Bio Actief 40

Bio Actief 40 Jouw ontmoeting met een dynamische sector

"Contact met anderen is erg waardevol" M AT TI A S EN J O H A N P L A ETEVO ET

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VERSCHIJNT IN MAART

- JUNI - SEPTEMBER - DECEMBER

Van alle markten thuis.

Vandaag en morgen.

Onze 200 experten staan voor u klaar.

Crelan staat met beide voeten in en naast het veld. Uit respect voor het mooiste vak van de wereld. En voor al wat de natuur ons te bieden heeft. Onze experten in 200 agentschappen verlenen u betrouwbaar advies en een degelijke ondersteuning. Ook in een agentschap bij u in de buurt. Want wie zorgt voor heerlijke en eerlijke ingrediĂŤnten op ons bord, verdient onze duurzame steun.

Afspraak bij uw expert in een Crelan-agentschap in uw buurt. www.crelan.be

Bio Actief

Jouw ontmoeting met een dynamische sector JUNI 20 18, E DITIE 40 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw.

Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

VOORWOORD

Logica

BIOFOR UM VLAANDE R E N VZW Regine Beerplein 1 bus E305 2018 Antwerpen T 03 286 92 78 E info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be V.U. Kurt Sannen, Regine Beerplein 1 bus E305, 2018 Antwerpen HOOFDR E DACTIE Tom Wouters

Beste lezer,

V

raag aan een bioboer waarom hij op zijn manier werkt, en hij zal zeggen dat zijn aanpak gewoon de meest ­logische is. Hoe kan je er als boer nu niet voor kiezen om zorg te dragen voor mens, natuur en dier?

Maar dat de ene logica de andere niet is, bleek uit de Panoreportage over een eerlijk inkomen voor de boer die in april

E INDR E DACTIE Petra Tas R E DACTIE R AAD E N INHOUDE LIJK E E XP E RTIS E An Jamart (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Sabrina Proserpio (Communicatie consument), Lieve Vercauteren (Directeur), Annick Cnudde (Coördinator wetgeving), Raf Van den Bruel (Adviseur biologische verwerking)

op tv werd uitgezonden. Daarin werd gesproken over blijvers en wijkers. Die redenering gaat uit van een economische logica, waarin je boeren hebt die mee kunnen en boeren die moeten afhaken.

FOTOG R AFIE Astrid Agemans, Sophie Nuytten

Maar het is net die economische logica die mensen tegen elkaar opzet, terwijl mensen van nature verbonden zijn met elkaar. Het is die economische logica die ervoor zorgt dat we geen oog meer hebben voor een gezond landschap, want die kosten zijn onzichtbaar en tellen we toch niet mee. Het is die economische logica die dieren louter als producten ziet en niet als onderdeel van een natuurlijke kringloop.

Het is die economische logica die het imago van de landbouw schaadt.

VOR MG E VING We make.

Het wordt tijd dat we afstappen van dat louter economische verhaal. Boeren produceren niet alleen voeding, ze hebben ook oog voor biodiversiteit, milieu-impact, dierenwelzijn en gezondheid. Europa denkt momenteel hard na over de hervorming van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid.

Als biosector hopen we dat Europa ook de maatschappelijke rol van de boer in rekening brengt en ondersteunt.

Hopelijk spreekt er binnen 10 jaar niemand dan nog van wijkers en blijvers.

Dat lijkt me de meest logische keuze.

COVE R FOTO Astrid Agemans

ME T DANK AAN Jorun Verheyden, Maarten Beyen, Johan Plaetevoet, Mattias Plaetevoet, Henri Vercruysse, Geert Iserbyt, Ruben Segers, Leen Verwimp, Volkert Engelsman, Dries Debergh DR UK Antilope De Bie - Printing VE R ZE NDING De Brug vzw ABONNE R E N Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement. Ben je geen marktspeler, maar wel geïnteresseerd in een jaarabonnement? Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding 'Abonnement Bio Actief'. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (BIC: TRIOBEBB, IBAN: BE30 5230 8012 5311).

ADVE R TE R E N ELMA Multimedia, Steven Hellemans, s.hellemans@elma.be, 015/55.88.88 Deze publicatie kwam tot stand met de steun van het Departement Landbouw en Visserij.

KURT SANNEN

Voorzitter BioForum Vlaanderen kurt.sannen@bioforumvl.be

Bio Actief

40

03

T

STH

OEK

•

PETIT

S F RU I

TS

D

CO

FR

IN

N

IN

KLE

BO

UI

U

T

UI

DE

WE

Tijst-it ® Nice ice.

Just taste-it!

Superieur biologisch artisanaal Roomijs, Geitenijs en Sorbet.

Ontdek en overtuig uzelf!

ONTDE K ONS RUIM ASSORTIMENT AAN VERS FRUIT, DI EPVRIE SFRUIT, SIROPEN, CONFITUREN (MET EN ZONDER S U IKER ), COULIS EN SAPPEN.

FRAMBIOSA Y BESOS Wim Vandenberghe info@frambiosaybesos.be • 0496 10 70 96

2170002620_2_ADV_7438.indd 1 Adv 85x130.indd 1

Info@tijst-it.be  www.tijst-it.be

31-01-18 15:52 2180000011_2_ADV_7438.indd 1 24/01/18 18:32

17/04/18 10:49

Geïnteresseerd in : - Bio-landbouw?

- Bio-productie?

- Gecombineerde audits*? *BIO, GLOBALG.A.P., IKM, Belplume, Certus, Codiplan, CodiplanPLUS, Vegaplan, Privé lastenboek, Autocontrole systemen, ...

• info@quality-partner.be • • Tel.: +32 (0) 4 240 75 00 • • www.quality-partner.be •

BE-BIO-03

BIO ACTIEF 40

Inhoudstafel 15

08

Levende sector

Jaarverslag

27

Baanbrekend Bio ‘t Dischhof

20

Groeicijfers voor bio

28

Dag van een collega

22

De echte kost van voedsel

29

Sponsors aan het woord

EERLIJKE SECTOR

10

Demeter: groei van mens en bedrijf

24 BIO IN DE KETEN

Biologische groenten

Bio Actief

40

05

Bio Flash

Wat is agroforestry?

Bij agroforestry of boslandbouw wordt de teelt van houtige gewassen (bomen of struiken) doelbewust gecombineerd met die van landbouwgewassen of vee, om op die manier nieuwe producten en/of diensten te creëren, zowel op economisch, ecologisch als sociaal vlak. Mits een doordachte aanpak kan agroforestry de bedrijfsrendabiliteit verhogen en helpen om natuurlijke hulpbronnen te behouden en te beschermen, zowel voor de huidige als toekomstige generaties.

Bomen voor veerkracht

—

BOMEN VOOR VEERKRACHT

In ‘Bomen voor veerkracht’ vertellen 17 boeren over hun ervaringen met agroforestry of boslandbouw. Alle informatie over agroforestry in Vlaanderen vind je op www.agroforestryvlaanderen.be

Bioboeren over agroforestry

www.agroforestryvlaanderen.be — www.wervel.be — www.bioforumvlaanderen.be

Dit project wordt gefinancierd door Horizon 2020, het Onderzoeks- en Innovatieprogramma van de EU, onder Grant Agreement nr. 72782

De nieuwe brochure ‘Bomen voor veerkracht’ verzamelt getuigenissen van 17 boeren uit binnen- en buitenland die aan de slag zijn gegaan met agroforestry. Veel van de geportretteerde boeren zijn biologisch gecertificeerd.

De brochure wil de diversiteit van boslandbouw belichten.

Je kan de brochure online lezen op www.bfvl.be/agroforestry of bestellen via info@bioforumvl.be met de vermelding ‘brochure agroforestry’.

Minder residu’s in bio Uit een nieuw rapport van EFSA, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid, blijkt dat er veel minder residu’s van gewasbescherming op biovoeding zitten dan op gangbare voeding. 6,5 procent van alle bioproducten bevatten waarneembare residu’s van een of meer ­middelen. Voor de gangbare producten ligt dat cijfer op 44,5 procent.

Meer informatie over het rapport vind je op ww.bfvl.be/nieuws/pesticidenresidus_bio.

Voedsel Anders wordt vzw Voedsel Anders ontstond als een beweging van middenveldorganisaties die agro-­ecologie in Vlaanderen op de kaart wilden zetten. De ­oprichting van een gelijknamige vzw zorgt ervoor dat Voedsel Anders als organisatie verder uitgebouwd kan worden.

Bezoek zeker ook eens de website via www.voedsel-anders.be en volg ze op Facebook (www.facebook.com/VoedselAndersVlaanderen) en Twitter (https://twitter.com/ VoedselAndersVL).

06

Bio Actief

40

10 procent van Waalse landbouw biologisch In het nieuwe jaarrapport van Biowallonie staat dat eind 2017 10 procent van de Waalse landbouwgrond gecertificeerd bio is.

In acht jaar tijd (sinds 2009) zien we een verdubbeling van het ­aantal ­biologische landbouwbedrijven in het Waalse gewest.

Meer cijfers over Wallonië vind je op www.bfvl.be/cijfers_wallonie_2017.

STEM UIT DE SECTOR

Is lokaal de beste keuze?

W

anneer kan je spreken van lokaal? Deze vraag houdt veel van mijn biologisch bewuste klanten bezig.

Bij BE O kiezen we dus voor lokale producten als we ­kunnen, maar soms komen producten van verder.

De discussie over lokale producten is niet eenduidig.

Consumenten gaan ervan uit dat lokaal altijd ecologischer is, maar zo eenvoudig is het niet. Denk maar aan tomaten uit een verwarmde kas in België tegenover tomaten uit ­tunnels uit Zuid-Europa.

Nieuwe biowetgeving in 2021 De herziening van de biowetgeving zit in de laatste fase. In april keurde het Europees parlement de teksten goed, een maand later gaven ook de ministers hun goedkeuring. Nu volgt nog een hele periode waarin er gekeken wordt naar de praktische uitwerking.

De nieuwe biowetgeving zou in 2021 in werking treden.

Meer details krijg je via Annick Cnudde, adviseur wetgeving annick.cnudde@bioforumvl.be

Als handelaar ben ik me ervan bewust dat bepaalde keuzes kunnen betekenen dat de boer de verliezende partij is, t­ erwijl zij net onze belangrijkste partners zijn. Daarom is het ook belangrijk om voor onszelf goed afgelijnde basiswaarden vast te leggen waarop we kunnen terugvallen tijdens o ­ verleg met onze leveranciers.

Door consequent en duidelijk te communiceren vermijd je als winkelier valse beloftes, iets waar landbouwers te vaak mee te maken krijgen. Ook dat is duurzame samenwerking.

Een leverancier of klant zal een bepaalde keuze wel aanvaarden als ze op een logische manier aansluit bij een visie.

En als handelaar krijg je de mogelijkheid om samen te groeien en tegelijkertijd vooruit te zien.

We kiezen dus niet altijd voor het dichtstbijzijnde product, maar hebben daar argumenten voor. Wel gaan we altijd voor rechtstreekse contacten om zo transparantie en de beste prijs te krijgen. Dat is kiezen voor kwaliteit en partnerschap.

HENRI VERCRUYSSE

Winkelier BE O

Bio Actief

40

07

Levende sector De biosector bestaat uit ondernemers met een hart voor mensen. Elk nummer brengen we drie biobedrijven in beeld die de diversiteit tonen van onze sector. Deze keer gaan we langs bij biodynamische boerderij De Blauwe Spie, producent van vegetarische bereidingen Vegabites en biowinkel Bioshop Klimop.

LANGE INTERVIEWS ONLINE Je vindt een uitgebreidere versie van deze interviews op onze website. www.bfvl.be/bedrijfindekijker 08

Bio Actief

40

fotografie

Astrid Agemans

De Blauwe Spie WIE?

Mattias en Johan Plaetevoet WAT ?

Biodynamische groenten en kruiden WAAR?

Noordschote

netwerken is erg belangrijk geworden. Contact met anderen is sowieso erg waardevol."

Nieuwe ideeën kregen vorm onder impuls van Mattias. Zo werkte hij een aanbod uit voor restaurants: "Ik heb een grote liefde voor koken. Chef-koks kunnen bij ons terecht voor een variëteit aan eetbare b ­ loemen, tomaten enzovoort. Kortom producten waarmee ze kunnen uitpakken."

A A N TA L H E C TA R E ?

3,25 BIO SINDS?

1985

I

n de Westhoek ligt al meer dan 30 jaar de biodynamische boerderij De Blauwe Spie.

Vader Johan en zoon Mattias telen er in totaal zo’n 80 soorten groenten en kruiden op 2 hectare. Johan: "We verkopen via korte keten en dan is zo’n divers aanbod gewoon nodig." 90 procent van hun aanbod kweken ze ook zelf.

In 2010 stapte Mattias mee in het bedrijf.

Voordien deed Johan een groot deel van het werk op zijn eentje: het land bewerken, verkopen op de markt en de groente- en fruitpakketten verdelen. Johan: "Met mijn spirituele achtergrond werkte ik vooral in de diepte. Ik was minder bezig met wat daarbuiten gebeurde."

Mattias heeft de deuren van de Blauwe Spie meer opengezet: "De tijden zijn v­ eranderd:

"Contact met anderen is erg waardevol."

Mattias geniet van dat contact met de gastronomische wereld, zeker als de kok in kwestie niet alleen naar de smaak kijkt, maar ook de landbouwprincipes doorgrondt. "Door hen te tonen hoe we werken, krijgen ze er ook meer waardering voor. Dat is ook voor ons een meerwaarde, want dat verhaal nemen ze dan mee naar hun restaurant."

Het is de combinatie van Johans ervaring met Mattias’ vernieuwingsdrang dat de Blauwe Spie draaiende houdt. Johan is blij dat zijn zoon vooruit wil, al geeft hij toe dat loslaten voor hem soms een uitdaging is. Mattias: "Ik wil bijvoorbeeld meer inzetten op mechanisatie. Voor mijn vader hoeft dat niet, omdat hij het nooit zo heeft gedaan."

Over één ding zijn ze het sowieso eens: de biologisch-dynamische aanpak. Ze scharen zich graag achter het lastenboek met zijn focus op de bodem en het verbod op CMShybriden en zwart plastic. Maar BD-landbouw gaat nog veel dieper dan dat. Johan gebruikt graag de term verbondenheid: "Die verbondenheid tussen alles is moeilijker in een lastenboek te gieten, maar het is wel de essentie. De aandacht daarvoor en de intentie waarmee je als boer iets doet, zorgt voor smaakvolle, kwalitatieve producten."

Mattias heeft nog veel plannen. "Ik wil de sterktes van ons bedrijf verder uitbouwen.

Groeien in de diepte, maar ook in p ­ roductie en oppervlakte." Tegelijkertijd wil hij ook ruimte creëren voor andere partners. "Zoals mijn vader het deed op zijn eentje, dat hoeft voor mij niet. Ik wil ook tijd voor mijn gezin."

Sowieso vindt Mattias dat samenwerken de toekomst is. "Laten we niet allemaal op onze eilandjes boeren, maar samen iets opbouwen.

Dat is in mijn ogen een grotere prestatie dan je eigen bedrijf draaiende houden." Johan voegt eraan toe: "Ook dat is verbondenheid."

MEER WETEN?

info@deblauwespie.be

Bio Actief

40

09

Vegabites Wij kunnen telers zekerheid bieden, maar er moet nog wat gewerkt worden aan het onderling vertrouwen."­

WIE?

Jorun Verheyden WAT ?

Bereider vegetarische maaltijden WAAR?

Lokeren BIO SINDS?

2012

H

aar ouders handelden in groenten en fruit, tijdens haar koksopleiding wou ze meer met groenten werken en haar eerste restaurant begin jaren 1990 ­serveerde één dag per week alleen vegetarisch.

Het moge duidelijk zijn: Jorun voelt erg veel liefde voor groenten. Jorun: "Ik heb het altijd fijn gevonden om mensen te overtuigen van de smaak van groenten. Dat doe ik niet alleen via Vegabites, maar ook via kookboeken en workshops."

"Ik pleit voor ­platforms waar vraag en aanbod elkaar makkelijker kunnen vinden."

De vraag naar vegetarisch is enorm gestegen, al is het voor sommige grootkeukens toch moeilijk om een vegetarisch aanbod uit te werken. Vegabites helpt hen daarbij. "Als een kok niet weet hoe hij tofu moet bereiden, kan hij volledig de mist ingaan. Wij bieden kant-en-klare maaltijden aan die enkel opgewarmd moeten worden. Of we stellen samen met de koks een menu op. Daarbij kiezen we

graag voor seizoensgroenten." Toch houdt al dat werk Jorun niet tegen om in haar testkeuDat is dan ook de missie van Vegabites, ken nieuwe maaltijden te blijven bedenken. dat vegetarische maaltijden maakt voor "Waar ik absoluut op hamer is dat we het onder andere retail en grootkeukens, en ambachtelijke blijven bewaren." dat ook veel werkt onder ‘private label’.

"We zijn klein begonnen en waren bij de Hoe ziet zij de biosector evolueren? Jorun: "Ik ­pioniers wat betreft vegetarische producten." vind de sector soms wat gesloten, maar dat Het bedrijf bleef groeien en in 2015 ging verandert stilaan. Er ontstaan meer samenVegabites een joint venture aan met Q-Food, werkingen. De gangbare sector ziet bio als een een vleesbedrijf. Jorun: "Op het eerste gezicht niche, terwijl het dat niet is. Zelf hopen we lijkt dat misschien een vreemde keuze, maar op termijn typisch Belgische bioproducten te het is een duurzame samenwerking die reke- kunnen ontwikkelen waarmee we in het buining houdt met veranderende eetgewoontes. tenland een sterk merk kunnen uitbouwen. " En dankzij de schaalvergroting kunnen we ook op andere vlakken duurzame keuzes maken. Zo delen we een wagenpark."

Voor Jorun gaan bio en vegetarisch goed samen. "50 procent van ons assortiment is biologisch. Helemaal bio gaan is onze droom, maar voorlopig zijn er nog wat praktische bezwaren, vooral qua aanbod. Maar we zijn wel helemaal overtuigd en gebruiken zelfs biologische ingrediënten in onze gangbare producten."

Jorun werkt het liefst samen met lokale telers. Voor sommige producten als oester­ zwammen lukt dat, maar af en toe zorgt de schaalgrootte voor problemen: "Boeren die maar voor één partij willen werken, zijn gebonden aan supermarkten, terwijl kleinere boeren vaak voor de korte keten kiezen. Wij zitten daar qua grootte wat tussenin. Ik pleit voor platforms waar vraag en aanbod elkaar makkelijker kunnen vinden.

10

Bio Actief

40

In elk geval is Jorun blij met de weg die ze heeft afgelegd. "Vandaag kan ik met trots zeggen dat ik elke dag opnieuw geluk proef.

En groenten!"

MEER WETEN?

www.vegabites.com

Bio Shop Klimop WIE?

Maarten Beyen WAT ?

Biowinkel WAAR?

Neerpelt BIO SINDS?

2000

S

inds 2000 kunnen mensen uit het Limburgse Neerpelt en omstreken voor hun biologische aankopen terecht bij Bio Shop Klimop. Toen nam Maarten Beyen de natuurvoedingswinkel over waar zijn ouders inkopen deden. Groot was zijn verbazing toen bleek dat slechts 20 procent van het aanbod biologisch was.

Maarten: "Voorheen dacht ik dat alles wat je in biowinkels kon kopen ook effectief biologisch was. Dat zou voor winkeliers toch het uitgangspunt moeten zijn, ook al is dat niet altijd makkelijk. Een paar jaar geleden zat ik volgens het Biogarantie-schappenplan op 92 procent bio. Inmiddels haal ik meer dan 96 procent."

"Voor biowinkeliers zou alles bio het uitgangspunt moeten zijn."

Een probleem is dat er niet voor alle producten geschikte biologische alternatieven bestaan. Het is als winkelier ook niet eenvoudig om door de bomen het bos te blijven zien. Maarten: "Vooral voor non-foodproducten als natuurcosmetica moet je kritisch blijven. De wetgeving is daar niet zo streng. We krijgen heel wat vertegenwoordigers over de vloer die bijna altijd zeggen dat hun producten natuurlijk zijn, ook al blijkt dat na verder onderzoek niet het geval."

Maarten heeft dan ook bijna een dagtaak aan het vinden en vergelijken van nieuwe producten. "Via internet ben ik voortdurend leveranciers aan het vergelijken. Ik doe veel kennis op en geef die dan door aan mijn personeel, onder meer aan mijn ouders die mee in de zaak werken. Als een klant aan mij iets vraagt, dan geef ik uitgebreid informatie. Die trekt soms grote ogen als ik zeg dat een bepaald product niet biologisch is."

fotografie

Sophie Nuytten

Ecologische keuzes maken in plaats van Tot slot heeft Maarten nog een boodschap economische: het is een van Maartens stok- aan de Vlaamse overheid: "Waarom moeten paardjes. In de winkel dus FSC-gelabeld hout biobedrijven eigenlijk hun controlekosten en papier, en geen plastic zakjes of potjes voor betalen? Eigenlijk zou je hier ook het principe de klanten. "De beste verpakking is natuur- ‘de vervuiler betaalt’ kunnen toepassen en die lijk geen verpakking. Leg je groenten thuis controlekosten laten betalen door bedrijven gewoon los in de kast, dat gaat even goed." die op een vervuilende manier produceren.

Zo geef je ook stimulansen aan een duurzaMaarten is met zijn winkel aangesloten bij mere samenleving." de Bio Shop-groep. "Voor kleinere winkels heeft zo’n samenwerking baat. We werken met voorkeursleveranciers en kunnen samen kortingen afdwingen. Anders dan bij een franchise kan ik als winkelier mijn eigenheid bewaren. En van het contact met andere winkeliers worden we allemaal wijzer."

Sowieso is zo’n samenwerking in het huidige winkellandschap belangrijk om te overleven.

Maarten: "Supermarkten hebben heel veel macht. Het is goed dat klanten beseffen dat onafhankelijke winkels voor diversiteit zorgen. Kleinere winkels zorgen er ook voor dat boeren kleinschaliger kunnen werken, en dat is beter voor het milieu."

MEER WETEN?

www.bioshopklimop.be Bio Actief

40

11

EERLIJKE SECTOR

De groei van mens en bedrijf De biologische landbouw van vandaag kent haar oorsprong in de jaren 1960. Minder gekend is dat er een halve eeuw eerder ook al boeren waren die het anders wilden doen: de biodynamische boeren. fotografie

Kobe Van Looveren

VOOR WIE?

Bioboeren WAT ?

De principes van biodynamische landbouw uitgelegd WAAROM?

BD-landbouw zet enkele stappen vooruit qua duurzaamheid

Het startschot van de biodynamische (BD-) landbouw was 1924, toen Rudolf Steiner in Polen een serie voordrachten gaf over zijn antroposofische visie op landbouw. In die tijd stond de gangbare landbouwpraktijk nog heel dicht bij wat we vandaag biologisch noemen. Kunstmest en mechanisatie kwamen pas op gang. Steiners voordrachten sloegen aan en de BD-landbouw verspreidde zich snel in het Duitstalig gebied. Bij ons bleef de BD-landbouw decennialang vrij onbekend, in tegenstelling tot Nederland. Daar had je in 1926 al BD-bedrijven, waarna de beweging verder groeide.

Geert Iserbyt, begeleider in het BD-beroepsontwikkelingsproject in Vlaanderen, legt uit hoe dat kwam: "De biodynamische landbouw vertrekt vanuit een antroposofisch mens- en wereldbeeld. In landen waar al langer meerdere religieuze stromingen naast elkaar

12

Bio Actief

40

bestonden, werd een landbouwvisie met een vernieuwende spirituele achtergrond makkelijker aanvaard. In ons land kenden we echter een sterke verzuiling, die ook in de landbouw voelbaar was. Daardoor was er weinig ruimte voor vernieuwing."

In één geheel De BD-landbouw heeft met Demeter zijn eigen internationale label. Demeter International, de wereldwijde beheerder van dat label, geeft licenties aan nationale organisaties die het lastenboek verder verfijnen tot concrete normen die rekening houden met de lokale situatie en de culturele kenmerken. Voor Vlaanderen en Nederland is dat Stichting Demeter. In Europa geldt het Europees biologisch lastenboek als basis. Daarbovenop stelt Demeter extra normen en richtlijnen. Geert: "Essentieel is dat BD-bedrijven streven naar de opbouw van een volledig agro-ecosysteem. Dat wil zeggen dat het minerale (de bodem), het plantaardige, het dierlijke én de mens in evenwicht zijn op een BD-bedrijf. We streven naar een gemengde bedrijfsvoering. Je zal zien dat zelfs een quasi volledig plantaardig bedrijf toch op zoek gaat naar een dierlijk aspect: een paar koeien voor de mest of kippen die in het voorjaar de tunnels onkruidvrij houden. Liefst op het eigen bedrijf, maar als het niet anders kan in samenwerking met

een ander (BD-)bedrijf in de nabije omgeving. Bloed- en beendermeel zijn verboden.

"Bodem en planten worden in de BD-landbouw in hoofdzaak gevoed met mest en compost; de mest moet afkomstig zijn van een biologisch bedrijf", benadrukt Geert. BD-boeren zijn zuinig met dierlijke mest: terwijl het biolastenboek 170 kg stikstof per hectare toestaat, beperkt het Demeter-lastenboek dat tot 112 kg/ha. Ook een ruime vruchtwisseling is vereist met maximaal 50% rooivruchten en minimaal 16% groenbemesters.

Respect voor de integriteit van het leven Voor het uitgangsmateriaal gelden extra regels. Gebruik van hybride rassen is geen evidentie bij BD en bij graanrassen zelfs uitgesloten. Ook rassen afkomstig uit protoplasma- en cytoplasmacelfusietechnieken (CMS-hybriden) zijn verboden. Die technieken zijn immers een vorm van genetische modificatie die door de mazen van het net zijn geglipt bij het bepalen van de wetgeving.

Er zijn ook verdergaande normen omtrent dierenwelzijn en -integriteit. Melkvee wordt niet onthoornd. Dat vraagt extra maatregelen: een aangepaste stal met meer ruimte bijvoorbeeld.

Snavelkappen bij kippen gebeurt ook niet. Voor de kippen is een bredere en meer aantrekkelijke binnen- én buitenloopruimte vereist.

Kwaliteit en vitaliteit Ook bij de verwerking wordt ingezet op extra kwaliteit en vitaliteit. Geert: "Kijk naar melk.

Om te vermijden dat de melk natuurlijk gaat opromen, worden bij het homogeniseren de vetbolletjes verkleind. Er zijn aanwijzingen dat dit een rol speelt in de toenemende koemelk-allergieën. De UHT-hittebehandeling doet alle bacteriën, ook de goede, afsterven.

In bio zijn deze bewerkingen toegestaan, bij Demeter niet."

Groei van de mens in relatie tot de bedrijfsontwikkeling Maar BD is meer dan enkele bijkomende normen bovenop het biolastenboek. Het is ook een groeiproces van de boer in relatie tot zijn bedrijf. De Nederlands-Vlaamse BD-Vereniging werkt al sinds 1996 aan het project BD-beroepsontwikkeling. Eerst op individueel bedrijfsniveau, later in groep, en van individuele bedrijfscoaching over intervisiegroepen tot collegiale toetsing van het hele bedrijf. Hoe dat werkt, zie je op de afbeelding op www.bfvl.be/demeter_BA40. Sinds dit jaar heeft de methodiek voor de collegiale toetsing een nieuwe vaste vorm", zegt Geert.

"Het uitgangspunt is dat de boer eerst een zelfevaluatie uitvoert rond 9 kwaliteits­ aspecten. Op die basis geven collega-boeren feedback. Niet om een oordeel te vellen, maar

om samen na te denken over de verdere ontwikkeling van de BD-kwaliteit op het bedrijf.

Daaruit ontstaan dan enkele ontwikkelingspunten waar het bedrijf de volgende twee jaar actief aan zal werken."

BD in de praktijk "Openstaan voor een individueel ontwikkelingsproces is heel eigen aan BD." Aan het woord is Leen Verwimp van De Kollebloem CVBA. "Wij waren al jarenlang aan het groeien in de praktijk van de biodynamische landbouw. We hadden de landbouwcursus van Steiner gevolgd en zaten in een coaching groep van de Vlaams-Nederlandse biodynamische vereniging. Een ruime vruchtwisseling van 1/7 hadden we al," zegt Ruben, zoon van Leen en een van de overnemers van het bedrijf.

"Als groentebedrijf zitten we heel de tijd met onze handen in de bodem. Mijn collega Manuel komt van een familiaal veebedrijf. Het dierlijke aspect was dan ook een vanzelfsprekende aanvulling. Zo kochten we vorig jaar 2 koeien, waardoor we nu (beperkt) bedrijfseigen mest kunnen gebruiken. Ondertussen zijn er ook 2 kalfjes. Hun aanwezigheid en zorg brengt een hele nieuwe dynamiek teweeg. Als boer verzorgen we het leven, de koeien laten ons dat nog meer voelen."

"Collegiale toetsing was vanuit onze ­coöperatieve werking en de ervaring in samenwerkingsverband De Vroente een heel logische stap. Met vier andere bedrijven konden we een groep opstarten, we zien elkaar nu om de paar maanden op een van onze bedrijven. Heel leerrijk."

"Op een gegeven moment vroeg ik naar de voorwaarden voor een Demeter-label. Bleek dat we al aan alle voorwaarden voldeden". Het kwaliteitslabel prijkt nu sinds enkele maanden in de winkel. "We zijn er ontzettend blij mee", vertrouwt Ruben ons toe. "Het is een mooie en ondubbelzinnige manier om te tonen waar we voor staan."

MEER WETEN?

Je vindt meer informatie over het Demeterlabel op http://stichtingdemeter.nl. Lid worden van de BD-Vereniging kan via http://bdvereniging.nl/lid-worden.

fotografie

Astrid Agemans

Bio Actief

40

13

Uw specialist in grondbewerking en onkruidbestrijding

Stoppelbewerking De Cultiflex triltandcultivator met mixrol is de ideale cultivator.

De mixrol aan de achterzijde van de machine egaliseert de grond perfect.

Vingerwieder De Steketee Vingerwieder is speciaal ontworpen om kleine en pas ontkiemde onkruiden in de gewasrij te bestrijden.

Schoffelmachine Schoffelmachines kunnen in de front of achter de tractor gemonteerd worden. Ook is het mogelijk om de schoffel te sturen d.m.v. camera of GPS.

Aan het begin van mijn carrière als boerin is het een hele geruststelling

“

IC-Light

om begeleid te worden door een bedrijf met 30 jaar ervaring in BIO CERTIFICATIE.

Met het Steketee IC-Light systeem stuurt de machine met behulp van een camera zeer nauwkeurig langs het gewas.

Zoekt u een ervaren partner voor uw BIO CERTIFICATIE? Vraag uw infopakket of simuleer uw kost op www.bio-met-tuv.be

Machinefabriek Steketee BV * +31 187 616100 * www.steketee.com

Startdata agrarische opleidingen:

2180000205_1_ADV_7438.indd 1

24/05/18 14:19

www.nacvzw.be

Starterscursus type A (agrarisch bedrijfsbeheer, 100u)

Juli en sept. 2018

Starterscursus type B (specialisatie biolandbouw, 60u)

Januari 2019

Stage op landbouwbedrijf (160u)

Zelf te bepalen

www.nacvzw.be fotografie

Raf Francken

info@nacvzw.be 051/26 08 36 0477/37 16 42

Ruim aanbod aan agrarische opleidingen op diverse locaties in Vlaanderen: o.a. kaas maken, confituur maken, roomijsbereiding beginners/gevorderd, hygiëne & autocontrole,...

Met steun van Vlaamse Overheid en EU

Jaarverslag 2017 BioForum Vlaanderen Bio stimuleren, dat doen we voor en door jou!

Duurzaamheid, vertrouwen, natuurlijk ... Woorden die veel consumenten in 2017 in de mond namen. Op de vraag naar meer duurzame voeding biedt onze biosector antwoorden en dat merkten we afgelopen jaar. Onze sector groeide in alle richtingen. Ook in de media kreeg bio de nodige aandacht: soms kritisch, maar toch overwegend positief.

Als sectororganisatie zetten we ons dagelijks 100 procent in om ondernemers in de biosector op zo’n goed mogelijke manier te ondersteunen.

Dit jaarverslag wil jou tonen op welke manier we dat deden in 2017.

Heldere informatie voor het brede publiek

fotografie

Raf Francken

2017 was het tweede jaar van onze driejarige productcampagne. We schonken aandacht aan drie productgroepen: vegetarische producten, vlees en alcohol. Een groot deel van de campagne speelde zich online af, met uitgebreide productfiches en portretten van ondernemers. Ook in biologische verkooppunten kreeg onze campagne zichtbaarheid, met productaffiches en campagneaffiches waarop een BV en ondernemer hun liefde voor bio tonen. Via gerichte perswerking breidden we ons bereik uit. Verschillende ondernemers beantwoordden onze oproep om consumenten uit te nodigen op hun biologische landbouwbedrijf.

“Heel wat nieuwsmedia hebben intussen de weg gevonden naar ons” Buiten de campagneperiodes houden wij consumenten op drie manieren op de hoogte van bionieuws: onze website www. biomijnnatuur.be, onze Facebook-pagina en de nieuwsbrieven Lekker Bio. Via de online

Biopunten-databank, die we voortdurend up-to-date houden, komen mensen te weten waar ze biologische producten kunnen kopen.

Tot slot zorgen we ervoor dat de berichtgeving over bio in de pers correct gebeurt.

We houden proactief contact met verschillende nieuwsmedia en reageren ook wanneer bio op een negatieve manier in het nieuws komt.

Wat deden we in 2017?

• We verspreidden per productgroep 6000 campagneaffiches, ruim 1800 productaffiches en 25.000 receptkaarten. We zetten 12 verschillende ondernemers in de kijker en brachten de meerwaarde van bio voor de drie specifieke productgroepen aan het licht.

• We organiseerden twee verkiezingen: ‘favoriet biologisch veggieproduct’ en ‘favoriet biologisch bier’.

• Qua perswerking reageerden we op die momenten dat bio negatief in de media kwam: begin 2017 trokken een aantal kranten de ecologische meerwaarde van bio in twijfel, in april werden bioboeren ‘keuterboerkes’ genoemd, in november werd bio als wereldwijd duurzaam landbouwsysteem niet wenselijk geacht.

Biogarantie Biogarantie blijft het label waarmee Belgische producenten en winkeliers kunnen tonen dat ze gaan voor bio op volle kracht. Biogarantiehouders hebben extra aandacht voor ecologische, sociale en economische duurzaamheid. Biogarantie vraagt aandacht voor een eerlijke prijs, zorg voor water, energie, biodiversiteit, transport, verpakking en afval.

Wat deden we in 2017?

• We werkten een voorstel uit om het Belgische karakter van het Biogarantie-logo te versterken. Een definitie en concept van ‘Biogarantie Belgium’ werd afgetoetst bij Biogarantiehouders en daarna verder ontwikkeld.

• We ijverden voor een aanpassing van het Biogarantie-lastenboek zodat indirecte gebruikers binnen en buiten België op dezelfde manier worden behandeld.

• We werkten aan de harmonisatie van de Biogarantie-controles.

• Winkels werden geholpen bij het opmaken van een Biogarantie-schappenplan.

15

geschaafd, en ook hier vraagt de Vlaamse overheid om onze input. Als een bepaalde regel tijdelijk voor problemen zorgt, proberen we die te laten aanpassen. Via Bio & de Wet communiceren we de veranderingen in het wettelijke biologisch lastenboek naar de sector.

Wat deden we in 2017?

Beleid en wetgeving

• In 2017 lag de focus op de grote lijnen van het nieuwe Europese landbouwbeleid en het nieuw ministerieel besluit over biologisch zaaizaad.

• Met Voedsel Anders werd gewerkt aan beleidsvoorstellen voor de lokale verkiezingen.

fotografie

Sophie Nuytten

“Beleidswerk is een werk van lange adem”

• De droogte van voorjaar 2017 werd erkend als landbouwramp. We vroegen de overheid voor een tijdelijke ontheffing van eerstejaarsomschakelvoer.

BioForum Vlaanderen verdedigt de belangen van de Vlaamse biosector bij de overheid.

Dat is een werk van lange adem. Voor we een standpunt innemen, vragen we input van de sector (stuurgroepen, Biobedrijfsnetwerken, ...) en gaan we ook te rade bij externe part-

Ook andere partijen zoals provinciebesturen

• We bevroegen kwekers en overlegden met de sector over biologisch plantgoed voor aardbeien en frambozen.

ners zoals de onderzoeksinstellingen. Zodra een standpunt is gevormd, verdedigen we dat bij het beleid. Dat gebeurt via adviesorganen als de SALV of via de werkgroep biowetgeving. Onze stem wordt zeker gehoord, al betekent dat niet altijd dat we onze slag thuishalen.

en parlementsleden komen bij ons aankloppen als ze willen weten wat ons standpunt is over bepaalde, aan bio gerelateerde thema’s.

Wetgevend werk gebeurt nadat de beslissingen van de overheid in regels gegoten zijn. Welke uitzonderingen zijn wel of niet toegelaten? Aan de details van wetgeving wordt voortdurend

• We ijverden voor een aanpassing van de interpretatie omtrent biologische melkvervangers, eiwithoudende gewassen, inkuiltoevoegingsmiddelen, lithothamnium en gebruik van dierlijke mest in voor bio toegelaten handelsmeststoffen.

Biologisch ondernemer zijn is meer dan de regels uit het lastenboek volgen. Met het project Baanbrekend Bio willen we ondernemers

Agro-ecologie en Baanbrekend Bio “Baanbrekend Bio wil ondernemers stimuleren om verder te gaan dan wat de wetgeving voorschrijft. ” VOEDSEL ANDERS VOEDSEL-ANDERS.BE

stimuleren om verder te gaan dan wat de wetgeving voorschrijft en op allerlei domeinen meer duurzaamheid te creëren. Alle initiatieven uit 2017 die dat voor oog hadden, kregen het label Baanbrekend Bio. Op onze website lanceerden we een databank met tips uit de praktijk en ook in Bio Actief kregen Baanbrekende ideeën de nodige ruimte.

Daarnaast trekt BioForum de beweging Voedsel Anders, waarin tal van partnerorganisaties agro-ecologische landbouw en voeding

16

Bio Actief

40

promoten en in beeld brengen. In 2017 groeide de beweging verder: intussen zijn al 24 organisaties partner. Voedsel Anders wil de transitie naar meer agro-ecologie in Vlaanderen bewerkstelligen.

Wat deden we in 2017?

• Voor het tijdschrift MO* schreven we een paper van 20 pagina’s over waarom agro-ecologie een oplossing is voor tal van uitdagingen waar de landbouw en voedselvoorziening voor staat.

• Voedsel Anders organiseerde een denkdag "Het dictaat van de huidige economie" over lock-ins en oplossingen om de transitie naar agro-ecologie te realiseren.

• We organiseerden een inspiratienamiddag omtrent voedseloverschotten.

• Voedsel Anders riep via een publiekscampagne op tot een Europees Landbouwbeleid dat kiest voor agro-ecologie.

via verschillende onderzoeksprojecten. In Vlaanderen focussen we op de samenwerking tussen plant en dier. Tot slot gaven we input en stuwden we de onderzoekers richting meer participatief onderzoek in een Europees project over Dierenwelzijn.

Kennis en onderzoek

Wat deden we in 2017?

• We organiseerden 18 verschillende biobedrijfsnetwerken in 6 verschillende sectoren • We begonnen met het opzetten van een bedrijfsnetwerk voor gemengde bedrijven en voor bloemen • In februari organiseerden we een kennisdag over bodemvruchtbaarheid

BioForum Vlaanderen is coördinator, sleutelpartner en uitvoerder in het Vlaamse biokennisnetwerk. Dat kennisnetwerk wil vooral vanuit de praktijk werken en doet dat onder meer via de Biobedrijfsnetwerken.

In deze netwerken ontmoeten wetenschappers en boeren elkaar. Ook de studiedagen die worden georganiseerd hebben vaak een praktische inslag.

We vinden ook steeds meer aansluiting bij grensoverschrijdende onderzoeksprojecten.

Ondersteuning en Advies

“Het kennisnetwerk wil vooral vanuit de praktijk werken. ” Voor het Europese project OK-Net Arable brachten we van overal kennis over biologische akkerbouw samen. In 2017 startte ook het Horizon 2020-project DiverImpacts dat de meerwaarde van gewasrotatie in beeld brengt

Elke biologische ondernemer kan met zijn of haar vragen terecht bij onze adviseurs. We geven niet alleen antwoord op algemene vragen; voor onze leden helpen we ook oplossingen te zoeken voor bedrijfsspecifieke vragen of vragen over wetgeving. Of het nu per telefoon, via e-mail of via een bedrijfsbezoek is: in 2017 vonden verschillende ondernemers ons. Een greep uit de vragen die we krijgen? Bij de boeren gaat het onder meer om mestafzet en zorgde ook de droogte voor heel wat vragen. Winkeliers ondersteunden we met winkelacties en communicatiemateriaal.

Verwerkers kwamen meestal te rade bij ons voor vragen over wetgeving, ingrediënten en hulpstoffen. Ook zijn we voor veel starters het eerste aanspreekpunt.

“In 2017 vonden verschillende ondernemers ons met hun vragen. ”

• Overleg met onderzoeksinstituut ILVO leidde tot een living lab biologische landbouw en agro-ecologie • We gaven input op onderzoek en kennisontwikkeling voor het nieuw Strategisch Plan Bio • We gaven onderwerpen aan voor de uitwerking van Vlaamse Europese Innovatie-projecten. 3 bioprojecten werden goedgekeurd, waarvan 1 project door BioForum wordt uitgevoerd.

Wat deden we in 2017?

• We stelden zowel voor boeren als verwerkers een risico-analyseplan op waarmee ze contaminatie op hun bedrijf kunnen voorkomen.

• Om het mestaanbod en de mestvraag van bioboeren beter op elkaar af te stemmen, ontwierpen we een online tool, de biomestconnector.

• Tijdens de campagne konden biowinkels via BioForum hun klanten een proefpakket met biologische vegetarische producten aanbieden • We organiseerden een bevraging over bedrijfscontinuïteit bij boeren, die resulteerde in een studiedag.

• Voor winkeliers organiseerden we een studiedag over voedselverspilling.

• We organiseerden met BioXpo een vakbeurs voor de hele biosector.

• We hielpen foodservices met het vinden van geschikte leveranciers.

Bio Actief

40

17

Communicatie naar de sector

Om goed te kunnen ondernemen is informatie broodnodig. We houden ondernemers op de hoogte van alles wat er beweegt binnen en buiten de biosector. Vier keer per jaar ontvangen ze van ons het vakblad Bio Actief, elke twee weken zenden we sectornieuwsbrieven uit en op onze website bundelen we het belangrijkste nieuws. Tot slot verzorgen we ook communicatie over bio naar gangbare ondernemers, zodat zij op de hoogte zijn van wat bio precies is.

Wat deden we in 2017?

• We schreven een folder voor gangbare boeren waarin we de basisprincipes van bio op een eenvoudige manier uitleggen.

• We stelden voor verwerkende bedrijven die interesse hebben in biologische certificering, een startersgids samen.

• We maakten een presentatiefolder voor de Biobedrijfsnetwerken.

471 BioForum Vlaanderen verenigt als sectororganisatie alle schakels in de keten. We tellen 471 bedrijven die lid zijn: boeren, verwerkers, winkeliers en foodservices.

Daarnaast zijn ook 8 organisaties lid, waaronder de controleorganisaties en onderzoeksinstellingen.

15 Onze Raad van Bestuur is samengesteld uit ondernemers met een biologische productie en lidorganisaties. Voorzitter is Kurt Sannen van bioboerderij ’t Bolhuis.

14 Wat deden we in 2017?

Bio zoekt Keten Om de biosector op een zo duurzaam mogelijke manier te laten groeien, is het belangrijk om de keten goed op elkaar af te stemmen. Het project Bio zoekt Keten neemt die rol op zich: problemen in de keten worden aangepakt, vraag en aanbod op elkaar afgestemd. Bovendien brengt de ketenmanager de marktvraag in beeld. Het partnerproject Bio zoekt Boer maakt die marktvraag bekend bij gangbare landbouwers. Beide projecten zijn een gezamenlijk initiatief van ABS, Boerenbond en BioForum Vlaanderen.

• In 2017 werden een 100-tal ketengerelateerde vragen beantwoord.

• We nodigden alle ketenpartijen uit de aardappelsector uit om samen te werken aan een duurzame biologische aardappelteelt en werkten aan een convenant voor de robuuste teelt van biologische aardappelen.

• We organiseerden een aantal studiedagen en excursies, onder meer over de teelt- en marktmogelijkheden voor biologisch pitfruit voor industriële verwerking.

• We hielden via marktberichten, marktstudies en voordrachten de sector op de hoogte van de biologische marktwerking in verschillende sectoren.

• We bestudeerden de haalbaarheid van een mobiele slachteenheid.

18

Bio Actief

40

De dagelijkse werking is in handen van 14 personeelsleden (11 VTE) onder leiding van directeur Lieve Vercauteren. Eind 2017 verliet reeds één medewerker de organisatie omwille van besparingen.

225 BioForum Vlaanderen beheert het Belgische Biogarantielabel voor alle bedrijven in Vlaanderen, voor de nationale retailers en voor Brusselse bedrijven die voor Vlaanderen kiezen. 225 ondernemers uit Vlaanderen en Brussel kozen in 2017 voor het Biogarantie-label.

CERTISYS uw BIO partner

briefwisseling

lnem

tdee

d aan

2007 834/ ) nr. ing (EG rden Vero /1 van ina 1 lid 1, : l pag el 29, kken mer 24-n 074 s artik ijsstu hten en bew 547965 B-15040 ktdeelne Krac trekk : BE0 er: CEE de mar vers

van

er te

M NV GIU 11 BEL : 238

ktde Mar

Onze

BiO

ISY 85 CERT laan, ssel erm Bru Sch 1150 B– België 1 O-0 BE-BI

rijf mm van Nr. Bed ntnu adres ume en Doc

m Naa

NV ) IUM 182 rksem BELG aat (Me AAK aterstr PEN ER BorrewANTW 0 217

activite amste aam rna orn Voo

de mark

: AAK mer Nr er mm mer elne ktdeelne enu cod Mar es en de aan m, adr trolerentroleorg Naa de con t con van riteit/he a auto S bvb

de Raa

producten zijn gecontroleerd en gecertificeerd

er ten Bereid produc e e deler, it : Ver logisch cake/brioch etage ond t-feuill

Bio

Biodiam croissan pastry ond puff ducten ond Biodiam e pro isch Biodiam biolog 10kg ing van ond palm Verdel Biodiam

certisys

5 de 7 en /201 /200 oet aan 834 5, 20/1 ) nr. en vold /201 ing (EG troles m: 22/9 con rden datu aan Vero trole Con van zich eft: erpt lid 1, uk afge el 29, onderw ijsst artik mer bew 16 het de: 2/20 basis van ktdeelnen. erio an dat idsp tot 22/1 en op De marrschrifte orga 8.

15 ighe voo 9/20 is afgegev /200 controle Geld 889 telde 22/0 nt die/het van 024 ume (EG) nr. vastges riteit nne 1504 n ing Dit doc Boli mer: inge e auto rden 5 , num rend .eu Vero verorden /201 trole rtisys w.ce ts: 7/10 in die de con //ww m, plaa namens ite http: t Datu g webs Nize enin onze Tom dtek en op Han word

De authe

an dit vvan eitit va ticite nticit

t kan men docu

nage

2017

gaan

®

c erti sys bio certification

certificaten op www.certisys.eu

Dit document is eigendom van certisys en moet op aanvraag terug gestuurd worden. PU4503nL06 (16/08/2016)

© certisys - alle rechten voorbehouden.

DIENSTEN U hebt toegang tot al uw documenten op onze INTRANET (certificaten, mails, facturen) en u hebt de mogelijkheid om uw elektronische aanvragen (nieuwe producten, ontheffingen, transactiegegevens) aan ons door te geven.

TRANSPARANTIE U hebt toegang tot alle informatie over de BIO controle en certificering op www.certisys.eu en u vindt de certificaten van al onze marktdeelnemers online terug.

NABIJHEID De CERTISYS controleurs zijn plaatselijk actief in heel België en in het Groothertogdom Luxemburg.

Ze zijn beschikbaar voor alle informatie of een eventueel bezoek.

BESCHIKBAARHEID De CERTISYS kantoren bevinden zich in Bolinne, Brussel en Gent. Ons meertalig team staat klaar om al uw vragen, per telefoon of via mail, te beantwoorden.

®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION ®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION Certificatie systeem CERTISYS Biologische Landbouw

Wetgeving biologische landbouw voor landbouwers

®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

Etiketteringsregelgeving voor biologische voedingswaren

Starten met biologische landbouw Schema van het certificatieverloop Certificatieprocedure Kwaliteitssysteem Raad van Advies

®

CERTI SYS BIO CERTIFICATION Système de certification internationale CERTISYS Agriculture biologique Regelgeving inzake biologische landbouw voor bereiders

Teelten, weilanden, P RAKT IS C HE GIDS veeteelt.

•••••••••••••

CERTI

bio

®

•••••••••••••

P RAKT IS C HE GIDS

P RAKT IS C HE GIDS •••••••••••••

CERTI

bio

® •••••••••••••

CERTI

•••••••••••••

bio

®

•••••••••••••

Verdelers Importeurs Loonwerkers

GUIDE PRATIQUE •••••••••••••

CERTI

bio

®

•••••••••••••

P RAKT IS C HE GIDS •••••••••••••

CERTI

bio

®

TOEGANKELIJKHEID Ontmoet Certisys tijdens professionele infodagen, plaatselijke en internationale vakbeurzen of evenementen.

•••••••••••••

INFORMATIE CERTISYS stelt zijn 30-jaar lange ervaring ter beschikking in zijn praktische gidsen over de BIO regelgeving die voortdurend bijgewerkt worden. Ze zijn downloadbaar en beschikbaar op aanvraag.

®

Contacteer ons op 09/245.82.36 of via info@certisys.eu

www.certisys.eu

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

SECTOR IN CIJFERS

Groeicijfers voor bio Bio is alomtegenwoordig, zo luidt het: toegankelijk voor iedereen, overal te vinden en met een ruim aanbod aan producten. Maar de cijfers tonen ook dat bio de niche nog niet overal ontgroeid is.

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Consumptiecijfers opgemeten door GfK in opdracht van VLAM WAAROM?

Inzicht in de markt versterkt de bedrijven

E

lk bedrijf heeft zicht op de eigen verkoop en houdt een vinger aan de pols voor de markt via diverse professionele contacten.

Voor een breder beeld van de marktontwikkelingen en een betere inschatting van de eigen marktpositie publiceert VLAM jaarlijks consumptiecijfers voor heel België.

Deze worden opgetekend door studiebureau GfK, op basis van de bestedingen van 5.000 Belgische gezinnen. Daaruit volgen marktanalyses voor verschillende producten en verkoopskanalen.

Volgens de GfK-cijfers stegen de Belgische bestedingen aan verse biologische voeding en dranken in 2017 met 6%. In Vlaanderen was de groei het grootst (11%), waarmee de

20

Bio Actief

40

achterstand ten aanzien van Brussel en Wallonië licht werd bijgebeend. Sinds 2008 zijn de bestedingen aan bio in België meer dan verdubbeld. Brussel realiseerde zelfs een verdrievoudiging, een beweging die in 2017 een lichte terugslag kreeg. Overigens, bij verse biovoeding en dranken rekent GfK ook diepvries- en kruidenierswaren zoals ontbijtgranen, rijst, droge deegwaren, wijnen en bier.

aankoopvolume zien we zowel bij frequente kopers van bio als bij mensen die maar af en toe bio kopen.

Bestedingen in België voor verse biologische voeding en dranken – per gewest.

200.000

150.000

Belg koopt vaker en meer bio Omdat 9 op de 10 mensen wel eens een bioproduct koopt, is er vanzelfsprekend nog maar weinig groei mogelijk in het aantal kopers.

Wel zien we dat de aankoopfrequentie en het aankoopvolume omhoog gingen in 2017. Dat wil zeggen dat de Belgen vaker bio kopen en tijdens een winkelbeurt ook meer bioproducten in hun boodschappentas laden.

100.000

500.00

0 10,7 % van de Belgen koopt wekelijks of meerdere keren per week bioproducten aan. Deze groep is verantwoordelijk voor 60,4% van alle verkochte bioproducten en wordt steeds groter. De stijging van het

2012

2013

2014

2015

Vlaanderen Bron: GfK in opdracht van VLAM

2016

Brussel

2017 Wallonië

versproducten in België bedraagt slechts 3,2%, al zijn de verschillen groot per product.

Vleesvervangers hebben sinds jaren het hoogste marktaandeel met 26%. Daarnaast scoren biologische eieren goed, met een marktaandeel van 14,5%. Ook aardappelen (bijna 6%), groenten (7%) en fruit (4,4%) scoren boven het algemeen gemiddelde. Bij aardappelen en eieren zien we de grootste stijging.

Zuivelproducten zitten met een bio-aandeel van 3,2% op het gemiddelde. Voor brood, gevogelte en vlees scoort het aandeel bio onder het algemeen gemiddelde.

Waar kopen we bio?

Bio is bijna overal te vinden, maar waar kopen mensen hun bioproducten? De laatste jaren zagen we hier verschuivingen. Zo is het aandeel van de hard discount-winkels sterk gestegen, vooral dankzij hun groeiende assortiment bio-

fotografie

Kobe Van Looveren

Wie zijn die biokopers? 23,5 procent van onze samenleving bestaat uit welgestelde gezinnen met kinderen. Zij zijn met 35,1 procent sterk vertegenwoordigd bij de biokopers. Gezinnen met een beperkt inkomen halen een deel van hun achterstand in, zij het met eerder sporadische aankopen. Maar het zijn de jonge en oudere alleenstaanden bij wie het aandeel bio in de aankopen het hoogst is.

Wat eten we bio?

Biologische groenten, fruit en aardappelen vinden het makkelijkst hun weg naar de consument en vertegenwoordigen 40% van de biobestedingen. Voor zuivel schommelt dat aandeel rond de 20%, voor graanproducten op circa 12%. Wijn en bier zijn bij bio goed voor 4% van de aankopen

producten. Die stijging gaat vooral ten koste van de verkoop via de klassieke supermarkt (DIS1).

Dit kanaal blijft het belangrijkste aankoopkanaal voor bio, al is hun marktaandeel voor bio beduidend kleiner dan voor gangbare voeding.

Steeds meer klanten vinden voor bio de weg naar gespecialiseerde winkels.

Distributiekanalen biologische voeding en dranken 600

4,6%

4%

31,1%

33%

3,2%

3%

4,5%

500 4,3%

4,5%

400

32,9%

4,2% 31,7%

300

30,7%

30,9%

10,2%

4,4%

4,4%

5,1%

10,9%

11,2%

5,5%

200

4,5% 11,4% 2,4%

13,1% 3,8%

3,2%

100

45,7%

43,4%

45,4%

12%

9,4%

10%

41,5%

41,8%

38%

0 De categorie ‘vlees, vis en ei’ neemt minder dan een kwart van de biobestedingen voor haar rekening en krimpt. In de bestedingen aan gangbare voeding maakt deze categorie bijna 40% van de bestedingen uit.

Uit de cijfers blijkt een groot groeipotentieel. Het marktaandeel bio binnen de

in mio €

2012

2013

2014

2015

2016

Dis 1

Openbare markt

Hard discount

Speciaalzaak

Buurtsupermarkt

Hoeve en boerenmarkt

2017

Bron: GfK Panelservices Benelux in opdracht van VLAM

Bio Actief

40

21

TOEKOMSTIGE SECTOR

De echte kost van voedsel Hoe zal bio eruitzien in 2030? In deze reeks kijken we in onze glazen bol.

Deze keer leggen we uit hoe True Cost Accounting de echte kostprijs van onze voedselproductie zou kunnen blootleggen.

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

True Cost Accounting WAAROM?

Er komen steeds meer vragen om ook de externe kosten van onze voedselproductie in kaart te brengen

B

io is te duur!" is een vaak gehoord argument bij consumenten die de weg naar de biowinkel nog niet gevonden hebben en vergelijken met niet-biologische voeding.

Stel dat ook onzichtbare kosten in de prijs van alle voeding, gangbaar en bio, opgenomen zouden zijn? Met ‘True Cost Accounting’ bestaat er nu een methode om de echte kost van voedsel te berekenen.

TCA helpt ons dus de geëxternaliseerde kosten kennen: dat zijn de kosten die veroorzaakt worden door bedrijven maar die we als samenleving moeten dragen. Denk bijvoorbeeld aan het belastinggeld dat drinkwatermaatschappijen gebruiken om pesticiden en andere schadelijke stoffen uit het grondwater te halen.

Kosten externaliseren gebeurt in alle economische sectoren, en niet enkel op milieuvlak.

Zo leidt de productie van kleding in Azië door onderbetaalde werknemers in schabouwelijke omstandigheden tot heel wat onzichtbare kosten. Denk aan armoede en alle problemen die daarmee verbonden zijn.

22

Bio Actief

40

Het is best omslachtig om al die milieu- en sociale kosten in kaart te brengen en er een cijfer op te plakken. De methodiek staat nog in haar kinderschoenen, al is het intussen meer dan een theoretische gedachteoefening.

Het Nederlandse Nature & More, onderdeel van biologisch distributeur Eosta, berekent voor zijn groenten en fruit de verborgen kosten op het vlak van gezondheid, klimaat, water, bodem, biodiversiteit en sociale samenhang. Consumenten vinden het resultaat van die oefening op een informatiekaartje bij hun producten.

De ware kosten van bio worden er telkens vergeleken met die van gangbare producten. Om het een beetje overzichtelijk te houden, geeft Nature & More de info weer onder de vorm van een true cost-bloem met zeven blaadjes. Elk blaadje staat voor een ander thema (zie afbeelding hier naast).

Wat is True Cost Accounting?

True Cost Accounting (TCA) is als het ware een alternatieve vorm van boekhouding, die niet alleen aandacht heeft voor de financiële waarden van het bedrijf maar ook kijkt naar diens impact op milieu en sociale omgeving. Die impact wordt financieel uitgedrukt, waardoor je de bedragen kan opnemen in een zogenaamde ‘True Cost’-boekhouding.

Zo maakt een bedrijf de verborgen kosten van zijn productie zichtbaar.

True Cost Accounting in bio?

fotografie

Lisa Develtere

Volkert Engelsman, directeur van Nature & More, legt uit: "Duurzaamheid begint uit de groene bubbel te breken en in te dalen in het DNA van de financiële wereld. Er wordt gezocht naar een nieuwe winstdefinitie. Niks mis met winst maken, maar niet ten koste van

fotografie

Kobe Van Looveren

mens of milieu. Ons TCA-model lijkt een ware tsunami op gang te brengen bij overheden, het bedrijfsleven, VN-departementen, banken, institutionele beleggers en verzekeraars. Ons duurzaamheidsbeleid bestaat uit 4 M’en: we Meten en Managen en verMarkten niet alleen duurzaamheid, maar Monetariseren bovendien de duurzaamheidsprestaties. Boeren verdienen het om niet alleen voor de kilo’s maar ook voor hun maatschappelijke prestaties beloond te worden."

True Cost Accounting voor voeding Om een idee te krijgen van de verborgen kosten op het leefmilieu baseerde Nature & More zich op het FAO-rapport "Food wastage footprint: full cost accounting" uit 2014. Dit onderzoek bevat onder meer een tabel met gegevens waarmee men de verborgen kosten van watervervuiling, broeikasgasemissies en andere effecten kan berekenen. De kosten verbonden aan gezondheid zijn bepaald op basis van de impact van pesticiden op consumenten en de impact van arbeidsomstandigheden op boeren en hun werknemers.

Maar de methode neemt niet alle effecten op in het rekenmodel. Zo zijn de positieve effecten nog niet goed in kaart gebracht, waardoor de verschillen tussen bio en gangbaar in werkelijkheid nog groter zullen zijn.

Niet iedereen enthousiast

Goed voor marketing

True Cost Accounting kan dus een eerste stap zijn om boeren eerlijk te betalen voor de ecosysteemdiensten die ze leveren. Toch zijn er ook enkele kanttekeningen te maken.

TCA schept enig licht in de duisternis over het kostenplaatje van voedsel. Het concept heeft de verdienste enigszins ingebed te zijn in het hedendaagse markteconomische denken. Vraag is of dat voldoende is. Ronald van Marlen, directeur van Stichting EKO, verwoordt het als volgt: "True Cost Accounting is een manier om een prijs te berekenen.

Het bewijst vooral zijn waarde op het vlak van marketing, communicatie en zelfs verkoop. Maar met verandering, transformatie of transitie heeft het niets te maken. Het is vragen om problemen als je de essentie van de vier biologische principes reduceert tot een rekenmethode."

Zo is TCA geen eenvoudige opgave. Neem nu de geëxternaliseerde kost die ontstaat door een kilo kunstmest te gebruiken. Die kost zal sterk verschillen in verschillende delen van de wereld, zelfs binnen hetzelfde land. Waardering van natuur en ecosysteemdiensten is bovendien een erg subjectief gegeven. Hoeveel zijn we bereid te betalen om de lucht proper te houden? Wie bepaalt de waarde van een vlindersoort die op het punt staat uit te sterven? En is daarmee de kous af?

Een Zweedse studie over ecosysteemdiensten bevestigt dat monetaire waardering niet de beste manier is om ecosysteemdiensten te beschermen. De waarde van iets uitdrukken ‘in geld’ is onvoldoende betrouwbaar en voor complexe gegevens totaal ongeschikt.

Denk bijvoorbeeld aan de geldwaarde van ecosysteemdiensten als bodemvorming, waterregulering of bestuiving. En daar gaat het net om bij landbouw!

En toch is een groeiende groep consumenten wel degelijk gevoelig voor het verborgen verhaal van een product. Steeds meer mensen beseffen dat hun consumptie negatieve gevolgen heeft voor de planeet en voor de solidariteit, en wil daar iets aan doen. Bij die vraag naar meer transparantie kan TCA helpen.

MEER WETEN?

Je vindt het VN-rapport over foodprints op https://www.bfvl.be/TCA_rapport.

Bio Actief

40

23

BIO IN DE KETEN

De biologische groenteketen in beeld Elk nummer tonen we hoe een bepaald product zich doorheen de biologische keten beweegt en laten we ons licht schijnen over een bijhorend actueel thema. Deze keer: biogroenten.

WIE?

De hele biosector W AT ?

De keten van biologische groenten uitgetekend WAAROM?

Biologische groenten zijn lekker en gezond

1. Landbouw In de EU worden op 135.000 ha biologische groenten geteeld (2016), zo’n 5,8% van het totale Europese groenteareaal. De belangrijkste Europese productielanden zijn Italië, Frankrijk en Spanje. In de meeste landen nam het bio-areaal de voorbije jaren toe de voorbije jaren. Meer cijfers vind je op www.bfvl.be/bioindeketen_groenten.

In België is het areaal voor biogroenten zo’n 1.670 ha (2016) groot. Hiervan is ongeveer 28 ha onder glas. 13 ha daarvan worden verwarmd. Ter vergelijking: in Nederland gaat het om 70 ha verwarmde glasgroenten en 30 ha koud glas. De meest geteelde biogroenten in Vlaanderen zijn pompoenen, prei, bloemkool, en knolselder. In Vlaanderen zijn momenteel zo’n tiental telers van biologische paddenstoelen actief. Samen telen ze op ongeveer 11.000 m2 teeltbedden.

24

Bio Actief

40

Kijken we naar de regio’s, dan zien we dat 1021 hectare zich in Wallonië bevindt en de resterende 650 hectare in Vlaanderen.

Tussen 2009 en 2016 groeide het areaal voor biogroenten gemiddeld zo’n 13,9% per jaar.

In Wallonië is deze groei met 20% duidelijk sterker dan Vlaanderen (7,6% per jaar).

Een verklaring voor het grotere Waalse areaal is dat daar meer industriegroenten worden geteeld. Onder meer de diepvriesgroentefabriek van Ardo ligt in het Waalse Geer.

2. Verwerking België neemt een belangrijke plaats in op de internationale markt voor industriegroenten. Dat geldt ook voor bio, al worden daar vooral geïmporteerde groenten voor gebruikt.

Ardo, Greenyard Frozen (vroegere Pinguin), Pasfrost, Bonduelle, Dujardin Foods en Herbafrost verwerken diepgevroren producten. Greenyard Prepared (vroegere Noliko) houdt zich bezig met bokaalgroenten.

De belangrijkste industriële biogroenten zijn bonen, spinazie, erwten, wortelen, knolselder, rode kool, witte bonen, prei, maïs, rode biet en schorseneren. Met uitzondering van rode kool, prei en knolselder komen die voor zo’n 95% uit het buitenland, met Nederland en Duitsland als belangrijke leveranciers.

Verschillende diepvriesbedrijven zijn nog op zoek naar extra biotelers, en dus liggen er kansen voor Belgische biotelers. Ze zoeken vooral telers die voldoende grote hoeveelheden tegelijkertijd kunnen aanleveren.

Herbafrost vriest biologische kruiden in en werkt daarvoor samen met een beperkt aantal Belgische en Nederlandse biobedrijven die zich op deze teelten hebben toegelegd.

De rest van de kruiden kopen ze aan in Italië en Oost-Europa. Ze verwerken onder andere bieslook (ringen en vlokken), daslook, dragon, kervel, koriander, knoflook (teentjes en blokjes), oregano, peterselie, rozemarijn, rucola, salie, tijm, tuinkers en uien. Ongeveer 90% van de bedrijfsomzet komt van export, met name naar verwerkers die de kruiden gebruiken voor o.a. (diepgevroren) pizza, burgers en soepen. Ze dienen daarbij vooral als gezond smaakalternatief voor de minder gezonde vetten, zout en suikers. In de toekomst zullen wellicht steeds meer bedrijven hier op inzetten. Ook de retail is een belangrijke afnemer van biokruiden, meestal onder private label.

Ook Herbafrost wil inspelen op die stijgende vraag en is dus op zoek naar vollegrondstelers van biologische basilicum, peterselie, dille, tuinkers, kervel, koriander en rucola.

De afzet voor biologische industriegroenten is beperkt maar blijft wel stijgen. In Duitsland

1

2

3

Landbouw

Verwerking

Verkoop

bijvoorbeeld groeide de verkoop van diepgevroren en conserven van biogroenten en -fruit in 2016 met 9,6% tot een totaal van 37.200 ton. Ook in België neemt het marktaandeel toe: van 3% in 2008 tot 4,1% in 2015.

De vraag naar biopaddenstoelen neemt jaarlijks toe. Momenteel is er zelfs een tekort, al is dat niet groot genoeg om gangbare telers te doen omschakelen.

3. Verkoop

Tot slot zijn er nog Ecodal en Ecoveg, handelsbedrijven die sterk gelinkt zijn aan een biologisch glastuinbouwbedrijf. Beide werken nauw samen met andere telers om het assortiment uit te breiden. Dan heb je het Waalse Interbio, een handelsplatform dat startte als een groepering van Waalse bioboeren (GPFL) en intussen is uitgegroeid tot een volwaardige biologische groothandel in vers- en droogwaren.

De handel in verse biogroenten is versnipperd over verschillende coöperaties en handelsbedrijven. We sommen enkele belangrijke spelers op.

BelOrta heeft veel ervaring in de vermarkting van biologische groenten en fruit. Naast product van Belgische telers verhandelt de veiling ook (Zuid-)Nederlandse biologische groenten.

Een groot deel van de productie vindt afzet op de Belgische markt (groothandel en supermarktketens), maar voor bepaalde producten neemt ook de export structureel toe. Belangrijke producten zijn Belgisch biologisch witloof en biokruiden in pot. De laatste jaren neemt ook de verkoop van biologische vruchtgroenten uit serreteelt toe. Daarnaast verhandelen ze biologische paddenstoelen, vooral oesterzwammen.

In 2014 werd BioVibe opgericht, een handels­ huis voor biologische groenten en fruit. Een 40-tal telers zijn hier officieel bij aangesloten, maar in totaal leveren 60 telers (een deel van) hun producten aan het bedrijf. BioVibe werkt nauw samen met REO Veiling, die zelf een breed assortiment biochampignons vermarkt.

Dat gebeurt via de telerscoöperatie Tomabel.

Biologische groenten worden uitsluitend via bemiddeling verkocht, niet via de klok. Dat vraagt om een goede afstemming tussen vraag en aanbod. Om aan de groeiende vraag te kunnen voldoen, zoeken de meeste handelshuizen en veilingen naar nieuwe biotelers.

"In de ­voorbije jaren was de prijsvorming voor biogroenten over het algemeen ­relatief stabiel."

Groothandelsbedrijven als BioFresh, Interbio en BioLogistic leggen zich voornamelijk toe op de bevoorrading van gespecialiseerde natuurvoedingswinkels (al dan niet als onderdeel van een landbouwbedrijf) en op abonnementssystemen.

Biogroenten worden hoofdzakelijk verdeeld via de klassieke supermarktketens (38%) en gespecialiseerde biowinkels (33%) waaronder ook enkele ketens zoals BioShop, O’rigino en BioPlanet. Ongeveer 7,8% van alle biovoeding wordt rechtstreeks verkocht op de hoeve of op boerenmarkten. Opvallend is ook de sterke groei van het marktaandeel van de discounterketens.

De top-10 van biologische groenten en fruit die via bovenstaande handelshuizen wordt verdeeld zijn wortelen, prei, appelen, peren, bloemkool, ajuin, pompoen, courgetten, witloof en tomaten.

Veel biogroentetelers verkopen hun producten ook via de korte keten, onder meer via CSAboerderijen. Op die manier wordt de afzet meer gediversifieerd en stabieler. De korte keten biedt ook meer mogelijkheden voor de verkoop van bijvoorbeeld buitenmaten.

MEER WETEN?

Wil je meer weten over onze ketenwerking?

Neem dan contact op met ketenmanager Paul Verbeke paul.verbeke@bioforumvl.be.

Bio Actief

40

25

Uitgelicht:

Verpakking of niet?

Op plaatsen waar zowel biologische als gangbare groenten worden verkocht, krijgen de biogroenten meestal een extra verpakking. Lastig, want millieubewuste consumenten willen verpakking vermijden.

Biologische en gangbare groenten van éénzelfde soort kunnen in de winkel naast elkaar worden verkocht. Om elke mogelijke vermenging uit te sluiten, krijgen de biogroenten doorgaans een aparte verpakking (meestal uit PE-folie). Zo krijgt een klant de garantie dat de groenten effectief biologisch zijn.

In theorie zou een supermarkt die een groenteof fruitsoort zowel gangbaar als biologisch aanbiedt ervoor kunnen kiezen om het gangbare product verpakt aan te bieden. In de praktijk gebeurt dit niet: enerzijds is het volume gangbaar veel hoger in de supermarkt, anderzijds bestaat er steeds het risico dat een klant of medewerker de verpakking opent en gangbare groenten of fruit tussen de biologische legt.

Enkele bedrijven zijn gespecialiseerd in het herverpakken en op maat bevoorra-

den van (biologische) groenten en fruit aan supermarktketens. DSP heeft een unieke samenwerking met Delhaize, terwijl Univeg deze dienst verzorgt voor Carrefour.

Al die extra verpakking is natuurlijk niet de beste oplossing. Volgens De ‘Ladder van Lansink’, een standaard die gebruikt wordt voor afvalbeheer, krijgt het vermijden van afval de absolute voorkeur. Een extra verpakking zorgt voor extra kosten, waardoor het product duurder wordt. Denk aan de bijkomende handelingen en het (soms) extra transport naar de verpakkingscentrale. Tot slot maakt die extra verpakkingsstap de tijd tussen oogst en verkoop groter, wat nadelig is voor ultraverse producten als aardbeien.

Soms draagt het verpakken van groenten wel bij tot een langere houdbaarheid. Dat is het geval voor broccoli en komkommer, die

minder snel uitdrogen in plasticfolie. Omdat producten minder snel bederven, wordt de uitval in de voedselketen lager, wat dan weer leidt tot minder voedselverspilling.

Uiteraard spelen hier ook andere factoren mee zoals oogsttijdstip, bewaartemperatuur en luchtvochtigheid.

Geen verpakking Uiteraard kan een supermarkt ervoor kiezen om enkel de biologische variant aan te bieden. Dat gebeurt nu al voor enkele producten met een beperkte verkoop zoals pastinaak of gember of voor producten waar het prijsverschil tussen de bio en gangbaar beperkt is, zoals bij kiwi’s.

Verpakking vermijden kan ook door ze te herleiden tot het minimum: bv. een lint of tape rond een bussel prei of wortelen. Hiervoor zijn reeds machines ontwikkeld. Ook een sticker op individuele groenten als pompoenen is mogelijk. Sinds kort wordt er ook geëxperimenteerd met het markeren via laser. Bij deze methode wordt het biologo in de schil geëtst door een laser die het pigment van de schil verandert. Vooral bij producten met een dikkere schil (pompoenen) lijkt dit haalbaar.

Een andere techniek is het verkopen van de biologische variant met een zichtbaar verschil, zoals een intact steeltje. Zo kunnen pakweg biopaprika’s met steeltje aangeboden worden terwijl de gangbare paprika’s zonder steeltje zijn.

Waar verpakking eerder moeilijk te vermijden is, denk aan aardappelen of uien, gaat de voorkeur uit naar een verpakking uit een makkelijk te recycleren materiaal als papier. In de praktijk wordt dit reeds toegepast, maar een papieren zakje is duurder dan een netzakje.

Verpakking vormt uiteraard geen probleem in gespecialiseerde biowinkels die uitsluitend biogroenten aanbieden. Daar bestaat geen risico op vermenging en is geen verpakking nodig.

fotografie

Kobe Van Looveren

26

Bio Actief

40

Energie en klimaat : Gebruik zonne-energie

BAANBREKEND BIO

‘t Dischhof Duurzaamheid is een proces. Veel biologische ondernemers hebben dat begrepen en gaan verder dan wat de biowetgeving oplegt. Elk nummer tonen we een bedrijf dat zich engageert voor meer. Als inspiratie. Deze keer: biokaasmakerij Dischhof.

"We proberen zo zuinig mogelijk om te gaan met onze energie.

Zonneboilers leveren het warme water dat we gebruiken om de kaas op te warmen voor de stremming. Fotovoltaïsche zonnepanelen op het dak zorgen voor de energievoorziening.

Onze gekoelde ruimtes bevinden zich aan de noordkant van het gebouw, de warmere productieruimtes zijn aan de zuidkant te vinden. Bij de ventilatie ervan wordt de warmte van de buitengaande lucht gerecupereerd. Het hele gebouw is geïsoleerd, inclusief de vloer. We zijn ook aan het bekijken of we de warmte uit de wei-afvalstroom kunnen recupereren."

Water: Beperk milieubelastende schoonmaakproducten "Om kaas te maken gebruik je veel water, vooral bij de reiniging. Dat water proberen we zoveel mogelijk te hergebruiken, al moeten we altijd de microbiële veiligheid in de gaten houden. Kaas is rijk aan eiwitten en vet, en dat maakt schoonmaken nog lastiger. Toch gebruiken we milieubelastende stoffen als fosforzuur en chloor alleen als het niet anders kan. We vermijden ook producten met EDTA (ontvetter) en quaternaire ammoniumverbindingen. We zorgen ervoor dat we het vuil niet laten indrogen: zo kunnen we makkelijker reinigen en hebben we minder water en schoonmaakproducten nodig."

Authentiek, puur en gezond: Doe zo weinig bewerkingen op je grondstoffen

fotografie

Kobe Van Looveren

MEER WETEN?

"We gaan voor zo weinig mogelijk bewerkingen. We pasteuriseren de melk niet, omdat de kaas daardoor vitamines, enzymen en goede micro-organismen verliest. Ook de specifieke smaak van onze kaas komt dankzij de rauwe melk. Omdat de koeien ander voer krijgen in de zomer en de winter, kan ook de smaak verschillen doorheen de seizoenen.

We voegen geen onnodige stoffen toe als calciumchloride (CaCl2). Melk, zuursel, stremsel, zeezout en de schimmelcultuur zijn de enige ingrediënten, met eventueel kruiden voor bepaalde soorten. Met rauwe melk werken vraagt wel wat inspanningen op het vlak van hygiëne en productie."

Zelf ook geïnteresseerd om meer te doen dan de wetgeving voorschrijft? Doe inspiratie op op www.bfvl.be/baanbrekendbio of neem contact op met projectverantwoordelijke Esmeralda Borgo esmeralda.borgo@bioforumvl. be. Geef ook je eigen goede praktijken aan ons door!

Bio Actief

40

27

BIO ACHTER DE SCHERMEN O P S TA P M E T

Paul Verbeke Wat doet BioForum Vlaanderen voor en met de sector? In 2018 gunnen we je een blik achter de schermen en volgen we de hele dag een collega.

Dit keer gaan we op stap met ketenmanager Paul Verbeke.

09:00

Vragen beantwoorden Ondernemers met marktvragen komen bij mij terecht.

Een ketenmanager moet er immers voor zorgen dat vraag en aanbod elkaar vinden. Dat kan over eender wat gaan.

Zo kreeg ik onlangs vragen van boeren over de m ­ arktkansen van biologische konijnen, kalkoenen en schapen. Ik doe dan navraag bij afnemers en breng hen eventueel in contact met de mogelijke aanbieders. Ook verwerkers die bepaalde ingrediënten willen afnemen komen bij terecht. Het doel is om individuele bedrijven te helpen om hun plaats te v­ inden in de biosector.

13:30

Communiceren over marktcijfers

Ondernemers hebben er alle baat bij om te weten wat er leeft en speelt in de markt. Ik help hen daarbij door marktcijfers te verzamelen, die ik dan communiceer via marktstudies, artikels in ons vakblad Bio Actief en in de nieuwsbrieven.

Ik geef ook regelmatig voordrachten over de Vlaamse, Belgische of Europese biomarkt aan onder meer boeren en voedingsbedrijven. En ook gangbare bedrijven die ­willen weten of bio voor hen interessant kan zijn, nodigen me uit om te komen vertellen over de markt.

MEER WETEN?

Heb je vragen over onze ketenwerking?

Neem contact op met Paul via paul.verbeke@bioforumvl.be.

28

Bio Actief

40

11:30

Ketenpartners samenbrengen

Voor de ketenwerking moeten we natuurlijk dat bedrijfsniveau overstijgen en ook op sectorniveau bedrijven samenbrengen. Op die manier krijgen we beweging in onze sector.

Een goed voorbeeld daarvan is het aardappelconvenant dat begin juli wordt ondertekend door boeren, verwerkers en supermarkten. Doordat alle partners het engagement aangaan om robuuste aardappelrassen te telen, te verwerken en te vermarkten, kunnen we ook een antwoord bieden op uitdagingen zoals de aardappelziekte. En als bedrijven aangeven dat ze met bio willen starten, dan gaan we zeker eens horen wat we voor hen kunnen betekenen.

15:00

Overleg over de grenzen heen

Vlaanderen heeft een kleine biomarkt die sterk wordt beïnvloed door de markten in de ons omringende landen. Ik moet als ketenmanager dus onvermijdelijk ook over de grenzen kijken. Dat internationaal overleg is belangrijk. Twee keer per jaar overleggen de Europese zuivelproducenten met elkaar en de Europese pitfruittelers wisselen maandelijks marktcijfers met elkaar uit. Een aantal projecten die ik als ketenmanager opvolg, zijn internationaal getint. Symbiose is zo’n project. Met partners in Noord-Frankrijk, Wallonië en Vlaanderen gaan we aan de slag om de biosector te versterken over thema’s als vruchtwisseling en teelttechniek van vlinderbloemigen en de grensoverschrijdende ontwikkeling van de productieketen.

VOORUITKIJKENDE SECTOR

Met dank aan onze sponsors

“De Europese bioregelgeving beschermt de hele biosector, maar ze blijft uiteraard niet meer dan een instrument ten dienste van een veel ruimer agroecologisch concept. Voor Certisys is de verdere ontwikkeling van de biologische landbouw slechts realiseerbaar via regels die vernieuwend zijn en stroken met de geest van bio. Die strijd maakt deel uit van onze visie en van de morele overeenkomst die ons bindt aan de gehele biobranche!”

ALISON HAMOIR, CERTISYS

“Wij worden gedreven door respect voor de natuur!

Bio Forum is een belangrijk instrument voor ons, zowel als ondersteuning in de ketenwerking als bij export”.

Sinds dit jaar moet BioForum Vlaanderen het met minder overheidsmiddelen stellen. Concreet ontvangen we niet langer subsidies voor beleidswerk en perswerking, vanaf volgend jaar ook niet meer voor communicatie naar de consument. 2018 is een overgangsjaar waarin BioForum een zwaar verlies zal boeken. Deze bedrijven ondersteunen ons om deze moeilijke periode door te komen en in de toekomst een deel van ons werk verder zetten.

“Sinds 30 jaar bieden wij vanuit Abinda gezonde, biologische en vegetarische voeding aan. Bovendien willen wij ook een lokale stempel drukken op onze producten. De bio-ingrediënten die wij gebruiken, worden zoveel mogelijk lokaal ingekocht om de ecologische voetafdruk te minimaliseren. We steunen BioForum omdat we deze samenwerking binnen de lokale biosector belangrijk vinden.”

DAMIEN DE BREUCK, ABINDA

“Wij spelen als biologisch distributeur van het eerste uur een centrale rol in het vermarkten van biovoeding in ons gespecialiseerd segment, en we zijn ervan overtuigd dat onze keten van ‘boer tot bord’ moet samenwerken. Ieder Belgisch positief initiatief dat hieraan kan bijdragen wil Biofresh Belgium dan ook graag aanmoedigen en waar mogelijk ondersteunen.”

FILIP FRAEYE, BIOFRESH BELGIUM

LODE VANHOUT TE, DAMSE KAASMAKERIJ

"De Hobbit promoot al sinds 1983 gezonde, pure voeding en is altijd blijven innoveren. Bio is voor ons altijd een vanzelfsprekende keuze geweest. BioForum is daarin een belangrijke partner. Vandaag worden we aanschouwd als een pionier op het gebied van veganistische alternatieven, en daar zijn we trots op. We kiezen ook resoluut voor eerlijke handel die bijdraagt aan het welzijn van onze biotelers."

EDITH GOMES, DE HOBBIT

“Bio? Dat is het verhaal van ambacht, passie, volharding, genieten en respect. Het is een verhaal dat het verdient om gedeeld te worden en biobakkerij De Trog ondersteunt graag initiatieven die daar een bijdrage aan leveren.”

HENDRIK DURNEZ, BIOBAKKERIJ DE TROG

“Dertig jaar geleden zijn we gestart met het certificeren van productiemethoden die een meerwaarde bieden vanuit ecologisch standpunt. Ook al hebben we intussen ons aanbod uitgebreid met ­certificering van onder meer voedselveiligheid en sociale standaarden, de bio-afdeling is nog steeds het hart van ons bedrijf! Samen met BioForum mee bouwen aan een sterke biosector is voor ons een evidentie.

Het past helemaal in onze missie om een bijdrage te leveren aan een meer duurzame samenleving.”

CHRISTINE FRANCK, TÜV NORD INTEGRA

Bio Actief

40

29

Van horen zeggen “Natuurlijk is er zoiets als het ideaalbeeld van wat een perfect agro-ecologische landbouw kan zijn. Maar het heeft weinig zin om te veroordelen en een scherpe grens te willen trekken tussen goed en slecht. Het gaat erom vanaf elk van die uitgangspunten te kijken hoe je vooruit kunt, met een biodiverse landbouw voor ogen, een landbouw die een hoge milieukwaliteit nastreeft, die rendabel is en waarop de landbouwer met recht trots kan zijn.”

BERT REUBE N S ONDERZOEKER AGROFORESTRY IN VLAANDEREN MO* – 1 1 MA A RT 2018

“Overheden blijven de industriële veeteelt massaal subsidiëren om steeds meer te produceren, terwijl al dat vlees onze gezondheid, die van onze kinderen en de planeet bedreigt. Ze zouden beter boeren steunen bij de omslag naar ecologische landbouw, en mensen aanmoedigen om meer lokaal en meer plantaardig te eten.”

SEBASTIE N SN OECK EXPERT V LE E S E N V E E T E E LT G RE E N PE AC E B EL GI Ë GREENPEACE . B E – 5 MA A RT 2018

30

Bio Actief

40

“Voor de toekomst van de landbouw en die van onze planeet moeten we bestuivers beschermen, dat staat buiten kijf. En een volledig verbod op de meest gebruikte neonicotinoïden is een belangrijke eerste stap.”

U I T O P EN B R I EF A A N EU R O PA VA N M EER D ER E EU R O P ES E B O ER EN , GA N GB A A R EN B I O MO* - 26 APRIL 2018

“De consument die voor ggo-vrij wil gaan, kan nu al voor biologische producten kiezen. Het biolabel is een stuk eenduidiger aangezien een biologisch dier gedurende zijn hele levensduur geen ggo-voeder mag krijgen.”

F R A N K D EC A DT VOORZIT TER SECTORORGANISATIE MENGVOEDERFABRIKANTEN OVER DE OPKOMST VAN GGO-VRIJE LABELS LANDBOUWLEVEN – 27 APRIL 2018

“Belastingen zoals de btw moeten gebruikt kunnen worden om het aankoopgedrag van consumenten te sturen. Ik vroeg aan de Europese Commissie of het toegestaan is dat België een eigen (lager) btw-tarief voor bio zou invoeren, en dat mag."

B A RT S TA ES EU - PA R L EM EN TS L I D GR O EN

In Nederland wilden biowinkeliers met de petitie 'geen btw op bio' de Nederlandse overheid ervan overtuigen om het btw-tarief voor biologische voeding te verlagen naar 0%. Ze zamelden 80.000 handtekeningen in. Bart Staes stelt hetzelfde voor in Vlaanderen. Biolandbouw draagt in belangrijke mate bij tot het verbeteren van de biodiversiteit, zo verdedigt hij zijn voorstel, en het levert nog andere ecosysteemdiensten, waardoor zo’n verlaagd btw-tarief gerechtvaardigd is.

WORD LID

Word lid van Bioforum en draag bij tot de stem van een sector!

Meer dan 400 bedrijven hebben ervoor gekozen om lid te worden van BioForum Vlaanderen. Ze hebben daar maar liefst vijf redenen voor.

Jij beslist mee

Persoonlijk advies

Wij hechten veel belang aan stemmen uit de sector. Als lid speel je mee een rol in de vorming van standpunten. Enkel als lid kan je ook zetelen in de Raad van Bestuur of Algemene Vergadering en bepaal je mee waar wij op moeten inzetten.

De biologische bedrijfsvoering vergt heel wat van een ondernemer: nieuwe technieken, nieuwe leveranciers, nieuwe afnemers en een wetgeving die voortdurend evolueert. De medewerkers van BioForum Vlaanderen staan jou graag bij met advies op maat.

In actie voor jouw belangen

Versterk je netwerk

BioForum Vlaanderen is dé gesprekspartner voor overheid en middenveld als het over bio gaat. We zetelen in meerdere belangrijke raden en ­adviseren het beleid, Vlaams, Belgisch en Europees. Hoe meer leden, hoe sterker onze boodschap.

Een sterk netwerk is een kapitaal waard, zeker in de kleinere ­biosector.

Speciaal voor leden organiseert BioForum Vlaanderen nuttige netwerkmomenten. De personeelsleden van BioForum staan je i­ndividueel bij om je netwerk uit te breiden.

Ons netwerk is ook het jouwe.

Voordelen voor jouw bedrijf Als lid van BioForum Vlaanderen g e n i e t j e v a n k o r t i n g e n o p­­­ promomateriaal voor jouw bedrijf, op studiedagen en advertenties. Als lid krijg je korting bij onze partners.

We zetten vooral leden in de kijker in de media. Enkel als je lid bent, kan je het Biogarantie-label dragen.

WIL JIJ OOK LID WORDEN? Surf snel naar www.bfvl.be/ wordlid en meld je daar aan!

Je vindt daar ook de tarieven voor lidmaatschap.

Bio Actief

40

31

LunaeTerra is een merk met alleen maar producten uit biologisch-dynamische teelt. Landbouw die ervoor zorgt dat groenten en fruit op eigen kracht groot kunnen worden en op hun natuurlijke tijd kunnen uitrijpen. Onze boeren zorgen voor een vitale bodem en sterke gewassen door samen te werken met de natuur. Dat alles zorgt er voor dat onze 100% versgeperste sappen een zeer lekkere, uitgesproken smaak hebben en bovendien vol levenskracht zitten.

Sap zoals u het al lang niet meer geproefd hebt!

Lunaeterra is een exclusief merk van: Hagor NV, Remylaan 4C, 3018 Wijgmaal (+32) 01 29 7 – shop.hagor.be