PROFACILITY | Workplace Showcase2017 | NL by Business Interactive Media (Bimedia)

Business Interactive Media bvba - Profacility magazine n°53 • Trimestriële publicatie • okt. - nov. - dec. • 2017 • Nederlandstalige uitgave • 12,50 EUR • Afgiftekantoor Leuven Mail • P304098

jaar

2017 / WORKPLACE

Showcase Connect to profacility.be/workplace for workplace interior design, build and management best practices

Wellbeing @ work also by catering services

een speciale editie van

1 PROFACILITY MAGAZINE NR. 35 SEPTEMBER 2012 CASE STUDIES: AXA • DELOITTE • VLAAMSE OVERHEID • COCA-COLA • INGRAM MICRO • HAVENHUIS • CORDA CAMPUS • VAN DE VELDE • BEFIMMO

jll.be

Achieve Ambitions We manage the design and construction of your real estate project from beginning to end, handling every detail on your behalf. Our project managers are trained to achieve your ambitions in terms of quality, time, cost and safety.

annonce_corporate_achieve_ambitions_300x230_def.indd 1

4/10/17 10:20

VOORWOORD

We moeten het bos nog door de bomen kunnen zien... In deze editie ontdekt u enkele bijzonder geslaagde voorbeelden van creaties en doelgerichte investeringen om talenten aan te trekken en te behouden. U vindt er onder meer getuigenissen van bedrijven die zich inspannen voor meer welzijn op het werk. Deze bemoedigende best practices mogen echter niet de huidige economische realiteit verhullen, alsook de huidige en toekomstige bedreigingen voor heel wat Belgische werknemers. Volgens vele experts zal de strijd om talent* - lees: vaardigheden - alleen maar feller worden. De strijd zou noodzakelijk zijn als reactie op een dreigend tekort, legt men ons uit. Het aantal beschikbare werknemers in België zal in een niet zo verre toekomst uiteraard sterk afnemen door de geleidelijke omkering van de leeftijdspiramide van de Belgische bevolking en de massale pensionering gedurende de komende decennia. Maar nooit eerder hadden zoveel jongeren die vandaag op de arbeidsmarkt terechtkomen een diploma hoger onderwijs op zak. Ook zagen we nooit eerder zoveel schadegevallen in de bedrijfswereld, waaronder burnouts en bore-outs, en zaten zoveel intellectuelen en multimasters zonder (vast) werk. En de inkrimping van de markt van de arbeid in loondienst ten voordele van de gedematerialiseerde digitale arbeid in onderaanneming of zelfs de robotisering van taken lijkt nog zo'n tegenstrijdigheid die ons niet onberoerd laat.

* War for talents

Deze laatste bedreiging is zeker niet ongegrond wanneer we kijken naar de situatie in de bank- en verzekeringssector, een traditioneel belangrijke speler op de Belgische vacaturemarkt. Zo kondigde ING Group een jaar geleden al een grootscheeps wereldwijd herstructureringsplan aan, waarbij 3.150 banen zullen sneuvelen in België, of zowat een derde van het Belgische personeelsbestand van de groep! Het is dan ook essentieel dat de middelen die ingezet worden in de strijd om talent hun doel niet missen. Die strijd is zeker succesvoller wanneer de maatschappelijke verantwoordelijkheid niet beperkt is tot het louter inkleden of verklaren van intenties en wanneer de huiselijke kantoorinrichting en de aangeboden diensten (catering, fitness, conciërgediensten,...) geen middel vormen om de werknemers afhankelijk te maken van de werkvloer. In onze reportages hebben we het overvloedig over kantoorinrichtingen die de communicatie en socialisatie in de hand werken, plaatsen voor ontspanning, gespreks- en vergaderruimten, groene ruimten, aangename restaurants met een evenwichtig en gevarieerd aanbod, coffee corners... Toch mogen we niet vergeten dat het hoofddoel is om de bedrijfsmedewerkers meer te motiveren en te binden aan het bedrijf, met als verplicht gevolg een verhoging van hun productiviteit en van het rendement voor het bedrijf en de aandeelhouders.

Typisch voor experts is dat ze het zelden eens zijn met elkaar, en dat geldt voor alle sectoren. De publicaties van Profacility staan echter ook open voor wie een afwijkende of aanvullende analyse zou hebben. Zo voerden we eerder al het debat over de voor- en nadelen van open spaces in kantoren. Met de toenemende populariteit van 'activity based' werkruimten blijft ook de ontwikkeling van open spaces toenemen en wordt die in grote bedrijven en besturen gecombineerd met de invoering van gedeelde werkplekken. Maar de nadelige gevolgen van open spaces nemen af, doordat ze steeds vaker gecompenseerd worden door 'bubbles', meer vergaderzalen, 'quiet zones' en meer aandacht voor de akoestiek op de werkvloer. Een debat kan dan helpen om oplossingen scherp te stellen en de werkelijke impact van de maatregelen of de invloed van andere fenomenen te meten. In afwachting van deze confrontatie van ideeën, hopen we alvast dat deze editie u zal stimuleren en het debat een stap verder zal brengen om het welzijn op het werk te bevorderen, zowel op de hoofdzetel van bedrijven als op de coworkinglocaties en thuis. Didier VAN DEN EYNDE Directeur van de publicaties Pro-Facility & Pro-RealEstate dvandeneynde@bimedia.be

De Profacility media zijn publicaties van

Uitgever: Business Interactive Media bvba Louisalaan, 523 -1050 Brussel Tel. +32(0)2 669 77 65 - Fax +32(0)2 626 37 17 info@bimedia.be - www.bimedia.be Directeur van de uitgave Didier VAN DEN EYNDE - dvandeneynde@bimedia.be

ADVERTENTIE & BUSINESS PARTNERSHIPS Business Development Didier VAN DEN EYNDE - dvandeneynde@bimedia.be

AXA TROON

Smart Way of Working zit verankerd in ons DNA

HERMAN TEIRLINCK

Duurzaamheid en NWOW voorop

Coördinatie productie advertorials Kim VERHEGGE - kverhegge@bimedia.be

REDACTIE Hoofdredacteur Eduard CODDÉ - redactie@profacility.be Redacteurs en medewerkers Patrick BARTHOLOMÉ, Bruno HODITTE, Tim HARRUP, Kim VERHEGGE Vertalers Michel BUCKINX, Didier LEMAIRE, Annelies VERBIEST Fotografen Marc DETIFFE, Geoffrey FRITSCH, Ronald TILLEMAN, Philippe VAN GELOOVEN, Steven MASSART, Tom D’HAENENS, Sarah BLEE, Filip CLAESSENS, Serge BRISON, Hubba!,

Advertentietarieven beschikbaar op www.profacility.be/advertising

DELOITTE @ GATEWAY

Een door FM gedreven veelzijdig en multidisciplinair project

CORDA CAMPUS

Attractieve campus beleving

PRODUCTIE Lay-out Kurt THYS - STR8 - www.str8.be Verantwoordelijke uitgever Didier VAN DEN EYNDE, Louisalaan, 523 -1050 Brussel © Alle rechten voor overname van teksten, advertenties of illustraties voorbehouden en dat voor alle landen. Ontvangen documenten worden niet teruggezonden. Hun toezending sluit het akkoord van de auteur in voor vrije publicatie.

Stuur ons u persbericht naar redaction@profacility.be (FR) redactie@profacility.be (NL)

SHOWROOM

Nieuwigheden voor de inrichting en het beheer van de werkplek

WELLBEING @ WORK

Op zoek naar oplossingen voor meer welzijn op het werk

INHOUD

Jonas-Prising

THINK TANK

Digitalisering van onze economie en bedrijven

BUSINESS CASE: AXA TROON 'AXA Smart Office', de visie van AXA Belgium op het nieuwe werken

18 BUSINESS CASE: HERMAN TEIRLINCK GEBOUW Vlaggenschip voor de Vlaamse Overheid 26 BUSINESS CASE: VAN DE VELDE De perfecte pasvorm 28 BUSINESS CASE: HAVENHUIS ANTWERPEN Landmark voor ‘activity based’ werken

HAVENHUIS ANTWERPEN

Toekomstgerichte visie op samenwerking

33 THINK THANK: WELLBEING@WORK Best practices om de levenskwaliteit op het werk te verbeteren 38 BUSINESS CASE: DELOITTE @ Gateway Take-off naar een attractieve werkomgeving 46 BUSINESS CASE: INGRAM MICRO Kantoren die niemand onverschillig laten 48 GLOBAL WORKPLACE TRENDS De komende strategische evoluties voor de bedrijven?

CATERING ON THE MOVE

Evolutie van het aanbod en de verwachtingen

54 BUSINESS CASE: COCA-COLA A free address for Coca-Cola Services 58 THINK THANK: HR & FM Revolutie van de vaardigheden op til 61 WORKPLACE DESIGN & BUILD Werkplekstrategie: een realistische NWOW benadering 64 HR BENCHMARK Best Workplaces leggen de focus op mensen 65 SHOWROOM Nieuwigheden voor de inrichting en het beheer van de werkplek 78 BUSINESS CASE: CORDA CAMPUS Waar innovatie in de bodem zit 84 WELLBEING BY CATERING Bedrijfsrestaurants: 5 trends die het aanbod en de geleverde diensten beïnvloeden 92 BUSINESS CASE: BEFIMMO De proef op de som nemen met de SWOW 98 WORKPLACE & TELEWORKING RESEARCH De evolutie van telewerken in Europa: de effecten in cijfers

/AXA, BRUSSEL

Â© Lieven Gouwy

BUSINESS CASE

6 WORKPLACE SHOWCASE 2017

in het achterhoofd. “

Dit is geen verhuizing! ‘AXA Smart Office’, de visie van AXA Belgium op het nieuwe werken, ontkiemde in 2012 om recent te worden bekroond met de inhuizing van het gebouw ‘Troon’ aan het Troonplein in Brussel. AXA Smart Office moest veel meer worden dan het verlaten van het iconische gebouw aan de Vorstlaan, dat 40 jaar de AXA-bedrijfscultuur symboliseerde. “Bij de totstandkoming van het concept in 2012 lag meteen vast dat het om veel meer moest gaan dan een verhuisoperatie” blikt Elly Swalens, projectmanager binnen het departement HR, terug. “Een nieuwe manier van werken invoeren, aandacht voor de mobiliteit van medewerkers, een grote culturele ommezwaai maken binnen de organisatie door zowel technische ondersteuning als het gebouw, werden in een zeer vroeg stadium verankerd in de conceptnota. Flex werken, virtueel samenwerken en paperless werken stonden eveneens initieel ingeschreven in de conceptontwikkeling”.

de uitdaging een moderne, digitale en collectieve werkomgeving te creëren. Tijd- en plaatsonafhankelijk werken waren inherent aan de beoogde verandering”. Alle medewerkers waarvan hun functie het toelaat hebben de mogelijkheid - niet de verplichting - om wekelijks tot twee dagen thuis te werken. Elly Swalens: “De krachtige uitwerking van onze toekomstvisie en het sterke engage-ment van het volledige

het team en dan het individu. In de praktijk betekent dit dat elk team van medewerkers altijd zelf zorg draagt voor een feilloze operationele werking naar de klanten en bijgevolg de keuze van de thuis-werkmomenten hieraan onder-geschikt is. “Het traject voor de cultuurverandering duurt negen maanden en verschilt inhoudelijk enigszins naargelang de functie” licht Nathalie Claus toe. “Voor al onze medewerkers startte het veranderingstraject zes maanden voor de geplande verhuis en kreeg een begeleidend vervolg gedurende drie maanden na de inhuizing. De in huis ontwikkelde ‘blended learning’ methodiek legt zeer nadrukkelijk het accent op de gedragsverandering”.

Jean-Luc Coster, Programmadirecteur NWOW 2017, gaat verder: “AXA Smart Office is ontwikkeld rond drie thema’s: bricks, bytes en behaviour. Vooral dat laatste kreeg heel wat van onze aandacht! Het gaat immers om een gedragswijziging van elke medewerker”. Bij de ontwikkeling van AXA Smart Office stonden vier principes centraal: resultaat gericht werken, vertrouwen, verbondenheid zowel menselijk als virtueel en verantwoordelijkheidszin gekoppeld aan autonomie. Veranderingstraject Nathalie Claus, binnen het projectteam verantwoordelijk voor change management, communicatie en de begeleiding van de verandering op het terrein: “De omschakeling naar NWOW was ondenkbaar zonder simultaan in te zetten op bricks, bytes en behaviour. Een bedrijfscultuur verder bouwend op vertrouwen en toewijding werd net zo belangrijk geacht als het aangaan van

projectteam heeft het mogelijk gemaakt om het concept gedurende de volledige uitrolperiode overeind te houden”. De ingrijpende verandering binnen de AXA-organisatie moet altijd de klant op de eerste plaats zetten (‘Customer First’), daarna

In samenwerking met de KUL en UGent is een tool ontwikkeld om op regelmatige basis een scan uit te voeren die toelaat na te gaan in hoeverre de vier principes zich ontwikkelen bij elke individuele medewerker en bij de teams. “Geassisteerd bijsturen van de teams is mogelijk, maar elk team geniet een zekere vrijheid om zelf invulling te geven aan NWOW binnen het uitgezet kader van AXA Smart Office zelf” licht Nathalie Claus toe. “Momenteel geeft het merendeel van onze medewerkers aan een betere werk/privé balans te hebben dankzij NWOW; en dat AXA volgens hen een betere werkgever is geworden dankzij het AXA Smart Office project”.`

WORKPLACE SHOWCASE 2017 7

/AXA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Op het gelijkvloers is er een AXA Bank- en verzekeringsagentschap, waarvan de inrichting verrast door het overnemen van de NWOWaanpak zoals in het hoofdkantoor toegepast. Er valt geen enkel klassiek loket te bespeuren!

8 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Een boeiend drieluik De nieuwe AXA-thuis aan de Brusselse Regentlaan is het resultaat van een architecturaal bijzonder geslaagde integratie van drie bouwwerken: het oudste uit de periode 1920 – 1930 was ooit het ‘Grand Hôtel Britannique’, een tweede dateert uit de jaren ’60 en het nieuwste gedeelte werd in de jaren ’90 gebouwd. De locatie was ook geruime tijd de hoofdzetel van Electrabel. Eigenaar AXA liet het centrale deel van het gebouw tot op niveau -3 afbreken, gevolgd door een ingrijpende renovatie van het geheel, waardoor het onpraktische dichte raster aan kolommen verdween. Daar is vandaag niets meer van te merken, want in het actuele centrale deel van het gebouw hebben de bouwlagen een overspanning van liefst 18m! Kolommen komen er amper aan te pas. Dit alles is een staaltje van stijlvol en technisch kunnen van de teams AXA Real Estate samen met het architectenbureau A2RC. De gevel verwijst niet spontaan naar AXA, al is er wel de ‘X’ symboliek in de gevelstructuur, die naast de architecturale creativiteit tevens op praktische wijze de ruitenwasinstallatie verbergt. Smart Building met BREEAM certificatie “Bij de bouw van het Troongebouw werden heel wat maatregelen genomen om energieneutraliteit na te streven: een perfecte isolatie met onder meer driedubbele beglazing, bureelverlichting met LED lampen gecombineerd met bewegingsdetectie en daglichtsturing, de installatie van 350 zonnepanelen en energierecuperatie op alle luchtgroepen met hoog rendement” argumenteert Raf Boterdaele, Head of Building Management bij Axa Belgium. “Dit alles vormt in belangrijk aandeel in de BREEAM excellent certificatie waarvan de aanvraag momenteel lopende is”. Ook in het dagelijks operationeel beheer zorgt de afdeling Building Management voor een hoge milieu-efficiëntie. Een 100-tal energie subtellers zijn aangesloten op een centraal beheersysteem die het

mogelijk maken om het energieverbruik aan elektriciteit, gas en water continue te monitoren en bij te sturen. Alle gebouwtechnieken worden op basis van comfortparameters optimaal opgevolgd via een centraal gebouwbeheersysteem en een vergaande gescheiden afvalinzameling is voorzien. De aankoop van elektriciteit komt voort uit 100% hernieuwbare energie. Raf Boterdaele: “Bovendien zijn alle burelen uitgerust met draadloze sensoren die het mogelijk maken om de bezetting van de werkplekken op continue basis te monitoren, waardoor ook de toegevoegde waarde van het Internet of Things al zijn nut bewijst in deze smart building”. Verankering in Brussel Jean-Luc Coster: “In 2012 bogen we ons al over de mobiliteitsproblematiek die in die tijd nog minder nijpend was dan vandaag. In onze toekomstvisie opteerden we voor een vestiging in het Brusselse stadscentrum en vlot bereikbaar met openbaar vervoer. Voor pendelaars zijn zowel Brussel Centraal, Zuid en Luxemburg gemakkelijk bereikbaar”. Gezien het gebruik van de fiets sterk wordt aangemoedigd, is er een ruime en comfortabele fietsenstalling met douches. Voor een groot aantal medewerkers is dit zowat de hoofdingang tot het gebouw. Op het gelijkvloers is er een AXA Bank- en verzekeringsagentschap, waarvan de inrichting verrast door het overnemen van de NWOWaanpak zoals in het hoofdkantoor toegepast. Er valt geen enkel klassiek loket te bespeuren! Wel zijn er ‘bubbels’ voor geconcentreerd werken, overleg of het discreet ontvangen van klanten. Op de gelijkvloerse verdieping zijn drie vergadercentra verspreid, vlot toegankelijk voor externe bezoekers, maar volledig geïsoleerd van de hoger gelegen kantoorplateaus. De ontwerpers mochten hun creativiteit botvieren, wat o.a. resulteerde in verschillende gevarieerde sferen door middel van meubilair en verrassende architecturale elementen.

A2RC tekende voor de architectuur van het volledige gebouw. Michel Verliefden, architect – urbanist en medeoprichter van het architectenbureau: “Wij houden van renovatieprojecten waarin moderne elementen verweven worden. De uitgangssituatie bestond uit 3 erg verschillende gebouwen, die tot een geheel moesten verweven worden met een uniforme architecturale identiteit”. Het linkerdeel van het drieluik werd maximaal behouden, het centrale deel verregaand gesloopt en het rechter deel – het Troongebouw gerestaureerd. Het verweven van de gebouwen gebeurde o.a. met de integratie van 2 grote tuinen, één aan de zijde van de Regentlaan en aansluitend bij het Forum, een tweede aan de achterzijde. De architecturale eenmaking van het drieluik gebouwen is gerealiseerd met een stalen gevelstructuur waarin de ‘X’ als symbolische verwijzing naar AXA creatief is verwerkt. Michel Verliefden commentarieert: “De stalen structuur verleent het geheel een actuele look, fungeert als zonnewering en verbergt bovendien de loopbruggen die toelaten de glasvlakken efficiënt te reinigen. Tenslotte is er LED-verlichting achter weggewerkt, die het gebouw ’s avonds een exclusieve uitstraling verleent”. Begin volgend jaar wordt de stalen gevelstructuur nog verder doorgetrokken over het Troongebouw, maar de toelating daarvoor liet een tijd op zich wachten. Michel Verliefden: “Het ontwerp is zo opgevat dat wat er nu inzit ook uitgehaald kan worden met maximale flexibiliteit naar een mogelijke herinrichting of zelfs herbestemming in de toekomst. Dat is mogelijk gemaakt door de 18m grote overspanningen. Het vroegere bos aan kolommen is uitgedund tot enkel een rij dragende kolommen tegen de voor- en achtergevel”.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 9

/AXA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Grondig studiewerk Naast de eigen AXA-teams die het AXA Smart Office als concept bestudeerden en definieerden, werd ook de expertise van externe partners ingeroepen. Voor de concrete realisatie van het AXA Smart Office betekende de ingebruikname van Marnix (oktober 2014) een eerste grote stap. “Marnix was een belangrijke leerschool, maar de ervaringen resulteerden slechts in kleinere praktische details, niet in een bijsturing van het concept” commentarieert Elly Swalens. “De transitie naar onze interpretatie van NWOW werd ook ingezet nog voor de eigenlijke verhuis aan bod kwam. Uiteindelijk hebben we meer dan 3000 mensen een vijfjarig traject afgelegd van opleidingen en ingroeien”.

look & feel die zowel mensen aantrekt als de binding van de medewerkers met het bedrijf versterkt. Er zijn heel bewust nergens AXA-logo’s en/of huiskleuren verwerkt in het interieur. De aankleding is bepaald vanuit het zoeken naar voor het bedrijf belangrijke thema’s en geïnspireerd door sponsorships en steun aan goede doelen. Per verdieping zijn er twee kernen die de toegang verzekeren. De toegangszones waar het meeste beweging is en dus het minste rust heerst, zijn telkens benut voor het opstellen van digitale lockers, de inrichting van een gezellige coffee corner en een afvalcenter. Elke verdieping telt zes activity based zones. De keuze van het type werkplekken evolueert telkens van het gebruik voor

werkomgeving” besluit Elly Swalens. Jean-Luc Coster vult aan: “Gedurende de vijf jaar looptijd van het veranderingsproject werd geen enkele vertraging opgelopen dankzij de uitstekende samenwerking tussen alle teams en diensten: AXA-Real Estate; Building management, IT, HR , Procurement. Slechts vijf weekends waren nodig om de 2600 medewerkers in te huizen in hun nieuwe thuis aan de Regentlaan”. AXA zal ook in de komende jaren vasthouden aan de drie thema’s: ‘bricks, bytes en behaviour’ voor zowel de verankering op de locaties Troon en Marnix, alsook de op stapel staande projecten in de regio’s.

“Uit de voorstudie was gebleken dat een bureelratio van 0,7 haalbaar zou zijn (7 werkplaatsen voor 10 personen). Uit de ervaring met Marnix werd deze bijgesteld naar 0,6 voor Troon.“ Uit de voorstudie was gebleken dat een bureelratio van 0,7 haalbaar zou zijn (7 werkplaatsen voor 10 personen). Uit de ervaring met Marnix werd deze bijgesteld naar 0,6 voor Troon. De opmars van IoT werd door AXA aangegrepen om meer verfijnde informatie te vergaren over de bezetting van de werkplekken. Indien uit de metingen zou blijken dat een herverdeling over de plateaus wenselijk is, kan snel gereageerd worden. Bij de verhuizing naar de locatie Troon werden de papieren archieven beperkt tot 1 m/ medewerker of het equivalent binnen teamverband. Vandaag blijken heel wat voorziene kasten leeg of halfleeg…

interactie, semi-concentratie tot stil werken in de uiterste hoeken van de zone. Bovendien zijn er over elke verdieping vergaderfaciliteiten voorzien waaronder bubbles die zonder voorafgaande reservering ter beschikking staan. Het meubilair van het Troon-gebouw werd gekozen op basis van de ervaring in Marnix. Sommige keuzes werden opnieuw bevestigd, andere waren voorwerp van een nieuw selectie- en aankoopproces onder leiding van de teams Procurement van AXA. Het meubilair is gekozen om een maximum aan comfort en ergonomie aan de medewerkers te bieden.

Exclusief voor medewerkers De verdiepingen zijn uitsluitend voorbehouden aan de AXAmedewerkers en niet toegankelijk voor bezoekers. Voor elke verdieping is eenzelfde typeplan uitgewerkt, maar de aankleding is verschillend per verdieping om diversiteit aan te brengen en de oriëntatie binnen het gebouw te vergemakkelijken.

De beschikbare technologie voor de vergaderzalen bleek de voorbije jaren sterk geëvolueerd, met de keuze van de Microsoft Surface Hub als geïntegreerde oplossing voor beeldscherm, (volg) camera’s, geluid en het delen van documenten tot gevolg.

De ontwikkeling van het interieurconcept was symbolisch en moest AXA-medewerkers overtuigen van de verandering met een

10 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Lijnrecht van concept tot dagelijkse praktijk “De grootste uitdaging gedurende de afgelopen vijf jaar bestond erin om alle teams en diverse specialiteiten te laten samengaan voor eenzelfde doel: een nieuwe, ‘ideale’ manier van werken en

5 jarig traject samen afgelegd Colliers International heeft het hele traject voor de uitrol van het ‘AXA Smart Office’ stap voor stap mee afgelegd. Voor elke stap moest telkens een nieuwe offerteaanvraag gewonnen worden van de inschrijvende concurrentie. “De initiële opdracht bestond uit werkplekbegeleiding, het creëren van een efficiënte en attractieve werkomgeving” blikt Pierre-Gilles Solvit, General Manager Colliers International Belgium terug. “Onze voorstudie omvatte de bezettingsratio, de aangewezen types werkplekken, de budgettering, de hoeveelheid m², welk gebouw er nodig zou zijn indien het gebouw aan de Vorstlaan verlaten zou worden”. Tijdens de 5 jaren nodig voor de uitrol van het project, wisselden 3 CEO’s aan het hoofd van AXA Belgium, maar het concept bleef overeind. “De ingebruikname van het Marnix-gebouw was een belangrijke mijlpaal als grootschalig pilootproject in de aanloop naar het Troon-gebouw” commentarieert Pierre-Gilles Solvit. “Colliers International tekende voor het interieurconcept en nam het project management, de lastenboeken, het testen van voorstellen en proefopstellingen, het onderhandelen van de aankopen en de logistiek voor zijn rekening”.

Elke verdieping telt zes activity based zones. De keuze van het type werkplekken evolueert telkens van het gebruik voor interactie, semi-concentratie tot stil werken in de uiterste hoeken van de zone.

De aankleding is bepaald vanuit het zoeken naar voor het bedrijf belangrijke thema’s en geïnspireerd door sponsorships en steun aan goede doelen.

De toegangszones waar het meeste beweging is en dus het minste rust heerst, zijn telkens benut voor het opstellen van digitale lockers, de inrichting van een gezellige coffee corner en een afvalcenter.

Er zijn heel bewust nergens AXA-logo’s en/of huiskleuren verwerkt in het interieur.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 11

/AXA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Het ‘Forum’ is een 3.500m² grote multifunctionele zone, die zich uitstrekt over twee niveaus en in het hart van de organisatie is ingebed. Hier vinden we een innovatieve formule voor het bedrijfsrestaurant, zeer gevarieerde (informele) vergaderfunctionaliteit, een ruime coffee corner.

12 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Het Forum moest als bedrijfsrestaurant uitermate aantrekkelijk zijn om de concurrentie te doorstaan met het rijke horeca aanbod buiten het gebouw.

Als cluster van naadloos in elkaar overvloeiende ruimtes met gevarieerde sfeer, spreekt het Forum de medewerkers enorm aan om er te werken.

Sfeervolle multifunctionele attractiepool Het ‘Forum’ is een 3.500m² grote multifunctionele zone, die zich uitstrekt over twee niveaus en in het hart van de organisatie is ingebed. Hier vinden we een innovatieve formule voor het bedrijfsrestaurant, zeer gevarieerde (informele) vergaderfunctionaliteit, een ruime coffee corner. Het ‘Forum’ fungeert als ontmoetingsplaats en ontvangstruimte voor bezoekers, maar biedt bovendien vooral een ruime variatie aan werkplekken voor de medewerkers.

Als cluster van naadloos in elkaar overvloeiende ruimtes met gevarieerde sfeer, spreekt het Forum de medewerkers enorm aan om er te werken. Het geheel is dan ook niet specifiek herkenbaar als bedrijfsrestaurant en al helemaal niet als kantine. De enorme openheid overweldigt niet, slorpt de bezoeker niet op, maar spoort aan erin te bewegen, op ontdekking te gaan naar nieuwe panorama’s en rustpunten. De grote variatie aan op maat gerealiseerd meubilair is daar zeker niet vreemd aan.

Het ‘food’-aanbod is verspreid over drie ‘corners’ met verschillende aankleding voor een duidelijke herkenbaarheid. Zo is er een royale salad bar in heldere kleuren en een ‘grill’ met uitnodigend warme aankleding, alsof het om een horecazaak in het straatbeeld zou gaan. Bij het uitdiepen van het concept werd vastgelegd dat het Forum als bedrijfsrestaurant uitermate aantrekkelijk moest zijn om de concurrentie te doorstaan met het rijke horeca aanbod buiten het gebouw, alsook medewerkers aansporen om er maximaal contacten te onderhouden met collega’s.

Een bijzonder geslaagd initiatief is het zichtbaar integreren en altijd aanspreekbaar maken van ‘servicepunten’. Het betreft een soort ‘desk’ waar medewerkers terecht kunnen met al hun vragen en problemen rond ICT, fleet evenals het economaat en mail-center. In een vroeg stadium van het AXA Smart Office project heeft de HR-dienst een policy opgesteld voor BYOD (Bring Your Own Device), wat niet alleen bijkomende beveiligingsmaatregelen vereist, maar ook de vlotte interventie en ondersteuning van de eigen ICT-helpdesk vooropstelt. Gezien het Forum zowat een draaischijf is voor alle sociale ontmoetingen binnen het bedrijf, is dit ook de ideale plek voor interne communicatie. De drie vakbonden hebben er hun beeldscherm waarop ze hun informatie kunnen laten defileren en uiteraard heeft ook AXA eigen beeldschermen verspreid over de ruimte waarop gecommuniceerd wordt met de medewerkers.

Een bijzondere attractiepool voor het Forum is de buitenzone aangelegd op de eerste verdieping. Naadloos overvloeiend vanuit het Forum is er een ruim bemeten terras, dat overgaat in een arena van groen, die een akoestische en visuele buffer vormt tegenover de daarachter gelegen drukke Regentlaan.

✍ Eduard Coddé  Marc Detiffe

Een wereld van smaken en verleiding in beweging De huidige uitdagingen waarmee de cateringsector en de exploitatie van bedrijfsrestaurants in het bijzonder te maken hebben, zijn het actieterrein waarop NC & BHAM zich thuis voelt. Mauro Brigham, vennoot en interieurarchitect: “We werken een totaalproject uit, gaande van de identiteit en look & feel tot het ontwerp van de keuken- en distributieruimten.” Voor het Forum deed A2RC een beroep op NC & BHAM voor de ontwikkeling van alle eat & meet-ruimten, ook de ‘food corners’. NC & BHAM bedacht een concept om de voorziene ruimte optimaal te benutten en de hele dag lang te laten leven. Het resultaat was een hybride concept voor eten, werken en ontmoeten, verspreid over twee verdiepingen. Eigenaar van het gebouw AXA Real Estate gaf NC & BHAM tevens de opdracht om een ontwerp voor de keukens in de kelderverdieping te bedenken en te implementeren. Voor de AXA-medewerkers zijn er in totaal vier buffetten uitgezet over de vloeren, waaronder de Expresso Bar in de inkom op het gelijkvloers. Thema’s die verwijzen naar Brussel – de Grote Markt, de Kunstberg… – vergemakkelijken de oriëntatie in de grote ruimte. NC & BHAM ontwierp ook het meubilair op maat. Mauro Brigham: “We hebben voorgesteld om te opteren voor verschillende typologieën van stoelen en tafels. Zo zijn er zones gericht op restaurantgebruik, clusters voor een kort verblijf en zitopstellingen die comfortabeler zijn voor langere gebruiksperiodes in meet & work-modus. Het geeft een totaalbeeld dat radicaal breekt met de traditionele sfeer in bedrijfsrestaurants!”

WORKPLACE SHOWCASE 2016 13

/AXA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

AXA Troon, partners & toeleveranciers voor het bouw en workplace binneninrichting Eigenaar / bouwheer: AXA Real Estate Architectuur (gebouw): A2RC Architects Interieurarchitectuur: Colliers International Interieurarchitectuur ‘Forum’: NC & BHAM in onderaanneming voor A2RC Architects en Colliers International Catering: Baxter Storey Ergonomische kantoorstoelen: Steelcase Kantoormeubilair: Gispen Gevel LED verlichting: Magic Monkey Klimaat plafonds: Interalu

Draadloze Sensoren voor Werkplek monitoring: Cobubundu Space Monitors / MCS ‘Acoustic pod’: OrangeBox Digitale lockers: Ahrend Handendrogers toiletruimten: Dyson Security en onthaaldiensten: G4S PC-monitors: Dell Displays in gangen voor corporate communication: NEC A/V-uitrusting vergaderruimte: Microsoft Surface Hub 84 Inches Extern digitaliseren postverkeer: Ricoh

NWOW bij AXA met ‘Smart Office’ programma Het project voor de invoer van het ‘nieuwe werken’ bij AXA Belgium ontkiemde in 2012. 2017 was de einddatum van het project maar meer dan 1.300 medewerkers genoten al veel vroeger van wat AXA Smart Office hen te bieden heeft. Terugblikken op de vroegere fases van het project kan via de reportage die in de Workplace Showcase 2015 verscheen: Elly Swalens, die het project in goede banen leidde binnen het departement HR, gaf in het artikel uitleg over de doelstellingen en hun realisatie. Ontdek het volledige artikel ‘AXA Smart Office: een unieke kans om veranderingen voluit aan te grijpen’ via www.profacility.be/biblio > 25/09/2015

14 WORKPLACE SHOWCASE 2016

nt •

D esi gn • Fit- Ou t

arke

•A

al M

Services fo

, Ac coun tin

w r O m en

ty M g and Proper

pit

sse t

tat e

t•

Ma & B na gem u il d e

Re lti

si De Proje

io n

e gic

ru ct

Strat

C on st

Co ns ult in

Wo rk p

Chan ge Ma na g

n tio nta se

ervice ate Seal Estate s for Te t s • Ten l E rate R ant na n Re ea • Corpo pr

gy trateorate Image S e Corp lacment •

an a

nsult ncept nstruct Colliers natuurlijk!

Klantgerichte -Creatieve oplossingen, of het nu voor de eigenaar is of voor de huurder, rekening houdend met de gemaakte afspraken en op basis van een transparante samenwerking. Met Colliers kiest u voor uitmuntende vastgoeddiensten van advies tot implementatie. • Tevreden klantengetuigenissen: Axa, Euroclear, Veritas, Touring Verzekeringen, Linklaters... • Gespecialiseerde competenties binnen Colliers: vastgoedconsultants, architecten, werkplekspecialisten, ontwerpers, ingenieurs, projectmanagers...

• Ethiek en uitmuntendheid gegarandeerd: één van de weinige vast goeddiensten in België geregulariseerd door RICS. • Wereldwijd marktleider in bedrijfsvastgoeddiensten.

Corporate • SME & SMI • Public Sector • Hotels • Retail • Industries & Logistics

Accelerating success

PUBLI-VIEW

EEN UNIEKE ERVARING VOOR IEDER PROJECT

Mauro Brigham, interieurarchitect en artistiek directeur bij NC & BHAM: “Bij NC & BHAM is ieder project uniek. Ons handelsmerk is niet formeel, maar zit ‘m in ons creatieve proces”.

16 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Thalys HQ

Belfius

Bij NC & BHAM is ieder verhuisproject uniek. Of het nu gaat om de inrichting van kantoor-, retail- of cateringruimten, het belangrijkste is dat het project gericht is op creativiteit en innovatie om de gebruikers een optimale ervaring te bieden. Ontwerpstudio NC & BHAM is gevestigd in de op één na meest kosmopolitische stad ter wereld : Brussel. Dat multiculturele aspect komt ook duidelijk tot uiting in het atelier dat Mauro Brigham en Nicolas Ntalakidis oprichtten in een herenhuis ontworpen door Victor Horta in de Munthofstraat: de zestien medewerkers vertegenwoordigen samen maar liefst zeven verschillende nationaliteiten. En die pluraliteit is uiteraard bevorderlijk voor de creativiteit en diversiteit, de twee handelsmerken van NC & BHAM. De studio is actief in drie sectoren: kantoren, retail en cateringruimten. Drie uiteenlopende sectoren die de respectievelijke benaderingen van de ontwerpers verrijken. Mauro Brigham, interieurarchitect en artistiek directeur bij NC & BHAM: “Bij de inrichting van cateringruimten komt een zeer pragmatische benadering kijken, want elke vierkante meter telt. Met die benadering houden we dan weer rekening bij onze kantoorinrichtingsprojecten. Ander voorbeeld: het concept van de klantervaring, dat heel belangrijk is in de retailsector, integreren we in onze projecten voor de inrichting van catering- en kantoorruimten.” Het AXA-gebouw in Marnix, het Glaverbel-gebouw in Ter Hulpen, de hoofdzetel van Thalys in Elsene, die van de Groupe Rossel

AXA

AZG

of van SELOR in Brussel... stuk voor stuk mooie realisaties van kantoorinrichtingen waartoe NC & BHAM in grote mate bijgedragen heeft. En dan zijn er nog de realisaties van NC & BHAM voor de inrichting van retail- en cateringruimten: InBev, Belfius, AXA, RTL, Zenith Building, MSF, de One Campus van Barco in Kortrijk... allemaal hebben ze voor de inrichting van hun cateringruimten een beroep gedaan op het creatieve talent van NC & BHAM om het vaak nog aanwezige verschil te beperken tussen enerzijds de gewoonten en gebruiken van de grootkeuken en anderzijds de plezierervaring die de cateringwereld biedt.

Ook de NAVO maakte voor zijn nieuwe hoofdzetel gebruik van de expertise van NC & BHAM. Samen met Aramark werden ruimten ontworpen, waar dagelijks 4.500 personen kunnen eten. Nicolas Ntalakidis: “Het NAVO-project is een perfect voorbeeld van ons creatieve proces: tijdens de wedstrijd hebben we ons helemaal ondergedompeld in het project en creëerden we een verhaal, beelden en muziek waarbij we de klemtoon legden op de banden die ontstaan aan tafel. Onze benadering voldeed aan de verwachtingen van de NAVO, die ons uiteindelijk het ontwerp en de uitvoering van al hun cateringruimten toevertrouwden”.

Eat, Meet & Work Mauro Brigham vertelde ons ook iets meer over de filosofie die de rode draad in zijn projecten vormt: “Bij de inrichting van een cateringruimte streven we ernaar om de dode zones buiten de eettijden te veranderen in leef-, activiteits-, ontmoetings- en werkzones. Meerdere functies komen dus in feite samen. Sommige cateringzones zijn ideaal voor de gezelligheid, creativiteit en om elkaar te ontmoeten, terwijl andere de intimiteit en vertrouwelijkheid in de hand werken. Of de rust en concentratie. We hebben zo’n inrichtingsproject uitgevoerd bij de nieuwe hoofdzetel van AXA in Brussel, in samenwerking met architectenbureau A2RC en Colliers International, waarbij we vooral focusten op de aantrekkelijkheid van de ruimtes, de akoestiek en de verlichting. Het resultaat is dat de cateringruimtes nu gedurende de hele werkdag gebruikt worden”.

Voor al die projecten werkt NC & BHAM nauw samen met de grootste cateraars, zoals Aramark, Baxter Storey, Compass en Sodexo. Mauro Brigham licht toe hoe zij het vertrouwen van deze internationale referenties wonnen: “Onze ervaring in de inrichting van cateringruimtes, met de persoonlijke toets van mijn zakenpartner en medeoprichter van het bureau Nicolas Ntalakidis, onze technische kennis van het cateringproces, zowel voor als na de eigenlijke eetmomenten... Al die factoren zijn technisch bevorderlijk voor de creativiteit in de studio en maken van NC & BHAM een bijzondere dienstverlener voor unieke projecten”.

Munthofstraat 66 1060 Brussel Tel.: +32 (0) 2 538 60 13 info@nc-bham.be www.nc-bham.be

Percentage van de bevolking dat geboren is in het buitenland (gegevensverzameling door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM)).

Brussel is de op één na meest kosmopolitische stad, na Dubai. In Le Soir, 18/01/2016.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 17

/HERMAN TEIRLINCK GEBOUW, BRUSSEL

BUSINESS CASE

De toegang tot het Herman Teirlinck gebouw is opgevat als een brede straat: rond de binnenstraat zijn diverse publiek toegankelijke functies geschaard, zoals het restaurant.

Vlaggenschip voor de Vlaamse Overheid Midden augustus startte de inhuizing van het Herman Teirlinck kantoorgebouw op de Thurn & Taxis site. Dit nieuwbouwproject liep grotendeels parallel met het ingrijpende renovatieproject voor het Hendrik Conscience gebouw. In totaal krijgen ruim 4.000 medewerkers van de Vlaamse Overheid vrijwel simultaan een nieuwe werkomgeving. Voor beide projecten stonden ‘duurzaamheid’ en de consequente uitrol van “‘Het Nieuwe Werken’ zoals gedefinieerd door de Vlaamse Overheid voorop. De huurcontracten voor het Boudewijn en Phoenix gebouw lopen dit jaar ongeveer samen ten einde (Phoenix eind oktober 2017 / Boudewijn begin januari 2018). De zoektocht naar een nieuwe huisvesting die moest voldoen aan alle actuele eisen voor wat energieprestatie en binnenklimaat betreft resulteerde in een verhuis- en nieuwbouwproject. Het Herman Teirlinckgebouw, dat oorspronkelijk de doopnaam “Meander”-gebouw droeg, kon nog verregaand aan de wensen van de Vlaamse overheid aangepast worden, maar wordt gehuurd voor een contractduur van 18 jaar. De jaarlijkse huurprijs bedraagt 8,8 miljoen euro. Dat is minder dan de som van de huidige huurprijzen voor Boudewijn en Phoenix (resp. 8,3 en 4,2 miljoen euro). Bovenop de besparing aan huur zijn er de talrijke synergie-, schaal- en kwaliteitsvoordelen door het concentreren van Vlaamse overheidsdiensten. Dat geldt voor de catering, schoonmaak, beheer en onderhoud. Het Herman Teirlinck gebouw is een ontwerp van Neutelings Riedijk Architects uit Rotterdam. De werf startte in april 2015. Het betreft een passief gebouw volgens de in het Brusselse Gewest geldende normering.

In Herman Teirlinck worden de medewerkers uit het Boudewijngebouw, Phoenixgebouw, alsook de VMSW (Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen) uit de Koloniestraat en INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) uit de Kliniekstraat in Anderlecht samen gebracht. In totaal gaat het om ruim 2.500 medewerkers. “De capaciteit van de nieuwbouw bedraagt ongeveer 2.600 mensen” licht ir. arch. Trees Verhoogen, projectleider studie & coördinatie, Afdeling Bouwprojecten bij de Vlaamse Overheid toe. “Er zijn 1740 werkplekken ingericht volgens de actueel gehanteerde bezettingsnorm”. Dat is 12,5 m²/VTEg (gecorrigeerd Voltijds Equivalent; = aantal koppen X % aanwezigheid volgens arbeidscontract X % aanwezigheid volgens functieprofiel X 80% verrekend voor ziekte/verlof/telewerk). Voor Herman Teirlinck resulteert dit in een verhouding VTEg / koppen = 65%. Multifunctioneel en flexibel “Intern hebben we conceptnota’s opgesteld waarin werd vastgelegd hoe we willen werken” verduidelijkt Trees Verhoogen het afgelegde traject. “Het architectenbureau moest daar vervolgens mee aan de slag om tot een uitvoeringsplan te komen”. Architect Xavier Suykens, consulent Het Nieuwe Werken bij het Agentschap Facilitair Bedrijf: “Het Nieuwe Werken is de voorbije jaren stelselmatig uitgerold door de Vlaamse overheid. Mensen zijn er dan ook deels al mee vertrouwd. Het werkingsconcept is ook al voor de renovatie van het Hendrik Conscience gebouw precies gedefinieerd, maar Herman Teirlinck is het eerste gebouw waar het concept voluit vanaf nul kan worden geïmplementeerd”. Voor de Vlaamse Overheid omvat Het Nieuwe Werken o.a. resultaatsgericht werken, het afbouwen van prikklokgebruik, efficiënte dienstverlening, efficiënte inzet van middelen, war for talent, balans werk/privé, … Het is hun ambitie om tegen 2020 alle entiteiten van de Vlaamse overheid te huisvesten volgens de principes van Het Nieuwe Werken.

Midden in de binnenstraat leiden twee grote trapconstructies naar het vergadercentrum op de eerste verdieping.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 19

1) zie kader op pagina 22 ‘ SWOW: van Le Monnoyer tot de Keizerslaan’

/HERMAN TEIRLINCK GEBOUW, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Voor de inrichting van Herman Teirlinck stond activity based werken voorop. Diverse werkgroepen met vertegenwoordigers van alle verhuizende entiteiten bogen zich over ‘bricks’, ‘behavior’ en ‘bytes’. Xavier Suykens: “Er is eerst een verhouding tussen open en gesloten werkplekken bepaald om daaruit een typeplan te laten groeien voor de verdiepingen. De gebruikers hebben hun zegje gedaan over de inrichting van de afgesloten ruimten en het soort individuele werkplekken en samenwerkplekken in de open ruimte. Multifunctioneel gebruik van alle lokalen en zones met focus op maximale flexibiliteit en toekomstgerichtheid werd een eis”. Bewegend werken Er zijn 3 grote families van bouwblokken omschreven voor de werkomgeving: individuele werkplekken, samenwerkplekken en ondersteunende faciliteiten. Een primeur voor Herman Teirlinck is dat 20 à 30% van de werkplekken staand werken toelaat. “In andere gebouwen hebben we al her en der zit/stawerkplekken geïnstalleerd” commentarieert Xavier Suykens. “Die worden ook effectief gebruikt en nog meer gevraagd. De elektrische hoogteregeling laat toe om vlot te wisselen tussen staand en zittend gebruik. De komende jaren zullen we tot 20% staande werkplekken installeren in al onze gebouwen en zo een voorbeeld stellen om sedentair gedrag tegenwoordig beschouwd als een arbeidsrisico - tegen te gaan”. Bij de samenwerkplekken wordt onderscheid gemaakt tussen intake cockpits, teamcockpits, vergaderzalen, brainstormruimten of ontspanningsruimten, plekken voor informeel overleg. Wat dat laatste betreft, spelen de koffiehoeken met hun huiselijke livingsfeer een belangrijke rol. Het zijn echte ontmoetingslocaties die multifunctioneel inzetbaar zijn. Met het oog op het stimuleren van bewegen zijn er minder servicelokalen (copy corners) voorzien per verdieping. Met ‘follow me printing’ is dat geen probleem. De gebruiker kan met zijn persoonlijke badge beginnen printen aan eender welke multifunctionele printer in het gebouw.

20 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Xavier Suykens & Trees Verhoogen

De servicelokalen vallen onder de categorie ‘ondersteunende faciliteiten’, waartoe ook het dynamisch archief, de ontvangst-/ wachtruimten, de lockers en postvakjes behoren. ICT-Ondersteuning Alle medewerkers beschikken over een laptop, voorzien van Microsoft Office 365, hebben toegang tot SharePoint voor het delen van documenten en vlak voor de verhuis werd de overstap gemaakt naar Skype for business als oplossing voor unified communication. Het telefonieverkeer loopt dus via de laptop (VoIP) die daartoe is uitgerust met een headset. De meeste medewerkers beschikken ook over een smartphone.

“Elke werkplek is uitgerust met één vaste netwerkverbinding, maar we trekken toch hoofdzakelijk de kaart van draadloos connecteren via WiFi” geeft Trees Verhoogen aan. “WiFi is over de volledige oppervlakte uitgerold en de capaciteit is verviervoudigd t.o.v. wat we in het Boudewijngebouw hadden. Er is ook volledige dekking in het gebouw voor mobiele telefonienetwerken”. Afhankelijk van de afdeling kan geopteerd worden voor randaccessoires als beeldschermen, al dan niet op voet, toetsenborden, enz. Deze worden via raamcontracten aangekocht.

De groep individuele werkplekken omvat open werkplekeilanden, gecombineerde zit/sta werkplekken, afgeschermde werkplekken, onthaalwerkplekken, concentratiecockpits, management offices en aanlandplekken.

Multifunctioneel gebruik van alle lokalen en zones met focus op maximale flexibiliteit en toekomstgerichtheid werd een eis.

Met het oog op het stimuleren van bewegen en dankzij de â&#x20AC;&#x153;follow me printingâ&#x20AC;? zijn er minder copy corners voorzien per verdieping.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 21

/HERMAN TEIRLINCK GEBOUW, BRUSSEL

BUSINESS CASE

“Multifunctioneel gebruik van alle zones met focus op maximale flexibiliteit en toekomstgerichtheid werd al snel een eis.“

Semipublieke ruimte De toegang tot het Herman Teirlinck gebouw is opgevat als een brede straat, geïnspireerd op het imposante Koninklijk Pakhuis (gebouwd 1904 – 1906) op de Thurn & Taxis site. Rond de binnenstraat zijn diverse publiek toegankelijke functies geschaard, zoals het restaurant, de polyvalente ruimte en het groot auditorium. Er zijn ook twee binnentuinen en midden in de binnenstraat leiden twee grote trapconstructies naar het vergadercentrum op de eerste verdieping. Op de vergaderverdieping en de kantoorverdiepingen werden alle vergaderzalen uitgerust met een beheersysteem voor de reservatie. Reserveren kan via Facilipunt, het FMIS van het Facilitair Bedrijf, dat voor de medewerkers toegankelijk is vanop eender welke device. Op de display aan de vergaderzalen zijn de reservaties zichtbaar. De vergaderzalen hebben een capaciteit die varieert van 4 tot 40 personen. Verder zijn er VIP-ruimtes, leslokalen, brainstormruimtes, een klein (100 personen) en een groot auditorium (250 personen). Altijd is er een aan de capaciteit van de ruimte aangepaste A/Vuitrusting.

Het gebouw beschikt over een klein (100 personen) en een groot auditorium (250 personen).

22 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Boven de vergaderverdieping zijn de kantoorverdiepingen. Zij meanderen rond 2 binnentuinen aangelegd op de tweede en derde verdieping. Een eerste is opgevat als boomgaard met daarin

picknickbanken om samen te werken. De tweede tuin is een volle groene tuin, naast de bibliotheek gelegen. Op de zesde verdieping staat ook nog een dakterras ter beschikking. Elke kantoorverdieping beschikt over eigen vergaderfaciliteiten met capaciteit tot max. 12 personen. “We hebben een goede mix aan vergaderzalen op de verdiepingen gemaakt waarbij ook kleinere vergaderruimtes voor 3 à 4 mensen beschikbaar zijn, omdat hier de grootste vraag naar is” commentarieert Trees Verhoogen. “Reserveren voor vergaderzalen met minder dan 6 personen is hier niet mogelijk, want het is vooral de bedoeling dat collega’s zich sneller afzonderen in een beschikbare ruimte om anderen niet te storen”. “Voor wat de catering betreft is ons concept ook voortdurend geëvolueerd” stelt Trees Verhoogen. “Gezien het grote aantal medewerkers was aandacht voor een vlotte circulatie belangrijk. Er is dan ook naast een uitgiftetoog voor de verschillende dag-, pasta en grillschotels een free flow zone met keuze-eilanden voor onder andere koude en warme groenten, soep, dessertjes en koude schotels. Het concept in eigen beheer is verder toegespitst op het vermijden van voedselverspilling. Naast het lunchrestaurant is er de ganse dag door een broodjesbar waar ook warme snacks verkrijgbaar zijn. Een aangenaam extra voor wat de beleving betreft is de aanpalende binnentuin die als terras wordt ingericht”.

De kantoorverdiepingen meanderen rond 2 binnentuinen aangelegd op de tweede en derde verdieping. Een eerste is opgevat als boomgaard met daarin picknickbanken om

/HERMAN TEIRLINCK GEBOUW, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Duurzaamheid indachtig Het ‘VRN-principe’ is inmiddels goed ingeburgerd bij de Vlaamse Overheid. Het werd opnieuw toegepast en dit voor zowel Herman Teirlinck als Hendrik Conscience. VRN staat voor verhuizen, recycleren en nieuw aankopen. Vooraf worden alle bestaande inrichtingselementen geïnventariseerd en geëvalueerd om ze op te delen in drie categorieën: wat nog goed genoeg is om te verhuizen en dus verder zal gebruikt worden, wat een opknapbeurt nodig heeft om daarna verder te kunnen dienen en wat moet vervangen worden door nieuw omdat het in te slechte staat verkeert. Trees Verhoogen: “Voor de aankoop van nieuw meubilair werken we met raamcontracten en kijken speciaal uit naar bedrijven die inspelen op de circulaire economie. Zowel voor nieuwe als te recycleren elementen letten we bij de textielkeuze op eco-labels”. Het paperverbruik terugdringen is een andere maatregel om duurzamer te ondernemen. De Vlaamse Overheid heeft een ‘archiefnorm’ vastgelegd, die per VTE max. 5 lopende meter opslagruimte toestaat, waarvan 3 lopende meter dynamisch en 2 semi-statisch (centrale kern gebouw of kelder). “Een verhuisproject als dit is ideaal om de archiefnorm strikt toe te passen en na te denken over archivering” merkt Trees Verhoogen op. “Elke entiteit moet uniform archiveren en bijdragen tot het maximaal efficiënt beheren en gebruiken van ons gecentraliseerd archief in Vilvoorde”. Onthaalmoment Vanzelfsprekend gaat een verhuisproject van deze omvang gepaard met een uitgebreide communicatie naar de medewerkers, zowel globaal als vanuit de entiteiten. Daartoe is al in een vroeg stadium een werkgroep opgericht. Er zijn wandelingen naar de site georganiseerd, infosessies opgezet en een specifieke website met mogelijkheid tot directe vraagstelling aan het projectteam. Sommige van die vragen werden opgenomen in de rubriek FAQ. Een belangrijke rol was ook weggelegd voor het team ambassadeurs, die de doopnaam ‘Bende van Herman’ kregen.

24 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Het nieuwe administratieve centrum van de Vlaamse Overheid bevindt zich op de Thurn & Taxis site, een buurt in volledige transformatie en evolutie, en is gelegen nabij wat één van de grootste parken van Brussel zal worden, langs het kanaal en in de buurt van het Noordstation, een ware multimodale mobiliteitshub.

Mobiliteit

Van bij de start van de inhuizing werden onthaalmomenten voorzien in samenwerking met HR en dit op het ritme van de inhuizende entiteiten. Dat bestaat uit een rondleiding met ontbijt en een gebruiksaanwijzing voor het nieuwe werken in Herman Teirlinck. En wat volgt nu? Xavier Suykens: “Het nieuwe werken is een doorlopende opdracht. We hebben er zelfs een specifieke website aan gewijd met onder andere onze werkplekcatalogus, een aantal goede praktijken en de mogelijkheid ervaringen uit te wisselen. Maar bovenal denken we na over een ambitieus volgend huisvestingsproject dat in 2023 moet afgerond zijn!”.

Eduard Coddé ✍ Marc Detiffe 

Zowel het Boudewijn als Phoenix gebouw lagen op loopafstand van het station Brussel Noord. Dat geldt evenzeer voor Herman Teirlinck, maar omdat er toch wel wat kritiek te horen viel op de langere afstand, schreef de Vlaamse overheid zich in voor de shuttledienst van de Thurn & Taxis site. Een andere optie die geboden wordt is de fietsparking aan het station met een 100-tal plaatsen. Wie dat wil kan dus het traject tussen Herman Teirlinck en het station fietsen en de fiets daar veilig stallen om verder te reizen met de trein. Er zijn slechts iets meer dan 300 autoparkeerplaatsen voorzien, waarvan de helft voorbehouden voor dienstvoertuigen. In het kader van de omschakeling naar elektrische voertuigen, zijn nu al 32 laadpalen voor semi-snel laden beschikbaar.

/VAN DE VELDE, SCHELLEBELLE

BUSINESS CASE

De perfecte pasvorm Groep Van de Velde nv stevent af op een 100e verjaardag en heeft zich sinds 1919 ontwikkeld tot een gerenommeerde wereldspeler in de modewereld, meer specifiek met de lingeriemerken ‘Marie Jo’, ‘PrimaDonna’ en ‘Andres Sarda’. Waar de missie van de onderneming ‘Shaping the bodies and minds of women’ succesrijk is gebleken, was het met de look & feel van de huisvesting in het hoofdkantoor minder perfect gesteld.

De centrale en multifunctionele zone is wit gehouden als ondersteuning van de lichtinval en kreeg warme accenten met houten indelingen en decoratieve elementen.

26 WORKPLACE SHOWCASE 2017

De hoofdzetel in het Oost-Vlaamse Schellebelle is al jarenlang te klein in verhouding tot de expansie van het bedrijf en moet afrekenen met de beperkingen van een ingesloten terrein. Door de jaren was er bijgebouwd, verbouwd, om de grootste noden bij te benen. De onderneming was zich niet alleen bewust van plaatsgebrek, ook de uitstraling lag niet in lijn met het high-end imago in modeland. ‘Stay or leave’ werd herhaald in vraag gesteld, tot in 2013 werd besloten een aanvraag voor een masterplan uit te sturen. PROCOS Group betrok ELD voor de architecturale aanpak van de schil en bedacht zelf een nieuw concept voor het leven binnenin. Wim Van Hove, Gedelegeerd Bestuurder PROCOS Group: “De discrepantie tussen het hoogstaande imago van de merken en de huisvesting was opvallend. Er was een centraal ingesloten zone waar geen licht binnendrong. Kantoortjes lagen overal verspreid en vaak ingesloten tussen afdelingen. Naai- en stikposten doken ook overal op. De uitdaging waar we voor stonden beperkte zich niet alleen tot het ontwikkelen van een nieuw concept dat alle benodigde functies comfortabel moest onderbrengen binnen de zeer beperkte terreinoppervlakte; bij akkoord voor de realisatie moest de onderneming ook operationeel blijven tijdens de werken!”.

Licht binnen halen Alvorens tot een conceptvoorstel te komen werden veel interviews afgenomen om input te verzamelen m.b.t. de verschillende afdelingen en het werken binnen de organisatie. Intern nam Herman Van de Velde de leiding voor het ingrijpende renovatieproject op zich. Omdat het bestaande gebouw een rijke geschiedenis insluit, werd besloten tot een grondige renovatie. “Het bestrijden van de talrijke donkere zones in het geheel was onze eerste zorg” commentarieert Wim Van Hove. “We hebben een soort grote lichtbak bedacht voor de centrale zone op het terrein, met een maximaal opengewerkte dakstructuur, zodat niet alleen in het centrale deel veel licht kan instromen, maar dat daglicht van hieruit ook automatisch naar de aanpalende zones doorstroomt”. De centrale zone is wit gehouden als ondersteuning van de lichtinval en kreeg warme accenten met houten indelingen en decoratieve elementen. Booglijnen doorbreken de rechthoekige vorm van de zone die multifunctioneel gebruikt wordt voor

ontvangst van klanten en bezoekers, als break-out zone voor interne vergadersessies, als ‘markt’ wanneer de verkoopdagen georganiseerd worden en zelfs als showplace voor de modedéfilés die elk seizoen plaatsvinden. “De centrale zone legt een sterke connectie tussen de verschillende departementen” licht Wim Van Hove toe. “We hebben er zowel open overlegruimtes als enkele cockpits in verwerkt. Direct aan de inkom tot het gebouw is een meeting center ingericht”. Gevarieerde collectie “Het inleeftraject dat de conceptfase voorafgaat is altijd belangrijk, maar was hier toch uitgesproken intens gezien het specifieke van het bedrijf, met zowel kantoorfuncties voor verkoop, marketing en boekhouding, maar ook creatieve ateliers voor de ontwerpteams, naai- en stikateliers voor het vervaardigen van proefcollecties, opslag van stalen en materialen…” blikt Wim Van Hove terug.

Het specifieke van de activiteiten bij Groep Van de Velde gaf aanleiding tot heel wat deelontwerpen in het totaalconcept en noopte ook tot veel maatwerk voor de inrichting. Zo moest er een wand voor stalen komen, met een immens aantal vakjes. Pas- en kleedkamers vormden eveneens het onderwerp van een specifieke voorstudie, wat o.a. leidde tot één volledige spiegelwand en een kastenwand. Waar het creatieve team aan de slag gaat zijn grote verschuifbare prik- & plakborden opgehangen, bedoeld voor het opbouwen van de lingeriecollecties. Naast het bedenken van een concept dat de bestaande locatie moest revaloriseren en de identiteit van merken en bedrijf sterk zou communiceren, was het opmaken van een rotatieplan dat de continuïteit van het werken moest verzekeren tijdens de renovatie een niet geringe uitdaging voor PRCOS Group. De werken gingen van start in september 2014 om na 286 werkdagen in november 2015 te zijn afgerond, met een perfecte pasvorm voor het herrezen hoofdkantoor.

Het designcenter kreeg een plaats tussen het preproductie-atelier en de multifunctionele centrale zone. In het atelier werd eveneens daglicht ingesluisd via een lichtschacht.

Eduard Coddé ✍

In het designcenter wordt daglicht ingesluisd via een lichtschacht.

Door de renovatie werd de bestaande locatie gerevaloriseerd. Merken en bedrijf worden nu sterk gecommuniceerd.

Het specifieke van de activiteiten bij Groep Van de Velde noopte ook tot veel maatwerk voor de inrichting: zo moest er een wand voor stalen komen, met een immens aantal vakjes.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 27

/HAVENHUIS, ANTWERPEN

BUSINESS CASE

Het architecturale meesterwerk van Zaha Hadid is de veruitwendiging van een eigen toekomstgerichte visie op samenwerking.

28 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Landmark voor ‘activity based’ werken Het ‘Havenhuis Antwerpen’ is in vele opzichten bijzonder: het is een landmark voor de stad, het markeert op unieke wijze de overgang tussen de oude en nieuwe haven en het is een van de laatste architecturale meesterwerken van de internationaal succesrijke architecte Zaha Hadid. Maar bovenal is het de veruitwendiging van een eigen toekomstgerichte visie op samenwerking met focus op transparantie, informatie delen en ‘tijds- en plaatsonafhankelijk werken’.

zijn ruimste betekenis, uiteraard met inbegrip van plaatsen tijdsonafhankelijk werken. Marleen Eyssen, Projectmanager Overstag, Havenbedrijf Antwerpen: “Naar aanleiding van de bouw van onze nieuwe hoofdzetel formuleerde de directie in 2010 haar doelstellingen voor een nieuwe manier van werken in en door het gebouw. Deze werden vastgelegd in een charter. De nieuwe focus ligt op transparantie, activiteitsgebaseerd werken, kenniscreatie en samenwerking”.

Omdat de bestaande huisvesting met uitkijk op het Willemdok en Bonapartedok veel te klein was geworden en medewerkers van het Havenbedrijf Antwerpen op verspreide locaties zaten, werd in 2008 besloten tot het bouwen van een nieuwe hoofdzetel voor het bedrijf. Het Havenbedrijf Antwerpen is een havenbedrijf van publiek recht (sinds 1/1/2016) en stelt een 1600-tal mensen tewerk. Het staat onder meer in voor het beheer van de infrastructuur in het havengebied, het verkeersmanagement en de wereldwijde promotie van de Antwerpse haven. In samenwerking met de Vlaamse Bouwmeester werd een architectuurwedstrijd uitgeschreven. De opdracht verplichtte de kandidaten tot het insluiten van de als beschermd monument geklasseerde brandweerkazerne (1912), waar de technische dienst van het Havenbedrijf Antwerpen al was gehuisvest. Uit een honderdtal ingezonden ontwerpen werden vijf kandidaturen weerhouden om uiteindelijk te kiezen voor de creatie van Zaha Hadid Architects (Londen).

“‘Overstag’ was en is een ingrijpend veranderingstraject. Het gaat over doordacht informatiemanagement, delen van informatie en kennis, digitaal, mobiel en plaatsen tijdsonafhankelijk werken, aangepast aan de noden of situatie.“

Overstag In 2010 werd het veranderingsproject ‘Overstag’ opgezet. De naam is ontleend aan het zeilen en slaat o.a. op tegen de wind in zeilen, het overwinnen van weerstand, maar vooral ‘een bocht van 180° maken’ in de manier van werken. ‘Overstag’ staat voor de visie van het Havenbedrijf Antwerpen op ‘het nieuwe werken’ in

Eind september 2016 namen 540 medewerkers hun intrek in het nieuwe havenhuis en werken er sedertdien volgens deze principes. Maar de nieuwe manier van werken is ondertussen ook ingevoerd op alle locaties van het Havenbedrijf Antwerpen en dat voor alle kenniswerkers. In een laatste fase wordt ‘Overstag’ geïmplementeerd in de werkhuizen en het technisch vlootbeheer van het Havenbedrijf Antwerpen. Zij nemen eind 2017 hun intrek in hun nieuwe locatie op K602-612. Marleen Eyssen: “Het was de bedoeling om iedereen op gelijke snelheid te krijgen en te integreren in de nieuwe manier van werken en binnenkort zijn we ook echt zover”.

Marleen Eyssen

WORKPLACE SHOWCASE 2017 29

/HAVENHUIS, ANTWERPEN

BUSINESS CASE

Aanloop ‘Overstag’ werd volledig geïntegreerd in het nieuwbouwproject voor het Nieuwe Havenhuis dat in 2012 van start ging. Voorafgaand werden tal van andere bedrijven bezocht. In 2011 werd al gestart met een pilootproject voor een groep medewerkers die tijdelijk moesten verhuizen naar een locatie in de Hofstraat. Die gelegenheid werd ook aangegrepen voor het uittesten van een open space kantoorinrichting. Eerst ging het om een 100-tal mensen, daarna zelfs over ongeveer 200 medewerkers. Er is veel gedialogeerd over wat de medewerkers konden verwachten en wat ze zelf wensten in hun nieuwe werkomgeving. Marleen Eyssen: “Een verhuisproject als het onze zorgt voor veel druk, maar stelt ook een deadline en dan moet je gewoon klaar zijn. Dat brengt het project in een stroomversnelling”.

‘Wiki’, de koosnaam die het Havenbedrijf Antwerpen gaf aan Microsoft Lync biedt het universele platform voor instant messaging, videoconferencing en telefonie.

30 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Alles omvattend Uit de keuze voor ‘activity based’ werken volgde logischerwijze dat alle medewerkers een laptop ter beschikking kregen om mobiel te kunnen werken. ‘Skype for Business’ vervangt de klassieke telefonie. Voor de uiteindelijke keuze van de laptops werd een pilootproject opgezet, dat de nadrukkelijke wens naar compacte en lichte toestellen op de voorgrond bracht. Alle ergonomische werkplekken zijn voorzien van een docking station voor de laptops. Eén van de belangrijkste vernieuwingen die gepaard gingen met de uitrol van ‘Overstag’ is het tijds- en plaatsonafhankelijk werken. Marleen Eyssen: “Een VTE-medewerker kan wekelijks tot twee dagen thuis of elders werken. Geen overbodige luxe met de Antwerpse verkeerssituatie. Vertrouwen, competente medewerkers, goede afspraken en uiteraard de juiste ICT-ondersteuning, maken dit bij ons tot een succesverhaal. Aantrekkelijk ook voor nieuwe potentiële medewerkers”. In het Havenhuis is een bedrijfsrestaurant ingericht, wat er op de oude locatie niet was. Er zijn 170 plaatsen. En aangezien er op de werkplekken niet gegeten mag worden, komt iedereen er ’s middags samen. Collega’s ontmoeten er elkaar, wat een sterke bijdrage levert tot het stimuleren van onderlinge communicatie. Er is een mobiliteitsplan uitgewerkt voor de medewerkers, waarin de focus van de auto naar de fiets is verlegd. Havenbedrijf Antwerpen investeerde zelf in een station van het deelfietsensysteem ‘Velo Antwerpen’, direct naast de nieuwe locatie gelegen.

Verder biedt de organisatie zowel gewone als elektrische bedrijfsfietsen aan. “We stellen vast dat velen de overstap maken van de auto naar de fiets” commentarieert Marleen Eyssen. “Onze fietsparking is ondertussen al flink uitgebreid. Eind 2018 stopt ook de tram voor onze deur”. Rijke variatie aan werkplektypes ‘Overstag’ stuurde ook de keuze van de werkplekken aan. Marleen Eyssen: “Niemand kan nog aanspraak maken op een eigen werkplek. Er is resoluut gekozen voor een ‘activity based office’, maar niet voor een 100% open space inrichting”. Zo zijn er in de voormalige brandweerkazerne tal van kleinere gesloten overlegplekken, terwijl er in de nieuwbouw vooral overlegruimtes gecreëerd zijn via de keuze van het meubilair. “Er is bewust gekozen voor een grote variatie aan werkplektypes” benadrukt Marleen Eyssen. “Onze mensen verplaatsen zich vaak in het gebouw, wat dankzij de lichte laptop ook heel vlot verloopt. Iedereen beschikt over een digitale werkplek met op elk ogenblik toegang tot alle benodigde informatie”. Het ‘Overstag’-charter dat in 2010 werd vastgelegd, blijkt goed bestand tegen de tijd en toont vandaag dat de theorie ook in de praktijk werkt. “Onze medewerkers zijn er trots op hier te mogen werken” besluit Marleen Eyssen. ‘DeLTa’ Maar het changeverhaal stopt natuurlijk nooit meer. Kort na de start van de nieuwe CEO, Jacques Vandermeiren, op 1 januari 2017, startte ook het ‘DeLTa’-verhaal. ‘DeLTa’ staat voor Durf Experimenteren, Leer en Trigger anderen. Eenvoudige woorden, maar appellerend aan een totaal nieuwe attitude, geïnspireerd door en bouwend op technologische vernieuwing. De silo’s, die fysiek al doorbroken waren, verdwijnen nu ook mentaal. Marleen Eyssen: “Via een doorgedreven projectwerking, een nieuw organisatiedesign, werken aan waarden en cultuur, vernieuwt onze organisatie drastisch. Na de fysieke verhuis, nu ook een mentale verhuis!”.

Eduard Coddé ✍ Sarah Blee Photography & Filip Claessens 

Informele coffee corners stimuleren onderlinge communicatie.

‘Lounges’ zijn voorbehouden als informele werken overlegplek en vrij van IT-aansluitingen.

‘Corner’ is een brainstormhoek met bord aan de wand.

‘Werf’ is voorzien van een lage vergadertafel en bedoeld voor grotere groepen.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 31

U bent misschien de persoon die wij zoeken… Hebt u ervaring en referenties in facilitair beheer en vastgoed? Dan beantwoordt u misschien aan het gewenste profiel van één van de vacatures die in de Profacility media verschijnen.

Blijf als eerste op de hoogte en overloop de FM - RE werkaanbiedingen op www.profacility.be/jobs

www.profacility.be/jobs

/WELL-BEING@JOBS

THINK THANK

Wellbeing @ Work Hoewel ‘Het nieuwe werken’ nog veelvuldig als generalistisch begrip voor het actuele werken wordt gehanteerd, is zowat iedereen het erover eens dat het achterhaald is. Zowel de early adopters als wie nu instapt geven er een eigen interpretatie aan op maat van hun organisatie, maar vooral op maat van de medewerkers die ze willen binden en/of aantrekken, kortom met focus op het welzijn in de werkomgeving. Daarbij stelt zich uiteraard de vraag naar hoe de werknemer vandaag aankijkt tegen zijn werkgever en wat hij verwacht van de werkomgeving. Vier panelleden gaven op 26 oktober 2017 hun visie tijdens het FM Congres georganiseerd door Ki’ Communications. Kristian Vandenhoudt, Vice President HR bij Atlas Copco Airpower nv en recent verkozen tot HR Manager of the Year: “Het gaat om veel meer dan de materiele omgeving waarin gewerkt wordt. Bedrijven moeten focussen op werkbaar werken. Medewerkers willen gemotiveerd naar hun werk komen, verwachten ook alsmaar meer autonomie. De ideale match is wanneer de werknemer bij de werkgever dezelfde waarden ontdekt als bij zichzelf. Meer dan de war for talent komt het erop aan mensen optimaal in te zetten, voor elke functie de best mogelijke kandidaat te vinden”. Jos Marinus, voorzitter VIV (inkoop & logistiek) en meer dan 30 jaar werkzaam geweest in HR-gerelateerde functies bij Danone: “De bedrijfscultuur is erg belangrijk en het bedrijfsimago moet positief zijn. De kandidaat-werknemer moet spontaan het gevoel krijgen voor een bedrijf te willen werken. Daarnaast is er vandaag meer aandacht voor de werk/privé-balans en verwachten medewerkers dat de technologische ondersteuning mee is”.

Alexander Bos

Frank Geets

Alexander. P. Bos, CFM van BCiM b.v., consultant en expert strategisch FM in de Benelux, assessor FM-opleiding NHTV Breda: “Het output gestuurd werken spreekt vooral jonge mensen sterk aan. Zij kijken anders aan tegen het werken, vinden het niet langer nodig alles zelf te weten, maar wel waar ze het snel kunnen vinden”. Frank Geets, Administrateur-Generaal Facilitair Bedrijf Vlaamse Overheid: “Vroeger werkten er maximaal 3 generaties samen in een bedrijf, vandaag zijn er dat 4 en blijken ze totaal verschillend van elkaar. De uitdaging is dan ook om een werkomgeving te creëren voor allen, een werkomgeving waarin alle persoonlijke eigenschappen van de medewerkers samenkomen. Het is belangrijk om zowel ervaren mensen in het team te houden als goede nieuwe krachten aan te trekken. De werkomgeving moet zich dan ook constant aanpassen aan beiden. Jongeren bepalen vandaag zelf wel voor wie ze gaan werken. Facility management kan daarin nadrukkelijk het verschil maken”. Faciliteren van het werk, een eindeloos opbod? ‘Facility management faciliteert het werken’ is de meest beknopte samenvatting van het vakgebied, maar hoever moet je daarin gaan?

Jos Marinus

Kristian Vandenhoudt

Alexander. P. Bos: “Wat je thuis zelf hoort te doen, verwacht je als werknemer op het werk dat anderen voor je doen. Als facilitator van het werk gedraag je je best als thuis. Probeer de dingen te doen zoals je die thuis zou aanpakken of regelen. Hou het vooral simpel, zoek het niet te ver”. Frank Geets: “Als Facility Manager moet je alles in de werkomgeving doen voor de medewerkers zoals ze thuis zelf doen voor hun woonomgeving. Net iets meer doen dan thuis volstaat om een hospitality-sfeer te creëren. Het komt erop aan het gevoel te geven dat er voor medewerkers en bezoekers goed gezorgd wordt. De werkgever toont zich bezorgd om het welzijn van de werknemer. Facility management maakt dat alles gemakkelijk, vlot en zonder nadenken gebeurt. De dienstverlening voelt vanzelfsprekend aan”. Na het debat met deze vier tenoren uit de wereld van Facility en HR management, werden de deelnemers van het congres uitgenodigd om deel te nemen aan verschillende workshops onder leiding van 15 ervaren professionals. Profacility laat u graag de getuigenis van 6 van hen ontdekken.

Eduard Coddé ✍ Geoffrey Fritsch 

WORKPLACE SHOWCASE 2017 33

/WELL-BEING@JOBS

THINK THANK

Gino Cauwel

Facility management speelt de hoofdrol in wellbeing@job Gino Cauwel, Facility Manager Benelux bij Mondelez, het wereldwijd tweede grootste voedingsconcern, heeft met een interval van amper enkele jaren twee verhuisprojecten begeleid. “Een bedrijf en de wereld waarin dat werkzaam is, verandert constant en de verandering gaat alsmaar sneller” kadert hij het recentste project. “De gehuurde oppervlakte daalde van 6500 naar 4000m², de gemiddelde oppervlakte per werkplak van 18 naar 12m², terwijl het er voor de medewerkers beter en aangenamer uitziet”. De functionaliteit, het comfort en het uitzicht van het interieur hebben een directe en persoonlijke impact op de perceptie van de werkomgeving en beïnvloeden bijgevolg de productiviteit van de mensen en het ‘wellbeing’-gevoel. “We hebben testopstellingen gedaan voor werkplekken en lockers, om de mensen onder realistische omstandigheden te laten kennismaken met hun nieuwe werkomgeving” blikt Gino Cauwel terug. “Het budget voor het verhuisproject was zeer krap, maar uiteindelijk ziet het er duur uit. Dat werd o.a. mogelijk gemakt door te kiezen voor maatwerk voor accenten in het interieur, wat voordeliger uitviel dan de aankoop van merkmeubilair”. “Om het budget in evenwicht te houden werd een deel van het bestaande kantoormeubilair opgefrist, maar tevens opgewaardeerd met bv. elektrische hoogteregeling. Het concept is gegroeid vanuit interen ambassadeurs, mensen die van meetaf geloven in de verandering” commentarieert Gino Cauwel. “Het zijn zeer waardevolle interne verkopers voor het project, die maken dat op het moment van de verhuis 90% van de mensen mee zijn met de verandering”.

34 WORKPLACE SHOWCASE 2017

1) zie kader op pagina 22 ‘ SWOW: van Le Monnoyer tot de Keizerslaan’

Guy Storms

Meer plezier in leven en werk Telenet telt 3300 medewerkers met een gemiddelde leeftijd van 38 jaar. Liefst 60% van de vacatures wordt intern ingevuld. Met het programma ‘Home @Work’ streeft Telenet naar ‘meer plezier in leven en werk’ voor zijn medewerkers. Het gaat om een bevraging van de medewerkers naar wat ze nodig achten om goed te kunnen werken en wat er nodig is om zich goed te voelen op het werk. Guy Storms, Facility Manager & Security bij Telenet: “Daarbij moeten we denken aan verschillende leeftijdsgroepen, van schoolverlaters tot bijna gepensioneerden; verschillende opleidingsniveaus; een multicultureel personeelsbestand met verschillende talen; uiteenlopende mobiliteitsbehoeften; anders valide personen; verschillende gezinssituaties….”. De enquête leverde heel diverse reacties op, waaronder budgetvriendelijke catering, oppas voor een ziek kind, game rooms, sanitair voor sporters, een mama’s kamer, thuiswerken, oplaadpunten voor E-mobiliteit, een brooddienst, een barista, een smoothiebar, parkeerfaciliteiten, maandelijks een dag vrijwilligerswerk mogen verrichten zonder loonverlies, een strijkdienst, een ‘naproom’, een fitness,… enz. Guy Storms: “Hoe ver moet je hier als werkgever in gaan? De werkgever moet op maat van elk individu extra’s zoeken voor zover deze beheersbaar blijven. De geboden services moeten voort-durend geëvalueerd en aangepast worden. Bovendien stelt zich de vraag of ze door de werkgever moeten gesponsord worden, of ze gedeeltelijk of volledig betalend zijn…”. Het is moeilijk meetbaar of deze extra’s meer trouw aan het bedrijf genereren, maar ze geven wel minder aanleiding om elders te solliciteren!

Robert De Colfmaker

HR-IT-FM pakken het samen aan Robert De Colfmaker, Facility Manager NN Belgium, voerde in 2013 het nieuwe werken in bij het toenmalige ING Life & Non-Life Belgium en begeleid nu de fusie tussen NN Belgium en Delta Lloyd Life. “Vandaag kan iedereen thuiswerken zoals op kantoor, zijn de kantoren toegankelijk van 05.00 tot 22.00u, is er een uitgebreid cafetariaplan voorzien en bieden we een breed gamma services voor werk of privé” stelt Robert De Colfmaker. “We moeten ons op dit fusiemoment afvragen of de wensen van de interne klant niet verschillen t.o.v. 2013 en of ze er niet weer anders zullen uitzien in 2020”. ‘Welzijn op het werk’ is eigenlijk bij wet verplicht benadrukt Robert De Colfmaker. Gezondheid, ergonomie, hygiëne, het verfraaien van de werkplek, veiligheid, psychosociaal welzijn, … maken deel uit van de wetgeving rond arbeid. Er dient een risicoanalyse uitgevoerd te worden voor de domeinen die relevant zijn binnen de organisatie en uitgeschreven in een jaaractieplan en een vijfjarenvisie in het Globaal PreventiePlan (GPP). Robert De Colfmaker: “De mens is het belangrijkste kapitaal. Medewerkers langer gezond en actief houden, een lange termijn visie ontwikkelen over welzijn op het werk, is noodzakelijk voor het vinden van een harmonische werk/privé-balans. Het pakket verwachtingen van medewerkers evolueert met de leeftijd en de levensfase waarin ze zich bevinden. Werknemers zullen steeds meer in de plaats van de werkgever bepalen hoe hun loopbaan er zal uitzien, hun verloning moet verlopen en aan welke mobiliteitsoplossingen ze de voorkeur geven. De samenwerking tussen HR-IT-FM leidt tot de beste plek om te werken”.

Jan Oostens

HR en FM vinden elkaar in welzijn Acerta is een HR-dienstverlener met 1200 medewerkers en 21 kantoren. Als Facility Manager rapporteert Jan Oostens aan de CFO van het bedrijf. “Facilities heeft een gemeenschappelijk doel met HR in het streven naar een duurzame inzetbaarheid van alle medewerkers” schetst Jan Oostens. “HR staat in voor het optimaal inzetten van menselijk talent; FM zorgt voor het optimaal gebruik van de ruimte om allen een relevante werkomgeving te bieden”. ‘Welzijn op het werk’ kent vele facetten. Er is het fysieke welzijn, wat gaat over een gezonde werkomgeving. “Een goede gezondheid zorgt voor mentale weerbaarheid en meer engagement” benadrukt Jan Oostens. Er is uiteraard ook de werkplek die ergonomisch verantwoord moet zijn, aangepast aan de taken en ook staand werken moet toelaten. Verder is er de comfortervaring die bijdraagt tot het welzijn, met aspecten als verlichting, geluidshinder, maar ook hygiëne (schoonmaak) tot het aanbod dranken, fruit en soep voor de medewerkers. Last but not least mag zeker de veiligheid niet uit het oog verloren worden. Het gaat dan om elektrische aansluitingen, een voor iedereen toegankelijk evacuatieplan, brandoefeningen, enz. Jan Oostens: “Facility management kan veel bijdragen tot het welzijn op het werk, maar de werkomgeving blijkt slechts voor 20% impact te hebben op het zich goed voelen op het werk. Emotioneel welzijn is erg belangrijk en kan omschreven worden als ‘fun’ op en na het werk. Het welzijngevoel stimuleren gaat gepaard met verandering, met het afstand durven nemen van gewoontes en zich verplaatsen in iemand anders’ schoenen”.

Erwin Olivier

Cultuurverandering Erwin Ollivier, Managing Director Athlon: “Bij de verhuis naar onze actuele vestiging was het de bedoeling om een werkomgeving op mensenmaat te creëren, een plek waar de medewerkers zich thuis voelen. Daarom bevroegen we de mensen naar hoe ze de bedrijfscultuur ervaren”. Bij de antwoorden zaten begrippen als familiaal, sfeer, flexibel, open, contactvriendelijke collegiaal. “Dat hebben we gelinkt aan de maatschappelijke functie van ons bedrijf: CO2-uitstoot verlagen en bijdragen tot een betere mobiliteit” verklaart Erwin Ollivier. “We hebben het circulair denken vooropgesteld, wat o.a. resulteerde in het recupereren van een 10 jaar leegstaand pand, het refurbishen van oud kantoormeubilair…”. In de Athlon hoofdzetel zijn 220 mensen werkzaam. Er zijn echter 1,5x zoveel werkplekken voorzien, waarvan 80% ergonomische. “Niemand moet zoeken naar een werkplek en er is altijd veel vrije keuze” licht Erwin Ollivier toe. “Niemand mag echter een werkplek claimen en de verschillende departementen zijn ook niet verankerd in de ruimte. Overal staan schermen, toetsenborden en muizen ter beschikking. Thuiswerken mag, maar zowat iedereen komt naar kantoor”. Het concept is ontstaan vanuit een co-creatie met alle medewerkers. Liefst 180 van de 220 collega’s hebben deelgenomen aan de cocreatie sessies voor de interieurs die overigens buiten de werkuren georganiseerd werden. Nog opmerkelijk is het rekruteren van nieuw talent in de nabijheid van het bedrijf. “We zijn gevestigd in een woonwijk en mensen uit de buurt aanwerven drukt het woon/werkverkeer” commentarieert Erwin Ollivier.

Marc Moris

Feel great@work Als telecomorganisatie heeft Proximus speciale aandacht voor het voorkomen van burn-outs bij de medewerkers. “Medewerkers worden geconfronteerd met een constante en zeer snelle verandering bij zowel klanten, omgeving als technologie” analyseert Marc Moris, Head of corporate prevention & protection. “Medewerkers verwachten erkenning, autonomie en een minder hoge druk op het halen van de doelen”. Als werkgever moet men de psychosociale risico’s onder ogen durven zien. De veerkracht op zowel fysiek als mentaal en relationeel vlak is beperkt. Soms kunnen schijnbaar eenvoudige zaken een belangrijke impact hebben. “Het stimuleren van meer bewegen op het werk, door de trap te nemen i.p.v. de lift” argumenteert Marc Moris. “Er worden ook middagwandelingen georganiseerd in teamverband. Binnen de departementen zijn mensen opgeleid als ergonomiecoach. Zij dragen zorgen voor het controleren van het gebruik van de werkplekken, adviseren en helpen hun collega’s om een betere houding aan te nemen door bv. hun bureaustoel of werkbladhoogte beter af te stellen”. Er is afstand genomen van de conventionele sterkte/zwakteanalyse bij medewerkers, waarbij de focus lag op het detecteren van zwaktes om ze bij te sturen. Vaak bleven de bijscholingen zonder resultaat. Nu is de focus verlegd op het verbeteren van de sterktes, op dingen die de persoon graag en daardoor ook beter doet. Er wordt gestreefd naar complementariteit tussen collega’s door de zwaktes van de ene te compenseren met sterktes van de andere.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 35

PUBLI-VIEW

VITAMINE 4B ALS ZELFMEDICATIE Bedrijven helpen om een efficiënte en flexibele werkomgeving uit te werken die zinvol is voor de medewerkers en de ‘corporate identity’ van de onderneming verstevigt, dat is de uitdaging die Colliers International Belgium dagelijks aangaat. De multidisciplinaire medewerkers van Colliers zijn noch pure architecten noch pure vastgoedadviseurs, maar definiëren zichzelf als accelerators voor succes. De ambitie van Colliers? De hefbomen voor de efficiëntie van de business van hun klanten ontwikkelen via een structurerend ‘4B’ model: Bricks, Bytes, Behaviour, maar ook Branding. Annick Vandenbulcke, Head of Occupier Services, associeert graag een vierde B aan de drie B’s van Bricks, Bytes en Behaviour. “Naast de aspecten vastgoed, technologie en gedrag is Branding een fundamenteel gegeven. Met de New Way of Working is er - bij de werknemer ten opzichte van het bedrijf - vaak een vervaging van het gevoel erbij te horen. De trots om tot een organisatie te behoren, geassocieerd te worden met en geïdentificeerd te zijn door een bedrijfscultuur, is fundamenteel voor de motivatie van werknemers om bij te dragen aan de gezamenlijke doelstellingen” stelt Annick Vandenbulcke. Concepten als autonomie, verantwoordelijkheid, transparantie en het stimuleren van synergiën spelen een hoofdrol bij Colliers International. Consult. Concept. Construct. De identiteit van een onderneming vertalen in haar kantoorruimte is een kwestie van coherentie en erop toezien dat alle teams zich echt thuis voelen in de ruimte. Colliers ontpopt zich tot een waardevolle en inventieve partner om werkomgeving en kantoren in te richten met respect voor het merkimago en de waarden

Annick Vandenbulcke, Head of Occupier Services: “Met de New Way of Working is er - bij de werknemer ten opzichte van het bedrijf - vaak een vervaging van het gevoel erbij te horen. De trots om tot een organisatie te behoren, geassocieerd te worden met en geïdentificeerd te zijn door een bedrijfscultuur, is fundamenteel voor de motivatie van werknemers om bij te dragen aan de gezamenlijke doelstellingen.“

van de onderneming. Een goed uitgedachte werkomgeving stimuleert de synergie tussen de teams, zorgt dat mensen elkaar beter begrijpen, bevordert kennis- en ideeënuitwisseling, lost problemen op een meer informele manier op en brengt soms meer flexibiliteit met zich mee in de werkregeling. Een geslaagd ontwerp en design versterken het gevoel van ‘erbij te horen’, de betrokkenheid, de innovatie, de prestaties van de medewerkers en dus ook van de onderneming. Complementaire skills integreren Colliers International, dat oplossingen biedt voor elke fase van de vastgoedcyclus van bedrijven, beschikt over zeer gevarieerde profielen: ingenieurs, architecten, vastgoeddeskundigen, economen, interieurarchitecten, facility managers, etc. “In onze organisatie zijn onze beroepen complementair” vervolgt Annick Vandenbulcke. “Om deze complementaire skills te integreren moet werken in silo’s vermeden worden: interactie tussen onze werknemers is absoluut vereist.” Op basis van een vast budget en een uitgewerkte planning neemt Colliers de uitvoering en het beheer van het project volledig op zich: ontwerp van het concept,

design en ‘look & feel’, inrichtingswerken, installatievan het meubilair, verhuizing, planning en budgetbeheer. Zo kan de klant zich focussen op zijn eigen corebusiness, terwijl hij tegelijk betrokken blijft bij het concept van zijn nieuwe werkomgeving.

Terhulpsesteenweg 166 1170 Brussel +32 (0)2 775 95 11 Belgium@colliers.com www.colliers.be

/DELOITTE@GATEWAY, ZAVENTEM

BUSINESS CASE

38 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Gateway is het eerst voltooide gebouw van een grootschalige ontwikkeling in opdracht van BIAC, met als doopnaam ‘Airport Village’, goed voor ongeveer 400.000m².

Take-off naar een attractieve werkomgeving Deloitte nam begin dit jaar zijn intrek in het ‘Gateway’-gebouw, het eerst voltooide gebouw van het ongeveer 400.000 m² tellende ‘economische centrum’, waarmee de luchthaven kiest voor diversiteit naast het luchtverkeer. Deloitte bracht 70% van haar Belgische organisatie samen in het ‘Gateway’gebouw, een door facility management gedreven veelzijdig en multidisciplinair project, dat in amper één jaar werd afgewerkt. Isabelle De Becker, Chief of Staff to COO National Management en Project Manager voor de verhuis naar het ‘Gateway’-gebouw: “Onze vorige huisvesting bevond zich in Diegem, waar we door de jaren zijn gegroeid naar vier gebouwen en een centraal gebouw waarin o.a. het bedrijfsrestaurant was ondergebracht. Groot nadeel was een gebrek aan connectie en communicatie tussen de medewerkers. Gezien het huurcontract voor deze locatie ten einde liep, was het tijd voor een evaluatie van de gegeven situatie tegenover de gewenste werkomgeving”. Bij het opstellen van het wensenlijstje verscheen helemaal bovenaan dat Deloitte een attractieve werkgever wil zijn. Een open en inspirerende omgeving die iedereen verbindt, die uitnodigt om er te komen werken, inclusief een goede toegankelijkheid met openbaar vervoer werd het objectief voor project management. Wat de klant en de medewerkers ervaren is bijzonder belangrijk en werd samengevat in ‘Client Experience’, van toepassing op zowel interne klanten, werknemers als externe klanten en bezoekers). “Het was niet de bedoeling om de mensen op minder vierkante meters onder te brengen” getuigt Isabelle De Becker. “De nieuwe locatie is wel gekozen en ingericht met een flinke groei van onze organisatie in het achterhoofd. Daarom voorzagen we één plateau in reserve”.

Activity Based werken Jaarlijks starten ongeveer 400 juniors hun carrière bij Deloitte. Het is van het grootste belang dat zij via de werkomgeving ondergedompeld worden in de sfeer en waarden eigen aan het bedrijf. Daarom is de voordien zo gemiste onderlinge communicatie en connectie tussen de mensen uitermate belangrijk. Isabelle De Becker: “Bij de planning van de inrichting is gewerkt vanuit ‘buurten’, samenwerkings- en meetingzones voor bedrijfstakken die heel frequent met elkaar samenwerken. De kantooroppervlakte nam met +37% toe tegenover ons vorige gebouw”. Er is gerekend met een gemiddelde bezetting van 50%, met uitsluiting van de vergaderfaciliteiten, concentratiezones en bubbles. Voor bepaalde afdelingen ligt dat percentage nog lager – 40% terwijl dat voor andere afdelingen kan oplopen tot 80%. “Clean desk en flex desk werden ingevoerd bij de verhuis, maar moeten blijvend gesensibiliseerd worden” stelt Isabelle De Becker vast. “Het is ook niet langer toegestaan om eten uit het bedrijfsrestaurant mee te nemen om aan de werkplek te nuttigen. Het bedrijfsrestaurant neemt nu +55% meer oppervlakte in dan voordien. We serveren meer dan 900 couverts per dag”.

Isabelle De Becker, Chief of Staff to COO National Management en Project Manager “De nieuwe locatie is gekozen en ingericht met een flinke groei van onze organisatie in het achterhoofd. “

WORKPLACE SHOWCASE 2017 39

/DELOITTE@GATEWAY, ZAVENTEM

BUSINESS CASE

Ontmoetingsruimte Bij de indeling van de gehuurde ruimte werd opvallend veel vergaderruimte gereserveerd. Er zijn twee verdiepingen volledig voorbehouden als vergadercentrum, in het bijzonder voor de ontvangst van klanten. In totaal staan 101 vergaderzalen en 3 specifiek voor training ingerichte zalen ter beschikking. De oppervlakte van de vergaderfaciliteiten groeide met +46% aan tegenover de vorige locatie in Diegem. Daarnaast is er een ‘Dining area’ met eigen keuken en beschikt elke verdieping over vergaderzalen met een variatie aan capaciteit.

App ondersteunt het thuisgevoel In het kader van het grote verhuisproject werd de ontwikkeling van een eigen app als deelproject opgestart. Die app biedt navigatiehulp om de weg te vinden binnen het gebouw, inclusief vloerplannen. Bovendien voorziet de app is een ‘gebruikershandleiding’ voor het gebouw, alle faciliteiten en de waaier aan werkplektypes die er geïnstalleerd zijn. Elk werkplektype is in beeld gebracht en voorzien van toelichting en advies voor het gebruik. Ook op het vlak van mobiliteit schiet de app de Deloitte-medewerkers ter hulp. ‘Get2Work’ geeft informatie over het openbaar vervoer en berekent op basis van de actuele informatie welk vervoersmiddel het snelste is. Ook de fiets is mee opgenomen. Bovendien haalt de app actuele informatie op over de beschikbare parkeerplaatsen en loodst de gebruiker daar vervolgens naartoe. Deloitte maakt aanvullend op de eigen parkeergarage gebruik van de parkeerfaciliteiten op de luchthaven. Dankzij de app wordt rondjes rijden op zoek naar een parkeerplaats vermeden.

Het atrium wordt opgeluisterd met een kunstwerk van Arne-Quinze.

40 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Papierslag Een half jaar voorafgaand aan het grote verhuismoment werden ‘clean-up’ vrijdagen georganiseerd. “Iedereen mocht maximaal één meter archiefkastinhoud meenemen” verduidelijkt Isabelle De Becker. “De clean-up resulteerde in zo’n slordige 62 ton bijkomend afval!”. ‘Paperless’ werken is zeker het doel in de nieuwe Deloitte-thuis. Dat wordt o.a. ondersteund door het digitaliseren van de post met een on-site scancenter. Toekomstgerichte keuzes maken voor archiveren en digitaliseren is een project op zich, dat nog volop verder loopt. Het is niet eenvoudig om rekening houdend met het wettelijk kader en de diverse behoeften van de afdelingen te bepalen wat moet bewaard worden en onder welke vorm.

Navigatiehulp om de weg te vinden binnen het gebouw, faciliteiten, werkplektypes, informatie over het openbaar vervoer, actuele informatie over de beschikbare parkeerplaatsen… In het kader van het grote verhuisproject werd de ontwikkeling van een eigen app als deelproject opgestart.

‘Wellbeing’ op de werkvloer wordt ondersteund door een fitnessruimte voor de werknemers, uitgerust met een rijke variatie aan toestellen en een ruimte voor groepsessies.

De kantooroppervlakte nam met +37% toe tegenover het vorige gebouw van Deloitte.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 41

/DELOITTE@GATEWAY, ZAVENTEM

BUSINESS CASE

Het atrium (1404m²) kan ingeschakeld worden voor diverse evenementen en kan tot 600 mensen ontvangen. Direct toegankelijk vanuit het atrium is er een auditorium ingericht met capaciteit voor 199 toehoorders en een spreker. Daarnaast zijn er nog 2 ruime foyers en een VIP lounge met terras voor evenementen.

Projectteam De uitrol van het project verliep in amper 12 maanden, het was dan ook onontbeerlijk om een projectteam aan te stellen dat 100% kon focussen op de verhuis.Het grote verhuisproject was op te delen in de gekende werkstromen voor de implementatie van het nieuwe werken ‘bricks – bytes – behavior’. Voor het eerste luik zorgde het eigen real estate team. Zij hebben de best geschikte locatie gezocht en de opvolging van de bouw gedaan. Voor de inrichting werd samengewerkt met externe partijen. De ‘bytes’ vormden het actieterrein voor de interne ITafdeling en het Deloitte Digital team. Dit omvatte de selectie van nieuwe technologie, het bouwen van apps en de opvolging van de

42 WORKPLACE SHOWCASE 2017

installatie van de technieken. In het kader van ‘behavior’ werd samengewerkt met het talentteam, interne communicatie en de verschillende business. “De impact van een verhuis naar een nieuwe werkomgeving heeft een grote impact op de medewerkers” commentarieert Isabelle De Becker. Elke drie weken werd de business geïnformeerd van de evolutie en de beslissingen van de stuurgroep, wat ook de communicatie naar de medewerkers bepaalde en stuurde. Tijdens de laatste 6 maanden van de projectuitrol werd de communicatie stelselmatig geïntensifieerd, via Intranet, een ‘Gateway Newsflash’, Yammer en video’s die tot stand kwamen in samen-

werking met marketing. Isabelle De Becker: “Enkele bijzondere initiatieven waren het opzetten van een ‘experience room’ om de medewerkers al vooraf te laten kennismaken met de look en feel van hun nieuwe werkomgeving, wat de werknemers ook de mogelijkheid gaf om vragen te stellen of bezorgdheden te uiten. Dit waren vooral ochtend- en lunchsessies. Daarnaast werden er ook bezoeken georganiseerd aan de werf”. Naarmate de verhuisdatum naderde, werden in elke businessunit ‘ambassadeurs’ ingezet voor het begeleiden van hun collegamedewerkers in het veranderingstraject, de ‘clean-up’ in het oude gebouw en de eigenlijke verhuis.

Centrale Project Management Organisatie Over de 12 maanden van de totale projectuitrol liepen een twintigtal deelprojecten parallel met elk hun eigen focus, expertise, procesuitwerking, richtlijnen, … Isabelle De Becker: “Elk deelproject is getoetst aan de beleving door de medewerkers en de klant, het Deloitte-DNA, onze doelstellingen op vlak van duurzaamheid, mobiliteit, impact gedragsverandering. De installatie van een centrale PMO (Project Management Organisatie) was daarbij van groot belang”. Voor elke deelproject was er een projectverantwoordelijke met een focus op E2E - ‘end to end’-oplevering. De vertaling van een visie naar de operationele implementatie is belangrijk, inclusief nazorg en bijstelling van de processen op basis van de realiteit. Alle bestaande meubels werden geïnventariseerd en geëvalueerd. “Vanuit onze duurzaamheidsstrategie was wegdoen en nieuw kopen geen optie” benadrukt Isabelle De Becker. “Wat nog goed was kreeg een nieuwe bestemming in het Gateway-gebouw; wat herbruikbaar was, werd onder handen genomen door NNOF en kreeg een nieuw aangepast design voor onze nieuwe thuis. Specifiek voor de vergaderfaciliteiten is grotendeels beroep gedaan op NNOF. Wat niet meer bruikbaar was, werd via een veiling aan een nieuw leven geholpen. Eigen mensen mochten eerst uitkiezen, daarna ging de veiling publiek. Met een deel van de opbrengst steunden we een goed doel”. Testsessies hielpen bij het selecteren van de kantoor- en vergaderstoelen. Zowel eigen mensen als een ergonoom droegen bij tot de finale keuze. Ook verstelbare tafels werden voorzien. De installatie van een service desk lag voor de hand met keuze voor zowel een fysieke balie als een telefonisch service center, men kan hier terecht voor vragen of hulp in verband met technologie, mobiliteit, HR, … “Een al te vaak vergeten of toch verwaarloosd gegeven bij een verhuisproject zijn de verzekeringspolissen die moeten aangepast en/of herschikt worden” merkt Isabelle De Becker op. “Dat de adresverandering moet worden gecommuniceerd spreekt voor zich, maar wie daarvan wanneer moet geïnformeerd worden is niet altijd zo duidelijk”. Weer een ander aspect is het ‘procurement management’. Het be-heer van de verschillende tenderings bij zo’n project is een project op zich.

Uiteindelijk was eind januari 2017 de inhuizing aangebroken met twee verhuismomenten voor de medewerkers. “Donderdag was inpakdag, vrijdag een thuiswerkdag en maandag werd gestart in de nieuwe thuis” vat Isabelle De Becker samen. “Er was minder dan anderhalf uur nodig om operationeel te geraken! De ambassadeurs uit de verschillende business units speelden hierin een sleutelrol. Zij hebben ons geholpen met de clean-up van de oude locatie, de ontvangst in de nieuwe locatie en het change management”. Airport Village Het weerhouden ‘Gateway’-gebouw is casco opgeleverd en gehuurd voor een contractduur van 18 jaar. Het is het eerst voltooide gebouw van een grootschalige ontwikkeling in opdracht van BIAC, met als doopnaam ‘Airport Village’, goed voor ongeveer 400.000m².

“Het was tevens het ‘take-off’moment voor Facilities 2.0 bij Deloitte.“ Het masterplan geeft vorm aan de ontwikkeling van de zone aan landzijde van de luchthaven, met haar specifieke connecties met diverse netwerken. Het volgt de voorbeelden van het ‘World Trade Center’ op Schiphol (NL), ‘Square’ in Frankfurt (D) en de kantoorontwikkelingen rond de luchthaven van München (D). Het ontwerp voor het ingrijpende renovatieproject wat het ‘Gateway’-gebouw is, draagt de signatuur van het vermaarde Brusselse architectenbureau Jaspers-Eyers Architects. Het betreft het oude U-vormige Sabena-gebouw uit de tijd van Expo ’58. Het beantwoordt nu aan alle hedendaagse eisen op het vlak van EPB, ventilatie en akoestische isolatie voor kantoorgebouwen.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 43

/DELOITTE@GATEWAY, ZAVENTEM

BUSINESS CASE

De ligging op de site van de luchthaven verzekert het‘Gateway’-gebouw van een unieke aansluiting op het openbaar vervoer.

Op het gebouw is ook nog de oorspronkelijke controletoren operationeel.

De oorspronkelijke gevel werd volledig ontmanteld en is volledig thermisch ingepakt. Voor verwarming en ventilatie wordt gebruik gemaakt van geothermische technologie. Uiteindelijk is het ‘Gateway’-gebouw BREEAM-certified, ondanks dat de installatie van zonne-panelen uitgesloten werd als gevolg van het luchtverkeer. Op het gebouw is ook nog de oorspronkelijke controletoren operationeel die als back-up behouden blijft voor de huidige hoofdcontroletoren in Steenokkerzeel. In totaal staan ruim 30.000 m² netto kantooroppervlakte – 3.500m² per plateau - en 15.000 m² ondergrondse parkeerfaciliteiten ter beschikking. Multimodale mobiliteit ‘Mobiliteit’ was een ander aandachtspunt bij de uitwerking van het project, met maximale aandacht voor duurzaamheid. De ligging op de site van de luchthaven verzekert het ‘Gateway’-gebouw

44 WORKPLACE SHOWCASE 2017

van een unieke aansluiting op het openbaar vervoer. Liefst 86 treinstations connecteren rechtstreeks met de luchthaven. Er komen 12 treinen per uur toe in het station van de nationale luchthaven. Daarnaast staan er 600 busverbindingen ter beschikking van werknemers en bezoekers. In samenwerking met de NMBS is over een periode van 9 maanden een proefproject opgezet met gratis treintickets voor alle medewerkers die zich willen engageren om met het openbaar vervoer te komen, structureel of af en toe. Bedoeling is uiteraard te motiveren om de overstap te maken. Ook met car pooling wordt geëxperimenteerd.

✍ Eduard Coddé  Jaspers-Eyers Architects Photography Philippe van Gelooven, Steven Massart & Tom d’Haenens

Gateway, Zaventem een project van CODIC & IMMOBEL • • • • • •

Architecten: Jaspers-Eyers Architects + A2RC Quantity Surveyor: CETIM Stabiliteit en speciale technieken: VK Group Akoestiek: D2S Technische inspectie: SECO BREEAM consultancy: B4F

Workplace & Facilities • Onthaaldiensten: Securitas • Catering: Belgocatering • Meubilair: NNOF + Vitra • On site document management & scanning: Ricoh • Archivering & digitaliseren: Merak • Lockers: Nedap

8th

year

Belgium Real Estate Showcase 2017 → SHOWCASE Major town planning projects fitting with the objectives of creating dense and mixed-use districts, rehabilitating old industrial wastelands and enhancing mobility. The construction or renovation of an office or residential building, of a shopping centre; a hospital, public buildings, logistics or semi-industrial parks have to fit into the vision of the sustainable development of a district, a city and a region.

→ BAROMETER Real estate market trends for letting and development investment. (stock, vacancy, average and prime rents; take-up, projects pipeline)

→ REFERENCE Best practices in property, workplace and facility management.

res2017 state.be/b le a e -r ro w.p e via ww ition onlin d e is th r Discove

© The ‘Belgium Real Estate Showcase’ and Pro-RealEstate media are published by Business Interactive Media www.pro-realestate.be I info@bimedia.be I tel. +32(0)2 669 77 65 Advertising: www.pro-realestate.be/advertising I advertising@bimedia.be

/INGRAM MICRO, DIEGEM

BUSINESS CASE

De themakamers voor vergaderingen waarin fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn aangebracht van landen waarin Ingram Micro vestigingen heeft, laten niemand onverschillig.

46 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Connectie versterken Ingram Micro is een wereldwijd actief groothandelsbedrijf voor PC-gerelateerde producten en services. Eerst werd de Nederlandse vestiging onder handen genomen door SB Projects, waarbij er op dat moment een grote uitdaging lag om in een kort tijdsbestek een project te realiseren dat onder grote financiële druk stond en waarbij een al gemaakt ontwerp moest worden gerespecteerd. Na de succesvolle afronding van dit project werd SB Projects weerhouden voor de pitch van het Belgische kantoor. Maarten Spreeuwenberg, Director of Business Operations Benelux Ingram Micro: “De huisvesting in Vilvoorde miste uitstraling. Het was de bedoeling om een beter aangepast pand te vinden waarin onze waarden tot uiting zouden komen, namelijk een transparant bedrijf, een aangename werkomgeving voor onze mensen en het stimuleren van samenwerking en verbondenheid. Door onze marktpositie en onze achtergrond was het wenselijk om alle mogelijke geoptimaliseerde communicatiemiddelen toe te passen.” Ondanks de grote tevredenheid over de samenwerking in Nederland, werd toch opnieuw een pitch uitgeschreven, waar 4 kandidaten op reageerden. “We hadden een duidelijk afgebakend budget, maar hebben dit niet bij de tendering gecommuniceerd” commentarieert Maarten Spreeuwenberg. “De creativiteit van SB Projects samen met de opgemaakte begroting steeg ver boven de andere partijen uit en overtuigde het projectteam voor een nieuwe samenwerking”. Beschikbare ruimte opwaarderen “Het nieuw gehuurde pand in Diegem biedt 1417m² vloeroppervlakte” schetst Chiel Heijnsdijk, architect SB Projects. “Een lastig gegeven is de grote donkere zone die aanleiding gaf tot een studie naar de daglichtinval. Dit leidde tot het besluit om de vergaderen ontmoetingsruimten in de donkere zone onder te brengen, alsook enkele flexwerkplekken”.

Het vloeroppervlak is uitgesproken rechthoekig, maar dit effect werd bestreden door alle wanden schuin in te zetten, waardoor er geen hokjes ontstaan, maar wel een zekere compartimentering in het belang van het akoestisch comfort. Voor de in totaal 160 medewerkers zijn 120 werkplekken ingetekend. “Het ingediende voorstel werd met overleg en finetunen geoptimaliseerd naar onze wensen” blikt Maarten Spreeuwenberg terug. Chiel Heijnsdijk: “De inkom is als een ‘plein’ opgevat met een trechterwerking naar de vergaderen ontmoetingszone. Achter de publieke zone ligt de beveiligde zone voor de medewerkers”. Thema’s als lichtpunt “We hebben thema’s ingevoerd voor de decoratie van de zones waar geen daglicht doordringt” licht Chiel Heijnsdijk toe. “Alle vergaderfaciliteiten zijn themakamers waarin foto’s zijn aangebracht van landen waarin Ingram Micro vestigingen heeft. We gingen echter niet voor de klassieke keuze van een bekend ‘skyline’-beeld en de foto’s lopen over van het wand- in het vloervlak. De bezoeker mag het mooi of lelijk vinden, maar nooit iets daartussenin!”. De foto’s doen het uitstekend als compensatie van het daglicht in de donkere zones. Elke foto is anders uitgelicht en de kleurtemperatuur van de verlichting is bepaald in functie tot de foto. “Voor elke ruimte zochten we een bijpassende lamp als belangrijk element voor de sfeerschepping” vervolledigt Chiel Heijnsdijk. “Elke vergaderruimte beschikt over een volledige IT-uitrusting voor tele- en videoconferencing, zodat bij het boeken van de ruimte niet eerst moet worden nagegaan of de gewenste uitrusting er aanwezig is”. ”De A tot Z realisatie werd in slechts 12 maanden opgeleverd dankzij een uitstekend projectmanagement en een prima samenwerking met directie, uitvoerders en nazorg” besluit Maarten Spreeuwenberg. Eduard Coddé ✍

Het vloeroppervlak is uitgesproken rechthoekig, maar dit effect werd bestreden door alle wanden schuin in te zetten, waardoor een zekere compartimentering in het belang van het akoestisch comfort onstaat.

2016 Hubba!  De themakamers voor vergaderingen waarin foto’s zijn aangebracht van landen waarin Ingram Micro vestigingen heeft, laten niemand onverschillig.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 47

/TRENDS & EVOLUTION

GLOBAL WORKPLACE

Welke veranderingen z In 2017 zullen bedrijven wereldwijd miljarden investeren in hun werkplekken. Meer dan ooit zullen zij de uitdaging met zichzelf moeten aangaan om komaf te maken met hun oude investeringsgewoonten. De werkplekstrategie evolueert zo snel dat het zeker een uitdaging kan zijn om niet achterop te hinken, laat staan om de anderen vóór te blijven. Colliers International, dat bekend staat voor zijn expertise op het vlak van werkplekstrategieontwikkeling, zet de verschillende aspecten van dit onderwerp in de kijker in een reeks van vijf ‘white papers’. In dit dossier licht Profacility de belangrijkste elementen en bevindingen van deze onderzoeken en analyses toe. Vroeger draaide de werkplekstrategie om het behoud van de faciliteiten en het snoeien in de uitgaven, maar zo eenvoudig is het niet meer. Bedrijven moeten niet alleen werkplekken creëren die de grootste talenten aantrekken, die aangepast zijn aan de demografische ontwikkelingen onder het personeel en het welzijn van de werknemers bevorderen, maar moeten ook vooruitlopen op nieuwe vragen en technologieën. Dit alles moeten ze bovendien verwezenlijken door de kosten zo laag mogelijk te houden in een alsmaar competitievere context van personeelswerving en -behoud.

‘AXA Smart Office’, de visie van AXA Belgium op het nieuwe werken.

48 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Colliers stelde vast dat de meest succesvolle bedrijven hun werkplekstrategie beschouwen als een echte kans voor het bedrijf en niet zomaar als een uitdaging qua design. Op basis van inzichten en ervaringen uit alle uithoeken van de wereld bepaalden experts van Colliers vijf grote veranderingen die bedrijven de komende vijf jaar op hun werkvloer zouden moeten doorvoeren. Wij vroegen ook aan Annick Vandenbulcke, Head of Occupier Services bij Colliers, om ons wat meer toelichting te geven bij de mate van maturiteit en vooruitgang in België.

Het gebouw telt elf bouwlagen met een totale oppervlakte van 27.700m².

n zullen bedrijven de komende 5 jaar moeten doorvoeren? •

De werknemerservaring centraal stellen in de bedrijfsstrategie Vergroot de betrokkenheid en productiviteit door belang te hechten aan de werknemerservaring en een mentaliteit van servicegerichte gastvrijheid te introduceren op de werkvloer. Steeds meer werknemers kiezen een werkgever op basis van wat die hen te bieden heeft. Het is dan ook van essentieel belang om het menselijke kapitaal op een andere manier te gaan beheren. In die context is het cruciaal geworden om werknemers te beschouwen als de belangrijkste klanten voor het bedrijf.

•

Een werkomgeving creëren die mensen gezonder maakt Zorg ervoor dat werknemers gezonder zijn wanneer ze de werkvloer verlaten dan bij aankomst door hen te ‘leiden’ naar hun eigen welzijn, door gebruik te maken van technologieën om het welzijn te vergroten en door de werkomgeving nog beter in te richten met het oog op het welzijn van de medewerkers. Annick Vandenbulcke is er van overtuigd dat welzijn/gezondheid op de werkvloer en het mobiliteitsaspect (het feit dat mensen meer van thuis uit of vanop een andere locatie zullen werken) zeer sterk aan belang zullen winnen. Ook dit wordt een differentiator in het aantrekken van nieuwe werknemers.

•

Het internet van de werkplek ICT speelt een zeer belangrijke rol bij de realisatie van flexibele kantoorconcepten. Technisch gezien is nu in principe alles mogelijk. Voor ondernemingen gaat het steeds meer over de keuzes die zij willen maken, daar deze een impact hebben op het imago en de bedrijfscultuur. De ‘menselijke factor’ blijft ook nog altijd een niet te verwaarlozen element in het gebruik van ICT-toepassingen. Veel mensen verkiezen veeleer een meeting waarbij de participanten fysiek aanwezig zijn boven video-

conferenties. Mensen willen elkaar namelijk ontmoeten, samen een koffie drinken... Op een videoscherm kan je niet alles zien. Het wordt steeds meer een ‘en – en’ verhaal. ICT als een alsmaar belangrijker facilitator en niet zozeer een doel op zich.

•

De meest succesvolle bedrijven beschouwen hun werkplekstrategie als een echte kans voor het bedrijf en niet zomaar als een uitdaging qua design. In België worden ‘nieuwe manieren van werken’ in snel tempo omarmd.

Hoe ver staat België? Annick Vandenbulcke bevestigt dat de meest geavanceerde ideeën over types werkomgevingen en manieren van werken eerder in het noorden van Europa terug te vinden zijn: Nederland, Scandinavië... Hoe zuidelijker men trekt, hoe meer er nog traditioneel wordt gedacht. België ligt daar een beetje tussenin maar we kunnen wel vaststellen dat men hier in snel tempo ‘nieuwe manieren van werken’ omarmt. De aanwezigheid van een groot aantal multinationals in een bepaalde regio kan ook een grote invloed hebben. Zij hebben vaak een cultuur met meer openheid naar nieuwe tendensen.

• Gevolgen voor de kantoormarkt “De kantoormarkt staat voor grote veranderingen” aldus Annick Vandenbulcke. “Niet alleen voor de huurders, maar zeker ook voor de eigenaars en makelaars. Vanwege onzekere toekomstige evoluties binnen bedrijven willen ze wel nog een vaste thuisbasis, maar dan in combinatie met flexibele ruimten die kunnen worden gehuurd op basis van tijdelijke behoeften”. Vandaag is de kantoormarkt hierop niet voorbereid. Traditionele grote kantoorgebouwen zullen in de toekomst anders moeten worden aangeboden, bijvoorbeeld met enkele verdiepingen die op een vaste basis worden verhuurd in combinatie met verdiepingen die huurders kunnen huren naargelang hun behoeften.

De organisatie wendbaar maken Door de werkomgeving op het model van de wendbare organisatie te baseren kan niet alleen beter ingespeeld worden op de veranderende behoeften van klanten en de markt, maar zijn bedrijven ook een stapje vóór op de rest.

Het mag duidelijk zijn: de manier van denken en werken is aan het veranderen. In dit nummer gaan we in de volgende artikels dieper in op twee van de vijf tendensen. De overige drie komen aan bod in de volgende ‘Workplace Showcase’, de speciale editie van het magazine Profacility die focust op de werkplek. Tim Harrup ✍

WORKPLACE SHOWCASE 2017 49

1) zie kader op pagina 22 ‘ SWOW: van Le Monnoyer tot de Keizerslaan’

/TRENDS & EVOLUTION 1/5

GLOBAL WORKPLACE

I. Paradigmaverschuiving van financieel naar menselijk In dit eerste artikel van de reeks over essentiële veranderingen die de bedrijven tegen 2020 moeten doorvoeren om concurrentieel te blijven, focussen we op de grootste troef van elke onderneming: de medewerkers. Keith Perske, Executive Managing Director Workplace Innovation bij Colliers International in New York, geeft ons meer uitleg over de paradigmaverschuiving die zich opdringt: de werknemerservaring. De ‘war for talent’ is begonnen. Terwijl ondernemingen vroeger hun eigen werknemers kozen, is de situatie vandaag drastisch veranderd door de dematerialisatie van de werkplek en de komst van een nieuwe generatie met andere prioriteiten. Nu zijn het eerder de werknemers die hun werkgever kiezen op basis van wat die hen te bieden heeft. Een nieuwe vorm van personeelsbeheer dringt zich dus op. In dat kader is het relevanter dan ooit om werknemers te beschouwen als de belangrijkste klanten van het bedrijf. Keith Perske gelooft dat die uitdaging nog interessanter wordt in onze leefwereld met een gedigitaliseerde economie. Toegevoegde waarde creëren Bedrijven zullen voortaan evenveel belang moeten hechten aan de werknemerservaring als aan de klantervaring. In dat opzicht is de verkoopsector een goede inspiratiebron. Door de opkomst van de e-commerce zou het winkelbezoek optioneel kunnen worden. Traditionele handelszaken moeten dus inventief uit de hoek komen en nieuwe manieren bedenken om klanten naar hun winkel te lokken door ze een authentieke beleving te bieden die ze online niet kunnen vinden. Zo moeten, volgens Keith Perske, ook werkgevers hun werknemers een aanlokkelijke ervaring bieden om de fysieke werkplek te herwaarderen. Dat kan via culturele cohesie, het aanzetten tot innovatie of persoonlijke interactie.

50 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Authenticiteit als kernwaarde Keith Perske haalt een van de klanten van Colliers, een consultancybedrijf waar de werknemers het merendeel van hun tijd onderweg en bij klanten doorbrengen, als voorbeeld aan: “Om het engagement en de verbondenheid te bevorderen, voerde het bedrijf op vrijdagen een ‘come home day’ in. De werknemers worden dan aangemoedigd om op kantoor te komen werken, maar vooral ook om samen te komen, te socializen, anderen op te leiden, te begeleiden en zelf begeleid te worden. Het zijn allemaal doeltreffende manieren om de bedrijfscultuur te behouden en de business een boost te geven”. De grenzen tussen werk en plezier vervagen De toenemende aandacht voor de werknemerservaring draagt bij aan een bijzondere sfeer: de bleisure, waarbij werk (business) en vrije tijd (leisure) hand in hand gaan. De mogelijkheid om vanop eerder welke plaats en op eender welk tijdstip te werken, verhoogt de behoefte aan momenten voor sociaal contact, plezier en ontspanning. Zo’n werkomgeving scheppen stimuleert ook de samenwerking en innovatie. We kunnen in dat opzicht drie belangrijke benaderingen onderscheiden: de oprichting van een campus, de integratie in een wijk en de ontwikkeling van gedeelde diensten. •

De oprichting van een campus Volgens sommige bedrijven is er een verband tussen engagement, productiviteit en het feit dat werknemers zo veel mogelijk tijd op de werkvloer doorbrengen. Technologiereus Google bijvoorbeeld koos ervoor om binnen het bedrijf een leef- omgeving te simuleren op basis van de werking van Amerikaanse campussen. Wat houdt dat concreet in? Voorzieningen voor vrijetijdsbesteding, diverse eetgelegenheden en ontspanningsmogelijkheden worden rechtstreeks op de

werkplek geïntegreerd. Bedrijven die deze werkwijze invoerden, zijn zeer concurrentieel op de arbeidsmarkt. In Vlaanderen zijn de Barco Campus in Kortrijk en de Corda Campus in Limburg schoolvoorbeelden van deze filosofie.

•

De integratie in een wijk Andere bedrijven mikken eerder op de ligging van hun kantoren in een aantrekkelijke wijk, in plaats van alles op de werkplek ter beschikking te stellen. In tegenstelling tot de campusbenadering worden ontspanning en sociaal contact hier strategisch buiten de werkplek gehouden. Volgens die visie zijn de vele voorzieningen voor ontspanning, vrijetijdsbesteding en horeca in de directe omgeving van de werkplek de grote troeven van het bedrijf. Het nieuwe kantoor van Booking.com in Amsterdam, dat in 2020 zijn deuren opent, hanteert dezelfde strategie door te kiezen voor een locatie op het Oosterdokseiland, een bloeiende plek waar de zakenwereld, vrijetijdvoorzieningen en stedelijke ontspanningsactiviteiten naast elkaar bestaan. Ook Danone in Brussel koos voor deze aanpak door zijn kantoren naar het nieuwe winkelcentrum Docks Bruxsel te verhuizen.

•

De ontwikkeling van gedeelde diensten Voor kleinere bedrijven is het niet altijd eenvoudig om bepaalde diensten, zoals een cafetaria, in de eigen kantoorruimten aan te bieden. Daarom wordt het voor eigenaars van kantoorgebouwen steeds belangrijker om gedeelde ruimten voor ontspanning en recreatie voor hun huurders in te richten. Diensten zoals de beschikbaarheid van gezellige en technologisch goed uitgeruste conferentie- en vergaderzalen met cateringfaciliteiten zijn belangrijke argumenten voor eigenaars van kantoorgebouwen om nieuwe huurders aan te trekken. De projectontwikkelaar van Airport Plaza in Diegem en van het Zuiderpoort-complex in Gent kozen voor dergelijke aanpak.

Het gebouw telt elf bouwlagen met een totale oppervlakte van 27.700m².

Verbondenheid creëren Bedrijven die de strategie van de werknemerservaring toepassen, vergroten het engagement van hun werknemers. Dat hoeven we niet meer te benadrukken. Gemiddeld zijn tevreden werknemers 31% productiever, ligt hun verkooprendement 37% hoger en zijn ze drie keer creatiever dan hun ontevreden collega’s. Een belevingsmanager aanduiden Keith Perske merkt op dat het engagement van medewerkers te lijden heeft onder het feit dat er nog geen verantwoordelijke voor deze taak aangeduid is. Is het de taak van de HR-afdeling, van de communicatieafdeling of eerder van de directie van het bedrijf? Dat blijft vandaag allemaal nog zeer vaag. Bedrijven hebben echter nood aan zo’n belevingsmanager die, net als een curator in de kunstwereld, de informatie beheerst, op zoek gaat naar opkomende trends, het concept of de vernieuwende stijl selecteert die zich opdringt. Elke afdeling in het bedrijf zou uiteraard een rol moeten spelen in het engagement van de werknemers. Voor de komende jaren is het echter de uitdaging om een echte belevingsmanager aan te stellen, wiens opdracht het wordt om de grenzen tussen werk en plezier te vervagen. “Sta eens stil bij wat het voor uw werknemers kan betekenen om toegang te hebben tot interessante sprekers, inspirerende tentoonstellingen en sportactiviteiten. Uiteindelijk zijn het spontane momenten die ruimte laten voor amusement en die de innovatie tijdens de werkdag een boost geven” aldus Keith Perske. Zo’n ‘gelukseconomie’ zal de millennials die de arbeidsmarkt betreden, wellicht niet vreemd in de oren klinken. In een wereld van burn-outs, bore-ours en jobhopping is die jonge, actieve bevolkingsgroep getuige van de schade die een onevenwicht tussen werk en privé of het gebrek aan ontplooiingsmogelijkheden op professioneel vlak kunnen aanrichten.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 51

1) zie kader op pagina 22 ‘ SWOW: van Le Monnoyer tot de Keizerslaan’

/TRENDS & EVOLUTION 1/5

GLOBAL WORKPLACE

Hoewel men zich daarvan bewust is en het onderwerp leeft, moeten we vaststellen dat er te weinig gebeurt binnen de bedrijfswereld. Bart de Bondt, Executive Coach en auteur van het boek ‘ReRAMP your Business: the way to create happy workers and great results’, waarvan meer dan 40.000 exemplaren verkocht zijn, stelt echter dat werknemers die zich niet bewust zijn van dit fenomeen of weigeren om er echt aandacht voor te hebben er binnenkort zelf het slachtoffer van zouden kunnen worden.

Vijf kernpunten zijn bevorderlijk voor het welzijn: aanwezigheid van natuurlijk licht, kleurkeuze, rustige werkomgeving, aanwezigheid van kamerplanten en uitzicht op water of andere natuurelementen.

Naar een echte conciërgedienst op de werkvloer Naast het helpen van de werknemers om een vergaderruimte te boeken of technologische problemen op te lossen, implementeren steeds meer bedrijven het model van de conciërgedienst op de werkvloer. Zij nemen het model van de conciërgediensten in grote hotels over op de werkvloer, om het hun medewerkers gemakkelijker te maken in hun beroepsleven en veel meer. De dienst speelt ook in op persoonlijke noden, zoals de verzending van pakjes of de droogkuis. Zo kunnen de werknemers zich beter concentreren op hun werk. Steeds meer bedrijven vinden het essentieel om het ontwerp van de werkomgeving en het facility management naar een hoger niveau te tillen om de beste talenten aan te trekken en te behouden. Kim Verhegge ✍

De theorie in de praktijk omzetten Enkele vragen die u zich kan stellen om de werknemerservaring in uw bedrijf te verbeteren:

• Hoe zit het met de huidige werknemerservaring in mijn onderneming?

belang aan?

hen een bron van ergernis?

• Welke problemen houden hen bezig? Welke zaken zijn voor

52 WORKPLACE SHOWCASE 2017

• Wat zijn de waarden van mijn werknemers? Waar hechten ze

/TRENDS & EVOLUTION 2/5

GLOBAL WORKPLACE

II. Biofiele en technofiele werkomgeving bevordert het welzijn In een reeks recente artikelen geven experts van Colliers International hun visie op de vijf belangrijkste veranderingen die bedrijven de komende vijf jaar zouden moeten doorvoeren op de werkvloer. Een van die veranderingen betreft het welzijn op het werk, dat geanalyseerd werd door Truddy Cheung, Associate Director, Workplace Strategy & Change Management in Hongkong. De auteur begint haar artikel met enkele cijfers die aantonen waar iedereen het al over eens is: het productiviteitsverlies als gevolg van stress en ander fysiek onbehagen, het grote aantal bedrijven dat hun personeel welzijnsprogramma’s aanbiedt, en de grote vraag onder werknemers naar dergelijke begeleiding. Bedrijven hebben er dus alle belang bij om deze trend te volgen. Zoals Truddy Cheung benadrukt, bestaat welzijn op het werk in de eerste plaats in het positief beïnvloeden van het gedrag van de werknemers. “Maar uiteindelijk zijn we als individu zelf verantwoordelijk voor onze eigen gezondheid” zegt ze. Toch gaat het artikel ook dieper in op de eventuele oorzaken van onbehagen dat (ook) uit de mentale en fysieke arbeidsomstandigheden zou kunnen voortvloeien... En daar is het bedrijf verantwoordelijk voor. Uit het vermelde ‘StressPulse’-verslag blijkt dat 75% van de ondervraagden van mening is dat de werklast en de interpersoonlijke relaties de hoofdoorzaken zijn van stress. Voorzieningen met een positieve invloed op het welzijn Ook de materiële omstandigheden op de werkvloer hebben een impact op het welzijn. Truddy Cheung noemt een twintigtal concrete aandachtspunten, waaronder de luchtkwaliteit binnen, de hoogte van de plafonds, multispectrale verlichting en het bacteriostatische vermogen van de vloerbekleding. Het gaat telkens om niet geringe investeringen, maar wel met een ROI van 3 qua verlaging van de gezondheidskosten en verhoging van de productiviteit.

Meer algemeen verwacht de auteur dat het belang van benchmarking op de prestaties van gebouwen in termen van welzijn aanzienlijk zal toenemen. Ze kaart onder meer het bijzonder snelle succes van de WELL-certificering aan in de Verenigde Staten, China, Australië, Frankrijk, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Technologie en biofilie ten dienste van welzijn Om de fysieke activiteit te stimuleren, kunnen activiteitstrackers zoals smartwatches en fitnessarmbanden hun steentje bijdragen. Zo heeft Colliers Europe in verschillende van zijn kantoren een programma met zulke trackers opgestart... en met succes! Toch vindt Truddy Cheung het jammer dat de armbanden voorlopig maar beperkt gesubsidieerd worden door de werkgever. Ze roept dan ook op om hier iets aan te veranderen.

In Europa, het Midden-Oosten en Afrika moet 42% van de werknemers met een kantoorbaan zonder daglicht werken en heeft 55% geen toegang tot een groene ruimte. Veel belangrijker is de band tussen de mens en zijn natuurlijke omgeving en de behoefte aan contact met die omgeving. Een verschijnsel dat bekend staat onder het begrip ‘biofilie’. In het artikel worden vijf kernpunten besproken die bevorderlijk zijn voor het welzijn: aanwezigheid van natuurlijk licht, kleurkeuze, rustige werkomgeving, aanwezigheid van kamerplanten en uitzicht op water of andere natuurelementen.

Een stappenplan om nu te beginnen Om te besluiten, stelt Truddy Cheung een checklist voor, met onder meer ergonomische uitrustingen, geluidsbeperking, scheidingswanden met een transparant design, de toegang tot gezonde voeding en drank, werkplekken voor staand werken en draagbare technologieën. Het mag duidelijk zijn: er zijn genoeg redenen en middelen om in actie te komen. En wel nu meteen. Patrick Bartholomé ✍

Een complete en coherente benadering van welzijn

3E, een Brussels studie- en adviesbureau inzake energie

en milieu, heeft bij het International WELL Building Institute (IWBI) de eerste Belgische accreditatie behaald als

certificatie-instelling voor de meest recente ‘groene’ labels. De WELL-certificatie gaat niet alleen over het milieu van

het gebouw (concept, inrichting, uitbating) maar ook over

de aanverwante diensten en het gedrag van de gebruikers. In het artikel “Een coherente benadering van welzijn in

kantoren”, verschijnt in de Workplace Showcase van 20 april 2018, vertelt Profacility u alles over deze nieuwe vrijwillige certificering van gebouwen.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 53

/COCA-COLA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

In alle ruimtes is het merkimago van Coca-Cola tastbaar aanwezig, subtiel en evenwichtig, door gebruik te maken van zorgvuldig geselecteerde fotoâ&#x20AC;&#x2122;s of via details als de Coca-Cola-flesjes op het behangpapier.

54 WORKPLACE SHOWCASE 2017

pour le campus!“

A free address for Coca-Cola Services Coco-Cola Services met hoofdzetel aan de Bergensesteenweg 1424 in Anderlecht ontwikkelde een nieuwe werkomgeving voor zijn 150-tal werknemers op een oppervlakte van ongeveer 3.000 m². De vorige inrichting was wat gedateerd geworden. Zo waren de kantoren op een rijtje ingedeeld, zoals de kamers in een ziekenhuis. Het doel was vooreerst om een efficiënte werkomgeving te creëren, die tegemoetkomt aan de behoeften van de gebruikers en waar de medewerkers zich thuis voelen, terwijl ze evenzeer de jeugdige dynamiek van Coco-Cola uitstraalt. “We wilden het personeel niet gewoon een werkplek maar een werkomgeving bieden” aldus Sébastien Berlanger, Europe Facilities Manager bij Coca-Cola Services. “De medewerkers hebben recht op één thuiswerkdag per week, maar we wilden een dynamiek tot

stand brengen waardoor ze liever op kantoor zouden willen werken dan thuis”. In het voorjaar van 2016 werd het startschot gegeven voor het herinrichtingsproject in samenwerking met de projectbeheerteams van JLL en Tétris. De werkzaamheden zelf duurden drie maanden en afgelopen juli zijn de nieuwe kantoren in gebruik genomen. Free Address Qua ruimtelijke inrichting was de grootste verandering de overgang van individuele kantoren naar wat Coca-Cola een ‘free address’ noemt. De medewerkers hebben nu geen vast kantoor meer. Ze kregen een draagbare PC en een mobiele telefoon om deze overgang vlot te laten verlopen. Dankzij het nieuwe concept werd ruimte uitgespaard ten voordele van andere functies.

Qua ruimtelijke inrichting was de grootste verandering de overgang van individuele kantoren naar wat Coca-Cola een ‘free address’ noemt. De medewerkers hebben nu geen vast kantoor meer.

Er werden ook verschillende ruimtes gecreëerd, want vandaag hebben jongeren die zich als een vis in het water voelen in de digitale wereld, geen kantoor met drie of vier ramen meer nodig. Zij werken liever in een dynamische omgeving, rechtstaand of zittend. Door de bespaarde ruimte konden er ‘quiet zones’ ontstaan. In die zones heerst een ‘bibliotheekstilte’ en kunnen de werknemers van Coca-Cola zich afzonderen om zich beter te concentreren op bepaalde taken. Daarnaast zijn er ook dynamischere ruimtes voorzien: ‘huddle rooms’ of ‘focus rooms’, waar medewerkers samenkomen om iets te bespreken zonder hun collega’s te storen. Tot slot zijn er ook nog kleine vergaderruimtes voor vertrouwelijke gesprekken tussen collega’s of voor het voeren van telefoongesprekken.

Met deze inrichting was het de bedoeling om het personeel niet gewoon een werkplek maar een werkomgeving te bieden.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 55

/COCA-COLA, BRUSSEL

BUSINESS CASE

Het hoofddoel van dit project was dus om minder aandacht aan het kantoor te schenken en een aantal ruimtes voor gesprekken en uitwisselingen te creëren. In het eigenlijke kantoorgedeelte is de ruimte onderverdeeld in vier grote zones voor de verschillende afdelingen. Iedere zone beschikt over lockers met slot, waarin de medewerkers hun persoonlijke spullen veilig kunnen opbergen.

In het eigenlijke kantoorgedeelte is de ruimte onderverdeeld in vier grote zones voor de verschillende afdelingen. Iedere zone beschikt over lockers met slot, waarin de medewerkers hun persoonlijke spullen veilig kunnen opbergen.

“De grote troef van dit project is uiteraard dat het gericht is op de new way of working” zegt Bernard Sergeant, Head of Project & Development Services bij JLL. “De overgang naar het ‘free address’-concept met de voorziening van kleine en grotere ruimtes waar het personeel gesprekken kan voeren of geconcentreerd kan werken, heeft de kantoorruimte op een efficiënte manier geoptimaliseerd. Bij de inrichting werd de nadruk gelegd op een sober design. In alle ruimtes is het merkimago van Coca-Cola tastbaar aanwezig, subtiel en evenwichtig, door gebruik te maken van zorgvuldig geselecteerde foto’s of via details als de CocaCola-flesjes op het behangpapier”. De nieuwe werkwijze werd zeer positief onthaald bij het personeel, dat aangenaam verrast was door het concept. “De feedback die we meestal krijgen, klinkt veelal: het is alsof ik thuis in mijn woonkamer zit, maar eigenlijk ben ik bij Coca-Cola” aldus Sébastian Berlanger. “En dat maakt ons erg trots!”.

Project over de landsgrenzen heen Coca-Cola Services telt ongeveer 220 medewerkers, naast de vijftigtal contractanten en dergelijke. Zij nemen maar een deel van het gebouw aan de Bergensesteenweg in beslag. Het nieuwe kantoorconcept van Coca-Cola wekte alvast de interesse van naburige bedrijven, die ook wel zo’n werkwijze zouden willen introduceren op kantoor.

Het doel was vooreerst om een efficiënte werkomgeving te creëren, die tegemoetkomt aan de behoeften van de gebruikers en waar de medewerkers zich thuis voelen.

56 WORKPLACE SHOWCASE 2017

En ook in het buitenland wordt er gesproken over het inrichtingsproject bij Coca-Cola. Andere vestigingen van Coca-Cola denken eraan zich te laten inspireren door de Belgische realisatie, om dit vernieuwende project over te nemen en aan te passen aan de plaatselijke cultuur. Het Belgische concept wordt zelfs deels

ingevoerd in het hoofdkantoor van The Coca-Cola Company in Atlanta, maar voorlopig zonder gedeelde kantoren. De Belgische tak is wel de eerste die het ‘free address’-concept ingevoerd en getest heeft. Coca-Cola moedigt zijn medewerkers aan om regelmatig te switchen van werkzone om de uitwisseling en de synergie tussen de afdelingen en werknemers te stimuleren. Tim Harrup ✍

Serge Brison 

JLL en Tétris als partners Voor dit project reageerde het team Project & Development van JLL op een offerteaanvraag van Coca-Cola Services. De uitvoering van het project werd in goede banen geleid door een van de interieurarchitecten van JLL, die instond voor het volledige projectbeheer van de werken. Zij coördineerde onder meer alle actieve uitvoerders op de werf, waaronder Tétris, algemene contractant en dochteronderneming van JLL, die de opdracht kreeg om het grootste deel van de werken, ongeveer 60%, uit te voeren. “De inrichtingswerken bij Coca-Cola moesten aan zeer specifieke voorwaarden beantwoorden” licht Ignace de Haut de Sigy, Head of Tétris Belux, toe. “We hebben ons moeten aanpassen aan de gewenste materialen, die niet altijd verkrijgbaar zijn in dit deel van de wereld. We hebben dus alternatieven moeten voorstellen, die zo dicht mogelijk bij de eisen van Coca-Cola lagen”. “Een van de grootste uitdagingen voor JLL en Tétris was om de inrichting uit te voeren terwijl Coca-Cola Services en de naburige bedrijven in het gebouw konden blijven werken” voegt Sébastian Berlanger er nog aan toe. “En ze zijn erin geslaagd om die uitdaging tot een goed einde te brengen, want het project werd opgeleverd binnen de afgesproken termijn en het vastgelegde budget”. Het was niet de eerste keer dat JLL en Coca-Cola Services samenwerkten. JLL is gelast met het facilitair beheer van het gebouw aan de Bergensesteenweg 1424 en heeft momenteel zes kleine en middelgrote projecten lopen met deze klant.

Ignace de Haut de Sigy Head of TETRIS BELUX idehautdesigy@tetris-db.com +32 (0)2 550 25 52

www.tetris-db.be

Kantoren Winkels Hotels Logistiek

annonce_corporate_tetris_NL.indd 1

4/10/17 10:06

/THINK TANK

HR & FM

DIGITALISERING VAN ONZE ECONOMIE EN BEDRIJVEN

Revolutie van de vaardigheden op til Automatisering, internet of things, intelligente applicaties ... Vragen rond artificiële intelligentie en technologische innovatie zijn meer dan ooit aan de orde. Maar welke impact zal de digitalisering hebben op de arbeidswereld zoals we die vandaag kennen? Al twaalf jaar is ManpowerGroup een strategische partner van het Wereld Economisch Forum (WEF) in het Zwitserse Davos. Tijdens de jaarlijkse vergadering afgelopen januari stelde de HR-specialist zijn nieuwe white paper ‘The Skills Revolution’ voor. Profacility analyseerde voor u de belangrijkste conclusies van dit onderzoek. Het onderzoek van Manpower bij ongeveer 18.000 werkgevers in 43 landen biedt een doorlichting van de zeitgeist van de arbeidswereld. Om de veranderingen in de bedrijfswereld op korte termijn te kunnen ramen, peilde de HR-specialist bij die werkgevers of zij wel voorbereid zijn op deze ‘revolutie van de vaardigheden’. In welke mate zullen zij de komende twee jaar gevolgen ondervinden van de automatisering? Zullen ze nood hebben aan nieuwe profielen? Welke maatregelen nemen ze om hun personeel te helpen zich voor te bereiden voor jobs waarvan ze vandaag zelfs niet eens weten dat ze bestaan? Talent als nieuwe munteenheid “De leercapaciteit (ook ‘learnability’ genoemd, nvdr.), namelijk de wil en capaciteit om nieuwe vaardigeden te verwerven en zo ‘inzetbaar’ te blijven op de arbeidsmarkt, zal in deze ‘revolutie van de vaardigheden’ de sleutel tot succes blijken” aldus Jonas Prising, voorzitter en CEO van ManpowerGroup. Met de huidige

58 WORKPLACE SHOWCASE 2017

digitalisering wordt dit vermogen om nieuwe vaardigheden aan te leren de hoofdprioriteit voor iedere actor in de arbeidswereld. Het concept ‘learnability’ biedt zowel werknemers als werkgevers de mogelijkheid om zich aan te passen aan de constante technologische ontwikkelingen in ons dagelijkse leven en dus ook aan de daaruit voortvloeiende veranderingen in de arbeidswereld. Meer dan ooit wordt talent de nieuwe munteenheid in de arbeidswereld, en de wisselkoers zal afhangen van de leercapaciteit van de mensen. Digitalisering ter bevordering van de werkgelegenheid De kosten voor het implementeren van nieuwe technologieën mogen dan wel dalen, de impact van die technologieën op de vaardigheden van werknemers blijft belangrijk: nieuwe technologieën vereisen namelijk mensen met speciale vaardigheden, en precies daarom zijn werkgevers nog niet bereid om automatisering te verwelkomen. Op de vraag of de digitalisering en automatisering de komende twee jaar werkgelegenheid zullen creëren of doen verdwijnen, antwoordde 19% van de werkgevers die deelnamen aan het onderzoek van Manpower dat het gebruik van technologieën een personeelsstijging zal meebrengen. Slechts 12% denkt dat hun personeelsbestand zal inkrimpen. Een grote meerderheid blijft ervan overtuigd dat dit geen impact zal hebben op hun loonpost, zolang hun medewerkers goede vaardigheden bezitten en bereid zijn om bij te leren en zich aan te passen. Net als in de meeste Europese landen verwachten de Belgische werkgevers (-1%) niet dat er veel jobs zullen verdwijnen als gevolg van de automatisering.

Constante zelfvernieuwing als must Wist u dat zowat 45% van de taken uitgevoerd door betaald personeel eigenlijk geautomatiseerd zou kunnen worden met de huidige technologieën? Dat blijkt uit een rapport van consultancyreus McKinsey. Toch is een totale ontwrichting binnen de arbeidswereld nog lang niet voor meteen. Over de impact van technologie op de werkgelegenheid wordt meestal gesproken in termen van creatie of verlies van jobs. Maar de echte discussie houdt vaak verband met de noodzaak om vaardigheden te verwerven en zo geschikt te blijven voor de huidige functies of functies te bekleden waarvan we vandaag het bestaan nog niet eens vermoeden. De grootste verandering die de digitalisering teweegbracht op de arbeidsmarkt is dat onze vaardigheden nu minder lang relevant blijven; om inzetbaar te blijven, moeten we ons constant bijscholen. En wat met FM? Ten aanzien van de digitalisering zullen Facility Managers net als alle andere werknemers creativiteit, en meer bepaald technologische creativiteit, aan de dag moeten leggen. Door hun kennis over de nieuwe mogelijkheden op het vlak van dienstenbeheer, levering en rapportering te verruimen en de technologische tools waarover zij beschikken op een creatieve manier te combineren, zullen Facility Managers beter kunnen beantwoorden aan de facilitaire behoeften van bedrijven om de innoverende werkomgeving te kunnen creëren die organisaties nodig hebben. Het inzicht in nieuwe toepassingen voor het beheer van diensten, in de nieuwe mogelijkheden van FMIS en softwarepakketten als BIM, in innovaties gekoppeld aan het internet of things die gebouwen alsmaar intelligenter maken... het zijn enkele van de aspecten waarbij een Facility Manager blijk kan geven van ‘learnability’.

“Meer dan ooit wordt talent de nieuwe munteenheid in de arbeidswereld, en de wisselkoers zal afhangen van de leercapaciteit van de mensen.“

Bent u zelf bereid om bij te leren? Naar aanleiding van het vorige Wereld Economisch Forum (WEF) in Davos lanceerde ManpowerGroup een nieuwe interactieve test waarmee u uw leerquotiënt kunt testen. U komt ook zelf uw leerprofiel te weten: vernieuwer, denker, vrije geest, verkenner, traditionalist, enz. Doe de test op www.learnability.com.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 59

/THINK TANK

HR & FM

Kim Verhegge ✍

Ontwaarding van de vaardigheden voorkomen 65% van de jobs die de jongeren van minder dan 20 jaar - de Generatie Z - in de toekomst zullen uitoefenen, bestaat vandaag nog niet. Toch schat het Wereld Economisch Forum dat meer dan een derde van de kernvaardigheden voor de jobs die tegen 2020 ingevuld moeten worden vandaag nog altijd niet beschouwd wordt als essentieel. Maar hoe kunnen we ons in dat geval dan voorbereiden op de veranderingen van morgen? “We stellen een revolutie van de vaardigheden vast, waarbij het van cruciaal belang zal zijn de werknemers te helpen om zich op te leiden voor en aan te passen aan een arbeidswereld in snelle ontwikkeling. De mensen met de juiste vaardigheden zullen de touwtjes meer en meer in handen krijgen. Zij zullen kansen creëren en kiezen hoe, waar en wanneer zij werken” zegt Jonas Prising. Of iemand aantrekkelijk blijft op de arbeidsmarkt, zal niet meer afhangen van zijn verworven vaardigheden maar wel van zijn vermogen en wil om nieuwe vaardigheden aan te leren. Het concept ‘learnability’ wordt allesbepalend. Creativiteit, emotionele intelligentie en cognitieve flexibiliteit worden de belangrijkste troeven van werknemers, ongeacht de generatie waartoe ze behoren.

Jonas-Prising

60 WORKPLACE SHOWCASE 2017

FM = mensenwerk Wat de rol van technologie ook mag zijn, facility management zal altijd mensenwerk blijven. Aangezien de ‘war for talent’ focust op de werknemerservaring door een gezonde werkomgeving te creëren die bevorderlijk is voor het welzijn, zullen Facility Managers een alsmaar belangrijkere rol spelen in deze thematiek. Empathie zal een essentiële troef worden: een empathische Facility Manager zal zich makkelijker in de plaats van de werknemers maar ook van de bezoekers van het bedrijf kunnen stellen. In een context waar de ervaring centraal staat, kan een goed inzicht in het dagelijkse leven van werknemers en bezoekers helpen om tijdig in te spelen op mogelijke frustraties en deze zelfs te vermijden. Op die manier zullen Facility Managers een werkomgeving kunnen creëren die echt tegemoetkomt aan de behoeften van de gebruikers.

/BEST PRACTICES

WORKPLACE DESIGN & BUILD

Nwow en werkplekstrategie: een realistische benadering We stellen vast dat de manier van werken doorheen de laatste decennia enorm is geëvolueerd. Wanneer er nu in organisaties gesproken wordt over nieuwe kantoorconcepten of New Way of Working is het niet altijd duidelijk wat de klant hier echt mee bedoelt. Wat zijn de achterliggende redenen om voor een NWOW concept te kiezen? Annick Vandenbulcke, Head of Occupier Services de Colliers, licht de pragmatische aanpak toe die gehanteerd werd om tegemoet te komen aan de verwachtingen van de bedrijven om tot een NWOW concept te komen. In de strategische fase wordt er eerst op managementniveau bij de klant een strategisch conceptueel kader vastgelegd. Welke richting wil de organisatie morgen uitgaan en vooral, wat zijn volgens hen de basisprincipes waaraan het toekomstige werkomgevingsconcept moet beantwoorden. Eénmaal dit gedefinieerd, is het belangrijk dat het management zich ook aligneert rond deze principes. Deze fase gebeurt door middel van interviews en workshop(s). Het is belangrijk dat zij zelf aanvoelen/erkennen dat verandering nodig is omdat zij uiteindelijk de toekomstige ‘sponsors’ zijn van het project.

Wanneer het management niet overtuigd is dat verandering nodig is, wordt het een zeer moeilijke oefening met weinig kans op slagen. Colliers weet uit ervaring dat deze eerste fase niet de gemakkelijkste is omdat het management vaak hun ‘comfortzone’ moet verlaten en ze er niet altijd dezelfde ideeën op nahouden. Toch blijft het de taak van Colliers om hen in deze fase voldoende uit te dagen, mits pragmatisch te blijven, en de organisatie absoluut niet te willen duwen in een richting die zij niet willen of waar ze nog niet rijp voor zijn. Vervolgens kan Colliers een strategisch kader bepalen, wat toelaat om op operationeel niveau te analyseren wat er moet en kan gebeuren. Operationele fase Na het valideren van het strategische kader door het management volgt dan de operationele fase waarbij concrete info en data vanop de werkvloer worden verzameld. Welke taken voeren de medewerkers uit? Hoe werken ze? Wat hebben ze nodig? Het is in deze fase ook heel belangrijk om de toekomstvisie te integreren en dus niet enkel stil te staan bij hoe het vandaag gebeurt.

Hiervoor hanteert Colliers een methodologie met tools om ervoor te zorgen dat dit zo efficiënt mogelijk verloopt zonder belangrijke aspecten over het hoofd te zien. Deze operationele analyse gebeurt in zeer nauw overleg met de klant en levert alle basisinformatie op om daarna het inrichtingsconcept te ontwikkelen. Dit wordt vervolgens vertaald naar macro en micro lay-outs. Op het einde van de rit gaat het heel vaak over : hoe kan de werkomgeving, in de meest ruime zin van het woord, bijdragen tot de realisatie van de doelstellingen van de organisatie en wat hebben de werknemers nodig om hun job efficiënt uit te voeren. Kostoptimalisatie speelt natuurlijk nog steeds een rol maar we zien toch meer en meer een evolutie in de zin van dat projecten ‘HR’-gestuurd zijn. Specifieke HR-aspecten zoals bv ‘attract & retain’ worden de “drivers” van nieuwe inrichtingsprojecten. Tim Harrup ✍ Marc Detiffe 

WORKPLACE SHOWCASE 2017 61

PUBLIREPORTAGE

DE STRIJD OM UW HANDHYGIËNE: DE FEITEN OP EEN RIJ Toen Dyson de Airblade handdrogers introduceerde als antwoord op de dure, milieubelastende papieren handdoekjes, barstte een strijd los rond openbare toiletruimtes. De meest recente cijfers tonen aan dat producenten van papieren handdoekjes in de periode van 2012 tot 2020 meer dan 800 miljoen dollar aan inkomsten mislopen door de verkoop van elektrische handdrogers. Ook zelfverklaarde onafhankelijke distributeurs van zowel de handdrogers als papieroplossingen verdienen al gauw vijf keer meer aan de verkoop van papier en zullen de klant dus proberen te overtuigen duur en niet duurzaam papier te kiezen door de hygiëne van de Dyson apparaten in twijfel te trekken.

In 1993 bracht Dyson de eerste zakloze stofzuiger op de markt. Meteen verzetten de gevestigde fabrikanten er zich tegen met hand en tand. Logisch, want alleen al in de thuismarkt van Dyson, het Verenigd Koninkrijk, brachten stofzuigerzakken op dat ogenblik meer dan 100 miljoen euro per jaar op. Later bekende een bedrijfsleider van Hoover er spijt van te hebben dat hij de nieuwe technologie van de start-up niet had gekocht. Nu is het de vervuilende papierindustrie die valse claims maakt op het gebied van hygiëne, gebaseerd op misleidend wetenschappelijk onderzoek, in een poging technologische ontwikkelingen tegen te werken. Hoog tijd voor de waarheid.

Het European Tissue Symposium (ETS) is een Brusselse groep die de belangen van de papierenhandoekenindustrie behartigt, met onder meer papiergiganten Kimberly-Clark en SCA in de rangen. Hun taak bestaat onder meer om de inkomsten die verloren gaan door de nieuwe technologie te beperken door de aanval in te zetten op Dyson Airblade en nieuws te verspreiden dat het bedrijf in diskrediet brengt. Op de ETS-website werd dit voorjaar een gedetailleerd plan gepubliceerd dat uit de doeken deed hoe - met de hulp van een breed uitgesmeerde publiciteitscampagne - elektrische handdrogers zouden worden aangevallen. Die campagne is echter volledig gebaseerd op misleidend wetenschappelijk onderzoek dat door middel van foutieve conclusies mensen probeert bang te maken.

Dyson Airblade handdrogers zijn niet alleen minder duur, maar ook duurzamer en even hygiënisch als papieren doekjes.

Vertegenwoordigers van zeven grote papierenhanddoekenfabrikanten hebben onlangs vergaderingen van het ETS bijgewoond, waar onder meer werd besproken hoe wetenschappelijk onderzoek - geleid door de Universiteit van Leeds en uitbesteed aan enkele ziekenhuizen - kan worden ‘bijgestuurd’. Zo zouden de woorden ‘wat’ en ‘als’ van een bedreigende lading moeten worden voorzien en een contract

PUBLIREPORTAGE

Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk. De verantwoordelijke onderzoeker wordt verzocht geen resultaten te publiceren zonder de uitdrukkelijke toestemming van het ETS. Ook wordt aangegeven dat het ETS het laatste woord heeft over de manier waarop de resultaten aan de deelnemende ziekenhuizen wordt voorgelegd.

Bij Dyson Airblade handdrogers is er vrijwel geen onderhoud nodig, in tegenstelling tot bij andere methoden. Vanwege grote financiële belangen probeert men iedereen aan het papier te houden.

Maar het echte slachtoffer hier is het milieu. De papierindustrie draagt in ongeziene mate bij aan de opwarming van de aarde, en papieren handdoekjes zorgen voor enorme hoeveelheden afval. Aangezien ze meestal niet gerecycleerd kunnen worden, eindigen ze, samen met hun verpakking en de vuilniszakken waarin ze terechtkomen, vaak op een stort of in een verbrandingsinstallatie.

Op basis van dat experiment concludeerde de onderzoeker dat papieren handdoekjes hygiënischer zijn. Vervolgens betaalde het ETS het Brusselse pr-bureau Duo Media meer dan 100.000 euro om deze misleidende conclusies te verspreiden zonder de gebruikte methode te vermelden. In andere documenten op de website van het ETS wordt de volgende stap aangekondigd: een nieuwe studie zal zich richten op de verspreiding van antibioticaresistente microben. Die studie wordt in opdracht van de Universiteit van Leeds uitgevoerd in de toiletruimtes van drie ziekenhuizen in

Er is ook goed nieuws: consumenten en bedrijven worden zich – terecht – steeds beter bewust van het belang van duurzaamheid. Getuige daarvan zijn actiegroepen die zich kanten tegen wegwerp-coffee cups en plastic tasjes in GrootBrittannië, net als grote bedrijven zoals Ikea, die ambitieuze zero waste-doelstellingen vooropstellen. Het idee dat je elke keer dat je je handen wast een stapel papier weggooit, lijkt op zijn zachtst uitgedrukt verouderd. Wat de stofzuigermarkt betreft: alle grote fabrikanten produceren nu zakloze modellen - zelfs Miele, misschien wel de sterkste voorstander van de stofzuigerzak. Het zou verfrissend zijn om wat meer aandacht te besteden aan de mogelijkheden die de technologie biedt om problemen op te lossen binnen de handdroogsector, in plaats van aan misleidend onderzoek dat de consument wil laten vasthouden aan een verouderd en vervuilend product.

worden opgesteld met de Universiteit van Leeds dat niet onderworpen zou zijn aan het Research Governance Framework van de NHS (het Britse openbare gezondheidszorgstelsel National Health Services). Helaas niets nieuws onder de zon: het ETS heeft sinds 2008 onderzoek gefinancierd en gepubliceerd in een poging om de nieuwe technologie in diskrediet te brengen. In 2015 betaalde het ETS een onderzoeker van de Universiteit van Westminster. Tijdens zijn experiment besmette de onderzoeker handschoenen kunstmatig met microben, om meteen de handen - zonder deze te wassen - in de droger te plaatsen en de bacteriën te laten wegblazen. Terwijl Airblade handdrogers de lucht zuiveren door een HEPA-filter vóór die op de handen terecht komt.

bijvoorbeeld jaarlijks nog steeds ongeveer 13 miljard papieren handdoekjes gebruikt, en vervolgens weggegooid.

De gemiddelde CO2-uitstoot per droogbeurt is voor Airblade handdrogers tot vijf keer lager dan papieren handdoekjes (Bron: Carbon Thurst, Technavio).

Berekeningen van het Carbon Trust tonen aan dat de Airblade handdrogers van Dyson tot 83 % minder CO2 per droogbeurt produceert dan papieren handdoekjes. Andere elektrische jethanddrogers besparen vergelijkbare hoeveelheden CO2. Maar zolang het ETS onderzoek blijft financieren en publiceren dat in de ogen van Dyson ronduit misleidend is, en beweert dat papieren handdoekjes hygiënischer zijn dan de nieuwe technologie, zullen bepaalde bedrijven weigeren over te stappen naar de meer duurzame (en aanzienlijk goedkopere) optie. In de VS worden er

Dyson-microbiologietestinglab waar Airblade-technologie wordt getest op hygiëne, om te garanderen dat deze handdrogers net zo hygiënisch zijn als papieren handdoekjes.

Dyson Benelux Mechelsesteenweg 271 2018 Antwerpen

/HR BENCHMARK

WORKPLACE

WWWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO

Best Workplaces leggen de focus op mensen In ‘great workplaces’ gebeurt er iets dat het beleid en de praktijken overstijgt. Een goed resultaat behalen in zo’n rangschikking is één zaak. Dat ook jaren blijven behouden, is een nog sterkere prestatie. Dit jaar blijft de top onveranderd: EASI en Torfs staan respectievelijk voor het derde en vierde jaar op rij op nummer 1 in de top 10 van Best Workplaces 2017 in België. Waarin verschillen deze ‘great workplaces’ van andere bedrijven? Best Workplaces blinken uit in het creëren van een toegevoegde waarde met hun HR-praktijken. Ze doen veel meer dan wat er verwacht wordt om de organisatiedoelstellingen te bereiken, waardoor ze opportuniteiten creëren om een sterke vertrouwensrelatie op te bouwen met hun medewerkers. Het is niet zozeer wat de bedrijven doen, maar vooral hoe de leiders het uitvoeren. De troeven van de Best Workplaces Hoe krijgen EASI en Torfs het de laatste jaren voor elkaar om keer op keer aan de top te blijven staan? Door de focus op mensen te leggen. Bij EASI kunnen medewerkers niet alleen voor hun klanten maar ook gewoon voor zichzelf een verschil maken. Het bedrijf is er zich van bewust hoe cruciaal autonomie en plezier op de werkvloer is. Opvallend is dat medewerkers op termijn ook aandeelhouder kunnen worden. De ultieme manier om betrokkenheid bij de medewerkers te stimuleren. Bij Torfs ligt de focus al sinds de oprichting van het bedrijf op de mensen. Torfs zet niet alleen in op tevreden medewerkers en klanten, maar heeft ook aandacht voor leveranciers en aandeelhouders. Het bedrijf noemt dit ‘360° zorgzaamheid’. Torfs streeft naar een community. De bedrijfswaarden werden gedeeltelijk door de werknemers zelf bepaald en daarom zijn medewerkers echte ambassadeurs van de bedrijfscultuur. Lees de volledige reportage ‘Een combinatie van vertrouwen, trots en plezier maken de Best Workplaces 2017’ via www.profacility.be/biblio > 17/10/2017

64 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Enkele leuke weetjes over de Best Workplaces 2017: • Bij 14 van deze 20 toporganisaties speelden de eigen medewerkers als ambassadeurs van het bedrijf de hoofdrol in de rekruteringscampagne. • 92% van de medewerkers van deze Best Workplaces geeft aan dat speciale gelegenheden worden gevierd in hun organisatie. • 50% van de Best Workplaces voorzien hun medewerkers van een gezonde lunch. • Het voorbije jaar trokken 8 van de 20 organisaties op teambuilding naar het buitenland; van Ibiza tot IJsland, van Rio-De-Janeiro tot Nepal.

Winnaars 2017 Minder dan 500 werknemers 1. EASI 2. AE 3. Thuiszorg Vleminckveld NEW 4. Protime 5. Secretary Plus 6. ORMIT 7. House of talents 8. Solvus 9. AbbVie 10. Actief Interim NEW

Meer dan 500 werknemers 1. Torfs 2. McDonald’s Belgium 3. Accent Jobs 4. Start People 5. Adecco 6. KBC 7. IBA NEW 8. Carglass NEW 9. Media Markt 10. EY

Zin om te weten of uw bedrijf deel kan uitmaken van de ‘Best Workplaces 2018’? Inschrijven kan op www.greatplacetowork.be

S SHOWROOM

NIEUWIGHEDEN OP VLAK VAN MEUBILAIR VOOR HET INRICHTEN EN BEHEER VAN DE WERKPLEK

WORKPLACE SHOWCASE 2017 65

SHOWROOM

Rhythm Horizontal DESIGN IN DIENST VAN LICHT

Innovatie en design zijn de sleutelwoorden van deze lamp van Vibia naar een ontwerp van Arik Levy. RHYTHM is een innoverende hanglamp waarmee je eindeloos veel combinaties kan maken dankzij de veertig korte en lange lichtstaven. De lamp met neerwaartse verlichting is ideaal voor onthaalruimtes en eetzalen en kan ingebouwd of op een oppervlak gemonteerd worden. Iedere lichtstaaf van deze zuinige lamp is voorzien van LEDâ&#x20AC;&#x2122;s. RHYTHM is verkrijgbaar in twee kleuren lak: gebroken wit of mat donkerbruin. www.vibia.com

M / CONNECT

WANNEER TECHNOLOGIE EN ERGONOMIE HAND IN HAND GAAN

Wie droomt er nu niet van een werkplek zonder een wirwar van kabels? HUMANSCALE maakt deze droom voortaan realiteit met de M/CONNECT. Dit USB 3.0 docking station is elegant, handig, ergonomisch en compatibel met de monitorarmen M2, M8 en M/FLEX (zie foto). De USB-hub bevindt zich op het werkvlak; het docking station eronder. De meeste kabels zijn dus aangesloten onder de werkruimte voor een ordelijke werkplek, terwijl de laadpoorten vlot toegankelijk blijven. De structuur in aluminium en staal van de M/Connect weegt slechts 2,3 kg maar kan schermen tot 18 kg dragen (twee externe monitors en een draagbaar computerscherm). www.humanscale.com

66 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Nap Bar

ER EVEN TUSSENUIT

Tal van studies toonden al aan dat een korte siĂŤsta op het werk helpt om weer geconcentreerd en energiek te kunnen werken. De Franse ontwerpstudio SMARIN speelt in op deze trend met de Nap Bar, een plaats waar je even een pauze kunt nemen en je batterijen kunt opladen. De Nap Bar is onder meer uitgerust met een speciaal hoofdkussen, een poncho, slaapliedjes, geurende oliĂŤn en kruidenthee. www.smarin.net

WORKPLACE SHOWCASE 2017 67

SHOWROOM

se:connects

ALLES DRAAIT OM GOEDE VERBINDINGEN

Connectiviteit en continu geladen accu’s zijn essentieel voor flexibel kantoorwerk. Om werknemers hierin te ondersteunen biedt Sedus nu het innovatieve systeem se:connects. De hoofdrolspeler is een slimme app voor smartphones en tablets waarmee medewerkers al van thuis uit of onderweg naar het werk kunnen bepalen waar ze de dichtstbijzijnde beschikbare werkplek vinden die aan hun verwachtingen voldoet qua locatie en inrichting, of waar ze collega’s kunnen ontmoeten. Niet alleen de

68 WORKPLACE SHOWCASE 2017

kantoorbezetting vaart wel bij se:connects, Facility Managers krijgen er ook anonieme, maar zeer waardevolle gegevens uit aangereikt, die benut kunnen worden voor een efficiënter gebruik van oppervlakken en indelingen. Daartoe behoort informatie over de bezetting van afzonderlijke afdelingen of de voorkeur voor bepaalde uitrustingen. www.sedus.com

The End Of Sitting

WELKOM IN HET KANTOOR VAN DE TOEKOMST

Het visuele en innoverende project The End Of sitting werd bedacht door het Nederlandse architectenbureau Rietveld Architecture-Art Affordances (RAAAF) en beeldend kunstenaar Barbara Visser om de strijd aan te binden met zittend werken. Meerdere studies toonden aan dat veel zitten de levensverwachting verlaagt. The End Of Sitting is een ruimtelijke installatie op het snijvlak van beeldende kunst, architectuur, filosofie en empirische wetenschap.

Mensen kunnen er rechtstaand, zittend of liggend werken. Gedaan met tafel en stoel: de mogelijkheden zijn legio en mensen worden gestimuleerd om wisselende werkposities aan te nemen. Dit kantoor van de toekomst zou onze werkomgeving wel eens radicaal kunnen veranderen! www.raaaf.nl

WORKPLACE SHOWCASE 2017 69

SHOWROOM

IRYS

STAP BINNEN IN EEN NIEUW TIJDPERK VAN FLEXIBILITEIT

Om zo goed mogelijk te beantwoorden aan de behoeften van onze alsmaar mobielere samenleving, ontwikkelde Clestra Hauserman IRYS, een gamma van autonome, aanpasbare en zelfdragende ruimtes die niet verbonden zijn met het gebouw. Verlichting, luchtbehandeling, elektrische leidingen, multimedia-apparatuur en opbergruimtes zijn perfect geĂŻntegreerd in dit volledig modulaire, innoverende concept van een totaalkantoor. Gekoppeld aan het Clestra Mediawall-systeem, worden de verwijderbare wanden van IRYS interactief om te beantwoorden aan de behoeften op het gebied van comfort, samenwerken, technologie en milieubehoud. Deze bubbel van vrijheid biedt plaats voor twaalf personen en is eenvoudig te monteren, demonteren en verplaatsen. www.clestra.com

BACKUP CUBE EINDELOZE MODULARITEIT

Deze open bibliotheekkast van de Italiaanse ontwerper Angelo Pinaffo is naar hartenlust moduleerbaar. De rekken in gehard glas, hout en staal zijn verkrijgbaar in verschillende groottes, ideaal voor gebruik in een kantooromgeving. Door de blokken in gegoten aluminium kan de bovenzijde van het rek in verschillende posities gekanteld worden. De structuur van de bibliotheekkast is verkrijgbaar als wandversie en als autonome versie. Deze Backup Cube kan ook voorzien worden van LED-strips en sluit zo aan bij de laatste trends. www.diemmebi.com

70 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Cloud

MOBIELE VERGADERZAAL De ‘Cloud’ (wolk) biedt zijn gebruikers een rustgevende en draagbare werkruimte die ze in een handomdraai kunnen creëren om te vergaderen of even te mediteren. Een flinke dosis ‘zen attitude’ naar een ontwerp van de Zweedse ontwerpster Monica Förster die de gebruikers hetzelfde comfortabele gevoel wil geven alsof ze zweven in de wolken. Ze gebruikte hiervoor een doorzichtig materiaal, dat gedragen wordt door de ingeblazen lucht. Slechts vier minuten duurt het om deze ontspannende cocon op te blazen met behulp van een stille ventilator die de Cloud nadien ook opgeblazen houdt zolang dat nodig is. www.offecct.com

Innovation C

STOEL MET MEERDERE MOGELIJKHEDEN De multifunctionele draaistoel Innovation C komt recht uit de verbeelding van de Zweedse ontwerper Fredrik Mattson. Aangezien de rugleuning ook als tafelblad kan dienst doen, kies je met deze ludieke stoel zelf in welke positie je wil zitten. Met je laptop op het opsteekbare tafelblad kan je de Innovation C ook als werkplek gebruiken. Het strakke design van de stoel past perfect in elk interieur. www.blastation.com

WORKPLACE SHOWCASE 2017 71

se:joy

EASY OFFICE- EN VERGADERDRAAISTOEL

Systeemwanden Mobiele wanden Binnenschrijnwerk

72 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Om in te spelen op de zoektocht van hun werknemers naar een zinvol leven op het werk, proberen bedrijven steeds vaker een combinatie van vrijheid, design en welzijn te bieden binnen hun kantoren. Kantoorwerk kan een genoegen worden, als het kantoor is ingericht met licht ogende en kleurrijke meubels. Met een moderne vormentaal, een aangenaam zitcomfort en intuïtieve functionaliteit is de se:joy van designer Martin Ballendat geschikt voor alle kantoorsegmenten waarin beweging aan de orde van de dag is – hetzij vergaderruimten, zones voor tijdelijk projectwerk of thuiskantoren. www.sedus.com

SHOWROOM

The Hut

TWEE KANTOREN IN ÉÉN

The Hut is ontwikkeld door Workspace Finland, Dong Uk Lee, en is geïnspireerd op de huisjes van het spel Monopoly. Net als in het bekende gezelschapsspel geven de eenvoudige, rechte lijnen dit ‘room-in-room’concept een tijdloze look. The Hut kan gebruikt worden als individuele werkplek, ontspanningsruimte of kleine vergaderzaal waar de aanwezigen kunnen rechtstaan of gaan zitten... De veelzijdige huisjes worden geproduceerd door het Zweedse Götessons, een bedrijf dat gespecialiseerd is in de productie en ontwikkeling van producten voor kantoren en vergaderzalen. www.gotessons.com

WORKPLACE SHOWCASE 2017 73

SHOWROOM

Mimesys Connect

REIS VIRTUEEL NAAR WAAR JE MAAR WIL IN DE WERELD

Hologrammen bestaan voortaan niet meer alleen in sciencefictionfilms! Dankzij de holografische technologie van MIMESYS CONNECT kan je voortaan in dezelfde virtuele ruimte samenzitten met je collega’s, ook al bevinden de deelnemers zich in werkelijkheid duizenden kilometers verwijderd van elkaar. Door middel van VR-brillen en joysticks projecteert deze deels in België ontwikkelde technologie je op een scherm samen met je collega’s, zodat jullie overal ter wereld in realtime kunnen samenwerken. Over een kleine revolutie gesproken! www.mimesysvr.com

D-ART

KUNST OP HET WERK

Je wil de akoestiek aanpassen in een ruimte? Akkoord, maar niet ten koste van de esthetiek. Met D-ART biedt DOX ACOUSTICS een nieuwe tool om ganse wandvlakken naadloos te bekleden. Dit volledig personaliseerbare akoestische weefsel wordt geklemd en gemonteerd op een fijn aluminium frame. De holle ruimte wordt gevuld met geluidsabsorberende panelen. Bovendien kan het akoestisch weefsel gepersonaliseerd worden met een opdruk naar keuze. Met D-ART gaan kunst en akoestiek dus probleemloos samen! www.doxacoustics.be

74 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Windowseat

EEN KAMER IN EEN KAMER

Waar ligt de grens tussen architectuur en meubilair? Dat is de kernvraag van het project Windowseat van ontwerpteam Mike & Maaike: het idee van een subarchitectonische ruimte verkennen, het creëren van een ‘room-in-the-room’, met een uniek perspectief. Deze volledig gestoffeerde loungestoel met automatisch terugdraaimechanisme is verkrijgbaar in stoffen van Camira Blazer en in een breed scala aan kleuren. Windowseat biedt privacy in open ruimtes en de mogelijkheid om in kleine ruimtes zowel geconcentreerd te werken als samen te werken. De stoel verschaft een uniek perspectief en geeft de gebruikers de keuze wanneer, waar en hoe ze willen werken. www.haworth.com

WORKPLACE SHOWCASE 2017 75

SHOWROOM

Vind de nieuwigheden op vlak van meubilair en apparatuur voor het inrichten van de werkplaats terug in de toonzalen van de fabrikanten en de multi-brand winkels.

BRUSSEL AHREND / GISPEN INSPIRATION CENTRE Romboutstraat 9 1932 Sint Stevens Woluwe TEL (0)2 716 22 00 ALL OFFICE CONCEPT INTERNATIONAL Nieuwe Gentsesteenweg 10/4 1702 Grand-Bigard TEL (0)2 469 11 84 info@allofficeconcept.com ALTERNATIV WORKSPACE SOLUTIONS Zomerstraat, 15 1050 Brussel TEL (0)2 627 18 55 tania@alternativ.be BENE Corporate Village Da Vincilaan 2/b7 Business Centre -1 1935 Zaventem TEL (0)2 421 41 80 office@bene.com

NEW! SEDUS Showroom

Clintonpark, Ninovesteenweg 198 9320 Erembodegem - Aalst +32 (0)9 369 96 14 - www.sedus.com info.be@sedus.cominfo.be@sedus.com

Naamloos-1 1 76 WORKPLACE SHOWCASE 2017

17/11/2017 21:27:06

BRUYNZEEL STORAGE SYSTEMS Buro & Design Center bus 50 Esplanade Heysel 1020 Brussel TEL (0)2 479 42 42 info@bruynzeelstorage.be FORMA Alsembergse Steenweg, 993 1180 Brussel TEL (0)2 332 15 11 office@forma.be

GIROFLEX Neerveldstraat 109 1200 Brussel TEL(0)2 761 20 20 sav@giroflex.be KINNARPS Heide 15 1780 Wemmel TEL (0)2 456 04 56 info@kinnarps.be www.profacility.be/kinnarps NOWY STYL Buro & Design Center Heysel Esplanade TEL + 32 (0) 470 09 09 82 1020 Brussel belux@nowystylgroup.com PAMI - Thurn & Taxis Havenlaan 86 Showroom B4 1000 Brussel TEL (0)2 475 22 40 info@pami.be SMETS PREMIUM STORE Leuvensesteenweg, 650-652 1030 Brussel TEL (0)2 325 12 30 info@smets-store.com TECNIBO Louizalaan, 143 1000 Brussel +32 2 332 20 60 info@tecnibo.eu

VITRA Woluwelaan, 137 1831 Diegem TEL (0)2 725 84 00 VITRA POINT Louizalaan, 154 1050 Brussel TEL (0)2 242 02 02 info@brussels.vitrapoint.net

VLAANDEREN AHREND / GISPEN Grote Steenweg Noord 2 9052 Gent TEL (0)9 220 53 71 ART NIVO Onderbergen 76 9000 Gent TEL. (0)9 233 30 53 info@artnivo.be BEDDELEEM Venecoweg 14 A 9810 Nazareth TEL (0)9 221 89 21 info@beddeleem.be BENJO F. Aertgeertsstraat 21 3128 Baal - Tremelo TEL (0)16 5303 81 info@benjogroep.be BENJO ItaliÃ«lei 207A 2000 Antwerpen TEL (0)3 326 76 66

BENJO Voskenslaan 232 9000 Gent TEL 0(9) 321 91 90

BURO INTERNATIONAL Galgenveldstraat 6 8700 Tielt TEL (0)51 404 411

BENJO Kuringersteenweg 514 3511 Hasselt - Kuringen TEl (0)11 253 206

BUZZISPACE Groeningenlei 141 2550 Antwerpen - Kontich TEL (0)3 846 10 00 info@buzzispace.com

BIS Wayenborgstraat 1 2800 Mechelen TEL 0(15) 287 487 info@bis.be BULO Blarenberglaan 6 Industriezone Noord B 2800 Mechelen TEL (0)15 28 28 28 info@bulo.be BULVANO Koralenhoeve 20 Industriepark Kapelleveld 2160 Wommelgem TEL (0)3 355 37 40 info@bulvano.be BUROPROJECT Korte Keppestraat 9/41 9320 Alost/ Erembodegem TEL (0)53 605 646 info@buroproject.be BURO INTERNATIONAL Industriepark-Drongen 4 9031 Drongen TEL (0)9 233 45 96 info@burointernational.be

DELTA LIGHT Muizelstraat, 2 8560 Wevelgem TEL (0)56 435 735 info@deltalight.com DOX ACOUSTICS Starrenhoflaan 43-04 2950 Kapellen TEL (0)3 309 14 22 info@doxacoustics.be DRISAG Diamantstraat4, 2200 Herentals TEL (0) 14 231 111 drisag@drisag.be ERES Bruggsesteenweg 255/1 8500 Kortrijk TEL (0)56 235 454 info@eres.be INTERFACE Industrielaan 15 – bus 16 3925 Scherpenzeel TEL (0)2 475 27 27 Interface.be@interface.com

JORI Hoogweg 52 8940 Wervik TEL (0)56 313 501 jori@jori.com JOYE KANTOOR Ter Donkt 30 8540 Deerlijk TEL 0(56) 707 000 info@joyekantoor.be LANO CARPET SOLUTIONS Venetiëlaan 33 8530 Harelbeke +32 (0)56 65 40 00 marketing@lano.be PAMI Industrielaan 20 Nolimpark 1408 3900 Overpelt TEL (0)11 800 700 info@pami.be PAMI Overzet 16/A 9000 Gent TEL (0)9 222 44 32 SEDUS STOLL Clintonpark, Ninovesteenweg 198 9320 Erembodegem TEL+ 32 (0)9 369 96 14 info.be@sedus.com www.profacility.be/sedus-stoll

STEELCASE RE:FLEX Business hub & Steelcase Showroom Mechelen Campus Toren Schaliënhoevedreef 20 2800 Mechelen TEL (0)15 644 344 SV Eikerlandstraat 118 2870 Ruisbroek TEL (0)3 866 53 26 info@sv.be ZUMTOBEL LIGHTING Light Centre Rijksweg 47 Industriezone Puurs Nr. 442 2870 Puurs TEL (0)3 860 93 93 info@zumtobel.be

MOBELSA Avenue du Faucon, 39 1410 Waterloo TEL (0)2 354 15 73 info@mobelsa.be WOOH Chaussée de Nivelles 26 1420 Braine L’Alleud TEL 0(2) 389 10 60 info@wooh.be WOOH Chaussée de Bruxelles, 716 1410 Waterloo TEL (0)2 389 10 60 info@wooh.be

WILKHAHN Lange lozanastraat 262 2018 Antwerpen TEL (0)3 232 93 91 info@wilkhahn.be

WALLONIË BEDIMO Zoning Sainte Henriette 7140 Morlanwelz TEL (0)64 238 330 info@bedimo.com BERHIN Avenue Prince de Liège 205 5100 Jambes TEL 0(81) 310 510 info@berhin.be

www.profacility.be/guide Dit adressenboekje omvat een selectie van multi-brand winkels en toonzalen van fabrikanten. Een meer uitgebreide lijst van showrooms en verkooppunten is online beschikbaar op www.profacility.be/guide.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 77

/CORDA CAMPUS, HASSELT

BUSINESS CASE

78 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Corda is een voormalige fabriekshal met een hoogte van 6m en een oppervlakte van 3.500m². Kruiselings ingebrachte loopbruggen geven het geheel een uitgesproken dynamiek.

Waar innovatie in de bodem zit… Midden de jaren ’50 koos Philips het Limburgse Hasselt uit voor de ontwikkeling van een bijzondere industriële site, waar naast productie ook onderzoek en ontwikkeling een plaats kregen. Belangrijke innovaties als de Compact Cassette (CC) en Compact Disc (CD) veroverden van hieruit de wereld, tot in 2002 het doek viel over de Philips-site in Hasselt. Vandaag gonst de 75.000m² tellende site opnieuw van de bedrijvigheid en is ze uitgegroeid tot de professionele thuis voor ruim 3.000 werknemers. De Philips-site werd ‘Corda campus’, eigendom van LRM (de Limburgse Inversterings Maatschappij), een magneet voor ondernemingen van zeer uiteenlopend pluimage. Kristof Vanvelk, Operations Manager: “Corda Campus stelt niet het verhuren van vastgoed voorop, wel de beleving op de site.

“Het campusgevoel resulteert in een unieke sfeer en werkomgeving, grondig verschillend van het klassieke vastgoedaanbod voor kantoren” benadrukt Kristof Vanvelk. “Toch krijgt elke onderneming de nodige ruimte voor het ontwikkelen van een eigen identiteit binnen het groter geheel van Corda Campus”. Loftsfeer De nieuwste attractiepool van Corda Campus is de net voor de zomer ingehuldigde Corda A, een voormalige fabriekshal met een hoogte van 6m en een oppervlakte van 3.500m² . Dit najaar opent ook Corda-B haar deuren met eenzelfde concept, gericht op iets grotere bedrijven. De renovatie van de gebouwen beoogde in eerste instantie een maximale energie-optimalisatie. De volledige dakoppervlakte is

“ Vandaag geven werknemers op de site aan dat ze eventueel wel van werkgever willen veranderen, maar niet van werkomgeving. Een uitgesproken compliment voor de campus!“ Bedrijven worden elkaars buren, collega’s en leveranciers. En dat allemaal in een inspirerende en motiverende omgeving, waar een sterk community gevoel ontkiemt met veel netwerkmogelijkheden”. Een eerste belangrijke mijlpaal was de ingebruikname van ‘Corda 1’, een nieuwbouwproject met opmerkelijk V-vormig hellend groendak. Architectenbureau ELD ontwierp het gebouw dat 14.000m² kantooroppervlakte biedt en o.a. een incubator, meetingcentrum, koffiebar en restaurant huisvest. Corda Campus huisvest vandaag al meer dan 200 bedrijven en voorziet in een overkoepelende aanpak voor werkplekmanagement, parkeerbeleid, mobiliteit op en rond de site, connectie en communicatie met de bewoners.

dan ook benut voor het installeren van zonnepanelen. Alle wanden werden maximaal geïsoleerd en de ramen werden vervangen door schrijnwerk en glas met toekomstgerichte thermische prestaties. De oorspronkelijke raamvorm, die van vloer tot plafond loopt, werd met hedendaagse materialen gereconstrueerd. De oude vloer maakte plaats voor een polybetonvloer. Tussen de gebouwen is een park aangelegd als recreatiezone en buitenwerkplek. Voor de indeling en inrichting werd vorig jaar een pitch uitgeschreven. De creatieve voorstellen van PROCOS Group overtuigden de jury. Jos Duchamps, gedelegeerd bestuurder PROCOS Group: “Het concept is gebaseerd op een dorp met centraal plein. Corda A legt een mantel rond het dorp. We maakten gebruikt van het gebouwgrid van 5 x 5 meter voor de verkaveling van de ruimte”.

Kristof Vanvelk, Operations Manager “Het campusgevoel resulteert in een unieke sfeer en werkomgeving, grondig verschillend van het klassieke vastgoedaanbod voor kantoren. Toch krijgt elke onderneming de nodige ruimte voor het ontwikkelen van een eigen identiteit binnen het groter geheel van Corda Campus.“

WORKPLACE SHOWCASE 2017 79

/CORDA CAMPUS, HASSELT

BUSINESS CASE

De kantoorinrichting is opgevat als koppelbare modules met een grondvlak van 35m² en mogelijkheid tot twee bouwlagen. Dit resulteert in meer dan 5.000m² bruikbare kantoorvloer t.o.v. de 3.500m² haloppervlakte. Alle technieken lopen via het plafond, zodat op elk ogenblik maximale flexibiliteit behouden blijft voor het wijzigen van de indeling. Jos Duchamps: “De selectie van de verwerkte materialen is grondig bestudeerd en vast bepaald, terwijl de inrichting van de modules vrij kan bepaald worden door de huurders, die niet per vierkante meter maar per module worden gefactureerd”. De modules staan tegen de gevels van het gebouw. De eilanden vormen het kloppend hart van het gebouw. Kruiselings ingebrachte loopbruggen geven het geheel een uitgesproken dynamiek. “Talentvolle werknemers zoals die hier gezocht worden, kijken niet uit naar een afgelikte inrichting, maar worden gecharmeerd door een creatieve omgeving” commentarieert Kristof Vanvelk. “De loftsfeer spreekt hen zeker aan. Het is de bedoeling om vele innovatieve bedrijven van uiteenlopende aard samen te brengen en een onderlinge dynamiek te stimuleren”. Facilitaire ondersteuning Corda Campus staat in voor het faciliteren van de werkomgeving en wil daardoor de gebruikers ontzorgen. Kristof Vanvelk, Operations Manager Corda Campus: “Vanuit deze filosofie is elke huurder een klant met eigen verwachtingen die we moeten tevreden stellen. Het ontzorgen omvat naast het vastgoed ook alle technische aspecten, hospitality, beveiliging, … Weten wat de huurders willen primeert!”. Er is een geautomatiseerde help-/servicedesk geïnstalleerd met ARCHIBUS software die de benodigde interventies direct linkt aan de betrokken medewerkers. Er zijn gedeelde vergaderzalen met een capaciteit van 8 tot 240 personen, waardoor de bedrijven het aantal gehuurde vierkante meters kunnen beperken tot wat ze strikt nodig hebben en zo efficiënter omgaan met de kosten. Kleinere ondernemingen kunnen met een fraaie uitstraling hun bezoekers ontvangen. De facilitaire ondersteuning focust ook op het levendig houden van de campus, wat o.a. resulteert in het organiseren van diverse events, contacten en uitwisselingen met de buurt, enz. Het auditorium zet maandelijks een keynote speaker op de agenda.

80 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Vooraan worden beide ex-fabriekshallen gekoppeld met een moderne nieuwbouw, waar glas en staal de toon zetten. Waar deze plek voorheen de achterzijde van de site was, doet de constructie nu doet dienst als impressionante ‘toegangspoort’ tot de site en is ideaal gelegen voor pendelaars die afzakken naar Corda Campus. Een trendy werkomgeving met spontaan goed gevoel “Het succes van Corda Campus is niet het uitzicht van de locatie, maar de totaliteit van het kader dat we de bedrijven en hun medewerkers aanbieden, kortom de attractieve campus beleving” benadrukt Kristof Vanvelk. Het gaat inderdaad om veel meer dan kantoorruimte en werklekken. De ‘Corda-Plaza’ is een grote ontmoetingszone met o.a. een kapperszaak, een bankkantoor, broodjes- en soepbar, tot en met een kinepraktijk. De ‘Corda Cuisine’ is een zelfbedieningsrestaurant met royale capaciteit en charmante inrichting die verwijst naar het industriële verleden van de plek. De inrichting wordt tevens benut als receptieruimte voor bedrijfsfeesten.

De ‘Corda Bar’ is elke dag geopend van 11.00 – 23.00u en biedt meer luxe en een meer gesofisticeerde kaart met bediening. Er is een ruim en aantrekkelijk ingericht terras en ook gasten van buiten de campus zijn hier welkom. Corda Campus is een open campus voor iedereen. Vergeten we bij dit alles vooral niet de overal aanwezige groenruimte en wandelpaden op deze verkeersvrije site, die wel vlot bereikbaar is met de auto. Zo is één van de oude fabriekshallen omgebouwd tot parkeergarage voor 550 voertuigen. Blijven groeien ELD en PROCOS Group ontwikkelde samen het masterplan voor Corda Campus, wat voorziet in twee bijkomende nieuwbouwprojecten: ‘Corda 2’ (oplevering 2018) en ‘Corda 3’ (oplevering 2019). Alle beschikbare ruimte is verhuurd en er staan zelfs enkele tien-tallen bedrijven op de wachtlijst. Kristof Vanvelk besluit: “Het is een trend die zich de laatste jaren aftekent: organisaties willen weg uit Brussel. Op Corda Campus hebben we al talrijke hubs met een link naar Brussel. De aanwezigheid van de Universiteit Hasselt is daarbij een niet geringe troef. Wij verwachten tegen 2020 een verdere groei naar 5.000 medewerkers en 70.000m² nuttige oppervlakte op Corda Campus”. Eduard Coddé ✍

Lees ook de reportage “Herbeleving van een industriële site met focus op beleving en relationele meerwaarde” over Corda Campus die in de Profacility Guide 2017 verscheen via www.profacility.be/biblio > 01/10/2017

“ Het campusgevoel resulteert in een unieke sfeer en werkomgeving. De creatieve omgeving spreekt uiteenlopende innovatieve bedrijven aan.“

WORKPLACE SHOWCASE 2017 81

ONTZORGEN EN DROMEN WAARMAKEN ALS MISSIE

Naast interieurdesign biedt SB Projects ook het alles omvattende project management en, indien gewenst, ook verantwoordelijkheid voor de totale in- en afbouw, het studiewerk binnen de domeinen change management, real estate consultancy en space planning.

ÂŠ 2016 Hubba!

PUBLI-VIEW

Ingram Micro

SB Projects kan terugblikken op meer dan 30 jaar bedrijfsgeschiedenis. Vandaag focust het met haar activiteiten op de onderdelen project management, design en build. Waarbij aspecten als change management, real estate consultancy en space planning belangrijke onderdelen zijn. Met een rijke expertise en ervaringen bij gerealiseerde projecten beschikken wij over een database waarbij we de mobiliteit, war of talent en een uitgebreide kostenanalyse laten meewegen in het advies met betrekking tot ‘stay or move’. SB Projects werd opgericht als bouwonderneming en ontwikkelde zich al snel tot een internationale speler in de bouwsector, gespecialiseerd in de totale projectrealisatie, met inbegrip van exterieur, interieur en technieken. De missie liet zich best samenvatten als ‘alles ontzorgen voor de klant’, wat tot op heden nog steeds de prioriteit is voor SB Projects. Als internationaal georiënteerde onderneming lag het voor de hand ook de Belgische markt te verkennen. Een opgemerkte realisatie was het verhuisproject van ICT-bedrijf Getronics dat gekoppeld zat aan het invoeren van NWOW en de eigen huisvesting vooropstelde als “showcase” en voorbeeldfunctie naar klanten. Dit project werd uitgeroepen tot “beste FM project” in het kader van de IFMA

Olympus

Facility Awards en kreeg bovenop de publieksprijs toegekend. Deze erkenning betekende voor SB Projects een belangrijke doorbraak op de Belgische markt met een ten opzichte van Nederland verschillende marktbenadering. Ben van den Bos, CEO SB Projects: “We bieden naast het interieurdesign, het alles omvattende project management en indien gewenst ook verantwoordelijkheid voor de totale in- en afbouw, het studiewerk binnen de domeinen change management, real estate consultancy en space planning”. SB Projects profileert zich niet langer als bouwonderneming, maar werkt samen met door hen zorgvuldig geselecteerde bouwpartners waarmee zij een jarenlange vertrouwensrelatie hebben opgebouwd, waardoor snelheid, kwaliteit en afstemming optimaal zijn gedurende het bouwproces. Totale projectbenadering “Voor elke projectrealisatie is het van cruciaal belang om de juiste mensen samen te brengen op de werf, maar een project tot een succes maken is veel meer dan dat” argumenteert Ben van den Bos. “Een belangrijk onderdeel van het selecteren van de partijen is de constante controle op financiële zekerheid en het naleven van de weten regelgeving van de partijen waarmee de overeenkomst wordt gesloten. Daarnaast is het van groot belang om een realistisch tijdschema op te stellen en dit te bewaken en na te leven, conform afspraken met de opdrachtgever”.

de creatieve directie

Getronics

Realisaties worden complexer en omvatten meer diverse facetten, wat meer druk legt bij de coördinatie van de werken en betrokken partijen. Alleen al daarom heeft SB Projects eigen projectmanagers, uitvoerders en ploegbazen in huis, die jarenlange opleiding hebben genoten binnen de organisatie. Ben van den Bos: “Vaak zijn projecten langdurige en complexe trajecten, wij adviseren onze opdrachtgevers veelal in het volledige traject, waarbij wij in beginsel de volledige ‘scope of work’ onderverdelen in verschillende fases. Wij adviseren onze opdrachtgevers een samenwerking per fase aan te gaan. Indien de samenwerking daarna optimaal verloopt, is het makkelijker om met elkaar het gezamenlijke verloop van het volledige project uit te voeren. Voordeel hierbij is dat zowel opdrachtgever als opdrachtnemer niet ongewenst voor een langere periode aan elkaar vast zitten. Wij zullen ons telkens weer moeten bewijzen om in aanmerking te komen voor de vervolgopdrachten.”

Mechelsesteenweg 271 2018 Antwerpen +32 (0)3 303 44 45 info@sbprojects.eu www.sbprojects.eu

/CATERING

WORKPLACE & FACILITIES

Totaalbeleving rond smaak en gezondheid 6 EVOLUTIE TRENDS INZAKE BEDRIJFSRESTAURANTS EXPLOITATIE EN CATERING AANBOD

Tegenwoordig wordt het bedrijfsrestaurant een strategische eelement voor het bedrijf: het draagt onbetwistbaar bij tot het welzijn van de werknemers en wordt een multifunctionele plek die socialisatie en samenwerking stimuleert. Het cateringaanbod diversifieert zich, komt tot leven en blijft de hele dag beschikbaar. Om de nadruk te leggen op de trends die de evolutie van zowel het cateringaanbod als de cateringdiensten sturen, maar ook het beheer en de inrichting van de food corners, ontmoetten we verschillende top dienstleveranciers uit de sector. Interview met Luc Van Sande, bedrijfsmanager bij Prorest; Stefan Lem, Operations Director bij ISS Catering; Alain Crabs, Key Accounts Director bij Compass.

Het ‘Forum’in AXA nieuw hoofdkwartier is een 3500 m² grote multifunctionele zone met een innovatief bedrijfsrestaurant, zeer gevarieerde vergaderfunctionaliteit en ruime coffee corner.

1. Exploitatie van bedrijfsrestaurants: evolutie naar een versterkt commercieel model

“Het afbouwen van de subsidies door de werkgever voor de maaltijden van de werknemers is een feit en daarmee komt de Belgische cateringmarkt weer in evenwicht met de internationale situatie, waar dit al langer het geval is” opent Luc Van Sande, bedrijfsmanager Prorest. “De cateraar is dan ook verplicht te focussen op een versterkt commercieel model; het bedrijfsrestaurant moet met weinig tot geen subsidies rendabel draaien.”

84 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Dat betekent in de praktijk dat de exploitatie van een bedrijfsrestaurant steeds dichter aanleunt bij dat van een horeca-uitbating in het dagelijkse leven. Factoren als ligging, communicatie, promotie… spelen een rol in de uiteindelijke resultaten. Een openstelling van het bedrijfsrestaurant naar klanten van buiten de

organisatie – uit andere bedrijven of zelfs particulier - is een te overwegen optie. Stefan Lemm, operations director ISS catering bevestigt deze trend. “Bij de exploitatie van bedrijfsrestaurants tekent zich een trend af naar een meer commercieel model. Heel wat bedrijven denken aan besparen en verminderen hun tussenkomst in de maaltijdkost, m.a.w. laten hun medewerkers een groter aandeel betalen”. Anderzijds speelt bij heel wat organisaties de ‘war for talents’, een fenomeen waarbij het cateringaanbod een niet te veronachtzamen rol kan spelen. Bedrijven waar dit speelt, opteren veelal om meer te investeren in catering. Het delen van een bedrijfsrestaurant door een aantal naburige organisaties is een interessante piste om werknemers aantrekkelijke cateringfaciliteiten aan te bieden. Elke organisatie kan dan via de verrekening nog steeds een eigen stempel drukken. Stefan Lemm geeft uitleg bij deze evolutie van het business model: “Van cateraars wordt verwacht dat ze meer investeren in de exploitatie van een bedrijfsrestaurant en bijgevolg meer risico dragen. Het plaatsen van een up-to-date keuken is vaak geëist. Onvermijdelijk moeten de contracten dan een langere looptijd krijgen”. Daarnaast worden steeds meer SLA’s en KPI’s opgelegd door de klant om de dienstverlening door de cateraar maximaal meetbaar te maken. Klanten drukken steeds meer hun verwachtingen door, zoals bv. de na te leven openingsuren. “Voor de cateraar is het dan ook noodzakelijk strikt te waken over de kostprijs en een leefbaar evenwicht te vinden” benadrukt Stefan Lemm. “Een gemengde job invulling – vb. X uur schoonmaken + Y uur catering – kan daartoe bijdragen. Het is algemeen bekend dat België lijdt onder een zware loonhandicap. Het recent ingevoerde

nieuwe arbeidsreglement voor horecamedewerkers maakt de situatie nu lichtjes beter.” Alain Crabs, Key Accounts Director Compass legt uit hoe het verloopt bij Belfius. De relatie van Compass Group als cateraar bij Belfius gaat 28 jaar terug. Op dat ogenblik werd het bedrijfsrestaurant in eigen beheer geëxploiteerd met personeel van Compass. Na een onderbreking van de samenwerking gedurende enige tijd, werd enkele jaren geleden beslist tot outsourcing van de catering. Compass won de tender en verzekert het beheer van het bedrijfsrestaurant met medewerkers van Belfius. Bij Belfius blijven beide business modellen bestaan: een gesubsidieerd en niet gesubsidieerd aanbod. Alain Crabs licht toe “In het klassieke gesubsidieerd bedrijfsrestaurant wordt uitsluitend met een menuformule gewerkt.” De Belfius medewerkers kunnen kiezen tussen maaltijdcheques of het bedrijfsrestaurant, een keuze met altijd een looptijd van 6 maanden. Aan de ingang van het bedrijfsrestaurant wordt dan met een badge forfaitair afgerekend. Naast het klassieke bedrijfsrestaurant werd er een nieuw, niet gesubsidieerd ‘trendy’ concept ontwikkeld met de doopnaam ‘Madelyne’ (zie verder). Dit niet gesubsidieerd bedrijfsrestaurant is minder dan een jaar geopend. Door te werken op een aangepaste communicatie via de beeldschermen in het gebouw en de personeelscommunicatie stijgt de omzet gestaag. “Het concept wordt ook gemonitord en bijgestuurd waar nodig” geeft Alain Crabs aan. “Zo is beslist om de verkoop van koffie aan te zwengelen door een betere kwaliteit te bieden, omdat er ook andere gratis koffie uit automaten kan worden gehaald.”

Luc Van Sande

Stefan Lemm

“Het afbouwen van de subsidies door de werkgever voor de maaltijden van de werknemers is een feit en daarmee komt de Belgische cateringmarkt weer in evenwicht met de internationale situatie.“

WORKPLACE SHOWCASE 2017 85

/CATERING

WORKPLACE & FACILITIES

Het delen van een befrijfsrestaurant door verschillende bedrijven die gevestigd zijn in hetzelfde gebouw is vandaag al in opmars. Catering heeft zich inderdaad al bewezen als een belangrijke meerwaarde voor real estate in de strijd tegen leegstand. Dit was bijvoorbeeld het geval van het gedeelde restaurant voor bedrijven uit de Zenith Tower in de buurt van het Brusselse Noordstation.

2. Gedeelde catering door een aantal naburige organisaties “Een door verschillende organisaties gedeelde catering is vandaag al in opmars” stelt Luc Van Sande vast. “Wij waren op dat vlak bij de pioniers met Airport Plaza. Recent volgde Corporate Village – Aramis. Elke participerende organisatie is vrij haar eigen regels voor het betaalverkeer te hanteren”. Catering heeft zich al bewezen als een belangrijke meerwaarde voor real estate in de strijd tegen leegstand. Het cateringcontract wordt dan wel afgesloten met de gebouwenbeheerder en niet met de bedrijven die er ruimte huren. Luc Van Sande: “Een dergelijke exploitatie kan op geen enkele subsidie rekenen en moet een grote verscheidenheid aan klanten tevreden stellen. Het is dan ook slechts te overwegen mits er aan een aantal criteria voldaan is, zoals potentieel / schaalgrootte, ligging van het restaurant in het gebouw, als cateraar maximale vrijheid genieten voor het invullen van de exploitatie… Ook de omgeving van het gebouw speelt een niet geringe rol. Wanneer er een rijkelijk aanbod is buiten het gebouw zal dit de potentiële klanten kunnen verleiden om minder gebruik te maken van de interne cateringfaciliteiten”.

3. Nieuwe food concepten

•

‘Nordic Light’ by ISS ‘Nordic Light’ is het nieuwste cateringconcept dat in de Deense hoofdzetel van ISS werd ontwikkeld en inmiddels is terug te vinden bij enkele grote klanten in het thuisland. Naar aanleiding van de recente ingebruikname van het nieuwe hoofdkantoor van ISS in België, werd het ‘Nordic Light’- concept voor het eerst geëxporteerd buiten Denemarken.

86 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Onafgebroken aandacht voor de markt en een grondige analyse van de trends geven voortdurend aanleiding tot de ontwikkeling van nieuwe food concepten. De generatiewissels bij de potentiele klanten en/of het samenwerken van verschillende generaties scheppen andere verwachtingen t.o.v. het cateringaanbod, een aanbod dat tegemoet moet komen aan een grotere smaakvariatie. Opvallend: de nieuwste concepten liggen steeds dichter bij wat we verwachten van horecazaken in het hedendaagse straatbeeld.

Stefan Lemm introduceert: “Nordic Light biedt de restaurant- bezoekers dagelijks drie complete lunchformules. De opstelling van onbemande betaalterminals aan de inkom en niet op het einde, werkt de doorstroming in de hand en vermijdt dat het eten koud wordt bij het aanschuiven aan de kassa. Elk van de formules wordt in buffetvorm voorgesteld en omvat drie gangen en drank ”. Er is keuze tussen een sandwich buffeteiland, een salad bar of ‘hot & cold’ hoofdgerechten- buffet. Wie bv. opteert voor de sandwichformule, mag zich bedienen van vers gemaakte soep en fruit of een ‘gezond’ dessert, terwijl op een buffet alle ingrediënten aanwezig zijn om een individuele sandwich samen te stellen. Bij het drankenaanbod vallen de gearomatiseerde waters op. Speciale fiches informeren over allergenen en ook de medewerkers van het bedrijfsrestaurant kunnen de gebruikers daarover informeren. Naast de buffetformules voor de lunch is er een gedurende de ganse dag beschikbare ‘take away’.

“Het concept stelt een nieuwe uitdaging aan de chef, die binnen het afgebakend kader maximaal creatief aan de slag mag gaan” benadrukt Stefan Lemm. “Dat kader legt bv. vast dat het sandwich buffeteiland dagelijks moet voorzien in één soort hoge kwaliteit charcuterie, één soort kaas en een salade.

Het foodconcept ‘Madelyne’ werd uitgewerkt door Compass rond brood, met een heuse warme bakker ter plaatse.

De salades als bv. kip-curry worden uitsluitend huisbereid. De salad bar heeft ook aandacht voor vegetariërs met een aanbod ‘boost’-producten als vleesvervangers”. De chef staat niet langer geïsoleerd in de keuken, maar heeft dagelijks contact met de klanten die hij ook persoonlijk kan begeleiden bij hun keuze. Verder is de chef initiatiefnemer voor animatie in het bedrijfsrestaurant met themaweken, show cooking, enz. Stefan Lemm: “Dat maakt de job boeiender, creatiever en gevarieerder”. ‘Nordic Light by ISS’ heeft ook aandacht voor een gezellige inrichting met warme kleuren en materialen. In de ISS hoofdzetel is zelfs gekozen voor tapijttegels. Stefan Lemm: “Ze bieden voordelen op het vlak van akoestische demping en geven ons de gelegenheid het onderhoud uit te testen door onze eigen schoonmaakprofessionals”. Het ‘Nordic Light by ISS’-concept wordt maximaal geënt op bestaande exploitaties of toch minstens de vier pijlers van het concept: kwaliteit, duurzaamheid, gezondheid en service. Stefan Lemm: “Het lijnrecht uitrollen van een cateringconcept lukt zelden; bijsturing op maat van de klant is altijd wenselijk”.

• ‘The Market’ by Prorest Het nieuwste Prorest-concept kreeg de doopnaam ‘The Market’ en focust op vers, authentiek en eerlijk. Luc Van Sande: “The Market is marktgedreven, wat staat voor het nauwgezet volgen van het marktaanbod en inspelend op een verhoogde duurzaamheid. Dat betekent echter ook dat de foodcost voortdurend varieert en er niet langer een vaste prijs kan worden gehanteerd voor de dagschotel”. ‘The Market’ stelt het aanbod voor in buffetvorm, maar zal in functie tot het verwachte aantal klanten meer of minder buffetten etaleren en openstellen. De variatie van het aanbod heeft een belangrijke attractiewaarde naar het publiek toe. Met ‘The Market’ kunnen zowel foodtrends als de momentele aanvoer maximaal worden uitgespeeld. Het concept neemt afstand van het traditionele vast opgelegde menu en sluit meer mogelijkheden in om voedselafval te beperken en/of restjes te recupereren en herwaarderen.

Een buitenbeentje is de installatie van het ‘The Market’- concept in de Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen. Luc Van Sande: “Er worden diverse acties opgezet om de klantenbinding te versterken, er zijn koffie-thema’s gecreëerd, speciale limonades ontwikkeld en om de duurzaamheid te stimuleren worden herbruikbare koffiebekers verkocht tegen de schappelijke prijs van 2,50 euro. Communicatie verloopt via Instagram, een kanaal via hetwelk de studenten ook eenvoudig feedback kunnen geven”.

• Madelyne by Compass Naast het klassieke bedrijfsrestaurant heeft Compass bij Belfius een nieuw, niet gesubsidieerd ‘trendy’ food concept ontwikkelt met de doopnaam ‘Madelyne’. “Het foodconcept werd uitgewerkt rond brood, met een heuse warme bakker ter plaatse” commentarieert Alain Crabs. “Elke week wordt het accent op een andere broodsoort gelegd. Daarnaast zijn er verse ‘madeleines’ en uiteraard omkadering met dranken en broodbele”.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 87

/CATERING

WORKPLACE & FACILITIES

Luc Van Sande benadrukt “De inrichting van het bedrijfsrestaurant kent een enorme vlucht vooruit en is niet langer een gegeven van ondergeschikt belang. Integendeel, de klant is veeleisend voor zowel food als environment en dat heeft zijn weerslag in de kostprijs”. In heel wat bestaande locaties wordt de inrichting en aankleding ‘gepimpt’ om de belevingswaarde op te krikken. Er worden eyecatchers ingebouwd, iets waartoe de salad bar zich perfect leent. Het komt er vandaag op aan om de look & feel van het bedrijfsrestaurant te wisselen nog voor de klant daar naar vraagt en zo de concurrentie voor te blijven.

“Catering draait niet alleen rond voeding, maar om een totale beleving.“

88 WORKPLACE SHOWCASE 2017

NC & BHAM, opgericht door Nicolas Ntalakidis en Mauro Brigham, respectievelijk gespecialiseerd in ‘food concepten’ en interieurarchitectuur, kreeg een dubbele opdracht: het verbeteren van het ongeveer 2000m² tellende bestaande bedrijfsrestaurant – wat er al was moest beter worden gemaakt met o.a. een aantrekkelijker (her)inrichting van de verbruikersruimte – en de creatie van een iets minder dan 1000m² metende aanvullende multifunctionele restaurantruimte. Voor het bestaande bedrijfsrestaurant werd een analyse uitgevoerd van de bezoekersstromen om vanuit die informatie een geoptimaliseerde indeling te ontwikkelen. Voor de nieuwe multifunctionele restaurantruimte ontkiemde een creatief voorstel met diverse zones : • een ‘tuinzone’ ingericht met lage tafels, lounge meubilair om te mediteren langs de grote raampartij. • de ‘bibliotheek’, is afgestemd op informele ontmoetingen, gezamenlijk of individueel werken. • de ‘local’-zone richt zich op eten en informele ontmoetingen in een intieme sfeer. Voor de aankleding van de ‘local’-zone werd inspiratie gehaald uit het Brusselse straatbeeld, met kenmerkende gevels en figuren. Mauro Brigham commentarieert: “Het oogt alsof er in een straat gevels zouden zijn weggenomen, zodat zichtbaar wordt wat daarachter plaatsvindt. Zo is er grootmoeders eetkamer, een kapsalon, een slager, een Chinees restaurant, een bistro, een tearoom en een bibliotheek”. Het creatieve concept contrasteert speels met de eerder strenge sfeer eigen aan de bankenwereld. Mauro Brigham: “Belfius wil dicht bij de mensen staan en dat was voor ons de aanzet om inspiratie te zoeken in het Brusselse straatbeeld”. Al deze thematische ruimten zijn met grootste zin voor precisie ingericht en aangekleed. Ze nodigen stuk voor stuk uit om er plaats te nemen en zich over te leveren aan de betreffende sfeer. Veel aandacht ging ook naar de akoestische demping. “Het geheel valt erg in de smaak bij de gebruikers en wordt ook graag gebruikt voor ‘after work’ evenementen” stelt Mauro Brigham tevreden vast.

“Niet alleen het ‘food’-aanbod is belangrijk, met variatie en gezond als belangrijkste verleiders, ook de sfeer in het bedrijfsrestaurant moet goed zitten” weet Stefan Lemm uit ervaring. “De afstandelijke, koele bedrijfskantine heeft zijn tijd gehad. Cateraars moeten oog hebben voor een warme, gezellige inrichting, best te omschrijven als een moderne hotelsfeer”. Catering draait niet alleen rond voeding, maar om een totale beleving. Bovendien worden de eetruimtes steeds vaker multifunctioneel benut als vergaderruimte, reservewerkplekken, ontmoetingsplek, enz. Om die reden zullen organisaties die daartoe de kans krijgen, het bedrijfsrestaurant ook maximaal centraal intekenen in hun ruimte-indeling.

Brussel in huis bij Belfius

4. De belevingswaarde opkrikken door een smakelijke sfeer

Voor de design van enkele ruimtes in de nieuwe bedrijfsrestaurant bij Belfius werd inspiratie gehaald uit het Brusselse straatbeeld, met kenmerkende gevels en figuren.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 89

/CATERING

WORKPLACE & FACILITIES

“Duurzaamheid is een essentiële pijler van het food concept ‘Nordic Light’ van ISS.“

5. Duurzameid bevorderen

6. Zelfbediening door de klant, ook voor het betaalverkeer

‘Duurzaamheid’ is een altijd en overal opduikend thema. Het maakt steeds vaker deel uit van de lastenboeken die worden ingestuurd bij offerteaanvragen. Als deelfacet van duurzaamheid is er de toenemende vraag naar afvalmeting.

Een inmiddels veralgemeende trend is de zelfbediening aan de kassa; m.a.w. de bezoekers rekenen zelf af. Stefan Lemm legt uit “De trend gaat naar meer zelfbediening door de klant. Dat geldt voor het betaalverkeer, waar de kassierster verdwijnt en ‘self scanning’ een sterke opmars heeft ingezet, maar ook voor het lange tijd zo typische uitscheppen van de (warme) hoofdgerechten. De klant wordt meer verantwoordelijkheid gegeven”. Er rest ruimte voor overdrijven door teveel op het bord te scheppen, een probleem dat zich in principe na enige tijd vanzelf oplost, maar het blijft een risico voor de kostberekening van de exploitatie en de afvalberg.

Duurzaamheid is een essentiële pijler van het food concept ‘Nordic Light’ van ISS. Daarvoor garandeert ISS Catering 80% ultra verse producten. De aankoop bedient zich van twee versplatformen, één voor het noorden en één voor het zuiden van het land. Andere voedingsproducten worden ingekocht bij ‘Solucious’, een op cateraars gerichte formule bij Colruyt. De voorkeur gaat naar leveranciers van eigen bodem en maximaal regionaal inkopen. De inkoop gebeurt selectief, met aandacht voor elk detail van het voedingsproduct. Alle transportbewegingen worden maximaal gecentraliseerd.

90 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Zelfbediening aan de kassa kan helaas ook gepaard gaan met een bepaald verlies, maar dat weegt niet op tegen de kostprijs voor een kassierster. Bovendien staat de chef staat niet langer geïsoleerd in de keuken maar heeft dagelijks contact met de klanten. Er kan ook steekproefsgewijs gecontroleerd worden of de correcte betaling door de bezoekers wordt uitgevoerd: zijn moeten namelijk hun kassaticket zichtbaar op het dienblad leggen.

Luc Van Sande benadrukt “Het betaalverkeer loopt al voor 80% zonder cash geld en het is de bedoeling om helemaal over te schakelen naar digitale betaling. In de plaats verschijnt nieuwe technologie als NFC-betaling (Near Field Communication)”. In dit digitale tijdperk maakt ook catering dankbaar gebruik van digitale mogelijkheden als apps. Bij Siemens stelt Prorest de menu’s voor via een app en vragen feedback op de menuvoorstellen evenals op het eigenlijke restaurantbezoek. Een andere techniek is het inzetten van tablets in een zuil aan de uitgang van het bedrijfsrestaurant waarop de klanten snel hun beoordeling kwijt kunnen. Catering is vandaag een complexe puzzel als gevolg van de strengere wetgeving, de eisen van de klanten en de noodzaak aan preciezere kostenbewaking. ✍ Eduard Coddé

Meeting Solutions Ga voor teamwork!

Post-it® Super Sticky Dry Erase Film Veelzijdige whiteboardfolie

Post-it® Meeting Charts, Wall Pads & Table Tops Laat geen enkel idee verloren gaan

Werk samen op elk oppervlak, horizontaal of verticaal

✔ Plakt op bijna elke ondergrond

✔ Verwijderbaar zonder sporen

Efficiënt brainstormen, problemen oplossen en groepsideeën voorstellen

✔ ✔

Post-it® Super Sticky Big Notes

Post-it® Super Sticky Meeting Notes

Draagbare oplossing om alle ideeën van het team vast te leggen

Perfect om notities te nemen tijdens vergaderingen

Ideaal om ideeën te genereren, te visualiseren en weer te geven

Notities nemen, brainstormen en to do’s noteren ging nooit beter

✔

Met Post-it Lijmlaag ®

Laat geen sporen achter op de muur

NIEUW

✔

Ideaal om samen ideeën te bedenken en te delen Groot en draagbaar

✔ ✔

Met Super Sticky-lijm Plakt dubbel zo sterk* * In vergelijking met de traditionele Post-it® Notes

Voor meer informatie ga naar www.post-it.be 49177-Meeting solutions campaign_Profacility Magazine_België_NL.indd 1

20/09/17 10:39

/BEFIMMO â&#x20AC;&#x201C; BRUSSEL

BUSINESS CASE

De waarden van Befimmo springen al bij het onthaal meteen in het oog.

92 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Befimmo neemt de proef op de som met de SWOW Befimmo is uitgegroeid tot een belangrijke speler op de Belgische kantoormarkt, vooral in Brussel. Naar aanleiding van de bekendmaking van verschillende initiatieven, waaronder een strategisch partnerschap met Silversquare, kreeg Profacility de kans om de nieuwe inrichting volgens de principes van de Smart Ways of Working (SWOW) in de hoofdzetel, gevestigd in het Goemaere-gebouw, te komen ontdekken. Emilie Delacroix is CSR Manager bij Befimmo. Caroline Kerremans is IR & External Communication Manager. Het duo wachtte ons op aan de hoofdzetel van Befimmo ‘Parc Goemaere’ aan de Waversesteenweg, om ons een rondleiding te geven in de nieuwe kantoorinrichting en daarbij toe te lichten hoe een van de leiders in kantoorvastgoed de principes van de ‘Smart Ways of Working’ bij zichzelf heeft toegepast. “Vroeger zaten we hier in heel klassieke kantoorruimtes met scheidingswanden, zoals dat een kantoorgebouw uit 1997 typeerde. Maar dat was op zich het probleem niet” steekt Émilie Delacroix van wal. “We beschikten over mooie ruimtes, die helaas verspreid lagen over meerdere verdiepingen”. Deze geleidelijk ontstane verspreiding over twee verdiepingen was het gevolg van de groei van het bedrijf. “We zijn gestart met een klein team van een twintigtal mensen op de eerste verdieping, waar alle functies samengebracht waren: kantoren, keuken en vergaderzalen. Naarmate Befimmo verder groeide en er nieuwe medewerkers bij kwamen, moesten we uitbreiden naar de vierde verdieping”. Smart Ways of Working “Als eigenaar van kantoorgebouwen ging onze aandacht vooral naar nieuwe manieren om werkruimtes te organiseren en in te richten” vertelt Emilie Delacroix verder. “Kantoren worden meer en meer plaatsen voor ontmoetingen en uitwisselingen tussen de verschillende leden van een team. Dit draagt ook bij tot hun

betrokkenheid bij het bedrijfsleven. Drie jaar geleden zijn we hier grondiger over beginnen nadenken. In 2015 hebben we ons eigen project voor de implementatie van Smart Ways of Working voor onze medewerkers uitgewerkt, dat eind 2016 uitgevoerd werd”. Voor het team van Befimmo was het de logica zelve om de Smart Ways of Working in te voeren. “Ons doel was om de verandering geleidelijk door te voeren” aldus Emilie Delacroix. “Het was belangrijk dat de teams ermee akkoord gingen en dat iedereen er zich goed bij voelde. Op die basis zijn we onze behoeften gaan analyseren”.

Het personeel beschikt ook over een vloot elektrische fietsen van Ahooga.

Change management “Befimmo hecht veel belang aan het welzijn van haar personeel” benadrukt Caroline Kerremans. “De fundamentele waarden die de identiteit van Befimmo typeren, zijn engagement, teamspirit en professionaliteit. Daarom hebben we vanaf het begin de medewerkers willen betrekken bij deze verandering en vroegen we hen naar de criteria die volgens hen een garantie boden op succes voor het SWOW-project van Befimmo. De nadruk werd gelegd op het openstellen van de werkruimtes, de samenwerking, de ergonomie, de verbetering van de informatica en een gemakkelijke verplaatsing en verbinding. Als uitgesproken aandachtspunten werden de akoestiek, HVAC en verlichting vooruitgeschoven. Naast de fysieke transformatie van de werkomgeving gaan de Smart Ways of Working ook gepaard met een verandering van filosofie in de organisatie van het werk. We hebben een aantal workshops georganiseerd om de teamhoofden te begeleiden bij het beheer van deze verandering: flexibiliteit van het werk, responsabilisering en leefregels in de gedeelde werkruimtes zijn enkele van de aangekaarte thema’s. Het doel was om iedereen te begeleiden bij de verandering en de overgang sereen en constructief te laten verlopen opdat de beschikbare mogelijkheden tot uitwisseling en communicatie in het kader van de SWOW optimaal benut zouden worden”.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 93

1) zie kader op pagina 22 ‘ SWOW: van Le Monnoyer tot de Keizerslaan’

/BEFIMMO – BRUSSEL

BUSINESS CASE

De eetzaal kan ook dienen als formele of informele vergaderzaal.

Caroline Kerremans, IR & External Communication Manager: “We ontdekten een open, lichtrijke werkomgeving die uitgerust was met moderne technologieën en die de uitwisseling en creativiteit stimuleerde.” Caroline Kerremans voegt er nog aan toe: “We hebben ook hard gewerkt aan de interne communicatie en drie werkgroepen opgericht met telkens een tiental medewerkers rond de thema’s paperless, mobiliteit en meubilair. De paperless werkmethode vertaalde zich in een daling van het beschikbare opbergmeubilair met -60%. We hebben ook alle individuele printers vervangen door twee gecentraliseerde copy centers”. Alles op één verdieping Voor de uitvoering van het project deed Befimmo een beroep op de expertise van Frédéric Devos van architectenbureau LD2 en van Nathalie Ulrich als HR-consulente. “We hebben veel advies ingewonnen” aldus Emilie Delacroix. “Daarbij hebben we vastgesteld dat we intern over heel wat capaciteiten beschikten. Op het einde van de denkoefening werd de vierde verdieping, waar de keuken en vergaderzalen ondergebracht waren, opnieuw beschikbare huurruimte, mits een kleine renovatie. De benedenverdieping van het Goemaere-gebouw, die we niet gebruikten, veranderden we in een Meeting Center voor alle huurders in het gebouw. Al onze eigen ruimtes concentreerden we op de eerste verdieping, waar we ook onze keuken (die omgedoopt werd tot ‘Créaco’) onderbrachten. Alle kantoorruimtes voor het hele team, inclusief deze voor het management, werden open spaces”. De inrichtingswerken duurden van juli tot half december 2016. Tijdens de werken verhuisde het team naar het Triomf-gebouw in Elsene, een juweeltje uit de vastgoedportefeuille van Befimmo, waarin onder meer de hoofdzetel van Aliaxis gevestigd is (waarover we eveneens een reportage publiceren in dit magazine). “We hebben ons tijdelijk gevestigd op twee verdiepingen in het gebouw, in open spaces die niet echt comfortabel ingericht waren voor de gebruikers” aldus Emilie Delacroix. “Maar we vonden het eigenlijk wel spannend allemaal, want we wisten dat het maar voor enkele

94 WORKPLACE SHOWCASE 2017

maanden was, waarna we onze nieuwe kantoren zouden ontdekken, die nog niemand van het team al volledig afgewerkt had gezien”. Het was voor alle medewerkers van Befimmo een heel bijzonder moment om de nieuwe kantoren in het Goemaere-gebouw te kunnen betrekken. Caroline Kerremens herinnert het zich nog goed: “We ontdekten een open, lichtrijke werkomgeving die uitgerust was met moderne technologieën en de uitwisseling en creativiteit stimuleerde. Ze toonde zich bovendien flexibel: sinds we onze nieuwe kantoren in gebruik genomen hebben, is ons team tien koppen groter geworden, zonder dat we de inrichting hebben moeten aanpassen”.

Bruno Hoditte ✍ Marc Detiffe 

Befimmo in een notendop Befimmo is een gereglementeerde vastgoedvennootschap (GVV) die genoteerd is op Euronext Brussels. Als vastgoedoperator gespecialiseerd in kwaliteitsvolle kantoorgebouwen die voornamelijk gelegen zijn in Brussel, de grote Belgische steden en het Groothertogdom Luxemburg, investeert Befimmo in grootschalige vastgoedprojecten die voldoen aan kwaliteitscriteria als ligging, architectuur, diensten en ecologie. Op 30 juni 2017 had haar portefeuille een waarde van 2.477,1 miljoen euro voor een totale oppervlakte van meer dan 850.000 m² verspreid over 85 gebouwen. Als menselijk bedrijf met burgerlijke ambities en een sterke maatschappelijke verantwoordelijkheid, streeft Befimmo ernaar om zijn gebruikers een efficiënte, comfortabele infrastructuur te bieden.

Pictogrammen herinneren aan de goede gebruiksgewoonten om de open spaces op de juiste manier te delen.

Op verschillende plaatsen in de zetel van Befimmo zijn kleuraccenten kundig aangebracht.

De open en lichtrijke werkomgeving is uitgerust met moderne technologieĂŤn en stimuleert de uitwisseling en creativiteit.

De nieuwe open space structuur valt in de smaak bij het personeel.

WORKPLACE SHOWCASE 2017 95

/BEFIMMO – BRUSSEL

BUSINESS CASE

Silversquare @ Befimmo Tijdens een persconferentie afgelopen september kondigde Benoît De Blieck, CEO van Befimmo, verschillende initiatieven aan die tonen dat Befimmo doelgericht vooruitloopt op de ingrijpende en snelle evolutie van haar markt: “Befimmo verruimt haar opdracht en haar kijk op de werkruimtes van morgen, de manier om deze te ontwerpen en te gebruiken. Gebruikers zoeken meer en meer een eigenaar die veel meer te bieden heeft dan een ‘premium’ gebouw. De eigenaar moet hen evolutieve werkruimtes, diensten en netwerken van bedrijven bieden in een eventueel multifunctionele omgeving”. In dat kader sloot Befimmo een strategisch partnerschap met Silversquare, de Belgische leider in coworking. Silversquare @ Befimmo moet het gebouw een heel andere dynamiek geven. De meest geschikte ruimtes in de gebouwen van Befimmo zullen - complementair met de klassieke kantoorruimtes als coworkingruimtes ingericht worden. Deze zullen niet alleen voor externe gebruikers bestemd zijn maar ook voor de huurders van Befimmo, of ze nu in het betrokken gebouw huizen of niet. Silversquare @ Befimmo is van plan om de komende twee jaar vier tot vijf ruimtes te ontwikkelen. De eerste 4.000 m² voor coworking worden ingericht in het Triomf-gebouw, dat omwille van zijn uitstekende ligging uitgekozen werd. De opening van deze eerste Silversquare @ Befimmo is gepland voor het eerste kwartaal 2018. Op termijn zouden alle gebouwen die verhuurd worden aan meerdere huurders, evenals de nieuwe projecten, in aanmerking kunnen komen voor een Silversquare @ Befimmo-center. Tijdens de persconferentie werden meerdere vestigingen in Brussel vermeld: een gebouw in het IKAROS Park in Diegem, de Blue Tower in de Louizalaan, de Brederodestraat, de Naamsepoort en de gebouwenprojecten in ontwikkeling in de Noordwijk. En dan zijn er nog de vroegere WTC-torens en het Quatuor-project op het terrein van de Noord Building. Als Silversquare @ Befimmo een groot succes blijkt te zijn, zal er op termijn dus een nationaal netwerk van coworkingcentra ontluiken.

96 WORKPLACE SHOWCASE 2017

Émilie Delacroix, CSR Manager bij Befimmo: “Als eigenaar van kantoorgebouwen ging onze aandacht vooral naar de nieuwe manieren om werkruimtes in te richten.”

De eerste 4.000 m² voor coworking worden ingericht in het Triomf-gebouw, dat eigendom van Befimmo is. De ligging van deze eerste [Silversquare @Befimmo] is strategisch: rechtover de VUB, naast het nieuwe CHIREC ziekenhuis en dicht bij de ULB.

Blijf verbonden met de actualiteit in facility & workplace management

Schrijf u in via profacility.be/newsletter om de maandelijkse nieuwsbrief te ontvangen Blijf als eerste op de hoogte, volg ons

/RESEARCH

WORKPLACE & TELEWORKING

WWWW.PROFACILITY.BE/BIBLIO

De effecten en de evolutie van telewerken Afgelopen februari publiceerden Eurofund en de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) het rapport ‘Working anytime, anywhere: the effects on the world of work’* dat zijn gegevens haalt uit de Europese enquête ‘European working conditions survey’ (EWCS) gepubliceerd in 2015. Wat brengt het rapport ons precies bij? Na een analyse van de gegevens formuleerde Laurent Taskin, voorzitter van het Institut des Sciences du Travail (UCL) en hoofdredacteur van het tijdschrift International Journal of Work Innovation, zijn conclusies in een artikel dat in de Profacility Gudie 2017 verscheen. In het rapport wordt een originele typologie gehanteerd, die focust op enerzijds telewerken en anderzijds ICT-mobiel werken. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen drie soorten gebruikers: • werknemers die geregeld thuiswerken • werknemers die intensief gebruikmaken van mobiele technologieën en die het gewoon zijn om op verschillende locaties te werken • werknemers die occasioneel thuiswerken en/of mobiel zijn Een vierde categorie betreft de werknemers die voornamelijk ‘op kantoor’ werken, maar staat los van de gegevens. Er wordt dus rekening gehouden met het aspect regelmaat, dat een belangrijke rol speelt bij de impact van dergelijke werkvormen op outcomes als welzijn, prestatie en samenwerking. De aanpak is dus veeleer technologisch dan organisatorisch. Men kan de grenzen van de oefening betreuren: wat in geval van een mix van werkvormen - je kunt thuiswerken EN mobiel telewerken? En wat met het telewerken als zelfstandige, in telecenters en andere coworking-omgevingen? Verschillen tussen landen Uit het rapport blijkt dat telewerken alsmaar meer ingeburgerd geraakt en België, net als Frankrijk of het Verenig Koninkrijk – één van de Europese koplopers is voor wat de hier bestudeerde vormen

van telewerk betreft. Wanneer we kijken naar alle vormen van telewerk samen, staat Denemarken op de eerste plaats (37% van de werknemers) en sluit Italië het rijtje af (7%). Gevolgen van telewerken Wetenschappelijk onderzoek legde ze al dertig jaar geleden vast, maar de verbanden tussen telewerk, welzijn, autonomie en arbeidsintensiteit worden door het rapport bevestigd. Helaas zijn die na al die jaren nog altijd niet gereguleerd, ondanks felle collectieve onderhandelingen hierover, zoals gemeld in het rapport. De gegevens tonen aan dat er een verband is tussen arbeidsintensiteit en een intensief ICT-gebruik, maar ook de mate van autonomie op het werk. Zo geeft bijvoorbeeld 40% van de mobiele telewerkers aan dat ze de hele tijd of een groot deel van de tijd onder stress staan, wat lager ligt bij de occasionele telewerkers (33%), de regelmatige thuiswerkers (30,5%) en de werknemers die hoofdzakelijk ‘op kantoor’ werken (24,5%). Verrassend genoeg legt het rapport ook een verband tussen telewerken en slaapproblemen: 25% van de regelmatige thuiswerkers en mobiele telewerkers verklaart dat ze meermaals per week slecht slapen en meer dan 30% van de mobiele telewerkers vindt dat hun werk een negatieve impact heeft op hun gezondheid.

Ontdek de volledige reportage “Pan-Europese enquête ‘Working anytime, anywhere’: wat moeten we onthouden?” via www.profacility.be/biblio > 17/10/2017

Het volledige rapport ‘Working anytime, anywhere: The effects on the world of work’ gepubliceerd door Eurofound en ILO (International Labour Office) is beschikbaar via www.eurofound.europa.eu > Publications

WORKPLACE SHOWCASE 2017 98

NEW

Doorblader en download dit e-magazine via www.profacility.be/best-workplaces/2017/nl → Deze editie belicht de mooiste en meest vernieuwende realisaties op het vlak van het ontwerp en de inrichting van kantoren, onthaal-, vergaderen receptieruimten. → Om deze digitale publicatie vlot te kunnen raadplegen m.b.v. een tablet, bevat dit e-magazine een beknopte beschrijving van elke realisatie, geïllustreerd met een groot aantal foto’s. De hyperlink geeft direct toegang tot de volledige reportage, zoals gepubliceerd in de Profacility online-bibliotheek www.profacility.be/workplace. Elke online-presentatie omvat een galerij met foto’s/filmpjes en de lijst met de voornaamste leveranciers, consultants en dienstverleners die meewerkten aan het project.

© De ‘Best Workplaces’ is een publicatie van Business Interactive Media (Bimedia) I www.profacility.be I info@bimedia.be I TEL. +32(0)2 669 77 65 Advertising: Uw aanwezigheid in deze speciale editie: voor alle advertisingmogelijkheden, het publiceren van een bedrijfsprofiel en case study’s m.b.t. interieurinrichting, contacteer ons via advertising@bimedia.be. Advertentietarieven zijn beschikbaar via www.profacility.be/advertising

Cleaning

Reception Services

Building Maintenance

Catering

Security

Solutions

De meest klantgerichte facilitaire onderneming www.facilicom.be

Workplace_Facilicom_2017.indd 1

DE JUISTE MENSEN OP DE JUISTE PLEK

26/10/2017 13:09