Bio Actief 26

Bio Actief 26 Jouw ontmoeting met een dynamische sector

“Open communicatie is erg belangrijk.”

PHILIP V E RME U L E N

driemaandelijks tijdschrift verschijnt in maart

- juni - september - december

Bio Actief

Jouw ontmoeting met een dynamische sector D E CE M B ER 2 0 1 4, EDI T IE 26 Bio Actief is een uitgave van BioForum Vlaanderen vzw.

Bio Actief vind je vier keer per jaar in je brievenbus.

BI O FOR U M V L AANDE R EN V Z W Quellinstraat 42 2018 Antwerpen T 03 286 92 78 E info@bioforumvl.be www.bioforumvlaanderen.be V.U .

Kurt Sannen, Asdonkstraat 49, 3294 Molenstede HO O FDR EDAC T I E Tom Wouters

VOORWOORD

Hoop voor de toekomst Beste lezer,

O

E I N D R E DAC T I E Petra Tas RE D A C T I ER AAD E N I NHOUD ELI JKE EXPERT ISE Bram Fronik (Verwerking & wetgeving), An Jamart (Landbouw), Marijke Van Ranst (Verkooppunten & foodservices), Esmeralda Borgo (Beleid), Paul Verbeke (Ketenmanager), Martine Van Schoorisse (Biogarantie, beurzen & export), Lieve Vercauteren (Directeur) FO T O G R AF I E KVL/Creative Nature, Lisa Develtere, Kjell Gryspeert, Joachim Dewilde, Frank Toussaint, Tim Vandewiele CO VE R F OT O Lisa Develtere VO RM G EV I NG We Make Graphics ME T DANK AAN Ronald Vlekken, Dries Delanote, Philip Vermeulen, Justine Dewitte, Annelien Tack, Katleen Butaye en Lily Deforce.

D RU K Drukkerij De Bie. Gedrukt op gerecycleerd papier met vegetale inkten, in een ecologisch geëngageerde drukkerij.

VE RZ E NDI NG Annemie Lambert, De Brug vzw A BO N NER EN Belgische marktspelers krijgen een gratis abonnement. Ben je geen marktspeler, maar wel geïnteresseerd in een jaar­abonnement?

Maak dan 25 euro over op bovenstaand rekeningnummer met de vermelding ‘Abonnement Bio Actief’. Buitenlandse abonnees betalen 30 euro (BIC: TRIOBEBB, IBAN: BE30523080125311).

A D VE R T ER EN Wil je graag de publicitaire mogelijkheden van Bio Actief k ­ ennen?

Neem contact op met Sabrina Proserpio, E sabrina.proserpio@bioforumvl.be, T 03 286 92 70.

Deze publicatie kwam tot stand met de steun van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling, van het Departement Landbouw en Visserij.

p 7 november hield Radio 1 een thema-uitzending over de landbouwcrisis. De realiteit is hard, zo bleek uit de getuigenissen van boeren. Gelukkig kon ik namens BioForum een hoopvol signaal geven. Onze sector blijft namelijk groeien, zowel in aantal, omzet als in consumptie.

Alleen is bio niet het eindpunt, maar de start van een noodzakelijke maar ook boeiende zoektocht naar een duurzamer voedselsysteem. Onze geglobaliseerde vrije markt zorgt voor een wedren naar de laagste prijs, en dat leidt tot een onduurzame productie op de kap van de natuur, het Zuiden en toekomstige generaties.

Willen we een duurzame samenleving, dan moeten we ook ons huidige financiële en economische systeem durven aanpakken. Hoe we de vrije markt organiseren is geen natuurwet maar een beleidskeuze. Wie geen expliciete keuze maakt voor agro-ecologie, kiest eigenlijk voor business as usual met een flinterdun groen randje. BioForum kiest voor een landbouwmodel waarin de boerenlandbouw centraal staat.

Het radiodebat tussen Boerenbond-voorzitter Piet Vanthemsche en Vera Dua van Bond Beter Leefmilieu maakte pijnlijk duidelijk dat er nog heel wat water naar de zee moet vloeien.

Vanthemsche stelde onomwonden alleen op te komen voor de landbouwsector. Dua pleitte wel voor boer, mens en milieu, al speelt BBL in hun voorstellen nog te vaak de boer de zwartepiet toe.

Alleen opkomen voor het eigen (groeps)belang, brengt ons geen stap dichter. Landbouw en natuur zijn beide slacht­ offer van ons niet-duurzame economisch systeem.

Heel wat bio-ondenemers kiezen voor een toekomst met eerlijke prijzen en een kleine ecologische voetafdruk. BioForum wil hier mee over nadenken. Er ligt nog een lange, inspirerende weg voor ons.

KURT SANNEN

Voorzitter BioForum Vlaanderen kurt.sannen@bioforumvl.be

P.S. Door lid te worden van BioForum bouw je mee aan deze toekomst!

02

Bio Actief

26

BIO ACTIEF 26

Inhoudstafel 11

De gezichten van de Bioweek 2015

23

Reacties op het Transitiefestival

16

Eerlijke handel duurt het langst

24

De biosector in WalloniĂŤ

22

Crowdfunding: Met steun van het publiek

06 LEVENDE SECTOR

Van boer tot kok

LEKKERE SECTOR

12

Vers van de (fruit)pers

18 EERLIJKE SECTOR

Wat betekent PDPO3 voor de bioboer?

Bio Actief

26

03

Bio Flash Brochure: “Samenwerking in de korte Keten” Eind oktober organiseerde BioForum Vlaanderen een netwerkdag over samenwerking in de korte keten. De digitale brochure ‘Samenwerking in de Korte Keten’ biedt een samenvatting: naast de verschillende bestaande samenwerkingsvormen krijg je ook voorbeelden uit de praktijk.

Je vindt de brochure Samenwerking in de korte keten vanaf half december terug op: www.bfvl.be/publicatiessector.

fotografie

Tim Vandewiele

2015 is internationaal Jaar van de Bodem Het FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de VN, heeft 2015 uitgeroepen tot het internationaal Jaar van de Bodem. De bodem staat onder hevige druk en kan de extra aandacht dus wel gebruiken. Onder meer IFOAM, de internationale koepelorganisatie van de biosector, ondersteunt de VN-campagne. Ook BioForum plant in 2015 een aantal activiteiten, met onder meer extra aandacht tijdens de Biobedrijfsnetwerken.

Landgenoten: nu ook stichting

In Nederland is een speciale werkgroep opgericht die dit thema in de media wil brengen. Je kan hun acties volgen op www.jaarvande­ bodem.nl. Plan je zelf een actie, geef dat dan door aan An Jamart an.jamart@bioforumvl.be.

Naast een coöperatie is de Landgenoten sinds november ook stichting. Deze nieuwe entiteit maakt het makkelijker om giften te ontvangen en geeft ook de mogelijkheid om grond definitief vrij te kopen. De eerste grondaankoop zal trouwens niet lang op zich wachten, want De Landgenoten konden voldoende burgers overtuigen om een aandeel te kopen ten voordele van het pilootproject Het Wijveld. Intussen loopt met Het Open Veld in Heverlee een tweede project Wil je zelf aandeelhouder worden van een stukje biogrond of de Landgenoten steunen via een gift?

Je vindt alle informatie op www.delandgenoten.be.

04

Bio Actief

26 fotografie

KVL/Creative Nature

Verpakkingsvrije winkels Geen verpakkingen meer! Dat is de doelstelling van twee nieuwe winkels: het Antwerpse Robuust en Content in Leuven. Ze willen daarmee tegemoetkomen aan de vraag van bewuste consumenten. Ook bestaande biowinkels herpositioneren met een assortiment onverpakte voeding. Een van de drempels is dat niet alle producten in bulk worden aangeboden. Ook moet er extra aandacht gaan naar hygiĂŤnische bewaaromstandigheden.

Winkels die zowel bio als gangbaar in het assortiment hebben, moeten voldoende maatregelen nemen om vermenging te voorkomen.

Meer informatie nodig over de voor- en nadelen van verpakkingsvrije winkels?

Neem contact op met Marijke Van Ranst marijke.vanranst@bioforumvl.be

fotografie

KVL/Creative Nature

Nieuwe campagne promoot bio

BioForum op Agriflanders 2015 Van 15 tot en met 18 januari 2015 vindt in Flanders Expo in Gent Agriflanders plaats. De grootste landbouwvakbeurs in Vlaanderen wordt elke twee jaar georganiseerd en brengt heel wat geĂŻnteresseerden uit de landbouwsector op de been.

BioForum kan daar niet ontbreken en heeft dus ook deze editie een standplaats.

In 2015 start VLAM een nieuwe driejarige campagne ter promotie van bioproducten. De campagne wordt gefinancieerd met de bijdragen uit de sector en met Europese en Vlaamse middelen. De focus ligt dit keer nog meer op de diversiteit in het assortiment en het uitgebreide aanbod. Vanaf eind april zal je de slogan horen en zien: "Bio, je kan er niet meer om heen".

Neem voor meer info contact op met Kristien Soete van VLAM, kristien.soete@vlam.be

Breng ons zeker een bezoekje in Hal 4 op stand 4402.

Bio Actief

26

05

LEVENDE SECTOR

Van boer tot kok Lokaal en seizoensgebonden: in steeds meer restaurants staan deze trefwoorden duidelijk vermeld op de menukaart. Daar liggen kansen voor bioboeren, zoals deze drie portretten bewijzen.

LANGE INTERVIEWS ONLINE Je vindt een uitgebreidere versie van deze interviews op onze website. www.bfvl.be/bedrijfindekijker 06

Bio Actief

26

Biobedrijf Vermeulen WIE?

Philip Vermeulen W AT ?

Groenten en fruit, 150 tomatenvariëteiten WANNEER?

Bio sinds 1999 WAAR?

Ruddervoorde HOEVEEL?

2 ha en 0,5 ha serre

I

n de serre van Philip Vermeulen groeien zo’n 150 verschillende tomatensoorten, in alle maten en vormen. "Mijn familie teelt al generaties lang tomaten. Je zou kunnen zeggen dat ik tussen de tomaten geboren ben."

In 1987 begon Philip een eigen tomatenbedrijf in Ruddervoorde, eind jaren negentig schakelde hij om. "Op dat moment gebruikten we al biologische bestrijding, maar volledig omschakelen was toch geen kleine stap.

Vooral die omschakelingsperiode baarde ons wat zorgen. Maar uiteindelijk zijn we er voluit voor gegaan."

Hij koos er ook voor meer te diversifiëren, zowel in aanbod als in afzet. In zijn serre kwamen naast tomaten en komkommers andere

groenten en ook fruit. En de groothandel mocht niet meer het enige afzetkanaal zijn.

"Begrijp me niet verkeerd: wij hebben een goede relatie met onze groothandel en kunnen niet zonder hen, maar een groeiend deel van onze afzet gaat naar rechtstreekse verkoopkanalen, zoals groentepakketten of thuisverkoop.

We leveren ook aan marktkramers. Sommige producten zijn ook niet geschikt voor de lange keten: komkommerbloemen bijvoorbeeld zijn niet lang genoeg houdbaar om het hele traject van boer tot winkel te doorlopen."

Mond-tot-mondreclame blijkt de beste manier om nieuwe klanten te winnen. Philip legt uit: "Veel koks in opleiding komen in verschillende restaurants. Of sous-chefs beginnen hun eigen restaurant en komen bij mij aankloppen."

De restaurants zijn vooral geïnteresseerd in nichegroenten. Alledaagse producten krijgt hij minder goed aan hen verkocht. Logisch, volgens Philip. "Niet elke chef vindt het label bio even belangrijk. Ze ­willen gewoon kwaliteit.

En voor gewone producten kan je als bioteler niet concurreren met de prijzen bij de groothandel. Bovendien krijg je voor bepaalde variëteiten geen meerprijs van de groothandel."

“Als een tomaten­soort nog niet op smaak is, zeg ik dat gewoon.

Open communicatie is erg belangrijk.”

Philip vond gretige af­ nemers van zijn delicatesseproducten bij de gastronomische restaurants. Philip schat dat Open communicatie is zo’n 15 procent van zijn voor Philip heel belangomzet uit de horeca komt. rijk. "Als een tomatensoort Hij levert zowel via een nog niet op smaak is, zeg ge­specialiseerde grootik dat ook gewoon. Alles P H I L I P VER M EU L EN handel als rechtstreeks. draait om vertrouwen.

Onder zijn klanten bevinDe kwaliteit, de smaak: den zich de drie dries­terrenrestaurants van het moet gewoon goed zijn. De keerzijde is ons land, maar ook kleinere restaurants of natuurlijk dat je er veel energie in steekt. traiteurs kunnen bij hem terecht.

De laatste 2-3 jaar werk ik harder dan ooit.

Tegen het einde van het seizoen begint dat wel door te wegen."

Hij krijgt er wel wat voor in de plaats. Philip: "Mensen in de horeca zijn bereid om de juiste prijs te betalen. Bovendien hebben ze steeds meer oog voor lokale en seizoensgebonden producten. Ik kan daar alleen maar blij om zijn."

MEER WETEN?

www.biobedrijfvermeulen.be

fotografie

Lisa Develtere

Bio Actief

26

07

Proefcentrum voor de Groenteteelt WIE?

Justine Dewitte en Annelien Tack W AT ?

Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost Vlaanderen, Leader-project ‘In my backyard: delicatessegroenten op een dienblad’ WAAR?

Kruishoutem Bio sinds 2002

Bio Actief

n het Proefcentrum voor de Groenteteelt in Kruishoutem kunnen bioboeren met beschutte teelten terecht bij Justine Dewitte.

Ze gaat op zoek naar antwoorden op de vragen waar telers mee zitten. Vaak mondt dat uit in specifieke projecten, zoals bij het Leaderproject ‘In My Backyard’ (zie kaderstuk).

"Telers met alternatieve teelten konden tot voor kort nergens met hun vragen terecht, zowel op teelttechnisch vlak als wat afzet betreft."

Samen met haar collega Annelien Tack zag ze kansen in de horeca.

Justine hield zich vooral bezig met de contacten met telers. "De demotuin werd ingevuld door telers die al langer aan restaurants leverden. Zo geraakten zij ook betrokken."

Zo’n 30 koks en 30 telers volgen op dit moment het project mee op, een deel daarvan werkt intussen samen. Het project is trouwens niet beperkt tot alleen bio. "Voor restaurant­ houders is smaak de belangrijkste vereiste, al vragen een aantal ook expliciet naar on­behandelde producten. De term bio nemen chefs minder snel in de mond."

“Vaak begint een samenwerking klein, maar soms mondt ze uit in intensief overleg tussen boer en kok.”

Annelien: "Restaurants De grootste knelpunten leggen steeds vaker de op dit moment? Logistiek nadruk op lokale proen versheid. "Restaurants ducten. We brachten nemen vaak meerdere vraag en aanbod in kaart keren per week kleine en vroegen iedereen porties af en vragen ook naar hun verwachtingen nog eens om zelf te leveen mogelijkheden." Op ren. Niet zo vanzelfsprebasis van de antwoorden kend, maar gelukkig denwerden telers en restauken sommige koks mee J U S TI N E D EWI T TE & rants met elkaar gelinkt." na over oplossingen. Zo A N N EL I EN TAC K Vaak begint zo’n samennemen ze bijvoorbeeld werking klein, maar in iemand in dienst om op sommige gevallen mondt ze uit in intensief de verschillende boerderijen bestellingen af overleg tussen boer en kok." te halen. Of ze komen zelf oogsten, al is dat bij bedrijven met intensieve teelt ook niet altijd vanzelfsprekend. "Tegelijkertijd zijn zowat alle restauranthouders bereid om een

WANNEER?

08

I

26

meerprijs te betalen. Ze weten ook wel dat de loonkost voor het plukken van eetbare bloemen een stuk hoger ligt."

Op 26 augustus organiseerden Justine en Annelien een infodag voor iedereen die ge­­ ïnteresseerd was in het project. Die moesten nieuwe contacten tussen boer en kok ­mogelijk maken. De demotuin werd getoond en de aanwezigen mochten deelnemen aan het smaakonderzoek. Het was een groot succes.

"We waren vooral blij dat er zoveel koks aanwezig waren. Betere proevers voor de smaaktesten kan je je niet wensen natuurlijk."

Officieel loopt het project nog tot juni 2015, maar Annelien en Justine willen op dit elan verder blijven gaan. "We zijn op dit moment bezig met het schrijven van nieuwe projecten die in dezelfde lijn liggen. Het zou zonde zijn als het hier gewoon zou stoppen."

MEER WETEN?

www.pcgroenteteelt.be

I N MY BAC KYARD Het LEADER-project ‘In my backyard: ­delicatessegroenten op een dienblad’ wil in de eerste plaats het contact tussen boer en kok versterken, met het oog op eventuele samenwerking. Leader-­ projecten zijn altijd regiogebonden, hier ligt de focus op telers en horeca uit de Vlaamse Ardennen en het Meetjesland.

Door ondersteuning te bieden aan telers en restaurants kunnen vraag en aanbod op elkaar afgestemd worden. De nadruk ligt daarbij op afzet via de korte keten.

PCG helpt boeren met knelpunten als rassenkeuze, teelttechnische kennis, smaakaspecten enzovoort.

Dat laatste doen ze onder andere via een demotuin op hun eigen terreinen. Samen met ervaren telers werd gekozen voor een rassenproef minibiet, miniwortel en peultjes. Er is ruimte voorzien voor het uittesten van alternatieve groenten, kruiden en eetbare bloemen. En ook smaakonderzoek valt onder dit project.

Geïnteresseerde telers en restaurant­ houders kunnen contact opnemen met Justine Dewitte — justine@pcgroente­ teelt.be of Annelien Tack — annelien@ pcgroenteteelt.be.

fotografie

Tim Vandewiele

Bio Actief

26

09

Le Monde des Mille Couleurs WIE?

Dries Delanote W AT ?

Bioboer gericht op horeca. Kruiden, speciale groenten en eetbare bloemen WANNEER?

Bio sinds 2007 WAAR?

Dikkebus HOEVEEL?

1,5 ha + 2 ha in omschakeling

D

ries Delanote startte zo'n 10 jaar gele-

den als bioboer en wist met zijn bedrijf een unieke plaats in de sector te veroveren.

Zijn brede aanbod is een van zijn sterktes.

"Specialiseren in een bepaald product is niets voor mij."

“Je moet op elk moment van de dag elk blaadje op mijn veld kunnen opeten.”

DRIES DELANOTE

10

Bio Actief

Chefs raakten al snel geïnteresseerd: "De chefs hebben me ontzettend gesteund.

Mijn bedrijf is kunnen groeien dankzij hun mond-tot-mondreclame."

Een kleine greep uit het assortiment?

Olijfkomkommers, wilde oxalis, vogelmuur, labbonen, ananassalie, barbarakers enzovoort.

"Ik bied tot 1000 producten aan, waarvan soms 10 van éénzelfde plant: de bloem, de wortel of de blaadjes. De smaak van een plant evolueert ook voortdurend: zo kan de pittige smaak van een bloem een heel gerecht bepalen."

Inspiratie haalde hij in Afrika en Zuid-Amerika.

En hij heeft er zelfs een term voor: 'wild ­farming' of 'semisauvage landbouw'. Dries kiest er voor om de natuur zijn gang te laten gaan, waardoor een teeltplan minder vanzelfsprekend is. "Ik ken mijn tuin heel goed. Ik weet aan welke kool de bladluizen zitten. Die kiezen de zwakste planten, waardoor er genoeg sterke overblijven om te oogsten."

Daarnaast kiest Dries er uitdrukkelijk voor om geen bestrijdingsmiddelen te gebruiken: "Je moet op elk moment van de dag elk blaadje op mijn veld kunnen opeten. Ik heb er wel meer werk door. Zo pluk ik sommige bloemen ’s nachts omdat er dan geen insecten in zitten. " Dries is trots op zijn klanten. "Steeds meer chefs kiezen bewust voor producten met het juiste verhaal, voor kwaliteit, en gaan voor lokaal en vers van de boer. Dat zie je ook in het project rond delicatessengroenten van PCG, waar ik aan deelneem. De koks worden geprikkeld door mijn producten en ik door hen. Zij pakken misschien niet uit met bio, maar communiceren wel over de herkomst van hun producten. Zo bereik je indirect toch een heel aantal mensen."

Dries steekt heel veel tijd in het contact met de restauranthouders: "Ik probeer de chefs zoveel mogelijk te betrekken via onder meer rondleidingen. Die klantenbinding is heel belangrijk. Ik wil binnen 20 jaar nog altijd met dezelfde mensen kunnen werken. Het is dankzij hen dat ik de boer kan zijn die ik wil zijn."

MEER WETEN?

Je kan Dries bereiken via ­ millecouleurs@telenet.be.

26 fotografie

KVL/Creative Nature

SECTOR IN BEWEGING

De gezichten van de Bioweek De jaarlijkse hoogmis van de Vlaamse biosector is de Bioweek.

In 2015 focussen we op het thema 'Klaar voor de toekomst'. fotografie

Frank Toussaint

WIE?

De biosector W AT ?

Een nieuwe Bioweek-campagne WAAROM?

We zetten bio in de bloemetjes

V

an 6 tot 14 juni zetten we jullie in de kijker. Het is immers dankzij jullie engagement dat steeds meer consumenten kunnen genieten van verse en lekkere bioproducten. De Bioweek is dan ook de uitgelezen kans om diezelfde consument een blik te gunnen achter de schermen en hen te tonen waar bio voor staat. Denk dus gerust al na over een mogelijke activiteit op je bedrijf.

Net als de voorbije twee jaren geven een aantal bio-ondernemers een gezicht aan onze campagne. Er waren heel wat kandidaten na onze oproep in augustus en de keuze was moeilijk. Deze acht mensen vormen een mooie staalkaart van het Vlaamse biolandschap: Renaat Devreese 't Reigershof, De Haan Gezonde dieren bereik je niet met anti­ biotica, maar met een optimale verzorging.

Dat is het motto op deze geitenboerderij.

Hij gaat daarin verder dan wat de wet­ geving voorschrijft.

Els Vloebergh Het Plukhof, Wiekevorst Na haar Landwijzer-opleiding begon Els twee jaar geleden een pluktuin voor kleinfruit. Als jonge ondernemer kiest ze resoluut voor de korte keten.

Lut Van Wambeke Origin'O, Gent Lut stond mee aan de basis van Origin'O en heeft zo bio dichter bij de consument gebracht.

Pieter Coopmans Herkenrodeboer, Herkenrode Pieter zoekt voortdurend naar nieuwe projecten, samenwerkingen en uitdagingen.

Op de abdijsite in Herkenrode zorgt hij goed voor zijn vleesvee waarmee hij een stuk natuurgebied onderhoudt.

Geertje Stoffels Aardevol CVBA, Tongeren samen met echtgenoot Bert wil Geertje de consument betrekken in hun verhaal. Dat doen ze via een coöperatie, maar ook door op de markt te staan met groenten en fruit.

Jean-Pierre Smets De Wriemeling, Veltem-Beisem Je mag Jean-Pierre gerust een van de biopioniers noemen. Hij teelt groenten, kweekt plantgoed en geeft zijn kennis met veel plezier door aan de nieuwe generatie.

Peter Heerweghe Magic Chocolates, Roosdaal Chocolade, wie houdt er niet van? Peter kiest met zijn jonge bedrijf voor chocolade in zijn zuiverste vorm. Zonder allergenen en met de beste biocacao.

Marjolein Vermeersch Koffie Kàn, Wenduine Kwaliteit is wat telt voor Marjolein. Zij gaat op zoek naar de beste grondstoffen en hecht belang aan eerlijke prijzen voor de boer.

MEER INFO

De Bioweek 2015 vindt plaats van 6 tot 14 juni. We houden je op de hoogte via mailings of op www.bfvl.be.

Bio Actief

26

11

LEKKERE SECTOR

Vers van de (fruit)pers Fruitsap is bij veel mensen synoniem voor appelsiensap.

Maar de wereld van biologische fruitsappen is heel wat gevarieerder.

12

Bio Actief

26 fotografie

KVL/Creative Nature

WIE?

Liefhebbers van biologisch sap W AT ?

Het aanbod biologische sappen WAAROM?

Er is een grote diversiteit in de wereld van de biosappen

B

innen de natuurlijke fruitsappen hebben biosappen een marktaandeel van 3 procent. In vijf jaar tijd zag de sector meer dan een verdubbeling in volume én in b ­ esteding.

De belangrijkste afzetkanalen zijn de supermarkten en de speciaalzaken. (bron: GfK-cijfers, in opdracht van VLAM) Biosappen kosten vaak het dubbele van hun gangbare variant, maar je mag geen appelen met peren vergelijken. Het bio-aanbod is niet alleen diverser, gemengde biosappen bevatten over het algemeen ook duurdere vruchten als frambozen, aardbeien of granaatappel.

Appelsiensap en sap uit concentraat zijn allesbehalve de norm in de biosector. Ook groentesappen vormen een belangrijk deel van het assortiment.

Het ene sap is het andere niet Vers geperst sap behoudt de meeste voedingswaarde van de vrucht, maar is zonder nabehandeling beperkt houdbaar. Er zijn dus niet veel echt verse sappen op de markt. In de biosector heb je wel veel pure of enkelvoudige sappen (ook wel oersap genoemd), waar geen andere ingrediënten aan zijn toegevoegd.

Daarnaast kunnen sappen ook bestaan uit een of meerdere fruitsoorten. Zeker in het bio-assortiment heb je hier een gevarieerd aanbod. Zo'n mengeling kan bijvoorbeeld helpen om de prijs of smaak van een sap toegankelijker te maken. Zo is sap van cassis heel zuur (en duur), maar het laat zich erg goed neutraliseren en optimaliseren met appelsap.

Sommige fruitsoorten ten slotte zijn enkel geschikt om te pureren. Zogenaamde smoothies zijn combinaties tussen fruitpuree en sap en bieden heel wat combineermogelijkheden. Ze kennen de laatste jaren een sterke opmars.

Van vrucht tot fles Sap krijg je door een vrucht te persen. De manier waarop kan een grote invloed hebben op de uiteindelijke kwaliteit van het sap. Bij appelsap wordt er vaak een bandpers gebruikt om sap uit de vrucht te extraheren. Daarna worden de appels vermalen tot een pulp die vervolgens wordt gecentrifugeerd. Zo verdwijnen de grove bestanddelen uit de pulp en blijft een minimum aan bezinksel over.

Appelsap wordt ook geproduceerd met een spiraalfilterpers. Die voert in één stap zowel de persing als filtering uit en gebruikt een vacuümkoker als krachtbron. Een bijkomend voordeel is dat deze vacuümkoker zuurstof onttrekt, waardoor de oxidatie vermindert. Deze methode wordt in Vlaanderen op punt gesteld door de Food Pilot (www.foodpilot.be) van het ILVO (www.ilvo.vlaande­ ren.be) in Melle.

“Als een sap op basis van concentraat is, moet dat vermeld staan op de verpakking.”

Het gros van de gangbare sappen op de markt (en een deel van de biosappen) zijn geconcentreerd sap. Ze nemen tien keer minder volume in, waardoor de transportkosten en de opslagnoden lager liggen en de ecologische impact van het transport kleiner is.

De sappen worden meestal weer aangelengd, al vind je die geconcentreerde sappen ook in de winkel als diksap of siroop (met toevoeging van zoetmiddel). Nectars zijn dan weer mengelingen van sappen (al dan niet op basis van concentraat) met water en suikers.

Door sap onder vacuüm te verhitten, kan men er water aan onttrekken.

Dit ingedikte sap neemt minder plaats in en kan vacuüm of bij lage temperatuur naar de afvulsites getransporteerd worden.

Dit proces heeft wel een impact op de kwaliteit en de voedingswaarde van het sap. Bij de verdamping kunnen aromacomponenten uit het sap verloren gaan, waardoor het sap niet meer zijn oorspronkelijke smaak heeft.

deze aromacomponenten chemisch gesynthetiseerde varianten zijn van natuurlijke aroma’s. In biologische verwerking zijn enkel natuurlijke aroma’s toe­gelaten. Als een sap op basis van concentraat is, moet dat vermeld staan op de verpakking. Concentraatsappen zijn door de lagere transport­kosten vaak goedkoper dan pure sappen.

Enzymen uit de vruchten kunnen in het sap ongewenste gevolgen hebben, zoals bruinkleuring. Een aantal technieken kunnen deze enzymen uitschakelen. De meest voorkomende in zowel bio als gangbaar is het gebruik van vitamine C, die de werking van de enzymen inhibeert. Omdat enzymen vaak alleen werken als er zuurstof aanwezig is, probeert men daarnaast het zuurstof­gehalte tot een minimum te beperken.

Eens het sap geperst is of het concentraat opnieuw aangelengd met water, wordt het afgevuld in verschillende verpakkingen. Wil je sap ten minste één jaar kunnen bewaren, dan is een warmtebehandeling nodig.

Die opwarming kan gebeuren vlak voor het afvullen. Ook na het afvullen is mogelijk als de eindverpakking daar geschikt voor is, zoals glas of blik.

Sap uit de regio?

Uit een rondvraag blijkt dat maar een beperkt deel van het biologisch fruit in de sappen van Belgische oorsprong is. Voor exotisch fruit is dat logisch, maar ook heel wat van de appels en peren in Belgische biosappen komen vaak niet van eigen bodem. Een gemiste kans in duurzaamheid lijkt het, al is er wel een verklaring voor.

Kleinschalige sapproducenten werken meestal met lokaal aangekochte vruchten of zelfs vruchten uit de eigen boomgaard. Voor die bedrijven is de verwerking van sappen vaak een nevenactiviteit waarbij relatief kleine volumes via de korte keten worden verkocht.

Ze verwerken appels met een plekje of peren die te groot of te klein zijn volgens de normen van de markt. Zo valoriseert een producent zijn product op een onmiskenbare manier.

Ook de consument weet zo'n lokaal product steeds meer te waarderen en is bereid om hiervoor een correcte prijs te betalen.

Daarom voegt men voor het afvullen aan het geconcentreerde sap water en enkele aromacomponenten toe. Bij gangbare sappen kunnen

Bio Actief

26

13

Alleen kan deze nevenstroom niet voldoende fruit garanderen voor grotere volumes sap.

Omdat er in België voorlopig geen fruitkwekers specifiek produceren voor verwerking, kopen sapproducenten hun appels en peren overwegend aan in het buitenland, meestal de buurlanden. Die situatie geldt voor zowat het hele aanbod lokaal geproduceerd fruit: in de meeste gevallen voldoet het aanbod niet aan de vraag en is importeren de oplossing.

Van sommige vruchten is zelfs het aanbod op de internationale markt te klein om het in biosap te kunnen aanbieden. Vooral sterk gespecialiseerde sapproducenten ondervinden hier problemen.

Het meeste biosap wordt aangeboden in tetra-pak (1l) of glazen flessen (1 l of 0,75 l) met leeggoed. Ook de consumptieverpakking van 0,2 cl is aan een opmars bezig. Dit formaat is vooral interessant voor horeca en catering die een meer gevarieerd aanbod op de kaart kunnen zetten en geen risico lopen op verlies door geopende flessen. Enkele producenten zetten hier op in.

Tip voor de winkelier: sappen plaats je net als andere zware producten best dicht bij de kassa. Zo remt het gewicht de klant niet af tijdens het winkelbezoek.

MEER WETEN?

WAT V I N D J IJ ?

"Ik laat een mobiele pers op mijn bedrijf komen, en geef dan ineens aan mijn klanten ook de mogelijkheid om hun fruit te komen persen op een aparte persdag."

Wim Vandeberghe, Frambiosa y besos

Belgische verwerking Niet alleen de teelt van sapfruit gebeurt grotendeels in het buitenland, ook het persen zelf. Kleinschalige sapproducenten met een beperkt volume laten hun fruit in België tot sap persen. Een beperkt aantal bedrijven hebben een eigen persinstallatie en voeren ook loonwerk uit voor andere bedrijven en consumenten. In België wordt overwegend met een bandpers gewerkt. Van zodra het volume op jaarbasis boven de 40 000 liter ligt, is de kans groot dat de sappen buiten België geperst en gebotteld worden, met name in Duitsland en Nederland. Die beslissing is vooral ingegeven omwille van infrastructuur. In het buitenland beschikt men over andere soorten persen en meer opslagmogelijkheden.

Van groot naar klein Bij het persen van kleine volumes is de kostprijs relatief hoog. Grotere verpakkingen drukken de prijs. Sappen in een bag-in-box van 3 of 5 liter zijn makkelijk te transporteren en hebben minder verpakkingsafval. Eens geopend blijft het sap in de bag-in-box nog enkele weken houdbaar, voldoende tijd dus om het te gebruiken.

14

Bio Actief

26

Een overzicht van de Belgische sap­producenten vind je op www.bfvl.be/sapproducenten.

LOON WERK Bij loonwerk, in dit geval fruit­verwerking in opdracht van anderen, blijft het product eigendom van de opdrachtgever.

Voor sappen bestaat dat loonwerk uit persen en/of bottelen. Om een product als bio op de markt te brengen, moeten ook loonwerkers gecertificeerd zijn.

Zo staan zij garant voor een aparte verwerking van biologische en gangbare vruchten.

Certificatie in landbouw en voeding

Biocontrole en -certificatie volgens de normen van o.a.

EU, VSA, Japan, Korea en Indië.

Een ruim aanbod aan voedingsprogramma’s.

Roundtable on Sustainable Palm Oil

BE-BIO-04

BE-BIO-02 ORGANIC

international® featured standards

IFS

Food Safety System Certification 22000

en vele anderen...

Food

Laageind 29, 2940 Stabroek T +32 3 232 49 70 F +32 3 232 75 42 E certification@controlunion.be www.certifications.controlunion.com ADV_BioVanBijOns_97x136_BWRB.pdf 1 6/05/14

Statiestraat 164 2600 Berchem - Antwerpen T + 32 3 287 37 60 F + 32 3 287 37 61 www.tuv-nord-integra.com

INTEGRA

18:07

adv_bioactief_2014.indd 1

24/02/14 1

+30 SOORTEN BIO FRUITSAPPEN ALCOHOLISCHE BIODRANKEN BIO FRISDRANKEN DRANKENBUFFETTEN 1 L EN 20 CL FLESSEN 100% BELGISCHE APPELS > 300 HORECAKLANTEN

Bist 1 2560 Nijlen +32 (0)3 411 10 51 info@dedriewilgen.be www.dedriewilgen.be U STEUNT

MET DE AANKOOP VAN DIT PRODUCT

STIMULERENDE SECTOR

Eerlijke handel duurt het langst Max Havelaar wordt 25 jaar en viert zijn verjaardag met een nieuwe naam: Fairtrade Belgium. Directeur Lily Deforce blikt in een interview met Bio Actief terug op de afgelopen kwarteeuw.

Hoe is fair trade ontstaan in België?

WIE?

Lily Deforce, directeur Fairtrade Belgium W AT ?

Max Havelaar wordt 25 jaar WAAROM?

Bio kiest ook voor duurzame handel

L

ily Deforce: Het concept fair trade bestaat al sinds de jaren 1960. Toen merkten ontwikkelingswerkers dat Mexicaanse koffieboeren slechts moeizaam leefbare afzetkanalen vonden, ondanks de ondersteuning die ze kregen.

Samen beslisten ze om de koffie dan maar zelf op de markt te brengen. Ze baseerden zich daarbij op basisprincipes als duurzame teelt en economische garanties voor de producenten.

In het begin was die eerlijke koffie vooral terug te vinden in gespecialiseerde zaken, zoals wereldwinkels. De consumenten die daar kwamen, kochten de koffie uit solidariteit. Mooi, maar tegen eind jaren 1980 groeide het besef dat zo'n kleinschalige aanpak niet volstond. Als fair trade echt de ambitie had om de wereldhandel te veranderen, dan moest het grootschaliger en moest het product ook in de supermarkten te vinden zijn.

Zo ontstond het idee om een uniform label te ontwerpen. In 1990 richtten enkele ngo’s (Broederlijk delen, Oxfam, Wereldsolidariteit en anderen) Max Havelaar België op. De organisatie bestond in die tijd uit een klein team met een achtergrond in de ontwikkelingssector.

Ook in andere landen ontstonden soortgelijke initiatieven, die in 1997 gebundeld werden in een internationale structuur, de Fairtrade Labelling Organization (FLO). Die houdt zich

16

Bio Actief

26

bezig met de ontwikkeling van lastenboeken en handelstandaarden, met (financiële) steun van de lokale afdelingen. De FLO ontwikkelde het Fairtradelogo zoals we dat nu kennen. Producenten worden trouwens ook betrokken in de besluitvorming van FLO. De helft van de Algemene Vergadering bestaat uit vertegenwoordigers van producenten; 50% van de mandaten in de verschillende besluitvormende organen ligt in handen van boeren. Dat maakt fair trade uniek.

Waarom was er na 25 jaar nood aan een naams­verandering?

De meeste consumenten en bedrijven associëren Max Havelaar vooral met koffie, maar onze werking gaat breder dan dat. Sommige consumenten beschouwen ons als een merk, terwijl wij een organisatie zijn die de industrie wil ondersteunen met marketing en technische aspecten. Tot slot heeft de naam Max Havelaar niet zo'n internationale weerklank: andere lokale organisaties varen ook onder de fairtradevlag. Fairtrade Belgium was dus een logische naam en ons 25-jarig bestaan was het ideale moment om deze naamsverandering door te voeren.

De fairtradeprincipes zijn vervat in een aantal s­ tandaarden. Kan je daar iets meer over vertellen?

opdat ze zich op een democratische manier organiseren.

promis zou kunnen leiden tot een uitholling van het begrip fair trade.

Naast een eerlijke prijs voor hun producten krijgen boeren ook een fairtradepremie, die hen de middelen verschaft om hun eigen ontwikkeling in handen te nemen. Ze kiezen zelf waaraan ze dat geld willen besteden. De ene organisatie kiest voor investeringen in productie, de andere gebruikt het ten behoeve van de lokale gemeenschap. Soms dient deze premie om de omschakeling naar een biologische productie te realiseren. Dat is in veel gevallen een economische beslissing: de minimumprijzen voor bioproducten liggen immers hoger dan voor gangbare producten. In elk geval is er eerst een minimale structuur nodig voor boeren kunnen voldoen aan de vereisten van de biologische productie.

Stel, ik ben een verwerker die met biologische fairtradeproducten aan de slag wil. Hoe begin ik hier aan?

Fairtrade International (FLO) ontwikkelt de lasten­ boeken, met algemene én productspecifieke standaarden. Die gaan dan dieper in op teelttechnieken of bepaalde Dat neemt niet weg dat economische of sociale de fairtradelastenboeken principes. Momenteel zijn ook productievoorwaarer meer dan 20 productden bevatten die een specifieke lastenboeken. ecologische inslag hebDe meeste daarvan gaan ben. Zo is bijvoorbeeld over landbouw- en voehet schadelijke gewasLILY D E FORCE dingsproducten, maar beschermingsmiddel we hebben ook lastenparaquat verboden voor boeken voor goud, bloemen en katoen. de bananenoogst. Een biologisch certificaat kan trouwens ook dienen als garantie voor het Fairtrade Belgium streeft naar een duurzame naleven van bepaalde ecologische vereisten aanvoerketen. Hoe past de biologische pro- uit de fairtradelastenboeken. Dat beperkt de certificeringkost voor producenten. ductie in dit verhaal?

Bio en fair trade gaan goed samen — ongeveer 51% van de gecertificeerde producenten Voor bio bestaat er een Europese wetgeving, zijn ook biologisch gecertificeerd — maar fair voor fair trade niet. Streven jullie ernaar om trade is in de eerste plaats een ontwikkelings­ jullie standaarden in wetten te gieten? strategie voor kleinschalige arme producenten We zijn daar geen vragende partij voor, omdat en plantagearbeiders uit het zuiden. We onder- we dan compromissen moeten sluiten met steunen bijvoorbeeld boeren­organisaties andere stakeholders. We vrezen dat zo'n com-

“Ongeveer 51% van de ­ge­certificeerde ­producenten zijn ook ­biologisch ­gecertificeerd”

Op onze website vind je een eerste hand­ leiding. Wij organiseren ook infosessies onder de naam Fairtrade Academy. Daar leer je op een halve dag hoe je in jouw bedrijf aan de slag kan met Fairtrade. Je krijgt tijdens zo'n sessie persoonlijk advies en wij helpen met het vinden van ingrediënten, ook in de combinatie bio en fair trade. Voor de meeste ingrediënten is er op dit moment trouwens een overschot in de markt.

Verschilt het certificeringproces van fair trade van het biologische?

In België staat één controleorganisatie (Certisys, nvdr.) in voor de controle op de fairtradelastenboeken. Zij geven hun controleverslagen door aan ons en wij hakken als certificatie-instelling de knoop door. Fairtrade Belgium beslist dus of een bedrijf al dan niet de productievoorschriften naleeft. Bij zo'n controle ligt de nadruk op traceerbaarheid van de grondstoffen en afgewerkte producten. Daarnaast wordt er ook gekeken naar aankoop- en verkoopovereenkomsten en het correct gebruik van het label. Je kan deze controle trouwens makkelijk combineren met een biocontrole.

MEER WETEN?

Alle informatie over Fairtrade Belgium vind je op www.fairtradebelgium.be

Bio Actief

26

17

EERLIJKE SECTOR

Wat betekent PDPO 3 voor de bioboer?

In 2015 gaat het derde Vlaamse Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO 3) van start. Wij vroegen aan Katleen Butaye van Agentschap Landbouw en Visserij naar de veranderingen.

WIE?

Katleen Butaye, projectleider voor implementatie GLB van Agentschap Landbouw en Visserij W AT ?

Interview over PDPO 3 WAAROM?

Nieuwe regeling heeft invloed op premies en steun voor bio

P

DPO 3, dat voortvloeit uit het Europese Landbouwbeleid, wil via een subsidiebeleid onder meer duurzame plattelands­activiteiten stimuleren, zoals biolandbouw. Katleen Butaye van het Agentschap landbouw en Visserij is projectleider voor de implementatie van het nieuwe GLB. Zij legt uit wat er verandert voor de biologische hectarepremie en de agromilieumaatregelen.

Een belangrijke maatregel voor onze sector is de biohectarepremie. Die blijft bestaan, maar onder welke voorwaarden?

De basisvoorwaarden voor de biohectare­ premie zijn dezelfde gebleven, alleen de bedragen zijn gewijzigd (zie kaderstuk).

Daarnaast zijn er nog een aantal veranderingen. Zo valt het verschil tussen één- en meerjarige gras­klaver weg. Europa ziet grasklaver niet als een akkerbouwteelt, maar als een graslandteelt. Betrokken boeren zullen dus een lagere biohectarepremie krijgen voor grasklaver.

Daar staat wel tegenover dat wie grasklaver inzaait, ook gebruik kan maken van de agromilieumaatregel "teelt van vlinderbloemigen" (afgekort: VLI). De VLI-steun geldt bovenop de biohectarepremie, want deze premie wordt niet langer beschouwd als een agromilieu-

18

Bio Actief

26

maatregel. Bovendien stijgt het bedrag van de VLI-steun tot 450 à 600 euro, afhankelijk van het gewas. Dat betekent concreet dat een teler die zowel de biohectarepremie als de VLIsteun aanvraagt, voor een hectare grasklaver 570 euro kan krijgen. Bij een omschakelaar loopt dat bedrag op tot 750 euro.

B E D R AG E N B IO HEC TAR EP R E M I E Er zijn aparte bedragen voor percelen in omschakeling naar bio (met een duurtijd van 2 of 3 jaar, afhankelijk van de periode van omschakeling) en bio­percelen (5 jaar). De bedragen ver­ schillen bovendien in functie van de teelt op de percelen.

Jaarlijks sub­ sidie­bedrag per teeltgroep (euro/ha)

VoortOmschakeling zetting (HOB) (HVB)

Eenjarige akker­ bouw- en ruwvoederteelten

480

260

Eenjarige fruit- en groenteteelten en kruiden

850

400

Beschutte teelten

1320

400

Grasland en meerjarige voederteelten

300

120

Meerjarige fruiten groente­teelten en kruiden

860

210

Vooral de bedragen voor de voortzetting van bio zijn gedaald. Voor sommige gaat het om een aanzienlijk bedrag, zoals voor de meerjarige fruit- en groenteteelten. Waarom deze daling?

Bij de opmaak van het vorige PDPO in 2007 hadden we van Europa al opmerkingen gekregen over de hectaresteun. De Europese Commissie vond dat de bedragen onvoldoende onderbouwd waren. We hebben toen een studie laten uitvoeren door het ILVO. Die studie (waar BioForum trouwens kritiek op had, zie kaderstukje, nvdr) was de enige bron waarmee we de PDPO 3-subsidiebedragen konden onder­bouwen: er zijn geen andere cijfers beschikbaar. We stellen overigens vast dat Europa steeds strenger wordt als het gaat over het onderbouwen van subsidies.

P R OBLEMEN MET I LV O-S T UDIE De biosector uitte veel kritiek op de ­ILVO-studie die gebruikt werd om de PDPO 3-subsidiebedragen te onderbouwen. Tijdens een studiedag van BioForum in 2011 erkende de vertegenwoordiger van ILVO dat er onvoldoende cijfers beschikbaar waren voor Vlaanderen en dat ze voor een groot deel een beroep hadden gedaan op Nederlandse cijfers. De resultaten moesten bijgevolg enkel als richtinggevend beschouwd worden. BioForum heeft er meermaals op gewezen dat de Nederlandse cijfers niet zomaar geëxtrapoleerd kunnen worden naar Vlaanderen. Verder is de biosector in Vlaanderen te klein en veel te divers om algemeen geldende cijfers naar voor te schuiven en te gebruiken voor statistisch verantwoorde uitspraken.

Het huidige premiesysteem wordt stopgezet.

Wat moet je als boer precies doen om gebruik te kunnen maken van het nieuwe systeem?

Je krijgt als boer de mogelijkheid om een lopende verbintenis stop te zetten of om over te stappen op het nieuwe systeem. Alle betreffende landbouwers worden daar in februari schriftelijk van op de hoogte gebracht. We willen het systeem administratief zo eenvoudig mogelijk houden. Je zal dan ook eenvoudig via de verzamelaanvraag kunnen aanduiden of je met een lopende verbintenis verder gaat of niet.

De verbintenis wordt voortaan afgesloten per perceel in plaats van op bedrijfsniveau. Waar je als biolandbouwer vroeger één verbintenis had voor de biohectarepremie, zal je er nu één per perceel hebben. Op basis van de gegevens van de controleorganisaties vullen we de verzamelaanvraag vooraf zoveel mogelijk zelf in, zodat je enkel nog moet controleren en zonodig aanpassen. Wat we bijvoorbeeld niet zelf kunnen invullen, zijn de percelen van nieuwe bioboeren of de nieuwe percelen van al bestaande bioproducenten.

Bio Actief

26

19

Zijn er nog veranderingen voor de biohectare­­premie?

Ook zullen percelen met natuurlijke begroeiing geen biohectaresteun meer krijgen. Deze percelen kunnen onder de noemer "natuurlijke graslanden" vanaf 2015 wel directe steun verkrijgen als je over betalingsrechten (de vroegere toeslagrecht, nvdr.) beschikt. Bestaat je areaal voor de helft of meer uit natuurlijke graslanden en voer je op minder dan 75% daarvan de minimum landbouwactiviteit uit, dan kom je dus niet in aanmerking.

Ook wie vastgoeddiensten, permanente sport- en recreatiegebieden, luchthavens, spoorwegdiensten of waterwerken exploiteert, komt niet langer in aanmerking voor de hectaresteun. Normaal werd je in dat laatste geval al in november op de hoogte gebracht.

Je kan dan nog bezwaar indienen of je situatie regulariseren.

Wat is er veranderd op het vlak van de agromilieumaatregelen?

Er vallen twee maatregelen weg, namelijk milieuvriendelijke sierteelt en hoogstamfruitbomen. Die laatste had interessant kunnen zijn voor bio, maar de beheer- en controlekosten bleken hoger dan de subsidie zelf.

Liefst 75% van de aanvragen kwam trouwens van particulieren! De minister heeft ervoor gekozen om de werking van de Nationale Boomgaardenstichting rechtstreeks te ondersteunen, omdat zij betere kanalen hebben om particulieren te bereiken.

20

Bio Actief

26

Er zijn ook nieuwe maatregelen, namelijk de subsidie voor de teelt van vezelhennep en vezelvlas met verminderde bemesting.

Vroeger was er een gekoppelde steunregeling voor deze teelten, maar die is afgeschaft.

Om tegemoet te komen aan de sector is er een andere manier gezocht om deze teelten te ondersteunen. Dat kon via het PDPO mits het opleggen van bijkomende voorwaarden op het vlak van milieuvriendelijkheid.

Ook de aanvraagprocedure voor de ­agromilieumaatregelen is gewijzigd?

Een gevolg van de vergroeningsvoorwaarden is dat een bioboer een deel van zijn biopremie kan verliezen, als hij betalingsrechten (voorheen toeslagrechten) activeert. Kan je dat even toelichten?

Het nieuwe Europese landbouwbeleid zorgt voor belangrijke wijzigingen in het beleid voor de directe steun van landbouwers. Naast een basisbetaling krijgt de landbouwer een vergroeningspremie voor de inspanningen die hij levert op milieuvlak. Voorwaarden zijn dat de boer gewasdiversificatie toepast, meewerkt aan het behoud van het areaal blijvend grasland en beschikt over voldoende ecologisch aandachtsgebied. De premie zal ongeveer de helft van de basis­betaling bedragen.

Dat klopt. Wie voor het eerst een beroep wou doen op een van deze maatregelen, moest zich inschrijven voor 30 november 2014. Hetzelfde geldt voor wie zijn verbintenis­oppervlakte nog wou wijzigen door Je zal als biolandbouwer een nieuwe verbintenis automatisch voldoen aan aan te gaan.. Enkel voor die vergroeningsvereisde agromilieumaatregel ten. Een bioboer hoeft ‘vlinderbloemige teelten’ van Europa niet extra te kan je je nog tot en met bewijzen dat hij daarvoor 6 februari 2015 inschrijde gevraagde inspanninven. Belangrijk om weten gen levert. Anderzijds wil is dat de financiële midEuropa niemand twee delen zijn begrensd. Zijn keer subsidiëren voor heter meer aanvragen dan zelfde, iets wat volgens middelen, dan moeten hen zou kunnen als je als we ofwel een selectie biolandbouwer zowel de K ATL EEN B U TAY E maken ofwel het bedrag automatische vergroeproportioneel verlagen. ningspremie krijgt als de Voor de vlinder­bloemigen zal dit eind febru- biologische hectarepremie. En dus zal je in ari bekend zijn, nog op tijd voor de inzaai. bepaalde gevallen minder biohectare­premie

“Je zal als biolandbouwer automatisch voldoen aan de vergroeningsvereisten.”

AN DERE S UBS IDIES Bij het Agentschap Landbouw en Visserij kan je terecht voor volgende subsidieaanvragen: Agromilieumaatregelen LV

Mechanische onkruid­ bestrijding

Nee

260 euro/ ha

Ja

450 - 600 euro/ha

Verwarringstechniek in de fruitteelt

Nee

210 euro/ ha

Teelt van vezelvlas met verminderde bemesting

Ja

240 euro/ ha

Teelt van vezel­hennep met verminderde bemesting

Ja

140 euro/ ha

Teelt van vlinder­ bloemigen

krijgen als je betalingsrechten activeert. Die gevallen zullen erg beperkt zijn, maar dit luik moet nog verder uitgewerkt worden.

Bovendien zijn biobedrijven met een bouw­ areaal kleiner dan 15 ha niet onderhevig aan de dubbele financiering. In conclusie betekent dit dat enkel biobedrijven met betalings­ rechten én die een bouwareaal hebben van meer dan 15 ha onderhevig zijn aan de verlaagde subsidiebedragen ten gevolge van dubbele financiering.

Momenteel bekijken we nog met de Europese Commissie of deze bedrijven nog steeds onderhevig zijn aan dubbele financiering als zij afstand zouden nemen van hun vrijstelling in het kader van de vergroening. Let wel, als je afstand doet van die vrij­stelling moet je, net als gangbare landbouwers, aantonen dat je wel degelijk voldoet aan de vergroeningsvereisten."

Normaal treedt PDPO 3 in voege op 1 januari 2015, maar er zijn nog veel onduidelijkheden. Ook Europa moet nog groen licht geven voor het programma. Zal de bioteler voldoende zicht hebben op de mogelijkheden en de precieze bedragen tegen de einddatum van de verzamelaanvraag?

handelingen had de Europese Commissie in elk geval geen fundamentele opmerkingen bij de biohectarepremie. De meeste onzeker­ heden betreffen nog de regels rond de dubbele financiering, maar die hopen we snel uit te kunnen klaren.

B L I J F OP DE HOOGT E Voor meer informatie over de biologische hectarepremie, de agromilieu­ maatregelen en de andere maatregelen als gevolg van het nieuwe Europese landbouw­beleid en PDPO 3 kan je terecht op www.ruraalnetwerk.be/node/1740.

Op 24 november organiseerde BioForum een infonamiddag over dit thema. De praktische gevolgen van de nieuwe subsidieregelingen werden er toegelicht aan de hand van enkele fictieve voorbeeldbedrijven. Het verslag van de infodag en de uitgewerkte voorbeelden vind je op www.bfvl.be/verslag_infosessieglb.

Dit artikel werd gefinaliseerd op 28 ­november. Wijzigingen van na die datum, krijg je via onze nieuwsbrieven of vind je op onze website.

Combineer- Bedragen baar met (jaarlijks) de biohapremie?

Behoud van lokale veerassen

Aanplantsubsidie

rund: 150 - 175 euro/dier Ja schaap: 25 euro/ dier

Ja

80% aanplantkosten

Deze combinatiemogelijkheden en ook de combinatiemogelijkheden met de beheerovereenkomsten van VLM vind je terug op www.bfvl.be/ beheerovereenkomsten.

We gaan ervan uit dat Europa ten laatste begin 2015 goedkeuring verleent. De Vlaamse regering heeft alles al definitief goedgekeurd: dat biedt wel enige zekerheid. Tijdens de onder

Bio Actief

26

21

SAMENWERKENDE SECTOR

Met de steun van het publiek Crowdfunding zit in de lift. Toch lijkt de Vlaamse ondernemer enige schroom te moeten overwinnen om voor zijn ideeën financiële steun te vragen bij een breed publiek.

Met deze tips verlagen we de drempel.

Hoe begin je eraan?

WIE?

Voor iedereen die financiering zoekt voor nieuwe projecten W AT ?

Alternatieve vorm van financiering WAAROM?

Je hoeft geen lening aan te gaan om ­projecten te realiseren

Wat is crowdfunding?

B

ij crowdfunding vraag je aan vele mensen een kleine som geld om een idee uit te werken. Dat kan een commercieel idee zijn, maar evengoed kan het geld dienen voor een kunstzinnig project of maatschappelijk initiatief.

Zet je idee kort en krachtig op papier. Vertel wie jij bent en wat jou drijft. Formuleer haalbare doelstellingen en verklaar je budget.

Verwoord waarom mensen in jouw project moeten investeren. Zorg dat lezers helemaal mee zijn met je project, via foto’s, of een tijdslijn. En bovenal, zorg dat je project enthousiasme uitstraalt!

Kijk op crowdfundingsites welke projecten succesvol zijn en lees de tips. Probeer bij twijfel eerst je familie of vrienden te overtuigen, en schaaf je plannen bij. Ben je niet zo vlot met pen, spreek dan iemand aan die je idee wel goed kan verwoorden.

Staat je project op punt, kies een website en zet het online. Klaar? Nee! Schakel nu je eigen netwerk in. Maak je project bekend bij je vrienden, familie en huidige klantenkring. Vraag iedereen om je project te delen op Facebook of Twitter. Een fantastisch idee kan niet slagen als niemand het kent. En dan kan de bal gaan rollen...

“Een fantastisch idee kan niet slagen als niemand het kent.”

Crowdfunding is eigenlijk niets nieuws. Vroeger ging een ondernemer ook bij buren en kennissen aankloppen om geld te lenen. Dankzij het internet bereik je wel meer mensen, die je bovendien niet persoonlijk hoeft te kennen.

En je kan meteen ook je idee testen. Bij weinig respons herbekijk je misschien beter je plannen. Positieve reacties leiden misschien meteen tot klanten. Zo wordt crowdfunding financiering en marketing tegelijk!

22

Bio Actief

26

MEER WETEN?

www.agentschapondernemen.be/artikel/ crowdfunding

WAT J E MOET WET EN 1. Kies een financieringsvorm: - Flexibele financiering: al het op­ge­ haalde kapitaal wordt uitbetaald - Alles-of-niets-financiering: Er wordt alleen uitbetaald als de doelen binnen een bepaalde termijn worden gehaald.

Zoniet, dan krijgen de financierders hun geld terug.

2. Kies hoe je geld wil ophalen: Er zijn verschillende manieren om geld op te halen. Wat voor investeerders wil je aantrekken en kan je hen iets geven als dank? Bedenk vooraf wat het beste bij jou past: - Giften (al dan niet beloond met een kadootje) - Leningen - Winstdeelname 3. Kies de juiste website: Afhankelijk van je keuze bij 1) en 2), maak je al een eerste selectie van crowdfundingsites. Een overzicht van Nederlandstalige sites vind je op www.bfvl.be/crowdfunding_sites.

4. Crowdfunding kost jou geld: Een crowdfundingsite kan geld vragen om jouw project te delen. Daarnaast vragen ze soms een percentage op het opgehaald bedrag. Ook de transactie­ kosten zijn voor jouw rekening.

VOORUITKIJKENDE SECTOR

Reacties op het Transitiefestival Het Transitiefestival op 7 oktober lokte heel wat mensen naar Gent.

Een van de thema’s dit jaar was agro-ecologie. We hoorden er volgende opvallende citaten van enkele bioboeren.

”

”

"Ik leen liever geld van een klant dan van een bank. Ik doe aan ‘cowfunding’ om mijn koeien te financieren."

"Gezonde voeding is een keuze, ook wanneer je het niet breed hebt. Een van mijn klanten werkt bij de Quick, een andere verdient haar ­boterham als poetsvrouw. Maar om de twee dagen staan ze op mijn bedrijf glunderend uit te kijken naar hun biologisch groente­ pakket."

"Bij CSA-bedrijven stapt de consument uit z’n klassieke consumentenrol. Mijn leden betalen niet zozeer een ­bijdrage voor de groenten die ze krijgen; ze betalen voor mij.

En ik ben diegene die ervoor zorgt dat ze gezond voedsel kunnen eten."

” ”

"De manier waarop wij boeren leer je niet op de landbouwschool. We moeten het van onszelf en van onze collega-­ bioboeren leren."

"We willen dat klanten partners zijn in ons bedrijf en mee ­nadenken over de toekomst."

MEER WETEN?

Op www.bfvl.be/terugblik_transitiefestival vind je een volledig verslag van de hele dag.

Bio Actief

26

23

VERANDERENDE SECTOR

Wie doet wat in WalloniĂŤ?

Vorig jaar kwam het Waalse gewest met een ambitieus plan voor bio.

Dat zorgde voor heel wat veranderingen in het zuiden van het land.

Wij zetten ze op een rijtje.

24

Bio Actief

26 fotografie

KVL/Creative Nature

Vorming en promotie VOOR WIE?

Bio-ondernemers die ook in Wallonië actief zijn W AT ?

Alle veranderingen in Franstalig België WAAROM?

Duidelijkheid verschaffen over de juiste aanspreekpunten

H

et Waalse strategische overheidsplan mikt hoog: het doel is het bio-areaal te doen stijgen van 7,6 % in 2012 naar 14% ­­­ in 2020. Het aantal boeren wil Wallonië tegen 2020 zien groeien van 1.090 tot 1.750 en ook het aantal verwerkende bedrijven moet omhoog, van 230 naar 500. Tot slot streeft Wallonië naar een groter marktaandeel, van 1,7 % naar 3 %. Het Waalse gewest zet middelen in voor onderzoek, voorlichting en vorming, ketenontwikkeling en promotie om haar doel te bereiken.

In het strategisch plan werd een nieuwe ondersteuningsstructuur voor de bio­sector ingeschreven die de naam Biowallonie (www. biowallonie.be) kreeg. Deze vzw wordt bestuurd door de sector en staat in voor vor­ming, voorlichting en ketenontwikkeling. Er werken momenteel 8 mensen, waarvan een deel afkomstig is van het stopgezette BioForum Wallonië. Zij ondersteunen in de eerste plaats de producenten in Wallonië, maar werken ook met de hele keten aan de ontwikkeling van de sector.

1.

3.

BioForum Vlaanderen voor alle bedrijven in Vlaanderen, de retailers die nationaal werken en de Brusselse bedrijven die voor Vlaanderen kiezen.

Probila-Unitrab voor verwerkers, verkooppunten en food services in Wallonië en Brussel.

UNAB voor producenten in ­Wallonië.

Ecogarantie wordt afgescheiden van Biogarantie en wordt in heel België en het buitenland beheerd door Probila-Unitrab.

De promotie van bio wordt als opdracht toegekend aan APAQ-W (www.apaqw.be), de tegenhanger van het Vlaamse VLAM. APAQ-W organiseerde afgelopen jaar de Bioweek en zal dat ook in de toekomst doen. Hiervoor krijgt het middelen uit het strategische overheidsplan voor bio. Dankzij de aanwerving van een vroegere medewerker van BioForum Wallonië is continuïteit in promotie verzekerd.

Onderzoek en ­belangen­verdediging

Sectororganisaties

De belangenverdediging bij de Waalse Overheid wordt geïntegreerd in wat men de ‘filière-­ structuur’ noemt: elke filière of subsector (zoals vlees, zuivel, groenten) heeft een 'raad van boeren' die de overheid adviseert vanuit haar eigen specificiteit. Ook bio wordt beschouwd als een 'filière' en wordt ondersteund vanuit Socopro, waar een deeltijdse medewerker instaat voor bio.

Als gevolg van de Waalse reorganisatie verandert er ook voor Biogarantie het een en ander. Biogarantie vzw wordt voortaan bestuurd door de raad van bestuur van Biogarantie en beheerd door de drie volgende merkeigenaars:

2.

Om al die doelstellingen te bereiken, besliste de Waalse minister van Landbouw te schuiven met de inspraak en ondersteuning voor de hele landbouwsector. Het resultaat? De activiteiten en middelen van het voor­malige BioForum Wallonië werden verdeeld over andere organisaties, zodat BioForum Wallonië zijn activiteiten stopzette. Maar wie doet nu wat voor de Waalse biosector?

Het actieplan voorziet een belangrijk bedrag voor biologisch onderzoek. Dat geld wordt ondergebracht bij het Waalse onderzoekscentrum Centre de Recherche Agricole in Gembloux (www.cra.wallonie.be). Voor het CRA is bio een relatief nieuw, uit te bouwen domein.

BIOGARAN T IE

Bedrijven die beide labels hebben (Biogarantie en Ecogarantie) kunnen die samen blijven gebruiken zonder twee keer te moeten betalen. Voedingsbedrijven die maar voor een paar producten Ecogarantie gebruiken, vallen onder Biogarantie. Niet-voedingsbedrijven die ook Biogarantie gebruiken voor een deel van hun assortiment, vallen onder het beheer van Ecogarantie.

Naast deze structuren die het strategisch plan van de overheid aansturen en uitvoeren, blijven twee sectororganisaties actief: UNAB (www.unab-bio.be) is de organisatie van biologische boeren. Door de verschuivingen droeg UNAB een deel van haar middelen en personeel over aan Biowallonie. UNAB blijft actief op syndicaal vlak en staat in voor het beheer van Biogarantie voor de Waalse producenten.

MEER WETEN?

Je kan het volledige strategische plan voor bio van Wallonië vinden op ­ www.bfvl.be/planbio_wallonie.

Probila-Unitrab (www.probila-unitrab.be), de organisatie van de verwerkers, droeg in 2009 haar Waalse activiteiten over aan BioForum Wallonië. Vanwege de herstructurering blaast de organisatie zichzelf nieuw leven in. Een team van drie mensen zal de verwerkers ondersteunen en hun belangen verdedigen.

Probila-Unitrab is ook verantwoordelijk voor het beheer van Biogarantie voor de ver­werkers in Wallonië en van Ecogarantie.

Bio Actief

26

25

Van horen zeggen

” “Misschien is er voor voeding een andere mededingingswet nodig.

Zolang we streven naar zo goedkoop mogelijk voedsel, komen we er niet.”

PIET VANTHE MSCH E , VOORZIT TER B OE RE N BON D TRANSITIEF EST IVA L G E N T, 7 OKT OB E R 2014

”

”

“Wie heeft er eigenlijk belang bij een grote, industriële veestapel? De banken, de grote veevoeder­bedrijven.

We zouden beter werken aan goede kwaliteits­volle producten voor de eigen markt, voor de eigen consumenten, in plaats van volop in te zetten op de export.”

VERA DUA VOORZIT TER B ON D B E T E R L E E FMILIE U RADIO 1 , 7 NOV E MB E R 2014

”

“Elke week verdwijnen er 25 landbouwbedrijven in Vlaanderen. Als het zo doorgaat, hebben we over een paar decennia alleen nog grote ge­­ ïndustrialiseerde landbouw. We willen de mensen bewust maken van de sociale en milieutechnische impact daarvan.”

KAAT S EGERS , COÖRD IN AT OR D E L A N D ­ GENOTEN, DE MORG E N , 9 OKT OB E R 2014

26

Bio Actief

26

“Twee recente studies schatten dat de opbrengst van biolandbouw gemiddeld 20 procent lager ligt. Dat vind ik een enorm klein verschil als je erbij denkt hoe enorm het verschil in onderzoeksbudgetten is. Beeld je de vorderingen in als we dat verschil zouden corrigeren.”

PABLO TIT TONELL, ONDERZOEKER UNIVERSITEIT WAGENINGEN, DE STANDAARD, 18 OKTOBER

”

“Een paprika is geen uitvinding” MIRIAM VAN BREE, WOORDVOERSTER BIONEXT REACTIE OP PAPRIKAPATENT SYNGENTA IN DE MORGEN, 9 OKTOBER 2014

In oktober liet het Zwitserse bedrijf Syngenta weten dat ze samen met 11 andere bedrijven een internationaal handelsplatform willen oprichten. Dat handelsplatform zou het makkelijker moeten maken om patenten te nemen op natuurlijke eigen­schappen van planten.

Eerder dit jaar deed Syngenta al een omstreden patentaanvraag voor een natuurlijke eigenschap van een paprika. Omstreden, want het is volgens de Europese wetgeving verboden om levende materie te patenteren. Ook BioForum laakt deze praktijken.

fotografie

Lisa Develtere

STEM UIT DE SECTOR

Ik, bioboer

I

n plaats van te helpen bij het sorteren en plukken van kersen, zat ik in mijn jeugd liever robotromans te lezen onder de kersenboom, zoals ‘Ik, Robot’ van Isaac Asimov.

Nu, 20 jaar later, zijn hoogstam kersenbomen laagstam geworden en worden kersen machinaal gesorteerd. Ik lees geen robotromans meer en ben vooral gefascineerd door biolandbouw. Toch spits ik nog steeds de oren als het in de media over robots gaat.

Dat is volgens mij geen doemscenario. Machines kunnen het werk in de landbouw verlichten. Maar waar staat de bioboer in dit verhaal? Eenvoudig: robots zullen mensen vervangen in wat zij beter kunnen, zoals kennisopslag en het uitvoeren van herhalende taken. En de mens vormt de creatieve spil die ideeën omzet naar werkelijkheid.

Creativiteit is de ultieme kracht van de mens. Dat vind ik ook terug in de biolandbouw. Om onze sector economisch uit te bouwen was creativiteit nodig. Dat zal ook nodig zijn, onder andere bij de vorming van toekomstige bioboeren.

VAKBEURS

2015

Maar wat hebben robots met landbouw te maken? Op 100 jaar tijd zijn arbeiders in de landbouw massaal vervangen door machines en infrastructuur. Ook in de biolandbouw vragen grondprijzen en arbeidskosten een investering in (‘slimme’) machines die het rendement verhogen.

Brussels Expo 25 & 26 maart 2015

Dé vakbeurs voor de biologische keten

Photo credit: © Kobe Van Looveren

Ik hoop dus dat Vlaanderen klaar is als de robots komen.

Zo ja, dan wordt het een mooi verhaal. De bioboer van de toekomst zal naast vakman ook een kunstenaar zijn. Zijn bedrijf wordt een kunstwerk van biologische, mechanische en menselijke componenten.

RONALD VLEKKEN

Onder de appelboom

Reserveer op: www.expo4bio.be

Event Partners:

Bio Actief

26

27

Gaat u mee naar BIOFACH en VIVANESS 2015?

Speciale chartervlucht op donderdag 12 februari 2015 in samenwerking met debelux AHK

Prijs: € 490 all-in

Toegangskaart beurs: € 30

U reist uitsluitend met vakgenoten; dé ideale manier om op informele wijze interessante contacten op te doen.

Snel, comfortabel en efficiënt.

Programma:

07u00: Vertrek vanuit Antwerpen, ontbijt aan boord 08u35: Aankomst Nürnberg, vervoer naar de beurs Individueel bezoek aan de BIOFACH/VIVANESS 2015 20u00: Terugvlucht, snack aan boord 21u35: Aankomst Antwerpen, einde reis.

Meer informatie en/of boeken? www.tradefairs.be T 03-233 3878 – E info@tradefairs.be

debelux

zorgvuldig gekozen

traag geroosterd

smaakvol verpakt

bio espresso – altijd een goed idee

www.koffiekan.be