Bio Actief 41

Bio Actief 41 Jouw ontmoeting met een dynamische sector

“Contact met anderen is erg waardevol” RU TH SELLES L A G H S

driemaandelijks tijdschrift verschijnt in maart

- juni - september - december

Uw klanten overal elektronisch laten betalen?

Dat kan met een mobiele betaalterminal.

Klanten betalen steeds minder contant en meer met een kaart of app. Herkenbaar? In 200 van onze agentschappen vindt u een Agri-expert die weet hoe u hierop kunt inspelen.

Zoals met een mobiele betaalterminal. Die hebt u altijd bij de hand, waar u ook verkoopt. Zo ontvangt u uw betalingen snel en in alle veiligheid.

Benieuwd naar al onze mobiele mogelijkheden?

Afspraak bij uw expert in een Crelan-agentschap in uw buurt.

Bio Actief

Jouw ontmoeting met een dynamische sector SE PTE MBE R 2018, E DITIE 41 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw.

Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

VOORWOORD

Logica

BIOFOR UM VLAANDE R E N VZW Regine Beerplein 1 bus E305 2018 Antwerpen T 03 286 92 78 E info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be V.U. Kurt Sannen, Regine Beerplein 1 bus E305, 2018 Antwerpen HOOFDR E DACTIE Tom Wouters

Beste lezer,

M

ensen zullen de zomer van 2018 wellicht niet snel vergeten. Opeens leek iedereen te beseffen wat de impact is van de klimaatveranderingen: een uitzonderlijke lange droogte en meerdere hittedagen.

Sommigen zullen die warme, droge zomers leuk vinden, maar wij boeren waren niet gelukkig met deze extreme weers­omstandigheden. We komen hier echt door in de problemen: gewassen konden niet groeien, de grasgroei stond stil en dieren hadden soms last van hittestress. Ook de biologische landbouw ontsnapt daar niet aan.

Maar waar bio volgens mij wel het verschil maakt is dat bioboeren beseffen dat er dringend nood is aan een andere aanpak. Helaas zijn de geesten nog niet overal gerijpt.

In de zomer deed de Europese Commissie een nieuw ­voorstel voor het GLB na 2020. Wie had gehoopt dat Europa in de toekomst van plan was om de landbouw te verduurzamen, kwam wat bedrogen uit. Eerder het gebrek aan ambitie op ecologisch vlak viel op.

Er is nood aan een landbouw die zijn impact op het milieu en het klimaat zo laag mogelijk houdt. Biolandbouw doet dat, dankzij de zorg voor bodem, waterkwaliteit en b ­ iodiversiteit.

De Europese overheid laat het tot nog toe na om de boeren met een ecologische aanpak te belonen voor de publieke diensten die ze leveren.

De komende jaren zal het voorstel nog verder worden ­uitgewerkt. Na nog eens zo’n droge zomer komt dan ­misschien wel het inzicht. Het is nodig willen we v ­ ermijden dat het water ons binnen 100 jaar aan de lippen staat.

E INDR E DACTIE Petra Tas R E DACTIE R AAD E N INHOUDE LIJK E E XPE R TIS E An Jamart (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Sabrina Proserpio (Communicatie consument), Lieve Vercauteren (Directeur), Annick Cnudde (Coördinator wetgeving) FOTOG R AFIE Astrid Agemans, Sophie Nuytten, Kobe Van Looveren COVE R FOTO Astrid Agemans VOR MG E VING We make.

ME T DANK AAN Ruth Selleslaghs, Karel Belmans, Johan Moreels, Henri-Joe Dieryck, Michel Frisque, David Goulson, Siebe Keirse, Koen Raevens, Jasper Minnekeer DR UK Antilope De Bie - Printing VE R ZE NDING De Brug vzw ABONNE R E N Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement. Ben je geen marktspeler, maar wel geïnteresseerd in een jaarabonnement? Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding 'Abonnement Bio Actief'. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (BIC: TRIOBEBB, IBAN: BE30 5230 8012 5311).

ADVE R TE R E N ELMA Multimedia, Steven Hellemans, s.hellemans@elma.be, 015/55.88.88 Deze publicatie kwam tot stand met de steun van het Departement Landbouw en Visserij.

KURT SANNEN

Voorzitter BioForum Vlaanderen kurt.sannen@bioforumvl.be

Bio Actief

41

03

STH

OEK

•

PETIT

S F R

UI

TS

D

CO

FR

IN

N

IN

KLE

BO

UI

U

T

T UI

DE

WE

Tijst-it ® Nice ice.

Just taste-it!

Superieur biologisch artisanaal Roomijs, Geitenijs en Sorbet.

Ontdek en overtuig uzelf!

ONTDE K ONS RUIM ASSORTIMENT AAN VERS FRUIT, D IEPVRI ESFRUIT, SIROPE N, CONFITUREN (MET EN ZONDER SU IKER ), COULIS EN SAPPEN.

FRAMBIOSA Y BESOS Wim Vandenberghe info@frambiosaybesos.be • 0496 10 70 96

0002620_3_ADV_7439.indd 1 5x130.indd 1

Info@tijst-it.be  www.tijst-it.be

31-01-18 15:58 24/01/18 18:32

Geïnteresseerd in : - Bio-landbouw?

- Bio-productie?

- Gecombineerde audits*? *BIO, GLOBALG.A.P., IKM, Belplume, Certus, Codiplan, CodiplanPLUS, Vegaplan, Privé lastenboek, Autocontrole systemen, ...

• info@quality-partner.be • • Tel.: +32 (0) 4 240 75 00 • • www.quality-partner.be •

BE-BIO-03

BIO ACTIEF 41

Inhoudstafel

08

Levende sector

15

Baanbrekend Bio De Appelfabriek

23

19

RELACS Anders en beter

24

20

Bio in 2030: Trustbox

26

22

Voedsel Anders op eigen benen

29

Dag van een collega De juiste prijs Iedereen gelijk?

Bomen voor veerkracht

LERENDE SECTOR

12

Bio in het onderwijs

16 SECTOR IN GESPREK

Dave Goulson

Bio Actief

41

05

Biologische Landbouw en Voeding Vlaanderen

Bio Flash Onderzoeksstrategie 2018 - 2022 Het Vlaamse Biokennisnetwerk (Biobedrijfsnetwerken, CCBT en NOBL) heeft zijn onderzoeksstrategie bepaald voor de periode van 2018 tot 2022. Daarin staan de onderzoeksprioriteiten opgelijst.

Onderzoeksstrategie 2018 —2022

Je kan de publicatie nalezen op www.bfvl.be/onderzoeksstrategie_2018.

Minder residu’s in bio Om de biologische aardappelteelt verder te verduurzamen ondertekende de biologische aardappelsector op 9 juli een samenwerkingsconvenant. Vertegenwoordigers van de volledige aardappelproductieketen engageren zich om samen te werken aan een "versnelde transitie naar robuuste biologische aardappelteelt.

Hierbij geven ze aan samen te willen werken om de productie van pootgoed, de teelt en de afzet van robuuste rassen op te schalen tot 100% tegen 2021.

Meer info over het aardappelconvenant kan je krijgen bij ketenmanager Paul Verbeke paul.verbeke@bioforumvl.be.

Save The Date: studiedag nieuwe biowetgeving De nieuwe biowetgeving zal ook voor verwerkers heel wat veranderingen met zich meebrengen. Maar wat p ­ recies? Op 25 oktober organiseren we een studiedag rond dit thema. Zet de datum alvast in je agenda!

Hou onze nieuwsbrieven in de gaten voor de precieze locatie of neem contact op met Annick Cnudde annick.cnudde@bioforumvl.be

06

Bio Actief

41

Productcampagne appelen en fruit Van 20 tot 28 oktober vindt de laatste campagnegolf van onze driejarige campagne plaats. Dan zetten we appelen en peren in de kijker, en ook alle bereidingen als sap, stroop en confituur. Samen met de telers organiseren we onder andere een grote proeverij waarop iedereen welkom is. Die vindt plaats op 20 oktober in Halen.

Bekijk alle activiteiten, productinformatie en portretten met fruittelers op www.biomijnnatuur.be.

STEM UIT DE SECTOR

Lang leve de droogte?!

A

an de droogte van afgelopen zomer viel niet te o ­ ntkomen.

Vooral de landbouw zag daar sterk van af. De beperking of het verbod op irrigatie leidde tot felle reacties bij boeren.

LOVES NATURE

De vraag is of de droogte zo’n ramp is. Ik ben ervan overtuigd dat we hier elk jaar opnieuw mee geconfronteerd zullen ­worden, maar dat het biologische landbouwers ook de kans geeft om hun technieken in de verf te zetten. Waarom zijn we duurzamer? Waarom produceren we voedzamere producten?

Waarom is onze manier van produceren ook in tijden van droogte een antwoord op de uitdagingen waar we als maatschappij mee te kampen hebben?

Omdat wij bioboeren eerst en vooral onze tijd stoppen in het opbouwen van onze bodems, het wegwerken van storende en/of verdichte lagen, het laten toenemen van het gehalte organische koolstof en ga zo maar door. Hierdoor neemt de opslagcapaciteit van onze bodem toe, zowel wat water betreft als voor atmosferische koolstof. Daardoor is het voor ons ook geen probleem om aan "dry farming” te doen, ofte: nooit geen enkele druppel water geven aan onze planten.

Hierdoor ontwikkelt de plant een ander, dieper wortelstelsel dan het geval zou zijn bij bevloeiing. Dit ‘natuurlijk’ wortelstelsel stelt de plant in staat om ook bij droogte toch nog voldoende water op te nemen. De plant neemt ook meer voedings­elementen uit de bodem op en dat leidt tot een voedzamer eindproduct.

Laat ons dus deze "klimatologische rampen” in ons ­voordeel benutten en aan het publiek duidelijk maken waarom bio wél de wereld kan voeden.

TEL 016 63 27 36 | WWW.MARMA.BE

HENRI-JOE DIERYCK

Het Vrijselhof

2180000548_2_ADV_7439.indd 1

20-08-18 09:17

Bio Actief

41

07

Levende sector De biosector bestaat uit ondernemers met een hart voor mensen. Elk nummer brengen we drie biobedrijven in beeld die de diversiteit tonen van onze sector. Deze keer gaan we langs biologische bloementeler Bloom, de Belgische Fruitveiling en de verpakkingsvrije winkel Zonder Meer.

LANGE INTERVIEWS ONLINE Je vindt een uitgebreidere versie van deze interviews op onze website. www.bfvl.be/bedrijfindekijker 08

Bio Actief

41

fotografie

Astrid Agemans

Bloom WIE?

Ruth Selleslaghs WAT ?

Biobloemen WAAR?

Ichtegem A A N TA L H E C TA R E ?

0,33 snijbloemen BIO SINDS?

2015

R

uth Selleslaghs heeft een eigenzinnig parcours achter de rug. Na haar studies trok ze naar het buitenland, daarna ging ze aan de slag bij de Liga voor Mensenrechten. En toen belandde ze haast bij toeval in de landbouw.

Ruth: "Tijdens een zoektocht naar een CSA- Het voordeel van bloemen volgens Ruth? boerderij in de buurt, leerde ik Landwijzer "Je kan een redelijk groot assortiment uitkennen. Ik ging naar een infoavond en voelde bouwen op een heel kleine oppervlakte. Ze meteen: dit is het! Ik gaf mijn ontslag en vragen wel meer onderhoud dan pakweg een begon aan de tweejarige opleiding tot bio- prei of sla. Onkruid is ook bij mij een grote boerin. Ik had geen enkele landbouwkennis, uitdaging en ik waak ook over de kwaliteit maar was enorm leergierig. Laten we zeggen van mijn bloemen. Ze zijn misschien mindat ik nogal vertrouw op mijn buikgevoel." der homogeen dan die van de veiling, maar ik wil het cliché dat biobloemen kromme Het idee van een eigen bedrijf kwam er al bloemen zijn de wereld uit." snel, net als de keuze voor biologische bloemen: "In Vlaanderen waren er al wel boeren die naast groenten ook bloemen teelden, maar ik was de eerste die volledig voor bloemen koos als hoofdberoep. Mijn inspiratie haalde ik bij soortgelijke bedrijven in het buitenland.

Niet makkelijk, maar door het CSA-principe vergeten we soms dat veel bedrijven pas na meerdere jaren rendabel worden en dat je eerst vaak verlies maakt omdat je moet De bloemen van Bloom dienen vooral voor investeren voor er inkomsten zijn. boeketten van floristen. In het begin maakte

“Ik wil het cliché dat biobloemen kromme bloemen zijn de wereld uit.”

Ruth ook zelf boeketjes, maar dat kostte haar te veel tijd. "Ik werk nu op zo’n 0,3 hectare, de helft daarvan zijn vaste planten. Ik heb zo’n 50 soorten bloemen, en probeer af en toe nieuwe dingen uit. Ik communiceer ook met mijn vaste afnemers over welke bloemen zij graag willen in hun boeketten."

Het veldwerk bij de bloementeelt ligt eigenlijk alleen in januari en februari stil. Vanaf dan is het werken geblazen, en dat is niet gewoon maar wat bloemen op een weide uitzaaien. Er zit net zoals bij andere teelten een plan en kennis achter: "in het voorjaar zaai en plant ik en heb ik tulpen. Tijdens de zomermaanden heb ik een vast ritme van 2 dagen per week oogsten, 2 dagen per week leveren, 1 dag per week veldwerk. Alle andere taken moeten daar tussendoor ingepland worden.

Als het kouder wordt, graaf ik de bloemen op die niet tegen de koude kunnen zoals dahlia’s en plant ik winterharde planten."

Het afgelopen jaar was er veel aandacht voor biologische bloemen, met o.m. een reportage op het VTM-nieuws. Ruth: "Ik ben blij dat biobloemen een thema zijn geworden, want dat was het zeker niet toen ik begon. Dat is de verdienste van alle biobloementelers en de floristen die mee op deze kar zijn gesprongen."

Ruth is blij met de vooruitgang die ze blijft maken: "Tijdens een seizoen ben ik al bezig met wat er in het seizoen daarop beter kan.

En ik ben ook trots dat ik al dat werk kan combineren met een jonger gezin. Zolang ik stappen vooruitzet, ben ik goed bezig."

MEER WETEN?

www.biobloom.be Bio Actief

41

09

Belgische Fruitveiling WIE?

Karel Belmans WAT ?

Coöperatie van fruittelers, met 13 biotelers van appelen en peren WAAR?

Sint-Truiden en Glabbeek BIO SINDS?

200

N

a de slechte oogst van 2017 (als gevolg van nachtvorst in de bloei) kunnen de fruittelers weer opgelucht ademhalen: in 2018 wordt er een recordoogst verwacht voor biologische appelen en peren. Alleen zorgt ook dat voor een nieuwe uitdaging, want al dat fruit moet ook nog verkocht worden. Die rol neemt de Belgische Fruitveiling (BFV) op zich."

Karel Belmans: "Sinds 2000 zijn we biologisch gecertificeerd. In die 18 jaar gingen we van 4 biotelers naar 13 vandaag. Omdat bio nog steeds een vraagmarkt is, krijgen ze een goede prijs voor hun fruit. In de gangbare landbouw is dat, onder meer door de Ruslandboycot, veel minder het geval. Maar iedereen is op zijn hoede. Ik kom net terug van het Europese BioObstForum, waar de oogstprognoses van verschillende Europese landen samengelegd werden. Overal in Europa wordt er veel omgeschakeld, en dus wordt het een kunst om vraag en aanbod op elkaar te blijven afstemmen."

“Het wordt een kunst om vraag en aanbod op elkaar te blijven afstemmen.”

"We zijn een te kleine speler om met onze bio-appelen op het buitenland te mikken, en dus proberen we Belgische supermarkten die nog vaak buitenlands biofruit verkopen nu warm te maken voor Belgisch bio. We overleggen ook met telers om de vruchten van mindere kwaliteit af zetten voor verwerking, want daar is nog altijd een grote vraag naar. De meeste telers verkiezen wel om tafelfruit te telen. Omschakelfruit kan o.a. naar babyvoeding."

BFV zet het Belgische biofruit vooral af bij supermarkten. Colruyt was bijvoorbeeld vanaf het begin een goede partner: "zij snapten dat als je bio wil verkopen je telers dan ook moest ondersteunen bij de verkoop van hun fruit tijdens de driejarige omschakelperiode."

Karel geeft aan dat de landbouw een speciale markt is. "Vroeger durfden boeren wel eens gewoon rassen te telen omdat ze die zelf lekker vonden, zonder erover na te denken of daar wel een markt voor was. Die tijd is wel wat voorbij. Nu is er meer overleg tussen telers, ons en de supermarkten over welke rassen mogelijk verkocht kunnen worden. Je moet telen wat de markt vraagt."

Sowieso zijn de biotelers bij BFV een hechte groep: "Zeker in het begin hadden ze elkaar ook echt nodig. Maar ook nu nog komen ze regelmatig samen om kennis uit te wisselen of te overleggen. Ze gaan ook samen op studiereis en kopen samen machines aan. Ook de omschakelaars worden goed opgevangen."

BFV ziet grote verschillen tussen het gangbare fruit en het biofruit. "In bio ligt de nadruk op robuuste en resistente rassen. Jonagold is bijvoorbeeld erg gevoelig voor schurft en

Ook bij ons groeit het aanbod sterk. Karel: "Dit jaar schatten we bij BFV een oogst van 4,5 miljoen kilo bio-appelen en -peren, terwijl we in een normaal jaar rond de 3 miljoen kilo zitten. Door de omschakelaars stijgt het areaal van 110 hectare naar 170 hectare."

Het merendeel van de Belgische biologische appelen vindt zijn weg op de binnenlandse markt, bioperen gaan veelal op export. Karel: 10

Bio Actief

41

fotografie

Kobe Van Looveren

dus in bio niet zo makkelijk te produceren.

Ze kiezen eerder voor Topaz, Santana of het nieuwe ras Natyra. Dat is een heel goede appel, die niet alleen lekker is maar ook goed bewaart. Hiermee kunnen we het appelseizoen langer laten doorlopen."

Maar nieuwe appelsoorten betekent ook dat je promotie moet voeren om die appels in de winkel te krijgen: "Ik ga langs bij de supermarkten om appels te laten proeven, in de hoop dat ze daar willen op inzetten. En op 20 oktober organiseren we samen met BioForum en de telers een grote proeverij in Halen, zodat ook consumenten het verschil tussen al die biologische appelsoorten kunnen leren kennen. Sowieso zijn resistente rassen de toekomst."

MEER WETEN?

Je kan altijd contact opnemen met Karel Belmans via karel.belmans@bfv.be

Zonder Meer WIE?

Johan Moreels WAT ?

Verpakkingsvrije winkel WAAR?

Kortrijk BIO SINDS?

2017

S

inds 2017 kan je in Kortrijk de verpakkingsvrije winkel Zonder Meer vinden.

Johan Moreels vertelt: "We zijn gestart met een vrij beperkt aanbod droogwaren in silo’s: pasta’s, linzen, granen, ... Al snel kwamen er kruiden, thee en onderhoudsproducten bij. En sinds een paar maanden ook groenten en een verstoog."

Het grootste deel van het aanbod bij Zonder Meer bestaat uit bulkproducten. Johan: "De afvalberg verminderen, met name plastic, is een belangrijk uitgangspunt. Dat is altijd wel wat zoeken. Het aanbod is enorm toegenomen, maar ik merk dat vooral de Nederlandse leveranciers zich hierin specialiseren. Maar dat wil niet zeggen dat we geen verpakte producten in onze assortiment hebben. Zo bieden we ook wijn en bier aan in "normale" verpakking."

Johan is ook erg overtuigd van het belang van bio: "Bio is voor ons een absolute must.

Helaas vinden we nog niet voor elk product een biologische variant. Dat betekent dat je soms ook keuzes moet maken. Zo kiezen we naast bio overwegend voor vegan, maar een goede biologische en veganistische kaas in bulk heb ik nog niet gevonden. We hadden een leverancier die vegan kaas leverde en de stap naar bio wou zetten, maar dat uiteindelijk niet deed. Toen hebben we die kaas ook uit ons assortiment geschrapt.

“We stimuleren producenten om zich biologisch te laten certificeren.”

"Er zijn in onze winkel nog enkele producten te vinden die niet bio zijn, maar we stimuleren producenten om zich biologisch te laten certificeren. Doen ze dat niet, dan kunnen ze niet bij ons in de rekken blijven liggen."

Verder kiest Zonder Meer waar mogelijk voor lokale producten. Je vindt er onder meer biologische quinoa van Marc Verhofstede, een bioboer uit de buurt. Johan: "Een lokaal product is soms duurder, maar ik kies er bewust voor om er geen goedkopere variant naast te plaatsen, want dan haal ik dat mooie aanbod onderuit. Een ander criterium waar we ons in onderscheiden is dat we gaan voor zo onbewerkt mogelijk. Ook de noten zijn niet geroosterd of gezouten. Een klant leert het pure product kennen en kan het naar zijn eigen smaak verwerken."

deren van hun verpakking, maar dan liefst samen met andere verpakkingsvrije winkels of biowinkels. In elk geval vind ik het fijn dat al mijn inspanningen enorm worden gewaardeerd door mijn klanten."

MEER WETEN?

www.zonder-meer.be

Maar niet elk criterium heeft met het product op zich te maken. Zo vindt Johan ook het verhaal achter een product of de sociale aspecten van een bedrijf heel belangrijk.

Johan: "We werken voor ons kruidenaanbod samen met de Kruiderie, een onderneming met sociaal oogmerk. En de stoffen zakjes die we hier aanbieden komen van een organisatie die mensen met een handicap tewerkstelt.

Ook als handelaar ben ik daar bewust mee bezig, wellicht ook dankzij mijn achtergrond in de jeugdhulp. Daarom werk ik 1 dag per week ook met een vrijwilliger Luc die een verstandelijke beperking heeft. Mijn klanten weten dat en komen zelfs speciaal op die dag om met Luc een babbeltje te slaan."

Johan vindt het belangrijk dat hij als winkelier niet op een eiland zit: "Het is erg waardevol om in dialoog te gaan met andere winkeliers. Zo zou het geweldig zijn als ook andere winkeliers mensen met een handicap als vrijwilliger zouden laten werken, maar ze zijn bang voor de reacties van klanten. Ik wil ook zeker nog samenzitten met winkels over het vermin-

fotografie

Sophie Nuytten

Bio Actief

41

11

LERENDESECTOR

Bio op de schoolbanken Inzetten op biolandbouw betekent ook inzetten op bio in het landbouwonderwijs. Via de lerende netwerken groeit de interesse.

WAT ?

Bio in het onderwijs VOOR WIE?

Bioboeren WAAROM?

Biolandbouw kan alleen maar de toekomst zijn als jonge boeren leren hoe ze biologisch moeten boeren.

I

n het landbouwonderwijs werd biologische landbouw tot enkele jaren terug onderbelicht. Onder impuls van Els Bonte (Departement Landbouw en Visserij) zetten Landwijzer, Boerenbond , BioForum Vlaanderen, CCBT, NOBL en Departement Omgeving in 2016 mee hun schouders onder de werkgroep ‘Bio in Onderwijs’ .

Els Bonte: "De actie ‘Bio in onderwijs’ dateert eigenlijk al van het vorige Strategisch Plan biologische landbouw. Toen ik drie jaar geleden begon bij de cel bio en deze actie nieuw leven inblies, was het enthousiasme in de werkgroep meteen erg groot. Er was eigenlijk geen budget voor die specifieke actie, maar iedereen was gemotiveerd om hier stappen in vooruit te zetten."

Het leidde tot twee netwerkdagen in dat-

12

Bio Actief

41

zelfde jaar, onder meer met de steun van West-Vlaanderen, Inagro en Departement Omgeving. De aanwezige leerkrachten reageerden erg positief en dus werden ook de onderwijsnetten betrokken. Bonte: "De leerkrachten zelf gaven aan dat er vooral nood was aan onderlinge uitwisseling. Daaruit ontstond in 2017 het project ‘Lerend Netwerk Bio in Onderwijs’ gesubsidieerd door Departement Landbouw en Visserij."

"De thema’s van onze netwerkmomenten worden gekozen door de deelnemers zelf.

Zo hebben we al onderzocht hoe een biologisch teeltplan kan werken binnen een schoolcontext. Een veld is niet op enkele weken tijd omgeschakeld, en ook een praktijkopleider heeft de tijd nodig om zich aan te passen. Maar in de toekomst zullen ongetwijfeld nog meer scholen de stap richting bio zetten."

Leren van elkaar

Drempels

Het lerend netwerk wordt gecoördineerd door opleidingscentrum Landwijzer. Leerkrachten, teeltbegeleiders en pedagogen uit het secundair onderwijs ontmoeten elkaar op netwerkdagen, met het doel om kennis uit te wisselen over de biologische teeltmethode en bio zo ook een plaats te geven in het curriculum van middelbare land- en tuinbouwscholen.

Aandacht voor bio in het landbouwonderwijs is niet vanzelfsprekend. Landbouwopleidingen staan sowieso onder druk: niet alleen is het financieel vaak moeilijk voor startende boeren, ook maatschappelijk ligt het beroep van boer wat moeilijk. Ter illustratie: van de 20 leerlingen die dit jaar in de landbouwschool van Melle afstudeerden, kozen er maar drie voor productielandbouw. De rest ging aan de slag als tuinaannemer.

Siebe Keirse, vervangend coördinator bij Landwijzer: "Landwijzer ondersteunt de netwerkmomenten met hun docenten en kennisbronnen. Dat is van groot belang, want bio kampt binnen de schoolmuren nog met vooroordelen. Via deze netwerken brengen we leerkrachten die wel over bio willen doceren in contact met collega’s die misschien al verder staan."

Het is voor scholen ook financieel niet eenvoudig. Zij krijgen geen geld om grond te beheren, enkel subsidies per leerling. De gronden moeten dus rendabel zijn, wat maakt dat er niet veel ruimte overblijft om te experimenteren. Investeren in nieuwe, op bio gerichte landbouwmachines is geen sinecure. Zelfs gesubsidieerd advies, waarbij slechts een

fotografie

Kobe Van Looveren

klein deel door de scholen zelf moet betaald worden, blijkt voor scholen geen haalbare kaart in tijden van besparingen.

De laatste leerplannen uit 2011 spreken wel over duurzame landbouw en bio, maar leerkrachten kunnen zelf nog veel invullen. Dat kan ertoe leiden dat leerkrachten alles in hokjes plaatsen, waardoor leerlingen niet zien dat bij bio het systeemdenken en kringlopen sluiten primeert. Bovendien hebben de onderwijskoepels elk hun eigen insteek.

En dan zijn er nog de leerkrachten. In de lerarenopleiding voor toekomstige landbouwleerkrachten komt bio niet aan bod. Je hebt dus een geëngageerde leerkracht nodig die bereid is om zich in zijn eigen tijd bij te scholen en kennis op te bouwen.

Geen weg terug Ondanks die drempels heeft de tuinbouwschool van Melle dit jaar de omschakeling ingezet naar bio voor groente- en fruitteelt, onder meer dankzij de teelttechnische ondersteuning door plaatselijke bioboeren. Jasper Minnekeer, teeltverantwoordelijke groenteteelt en leerkracht: "We kampten hier al een tijd met ziekten en plagen en ook onze onkruidbestrijding stond niet op punt. Ook het organisch stofgehalte zat extreem laag.

Omdat ik destijds bioboerderij ’t Uilenbos mee opgericht heb, was biologisch telen voor mij een logische stap. Alleen vroeg het heel wat inspanningen om ook de school daarvan te overtuigen en met een financieel plan te komen dat sluitend was. Ik moest eerst laten zien of ik biologisch kon telen zonder opbrengstverlies."

Zijn collega Koen Raevens, die verantwoordelijk is voor de fruit- en boomteelt in Melle, was al langer overtuigd van het belang van bodemvruchtbaarheid en stapte dus snel mee in het bioverhaal. Beiden zien biologische landbouw als de toekomst. Minnekeer: "Er is geen weg terug. Als je ziet hoeveel bestrijdingsmiddelen niet meer erkend geraken en hoeveel milieuproblemen er zijn, dan kan je niet anders dan zoeken naar een landbouwsysteem waar je als ondernemer meer het heft in eigen handen kan nemen. Ik ben ervan overtuigd dat de bioteler nog meer vanuit de eigen kracht en kennis problemen aanpakt."

Raevens voegt daar aan toe: "Je hebt als school ook een voorbeeldfunctie voor je leerlingen. Hopelijk brengen we zo een broodnodige bewustwording en verandering te weeg bij de rest van de tuinders en de maatschappij. Al is dat nog een hele opdracht: we hebben de consumenten hard nodig om

een leefbaar inkomen te verwezenlijken en die consument overtuigen om daar ook een correcte prijs voor te betalen is niet simpel."

Minnekeer en Raevens zijn grote voorstanders van het Lerend netwerk. Minnekeer: "Dankzij dit initiatief hebben we de kans om op een informele manier en over de onderwijsnetten heen ideeën uit te wisselen met gelijkgestemde leerkrachten. Vooral de link met het onderwijs blijft erg belangrijk. Het netwerk mag zich niet louter focussen op teelttechnieken. Het werd van bij het begin ook meteen duidelijk dat wij allemaal een beetje tegen de stroom invaren. Wie weet kan het op termijn wel leiden tot gezamenlijk uitgewerkte cursussen. Op die manier kan elke leerkracht op zijn eigen school beter voorbereid aan de slag en voelen we ons allemaal gesteund om bio-onderwijs in onze school uit te bouwen en vol te houden.

MEER WETEN?

Neem contact op met Els Bonte van de Vlaamse overheid Els.bonte@lv.vlaanderen.be of Siebe Keirse van Landwijzer siebe.keirse@landwijzer.be.

Bio Actief

41

13

Wil u ook deel uitmaken van de duurzame beweging?

JOIN THE CERTISYS-TEAM!

BE-BIO-01 CERTISYS

Wij zijn op zoek naar BACHELORS & MASTERS in een wetenschappelijke richting.

U vindt al onze aanbiedingen op www.certisys.eu > Jobs.

follow us on

®

CERTISYS, PIONIER IN DE BIOLOGISCHE LANDBOUW, GEËNGAGEERD SINDS MEER DAN 35 JAAR, CONTROLE & CERTIFICATIE

CERTI SYS BIO CERTIFICATION

RECRUTEMENT BIOACTIEF 198X136.indd 1

18/07/2018 17:49

Startdata agrarische opleidingen:

www.nacvzw.be

Starterscursus type A (agrarisch bedrijfsbeheer, 100u)

Juli en sept. 2018

Starterscursus type B (specialisatie biolandbouw, 60u)

Januari 2019

Stage op landbouwbedrijf (160u)

Zelf te bepalen

www.nacvzw.be

info@nacvzw.be 051/26 08 36 0477/37 16 42

Ruim aanbod aan agrarische opleidingen op diverse locaties in Vlaanderen: o.a. kaas maken, confituur maken, roomijsbereiding beginners/gevorderd, hygiëne & autocontrole,...

Met steun van Vlaamse Overheid en EU

2180000304_2_ADV_7439.indd 1

8/05/18 13:21

AGROBIODIVERSITEIT Voorzie ruimte voor fauna en flora

BAANBREKEND BIO

De Appelfabriek Duurzaamheid is een proces. Veel biologische ondernemers hebben dat begrepen en gaan verder dan wat de biowetgeving oplegt. Elk nummer tonen we een bedrijf dat zich engageert voor meer. Als inspiratie. Deze keer: biologisch fruitteler De AppelFabriek.

"We doen op ons bedrijf veel inspanningen om de biodiversiteit te verhogen. In elke boomgaard hangt een torenvalkkast, waar elk jaar jongen worden uitgebroed. Op de zolder van de boerderij broedt een kerkuil. Een poel zorgt voor bewatering en de dieren, maar ook de biodiversiteit vaart er wel bij. Onze houtkanten zitten vol met nuttige fauna (ook insecten) en flora. Ook interessant voor insecten zijn de openingen in de voegen van onze bedrijfsgebouwen. Ik maak die dus niet dicht. De beestjes maken daarnaast dankbaar gebruik van het kalkmortel van de restauratiewerken."

AGROBIODIVERSITEIT Gebruik resistente rassen "Ik streef als pitfruitteler naar een gediversifieerd aanbod. Met zo’n 10 à 15 soorten – zowel vroege als late – spreiden we onze verkoop. We werken zoveel mogelijk met resistente rassen.

De resistente rassen kunnen monogeen of polygeen zijn: de resistente eigenschap ligt dan respectievelijk op een of meerdere genen. Ik zie vooral toekomst in de polygene rassen, ook al zijn dat soms oude rassen zoals Bellefleur of renetten.

De verschillende rassen staan in mijn boomgaard min of meer door elkaar geplant. Dat maakt plukken wat moeilijker, maar het is wel positief voor de bestuiving. Ik heb een perceel met bijna alleen maar deze resistente rassen, en daar moet ik dus niet teruggrijpen naar de in bio toegelaten bestrijdingsmiddelen als koper, iets wat ik helaas wel moet doen op percelen met de meer gangbare rassen. Nu is het alleen nog de consument meekrijgen, die vaak voor Jonagold of andere bekende rassen kiest. Via proevertjes leren we hen de andere appelsoorten kennen en waarderen."

LEEFBAAR BEDRIJF Verwerk als fruitteler je eigen fruit

fotografie

Kobe Van Looveren

MEER WETEN?

Zelf ook geïnteresseerd om meer te doen dan de wetgeving voorschrijft? Doe i­nspiratie op op www.bfvl.be/baanbrekendbio of neem contact op met projectverantwoordelijke Esmeralda Borgo esmeralda.borgo@­bioforumvl. be. Geef ook je eigen goede praktijken aan ons door!

"Wie zijn fruit op de veiling verkoopt, krijgt verregaande instructies over hoe het fruit er moet uitzien. Maar wat doe je met het fruit dat niet aan die vormvereisten voldoet?

Onze dochter is daarom op het bedrijf met een professionele perserij begonnen. Zo kunnen we ons eigen fruit en een extra afzetmarkt aanspreken. We beantwoorden zo ook aan de groeiende interesse voor producten die lokaal zijn geteeld en verwerkt. We verwerken trouwens ook fruit van andere (bio) fruittelers."

Bio Actief

41

15

SECTOR IN GESPREK

Over de bloemetjes en de bijtjes Het gaat niet zo goed met de bijen. Er zijn er steeds minder, en dat zou in de toekomst wel eens rampzalig kunnen zijn voor onze voedselvoorziening. Dat zegt ook de Britse prof biologie en hommelexpert Dave Goulson, die van onze kleine zoemende vrienden zijn levenswerk heeft gemaakt.

fotografie

Kobe Van Looveren

16

Bio Actief

41

praktijk concurrentie voor de wilde bijen, de hommels en solitaire bijen.

Dus eigenlijk zijn al die imkers geen goede zaak?

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Gesprek met hommelexpert Dave Goulson WAAROM?

Natuurlijke bestuiving is erg belangrijk voor de (bio)landbouw

T

er info: de term ‘bijen’ wordt in dit artikel als algemene term gebruikt voor solitaire bijen, hommels en honingbijen. Waar relevant wordt het verder gespecifieerd.

Dave, we horen al jaren dat er een groot probleem is met het bijenbestand. Klopt dat volgens jou?

Er is een probleem met insecten in het algemeen. Een Duitse studie gaf onlangs aan dat het volume aan insecten sinds 1989 met 75% is achteruitgegaan. Alleen beschikken we over te weinig data momenteel, en is er meer onderzoek naar insectensoorten nodig.

Voor vogels bestaat er zoiets als een vogeltelweekend en dat levert vrij goede data op.

Die cijfers zeggen trouwens ook iets over de toestand van de insecten. Zo is de grauwe vliegenvanger er tussen 1967 en 2010 met 89% op achteruitgegaan. Zijn naam zegt ook meteen wat hij eet.

Nee, de imkers zijn juist begaan met het milieu en ze zorgen ten minste voor meer bloemen.

Maar een overaanbod aan bijenvolken op eenzelfde plaats kan wel leiden tot een tekort aan voedsel en besmetting met typische bijenziektes als nosema of het ‘deformed wing’-virus.

Die ziektes zijn in bijna elke bijenkast aanwezig en ze worden veroorzaakt door parasieten, virussen of bacteriën. Ze worden actief als het immuunsysteem onder druk staat (bv door varroamijten) en kunnen ook overgedragen worden op hommels. En door de varroamijt of gewasbescherming staat dat immuunsysteem ook vaak onder druk, waardoor de ziektes meer uitbreken bij de honingbijen. Een hogere ziektedruk bij honingbijen verhoogt wellicht ook de ziektedruk bij hommels. Ook hier is er nog meer onderzoek nodig.

In hoeverre is gewasbescherming een probleem?

Gewasbescherming is sowieso een van de grote schuldigen, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks. Doordat er minder groeit tussen de gewassen, komt er minder in bloei.

En dus is er voor de bijen minder om te eten.

Er schort iets fundamenteel aan het toelatingsproces voor gewasbeschermingsmiddelen. Alle testen zijn gericht op de giftigheid (toxiciteit) van een unieke werkende stof. Dat wordt meestal getest op honingbijen op korte termijn, vaak 24 uur.

Alleen: bijen – en ook mensen – worden in realiteit chronisch blootgesteld aan een mengeling van chemische stoffen die ook in interactie gaan met elkaar. Een voorbeeld zijn de fungiciden (type DMI). Die hebben op zich weinig effect op bijen, maar ze verminderen het vermogen van de bij om te ‘detoxen’. Dat heet het subletaal effect. Daardoor versterken deze fungiciden rechtstreeks het effect van neonics en pyretheroiden.

voor solitaire bijen en hommels. Het onderzoek op honingbijen kan dus niet helemaal doorgetrokken worden naar alle bijensoorten.

Overheden schermen met de uiterst strikte procedures en zeggen dat we alle vertrouwen mogen hebben in deze middelen. Alleen zeiden ze dat jaren geleden ook over producten die nu verboden zijn. Ik heb dus zelf absoluut geen vertrouwen in de nieuwe producten die op de markt komen.

En bio is de oplossing?

Het zou een enorme stap vooruit zijn, al denk ik niet dat het gewoon een kwestie is van om te schakelen. Grootschalige, biologische landbouwbedrijven zijn een stap vooruit, maar je creëert er dan weer problemen mee op het vlak van onkruidbestrijding. Zelf geloof ik meer in permacultuur en agro-ecologie.

Daarmee bedoel ik kleine boerderijen met een grote biodiversiteit. Die hebben het veel makkelijker om een diversiteit aan gewassen te telen en de bodem gezond te houden zonder dat ze hun toevlucht moeten zoeken naar gewasbescherming.

Hoe meer biologische landbouw, hoe makkelijker het wordt om biologisch te telen. Met de huidige versnippering is er meer kans op contaminatie: dat wil zeggen dat de gewasbescherming van een gangbare boer op het perceel van een bioboer terechtkomt. Het is ook moeilijker om natuurlijke vijanden van bepaalde plagen te stimuleren met die versnippering. Bijen vliegen vrij ver (honingbijen tot wel 5 kilometer), waardoor ze altijd met die gewasbescherming in aanraking komen.

Dat geldt minder voor solitaire bijen, die een beperkte actieradius hebben.

Tijd dus voor een bijentelweekend?

Ja, al zou dat wel een uitdaging zijn.

Bijensoorten zijn moeilijker te identificeren, de soorten liggen veel dichter bij elkaar.

Maar om verder op je vraag te antwoorden: wel zien we wereldwijd een grote stijging aan gedomesticeerde kolonies honingbijen. Dat zorgt voor nieuwe problemen: omdat er te weinig bloemen zijn (en dus een tekort aan pollen en nectar) waarmee al deze soorten zich moeten voeden, vormen die gedomesticeerde honingbijen in de

Dat subletale effect kan verschillen van soort tot soort. Dat heeft dan te maken met ontwikkeling of de manier waarop soorten samenleven.

Neem nu de ‘Colony Collapse Disorder’, een bekende ziekte waarbij hele bijenkolonies (honingbijen) ineens uitsterven. Die ziekte is wellicht deels aan gewasbescherming te wijten. Maar er zijn ook ziektes waar niet een hele bijenkolonie aan ten onder gaat. Die treft dan maar een aantal individuele honingbijen.

Alleen zijn die ziektes dan weer catastrofaal

Bio Actief

41

17

Wat kan de overheid doen?

Het beleid ondersteunt momenteel via subsidies de grootschalige landbouw, die vaak al over voldoende middelen beschikken. Een overheid zou kleinere bedrijven moeten stimuleren en die dus meer middelen geven.

Daarnaast vind ik het ook vreemd dat er zoveel onderzoeksmiddelen gaan naar het maximaliseren van de opbrengst in grootschalige landbouw, terwijl het budget voor onderzoek naar biologische landbouw zo klein is. Bio heeft misschien wel een lagere opbrengst, maar kijk eens welke extra middelen de gangbare landbouw besteedt om die iets hogere opbrengst te realiseren en wat die extra inputs en die werkmethodes met zich meebrengen. Zo gaat er jaarlijks gigantisch veel vruchtbare bodem verloren.

Als we op dezelfde manier zouden investeren in biologische landbouw, zowel in onderzoek en expertise als in opleiding, dan zouden ook de opbrengsten van bio verhogen.

Wat kunnen boeren doen om meer bijen aan te trekken?

Vooral zorgen voor een divers aanbod aan bloemen en planten, en een insectenhotel voorzien. Om toch maximale bestuiving te hebben door wilde bijen gaan sommige boeren ze ook kweken en in koelkasten plaatsen.

18

Bio Actief

41

Op die manier zorgen ze ervoor dat de bijen (meestal metselbijen in dit geval) op het juiste moment actief zijn, dus in functie van de gewassen die ze telen. In principe zou zo’n inspanning voor een bioboer niet nodig moeten zijn, omdat een bedrijf met voldoende diversiteit automatisch genoeg natuurlijke bestuivers over de vloer krijgt. Het voordeel is wel dat er doorgaans gewerkt wordt met lokale soorten en dat er minder risico is op de verspreiding van ziektes.

Boeren hebben doorgaans niet zoveel ruimte voor bloemrijke gras- en hooilanden, maar bloemen aan de rand van velden zijn ook al een goede stap. Ook kool- of mosterdzaad in de teeltrotatie zorgt voor een groot, zij het tijdelijk aanbod.

Contaminatie is wel een probleem. Zaai je een bloemenmengsel naast een gewas dat behandeld is met gewasbescherming, dan mag je er zeker van zijn dat die schadelijke stoffen ook te terug te vinden zijn in de bloemen. En mosterd- of koolzaad wordt vaak ingezaaid na een gewas dat sterk behandeld is. Neonicotinoïden en bepaalde fungiciden (DMI) blijven echter een tijdlang in de bodem zitten, waardoor ze dus ook in de nectar en pollen van dat mosterd- en koolzaad te vinden zijn. Eigenlijk weten we nog niet zo goed of deze aanpak meer baat dan schaadt.

En bijenkasten zetten of hommeldozen kopen?

Het lijkt me beter om het bestand aan wilde bijen te ondersteunen. Het is ook zo dat elke soort zijn sterktes en voorkeuren heeft, dus een diversiteit aan bestuivers is belangrijk. Enkel inzetten op de commercieel beheerde soorten als honingbijen en aardhommels vormt een risico. Een ziekte in deze soorten zou een ernstige crisis kunnen veroorzaken.

Commerciële hommels kunnen ook een impact hebben op de gezondheid van wilde bijen en honingbijen. In principe zijn dergelijke hommels ziektevrij, maar in het verleden bleek dat niet altijd het geval. In 1998 gingen er bijvoorbeeld hommeldozen met Europese aardhommels naar Chili. Aangezien ze overtuigd waren dat de insecten ziektevrij waren, was er geen quarantaine. Helaas waren ze drager van verschillende ziektes die normaal niet voorkomen in Zuid-Amerika en waartegen de lokale soorten niet bestand waren. Het gevolg is dat het aantal Europese aardhommels daar sterk aan het toenemen is en dat het lokale hommelbestand enorm achteruit is gegaan. Commerciële kweek brengt dus ook risico’s met zich mee.

MEER WETEN?

Dave Goulson schreef verschillende boeken over bijen en insecten, zoals ‘De Vlucht van de Hommel’ en ‘Geroezemoes in het gras’.

Die zijn allemaal te vinden in de boekhandel.

EERLIJKE SECTOR

Ander en beter Het Europese project Relacs wil de volgende jaren zoeken naar manieren om ongewenste inputs in bio te vermijden.

VOOR WIE?

Bioboeren WAT ?

Europees onderzoek naar ongewenste inputs WAAROM?

Bio moet evolueren wil het het verschil blijven maken

Europese landen samenwerken om alternatieven te zoeken voor deze ongewenste producten en om het gebruik ervan tot een absoluut minimum te beperken.

Daarvoor zal RELACS verder bouwen op de resultaten van eerdere onderzoeksprojecten en praktische oplossingen naar voor schuiven.

Koper en dierenwelzijn

H

et biologisch lastenboek garandeert een hoge milieubescherming en gezonde, natuurlijke producten. Biolandbouw kiest voor een systeemaanpak, wil op een efficiënte manier inspelen op economische prcessen en zo weinig mogelijk afhankelijk zijn van externe inputs. Sowieso zijn een aantal producten die vandaag toegelaten zijn, eigenlijk niet echt gewenst. Zo is het gebruik van bepaalde producten zoals koper enigszins omstreden.De vraag die op tafel ligt, is hoe de biosector deze producten kan vermijden.

RELACS In mei werd in Leuven daarvoor het project RELACS gelanceerd. Dat staat voor ‘Replacement of Contentious Inputs in Organic Farming Systems’. De komende vier jaar zullen 28 partners uit elf verschillende

RELACS focust zich op een aantal specifieke problemen: 1. De vermindering van het gebruik van koper en minerale olieën bij gewasbescherming 2. Het identificeren van duurzame bronnen voor bemesting van de gewassen 3. Het zoeken naar oplossingen om de gezondheid en het welzijn van biologisch vee te verbeteren.

koepelorganisatie, is verantwoordelijk voor de communicatie en zal de dialoog tussen wetenschap en praktijk faciliteren.

Ook BioForum Vlaanderen is een van de partners. We zullen ons vooral bezighouden met het reduceren van het kopergebruik. Daarvoor zal BioForum op zijn beurt samenwerken met proefcentrum PCFruit. Meer bepaald zullen er enkele proeven lopen waarbij wordt gekeken welke alternatieve producten er gebruikt kunnen worden voor de bescherming van appelbomen. Verder zal BioForum het communicatieluik op Vlaams niveau uitvoeren en samenwerken met IFOAM voor het luik dat moet resulteren in beleidsaanbevelingen.

MEER WETEN?

Wil je meer weten over het RELACS-project?

Neem een kijkje op http://relacs-project.eu of neem contact op met Esmeralda Borgo esmeralda.borgo@bioforumvl.be.

De projectpartners zullen zoeken naar kostenefficiënte en milieuvriendelijke alternatieven om deze inputs te minimaliseren.

Het project wordt geleid door het Zwitserse onderzoeksinstituut FiBL, maar wordt begeleid door 28 partners. Die komen uit de onderzoekswereld, biolandbouworganisaties en bedrijven. IFOAM EU, onze Europese

Bio Actief

41

19

TOEKOMSTIGE SECTOR

Geen geheimen meer Hoe zal bio eruitzien in 2030? In deze reeks kijken we in onze glazen bol. Via het bestaande Trustbox-systeem zouden klanten in de toekomst heel wat informatie kunnen achterhalen.

VOOR WIE?

Winkeliers WAT ?

Trustbox WAAROM?

Als winkelier weten waar producten vandaan komen, zorgt voor meer transparantie in het bioverhaal

W

e kennen allemaal de barcode op producten. Dankzij die standaard kunnen winkels logistiek en verkoop een pak vlotter laten verlopen. Om een (verpakt) product in de winkelrekken te krijgen is zo’n barcode haast een verplichting. Maar wat als er ook een standaard zou bestaan waarmee klanten kunnen zien van waar producten komen of wat de ecologische voetafdruk van een bepaald product is?

Jan Somers is CEO van Global Standards One (GS1), een internationale organisatie die standaarden ontwerpt en invoert die te maken hebben met elektronische communicatie tussen bedrijven. Hij ziet een groeiende nood

20

Bio Actief

41

aan transparantie. Somers: "Klanten willen weten waar een product voor staat, wat erin zit en waar het vandaan komt. Ik kan me voorstellen dat consumenten die voor bio kiezen ook nieuwsgierig zijn naar de herkomst van ingrediënten, de ecologische voetafdruk van een bepaald product of de sociale waarden van de producent."

Informatie online Zo ver staat de standaardisering nog niet, maar er wordt wel aan gewerkt. Somers geeft aan dat er de laatste jaren wel serieuze stappen zijn gezet in zogenaamde ‘digitale tweelingen’. Dat betekent dat alle wettelijke verplichte gegevens op een etiket ook terug te vinden zijn in de databank ‘Trustbox’. "Dat gaat om productkenmerken als gewicht, ingrediënten, allergenen, voedingswaarde, voedingsclaims enzovoort."

In 2014 trad de Europese FIC-verordening in werking. FIC, dat staat voor ‘Food Information to Consumers’, moet ervoor zorgen dat consumenten ook van op afstand toegang krijgen tot de informatie op een etiket. Zo heeft iemand die via een webshop voedingsproducten koopt ook de mogelijkheid om eerst

alle informatie van het etiket te lezen.

Om te vermijden dat verschillende partijen die informatie op verschillende manieren bij hun leveranciers zouden aanvragen, ontwikkelde GS1 Belgium & Luxembourg daarvoor een standaard met de Trustbox. Somers: "Voedingsbedrijven kunnen producten zelf ingeven. De merkeigenaar is verantwoordelijk voor de gegevens in de Trustbox, de winkelier zorgt ervoor dat de info ook online te vinden is. Het zorgt voor een grotere uniformiteit. En het werkt goed, want intussen bevat de Trustbox meer dan 110.000 producten van meer dan 2000 voedingsbedrijven."

Allergenen via apps De informatie in de Trustbox kan op allerhande manieren uitgebreid worden, en dat komt de transparantie alleen maar ten goede. Zo is er de app ‘Smart with Food’, die in samenwerking met Colruyt werd ontwikkeld. Mensen met allergieën kunnen via deze toepassing aangeven welke ingrediënten ze niet mogen hebben. Daarna kunnen ze in de winkel met één scan te weten komen of een product al dan niet veilig is om gegeten te worden.

fotografie

Astrid Agemans

Het belang van die aanvullende informatie wordt dus steeds groter, en het is een kwestie van tijd voor andere apps van de Trustbox gebruik zullen maken. Somers: "Hoe meer ‘beleving’ je aan het product kan koppelen (bv via een website), hoe beter een klant kan kiezen en vergelijken."

insluipen. Door zelf de producten in te voeren, helpen we onze klanten met een webwinkel om te voldoen aan de wettelijke verplichtingen.

Maar het is ook gewoon goed dat alle informatie over onze product online beschikbaar is. Ik zie het gebruik nog wel verder evolueren en nog meer meerwaarde krijgen."

Ook traceerbaarheid van een bepaald product zou in de toekomst een mogelijkheid kunnen zijn. Nu gebeurt dat al op basis van het lotnummer, maar dan zou elke verpakking een QR-code krijgen. Zo kunnen consumenten het volledige traject van een individueel product opvolgen. Somers ziet het voor voeding niet snel gebeuren, maar bij tabak, sterke drank en geneesmiddelen is dit sowieso de toekomst. En het zal volgens hem ook bijdragen in de strijd tegen fiscale fraude.

Afnemer BioFresh gebruikt de databank om de gegevens op hun eigen online platform up-to-date te houden. Harm Debruycker: "We willen op die manier vermijden dat producenten hun gegevens op verschillende plaatsen moeten invoeren. Zo’n standaardisering is zowel handig om consumenten te informeren als om voor een gelijkvormigheid te zorgen bij al onze producenten. Voor dat laatste gebruiken we ook het platform CDB, dat nog meer informatie bevat, onder meer over logistiek. De uitwisseling tussen beide databanken vereenvoudigt het werk voor elke producent. De volgende stap is dat ook producenten uit andere Europese landen hun informatie rechtstreeks in één databank kunnen invoeren."

Trustbox en bio Ook Vlaamse biobedrijven maken al gebruik van de Trustbox, zoals De Trog, Jessenhofke, La Vie est Belle en Dimabel. Didier Clarisse van Dimabel: "Producten invoeren is erg eenvoudig. Je moet de gegevens natuurlijk regelmatig nakijken en waar nodig updaten, maar onze afnemers laten het ons ook weten als er fouten

manier om productinformatie uit te wisselen met onze leveranciers is voor Colruyt van strategisch belang. Maar we zien ook dat onze klanten steeds meer productinformatie vragen en transparantie in de keten willen. En zelf hebben we, door de veelheid aan informatie, nood aan een efficiënte en gestructureerde manier om de data met onze leveranciers uit te wisselen en de datakwaliteit naar een hoger niveau te krijgen. Via de samenwerking met Trustbox slagen we er vandaag al in om productinformatie rond voedingswaarden en allergenen ter beschikking te stellen van onze klanten op onze online verkoopkanalen. Dat is nog maar een eerste stap. We focussen ons ondertussen volop om via het internationale GDSN-netwerk nog meer data (bijvoorbeeld logistieke- en marketingdata) uit te wisselen met onze leveranciers."

MEER WETEN?

Ook Dimitri Sonck van Colruyt Group ziet mogelijkheden: "Een gestandaardiseerde

Neem contact op met Marijke Van Ranst, marijke.vanranst@bioforumvl.be.

Bio Actief

41

21

TOEKOMSTIGE SECTOR

Voedsel Anders op eigen benen Met Voedsel Anders proberen verschillende middenveldorganisaties agro-ecologie op de kaart te zetten.

De beweging zet nu een volgende stap in zijn eigen bestaan. fotografie

Kobe Van Looveren

bestond op dat moment al in Nederland, en dus werden er meteen banden gesmeed over de grenzen heen.

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Oprichting vzw Voedsel Anders WAAROM?

Er is nood aan een organisatie die agro-ecologie verspreidt.

H

eel wat organisaties zijn al jaren, elk vanuit hun eigen werking, bezig met duurzame landbouw. Ze werkten ook samen: tot 2010 gebeurde dat in de schoot van het Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling (VODO), daarna als werkgroep "landbouw en voeding" van het Transitie Netwerk Middenveld (TNM).

Die werkgroep focuste in eerste instantie op de problemen van het huidige landbouwbeleid, maar in 2015 veranderde ze het geweer van schouder. Ze wilden met een positief verhaal naar buiten komen en agro-ecologie als landbouwmodel uitdragen.

Agro-ecologie staat voor écht duurzame voedselproductie: lokaal, met de natuur en de kringloop mee. Met respect voor de rechten, de kennis en de noden van de mensen die het produceren.

Die aanpak leidde in mei 2016 tot de oprichting van de beweging Voedsel Anders, die zich op de hele keten richt, van landbouwbedrijf tot consument. De Voedsel Anders-beweging

22

Bio Actief

41

Milieuvereniging Sindsdien groeide Voedsel Anders sterk en ging de beweging van 15 partnerorganisaties tot 24 vandaag. Portretten en nieuws over agro-ecologie vind je op de website (www. voedsel-anders.be), Facebook en Twitter (@ VoedselAndersVL). De beweging lanceerde ook enkele campagnes, onder meer één met Bekende Vlamingen die zich uitspraken over het toekomstige Europese landbouwbeleid.

Omdat Voedsel Anders een feitelijke vereniging was, kwam al dat werk stand dankzij de vrijwillige inzet van de partnerorganisaties.

Begin 2018 werd ervoor gekozen om een vzw op te richten en werd er een dossier ingediend om erkend te worden als thematische milieuvereniging. Met succes, zo bleek in mei.

Dat betekent concreet dat Voedsel Anders de volgende drie jaar de tijd en de middelen krijgt om de organisatie verder uit te bouwen.

Voedsel Anders zal zich inzetten om samen met huidige en toekomstige leden agro-ecologie in Vlaanderen op de rails te zetten. Het zal de hele keten proberen aan te spreken met inspirerende voorbeelden. Voedsel Anders zal onderwijs en wetenschap benaderen om de kennis over agro-ecologie te verhogen, te verspreiden en om te zoeken naar oplos-

singen voor de knelpunten. De beweging zal zich ook richten naar de overheid zodat die goede randvoorwaarden creëert om de transitie naar meer agro-ecologie te stimuleren.

Een sleutelrol zal zijn weggelegd voor middenveldorganisaties en opiniemakers om alle betrokkenen te stimuleren om mee te werken aan gezond, eerlijk en duurzaam voedsel voor iedereen.

Rol van BioForum BioForum Vlaanderen was van bij het begin betrokken, eerst als deelnemer aan het Vlaamse overleg. Toen in 2015 werd beslist om het accent te verschuiven naar agro-ecologie, kreeg BioForum een meer coördinerende rol.

Agro-ecologie valt niet per definitie samen met gecertificeerde biologische landbouw, maar is er wel zeer nauw mee verwant. Die link wordt zeker duidelijk als je kijkt naar de internationale biologische basisprincipes zoals vastgelegd door IFOAM, de internationale koepel van de biosector: gezondheid van bodem, plant, dier, mens en de planeet. Een landbouw die samenwerkt met levende ecologische systemen en kringlopen, die gebaseerd is op zorg en verantwoordelijkheid en een voedselketen die billijke relaties waarborgt.

MEER WETEN?

Neem contact op met Esmeralda Borgo, esmeralda.borgo@bioforumvl.be.

BIO ACHTER DE SCHERMEN O P S TA P M E T

Esmeralda Borgo Wat doet BioForum Vlaanderen voor en met de sector? In deze rubriek gunnen we je een blik achter de schermen en volgen we de hele dag een collega.

Dit keer gaan we op stap met beleidsadviseur Esmeralda Borgo.

09:00

Advies in de SALV Ik verdedig de belangen van de biosector bij het beleid en doe dat onder meer via de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV). Deze raad, die bestaat uit landbouw- en andere organisaties, formuleert adviezen op voorstellen vanuit de overheid. Ik zorg ervoor dat er daarbij ook rekening wordt gehouden met de biolandbouw.

Onlangs schreef de SALV op eigen initiatief een advies over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) na 2020.

Daarvoor organiseren we eerst hoorzittingen, zodat we een gedegen advies kunnen geven.

11:30

Coördinatie Voedsel Anders

Wat Voedsel Anders is kan je lezen op pagina 22 hiernaast.

Ik ben als coördinator vooral bezig met de partnerorganisaties rond tafel te brengen en samen te bekijken hoe we agro-ecologie op de kaart kunnen zetten: op welke thema’s focussen we, hoe zit het met de communicatie en welke organisaties zouden ook bij deze beweging passen?

13:30

Problemen van boeren oplossen

Wanneer een bioboer die lid is van BioForum Vlaanderen problemen heeft met de uitbetaling van een bepaalde landbouwpremie, kunnen ze bij mij terecht. Ik help mee uitzoeken wat er fout gelopen is en ik probeer in bepaalde gevallen ook te bemiddelen richting de overheid om eventuele fouten weer recht te zetten.

MEER WETEN?

Heb je vragen over beleid of Voedsel Anders?

Neem contact op met Esmeralda via esmeralda.borgo@bioforumvl.be.

15:00

Studeren

Wie zich bezighoudt met beleid, weet dat sommige thema’s jaren op de agenda kunnen staan. Zo weet ik nu al dat ik de me in de nabije toekomst veel zal bezighouden met het GLB na 2020. De Europese Commissie heeft daar een tijd geleden een voorstel voor ingediend. Nu begint mijn werk: ik moet het dossier eerst helemaal in de vingers te krijgen om dan op basis daarvan ervoor te zorgen dat de uiteindelijke beslissing zo goed mogelijk aansluit bij wat we als biosector willen. Op Europees niveau gebeurt dat in samenwerking met onze koepelorganisatie IFOAM, daarna verdedig ik de biobelangen bij de implementatie op Vlaams niveau. De overlap met de SALV en Voedsel Anders maakt dat werk boeiend!

Bio Actief

41

23

INTERNATIONALESECTOR

De juiste prijs Een eerlijke prijs voor boeren is al jaren een knelpunt in de landbouw. Het Waalse Prix Juste wil daar wat aan veranderen en kan zo een voorbeeld zijn voor Biogarantie.

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Een fairtradelabel voor boeren van bij ons WAAROM?

De biosector groeit en de prijs zal ook bij bioboeren onder druk komen

D

e boer is als zwakste schakel in de keten een prijsnemer en geen prijszetter. Dat betekent dat de prijs die ze krijgen voor hun producten niet altijd de kostprijs dekt.

In de biosector was de situatie tot nog toe gunstig: voor heel wat producten zaten de bioboeren in een vraagmarkt en niet in een aanbodmarkt. Maar in heel Europa groeit de sector. Met het groeiende marktaandeel van supermarkten in de verkoop van bio, groeit de overtuiging dat bio niet zal ontsnappen aan de wetten van ons huidig economisch stelsel. Concreet: ook de prijs die de bioboer krijgt, zal steeds meer onder druk komen te staan.

lage prijzen tot gevolg hebben, zijn identiek voor biolandbouw. Er is in het huidige economische model geen enkele garantie dat het biolabel ook voor een redelijke prijs zorgt.

Eenmaal er een negatieve prijzenspiraal is ingezet heeft dat ongetwijfeld ook gevolgen voor wie al jarenlang een stabiele afzetstructuur heeft via de korte keten."

Wervel riep Biogarantie op om een fairtrademechanisme uit te werken voor Belgische bioproducten. Deze vraag leeft al langer, maar het antwoord blijkt niet zo eenvoudig. Uit de verschillende werkvergaderingen hierover kwam tot nog toe geen aanvaardbare invulling voor het lastenboek van Biogarantie. In april brachten we Biogarantie-gebruikers samen en daar werd een geleidelijke aanpak het meest haalbaar geacht: uitproberen met één product en stap voor stap uitbreiden.

Prix Juste

Negatieve prijzenspiraal

Vorig jaar lanceerde de Waalse vzw Socopro, die de Waalse bioboeren ondersteunt, het label Prix Juste. Zij zoeken geïnteresseerde partners om het label mee te verspreiden.

Daarbij kijken ze ook naar Vlaanderen en naar Biogarantie als nationaal biolabel.

Dit voorjaar ontving Biogarantie een open brief van landbouworganisatie Wervel. Daarin werd de vinger op de wonde gelegd: "de marktmechanismen die in de gangbare landbouw

Dat het niet gemakkelijk is om een sluitende aanpak uit te werken voor een faire prijs, ondervonden ook Socopro-coördinator

24

Bio Actief

41

Emmanuel Grosjean en Bernard Mayné, die binnen Socopro verantwoordelijk is voor het label. "We zijn anderhalf jaar bezig geweest met de voorbereiding: we bestudeerden voorbeelden in diverse andere landen en discussieerden uitgebreid met boerenvertegenwoordigers. We startten met een lange lijst van criteria die gewikt en gewogen werden, om er uiteindelijk een 15-tal over te houden."

Wat is een eerlijke prijs?

Het Prix Juste-label wil garanderen dat de boeren een eerlijke prijs krijgen voor hun producten. Het slaat dus niet op de hele keten, maar op de relatie tussen de boer (of groep van boeren) en zijn of hun eerste koper. De bedoeling was niet om een objectieve berekening van de kostprijs te maken, maar om te kijken wat de boeren zelf een eerlijke prijs vinden. Het is dus niet de hoogte van de prijs die beoordeeld wordt, maar de kwaliteit van de handelsrelatie. Het label kan ook enkel aangevraagd worden door boeren of boerengroepen en wordt toegekend per product of per productgroep.

De criteria waaraan de handelsrelatie moet voldoen, zijn opgedeeld in 5 grote thema’s:

1. Producentengroepering: Als er bij meer dan 1 producent aangekocht wordt, moet men zich tot een georganiseerde groep producenten richten. Een groep hoeft

fotografie

Kobe Van Looveren

niet noodzakelijk een juridisch statuut te hebben, maar ze moeten wel economisch samenwerken. Ook de producentengroepering moet aan een aantal criteria voldoen, zoals: Democratische organisatie: bij rechtspersonen blijkt dat uit de statuten. Informele groepen moeten opschrijven wie welke rol op zich neemt.

Overleg over de productie: delen van de risico’s, teeltplanning, complementariteit en kwaliteitscriteria in functie van het afzetkanaal.

Overleg over het prijsbeleid: afspraken over de prijsbepaling, gebaseerd op de kostprijs. Mechanisme om de prijs op te volgen en aan te passen.

·· ·· ··

2. Respect voor de productiekosten: De prijs wordt bepaald op basis van de productiekosten en de kwaliteit. Daarvoor is een berekeningsmodel nodig dat rekening houdt met alle investeringen en kosten verbonden aan de productie en met een vergoeding voor de arbeid. De gewenste kwaliteit moet duidelijk omschreven zijn en de kostprijs moet berekend worden voor het gevraagde kwaliteitsniveau.

3. Korte betalingstermijnen:

ducentengroepering die het label aanvraagt.

5. Duurtijd van het engagement: Een engagement van minimum 1 jaar en geen exclusiviteit voor de aankoper. Exclusiviteit voor een bepaald merk is toegelaten, maar de producentengroep mag dezelfde producten ook verkopen onder een ander merk.

Controle Ook boeren met rechtstreekse verkoop kunnen het label aanvragen. Die moeten dan maar aan een deel van de criteria voldoen, vooral die op het vlak van respect voor de productiekosten.

Voor de kostprijs worden er geen minimale prijzen of prijsvorken gehanteerd, maar gebeurt de controle op de methodologie die gehanteerd wordt om de kostprijs te berekenen.

En Biogarantie?

Binnen Biogarantie bekijken we in de komende maanden of we voor het integreren van een eerlijke prijs in het label willen samenwerken met het label "prix juste" of toch eerder een eigen aanpak willen uitwerken. Het doel is in elk geval om vanaf 2019 te starten met een geleidelijke invoering van criteria rond eerlijke prijs binnen Biogarantie.

MEER WETEN?

Meer informatie over het Prix Juste-label vind je op http://prixjuste.be. Voor meer informatie over Biogarantie neem je ­contact op met Annick Cnudde annick.cnudde@bioforumvl.be.

De traceerbaarheid controleren gebeurt via externe controleorganen, de andere criteria worden door Socopro zelf gecontroleerd. Dat komt vooral omdat de controle op de prijsmethodologie veel kennis van de sector vraagt. De controleur moet immers kunnen beoordelen of de gehanteerde cijfers realistisch zijn. Een ethisch comité kijkt toe en oordeelt over twijfelgevallen.

Maximum 30 dagen.

4. Duidelijke onderhandelingskader: Een formeel contract, traceerbaarheid en producten moeten afkomstig zijn van de pro-

Ondertussen zijn de eerste producten of ketens gecertificeerd: het gaat over ketens voor rundvlees, varkensvlees, kippen, eieren, aardbeien en melk.

Bio Actief

41

25

INTERNATIONALESECTOR

Iedereen gelijk?

Sinds 2012 worden bioproducten uit de VS en Europa als gelijkwaardig beschouwd. Alleen zorgen de verschillen in de wetgeving in sommige gevallen voor problemen.

fotografie

Lisa Develtere

26

Bio Actief

41

VOOR WIE?

De hele biosector WAT ?

Verschillen tussen de Europese en Amerikaanse biowetgeving WAAROM?

Een handelsovereenkomst mag de basisprincipes van de biowetgeving niet uit het oog verliezen

Z

owel Europa als de VS hebben hun eigen biologische wetgeving. Het Amerikaanse lastenboek (‘National Organic Program’) verschilt op een aantal punten met de Europese wetgeving. In 2012 sloten beide regio’s echter een zogenoemd gelijkwaarheidsovereenkomst af. Dat betekent dat biologische producten van de Europese Unie en de Verenigde Staten zonder bijkomende certificering in beide regio’s verkocht mogen worden. De geëxporteerde producten moeten alleen voldoen aan de etiketteringseisen van de invoerende regio.

Maar in december 2017 luidde de Europese koepelorganisatie IFOAM EU de alarmbel.

Volgens IFOAM zorgen de verschillen in beide wetgevingen in de praktijk voor een aantal problemen. De organisatie bezorgde de Europese Commissie een overzicht van de pijnpunten, met de vraag om producten die niet voldoen aan de basisprincipes van de EU-wetgeving niet langer toe te laten op de Europese markt.

Op zich kan dat, want ook nu al bestaan er uitzonderingen. Zo valt ook biologische wijn buiten de handelsovereenkomst en moet Europese biowijn die in de VS verkocht wordt, voldoen aan de Amerikaanse wetgeving.

Waar zitten die verschillen dan? We lijsten ze even op.

Toegelaten stoffen In de VS mogen bedrijven bepaalde vitaminen en mineralen toevoegen aan biologische producten. In de EU is dat in de regel niet toegelaten, enkele uitzonderingen daargelaten. Toch zijn deze Amerikaanse verrijkte bioproducten ook op de EU-markt te vinden.

Sowieso werken beide regio’s met verschillende lijsten van stoffen die gebruikt mogen worden bij biologische productie en veehouderij. Deze lijsten bevatten ook een beperkt aantal niet-biologische ingrediënten die gebruikt kunnen worden in verwerkte biologische producten. Deze lijsten staan niet

Residuen in steen gebeiteld: er kunnen altijd nieuwe stoffen aan toegevoegd worden. Sommige zoetstoffen (bijvoorbeeld steviolglycosiden of bijtende soda) zijn wel toegelaten voor gebruik in biologische producten in de VS, maar niet voor Europese bioproducten.

Antibiotica Ook wat antibioticagebruik betreft is er een verschil. Routinematige behandeling van dieren met antibiotica is nergens toegelaten, maar een Europese veehouder mag dieren met gezondheidsproblemen wel met antibiotica behandelen.

De Amerikaanse wetgeving laat antibiotica daarentegen op geen enkel moment toe en legt dat verbod ook op voor dierlijke bioproducten uit Europa. Bedrijven die dierlijke biologische producten exporteren, hebben dus een extra last: zij moeten hun producten door alle betrokken controleorganen doorheen de keten laten controleren en certificeren.

Genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) Beide regio’s zijn het erover eens dat het gebruik van ggo’s in de biologische productie niet kan. Maar het kan gebeuren dat een bioproduct minieme sporen van ggo’s bevat. Dat moet beperkt worden tot onvermijdelijke hoeveelheden, zegt de wetgeving in beide regio’s.

In Europa geldt een tolerantiedrempel van maximaal 0,9%, op voorwaarde dat de aanwezigheid van deze sporen onvoorzien of technisch niet te voorkomen is. In de VS bestaat zo’n tolerantiedrempel niet. Het kan dus gebeuren dat Amerikaanse bioproducten met meer dan 0,9% ggo’s worden geëxporteerd naar de EU dankzij de equivalentieovereenkomst. Maar eigenlijk zou, conform de EU-wetgeving, de aanwezigheid van ggo’s op het etiket vermeld moeten worden.

Door de equivalentieovereenkomst is het in theorie ook mogelijk dat Amerikaanse bioproducten op de Europese markt terechtkomen, met sporen van ggo’s die in de EU niet-toegelaten zijn. De VS en de Europese Unie hebben immers een andere visie over nieuwe ggo-technieken als CRISPR. In de VS is deze techniek ook voor biologische gewassen toegestaan, terwijl de EU daar nog geen duidelijk standpunt over heeft. Omdat het om nieuwe technieken gaat, biedt de overeenkomst tussen de EU en de VS hierop geen antwoorden.

In de EU-verordening voor bio is de handelwijze bij residuen niet geharmoniseerd. Als residuen worden gevonden, moet wel steeds de oorzaak worden onderzocht. De nieuwe Europese biowetgeving voorziet nieuwe regels met betrekking tot voorzorgsmaatregelen en officieel onderzoek voor alle sporen van ongeoorloofde stoffen.

De Amerikaanse wetgeving laat een hogere drempel toe: in Amerikaanse bioproducten worden residuen van verboden bestrijdingsmiddelen getolereerd tot 5 procent van de maximale residulimiet (MRL) die geldt voor gangbare levensmiddelen. In sommige gevallen kunnen de tolerantieniveaus die in de VS worden toegepast veel hoger zijn dan de limieten die bepaald zijn in de EU. Dat kan leiden tot marktverstoringen.

Hydroponics, aquaponics en aeroponics Nog een groot verschil is vollegrondsteelt, een hoeksteen van de biologische productie in de EU. Niet zo in de VS, want daar is hydrocultuur sinds eind 2017 toegelaten in de biologische productie. Bovendien bleek uit een rapport van vorig jaar dat de Verenigde Staten een breed scala aan productiesystemen zoals hydroponics, aquaponics en aeroponics toelaten die niet aan de EU-eisen voldoen. Dat is problematisch in termen van concurrentie en consumentenverwachtingen.

Handel via derde landen Hoewel de overeenkomst de directe handel in biologische producten tussen de EU en de VS aanzienlijk heeft vereenvoudigd en verbeterd, blijven er problemen bestaan in de handel via derde landen. De toenemende export van biologische verwerkte producten uit derde landen naar de EU en de VS heeft geleid tot een nieuw probleem. Als een verwerker uit een derde land een grondstof invoert voor de verwerkte biologische producten die hij naar de EU of de VS wil exporteren, moet die grondstof dienovereenkomstig worden gecertificeerd. Concreet, als een verwerker uit Argentinië exporteert naar de EU en een grondstof wil kopen van de VS, dan moet zijn VS-leverancier EU-gecertificeerd zijn.

MEER WETEN?

Voor vragen over de equivalentie tussen de VS en Europa kan je terecht bij onze adviseur Wetgeving Annick Cnudde annick.cnudde@bioforumvl.be.

Bio Actief

41

27

WORD LID

Word lid van Bioforum en draag bij tot de stem van een sector!

Meer dan 400 bedrijven hebben ervoor gekozen om lid te worden van BioForum Vlaanderen. Ze hebben daar maar liefst vijf redenen voor.

Jij beslist mee

Persoonlijk advies

Wij hechten veel belang aan stemmen uit de sector. Als lid speel je mee een rol in de vorming van standpunten. Enkel als lid kan je ook zetelen in de Raad van Bestuur of Algemene Vergadering en bepaal je mee waar wij op moeten inzetten.

De biologische bedrijfsvoering vergt heel wat van een ondernemer: nieuwe technieken, nieuwe leveranciers, nieuwe afnemers en een wetgeving die voortdurend evolueert. De medewerkers van BioForum Vlaanderen staan jou graag bij met advies op maat.

In actie voor jouw belangen

Versterk je netwerk

BioForum Vlaanderen is dé gesprekspartner voor overheid en middenveld als het over bio gaat. We zetelen in meerdere belangrijke raden en ­adviseren het beleid, Vlaams, Belgisch en Europees. Hoe meer leden, hoe sterker onze boodschap.

28

Bio Actief

41

Een sterk netwerk is een kapitaal waard, zeker in de kleinere ­biosector.

Speciaal voor leden organiseert BioForum Vlaanderen nuttige netwerkmomenten. De personeelsleden van BioForum staan je i­ndividueel bij om je netwerk uit te breiden.

Ons netwerk is ook het jouwe.

Voordelen voor jouw bedrijf Als lid van BioForum Vlaanderen g e n i e t j e v a n k o r t i n g e n o p­­­ promomateriaal voor jouw bedrijf, op studiedagen en advertenties. Als lid krijg je korting bij onze partners.

We zetten vooral leden in de kijker in de media. Enkel als je lid bent, kan je het Biogarantie-label dragen.

WIL JIJ OOK LID WORDEN? Surf snel naar www.bfvl.be/ wordlid en meld je daar aan!

Je vindt daar ook de tarieven voor lidmaatschap.

TOEKOMSTIGE SECTOR

Bomen voor veerkracht Boeren die naast hun gewassen of hun vee ook bomen zetten weten goed waarom ze dat doen. Agroforestry of boslandbouw heet deze vorm van landbouw, en steeds meer bioboeren gaan er mee aan de slag.

VOOR WIE?

Agroforestry WAT ?

Bioboeren WAAROM?

BOMEN VOOR VEERKRACHT

Met boslandbouw kan een boer zijn activiteiten uitbreiden

D

e verhalen van de boeren die inzetten op agroforestry zijn sinds dit voorjaar verzameld in de brochure ‘Bomen voor veerkracht’. Die kwam tot stand dankzij Agroforestry Vlaanderen, Wervel en BioForum Vlaanderen. Zeventien boeren uit binnen- en buitenland delen hun ervaringen met het planten van bomen, met de bedoeling om zo ook andere boeren te inspireren.

Bert Reubens van Agroforestry Vlaanderen: "Agroforestry beantwoordt aan een combinatie van behoeften. Een landbouwteelt combineren met bomen was vroeger heel normaal en ook vandaag zien enkele landbouwers opnieuw de logica in van die combinatie."

dieren in te brengen, dus ik vermoed dat die boombladeren wel goed zijn voor de darmflora van mijn koeien. Ik vind het als boer verantwoord om geen aandacht te besteden aan ons landschap en de biodiversiteit die het herbergt."

Gebeten door bomen

Zelf aan de slag?

Een van de boeren die aan het woord komen in ‘Bomen voor veerkracht’ is Francois Ongenaert, die 16 hectare bewerkt in de Wase Polders. Hij heeft onder meer eiken, notelaren, lindes, esdoorn en pruimen staan. Hij wil in de eerste plaats gezonde producten produceren. Francois: "Andere boeren vragen zich misschien af hoeveel het kost en wat het oplevert. Natuurlijk hou ik wat rekening met rendabiliteit, maar om op korte termijn rendement te halen, moet je tussen de bomen groenten kweken of aan intensieve landbouw doen."

Ben je door het lezen van de verhalen in de brochure zelf geïnspireerd geraakt?

Je kan altijd terecht voor meer informatie op www.agroforestryvlaanderen.be. Dit project ondersteunt boeren die met agroforestry aan de slag willen. Ze organiseren onder andere bedrijfsbezoeken en infomomenten.

Bioboeren over agroforestry

Bij agroforestry of boslandbouw wordt de teelt van houtige gewassen (bomen of struiken) doelbewust gecombineerd met die van landbouwgewassen of vee, om op die manier nieuwe producten of diensten te creëren. Met een doordachte aanpak kan agroforestry de bedrijfsrendabiliteit verhogen en helpen om natuurlijke hulpbronnen te behouden en te beschermen, zowel voor de huidige als de toekomstige generaties.

Aandacht voor biodiversiteit Ook Rik Delhaye, die in Westouter vleeskoeien houdt, kiest voor deze vorm van landbouw: "Agroforestry bestaat hier al lang. We hebben kilometers hagen aangepland. De koeien eten daarvan. Een veearts komt vaak stoelgang uit mijn koeien halen om die bij zieke

Bio Actief

41

29

Van horen zeggen “Industriële melk, verkocht in brik voor 1 euro per liter... Als je vitamines nodig hebt, kan je beter het brik opeten dan van de melk te drinken. Aan die prijs bevat de melk niets goed meer.”

CARLO PETRI N I OPRICHTER VA N SLOW FOOD EU F OOD & FARMIN G FORUM - 29 ME I 2018

“Koeien, schapen, geiten zijn herkauwers en hun functie is om het gras in de weide te transformeren tot iets nuttigs. Geen vlees en melk, maar mest. Mest voor de akkers. Daar was ons landbouwsysteem eeuwen op gebaseerd. Wij hebben dat omgegooid en zijn ons beste graan als diervoeding gaan gebruiken en gooien kunstmest op onze akkers, waardoor die hun organisch materiaal kwijtspelen.”

MARJOLEIN VISSE R HOOGLERAAR A G RO- ECOLOG IE DE STANDAA RD - 14 AU G U ST U S 2018X

“Met natuurinclusieve landbouw produceer je gezond voedsel: er bestaan vele verbanden tussen het menselijke microbioom in onze darmen en het microbioom in de bodem.

Dat is doorslaggevend voor de opbouw van onze weerstand en gezondheid.”

JAN-WILLEM E RISMA N , DIRECTEU R L OU IS B OLK- IN ST IT U U T CONGRES IT’ S T H E FOOD MY FRIE N D - 12 MEI 2 0 1 8

30

Bio Actief

41

“Landbouwers moeten geholpen worden in de transitie naar biolandbouw of naar pesticiden die ‘bestuivervriendelijk’ zijn. Maar dit belangrijke signaal vanuit Europa moeten we positief beantwoorden willen we een halt toeroepen aan de massale bijensterfte.”

C ATH Y C O U DYS ER , VL A A M S PA R L EM EN TS L I D N -VA N . A . V VER B O D O P N EO N I C OTI N O Ï D EN TWI T TER – 3 M EI 2 0 1 8

“Bio staat voor het leven. En het leven openbaart zich niet in het isolement van een petrischaaltje, maar in zijn samenhangen, interacties en processen.

Dat is de insteek van de agro-ecologie en van de biologische landbouw.”

GR EET L A M B R EC H T & L I EN VR I J D ER S N ETWER K ZEL F ZA D EN TEL EN D E S TA N DA A R D – 7 AU GU S TU S 2 0 1 8

“We vroegen de federale regering om het voorzorgsprincipe te hanteren. En dan hoor je dit opeens.

Onbegrijpelijk. Wat betekent voorzichtig te zijn met de nieuwe gentechnieken? Zolang er geen duidelijkheid is, sta je zo’n veldproef toch niet toe?”

L EEN L A EN EN S VO O R ZI T TER VELT. B E VI LT. B E, 2 3 J U L I 2 0 1 8

Eind juli raakte bekend dat het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) sinds 2017 een veldproef met genetisch gemodificeerde maïs heeft uitgevoerd, in het geheim en zonder enig wettelijk toezicht. Volgens het advies vanuit de overheid viel deze veldproef niet onder de GGO-richtlijnen. Het Europees Hof van Justitie bevestigde 2 dagen later dat nieuwe ggo-technieken als CRISPR ook onder de ggo-richtlijnen vallen.

Wij certificeren uw producten en diensten, van veld tot vork.

TOELEVERING LANDBOUW Van zaaizaden, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen tot diervoeders.

VERKOOP & CATERING Van hoevewinkels, detailhandel tot grootkeukens.

LANDBOUW Groenten, fruit, akkerbouw en veeteelt.

DISTRIBUTIE Transport en groothandel van levensmiddelen en diervoeders.

VOEDSELVEILIGHEID & DUURZAAMHEID In de verwerkende sector en de diervoedersector.

SInds 1988 werkt TÜV NORD Integra mee aan een duurzame ontwikkeling van de maatschappij door certificatie in landbouw en voeding.

Neem contact met ons op via www.certificatie-met-tuv.be • Certificatie voor biologische landbouw, verwerking en verkooppunten: Certificatie volgens de Europese wetgeving voor de biologische productie (EU 834/2007) I Certificatie voor het Biogarantie logo I Controles voor een aantal buitenlandse logo’s: AB (Frankrijk), Soil Association (UK), Bioland (Duitsland), Bio-Siegel (Duitsland), USDA organic (USA), Demeter, Naturland (Duitsland), Biosuisse (Zwitserland), Krav (Zweden) I Certificatie volgens het TÜV NORD Integra lastenboek voor de Biologische Productie in Derde Landen • Certificatie voor voedselveiligheid in de verwerkingssector en de dierenvoedersector: BRC I IFS I Autocontrolegidsen I FSSC 22000 I ISO 22000 I HACCP I Certus I FebevPLUS I QS I Fami-QS I FCA I Lastenboek plantaardige mengvoeders I KAT I HFA I Colruyt lastenboek charcuterie • Certificatie voor landbouw: GLOBALG.A.P. I GRASP I Vegaplan I Sectorgids Primaire Productie I Sectorgids Primaire Productie Loonwerk I IPM I VVA I LEAF Marque I Residuprotocol Albert Heijn I Tesco NURTURE • Certificatie voor duurzaamheidstandaarden: UTZ Choc I RSPO SCC I RSPO B&C I Fairtrade I MSC I ASC I BSCI I SMETA I EWS

Fabrikant gespecialiseerd in BIOLOGISCHE ontbijtgranen

Pionier op gebied van BIOLOGISCHE voeding, sinds 1974

Bevoorrading zo dichtbij mogelijk, granen verbouwd door onze partnerproducenten

Ets Favrichon & Vignon Volg ons op 42 47O Saint Symphorien de Lay PRO SAIN • Les Matès • 66670 Bages • Tél. 04 68FRANKRIJK 21 60 23 • Fax 04 68 21 80 36 • info@prosain.frwww.favrichon.com