Science & Solutions #37 (Polski)

Wydanie 37 • Bydło

Mikotoksyny, Mastitis i Mleko Ukryte zagrożenia dla zdrowia z powodu zwiększenia stada

Zdjęcie: fotostorm

Zdjęcie: Colleen Butler

Magazyn

Co złego dzieje się z moim stadem?

Część 2: Endotoksyny

Od wydawcy Wyższe temperatury i większe fermy Lato już za nami i, jak przewidywano, temperatury zanotowane w wielu regionach – w tym w USA, na Bliskim Wschodzie czy w Europie Południowej – były wyraźnie powyżej średniej. W samych USA stres cieplny kosztuje przemysł mleczarski w przybliżeniu 1 miliard USD rocznie.

Bydło mleczne jest szczególnie wrażliwe na stres cieplny dlatego, że w czasie wytwarzania mleka i podczas procesów fermentacyjnych w żwaczu wytwarzane są duże ilości ciepła. Wyższe temperatury i wilgotność oznaczają również, że pasza i kiszonka mogą zawierać większą ilość niebezpiecznych mikotoksyn. W poniższym wydaniu Science & Solutions publikujemy przegląd badań nad tym, jak mikotoksyny mogą pogłębiać problem mastitis.

Dawka pokarmowa uboga w neutralne włókno detergentowe (NDF) może być wykorzystana do ograniczenia ilości wydzielanego ciepła podczas procesów fermentacyjnych w żwaczu. Z drugiej jednak strony, obniżenie pH żwacza, jakie w wyniku takiego działania może nastąpić, powoduje, że krowy stają się bardziej podatne na endotoksyny. Szczegółowe wskazówki dotyczące przeciwdziałania endotoksynom podajemy na stronie 9.

W końcu mikotoksyny i endotoksyny to dwa poważne problemy, z którymi farmerzy muszą walczyć w trakcie powiększania swoich ferm. Światowy trend zwiększania liczebności stad wiąże się z ukrytymi zagrożeniami, które pogarszają ekonomiczne korzyści.

Na stronie 6 przyglądamy się najczęściej występującym kłopotom i podajemy wskazówki, jak zminimalizować problem chorób będących następstwem powiększenia stada. Mamy nadzieję, że informacje te pomogą utrzymać Państwu dobry stan zdrowia krów oraz wysoką wydajność i dobry zysk ze stada.

Przyjemnego czytania!

Żannetta CHODOROWSKA Kierownik Techniczny ds. Przeżuwaczy

II

Science & Solutions • Wydanie 37

Name

Spis treści

position

2

Mikotoksyny, mastitis i mleko Związek między mikotoksynami i mastitis oraz wpływ na jakość i wielkość produkcji mleka.

Dr. Paige Gott

Ukryte zagrożenia dla zdrowia jako efekt powiększania stad.

6

Aby osiągnąć większą wydajność, potrzebne są lepsze zarządzanie i zabiegi prewencyjne Mgr inż. Żanetta Chodorowska

Cut & Keep

Checklist

9

Co złego dzieje się z moim stadem?

Część 2: Endotoksyny

Praktyczna lista kontrolna metod diagnozowania symptomów, przyczyn i sposobów leczenia.

Science & Solutions jest magazynem wydawanym co miesiąc przez Biomin Holding GmbH, kolportowanym bezpłatnie wśród naszych klientów i partnerów. W każdym wydaniu Science & Solutions prezentowane są aktualnie najważniejsze osiągnięcia w zakresie żywienia i zdrowia zwierząt, przy czym każdy kolejny magazyn jest poświęcony jednemu z rodzajów zwierząt (akwakultura, drób, trzoda chlewna lub przeżuwacze).

ISSN: 2309-5954 Aby obejrzeć wydanie internetowe i poznać szczegóły, prosimy wejść na: http://magazine.biomin.net Aby uzyskać odbitki artykułów lub zaprenumerować magazyn Science & Solutions, prosimy skontaktować się z nami: magazine@biomin.net Wydawca Ryan Hines Współpracownicy: Zanetta Chodorowska, Paige Gott, Bryan Miller, Simone Schaumberger Marketing: Herbert Kneissl, Karin Nährer Grafika: Reinhold Gallbrunner, Michaela Hössinger Badania: Franz Waxenecker, Ursula Hofstetter, Paolo Doncecchi Wydawca: Biomin Holding GmbH

Erber Campus, 3131 Getzersdorf, Austria

Tel: +43 2782 8030

www.biomin.net

Wszystkie zamieszczone zdjęcia są własnością Biomin Holding GmbH lub zostały użyte na podstawie licencji.

Wydrukowano na papierze ekologicznie przyjaznym: Austrian Ecolabel (Österreichisches Umweltzeichen) BIOMIN jest częścią ERBER Group

Magazyn BIOMIN

Zdjęcie: Jevtic

©Copyright 2016, BIOMIN Holding GmbH Wszystkie prawa są zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być reprodukowana w jakiejkolwiek formie dla celów handlowych bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich poza wyjątkami wymienionymi w Copyright, Designs and Patents Act 1998.

III

2

Science & Solutions • Wydanie 37

Mikotoksyny, mastitis i mleko Paige Gott, Kierownik Techniczny ds. Przeżuwaczy

Mastitis jest bardzo poważną chorobą krów i powoduje duże straty w produkcji mleczarskiej. Poniżej przedstawiamy przegląd badań nad powiązaniami między mikotoksynami i mastitis oraz ich wpływ na jakość i produkcję mleka.

M

astitis jest jedną z najbardziej kosztownych chorób krów w skali światowej. Straty przemysłu mleczarskiego w USA z tego tylko powodu szacuje się na 2 miliardy USD rocznie. Zapobieganie mastitis powinno być traktowane kompleksowo, wpływ mikotoksyn ma w tym przypadku ogromne znaczenie zwiększając ryzyko wystąpienia mastitis i może wywierać negatywny wpływ na produkcję mleka i jego jakość.

Rodzaje mastitis Mastitis to stan zapalny gruczołu mlekowego, któremu przeważnie towarzyszy zakażenie wewnątrz wymieniowe spowodowane przez mikroorganizmy.

Najczęściej występującymi mikroorganizmami są bakterie, ale spośród innych mogą występować też grzyby (drożdże lub pleśnie), niektóre mikroskopijne algi i wirusy. Czasami powodem mastitis są urazy fizyczne lub podrażnienie środkami chemicznymi.

Istnieje wiele sposobów klasyfikacji przyczyn powstawania mastitis. Pierwsza najważniejsza klasyfikacja opiera się na pochodzeniu patogenu: zakażenie od innych zwierząt vs. patogeny obecne w środowisku. Do patogenów powodujących zakażenie od innych zwierząt należą Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae i Mycoplasma spp. Do patogenów powszechnie obecnych w środowisku należą Escherichia coli i Klebsiella spp. oraz bytujące w środowisku takie paciorkowce (streptokoki) jak S. uberis i S. dysgalactiae. Ponadto stwierdzono obecność bardzo wielu innych organizmów, które zostały wyizolowane z krów chorych na mastitis.

Koagulazoujemne gronkowce (stafilokoki) stanowią florę bakteryjną normalnie bytującą na skórze krów, ale te mikroorganizmy mogą działać jako patogeny warunkowo chorobotwórcze, gdy znajdą się w gruczołach mlekowych. Najważniejszym obecnie tematem badań nad mastitis na świecie jest określenie różnic między różnymi szczepami koagulazoujemnymi gronkowcami CNS, dzięki czemu możliwe będzie lepsze zrozumienie ich różnego oddziaływania na jakość mleka i jego wydajność.

Rozróżnienie między ostrą i chroniczną postacią mastitis wiąże się z czasem trwania choroby (tabela 2).

Postać kliniczna lub subkliniczna charakteryzuje się odmiennymi objawami tej choroby. Kliniczne przypadki można łatwo zidentyfikować dzięki widocznym zmianom

Magazyn BIOMIN

Tabela 1. Zakaźne i środowiskowe mastitis Mastitis zakaźne

Mastitis środowiskowe

Nosiciel

Zakażone gruczoły wymieniowe

Środowisko krów, obejmujące: • Ściółka, obora, ziemia • Odchody • Woda

Ekspozycja

Przenoszenie z krowy na krowę obejmujące: • Urządzenia do mleka • Ręce lub ręczniki dojarzy • Muchy

Ekspozycja ciągła wzmocniona przez temperaturę i wilgotność

Źródło: BIOMIN

Tabela 2. Mastitis ostre i chroniczne, objawy Ostra postać mastitis

Przewlekła postać mastitis

Nagłe pojawienie się, ale często szybko wyleczone

Trwa przez długi okres czasu

Zaczerwienienie , opuchlizna, stwardnienie

Często w postaci subklinicznej

Ból

Potencjalnie bolesna

Rażąco zmienione mleko

Zaogniająca się lub okresowo ostra

Zauważalny spadek wydajności mlecznej

Mniej widoczny spadek wydajności mlecznej

Źródło: BIOMIN

w mleku i możliwym, towarzyszącym im zmianom w gruczole mlekowym. Przypadki subkliniczne często pozostają nierozpoznane z powodu braku oceny liczby komórek somatycznych lub bakterii w mleku. Różne klasyfikacje mastitis nie wykluczają się wzajemnie.

Na przykład krowa może mieć ostrą klinicznie postać mastitis spowodowaną przez bakterie środowiskowe.

Koszty mastitis Straty ekonomiczne wynikają ze spadku produkcji mleka i pogorszenia jakości mleka. Właściciel fermy mlecznej traci mleko od krów z klinicznymi objawami mastitis i krów będących w trakcie leczenia antybiotykami (zgodnie z okresem karencji, który zastrzega że w organizmie krowy nie będzie śladów danego antybiotyku). Mastitis ma wpływ na zmianę parametrów mleka, obniżając jego wydajność w produkcji sera oraz może skracać okres przydatności do spożycia wytwarzanych produktów. Rosną koszty leczenia i koszty obsługi weterynaryjnej, a także koszty robocizny, może też spaść wydajność hali udojowej z powodu wydłużenia się czasu, jaki trzeba poświęcić zwierzętom chorym na mastitis. Oprócz strat ekonomicznych, również

3

Mikotoksyny, mastitis i mleko

Mikotoksyny zwiększają ryzyko wystąpienia mastitis i mogą wywierać ujemny wpływ na produkcję mleka oraz jego jakość. dobrostan zwierząt ulega pogorszeniu, dając objawy stwardnienia i obrzęku zakażonych ćwiartek wymienia, którym towarzyszy ból i dyskomfort zwierząt.

Tak więc krowy, u których zdiagnozowano objawy klinicznej postaci mastitis, lub te z nieustępującymi objawami subliklinicznej postaci mastitis, w większym stopniu podlegają brakowaniu. Rzeczywiście problemy zdrowotne wymion są często podawane jako jedne z trzech najważniejszych powodów brakowania krów mlecznych. Niska produkcja mleka, potencjalnie będąca następstwem mastitis, jest kolejnym powodem brakowania krów. Toksyczna postać mastitis, ostra forma choroby wyrażająca się ciężkim zapaleniem i posocznicą, mogą prowadzić nawet do śmierci krowy.

Czynniki predysponujące W tabeli 3 przedstawiono czynniki predysponujące do zachorowania na mastitis. Prawidłowa praca urządzeń udojowych oraz stan linii transportujących mleko są niezbędne do ograniczenia ryzyka wystąpienia mastitis w stadzie. Aparaty udojowe służące do pozyskiwania mleka powinny być systematycznie kontrolowane w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania i czystości. Ciśnienie w aparatach udojowych oraz czas doju muszą być optymalne, ponieważ przedłużający się dój może uszkadzać końce strzyków zwiększając ryzyko wystąpienia mastitis.

Pozostawienie w wymieniu mleka również może predystynować krowę do zachorowania na mastitis i powodować spadek produkcji mleka. Korytarze przepędowe służące przemieszczaniu się krów do hali udojowej, jak również legowiska muszą zapewniać możliwość pewnego stąpania krów, przy czym zwierzęta powinny móc przemieszczać się swobodnie (połączenie

Mastitis to stan zapalny gruczołów mlekowych, któremu towarzyszy zakażenie wewnątrz wymienia

4

dobrego projektu z bezstresową obsługą), co obniża ryzyko powstania fizycznych urazów strzyków. Skoordynowanie zadawania świeżej paszy w czasie, gdy krowy przebywają w hali udojowej, zachęci krowy do wyjadania i pozostania w pozycji stojącej po powrocie na legowisko.

Takie postępowanie pozwoli na całkowite zamknięcie się kanałów strzykowych i ograniczenie wniknięcia drobnoustrojów chorobotwórczych do wymienia po udoju.

Dobra higiena w oborze również jest niezbędna w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia mastitis. Czysty piasek jako ściółka jest uważany za złoty standard, ponieważ materiały nieorganiczne nie wspierają rozwoju patogenów. Wraz ze wzrostem ilości substancji organicznych w piasku zmniejsza się jego oporność na rozwój patogenów. Również żywienie odgrywa pewną rolę w ryzyku wystąpienia mastitis. Krowy z ujemnym bilansem energii, zwłaszcza krowy w okresie przejściowym, są bardziej podatne na zakażenia. Dawka pokarmowa musi pokrywać wymagania krów pod względem zapotrzebowania na witaminy i składniki mineralne w celu prawidłowego funkcjonowania systemu immunologicznego. Środowisko odgrywa znaczącą rolę w utrzymaniu zdrowych wymion. Wzrost temperatury i wilgotności sprzyja łatwiejszemu rozwojowi drobnoustrojów środowiskowych dodatkowo wywołując stres u krów, obniżając ich odporność na zakażenia.

Mikotoksyny Mikotoksyny mogą wywierać działanie supresyjne na system immunologiczny zwierząt. Krowy odczuwają działanie niezwykle silnego stresu w okresie okołoporodowym z powodu wielu zmian fizjologicznych, które związane są z porodem i uruchomieniem procesów wytwarzania mleka. Mikotoksyny mogą wzmacniać oddziaływanie tego stresu poprzez supresję immunologiczną i mniejsze spożycie paszy, pogłębiając ujemny bilans energii i zwiększając ryzyko zaburzeń metabolicznych oraz wystąpienia chorób zakaźnych. Ponadto obecność deoxynivalenolu (DON) i innych trichotecen może zaburzać syntezę białek przez co obniżeniu ulega również ilość białych ciałek krwi i w konsekwencji kondycja zwierząt. Ograniczeniu ulega także ilość wytwarzanych mediatorów odpowiedzi przeciwzapalnej.

Ponadto obecność ergot i trichotecen może powodować uszkodzenia i zmiany skórne, w wyniku których powstają zmiany martwicze powodujące uszkodzenia kanałów i zwieraczy strzyków przyczyniając się do wzrostu ryzyka wystąpienia mastitis.

Science & Solutions • Wydanie 37

Paige Gott Kierownik Techniczny ds. Przeżuwaczy

Tabela 3. Czynniki predysponujące mastitis

Wykres 5. Mycofix Plus i przypadki mastitis

Aparaty udojowe

60

Uszkodzone końce strzyków

Genetyka • Oporność • Budowa wymion • Wiek Zarządzanie • Postępowanie w trakcie udoju wraz z myciem strzyków przed i po udoju • Higiena w hali udojowej i oborze • Ściółka • Żywienie • Program szczepień • Zasuszanie krów i przygotowanie do porodu • Zarządzanie jałówkami

50 Liczba przypadków

Pustodój, zbyt długie pozostawienie aparatu udojowego na strzykach

40 30

53.43

20

37.25

10 0 Przed dodaniem Mycofix® Plus

W trakcie podawania Mycofix® Plus

Źródło: BIOMIN, doświadczenie w Słowacji, 2011

Środowisko Supresja immunologiczna • Krowy w okresie okołoporodowym • Mikotoksyny Źródło: BIOMIN

Tabela 4. Możliwy ujemny wpływ mikotoksyn na zdrowie wymion krów.

1.

Obniżona produkcja mleka

2.

Toksyczne skażenie mleka, zwłaszcza mikotoksynami M1

3.

Zwiększone ryzyko wystąpienia mastitis

4.

Zmiany w składzie mleka

Źródło: BIOMIN

W tabeli 4 wyszczególniono niektóre ważniejsze konsekwencje skażenia mikotoksynami krów mlecznych w aspekcie zdrowia wymion i produkcji mleka. Spadek produkcji mleka jest wynikiem oddziaływania wielu czynników, w tym zmniejszenia ilości pobieranej paszy lub pozostawianie dużej ilości niedojadów, co powszechnie jest odnotowywane w przypadku obecności niektórych takich mikotoksyn, jak DON. Mikotoskyny mogą powodować zaburzenia w funkcjonowaniu żwacza poprzez zmianę populacji mikroorganizmów lub rozkład składników pokarmowych i zaburzając w konsekwencji ich absorpcję i przerywając ciągłość procesów metabolicznych, co ostatecznie prowadzi do zmniejszenia dostępności do substancji niezbędnych do syntezy mleka.

Obniżona jakość mleka wynika przede wszystkim ze wzrostu ilości komórek somatycznych w mleku (SCC). Ilość komórek somatycznych, zwłaszcza neutrofili, zwiększa się w gruczołach mlekowych w przypadku mastitis, ponieważ uczestniczą one w zwalczaniu atakujących patogenów. Mikotoksyny mogą ograniczać funkcje neutrofili powodując, że odpowiedź systemu immunologicznego krów jest mniej skuteczna, a to prowadzi do wydłużenia przebiegu choroby. Ponadto mastitis wywołuje zmiany zawartości poszczególnych składników w mleku, tzn. tłuszczu, białka, laktozy i składników mineralnych. Porównując z mlekiem od

Magazyn BIOMIN

zdrowych krów mleko takie zawiera więcej sodu i mniej potasu. Różnice te negatywnie wpływają na jakość mleka niezbędną do przetwórstwa. Przemysł mleczarski chce otrzymywać mleko najwyższej jakości, by móc poprawiać wydajność produkcji i trwałość gotowych wyrobów, takich jak sery.

Potencjalna obecność związków toksycznych w mleku stanowi jeszcze inny problem. Najwięcej niepokoju wywołuje mikotoksyna aflatoksyna B1, która przechodzi w ilości około 1,8-6,2% do mleka w postaci aflatoksyny M1. Aflatoksyny są rakotwórcze i większość krajów ustanawia rygorystyczne limity ich obecności w mleku.

Rozwiązania Pasze powinny być systematycznie analizowane na obecność mikotoksyn i zabezpieczane przez dodanie preparatu skutecznie im przeciwdziałającego. Mycofix® zawiera substancje dezaktywujące aflatoksyny i jako jedyny tego typu produkt przeszedł proces rejestracji w UE. W odniesieniu do mikotoksyn trudniej ulegających absorpcji, takich jak DON, a które stanowią ryzyko wystąpienia mastitis i innych chorób, biotransformacja będzie bardziej skuteczna aniżeli wiązanie. Mycofix® posiada udowodnioną aktywność biotrasfomarcyjną w stosunku do takich mikotoksyn, jak DON, trichoteceny, zearalenon (ZEN), ochratoksyna A oraz fumonizyny. Ponadto zawarte w Mycofix® składniki fitogeniczne wspierają funkcje wątroby oraz system immunologiczny. Wykres 5 przedstawia sytuację, w której u krów narażonych na działanie DON i ZEN zawartych w pobieranej paszy, występuje mniej przypadków mastitis po dodaniu do paszy preparatu Mycofix® Plus. Badania wskazują, że Mycofix® może wpływać na wzrost produkcji mleka, obniżenie ilości komórek somatycznych w mleku, zmniejszenie skażenia mleka toksynami, a także pozwala na utrzymanie lub zwiększenie zawartości składników mleka w przypadku skażenia mikotoksynami.

5

title

Ukryte zagrożenia dla zdrowia z powodu zwiększenia stada Żanetta Chodorowska, Kierownik Techniczny ds. Przeżuwaczy

Panujący ostatnio na świecie trend powiększania stad niesie ze sobą nieoczekiwane ryzyko pogorszenia zdrowia zwierząt, co wymaga wzmocnienia zarządzania i działań prewencyjnych, aby powstałe korzyści rzeczywiście wykorzystać dla powiększenia zysku.

P

resja ekonomiczna, rosnące oczekiwania konsumentów i likwidacja kwot mlecznych w Europie zachęca do przekształcania nowoczesnych ferm mlecznych. Sektor produkcji mleka jest poddawany ciągłemu procesowi powiększania stad, przez co taka sama ilość zwierząt ogółem w każdym regionie

6V I I I

jest utrzymywana w większych fermach (działania są podejmowane ze względu na lepsze wykorzystanie kapitału, rys.

1). Efektywność wynikająca z lepszego wykorzystania kapitału oraz siły roboczej pozwala zwiększyć wydajność produkcji mleka i zaproponować bardziej stabilny przepływ środków finansowych. Jednakże zarządzanie większą liczbą krów wymaga

Science & Solutions • Wydanie 37

Name position

Wykres 1. Średnia wielkość stada krów mlecznych w wybranych krajach 450

Średnia liczba krów w stadzie

400 350 Nowa Zelandia

300

Australia

250

Stany Zjednoczone

200

Dania

150

Zjednoczone Królestwo Holandia

100

Kanada

50

Niemcy Norwegia

0 1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

Rok Źródło: BIOMIN

Zdjęcie: RiniSlok

większej wiedzy zootechnicznej oraz posiadania odpowiednich narzędzi umożliwiających utrzymanie wysokiej produkcji mleka w przeliczeniu na jedną krowę, wydajności rozrodczej oraz dobrego stanu zdrowia zwierząt.

Większe, słabsze?

Kilka ostatnich publikacji naukowych pokazuje, że większe fermy o większej liczbie krów charakteryzują się zwiększonym ryzykiem dla zdrowia zwierząt. Głównym powodem tego stanu jest większe obciążenie systemu immunologicznego. Różne czynniki stresujące działają na ten system ze strony nowych zwierząt, zróżnicowanych struktur, zmienionego zarządzania i często nowych pracowników.

Łączenie krów różnego pochodzenia oznacza mieszanie również patogenów.

Rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych jest główną przyczyną podejmowanego leczenia krów i ich brakowania w trakcie zwiększania obsady fermy. Dzieje się tak także wtedy, gdy zarówno nowo wprowadzane zwierzęta, jak i te przebywające już na fermie, zostaną zaszczepione przeciwko tej samej chorobie.

Mikotoksyny Ponadto zaniechanie rygorystycznego utrzymania kluczowych parametrów zdrowia i rozrodu może stanowić zagrożenie dla wydajności całej fermy.

Najlepszym przykładem są mikotoksyny, które wpływają na sprawność systemu

Tabela 1. Zależność między powiększaniem stada a chorobami.

Korelacja z wielkością stada

Problem zdrowotny

Kraj

Źródło

+++

Gorączka Q

Portugalia

Anastacio et al. 2014

++

Gruźlica bydła

Irlandia Płn.

Doyle et al. 2014

+++

Choroba Johnego

USA

Wolf et al. 2014

+++

Coxiella brunetii

Dania

Agger et al. 2013

++

Biegunka

Austria

Klein Jobstl et al. 2015

++

Choroba Johnego

Irlandia

Kennedy et al. 2014

++

Salmonella

USA

Fossler et al. 2005

+++

Besnoitia besnoiti

Jordania

Talafha et al. 2015

+++

BVD; IBR; PDD; Salmonella; Clostridiosis

USA

Faust et al. 2001

++

Ochwat

UK

Whitaker et al. 2000

Źródło: BIOMIN

Magazyn BIOMIN

I X7

title zagrożenia dla zdrowia z powodu zwiększenia stada Ukryte

Tabela 2. Dobra Praktyka Zarządzania w celu zminimalizowania zachorowań w czasie powiększania stada Bioasekuracja • Przegląd zdrowotności zwierząt w celu zminimalizowania ryzyka wprowadzenia krów będących nosicielami chorób • Wykonanie posiewów z mleka wprowadzanych zwierząt, aby wykluczyć możliwość przeniesienia zakaźnych patogenów mastitis • Poddawanie nowych zwierząt trzytygodniowej kwarantannie przed ich wprowadzeniem do stada. Pomoże to w zapobieganiu groźnych zachorowań • Ustalenie procedury szczepień. Szczepienie nowych zwierząt przed ich przybyciem oraz upewnienie się, że krowy na fermie przyjmującej mają dobry poziom przeciwciał po szczepieniu Żywienie • Należy przyjąć odpowiedni program zarządzania ryzykiem skażenia mikotoksynami, ponieważ mikotoksyny mogą bezpośrednio osłabiać system immunologiczny powodując, że zwierzęta będą podatne na zachorowanie • Należy wprowadzić dodatek mikroelementów pokarmowych i witamin w celu wzmocnienia aktywności komórek odpornościowych • Należy zapewnić zbilansowaną dawkę pokarmową w celu uniknięcia ryzyka wystąpienia podostrej kwasicy żwacza (SARA) Zarządzanie • Nowe krowy powinny być dojone jako ostatnie aby ograniczyć możliwość przeniesienia nowych patogenów do zasiedlanego stada • Należy ograniczyć jakiekolwiek źródła stresu, jak nadmierne zagęszczenie, niepotrzebne przemieszczanie czy przegrupowanie • Należy przeszkolić nowych pracowników, aby byli przyjaźnie nastawieni do zwierząt Źródło: BIOMIN

immunologicznego, wzrost przypadków kulawizn oraz stany zapalne. Większe fermy mają tendencję do zużywania większych ilości paszy treściwej, co zwiększa tempo przepływu masy pokarmowej w przewodzie pokarmowym oraz obniża naturalną detoksykację mikotoksyn w żwaczu, narażając krowy na szkody.

Dodatkowo dieta wysokoskrobiowa może predysponować zwierzęta w kierunku powstania podostrej kwasicy żwacza (SARA).

Większe fermy są przyszłością nowoczesnej produkcji mleka, ale wydajność i zdrowotność będą tylko wtedy zadowalające, gdy producenci zadbają o szczegóły.

8X

Endotoksyny Endotoksyny są fragmentami zewnętrznej ściany komórkowej Gram-ujemnych bakterii, które mogą powstawać w czasie wzrostu mikroorganizmów, ich rozmnażania się lub obumierania. Podostra kwasica żwacza SARA jest jedną z takich sytuacji, która może generować strumień endotoksyn spływających do wnętrza krowiego żwacza, jaki towarzyszy intensywnemu obumieraniu bakterii.

Jednakże zagrożenie endotoksynami może zwiększać się także z wielu innych całkiem prozaicznych powodów związanych z powiększaniem liczebności stada, w tym z powodu leczenia antybiotykami czy wystąpienia metritis lub mastitis. Zwiększona cyrkulacja endotoksyn może wywoływać zatrucie wątroby, hypertermię oraz stany zapalne. Pogorszenie stanu zdrowotnego wątroby sprzyja rozwojowi ketozy, która

powoduje osłabienie wrodzonej odporności zwierząt. Ostatnio Reisinger i in. (2015) wykazał, że endotoksyny mają związek z powstawaniem kulawizn, ponieważ wzrastająca ich dawka negatywnie wpływa na integrację sztucznie hodowanej tkanki blaszkowatej kopyt.

Duże, zdrowe stada Większe fermy są przyszłością nowoczesnej produkcji mleka, ale wydajność i zdrowotność będą tylko wtedy zadowalające, gdy producenci zadbają o szczegóły. Jakiekolwiek dodatkowe zagrożenia przyczyniają się do obniżenia odporności imunologicznej i mogą jednocześnie ujemnie wpływać na produkcje mleka.

Aby odnieść sukces, producenci muszą być skupieni i skierowani na cztery główne działania: • Bioasekurację • Szkolenie pracowników • Selekcję zwierząt • Kontrolę ukrytego ryzyka Dobra procedura bioasekuracji pozwalająca zwalczać choroby zakaźne, pasożyty, mastitis i kulawizny jest obowiązkowa dla zminimalizowania wpływu wszystkich zmian, jakie mogą wpływać na zdrowie krów. Niemniej system immunologiczny zawsze pozostaje pod presją, nawet wtedy, gdy dobra praktyka zarządzania jest wdrożona (Tabela 2).

Science & Solutions • Wydanie 37

Cut & Keep

✂

Name

O złego dzieje się z moim stadem?

Część 2: Endotoksyny

Z

budowane z tłuszczów i oligosacharydów endotoksyny, inaczej – lipopolisacharydy LPS, tworzą zewnętrzną ścianę komórkową bakterii Gram-ujemnych, takich jak E. coli i Salmonella. Endotoksyny uwalniają się po śmierci bakterii, a jeśli istnieją warunki powodujące wzrost ilości obumarłych bakterii, to tym samym zwiększa się w danym środowisku ilość endotoksyn. Najczęstszymi przyczynami narażenia krów na działanie endotoksyn jest karmienie paszami zawierającymi antybiotyki lub podostra kwasica żwacza (SARA).

Endotoksyny wywołują silną reakcję zapalną i w badaniach są klasycznym narzędziem służącym do wywoływania stanu gorączkowego. LPS działają poprzez wiązanie się z kluczowymi receptorami wielu różnych komórek, szczególnie zaś z monocytami, komórkami dendrytowymi, makrofagami i komórkami typu B, co sprzyja wydzielaniu prozapalnych cytokin, tlenku azotu i eikozanoidów.

Interesującym jest fakt, że cielęta mogą nie mieć gorączki zarówno przy wysokiej, jak i niskiej dawce endotoksyn, chociaż brak gorączki u cieląt wcale nie oznacza, że endotoksyny nie zostały uwolnione i że brak jest ich negatywnego oddziaływania na organizm.

Szkodliwe dla bydła Działanie endotoksyn u bydła jest ściśle połączone zarówno z kwasicą żwacza, jak i podostrą kwasicą żwacza (SARA). SARA powszechnie występuje w odchowalniach młodzieży i oborach dla krów w okresie laktacji, ponieważ zwierzęta te są karmione wysokoenergetyczną paszą zawierającą ziarno zbóż. SARA powoduje nie tylko obumieranie bakterii Gram-ujemnych, ale jest również przyczyną gorszej integracji ścian żwacza. Taka kombinacja powoduje przedostawanie się bakterii takich, jak Fusobacterium necrophorum, do wątroby wywołując jej owrzodzenia, a także zwiększa absorpcję endotoksyn.

Atakowanie wątroby Prawdopodobnie najbardziej szkodliwe działanie endotoksyn na wydajność jest spowodowane poprzez ich oddziaływanie na wątrobę. Wątroba jest najważniejszym organem odpowiedzialnym za usuwanie toksyn pochodzących z różnych źródeł, w tym toksyny roślinne, mikotoksyny i endotoksyny. Komórki Kupffera są wyspecjalizowanymi makrofagami, które odpowiadają za usuwanie endtoksyn. W dużej mierze są też odpowiedzialne za inicjację kaskady reakcji zapalnych. Wątroba jest nadzwyczaj aktywnym organem pełniącym wiele funkcji. Oprócz funkcji detoksykacyjnych i związanych z odpornością, wątroba jest niezbędna w wytwarzaniu i przetwarzaniu takich składników pokarmowych, jak białka, węglowodany i tłuszcze. Uszkodzenie wątroby powoduje obniżenie dostępności składników pokarmowych i spadek produkcji.

Okres okołoporodowy Krowy są w tym okresie na ujemnym bilansie energii i wykazują zapotrzebowanie zarówno na glukozę, która w większości jest wytwarzana w wątrobie, jak i na tłuszcze, które są przetwarzane wątrobie do lipoprotein bardzo małej gęstości w celu ich prze-

position

Checklist

Tabela 1. Ujemny wpływ endotoksyn na krowy.

Obniżeniu motoryki żwacza towarzyszą: • Spadek strawności włókna • Obniżenie pH żwacza • Większe prawdopodobieństwo przemieszczenia się trawieńca Wzrost przypadków mastitis, metritis Ogólna supresja immunologiczna Uszkodzeniu wątroby towarzyszy: • Spadek przyswajalności składników pokarmowych • Spadek produkcji Zwiększona częstotliwość oddychania Źródło: BIOMIN

Tabela 2. Wskazówki, jak zwalczać endotoksyny.

Zapobieganie obniżeniu pH w żwaczu poprzez: • Staranną selekcję surowców paszowych • Potencjalne zastosowanie preparatów buforujących Unikanie nagłej zmiany paszy z włóknistej na opartą na ziarnie Stosować dodatki paszowe zdolne do wiązania endotoksyn oraz wspierać wątrobę i funkcje odpornościowe Źródło: BIOMIN

transportowania do tkanek. Często można zauważyć, że w okresie przedporodowym ma miejsce zwiększona akumulacja tłuszczu w wątrobie. Stan taki może być nawet poważny, ponieważ pojawiający się syndrom „stłuszczonej wątroby” powoduje pogorszenie funkcji wątroby, w tym spadek produkcji glukozy prowadząc do ketozy. Stwierdzono też, że wątroba z podwyższoną zawartością tłuszczu trudniej oczyszcza krew z endotoksyn, przez co zwiększa się zawartość endotoksyn, które trafiają do różnych tkanek.

Zapobieganie i łagodzenie Producenci mogą zmniejszać ryzyko endotoksykozy poprzez zarządzanie i kluczowe dodatki paszowe. Zawartość endotoksyn zwiększa się wraz z obniżeniem pH w żwaczu. Utrzymywanie stabilnego pH w żwaczu poprzez selekcję surowców paszowych i zastosowanie preparatów buforujących powinno obniżyć poziom ryzyka tego czynnika. Zagrożenie LPS jest szczególnie wysokie, gdy w nagły sposób zmienimy paszę włóknistą na paszę opartą na ziarnie. Ponadto niektóre preparaty absorbujące aflatoksyny i alkaloidy ze sporyszu mogą wiązać także endotoksyny. Jednakże nie wszystkie preparaty charakteryzują się powinowactwem do LPS i dlatego należy dokonać starannej ich selekcji poprzez testy, w których określona zostanie zdolność do absorbowania endotoksyn. Dzięki dobremu zarządzaniu i odpowiedniemu żywieniu krowy mogą ten krytyczny okres przejść w dobrej kondycji.

Aby uzyskać więcej informacji, odwiedź www.mycotoxins.info Zastrzeżenie: Powyższa tabela zawiera ogólne zalecenia dotyczące przypadków związanych ze świniami, a które najczęściej mają negatywny wpływ na świnie i mogą być związane z obecnością mikotoksyn w paszach. U świń występują różne choroby i związane są z nimi różne problemy, i nie muszą one ograniczać się do tych przedstawionych w tabeli. BIOMIN nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty, jakie powstaną w wyniku wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tej tabeli. Przed każdorazowym podjęciem działań zalecanych w tej tabeli należy zasięgnąć porady bezpośrednio u własnego lekarza weterynarii.

Magazyn BIOMIN

X9I

M

EN

T

Twoja kopia biuletynu Science & Solutions

A NA GEM

Lepsze wykorzystanie paszy poprzez efektywniejsze trawienie Lepsze wykorzystanie Fitogenów w Twojej paszy:

• Unikalna kompozycja ziół, olejków eterycznych i aromatów funkcjonalnych • O efektywności potwierdzonej w praktyce i badaniach naukowych • Ukierunkowanej na potrzeby Twoich zwierząt

Skontaktuj się z nami: 22 610 85 19 e-mail: office.pl@biomin.net digestarom.biomin.net

Naturally ahead