Bio Actief 24

bio actief 24

Jouw ontmoeting met een dynamische sector

driemaandelijks tijdschrift verschijnt in maart — juni — september — december

“In landbouw ligt de sleutel voor een betere wereld.”

Michiel van Poucke

bio actief

voor woord

© Esmeralda Borgo

Jouw ontmoeting met een dynamische sector

Beste lezer, Met de biobedrijfsnetwerken hebben we een prachtig model ­ontwikkeld waarmee boeren van elkaar kunnen leren en samen met onderzoekers aan praktijkonderzoek doen. Plots vertelde een ­onderzoeker die al een hele tijd zo’n biobedrijfsnetwerk begeleidt, me dat bio toch iets is voor mensen met een speciale filosofie.

Vreemd hoe na al die jaren die wetenschapper daar nog steeds van opkijkt.

Daarnaast gingen de media gretig in op een Britse studie die ontdekte dat vrouwen die veel bio consumeerden niet minder kans maakten op kanker. Een wetenschapper deed er nog een schepje bovenop. Bio was enkel goed omdat het mensen een goed gevoel gaf. En het was volgens hem ook helemaal niet duurzamer, want de opbrengsten lagen veel lager.

In die lawine aan wetenschappelijke vooroordelen en ­ongefundeerde uitspraken kreeg BioForum gelukkig ook de kans om te reageren. Zo probeerden wij als biosector een meer genuanceerd beeld aan bod te laten komen in de media.

Opnieuw moet ik vaststellen dat bio een moeilijk verhaal blijft. De klassieke wetenschap deelt een probleem op in s­ tukken en gaat dan elk onderdeel apart analyseren en maximaliseren.

Duurzaamheid is daarentegen een holistisch begrip: het gaat over hoe een systeem in zijn geheel werkt, met aandacht voor milieu, economie en mensen.

“Bio mag dan niet de beste zijn in de spurt of in het kogelstoten, maar we blinken wel uit in de tienkamp.”

Als biosector zijn we voortrekkers in het denken en doen rond ­duurzame landbouw, iets wat wij graag agro-ecologie noemen.

Zo kwam bioboer en landbouweconoom Bavo Verwimp op onze Algemene Vergadering vertellen over de ecologische e ­ conomie.

Biosano en onze biofruittelers toonden dat zo’n duurzaam ­economisch model ook in de praktijk kan werken. Om even een ­metafoor uit de sportwereld te gebruiken: bio mag dan niet de beste zijn in de spurt of in het kogelstoten, maar we blinken wel uit in de tienkamp. We zijn de nummer één in alle disciplines samen.

Als de universiteiten en onderzoeksinstellingen mee op zoek zouden gaan naar een duurzamer voedselproductiesysteem, dan zouden we met bio grote stappen vooruit kunnen zetten. Dat zou ­alleszins beter zijn dan proffen die hun persoonlijke mening ­verwarren met wetenschappelijke inzichten.

Kurt Sannen Voorzitter BioForum Vlaanderen kurt.sannen@bioforumvl.be

@

2

bio actief 24

juni 2014, editie 24 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw. Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

BioForum Vlaanderen vzw Quellinstraat 42 2018 Antwerpen t 03 286 92 78 info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be v.u. Kurt Sannen, Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede HOOFDREDACTIE Tom Wouters EINDREDACTIE Petra Tas REDACTIERAAD EN INHOUDELIJKE EXPERTISE Bram Fronik (Verwerking & wetgeving), An Jamart (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Martine Van Schoorisse (Biogarantie, beurzen & export), Lieve Vercauteren (Directeur) FOTOGRAFIE KVL/Creative Nature, Lisa Develtere, Kjell Gryspeert, Joachim Dewilde, Frank Toussaint COVERFOTO KVL/Creative Nature VORMGEVING Duall MET DANK AAN Koen Dhoore, Yves Hendrickx, Michiel Van Poucke, Marie Stevens, Ronald Vlekken, Hannelore Coene, Stefaan Deraeve, Sofie van Slycken, Eef Malfait, Luc Pieters, Marjolein Vermeersch.

DRUK Drukkerij De Bie. Gedrukt op gerecycleerd papier met ­vegetale inkten, in een ecologisch geëngageerde drukkerij VERZENDING Annemie Lambert, De Brug vzw ABONNEREN Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement.

Ben je geen marktdeelnemer, maar wel geïnteresseerd in een jaarabonnement? Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding ‘Abonnement Bio Actief’. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (bic: TRIOBEBB, IBAN BE30 5230 8012 5311) ADVERTEREN Wil je graag de publicitaire mogelijkheden van Bio Actief kennen? Neem contact op met Sabrina Proserpio, sabrina.proserpio@bioforumvl.be, T 03 286 92 70.

Deze publicatie kwam tot stand met de steun van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling, van het Departement Landbouw en Visserij.

bio actief 24

En verder 10

Een mestactieplan voor de bodem

12

We eten allemaal bio

13

Dit deden wij in 2013

17

Duurzaam verpakken

18

Bio in het stemhokje

6 levende sector

een duurzame economie

20 lekkere sector

Bio-aardbeien: een lekkere, gezonde snack !

24 eerlijke sector

survival of the fittest ?

Op weg naar een gun-economie inhoudstafel

3

3 zomerse zondagen voor jou !

bio flash

Deze zomer organiseert BioForum voor haar leden drie ontmoetingsdagen, met een hapje, een drankje en een muzikale noot. Graag nodigen we jou en jouw familie hiervoor uit.

Een uitgebreide uitnodiging krijg je later in je mailbox!

i

M eer weten?

Neem contact op met marijke.vanranst@bioforumvl.be

‘t Vier Uiterstenhof © Frank Toussaint

© Stefan Jacobs

Noteer alvast volgende data in jouw agenda → 13.07 — De Zaaier, Ruddervoorde → 10.08 — Milagrow, Aartselaar → 24.08 — Kasteel Nieuwenhoven, Sint-Truiden

Nieuwe winkelacties Als biowinkel krijg je sinds kort van BioForum receptkaarten toegestuurd om uit te delen aan je klanten.

Aan de ene kant vind je een passend gerecht, aan de andere kant staan nuttige links en algemene info over bio. We horen graag jouw mening over deze kaarten.

In september is het weer Dag van de Klant. Met ­medewerking van Unizo kan je je klanten op die dag een bio-attentie geven.

i

M eer weten?

Wil je meer weten over deze twee acties?

Neem contact op met marijke.vanranst@bioforumvl.be

Zet jouw Bioweekactiviteit op de kaart Al meer dan honderd biobedrijven zetten van 7 tot en met 15 juni hun schouders onder de Bioweek. Organiseert jouw bio­bedrijf nog geen activiteit? Inschrijven kan nog steeds op www.bioforumvlaanderen.be/inschrijving_bioweek2014.

Hang de Bioweekaffiche op die je bij deze Bio Actief vindt en voer mee promotie voor deze grootse campagne!

i

4

bio actief 24

M eer weten?

Alle activiteiten kan je terugvinden op www.bioweek.be

Beurs voor en door bio

© Lisa Develtere

Op 25 en 26 maart 2015 vindt in Hal 6 van Brussels Expo Expo4Bio plaats. Deze eerste Belgische v­ akbeurs is een niet te missen event voor biobedrijven. EasyFairs ­organiseert de beurs in nauwe samenwerking met BioForum Vlaanderen, die een sterk seminarie­ programma voorziet. BioWallonie verzorgt mee het Franstalige gedeelte. Interesse als exposant? Surf naar www.expo4bio.be, waar je een aanvraag tot deelname kan downloaden. Je profiteert van een vroegboekkorting bij inschrijving voor 31 augustus 2014.

i

Open Bedrijvendag 5 oktober 2014

M eer weten?

Vragen of suggesties voor een spreker of ­onderwerp voor het inhoudelijke luik?

Neem contact op met Martine via martine.vanschoorisse@bioforumvl.be of 0476 49 42 43

Honderden bedrijven openen op 5 oktober hun deuren, terwijl meer dan 600.000 bezoekers op ontdekkingstocht gaan. Zin om ook mee te doen?

Als lid van BioForum krijg je 10% korting op het ­inschrijvingsgeld. Meer info via marijke.vanranst@bioforumvl.be.

2015

VAKBEURS

Brussels Expo 25 & 26 maart 2015

Dé vakbeurs voor de biologische keten

Photo credit: © Kobe Van Looveren

i

M eer weten?

Schrijf je in via www.openbedrijvendag.be

Reserveer op: www.expo4bio.be

Event Partners:

Land voor De Landgenoten Op 30 april hebben BioForum Vlaanderen en 16 andere organisaties – waaronder VELT, Landwijzer, Natuurpunt en Hefboom – de coöperatieve De Landgenoten ­opgericht. De Landgenoten krijgt een vaste stek bij BioForum. Vanaf nu kan iedereen mee ­investeren in de aankoop van biogrond via een aandeel in de coöperatieve.

De Landgenoten

i

M eer weten?

Je vindt alle informatie op www.delandgenoten.be

bioflash

5

• levende sector

Duurzame economie Crowdfunding, coĂśperaties, alternatieve financiering: je hoeft niet altijd bij een bank aan te kloppen om te kunnen investeren. Bij een duurzame sector als de biosector hoort ook een duurzame kijk op economie.

En dan komen andere vormen al snel aan de oppervlakte. Drie bedrijven vertellen over hun ervaring met alternatieve financieringsvormen.

6

bio actief 24

© KVL/Creative Nature

Wijveld Maatschap wat CSA-boerderij wie Michiel van Poucke en Marie Stevens wanneer sinds 2009 Waar Destelbergen hoeveel 1,5 hectare

een van de meest uitdagende opdrachten.

Michiel kon een stuk grond pachten via een gepensioneerde boer. Dat liep een hele tijd goed, maar eind vorig jaar besliste de landeigenaar om zijn grond te verkopen.

Verschillende organisaties waren toen al bezig om het eerste Vlaamse biogrondfonds op te richten, wat uiteindelijk zou uitgroeien tot De Landgenoten. Met Wijveld Maatschap hadden ze meteen een eerste project.

Betrokkenheid is het sleutelbegrip in het leven van bioboer Michiel van Poucke. Het was de drang naar betrokkenheid die hem zes jaar geleden deed besluiten om zijn job als geluidstechnicus in te ruilen voor een bestaan als bioboer. “Ik wou iets doen waar ik op het einde van mijn leven met trots op zou kunnen terugkijken.”

Voor Michiel is de samenwerking met De Landgenoten meer dan een praktische ­keuze: “Ik was zelf absoluut geen v­ ragende partij om grond te kopen. Ik vind dat ­iedereen medeverantwoordelijk is voor de manier waarop we met onze grond – en bij uitbreiding onze voeding – omgaan. Dat grond vaak in handen is van een privé­ persoon, komt de kwaliteit van de grond niet altijd ten goede. Een biogrondfonds zorgt tenminste voor een goed beheer van de grond over de generaties heen.” Marie beaamt: “Dat de grond bio blijft, ook na ons, dat spreekt me wel aan.”

Sinds 2009 runt hij het Wijveld, een CSAboerderij op 1,5 ha aan de rand van Gent.

“Ik zocht iets in de buurt van Gent. Niet ­alleen omdat ik er woon, maar ook omdat ik stadslandbouw enorm verrijkend vind. Door boer en mens dichter bij elkaar te brengen, ­ontstaat er meer respect en dat leidt automatisch tot eerlijker prijzen.” In 2013 kwam daar met Marie Stevens een boerin bij. Ook zij is gebeten door de groenteteelt, liefst voor een heel lokale afzetmarkt.

Voor beginnende boeren is grond vinden

En natuurlijk is er ook het financiële aspect: “Grond is zo duur dat je dat gewoon nooit kan verdienen in één boerenleven met het telen van groenten en fruit alleen. Gelukkig zijn wij dankzij het CSA-model, zeker van ons inkomen. Een initiatief als De Landgenoten

Op 30 april werd de oprichting van De Landgenoten een feit.

Meer i­ nformatie daarover vind je op www.delandgenoten.be.

“ Landbouw heeft zo'n invloed op het leven. Daar ligt dan ook de sleutel voor een betere wereld.” zal er in de toekomst voor zorgen dat naar de meest geschikte boer gezocht wordt in plaats van naar de meest kapitaalkrachtige.”

Michiel en Marie merken onder hun klanten heel wat enthousiasme voor het biogrondfonds. Mensen zien stilaan in dat banken hun geld niet altijd even verstandig investeren en kiezen dus liever zelf voor nuttige, maatschappelijke relevante projecten. “We twijfelen er niet aan dat De Landgenoten samen met onze klanten voldoende geld zullen ophalen om onze grond aan te kopen.

Onze klanten zijn erg betrokken; ze komen hier dan ook erg vaak.”

Van één ding is Michiel zeker: “Landbouw heeft zo’n invloed op het leven. Daar ligt dan ook de sleutel voor een betere wereld. Ik ben blij dat ik daar iets kan toe bijdragen.” meer weten

www.wijveld.be

@

levende sector

7

© Lisa Develtere

La Vie est Belle wat Producent van vegetarische producten wie Stefaan Deraeve wanneer sinds 1992 waar Oostkamp hoeveel 13 medewerkers

La Vie est Belle is een duurzame onder­ neming die onder meer biologische ­vegetarische burgers produceert. Als bedrijf met een sociaal hart hebben ze 13 mensen in dienst die om verschillende redenen geen plaats vinden op de reguliere arbeidsmarkt.

Dat duurzaam ondernemen automatisch betekent dat je op zoek gaat naar alternatieve financieringsvormen, klopt alvast niet. Voor zaakvoerder Stefaan Deraeve is financiering de normaalste zaak van de wereld, in welke vorm dan ook. “Wij financieren de algemene werking van ons bedrijf. Alle middelen die we ophalen, of we dat nu via de gangbare manieren of via andere wegen doen, worden gebruikt om ervoor te zorgen dat La Vie est Belle blijft draaien. Het is dankzij dat

8

bio actief 24

geld dat we onze filosofie over duurzame ­productie en lokale tewerkstelling in de praktijk kunnen brengen.”

La Vie est Belle heeft geen speciaal afgebakende projecten lopen die via alternatieve financieringsvormen worden ondersteund.

Als sociaal bewuste onderneming kunnen ze wel aankloppen bij Trividend cvba, een Vlaams participatiefonds dat investeert in bedrijven die een sociaal luik hebben. Dit fonds biedt ondersteuning in de vorm van achtergestelde leningen of kapitaal.

“Kan je dat een alternatieve financiering ­noemen? Ik weet het niet en eigenlijk maakt het me ook weinig uit. Uiteindelijk willen we vooral onze doelstellingen realiseren.

Dat doen we via goede afspraken tussen ons en onze investeerders, hoe die er ook uitzien”, aldus Stefaan.

In plaats van te focussen op hoe het geld bij hen geraakt, hecht Deraeve veel meer belang aan wat ze met het geld doen: “Wij willen duurzaam produceren en zetten het welzijn van onze werknemers op de ­eerste plaats. Als bedrijven of organisaties zich kunnen vinden in die visie en hierin

“ Het is dankzij financiering dat we onze filosofie over duurzame productie en lokale tewerkstelling in de praktijk kunnen brengen.” ­willen investeren, dan zeggen we daar zeker geen nee tegen.”

Er is één ding dat alle financieringsvormen gemeen hebben volgens Stefaan Deraeve: investeerders wil zo weinig mogelijk risico lopen. “Dat geldt volgens mij ook voor de alternatieve modellen. Daar houd je als bedrijf dus best rekening mee. Zulke risico’s kan je vermijden door duidelijke afspraken te maken met alle partijen. Bespreek alles op voorhand, neem samen alles goed door.

Zo komt geen van beide partijen later voor verrassingen te staan.” meer weten

www.lavieestbelle.be

@

© Frank Toussaint © Lisa Develtere

Onder de appelboom wat Marktkraam met biologisch fruit en thuisverkoop wie Hannelore Coene en Ronald Vlekken wanneer sinds 2009 waar Thuisbasis Sint-Truiden, op de markt in Leuven en omgeving van Brussel

In 2009 stond Hannelore Coene voor het eerst op de markt met biologisch fruit. Sinds 2012 zit ook Ronald in de zaak en zijn ze elk weekend afwisselend op een aantal vaste markten te vinden.

In het begin hadden ze zelfs geen eigen weegschaal, maar na drie jaar werd het tijd voor een eerste grote investering: een bestelwagen. “Door onze kleinschaligheid zijn we niet bij een bank gaan aankloppen, maar hebben we het geld bij elkaar gehaald via een win-winlening van de Vlaamse overheid.

In ruil voor belasting­aftrek kunnen private personen geld lenen aan kleine kmo’s. En alles staat mooi op papier, zodat je discussies achteraf vermijdt.”

Alternatieve financieringsvormen passen ook bij hun bedrijfsfilosofie: “Onder de Appelboom groeit organisch. Niet meteen groot denken, maar zoals een boom elk jaar gewoon een ring erbij. We werken met kleine financiële injecties en dan kom je ­automatisch uit bij de alternatieven.”

Die kleinschaligheid heeft nog meer voor­ delen: ze kunnen zonder al te veel risico dingen uitproberen. Zo bedacht Ronald drie jaar geleden het project ‘Adopteer een hoogstamboom’. Mensen betalen om een fruitboom één jaar lang te adopteren.

Ronald heeft geld om de boomgaard te ­onderhouden, zij krijgen een heleboel in de plaats.

“ Omdat je financiers ook meteen je klanten zijn, gaan ze mee beginnen nadenken.” meteen je klanten zijn, gaan ze mee nadenken over dingen als promotie. Zo groei je van een individueel b ­ edrijf uit tot een bedrijf met een maatschappelijke kant.”

Ook voor hun aankopen kunnen klanten op voorhand betalen. Ze geven via e-mail ­wekelijks hun bestelling door en die wordt verrekend met hun krediet. Hannelore: “Deze manier van werken heeft niet alleen voordelen voor onze klanten, maar ook voor ons. Voor we naar de markt v­ ertrekken, ­weten we immers dat een deel zeker ­verkocht is.”

Toch bleek het project ook een zoektocht.

Ronald: “Ik wou mijn klanten genoeg waar voor hun geld geven, maar voor mij klopte de rekening niet helemaal. Ik ben dus nu op zoek naar een betere vorm. Ook dat is organisch groeien: we toetsen af wat mogelijk is en als iets niet werkt, moet je bijsturen.”

Nog één keer valt de term organisch groeien.

Ronald: “Wij zouden veel meer markten kunnen doen of een grotere kraam kunnen nemen, maar onze eerste bekommernis is kwaliteit leveren. En dus gebeurt alles stapje voor stapje, heel doordacht. Dat past ons het beste.”

Hannelore: “Het deed wel deugd dat een deel van ons cliënteel bereid is om meer ­betrokken te zijn. Omdat je financiers ook

meer weten

www.onderdeappelboom.be

@

levende sector

9

• vragende sector

Een mestactieplan voor de bodem wie voor beleid wat Oproep tot een geïntegreerd mestbeleid waarom Alles begint met een gezonde bodem

Het Vlaamse mestbeleid schiet tekort om tot een agro-ecologische landbouw te komen. Mest is geen afvalstof, maar een grondstof om de kringloop te sluiten.

Mest is geen afvalstof Vlaanderen gaat kwistig om met nitraatbemesting en dat heeft grote gevolgen: vooral de oppervlaktewateren zijn vervuild. Ondanks de opeenvolgende mestactie­ plannen is er onvoldoende verbetering. Meer nog, ook de fosfaatgehaltes moeten naar beneden. Onze overheid maakt zich intussen klaar voor een vijfde mestactieplan, terwijl Europa drastische maatregelen verwacht.

Zal Vlaanderen er dit keer over waken het kind niet met het badwater weg te gooien?

10 bio actief 24

© KVL/Creative Nature, Thierry Beaucarne

Het huidige Vlaamse mestbeleid is niet geschikt om tot een duurzaam agro-ecologisch landbouwbeleid te komen. Men vertrekt immers van het uitgangspunt dat mest een afvalstof is die weggewerkt moet worden zonder water, bodem en lucht al te veel te vervuilen. Maar mest heeft, naast het voorzien van nitraat en fosfaat voor planten, nog een andere rol: het is een grondstof voor de opbouw van een gezonde, levende bodem.

Omdat Vlaanderen tot nog toe veel te weinig rekening houdt met de bodemproblematiek, worden we geconfronteerd met erosie en structurele afname van de organische stof in de bodem.

“ De biologische landbouw heeft op geen e­ nkele manier ­bijgedragen tot het mestprobleem.”

Kringlopen sluiten In tegenstelling tot de mestwetgeving ziet de biologische landbouw “mest”, en in het bijzonder koolstofrijke mest, als een grondstof om de kringloop te sluiten. Dit gebeurt liefst zo lokaal mogelijk en binnen een grondgebonden context. Voor bio is mest een cruciale schakel in de ecologische kringloop. Het is een van de verbindings­stukken om tot een duurzaam landbouwsysteem te komen, waar grondgebonden dierlijke productie deel van uitmaakt.

De biologische landbouw heeft op geen enkele manier bijgedragen tot het mest­ probleem. Sterker nog, het lastenboek van de biologische landbouw beperkt het aantal dieren per hectare. Daarmee wordt niet ­alleen de hoeveelheid stikstof (max.

170 kg N/ha) in toom gehouden, het zet ook een rem op overbegrazing, het vertrappelen van de bodem, bodemerosie en vervuiling.

Veel van de regels uit de mestwetgeving creëren extra overlast voor de bioboer.

Sommige regels dreigen het zelfs onmogelijk te maken om nog vanuit een kringloopvisie te werken en tot een optimalisatie van de

bodembiodiversiteit te komen. Gangbare boeren kunnen onder de huidige mest­ wetgeving steeds terugvallen op kunstmest, terwijl dit bij bio – terecht – uit den boze is. Biologische boeren kunnen wel gebruik maken van organische handelsmeststoffen, maar ook dat is, met het oog op duurzaamheid, hooguit een laatste vangnet.

BioForum vraagt dan ook een g ­ eïntegreerd mestbeleid dat verder kijkt dan de Europese vereisten. Vlaanderen heeft nood aan een mestbeleid dat ingebed zit in een breder landbouw- en milieubeleid, waarbij de l­ evende bodem centraal staat.

Grondgebonden boeren die lokale kring­ lopen sluiten, mogen niet gestraft worden.

Knelpunten zoals de tanende kwaliteit van onze bodem, bodemerosie en de teloorgang van bodembiodiversiteit vragen om een totaalaanpak.

Meer weten?

Neem contact op met onze beleidsmedewerker Esmeralda Borgo via ­esmeralda.borgo@bioforumvl.be.

Ons volledige standpunt lees je op www.bfvl.be/map5

i

vragende sector 11

• sector in cijfers

Wij eten allemaal bio Bron: GfK PanelServices Benelux voor VLAM

Elk jaar meet GfK Panelservice in opdracht van VLAM, het Vlaams centrum voor Agro- en Visserijmarketing, de evolutie in de verkoop van bioproducten. Dit zijn de belangrijkste resultaten.

Meer info Een deel van deze cijfers vind je ook terug in het officiële biojaarrapport van de overheid. Je vindt het terug op www.bfvl.be/ biorapport.

i

Distributiekanalen biologische v­ oedingen en dranken in België ( aandelen op basis van bestedingen )

Gekocht assortiment bio in België

4 %

100%

● zuivel

4,6

4,2

4,6

29,8

31,7

30,6

● vlees/vis/ei

21 %

● graanproducten

80%

● agf ● wijn en bier

38 %

3,5

60%

11,0

24 %

4,5

4,5

11,4

13,5

2,1 2,4

2,7

40% 13 %

● hoeve en boerenmarkt ● speciaalzaak/natuurvoeding ● openbare markt

49,1

45,7

44,1

2011

2012

2013

20%

● buurtsupermarkt ● hard discount ●

dis 1

0%

Marktaandeel vers bio per levensfase 4,0 3,5 ● jonge alleenstaande < 40 jaar

3,0 2,5 2,0 1,5

●

tweeverdieners

●

huishouden met kinderen beperkt inkomen

●

welgesteld huishouden met kinderen

●

kostwinner (2pers)

●

alleenstaande > 40 jaar

● gepensioneerden beperkt inkomen

1,0

● welgestelde gepensioneerden

0,5 2011

12

bio actief 24

2012

2013

sector in cijfers

Jaarverslag 2013 BioForum Vlaanderen vzw Dit deden wij in 2013

Op 22 april hielden we onze Algemene Vergadering in de Winkelhaak in Antwerpen. Onze w ­ erking van 2013 werd er positief onthaald. Een overzicht.

BioForum houdt jou op de hoogte BioForum wil jou zo goed mogelijk informeren en dat lijkt te werken. Steeds meer mensen vinden de weg naar www.bioforumvlaanderen.be. Het gemiddeld ­aantal b ­ ezoekers per maand groeide van 3.200 in 2012 naar 4.300 in 2013. Vooral de rubriek Vraag & aanbod doet het goed, met gemiddeld 1.140 lezers per maand.

Wie zijn we?

BioForum vertegenwoordigt de Vlaamse biosector over de sectoren heen en dat wordt gewaardeerd. In 2013 zagen we ons ledenaantal met 12% stijgen tot 390 leden. Leden k­ unnen te allen tijde bij ons terecht voor persoonlijk advies en genieten bovendien van heel wat exclusieve ­voordelen. Er zijn ook 9 organisaties lid van BioForum: controle-organismen, maatschappelijke organisaties en onderzoeksinstellingen.

waarvan de meerderheid �de werkt. Samen zijn ze goed voor 12,7 VTE. Zes medewerkers, aangestuurd door directeur Lieve Vercauteren, ondersteunen de markt­deelnemers en verdedigen diens belangen. Drie medewerkers verzorgen onze communicatie naar sector, publiek en pers. Vier mensen vervolledigen het team in de functies onthaal, administratie, boekhouding en IT. Communicatie en administratie worden aangestuurd door adjunct-directeur Petra Tas.

Dat we een organisatie zijn voor en door de biosector blijkt uit onze structuur. Onze raad van bestuur is samengesteld uit bioondernemers en lidorganisaties, met als ­voorzitter Kurt Sannen van boerderij Het Bolhuis. Het personeel is 15 man sterk

We zijn een vzw die veel doet met beperkte middelen. De omzet van BioForum Vlaanderen vzw bedroeg in 2013 1.356.348 euro. Waar dat geld vandaan komt en wat we e ­ rmee doen, vind je op onderstaande grafiek.

inkomsten

uitgaven

4 %

6 %

20 %

5 %

31 %

70 %

64 %

● subsidies

● personeel

● bijdragen biosector

● werkingskosten

● advertising

● overhead

● andere

Bioweek Voor het eerst zette de jaarlijkse Bioweek-campagne ondernemers in als ambassadeurs. Hun authentieke ­verhalen bezorgden ons erg bruikbare i­ nvalshoeken om de pers te bekoren: het leverde ons meer dan 120 artikels of reportages op. Twee keer kwam een ­ambassadeur in het avondnieuws op Eén.

Zelf p ­ ubliceerden we ­tussen juli en november 8 ­ambassadeursportretten in DS Weekblad, de ­weekendbijlage van De Standaard.

Ons eigen Bioweekmagazine werd op ruim 140.000 exemplaren verspreid naar Knack-abonnees en via gemeentehuizen en activiteiten. Dankzij de inzet van de ambassadeurs, de vele bedrijven die een activiteit organiseerden en de ondernemingen die ons fi ­ nancieel ondersteunden, konden we de biosector succesvol ­neerzetten als een professionele en boeiende sector waar vakkennis en innovatie hand in hand gaan met duurzaamheid. Vele mensen verklaarden zich ‘fan’: onze Facebook ‘Lekker bio’ verwelkomde 2000 nieuwe mensen. We sloten 2013 af met 7.643 fans.

We maakten van de Bioweek gebruik om onze website www.biomijnnatuur.be bekend te maken en onze v­ ernieuwde, online databank www.biogenietengids.be te promoten bij enkele ­duizenden consumenten. Via de biowinkels kregen de klanten als Bioweekattentie een gratis spel kaarten met een van onze Bioweekambassadeurs op.

BioForum gaat voor sterk beleid BioForum Vlaanderen vertegenwoordigt de Vlaamse biosector in diverse overlegplatforms (SALV, FAVV, Adviesraad voor Voedingsbeleid, Strategisch platform korte keten …) en haalt daar soms opvallende resultaten. Zo zijn we in 2013 blijven vechten voor het behoud van de biohectarepremie en de uitbetaling ervan en kregen we het voor elkaar dat kleinschaligere bedrijven in het mestdecreet minder analyses krijgen.

Daarnaast slaagden we er samen met de veiling in om een opening te creëren voor de gedeeltelijke vrijstelling voor biologische telers van de verplichte vooroogstcontrole op groenten.

Bio in de media Als journalisten vragen hebben over bio of een reportage willen ­draaien op een biobedrijf, kloppen ze vaak eerst bij ons aan. Wij ­informeren hen zo helder mogelijk en hebben regelmatig contact met journalisten van kranten, magazines, TV-programma’s en online media. De media-aandacht tijdens de Bioweek niet meegerekend, ­kwamen we aan ruim 140 c­ oncrete resultaten in 2013, waar­onder ­artikels en opiniestukken in alle Vlaamse kranten, nieuwsmagazine Knack en de vakpers. Ook in lifestylemagazines zoals Goed Gevoel en het kook­programma ‘Dagelijkse Kost’ kwam bio uitgebreid aan bod.

Daarnaast denken we ook aan de toekomst: wij pleiten vooral voor een leefbare landbouw met zoveel mogelijk boeren. Samen met een aantal andere organisaties schreven we een brochure over agro-ecologie in de praktijk en organiseerden we een congres.

Dat leidde uiteindelijk tot de oprichting van een leerplatform agro-ecologie met organisaties en wetenschappers.

Kennis als motor van ­kwalitatieve groei BioForum Vlaanderen investeert mee in de optimale ontsluiting van kennis, bij producenten, verwerkers en verkooppunten. In 2013 vonden meerdere bijeenkomsten plaats van de verschillende Biobedrijfsnetwerken, waar men werkte rond thema’s als bodem & bemesting en kruidenmengsels. Daarnaast organiseerden we voor verwerkers en verkooppunten een studiedag rond innovatie en een netwerkmoment met informatie over etikettering en GFK-cijfers.

Voor de verkooppunten werd ook een studiedag met bedrijfsbezoek georganiseerd. We publiceerden tot slot een compostbrochure en een startersbrochure.

Bio zoekt Keten & Bio zoekt Boer De projecten ‘Bio zoekt Keten’ en ‘Bio zoekt Boer’ zijn een gezamenlijk initiatief van BioForum, Boerenbond en ABS. Beide ­initiatieven streven er samen naar om de toenemende groei van de biomarkt maximaal in te vullen met inlandse producten. Hierbij brengt ‘Bio zoekt Keten’ de marktvraag in beeld en maakt ‘Bio zoekt Boer’ deze marktvraag kenbaar bij gangbare ­landbouwers.

In 2013 verstrekte Bio zoekt Boer eerste­ lijnsinformatie aan 145 kandidaat-omschakelaars.

Daarnaast werd breed gecommuniceerd naar gangbare landbouwers met een deelname aan AgriFlanders, 25 artikelen in de gangbare vakpers, een bedrijfs­ bezoek aan een akkerbouwbedrijf en deelname aan veldbezoeken bij Inagro.

Samen in actie Actief netwerken ϱϱ Boerenlunch voor producenten ϱϱ Stuurgroep Landbouw ϱϱ Your Choice voor foodservices: De beurs Your Choice werd uitgebreid en kreeg onderdak in Tour et Taxis.

Bijna 400 deelnemers (van groot­ keuken tot overheden en restaurants) konden kennismaken met zo’n 80 duurzame leveranciers. ϱϱ Congres agro-ecologie ϱϱ Studiedag rond innovatie in ­verwerking ϱϱ Voorbereiding eigen vakbeurs ϱϱ Overleg VLIF en korte keten ϱϱ Overleg bio en MAP IV

BioForum Vlaanderen maakt werk van het ondersteunen van de marktspelers, zowel individueel als in groep. We kiezen bewust voor een sterke band met de ondernemers en proberen onze werking zoveel mogelijk met hen af te stemmen.

Standpunten en b ­ eleid worden steeds besproken met de sector.

Dit doen we in sectorgroepen, op netwerkmomenten en studiedagen, maar ook door persoonlijk contact via e-mail en telefoon.

In 2013 kregen we tientallen ­schriftelijke en telefonische vragen, deden we een 30-tal bedrijfsbezoeken en organiseerden we tal van netwerkmomenten.

‘Bio zoekt Keten’ streeft er naar om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen, ­invulling te geven aan marktopportuniteiten en oplossingen te zoeken voor knelpunten.

In 2013 organiseerden we een o ­ verleg tussen de verschillende k­ etenschakels in de ­volgende sectoren: fruit, vlees, ­zuivel en ­groenten. We ­publiceerden een ­marktoverzicht voor fruit en eieren en gaven antwoord op 130 ­ketengerelateerde vragen van marktdeelnemers. Daarnaast o ­ nderzochten we de mogelijkheden voor de ­introductie van een mobiel slachthuis, ­alsook de markt­mogelijkheden voor ­geborstelde ­aardappelen. Voor de biologische melkveehouderij werd gewerkt aan een gedragen visie voor de ­toekomst.

Op vraag van diverse a ­ ctoren ­ nderzochten we de kansen voor de o biologische konijnen­houderij, met in het kielzog daarvan een s­ tudiereis naar Bretagne. Tot slot ­brachten we een ­brochure uit over de teelt van biologische aardappelen en een ­omschakelbrochure voor kleinfruit.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kurt Sannen Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede 16 bio actief 24

Biogarantie

Zichtbare sector

Met het Biogarantie-lastenboek dat we in september 2013 nog actualiseerden, ­proberen we expliciet de voortrekkersrol van bio na te streven. 243 Vlaamse ­ondernemers willen zich daarvoor ­engageren en voerden in 2013 het Biogarantie-label. Zij ontvingen allemaal een Biogarantie-vlag als promomateriaal.

Om de bedrijven te ondersteunen in hun werking en om de zichtbaarheid van de biobedrijven in het straatbeeld te ­vergroten, biedt BioForum sinds enkele jaren p ­ romomateriaal aan op bestelling.

In 2013 ­hebben in totaal 61 bedrijven hier g ­ ebruik van gemaakt. Onder meer de ­gepersonaliseerde balpennen en de voertuigstickers van ‘Bio mijn natuur’ en Biogarantie waren erg in trek.

FOTOGRAFIE KVL/Creative Nature, Lisa Develtere, Kjell Gryspeert, Frank Toussaint

• vooruitkijkende sector

Duurzaam verpakken De verpakking van voeding zorgt jaarlijks voor een flinke afvalberg, maar een goede verpakking is wel nodig om de kwaliteit en veiligheid van een voedingsproduct te garanderen. Hoe gaan verwerkende bedrijven hier mee om? We vroegen het hen zelf.

“Wij proberen zo weinig mogelijk verpakkingsmateriaal te gebruiken, zowel voor onze primaire als secundaire ­verpakkingen.

Daarnaast maken we ook duurzame keuzes bij het type v­ erpakkingsmateriaal en kiezen we vooral voor materiaal uit ­hernieuwbare bronnen (zoals papier en ­karton). Verschillende van onze a ­ fdelingen en experts zijn voortdurend bezig met het milieuvriendelijker maken van onze verpakkingen. Voor het merendeel van onze producten kiezen we voor TetraPakverpakkingen. Die bestaan voor meer dan 70% uit hernieuwbare bronnen, waardoor ze een van de meest milieuvriendelijke ­alternatieven zijn. In de eerste plaats ­willen wij ­natuurlijk onze producten op de best mogelijke manier bij de consument brengen. Door te kiezen voor verpakkingen die de houdbaarheid van onze producten ­garanderen, kunnen we de voedselverspilling al aanzienlijk reduceren.“ — Eef Malfait, Provamel “Voor de lancering van nieuwe producten bekijken wij in functie van producteisen welke verpakking nodig is. Wij proberen de totale hoeveelheid plastic te beperken tot het strikte minimum, enerzijds voor ­productuniformiteit, anderzijds om milieu­ taksen te reduceren. We starten nu met een project om multipacks efficiënter te verpakken, zonder overbodige trays. Voor wat betreft omkartons bevelen wij eerst ­gerecycleerde materialen aan, terwijl we voor de verpakking van de peperkoek zelf

op zoek gaan naar hetzelfde materiaal voor etiket en folie. Daardoor verloopt ook de recyclage eenvoudiger. Ook op het vlak van distributie proberen we het verpakkings­ materiaal te beperken door onder andere de maximaal toegelaten pallethoogte volledig te benutten en te werken met ompak­ stickers in plaats van bedrukte dozen.”

— Luc Pieters, Vondelmolen “Wij blijven zoeken naar manieren om ­anders te verpakken en te stapelen, in de hoop de hoeveelheid verpakking of verpakkings­verliezen te verminderen. Zo ­zitten onze pads sinds vorig jaar los in een zakje in plaats van individueel verpakt in een doosje. Dit leverde niet alleen een veel ­lichtere verpakking op (-31gr per verkoopseenheid), maar ook een beter eindresultaat.

De machines die de pads in zakjes verpakken, zijn nieuwer en zorgen voor m ­ inder fouten tijdens de productie. Minder uitval is minder verlies en dus beter voor het milieu.

Koffie blijft wel een moeilijk p ­ roduct om te verpakken. Om een optimale h ­ oudbaarheid te kunnen garanderen, moet er een – ­minieme – hoeveelheid aluminium a ­ anwezig zijn. Vroeger kozen we voor een volle laag aluminium in de verpakking, nu is dat nog maar een laag gedampte aluminium, waardoor de hoeveelheid aluminium 250 tot 300 keer minder werd. Daardoor verminderde ook het gewicht van de aluminium van 24 g/ m² tot 0,08 tot 0,1 g/m².”

— Marjolein Vermeersch, Koffie Kàn

M eer weten?

Op 22 mei organiseerden we een studiedag over duurzame verpakkingen. Voor het verslag neem je contact op met Bram Fronik, coördinator verwerking, bram.fronik@bioforumvl.be

@

ontmoetende sector vooruitkijkende sector 17

• sector in debat

Bio in het stemhokje Onder de noemer ‘Bio in het stemhokje’ verzamelden politici van de Vlaamse democratische ­partijen CD&V, SP.A, N-VA, Groen en Open VLD zich op zaterdag 19 april rond de debattafel van BioForum.

Opmerkelijk: onze politici zijn het ermee eens dat er meer ruimte moet zijn voor biologische landbouw, maar concrete beloften blijven uit. wat Een verkiezingsdebat rond duurzame ­landbouw voor wie Voor iedereen die moet gaan stemmen op 25 mei waarom Om een goede keuze te maken in het ­stemhokje

18

bio actief 24

“We kunnen niet terug naar de gemengde bedrijven van vroeger.”

Aan de hand van vijf stellingen wilde BioForum te weten komen hoe de democratische partijen de Vlaamse landbouw in de toekomst zien. Is biolandbouw volgens hen de weg naar meer duurzaamheid of hebben ze andere prioriteiten? Een terugblik.

handel worden beperkt, bijvoorbeeld door invoerquota op te leggen”. Terwijl Bart Staes (Groen) de eenzijdige keuze voor intensieve en op exportgerichte landbouw hekelt, vindt Tinne Rombouts (CD&V) dat ook vandaag al zeer veel op duurzaamheid wordt ingezet.

Meer agro-ecologie, minder vrije markt?

Meer subsidies voor een grond­ gebonden kringlooplandbouw?

Een goed landbouwbeleid kiest voor duurzaamheid & agro-ecologie en laat de voedsel­voorziening niet bepalen door de vrije markt, zo luidt de eerste stelling.

De subsidies die de overheid uitreikt voor landbouwinvesteringen (VLIF) moeten in de eerste plaats dienen om een grond­ gebonden kringlooplandbouw te realiseren, stelt BioForum in zijn tweede stelling.

Willem-Frederik Schiltz van Open VLD voelt zich aangesproken. Hij beaamt dat de vrije markt soms niet perfect is en dat de overheid best spelregels opstelt. Ook Wilfried Vandaele van N-VA vindt het de taak van de politiek om de vrije markt bij te sturen, ­zodat een meer ecologische landbouw mogelijk wordt: “Dat is een werk van lange adem, waarbij je ook de internationale ­context niet uit het oog mag verliezen.”

Bart Martens (SP.A) is van mening dat de vrije markt de landbouw op sociaal en ­ecologisch vlak ontwricht heeft. “We moeten op Europees vlak terug naar een agro-ecologisch systeem om de kringlopen te sluiten.” Maar daarvoor moet de vrije

“ We moeten op Europees vlak terug naar een agroecologisch systeem om de kringlopen te sluiten.”

Rombouts herhaalt dat de steun reeds gaat naar verschillende vormen van duurzame landbouw. Ze is niet meteen te vinden voor een grotere grondgebondenheid van de landbouw, omdat dit volgens haar zal leiden tot een rush op vrije gronden, met duurdere landbouwgrond voor gevolg. Staes vindt dat

oneerlijk verdeeld zijn. “Er is nood aan meer transparantie over de prijsvorming van boer tot bord”, zegt Martens. Schiltz pleit voor meer controle over de machtsconcentratie en mogelijke prijsafspraken binnen de distributiesector. Rombouts verwijst daarbij naar het Britse systeem, waar een ombudsdienst toeziet op de prijsvorming bij distributie.

Staes ziet daarnaast een belangrijke rol ­weggelegd voor de consument: “Als je ­consumenten dichter bij de producenten plaatst, krijgen deze een hoger inkomen.”

De korte keten en het realiseren van landbouw­coöperaties die contracten ­onderhandelen, zijn daarbij essentieel.

“ Er is nood aan meer transparantie over de prijsvorming van boer tot bord.”

de overheid via grondbanken en een hervormde pachtwetgeving moet vermijden dat de landbouwgronden die de komende jaren zullen vrijkomen, allemaal terechtkomen bij de grote landbouwbedrijven. Wilfried Vandaele vindt dat kringlopen wel gesloten kunnen worden op sectorniveau, maar “we kunnen niet terug naar de gemengde bedrijven van vroeger”. Voor Bart Martens volstaat het om de kringlopen op Europees niveau te sluiten en Schiltz vindt dat je hiervoor ook naar andere sectoren moet kijken.

Meer inspanningen om de bodems te herstellen?

Een levende bodem is noodzakelijk om de toekomstige voedselproductie te garanderen, zo luidt de derde stelling. Europa moet maatregelen opleggen om de bodems te beschermen en weer op te bouwen.

Dat er iets aan de bodems moet worden gedaan, daar lijkt eensgezindheid over te ­bestaan. “In Vlaanderen zijn we er ook ­effectief al mee bezig”, stelt Rombouts.

Ze merkt op dat bodembescherming soms haaks staat op ander milieubeleid: g ­ ronden met hogere koolstofwaarden behalen ­moeilijker de goede n ­ itraatresiduwaarden uit de mestwetgeving. Vandaele vindt echter dat de aandacht te veel beperkt is tot bodem­erosie. Hij ziet mogelijkheden in een vernieuwing van de pachtwet­geving: “Grondeigenaars zouden voorwaarden ­moeten kunnen opstellen ten aanzien van de pachters over de manier van boeren en

bodembeheer.” Ook Martens vindt dat we niet moeten wachten op Europa om de ­bodemproblemen aan te pakken.

Staes stelt dat je een gezonde bodem alleen maar kan bereiken met een agro-ecologische landbouw, maar dat wordt bemoeilijkt omdat heel onze landbouweconomie, van toevoer tot distributie, in de greep zit van een beperkt aantal bedrijven zoals Syngenta of Monsanto. Schiltz beaamt dit en betreurt dat de economische druk op de boeren momenteel dermate hoog is dat deze wel moeten kiezen voor uitputting.

“ Normen zijn nodig, maar dan wel op Europees niveau.”

Loon naar werk?

Boeren moeten loon naar werk krijgen, vindt BioForum, en alle kosten moeten mee in de prijs verrekend worden in plaats van ze door te schuiven naar de belastingbetaler.

Schiltz en Vandaele hebben er geen moeite mee om te stellen dat voedsel te goedkoop is. “Je kan een bedrag kleven op de milieukost,” bedenkt Vandaele, “maar dat moet wel in een internationale context gebeuren.”

Ook Martens pleit voor een Europese aanpak en is tevens van mening dat quota de te volgen weg zijn. Over het algemeen geeft iedereen wel aan dat de marges in de keten

Gezonde voeding en voedsel­ veiligheid herdefiniëren Met de laatste stelling geeft BioForum haar visie weer op voedselveiligheid: Om de productie van levend voedsel mogelijk te maken, is een nieuwe definitie van gezonde voeding en voedselveiligheid nodig. De laatste jaren is voedselveiligheid verengd tot het vermijden van microbieel leven in ons ­voedsel. Maar deze beperkte visie op voedsel­veiligheid creëert nieuwe risico’s zoals het afzwakken van onze natuurlijke immuniteit. En tegelijkertijd worden andere factoren nog te veel onderbelicht, zoals de aanwezigheid van (residu’s van) schadelijke stoffen, of het ongezonde voedselpatroon van vele consumenten.

Vandaele is het daar wel mee eens, maar benadrukt tevens dat er een mentaliteitswijziging moet komen. Mensen willen alles steriel en het voedsel moet er perfect uitzien, met voedselverspilling voor gevolg.

Staes blikt terug naar het ontstaan van de wetgeving rond voedselveiligheid: “Voedselveiligheid ontstond na de voedsel­ schandalen in de jaren negentig. De voorstellen zijn toen gekaapt door de grote voedselproducenten en zijn erg sterk gericht op uniformiteit en grootproductie. Hadden we hen laten doen, dan zouden Geuze en Roquefort vandaag niet eens meer bestaan!”

Tijdens de volgende legislatuur zal Europa de wetgeving inzake voedselveiligheid herzien.

Martens vindt dat de slinger te ver doorgeslagen is en verwelkomt zo’n herziening.

“We zijn zo streng over vorm en houdbaarheid en tegelijkertijd worden zaken als de aanwezigheid van microplastics of pesticidenresidu’s onvoldoende gecontroleerd.”

Schiltz maakt zich eveneens zorgen over die microplastics. Hij wil meer onderzoek naar dit sluipend gif. Enkel Rombouts lijkt het er niet mee eens te zijn dat de discussie over voedselveiligheid zich beperkt tot het microbiële leven. Ze erkent wel dat de normen te streng zijn voor de korte keten.

19

â&#x20AC;˘ lekkere sector

Bio-aardbeien een lekkere, gezonde snack!

20 bio actief 24

Š istockphoto

Wie Voor liefhebbers van bio-aardbeien Wat De situatie van bio-aardbeien in Vlaanderen Waarom Bio-aardbeien zijn lekker en gezond

De sector groeit

Biologische teelt

Veel mensen kijken elk jaar reikhalzend uit naar het nieuwe aardbeiseizoen. Althans voor bio, want gangbare aardbeien zijn soms nog tot in december in de winkel te vinden.

Bio-aardbeien houden zich wel nog aan de seizoenen. Soms kan je eind april al vroege vruchten vinden. Toch valt het hoogseizoen van de aardbei pas in mei en juni. En als het weer meezit, kunnen we ook daarna nog even bio-aardbeien vinden.

De aardbei behoort eigenlijk tot de rozen­ familie. Het is een schijnvrucht, wat betekent dat de pitjes op de aardbei de eigenlijke vruchten zijn. Aardbeien zitten boordevol vitaminen, vezels en mineralen: A, B1, B2, B6, C, E en K en ook calcium, magnesium, ijzer en mangaan. Ze zijn caloriearm en rijk aan anti-oxidanten. Als schijnvrucht neemt de aardbei zeer snel stoffen uit de omgeving op.

Dat is in het voordeel van de biotelers, omdat zij geen gebruik maken van chemische meststoffen of bestrijdingsmiddelen.

In elk geval is de volledige ­aardbeisector ­volop in expansie, met een jaarlijkse ­productie van 45.000 à 50.000 ton. De ­gemiddelde Belg eet zo’n 2,2 kg aardbeien per jaar. Als fruitsoort is het een absolute topper, met 38,7% van de fruitomzet in de veilingen. Het marktaandeel bio blijft ­voorlopig beperkt in Vlaanderen tot 1,1% van de bestedingen.

In Vlaanderen zijn er zo’n 40 biologische aardbeitelers. Voor de meesten van hen zijn aardbeien maar een klein onderdeel van een gediversifieerd teeltprogramma. Het aanbod bio-aardbeien blijft dan ook relatief klein, met een geschat areaal in Vlaanderen van 6 à 7 ha. Uit een rondvraag blijkt dat telers gemiddeld een oogst realiseren van 140 kg/are. Jaarlijks kunnen we dus ­smullen van bijna 100 ton bio-aardbeien uit Vlaanderen. Er worden amper b ­ io-­aardbeien ­geïmporteerd voor verkoop en is er zelfs sprake van een beperkte export naar Nederland, omdat het seizoen daar later valt.

Bio-aardbeien worden in de grond geteeld, waardoor plukken en onderhoud heel wat meer werk vraagt dan bij een substraatteelt op stelling. Een bio-aardbei is ­gemiddeld drie keer duurder dan zijn gangbare ­tegenhanger, al schommelt de prijs wel volgens b ­ eschikbaarheid tijdens het seizoen.

Het rassen­assortiment en dus ook het palet aan s­ maken is daarentegen in bio veel ­gevarieerder.

De bio-aardbeiteler streeft naar een natuurlijk evenwicht en zal waar nodig de natuur een handje helpen. Enerzijds zetten ze in op de natuurlijke biodiversiteit en zorgen ze ervoor dat nuttige insecten zich welkom ­voelen. Oorwormen, roofwantsen, lieveheersbeestjes, sluipwespen enzovoort: zij staan in voor de natuurlijke b ­ estrijding.

Indien nodig worden de insecten ook ­aangekocht.

Daarnaast kunnen ook combinaties met ­andere teelten helpen. Zo houden look­ planten de donderbeestjes (trips) op afstand.

Dit is vooral een aanrader voor producenten die in een weinig biodiverse omgeving actief zijn. Ook een goede rotatie is van belang (bv. met vlinderbloemigen, bladgewassen en wortelgewassen). Een teeltrotatie waar aardbeien met aardappelen afgewisseld worden is dan weer niet aan te raden. Alle bio-aardbeien worden in tunnels geteeld met optimale verluchting om kans op vruchtrot te minimaliseren.

Tot slot speelt ook het bemestingsniveau een rol: biotelers kiezen er bewust voor om zo weinig mogelijk te bemesten.

Een teveel aan stikstof kan immers blad­ luizen a ­ antrekken of witziekte veroorzaken.

De kwaliteit van de grond wordt ook op punt gezet met groenbemesters als klaver en afrikaantjes.

“Qua bestrijding laat ik de natuur zijn gang gaan – leven en laten leven. De kikkers zorgen er bij mij voor dat er niet te veel slakken en bladluizen zijn en dat natuurlijk evenwicht wil ik niet verstoren.”

Nico Vandevannet De Levende Aarde lid Biobedrijfsnetwerk kleinfruit

Aardbeien verkopen Aardbeien bewaar je best op een temperatuur van 4 à 7 °C. Lager kan ook, maar dan verlies je veel smaak. Laat aardbeien zo lang mogelijk in de koeling staan en plaats een beperkte hoeveelheid in de winkel. Een aardbei die van koeling naar kamertemperatuur gaat, zal er eerst aangedampt en dof uitzien.

Geef haar de tijd (best voor o ­ peningsuren) om te acclimatiseren, zodat ze er o ­ pnieuw aantrekkelijk uitziet. Regelmatig bevoor­ raden zorgt voor de beste kwaliteit.

Herhaaldelijk in en uit de koeling halen is absoluut af te raden.

Puur natuur zijn aardbeien overheerlijk.

Met een scheutje citroensap worden ze ­verrassend fris en met zwarte peper worden ze zelfs pittig. Een kleine tip: met warm weer vallen zuurdere variëteiten meer in de smaak.

Smaak in variëteiten Er bestaan honderden verschillende r­ assen met hun eigen kwaliteiten en aroma’s.

Op pagina 22 vind je meer uitleg over de ­variëteiten die in de biosector worden geteeld. De meest voorkomende soort in gangbaar is Elsanta, die 90% van de Vlaamse markt impalmt. In bio komt Darselect het vaakst voor, al hebben de meeste biotelers drie of meer variëteiten in huis. De keuze voor een bepaalde soort hangt af van ziekteresistentie, transportgevoeligheid, bewaarbaarheid, structuur en spreiding van de oogst. Toch geeft voor de doorsnee bioteler smaak uiteindelijk de doorslag, waardoor bewaarbaarheid of transportgevoeligheid soms lager scoren. Het gros van de biotelers kiest volledig voor korteketenverkoop. Via veiling (20%) en groothandel (13%) komen de bio-aardbeien ook in de winkels terecht.

lekkere sector 21

Plantgoedkwesties

plant (na melding) kan worden toegelaten als gangbaar uitgangsmateriaal. De sector overlegt met de overheid en de controle­ organisaties om tot een eenduidige definitie te komen. Wellicht zal die huidige flexibiliteit in de toekomst ingeperkt worden. Dat suggereren in elk geval de ontwerpteksten voor een nieuwe Europese bioregelgeving.

Enkele jaren geleden bestond er op de Belgische markt geen gecertificeerd bio­ logisch plantgoed voor professioneel ­gebruik. Ook vandaag is het aanbod ­gecertificeerd bioplantgoed nog beperkt.

Het produceren van plantgoed voor ­professioneel gebruik is immers ­gebonden aan strikte wetgeving en bijhorende ­plantenpaspoorten. De licentie voor de meest courante rassen vormt een drempel.

Om een antwoord te bieden aan die reële nood aan biologisch plantgoed, liep in 2012 en 2013 in het Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit ‘Pamel’ (PPK Pamel) het CCBTproject ‘Biologisch plantgoed aardbeien’.

Het gebruik van biologisch geproduceerd teeltmateriaal is in principe verplicht. In het geval van vegetatief teeltmateriaal is het uitgangsmateriaal tenminste één generatie gehouden volgens de biologische productie­ regels. De biowetgeving voorziet wel enige flexibiliteit voor het geval er onvoldoende biologisch uitgangsmateriaal in de h ­ andel verkrijgbaar is. Er kan dus nog, onder voorwaarden, gangbaar uitgangsmateriaal gebruikt worden. Toch heerst er momenteel nog verwarring over welk stadium van de

Het vermelde project van CCBT is i­ ntussen afgelopen, maar er is nog steeds geen ­kant-en-klare oplossing. In 2013 ­organiseerde de sector met succes een groepsaankoop van biologisch plantgoed uit Frankrijk en Italië. Er blijft echter een dringende nood aan lokale plantgoedproducenten of lokale ­distributiebedrijven. Daarover wordt nu ­volop onderhandeld door PPK en enkele telers. Voor aardbeitelers die zelf planten willen vermeerderen, is er een draaiboek met alle verplichtingen en beperkingen.

Vermeerderen kan voor licentievrije rassen zoals Elsanta, Korona, Gorella, Elvira.

Wie planten voor licentiehoudende rassen wil telen, moet zich registreren en toelating vragen aan de licentiehouder.

Die ­toelating wordt zelden gegeven. De helft van de ­aardbeitelers vernieuwt zijn plantgoed jaarlijks.

“Na overleg hebben we met enkele aardbeitelers de eerste stappen gezet naar een gemeenschappelijke verpakking, voorlopig enkel voor 250 gram.

Hierdoor kunnen we enerzijds de kosten drukken en anderzijds komen we gelijkvormig en onafhankelijk naar buiten. De zwarte kleur aan de binnenkant laat de rode aardbeien meer tot hun recht komen.”

Luc Pauwels Ter Loft lid Biobedrijfsnetwerk kleinfruit

bron verkoopscijfers: GfK in opdracht van VLAM

Heb jij als akkerbouwer (liefst met zandgrond) interesse in de opstart van plantenkweek vanaf najaar 2014, neem dan contact op met PPK Pamel: Yves.

Hendrickx@vlaamsbrabant.be.

Tijdens de Bioweek kan je op 11 juni om 18u een bezoek brengen aan de proefvelden van PPK Pamel.

Lijst variëteiten ras

telers %

smaak

kleur

Darselect

62%

goede smaak

Clery

43%

Elsanta

junidrager of doordrager

geschikt voor

periode

snel donker en wat doffer junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

vroeg ras – voor Elsanta

goede maar minder volle smaak

mooie rode kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

zeer vroeg ras

29%

neutrale goede smaak

licht rood van kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

standaardras

Charlotte

19%

zeer goede smaak – sterk parfum van bosaardbeien

donkerrood van kleur, zeker tijdens de zomer

doordrager

thuisverkoop / distributie / veiling

lange productie

Elianny

19%

goede smaak

mooie helder rode kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

laat ras – na Elsanta

Figaro

14%

wisselende smaak

oranjerode kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

midden ras – periode Elsanta

Flair

14%

zeer goede smaak

volrode kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

zeer vroeg ras

Joly

14%

zeer goede smaak

mooie rode kleur

junidrager

thuisverkoop / distributie / veiling

periode Elsanta

Lambada

14%

zeer goede smaak

zeer mooie rode kleur

junidrager

thuisverkoop

zeer vroeg ras – voor Elsanta

Florina

14%

goede frisse smaak

licht rood van kleur

doordrager

thuisverkoop / distributie / veiling

vroege 1ste plukpiek – lange plukperiode

22 bio actief 24

Certificatie in landbouw en voeding

2015

VAKBEURS

Brussels Expo 25 & 26 maart 2015

Dé vakbeurs voor de biologische keten

BE-BIO-02

IFS

Food Safety System Certification 22000

en vele anderen...

Photo credit: © Kobe Van Looveren

international® featured standards

Food

Statiestraat 164 2600 Berchem - Antwerpen T + 32 3 287 37 60 F + 32ADV_BioVanBijOns_97x136_BWRB.pdf 3 287 37 61 www.tuv-nord-integra.com

_bioactief_2014.indd 1

1

6/05/14

Reserveer op: www.expo4bio.be ControlUnionAdvert2014.pdf 1

18:07

INTEGRA

Event Partners:

4/02/14

14:50

24/02/14 11:56

Biocontrole en -certificatie volgens de normen van o.a.

EU, VSA, Japan, Korea en Indië.

Een ruim aanbod aan voedingsprogramma’s.

Roundtable on Sustainable Palm Oil

BE-BIO-04

ORGANIC

Laageind 29, 2940 Stabroek T +32 3 232 49 70 F +32 3 232 75 42 E certification@controlunion.be www.certifications.controlunion.com advertenties 23

© Kjell Gryspeert, biobedrijf De Zwaluw

• eerlijke sector

Survival of the fittest?

— op weg naar een gun-economie In de vorige delen leerden we dat concurrentie geen natuurlijke drijfveer is. Sterker nog, voor de landbouw kan het zelfs levensbedreigend zijn. Kunnen verwerkers en handelaars van biologische voeding het zich veroorloven geheel afhankelijk te worden van geïmporteerde land- en tuinproducten? Dat vraagt om ketenbrede, door de natuur geïnspireerde actie!

wie Koen D’hoore, bestuurslid BioForum Vlaanderen en docent economie Landwijzer wat reflectie over concurrentie en de zwakke marktpositie van boeren (slot) waarom de biosector moet kiezen voor een duurzame economie

24 bio actief 24

De principes van de natuurlijke economie We hebben geen wetenschappelijke studie nodig om tien principes op te lijsten waarmee de natuur haar huishouden regelt (zie kaderstukje). Concurrentie hoort daar in elk geval niet bij. Integendeel, niet minder dan acht van deze huishoudregels zorgen er net voor dat concurrentie wordt vermeden.

Geografische spreiding, opzoeken van ­niches, niches ruimtelijk of in de tijd indelen: enkele van deze principes worden vandaag al succesvol toegepast in de biosector, vooral dan in de korte keten. Vaak gaan ze hand in hand met soortenrijkdom of specialisatie van bepaalde producten. Daarnaast zijn er in de biosector tal van samenwerkingen: de groentebedrijven van De Vroente, het CSA-netwerk, Biomelk Vlaanderen, Organic Goatmilk Cooperation, Bio Van Bij Ons ­enzovoort.

(H)eerlijke voeding Toch moeten we ook durven kijken naar waar we nog tekortschieten. Onze e ­ erste zorg zou een eerlijke verdeling van de meerwaarde in de keten moeten zijn. In veel productketens en afzetkanalen zijn de verhoudingen immers helemaal uit balans.

Daarvoor moeten we eerst elkaars noden voldoende kennen.

“ Enerzijds moet voeding betaalbaar zijn, anderzijds moet in een eerlijke economie de consument uiteindelijk de totaalsom betalen van wat voeding gekost heeft” De principes van de natuurlijke economie ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ ϱϱ

Geografische spreiding Verdeling in niches Niches ruimtelijk indelen Tijdsindeling Eerlijk delen Specialisatie Diversiteit Samenwerking Doelmatigheid en zuinigheid Harmonie en schoonheid

En kan er tot slot iets meer aandacht gaan naar harmonie en schoonheid? Dat heeft ook zakelijk belang: niets spreekt meer tot de verbeelding dan de harmonie en schoonheid die de meeste van onze boerderijen uitstralen. Dit is geen pleidooi voor ‘greenwashing’, maar juist het antwoord op die leugen.

Boeren, verwerkers en handelaars die echt samenwerken, mogen en moeten de schoonheid van de boerderijen en de harmonie van de samenwerking laten zien.

Ons voedsel De biologische land- en t­ uinbouwproductie is voedsel dat de natuur ons schenkt.

Sommigen van ons zijn dag en nacht ­bezig om deze voeding te laten ontstaan, ze te verwerken waar nodig en ze tot bij de c­ onsumenten te brengen. Bewuste ­consumenten zijn zeker bereid daar een prijs voor te betalen, alleen moet die prijs een c­ orrecte beloning zijn aan iedereen die ­ervoor gezorgd heeft dat dit voedsel er is.

Boeren, verwerkers en handelaars hebben elkaar met andere woorden nodig. Wat heeft ieder van ons nodig qua producten, kennis en inkomen? Via overleg leren we de specifieke noden kennen en kunnen we die oplossen.

Een eerlijke prijs Enerzijds moet voeding betaalbaar zijn, anderzijds moet in een eerlijke economie de consument uiteindelijk de totaalsom ­betalen van wat voeding gekost heeft. Dat zal een andere prijs zijn dan de prijs die we nu gewend zijn. Iemand zal dat duidelijk aan de consument moeten uitleggen en hem vragen om de juiste prijs te betalen.

© Kjell Gryspeert, biobedrijf De Zwaluw

Ook op het vlak van zuinigheid scoren we niet goed. Veel van wat geproduceerd wordt, geraakt niet tot bij de consument, omdat de kwaliteitstoets meer over ­vormvereisten gaat dan over kwaliteit zelf. Uitval en reststromen vormen meestal wel uitstekend veevoer, maar we slagen er niet in dit een meerwaarde te geven in de keten. Geen afval meer in de bioketen zou een streefdoel moeten zijn.

Dat is wel onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Elke schakel moet aan de andere schakels uitleggen wat er nodig is.

Elke s­ chakel moet aan de andere schakels stroomopwaarts de noodzakelijke informatie geven om aan de consumenten duidelijk te maken wat de werkelijke kostprijs – en dus de ware waarde – van de voeding is.

Elke schakel moet stroomafwaarts door­ betalen wat de volgende schakels nodig ­hebben. En elke schakel doet er goed aan de lessen “huishoudkunde” van de natuur te volgen, niet in het minst de les over ­doelmatigheid en zuinigheid.

Iedere m ­ arktdeelnemer kan aan de ­consumenten uitleggen dat er tussen de kolen op het veld ook “kooltjes” zitten, die even lekker zijn als de grote. Dat een kromme wortel even p ­ robleemloos kan ­worden fijngehakt als een rechte.

Dat de sporen van een sinds lang g ­ emigreerd en vast reeds overleden preimotje in het ­schutblad geen signaal is dat de prei ­oneetbaar is, maar juist het tegendeel ­daarvan. Het motje vond ze lekker. Zo ­kunnen we nog wel een tijd doorgaan.

Naar een nieuwe economie Laten we daar samen werk van maken.

Samen, dat zijn de bedrijven uit de keten, BioForum Vlaanderen en andere bio-organisaties. En liefst ook de consumenten. We moeten op een heel andere manier kijken naar productie, verwerking, verpakking en handel, maar in de eerste plaats ook naar de onderlinge verhoudingen van de marktdeelnemers.

BioForum en de brede biobeweging ­moeten met hun enthousiasme die nieuwe en ­andere kijk vertalen naar vorming, keten­ ondersteuning, consumentencommunicatie en educatie.

We mogen er ons niet bij neerleggen dat de mieren en de pieren, het gras en het gewas, de bij en de prei elkaar in hun leefwereld altruïstischer en (bij wijze van spreken) ­humaner bejegenen dan wij soms durven doen in de mensen-economie. Laten we nog meer, nog beter en nog doelbewuster aan bio-economie doen. Tot we een beter woord hebben gevonden, mag dat de gun-­ economie heten. We gunnen de anderen – àlle anderen – een goed leven.

Meer weten?

Neem contact op met koen.dhoore@landwijzer.be

@

eerlijke sector 25

van horen zeggen

“ Voor Delhaize is het een erezaak om de lokale landbouw te steunen. Producenten moeten een eerlijke prijs krijgen, klanten een eerlijk en vers product. 70% van ons bioaanbod komt uit België, voor de versproducten is dat zelfs 80%.”

— D irk Van Den Berghe CEO Delhaize België Voorstelling jaarrapport bio, 7 april 2014

“ De aanpak om honger in de ­wereld te bestrijden heeft ­gefaald. We moeten de ­bestaande voedselsystemen radicaal herzien.”

— O livier De Schutter voormalig VN-rapporteur recht op voedsel Interview de Morgen, 10 maart 2014

“ Bio bloeit in Vlaanderen. Wij blijven daarom investeren in deze prachtige sector zodat we nog meer producten van eigen bodem kunnen aanbieden.

Zodat nog meer consumenten nog vaker kunnen genieten van onze bio van topkwaliteit.”

— K ris Peeters Vlaams minister van landbouw Voorstelling jaarrapport bio, 7 april 2014

“ Voedsel is te goedkoop. En vandaag is de economische druk zo groot dat boeren noodgedwongen de weg van milieu-uitputting kiezen. Het landbouwbeleid is zo ver heen, dat de overheid maatregelen moet opleggen om concurrentievervalsing tegen te gaan.”

— W illem-Frederik Schiltz van Open VLD Verkiezingsdebat BioForum, 19 april 2014

“ Wij vinden het vreemd dat een risicodaling van 21% op lymfeklierkanker (non-Hodgkin) onder vrouwen die aangaven meestal of altijd biologisch voedsel te eten, zo gemakkelijk genegeerd wordt door het Cancer Research UK. Ze lijken de betekenis van pesticiden slecht te begrijpen en niet te weten hoe deze pesticiden in eten terecht komen.”

— P eter Melchett Soil Association Reactie op Brits onderzoek dat stelt dat bio het risico op kanker niet verkleint, 23 april 2014

26 bio actief 24

Wat betekent BioForum voor jou?

BioForum Vlaanderen vzw is de sector­ organisatie van de biologische landbouw en voeding. BioForum vertegenwoordigt en ondersteunt alle ondernemers die in de biosector actief zijn. BioForums experten zorgen voor hun respectievelijke sectorgroep: producenten, verwerkers en verkooppunten. Foodservices zijn nog geen aparte doelgroep, maar krijgen ook aandacht.

Sectorgroepen vormen een directe link ­tussen de sector en BioForum. De Raad van Bestuur bestaat voor het grootste deel uit bedrijfsleiders uit de biosector. Interesse om ook jouw stem te laten horen?

We horen het graag!

5 redenen om lid te worden van BioForum Vlaanderen Jij beslist mee In actie voor jouw belangen Persoonlijk advies Voordelen voor jouw bedrijf Versterk je netwerk

Interesse in lidmaatschap?

Bekijk de tarieven en meld je aan op www.bioforumvlaanderen.be/lidmaatschap

Stem uit de sector © Frank Toussaint

Altijd ‘Dag van de Klant’ Vorig jaar was Minister-President Kris Peeters op bezoek in mijn ­winkel. Het was Dag van de Klant en hij zei toen: “In andere landen moet je kilometers ver rijden om inkopen te doen, terwijl je bij ons alles kan vinden in de kernen van onze steden en gemeenten. Dat moeten we koesteren.”

Ik sta volledig achter deze boodschap. De biobakker, de bioslager, de kruidenier: zij vormen de lijm in een gemeenschap. Er voelt toch niets vertrouwder dan bij naam genoemd te worden als je een ­winkel binnenstapt, er is toch niets mooier dan lief en leed kunnen delen met je vaste winkelier? Buurtwinkels zijn voor mij een goed antwoord op de tendens om alles steeds groter te willen, een trend die ervoor zorgt dat mensen zich niet meer met elkaar verbonden voelen. In buurtwinkels is het eigenlijk altijd ‘Dag van de Klant’.

“ Ik hoop dat de politiek blijft investeren in economisch leefbare kernen en dus in het gemeenschapsgevoel dat bij bio zo belangrijk is.”

Op de Dag van de Klant probeer ik ook altijd een collega uit de biosector uit te nodigen, want bio draait voor een groot deel om ­samenwerken. Dat levert heel vaak mooie resultaten op. Ook ­daarbuiten probeer ik zoveel mogelijk collega’s te betrekken in wat ik doe. Tijdens de Bioweek organiseer ik dit jaar samen met Micheline van Buynder (Bioslagerij Meert) een fietstocht. Die samenwerking vat het voor mij allemaal samen: wij fietsen als gewezen en huidig Bioweekambassadeur samen met onze klanten langs onze collega’s-producenten, terwijl we gesteund worden door ­organisaties als Velt en Natuurpunt.

Ik heb het geluk dat ik in Lochristi woon, een gemeente die nadrukkelijk kiest voor duurzaamheid, maar ik hoop dat de politiek overal blijft investeren in economisch leefbare kernen en dus tegelijk in het gemeenschapsgevoel dat bij bio zo belangrijk is. Dat maakt het voor mij alvast de moeite waard.

Sofie Van Slycken Uitbater biowinkel ’t Lang Leven

www.bioforumvlaanderen.be info@bioforumvl.be — t 03 286 92 78 stem uit de sector 27

®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

IN BELGIË EN D WERELDWIJ ERKEND

Controle- en certificeringsorgaan voor biologische landbouw, voedingsindustrie, distributie, import en winkels

Bio op volle kracht De biosector streeft naar een duurzame wereld, hier en nu, elders en later. Bedrijven die kiezen om het Belgische label Biogarantie® te behalen, gaan voor bio op volle kracht. Ze hebben extra aandacht voor ecologische, sociale en economische duurzaamheid. Biogarantie®-producten garanderen voor de consument de link met een Belgische producent of verwerker.

Logisch dus dat consumenten het meeste vertrouwen hebben in Biogarantie®.

©foto: Lisa Develtere

ERVARING: Reeds meer dan 30 jaar gespecialiseerd in bio controles REFERENTIES: Eerste Belgisch controleorgaan erkend voor bio controle VAKBEKWAAMHEID: Meer dan 3700 bio controles en 1300 analyses per jaar We leveren ons roomijs ook aan winkels en zij vinden het heel belangrijk dat we dat label hebben.

ENGAGEMENT: Vanaf het prille begin partner in de ontwikkeling van de biologische landbouw •••••••••••••

CERTI

bio

®

•••••••••••••

Rina, Biogarantie®-verwerker, De Trommelhoeve

NABIJHEID: De controles worden uitgevoerd door controleurs uit uw streek TOT UW DIENST

Ik ken enkele bioboeren persoonlijk.

Biogarantie®-voeding kopen is mijn manier om hen te steunen en tegelijkertijd het systeem te veranderen.

René, consument

www.biogarantie.be

www.certisys.eu info@certisys.eu - tel: 09/245.82.37

nn bioweek 97x136nl.indd 1

24/04/14 11:49

zorgvuldig gekozen

traag geroosterd

smaakvol verpakt

bio espresso – altijd een goed idee

www.koffiekan.be

Er bestaat veel verwarring bij consumenten, maar met een Biogarantie®-winkel ben je zeker.

Kathleen, Biogarantie®-winkelier Biotoop