media en andere actuele uitdagingen uit te wisselen met collega’s. e het voorbije jaar Bibnet werkte onder de naam 'Kenniskantoor' aan het ontwerp van een website waarop bibliotheken op een eenvoudige manier tips en praktijkvoorbeelden, maar ook ideeën of beschouwingen kunnen uitwisselen.

Kenniskantoor is geen naslagsite waar alle informatie en praktijkvoorbeelden voor en door bibliotheken mooi gestructureerd voor een langere termijn toegankelijk worden gemaakt. In de plaats daarvan werd gekozen voor een platform dat toelaat om interessante informatie uit andere digitale media, waaronder blogs, te aggregeren en tevens ruimte biedt voor geïnteresseerden om op een zeerr gebruiksvriendelijke manier hierop te reageren of een eigen bijdrage te plaatsen.

Op deze manier sluit Kenniskantoor aan bij het 23dingen-programma, programma, en geeft het ruimte aan de concrete lokale vertaling of toepassing van de 23dingen-leerstof.

23dingen Op basis van een analyse rond de noden en gewenste functionaliteiten van een dergelijk platform, werd in het najaar 2009, 2009 samen met het Gentse mediabedrijf The Reference, een betaversie van ‘Kenniskantoor’ ontwikkeld en getest via kenniskantoor.bibliotheek.be. kenniskantoor.bibliotheek.be In 2010 zal Kenniskantoor getest worden door een ee pilootgroep, verder ontwikkeld en geleidelijk aan in de hele sector bekend worden.

4.3 Bibliotheekfora Bibnet beheert de discussiefora voor openbare bibliotheken, een geavanceerde listserver met tientallen fora en meer dan vierduizend (niet-unieke) (niet unieke) leden. Er zijn fora die voor iedereen toegankelijk zijn en er zijn gesloten discussiegroepen (bvb. voor werkgroepen van Bibnet).

De berichten van de publieke fora op de d listserver zijn te bekijken op fora.bibliotheek.be. fora.bibliotheek.be In 2009 zorgde Bibnet voor de migratie van de bibliotheekfora naar een nieuwe host met een performanter netwerk.

4.4 De digitale kloof Bibnet wil actief inzetten op het ondersteunen van concrete lokale digitale praktijken die de digitale kloof als maatschappelijk ppelijk probleem mee aanpakken en schreef daarom in 2009 een nieuwe vacature uit voor een projectproject en procesbegeleider nieuwe media. Sinds oktober 2009 volgt Ilse Depré de projecten ten rond deze thematiek mee op.

31

Lokale praktijkontwikkeling

4.4.1 Informatiegeletterdheid Bibnet participeertt aan een project van LOCUS over informatie informatiegeletterdheid, dat kadert in het Vlaams aams Plan Geletterdheid van de departementen Cultuur en Onderwijs.

Naast de begeleiding op maat van drie projecten van lokale bibliotheken, bibliotheken vonden er in het kader van dit project in 2009 op regelmatige tijdstippen reflectiebijeenkomsten plaats met beleidsmedewerkers van de departementen Cultuur en Onderwijs, Bibnet en mensen uit de praktijk.

Daarnaast verzamelden medewerkers van LOCUS en Bibnet in het najaar 2009 allerlei nuttige nu informatie over dit thema. Achtergrondinformatie, chtergrondinformatie, praktijkvoorbeelden uit binnenbinnen en buitenland, mogelijke partners voor het opzetten van lokale projecten, info over subsidies en links naar interessant onderzoek over informatiegeletterdheid en de digitale kloof, kloof all deze dez gegevens werden bijgehouden in de wiki ‘Informatiegeletterd’.

‘Informatiegeletterd’ In januari 2010 werd deze wiki openbaar gemaakt. gemaakt

4.4.2 European Congress on EE-Inclusion (ECEI09) Op 22 en 23 oktober 2009 09 organiseerde Bibnet samen met de Britse organisatie Civic Agenda en met het Vlaamse Ministerie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media een congres over ov e-inclusie en de rol die openbare bibliotheken hierin kunnen spelen.

Dit tweedaagse congres in het Vlaams Parlement daagde de aanwezigen uit na te denken over de kansen voor bibliotheken in een digitale omgeving, en de investeringen op het vlak van technologie en dienstverlening die nodig zijn om deze uitdaging te beantwoorden.

Volgende onderwerpen kwamen men aan bod: •

• •

“Creating Creating Inclusive Digital Environments”, Environments , of de rol van toegankelijke technologie en het innovatief gebruik ervan in bibliotheken om e-inclusie, e inclusie, informatiegeletterdheid en maatschappelijke meerwaarde te creëren; creëren “Measuring Measuring Social and Economic Economi Impact”,, of welke impact een dergelijk 'digitaal' bibliotheekbeleid heeft op de samenleving; samenleving “Enhancing Enhancing Choice, Innovation and Society”, Society , of hoe bibliotheken op innovatieve wijze inspelen op zich wijzigend gebruikersgedrag en nieuwe gebruikersgebruikers en gebruiksverwachtingen ksverwachtingen en -behoeften.

Het deelnemerspubliek bestond uit meer dan 200 medewerkers van openbare bibliotheken, maar ook beleidsafgevaardigden, technologische experts, NGO’s en academici uit 24 EUlidstaten.

De presentaties en diverse verslagen zijn online te vinden op de website van de conferentie: www.ecei09.eu.

32

Lokale praktijkontwikkeling

4.5 Lokale IT-infrastructuur 4.5.1 Telecommunicatie Vrijwel alle openbare bibliotheken in Vlaanderen waren tot voor kort verbonden met elkaar en met het internet via het BibNet-netwerk. Dit private netwerk, ontstaan in 1997, bood een gemeenschappelijke internettoegang voor publieke pc's in de bibliotheken.

In de loop van 2009 werd het BibNet-netwerk geheroriënteerd. Het historisch gegroeide private netwerk was ondertussen verouderd, duur, en bood onvoldoende openheid en flexibiliteit in functie van het hedendaagse internetgebruik.

Daarom werd in overleg met de Vlaamse Overheid besloten de huidige centrale infrastructuur af te bouwen en te vervangen door een flexibelere internetaansluiting per bibliotheek, vergelijkbaar met de huidige aansluiting van de andere afnemers van de I-line, nl. ziekenhuizen en scholen.

Deze migratie werd in samenwerking met Telenet Solutions, de leverancier van de huidige ADSL ILine in de bibliotheken, in de loop van oktober 2009 opgestart. Net als voorheen bleef de bibliotheek vrij om voor een andere netwerkoplossing te kiezen.

Bibliotheken die de I-Line enkel gebruikten om te surfen, kregen een week op voorhand de geplande migratiedatum door van Bibnet. Op de dag van de migratie werden ze telefonisch gecontacteerd door Telenet Solutions voor een eenvoudige test voor en na de migratie.

Bibliotheken waarvan de webcat/vpn-diensten op de I-Line werden omgezet in een lokale firewall, werden individueel opgevolgd door Bibnet en de betrokken leveranciers.

Deze hele netwerkmigratie werd eind 2009 succesvol afgerond. Tussen oktober en december werden 295 I-Lines overgezet naar de backbone van Telenet Solutions. In 37 bibliotheken die gebruik maakten van een VPN oplossing of een Webcat-oplossing om hun catalogus op het web te brengen, werden lokale firewalls geïnstalleerd in vlotte samenwerking met DCB/Telenet Solutions of Grafisoft, en in vele gevallen ook Infor.

Bibliotheken die gemigreerd werden, dienden vanaf die datum de helpdesk van Telenet Solutions te contacteren en niet die van Cegeka.

4.5.2 Samenaankoop licenties Na overeenkomsten voor Microsoft licenties en Antivirussoftware, sloot Bibnet in 2009 ook een overeenkomst met Adobe om de producten van deze software leverancier aan zeer lage prijzen aan te bieden aan bibliotheken.

Veelgebruikte Adobe-producten zijn Acrobat, Dreamweaver, Photoshop, Illustrator en InDesign: creatieve software die van pas komen bij beeldbewerking en het ontwerpen van drukwerk en websites, en die men eventueel ook kan aanbieden op daarvoor uitgeruste publieke pc’s.

Het Adobe aanbod werd opgenomen in de Bibnet-bestelmodule van Sumika. Bibliotheken kunnen via deze applicatie versies bestellen voor zowel Windows als Mac.

33

Lokale praktijkontwikkeling

4.5.3 RFID Het aantal RFID-balies is de laatste jaren in Vlaanderen toegenomen. Bibnet maakte afspraken met de leveranciers van RFID-systemen, de leveranciers van bibliotheeksystemen en de provincies over het datamodel op de tags en de technische kenmerken van de tags.

Er werd besloten om aan te sluiten bij het Nederlands datamodel, dat gebaseerd werd op het Nederlandse generiek model van eisen voor RFID. Om dit model te hanteren is het aanbevolen om een minimale chipgrootte te hanteren. Op de chip dienen een aantal gegevens gecodeerd te worden zo bvb. de locatiecode (ISIL) van de bibliotheek.

In functie van het gebruik van RFID werden in overleg met de Koninklijke Bibliotheek ook de ISILcodes (een unieke identificatiecode per bibliotheek) vastgelegd. De ISIL kent een uniek nummer toe aan elke bibliotheek of aanverwante organisatie in de wereld. In België is de Koninklijke Bibliotheek verantwoordelijk voor de toekenning van de ISIL-codes. Zij hebben in samenwerking met vertegenwoordigers uit de openbare bibliotheken codes toegekend aan alle Nederlandstalige openbare bibliotheken.

Bibnet regelde bij de privacycommissie tevens de machtiging voor het gebruik van het rijksregisternummer op de eID-kaart als uniek lenersnummer door bibliotheken. Het sectoraal comité van het Rijksregister heeft, op aanvraag van Bibnet, een aantal aanbevelingen en machtigingen geformuleerd voor gebruik van de elektronische identiteitskaart (eID) door openbare bibliotheken.

• • •

Het Rijksregisternummer mag worden gebruikt als een uniek lenersnummer.

De eID-kaart mag worden opgevraagd voor identificatie van de lener bij inschrijving en bij gebruik van online toepassingen.

Bibliotheken mogen bepaalde gegevens van de lener consulteren in het Rijksregister.

Het gebruik van de eID-kaart en het rijksregisternummer biedt perspectieven bijvoorbeeld voor de verwerking van lener- en uitleengegevens. Vooral bibliotheken die overschakelen op RFID hebben baat bij de toepassingen met de eID-kaart.

4.5.4 Helpdesk De helpdesk beantwoordde 2493 vragen in 2009.

Onderwerp

Aantal vragen

23dingen

5

Abonnement

9

Aleph Bibliotheektechnisch Boekenbankdata

27 134 11

Covers

106

Digileen

34

34

Lokale praktijkontwikkeling

Eigen werking

166

Export lijsten

16

Gebruikersbeheer

12

Open Vlacc documentatie

17

Open Vlacc invoer

1 308

Open Vlacc export

68

Open Vlacc publiek

371

ZIZO Zoeken.bibliotheek.be TOTAAL

61 104 2 493

Tabel 4 - Overzicht helpdeskvragen per onderwerp

4.6 Organisatieontwikkeling In nauwe samenwerking met Bibnet, ondersteunt LOCUS bibliotheken om de kwaliteit van hun dienstverlening en werking te verbeteren.

In het voorjaar 2009 werd de kadertekst met de domeinen of uitdagingen waar bibliotheken bij voorkeur op inzetten gefinaliseerd. Deze tekst werd vanaf juni 2009 aan de hand van een aantal stellingen gecommuniceerd via www.zevenuitdagingen.be.

Parallel creëerden enkele ontwikkelingsgroepen sets aan instrumenten die bibliotheken zullen helpen bij het opzetten en doorvoeren van verbetertrajecten.

Het ontwikkelde instrumentarium werd in een eerste fase aan de hand van een opleidingstraject in de sector geïmplementeerd. Deze pilootfase startte in oktober 2009 en duurt tot juni 2010.

Het is een intensief traject van opleiding, begeleiding en coaching, waarbij plenaire studiedagen, individuele consulting en intervisie in kleine groepjes elkaar afwisselen. De organisatie van het opleidingstraject gebeurt door LOCUS en Bibnet in overleg met de verschillende SBB’s en wordt opgevolgd en becommentarieerd in een blog.

35

Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening

5 Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening Bibnet participeert aan of initieert onderzoek en experimenten die de maatschappelijke rol van de bibliotheek in de digitale wereld helpen definiëren. de De klemtoon ligt hierbij op onderzoek naar het gedrag van mensen in een digitale omgeving en het gebruik gebruik van (bibliotheek)toepassingen. Via experiment en pilootontwikkelingen wil Bibnet nieuwe technologie inzetten voor bibliotheekbibliotheek innovatie.

Bibnet bemiddelt ook op het gebied van auteursrecht, en bouwt in deze materie expertise op.

Door deel te nemen aan diverse bijeenkomsten en fora in de international bibliotheekwereld, vertegenwoordigt Bibnet mee de Vlaamse openbare bibliotheken in het buitenland. buitenland.

5.1 CUPID In het project CUPID onderzocht Bibnet met een aantal partners de mogelijkheden om gepersonaliseerde en verrijkte cultuur- en/of vrijetijdsdata zelfstandig te kunnen beheren en verspreiden via diverse distributiekanalen.

CUPID, voluit Cultural Profile and Information Database, onderzochtt mogelijkheden en voorwaarden voor toekomstgerichte cultuurcommunicatie cultuurcommunicatie en interactie met het publiek. Hoe H kan cultuur- en vrijetijdsinformatie zo optimaal mogelijk mogelijk worden verzameld en beheerd? Hoe kun je cultuur- en vrijetijdsinformatie sinformatie best categoriseren? Hoe H kun je informatie matie doelgericht ontsluiten voor specifieke cifieke individuen/doelgroepen? En welke welke interessante distributiemodellen en ontsluitingsmechanismen zijn n er voor de cultuurparticipant?

Een resultante nte van het onderzoek vanuit Bibnet is alvast de creatie van de auteurspagina’s auteurspagina geweest, met de mogelijkheid deze via een webservice vanop andere platformen platformen zoals “UIT in Vlaanderen” te koppelen aan lokale gegevens zoals bv. een evenement.

5.2 FutureTalking - Participation Generation Research (PGR) Bibnet nam samen met Belgacom, Telenet, Vacature.com, De Post en andere mediaspelers in FutureTalking, deel aan een participatief onderzoek naar het gebruik van nieuwe media en diensten.

Voor de openbare bibliotheken is dit een verlengstuk van de studie tudie naar de digitale openbare bibliotheek in Vlaanderen en een manier om antwoorden te vinden op cruciale crucial vragen als: ‘hoe kijken digital natives naar een boek of een cd?’, cd?’ ‘hoe ontdekken en exploreren ze cultuur?’, cultuur?’ ‘wat beweegt mensen om actief content te creëren?’ en ‘is er nog nood aan betrouwbare ankerpunten in de informatiewereld?’.

In de loop van 2008 werd een Participation Generation Research (PGR) uitgevoerd door One Agency en Insites op basis van online discussies en polls binnen een community van mensen die als ‘early majority’ ty’ deelhebben aan nieuwe n media. Het onderzoek werd bij Bibnet mee opgevolgd door bibliotheken, de Vlaamse overheid, SMIT, TOR en een aantal steunpunten.

De resultaten van dit onderzoek werden gepresenteerd door Jo Caudron van One Agency op de startdag van n Bibnet op 12 februari 2009.

36

Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening

5.3 EPICS In het najaar 2009 startte EPICS, een nieuw onderzoeksproject van IBBT, IBBT waarin Bibnet samen met FARO en 13 andere organisaties onderzoek verricht naar de creatie van een educatief platform voor digitaal cultureel erfgoed.

De laatste jaren is er, dankzij initiatieven zoals Europeana, een stijgend aanbod van digitale erfgoedobjecten. In de onderwijswereld geraken elektronische leeromgevingen meer en meer ingeburgerd, wat kansen biedt voor het inzetten van multimediaal en interactief cursusmateriaal. EPICS wil inspelen op beide ontwikkelingen, en digitale erfgoedobjecten aanbieden in een interactief platform, met mogelijkheden tot zoeken, bewerken, metadatering en distributie via diverse kanalen.

Bibnet zal binnen het project roject o.a. de rol onderzoeken die bibliotheken kunnen spelen in het ontsluiten en distribueren van digitaal erfgoed voor het onderwijs, alsook als ontmoetingsplek en didactische ruimte voor onderwijsprojecten rond digitaal erfgoed. erfgoed Samen met de andere partners, par en in het bijzonder met de openbare bibliotheek van Ieper, Ieper het Ieperse archief, archief de erfgoedcel CO7 en het In Flanders Fields museum, museum, wordt gewerkt aan een pilootproject rond digitaal erfgoed i.v.m. de Eerste Wereldoorlog in Ieper.

5.3 Auteursrechten Bibnet overlegt met VVBAD, VOWB en erfgoedinstellingen erfgoedinstellingen over de rondvraag van de EU voor het opstellen van een Groenboek over auteursrecht.

Samen met VVBAD startte Bibnet gesprekken op met de producenten van games over het uitlenen van games door bibliotheken.

Bibnet participeerde aan een kortlopende onderzoeksopdracht van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media over auteursrechten.

5.4 Nationale samenwerkingsverbanden Omdat zowel Bibnet als LOCUS voor een deel dezelfde doelgroep hebben, nl. de Vlaamse openbare bibliotheken, werken zij intensief samen rond diverse projecten voor bibliotheken, waaronder gemeenschappelijke instruinstru menten zoals Bibliotheek.be, de bibliotheekfora en FOCUS, en de projecten en “Organisatieontwikkeling” en “Informatiegeletterdheid”.

Bibnet stemt mt regelmatig af met FARO m.b.t. digitaliseringsprojecten iseringsprojecten en onderzoek, zoals EPICS. Boek.be en Bibnet werkten ook in 2009 samen aan deelprojecten met een duidelijke meerwaarde voor beide partners.

Bibnet werd op gezette tijden betrokken bij initiatieven van het departement cultuur, cultuu jeugd,sport en media inzake digitalisering en verwante onderwerpen.

37

Onderzoek, samenwerkingsverbanden en verdere dienstverlening

Met de Luisterpuntbibliotheek werd regelmatig overleg gepleegd in functie van de nodige aanpassingen van de daisy- en braillecatalogus.

Bibnet is passief lid van VOWB. De actieve samenwerking gebeurt vooral op het vlak van auteursrecht.

Er is regelmatig overleg tussen Bibnet en VVBAD, vaak naar aanleiding van concrete samenwerking en overleg: auteursrechten, bibliotheekopleidingen, workshops, enzovoort.

5.5 Internationale contacten Nederland heeft jarenlang gewerkt aan schaalvergroting van de bibliotheken door de vorming van basisbibliotheken. De meest recente hervorming is die van de organisaties op rijksniveau. In 2009 werd besloten een sectorinstituut op te richten dat het beleid moet uitvoeren van de Nederlandse overheid. De facto betekent dit een forse afslanking van de Vereniging van Openbare Bibliotheken die tot voor kort dergelijke taken kreeg toegewezen. Naast een sectorinstituut richtte de overheid ook de organisatie Bibliotheek.nl op die, zoals Bibnet, de opdracht krijgt om de digitale bibliotheek te realiseren in Nederland. Bibnet onderhield in 2009 regelmatig contact met het projectteam dat instaat voor de oprichting van beide nieuwe organisaties.

Bibnet zetelt in het bestuur van NAPLE Forum. Formele en informele gesprekken vormden input voor de ECEI09 conferentie in Brussel (zie 4.4.2).

Bibnet is tevens lid van JEGDO, een expertengroep inzake digitale bibliotheken van EBLIDA en LIBER. In mei 2009 participeerde Bibnet aan de gemeenschappelijke bijeenkomst van NAPLE en EBLIDA in Wenen, waar in de "Vienna Declaration" werd gepleit voor meer beleidsaandacht van de EU voor openbare bibliotheken.

Medewerkers van Bibnet namen ook deel aan internationale conferenties, zoals ELAG 2009 (2224 april 2009) en de IAML conferentie (5-10 juli 2009).

38

Communicatie en PR

6 Communicatie en PR 6.1 Denk- en discussiedag februari 2009 Op 12 februari 2009 organiseerde Bibnet een denk- en discussiedag over de digitale toekomst van de openbare bibliotheken in Vlaanderen. Meer dan 200 geïnteresseerden stonden stil bij kleine en grote initiatieven van bibliotheken als antwoord op de impact van an digitale ontwikkelingen.

In een eerste deel werd dieper ingegaan op die veranderende omgeving: nieuwe media, een ander gebruikersgedrag, veranderingen in het boekenvak, ... Daarna kwamen concrete kleine en grote initiatieven van bibliotheken aan bod, die die een antwoord willen geven op al deze uitdagingen.

Tenslotte werd Bibnet officieel gelanceerd, als bijdrage van de Vlaamse overheid aan deze ontwikkelingen.

Op de Bibnet-website website vindt men de links naar de presentaties op Slideshare en de sfeerfoto’s op Flickr.

6.2 Website Bibnet documenteert zijn projecten op de website www.bibnet.be. Deze site blijkt een belangrijk communicatie- en informatiekanaal te zijn voor de bibliotheeksector.

Deze site werd begin 2009 gelanceerd. gelanceerd. Er werd een nieuwe navigatie uitgewerkt met een inklapbare navigatie om het overzicht van de thema’s en belangrijkste pagina’s vanop elke subpagina te tonen. De hoofdpagina geeft een overzicht van de actuele pagina’s, nieuwsitems en evenementen. Zowell op de hoofdpagina als op de belangrijkste subpagina’s kan je doorlinken naar verwante pagina’s op de LOCUS-website.

LOCUS Via de RSS-feed feed kunnen gebruikers permanent op de hoogte blijven van nieuws op de site.

In 2009 werden er 48 313 bezoeken geregistreerd, met een gemiddelde van 130 bezoeken per dag.

39

Communicatie en PR

De site heeft twee belangrijke functies voor de (brede) sector: •

•

Leveren van documentatie ivm Open Vlacc en catalografie. Met als belangrijkste bron de Open Vlacc Regelgeving en ZIZO raadpleegmodule. Deze documentatie tatie wordt dagelijks geraadpleegd.

Leveren van informatie over nieuwe projecten/diensten of belangrijke wijzigingen ervan.

Deze pagina’s worden vooral bereikt via verschillende andere communicatiekanalen: FOCUS, nieuwsitems ieuwsitems op de hoofdpagina en www.locusnet.be,, RSS, Facebook en Twitter.

De Bibnet-site krijgtt veel bezoekers via Google en andere zoekmachines. Net zoals z www.vcob.be wordt de site goed geïndexeerd.

Een groot aantal gebruikers raadpleegt specifieke sp cifieke informatie op de site via een link in de nieuwsbrief FOCUS, op de startpagina’s van www.bibnet.be en www.locusnet.be, www.locusnet.be of via web 2.0 tools zoals RSS, Facebook acebook en Twitter.

De top 10 van meest geraadpleegde documenten toont duidelijk dat de Vlacc regelgeving en ZIZO de grootste leverancier van documenten zijn. Bovendien is het aantal documenten hoog zodat zelfs de top 10 niet meer dan ongeveer 5% van het totale aantal bedraagt.

6.3 FOCUS De Bibnet-projecten projecten komen geregeld aan bod in FOCUS, de gemeenschappelijke nieuwsbrief met LOCUS. FOCUS is een e-zine met informatie van LOCUS en Bibnet, bedoeld voor bibliotheekmedewerkers, cultuurfunctionarissen, cultuurbeleidscoördinatoren, schepenen voor cultuur en al wie geïnteresseerd is in het lokale cultuurbeleid.

In 2009 verschenen er 26 FOCUS-nieuwsbrieven FOCUS met daarin 67 berichten vanuit Bibnet, verstuurd naar 4 631 personen.

Het effect van FOCUS is duidelijk duidelijk zichtbaar in de statistieken van de Bibnet-site.

Bibnet Na het verschijnen van een bepaald bericht, krijgen de daaraan verbonden webpagina’s op de website een grote piek aan bezoeken.

6.4 Web 2.0 Bibnet verspreidt en verzamelt ook interessante info via sociale sociale netwerksites, zoals Facebook, Twitter, Slideshare, Delicious, Flickr, Youtube en Netvibes. Het is uiteraard niet de bedoeling dat elke bibliotheekmedewerker al deze kanalen volgt,, de belangrijkste info verschijnt steeds op de website en in FOCUS. Wie echter ech reeds aanwezig is op sociale platformen zoals Facebook en Twitter, kan er voordeel aan hebben om Bibnet ook daar te volgen en zo steeds op de hoogte te zijn van de laatste Bibnet-weetjes weetjes.

Op de Facebook Bibnet-pagina pagina (zoek op 'Bibnet') verschijnen niet enkel de berichten uit FOCUS, maar ook tips uit het 23Dingen-programma 23Dingen en andere nieuwtjes. Meer specifieke info over zoeken.bibliotheek.be,, zoals aankondigingen aankondiginge van nieuwe ieuwe functionaliteiten, vind je dan weer terug op een andere Facebook-pagina: pagina: 'zoeken.bibliotheek.be'.

Twitter-gebruikerss kunnen Bibnet ook op deze netwerksite terugvinden en volgen. De 'Bibnet'account wordt door onze medewerkers gebruikt om weetjes kenbaar te maken, maar ook om vanop (inter)nationale studiedagen studied over nieuwe bevindingen of interessante initiatieven te berichten.

40

Communicatie en PR

Diverse presentaties door Bibnet zijn terug te vinden op Slideshare. Daarnaast kan men ook interessant materiaal vinden onder de accounts van de medewerkers zelf.

Interessante sites over bibliotheken, web 2.0, de digitale kloof en informatiebemiddeling, zijn verzameld via de Bibnet-account op Delicious.

Op Flickr vind je de foto's van de Denk- en discussiedagen, samen met sfeerbeelden uit talrijke bibliotheken.

Het Bibnet-kanaal op YouTube verzamelt video's over nieuwe functionaliteiten en interessante gerelateerde filmpjes.

De Netvibes-pagina van Bibnet aggregeert berichten van bibliotheekorganisaties, Vlaamse en internationale bibliotheekblogs en de deelnemers aan het 23dingen-programma.

Diverse medewerkers van Bibnet verzamelen en verspreiden heel wat nuttige informatie via hun eigen accounts op sociale netwerken en blogs. Het overzicht 'Wie is wie' op de website geeft een overzicht van deze persoonlijke accounts en sites.

Vanaf het najaar 2009 werden deze web 2.0 tools actiever ingezet en gecommuniceerd naar de bibliotheekmedewerkers. Na een FOCUS-bericht rond het gebruik van deze netwerktools om Bibnet op de voet te volgen, steeg het aantal ‘fans’ van de Bibnetpagina op Facebook tot 100. Uit de fanlijst en de statistieken blijkt dat dit hoofdzakelijk Vlaamse bibliotheekmedewerkers zijn. Op Twitter strekt de lijst van volgers zich dan weer over de landsgrenzen heen, met verschillende Nederlandse Twitter-accounts van bibliotheekmedewerkers en informatieprofessionals.

6.5 Presentaties Bibnet presenteert zijn projecten op allerlei fora: -

VVBAD studiedag over de toekomst van muziek in de openbare bibliotheek (22 januari 2009): Dematerialisering van muziekmaterialen Grote Ontmoeting van de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (31 januari 2009): voorstelling Bibnet en Digileen Intriductiecursus lokaal cultuurbeleid LOCUS (12 maart 2009): voorstelling Bibnet en de digitale bibliotheek LIBIS-gebruikersdag (20 maart 2009): FRBR in praktijk gebracht ELAG-conferentie (22-24 april 2009): Auteurspagina’s 23dingen proeverij (4 mei 2009): introductie 23dingen en workshops Bibliotheek Gent (10 juni 2009): My Discoveries en Bibliotheekportalen-project IAML conferentie (5-10 juli 2009): Public Library Horizons - Flanders developments Workshop NBD/Biblion (4 augustus 2009): MARC21-conversie en zoeken.bibliotheek.be V-ICT-OR Dag van de lokale website 2009 (10 september 2009): Digitale bibliotheek en de lokale website Informatie aan zee (10-11 september 2009): diverse presentaties in kader van Top Tech Trends Panel, presentatie ‘Naar een Vlaams e-book platform’, en ‘Zoeken.bibliotheek.be’ LIBER-EBLIDA Workshop on the Digitization of Library Material in Europe (19-21 oktober 2009): Cabriology – Putting digital collections in the local flow ECEI09 (22-23 oktober 2009): Public libraries in times of Google Gastles e-cultuur binnen de opleiding Cultuurmanagement KHBO (30 november 2009): voorstelling Bibnet en de digitale bibliotheek Talrijke provincial bijeenkomsten en regiovergarderingen: voorstelling Bibnet, Bibliotheekportalen en Vlaams e-boekplatform

41

Communicatie en PR

Projecten van Bibnet kwamen ook aan bod in volgende publicaties: -

42

‘De digitale bibliotheek’ (Interview met Johan Delauré) in Samen voor innovatie in informatie (brochure LIBIS), Leuven, 2009, p. 18-23 Rosemie Callewaert, ‘Zoekomgeving met vele lagen’, Informatie professional, 2009/10, p. 16-21 Jan Braeckman, ‘De openbare bibliotheek in tijden van Google’, Ons erfdeel, 2009/4, p.

20-31

Werking Bibnet

7. Werking Bibnet 7.1 Personeel Jan Braeckman – Directeur Rosemie Callewaert – Metadataontwikkeling en –presentatie Peter De Keyser – Webtoepassingen Johan Delauré – Planning en coördinatie / Centrale oplossingen Ilse Depré – Lokale praktijkontwikkeling / Communicatie (nieuw aangeworven in 2009) Malika Elherbouti – Organisatie en administratie Theo Gielen – Ondersteuning lokale bibliotheken Rosa Matthys – Coördinator Bibliografisch Centrum (nieuw aangeworven in 2009) Johan Mijs – Publiekstoepassingen Machteld Sohier – Medewerker Bibliografisch Centrum Elly Van Acoleyen – Lokale praktijkontwikkeling Wim Verhulst – Collectiemanagement (nieuw aangeworven in 2009)

7.2 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering In 2009 kwam de Raad van Bestuur van Bibnet 9 maal en de Algemene Vergadering 3 maal samen.

Rik Van de Walle (Vakgroep Elektronica en Informatiesystemen van de Universiteit Gent en bestuurder van het IBBT) is de voorzitter van de Raad van Bestuur.

Andere leden van de Raad van Bestuur zijn: • • • • • • •

Luc Bauwens (hoofdbibliothecaris Gent) Koen Calis (bibliothecaris Brugge) Christine Descamps (bibliothecaris Beersel) Patrick N’Siala Kiese (medewerker journalistiek en cultuur van Kif Kif) Caroline Pauwels (SMIT onderzoeksgroep van de Vrije Universiteit Brussel en bestuurder van de VRT) Erna Van Den Abeele (bibliothecaris Puurs) Nathalie Verstrynge (bibliothecaris Elsene en bestuurslid sectie Openbare Bibliotheken van de VVBAD)

Rita Van de Wiele (bibliothecaris Mechelen) is lid van de Algemene Vergadering Vanuit de Vlaamse overheid neemt Geert Roelandts, Afdelingshoofd Volksontwikkeling en Lokaal Cultuurbeleid van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, deel aan de vergaderingen van Raad van Bestuur.

43

Werking Bibnet

7.2 Financieën

Omschrijving

Inkomsten

Uitgaven

Werkingsmiddelen Structureel Bibnet werkingsbudget Eigen inkomsten uit projecten Totaal eigen middelen incl. diversen

2 998 727,51 500 609,32 3 566 230,32

Open Vlacc meerjarenkapitaalsubsidie Saldo einde 2008 Interesten 2009

7 822 930,79 138 301,50

Investeringen in 2009

1 455 348,24

Overdracht naar 2010 (incl. interest)

6 505 884,05

Afschrijvingen Open Vlacc investeringen Computerhardware en meubels

1 444 582,07 8 825,29

Organisatiekosten Organisatiekosten (huisvesting, boekhouding, verzekeringen…)

149 312,92

Brutopersoneelskost

799 925,31

Financiële kosten en terugnames

6 148,82

Projectkosten Totaal projectkosten (zonder investeringen)

44

2 521 235,52

Werking Bibnet

Resultaat Resultaat van het boekjaar

92 086,28

Over te dragen winst

50 894,12

Netto uitgaven per resultaatsgebied Omvat de som van de operationele kosten en de eventuele gemaakte investeringen verminderd met de eventuele exploitatie opbrengsten.

Organisatiebrede kosten zoals de eigen huisvesting en personeel zijn niet verrekend.

RG1: lokale bibliotheek

353 975,59

RG2: publiekstoepassingen

783 869,26

RG3: collectieontwikkeling RG4: beleid

Totaal netto projectuitgaven (incl. investeringen)

2 150 162,50 188 967,09

3 476 974,44

Exploitatie inkomsten Bij verschillende projecten worden diensten aan kostprijs of met een kostenbijdrage verrekend aan afnemende bibliotheken RG1: lokale bibliotheek

Webcat en VPN

55 211,94

RG3: collectieontwikkeling

Open Vlacc

26 285,00

RG3: collectieontwikkeling

Mediargus

401 910,02

RG4: beleid

Locus webplatform

Totaal netto projectuitgaven (incl. investeringen)

16 963,76

500 695,62

45

Bijlage – Afkortingen en verklaringen

Bijlage – Afkortingen en verklaringen Aleph

Bibliotheeksysteem van ExLibris

CDR

Centrale Discotheek Rotterdam

Daisy

Digital Accessible Information System

EBLIDA

EU Library and Information Society Issues

ECEI

European Congress on E-Inclusion

eID

Elektronische identiteitskaart

ELAG

European Library Automation Group

EPICS

E-learning Platform in the Cultural heritage Sector

FARO

Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed

FRBR

Functional Requirements for Bibliographic Records

IAML

International Association of Music Libraries

IBBT

Interdisciplinair Instituut voor Breedband Technologie

ISIL

International Standard Identifier for Libraries and Related Organizations

JEGDO

Joint Expert Group on Digitization and Online access

LIBER

Ligue des Bibliothèques Européennes de Recherche

MARC21

Machine-Readable Cataloging

NAPLE

National Authorities on Public Libraries in Europe

NBD/Biblion

Nederlandse bibliotheekdienst

PBS

Provinciaal Bibliotheeksysteem

RFID

Radio Frequency Identification

RSS

Really Simple Syndication

SISO

Schema voor de Indeling van de Systematische catalogus in Openbare bibliotheken

SMIT

Studies on Media, Information and Telecommunication

SRU

Search/Retrieval via URL

TOR

Tempus Omnia Revelat - Onderzoeksgroep voor de studie van tijd, cultuur en samenleving

VCOB

Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken

46

Bijlage - Afkortingen en verklaringen V-ICT-OR

Vlaamse ICT Organisatie vzw

Vlabin-VBC

Vlaams Bibliografisch, Documentair en Dienstverlenend Centrum

VLACC

Vlaamse Centrale Catalogus

VOWB

Vlaams Overlegorgaan Wetenschappelijk Bibliotheekwerk

VPN

Virtueel Particulier Netwerk of Virtueel PrivĂŠnetwerk

VVBAD

Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen

ZBB

Zoeken.bibliotheek.be

ZIZO

Zonder Inspanning Zoeken

Z39.50

Client-server protocol voor zoeken en vinden van informatie

47