ËÅÍÅ ÊÎÁÅÐÁÜÎË
ÄÈÂÀ ÂÅÙÈÖÀ
1
This project has been funded with support from the European Commission. This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
Òîçè ïðîåêò å ôèíàíñèðàí ñ ïîäêðåïàòà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ. Òàçè ïóáëèêàöèÿ [ñúîáùåíèå] îòðàçÿâà ñàìî ëè÷íèòå âèæäàíèÿ íà íåéíèÿ àâòîð è îò Êîìèñèÿòà íå ìîæå äà áúäå òúðñåíà îòãîâîðíîñò çà èçïîëçâàíåòî íà ñúäúðæàùàòà ñå â íåÿ èíôîðìàöèÿ.
2
Ëåíå Êîáåðáüîë
Äèâà âåùèöà Ïðåâåëà îò äàòñêè: Åâà Êúíåâà
ÅÌÀÑ
3
Lene Kaaberbøl VILDHEKSEN Vildheks I: Ildprøven, Viridians blod og Kimæras hævn Copyright © 2012 Lene Kaaberbøl, Anders Walter og Forlaget Alvilda, København Èçäàäåíà ïî ñïîðàçóìåíèå ñ: Lars Ringhof Agency, København Ëåíå Êîáåðáüîë ÄÈÂÀ ÂÅÙÈÖÀ Ïðåâåëà îò äàòñêè: Åâà Êúíåâà Èëþñòðàöèÿ íà êîðèöàòà: Àíäåðñ Âàëòåð Îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà: Áîðèñ Äðàãîëîâ © ÈÊ ÅÌÀÑ Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè!
4
Ïúðâà êíèãà
Îãíåíîòî èçïèòàíèå
5
6
ÏÚÐÂÀ ÃËÀÂÀ
Î ÃÐÎÌÍÈßÒ
ÊÎÒÀÐÀÊ
Çàñòàíàë íà ñòúëáèùåòî, êîòàðàêúò îòêàçâàøå äà ñå ïîìðúäíå. Ïî-åäúð íå áÿõ âèæäàëà ïðåç æèâîòà ñè. Áåøå ãîëÿì êîëêîòî ëàáðàäîðà íà ìîÿ ïðèÿòåë Îñêàð è ñúùî òîëêîâà ÷åðåí. Î÷èòå ìó ñâåòåõà â íåîíîâîæúëòî â ñóìðà÷íîòî ìàçå. Åé, êîòå... Ìîæå ëè äà ìèíà? Íå.  èíòåðåñ íà èñòèíàòà íå ìè îòêàçà ãëàñíî, íî îò ñòîéêàòà ìó ïðîëè÷à íåäâóñìèñëåíî, ÷å íÿìà äà ìå ïóñíå. Íå ñòîåøå òàì ïðîñòî òàêà, îò ñêóêà, à çàùîòî áåøå ðåøèë äà ñòîè òàì. Áåç ñúìíåíèå èñêàøå íåùî îò ìåí. Çàêúñíÿâàõ çà ó÷èëèùå. Íàâúí âàëåøå äúæä, äóõàøå ñèëåí âÿòúð è ïî âñè÷êî èçãëåæäàøå, ÷å ïúòóâàíåòî ìè ñ âåëîñèïåäà íÿìà äà ïðîòå÷å íèòî áúðçî, íèòî ïðèÿòíî. Ïúê è íå èçïèòâàõ íèêàêâî æåëàíèå äà îáÿñíÿâàì íà Ìàòåìàòè÷êàòà Õåíå, ÷å çàêúñíÿâàì çà âòîðè ïúò â ðàìêèòå íà äâå ñåäìèöè ñàìî çàùîòî íå ñúì ïîñìÿëà äà ìèíà ïîêðàé ÷åðåí êîòàðàê. Êúø! ïðîñúñêàõ àç. Ìàõàé ñå! ×èáà! Ïñññò! Òîé ñå ïðîçèíà è ìè ïîêàçà ðîçîâèÿ ñè åçèê è áåëèòå ñè çúáè, ïî-îñòðè è äúëãè îò çúáèòå íà ïîâå÷åòî êîòêè. Îñâåí òîâà ÿâíî ãî áèâàøå ïîâå÷å â ñúñêàíåòî îò ìåí. Áóòíàõ âåëîñèïåäà âúðõó ñëåäâàùîòî ñòúïàëî. Îò êîòàðàêà ìå äåëÿõà äåñåòèíà ìåòðà. Ìàõíàõ ñ ðúêà: Ìàðø îòòóê! Êîòàðàêúò íå ïîìðúäíà äîðè íà ìèëèìåòúð. Íå ñúì íàé-ñìåëîòî ìîìè÷å íà ñâåòà, íî â îíçè
7
ìèã ñå áîÿõ ìíîãî ïîâå÷å îò Ìàòåìàòè÷êàòà Õåíå, îòêîëêîòî îò êîòàðàêà. Ïîåõ ñè äúëáîêî âúçäóõ è ñå âòóðíàõ íàãîðå ïî ñòúëáèòå. Íÿìà êàê, ãàäèíàòà ùå òðÿáâà äà ñå îòìåñòè... Êîòàðàêúò ñêî÷è íå âñòðàíè èëè íàçàä, à ïðàâî ñðåùó ìåí. Óäàðè ñå â ãúðäèòå è ëèöåòî ìè è çà ñåêóíäà âèæäàõ ñàìî ÷åðíà êîçèíà. Èçãóáèõ ðàâíîâåñèå è ïîëåòÿõ íàçàä ïî ñòúëáèòå. Òóïíàõ âúðõó ïîäà â ìàçåòî, à âåëîñèïåäúò è êîòàðàêúò ñå ñòîâàðèõà âúðõó ìåí. Ãëàâàòà ìè èçäðúí÷à â öèìåíòà, îæóëèõ æåñòîêî åäèíèÿ ñè ëàêúò. Àëà íå áîëêàòà îò ðàíèòå ìå íàêàðà äà çàñòèíà íåïîäâèæíî, à êîòàðàêúò. Ñúðöåòî ìè ñå êà÷è â ãúðëîòî. Æúëòèòå ìó î÷è ìå èçãàðÿõà. Íîêòèòå ìó ñå âêîï÷èõà â äúæäîáðàíà ìè, ïðîáèõà ïóëîâåðà è ñå âïèõà â êîæàòà ìè. Ïðåä î÷èòå ñè âèæäàõ îãðîìíà ðóíòàâà ñÿíêà è êúñ÷å ñòîìàíåíîñèâî íåáå, îò êîåòî ñå ñèïåõà åäðè, ñòóäåíè äúæäîâíè êàïêè. Êîòàðàêúò ïîâäèãíà åäíàòà ñè ïðåäíà ëàïà ñ ðàçïåðåíè íîêòè, ìëå÷íîáåëè íà âúðõà è ñèâîñèíêàâè â îñíîâàòà. Íå ïðîñòåíàõ, íåäåé... Ñàìà íå çíàåõ çàùî òîëêîâà ñå ñòðàõóâàì îò íåãî. Ëåæåøå âúðõó ëÿâàòà ìè ðúêà è àç ñå îïèòàõ äà ãî îòìåñòÿ ñ äÿñíàòà. Êîçèíàòà ìó áåøå òåæêà è ìîêðà, íî íå ñàìî îò äúæäà. Ìèðèøåøå íà âîäîðàñëè, ìîðå è ñîëåíà âîäà. Íå óñïÿõ äîðè äà ãî ïîìðúäíà. Ñññò... Ñúñ ñâåòêàâè÷íà áúðçèíà òîé ìå öàïíà ñ ëàïà ïðåç ëèöåòî è àç óñåòèõ êàê íîêòèòå ìó ðàçêúñâàò êîæàòà ìåæäó âåæäèòå ìè. Îò ðàíàòà ðóêíà êðúâ è ïîòå÷å ïî ãîðíàòà ÷àñò íà íîñà ìè. Ïðèìèæàõ, çà äà íå âëåçå â î÷èòå ìè.
8
È äîêàòî ëåæàõ òàêà, âöåïåíåíà è îìàëîìîùåíà îò íåî÷àêâàíèÿ óäàð, îãðîìíèÿò êîòàðàê ñå íàâåäå íàïðåä è óñåòèõ êàê òîïëèÿò ìó ãðàïàâ åçèê øëÿïâà ïî ÷åëîòî ìè. Îáëèçà êðúâòà îò ðàíàòà, êîÿòî ñàìèÿò òîé ìè íàíåñå. Êëàðà, ïàê çàêúñíÿâàø. Êúäå ñå ãóáèø òîëêîâà âðåìå? äîëåòÿ ãëàñúò íà ìàéêà ìè îò ðàáîòíèÿ êàáèíåò. Ñòîÿõ â àíòðåòî, íåñïîñîáíà äà îáåëÿ äóìà, è íàêðàÿ òÿ èçëåçå. Ìèøëåíöå! âúçêëèêíà òÿ. Êîé òå ïîäðåäè òàêà? Ìúë÷àõ. Öÿëîòî ìè òÿëî ñå òðåñåøå. Ãëàâàòà ìå áîëåøå, ðàíàòà íà ÷åëîòî ìè ïàðåøå áîëåçíåíî è ïðîäúëæàâàõ äà óñåùàì òåæåñòòà íà ìîêðèÿ êîòàðàê è ìèðèçìàòà íà âîäîðàñëè, ñîë è êðúâ. Íÿêàêúâ êîòàðàê... îäðàñêà ìå ñìîòîëåâèõ íàêðàÿ. Èçîáùî íå ðàç÷èòàõ äà ìè ïîâÿðâà. Î÷àêâàõ äà ìå çàñèïå ñ âúïðîñè è äà ìå óïðåêíå, ÷å ïðåóâåëè÷àâàì. Âñå ïàê, êàòî ñå çàìèñëè ÷îâåê, êîëêî ÷åñòî ñå ñëó÷âà äà òå íàïàäíå ãèãàíòñêè ÷åðåí êîòàðàê? Îáà÷å íå ñòàíà êàêâîòî ñè ìèñëåõ. Ìàìà âïåðè â ìåí èçïëàøåíèòå ñè î÷è. Î, íå îòêúñíà ñå ñàìî îò óñòàòà º è òÿ ñå ðàçðèäà. Âåðîÿòíî å ðåäíî äà îáÿñíÿ íÿêîè íåùà. Ìàéêà ìè íå å ðåâëà. Íàïðîòèâ, ìíîãî å îïðàâíà. Ðàáîòè êàòî æóðíàëèñòka íà ñâîáîäíà ïðàêòèêà. Èìà ñè ñîáñòâåíà
9
ôèðìà è ïèøå ñòàòèè çà ðàçëè÷íè âåñòíèöè ñðåùó õîíîðàð. Ïîñòîÿííî âàëÿò ïîðú÷êè, çàùîòî ìàìà èìà îðèãèíàëíè èäåè. Îòêàêòî íàâúðøèõ ïåò ãîäèíè, ðîäèòåëèòå ìè æèâåÿò ðàçäåëåíè è ìàìà å ñâèêíàëà äà ñå ñïðàâÿ ñ âñè÷êè çàäúëæåíèÿ ñàìà. Òÿ áúðçî ñè âúçâúðíà ñïîêîéñòâèåòî, èçâàäè àïòå÷êàòà è ñå çàå äà ïðîìèâà ðàíèòå íà ëèöåòî è ëàêúòÿ ìè, êàòî ìåæäóâðåìåííî ñòèñêàøå ìîáèëíèÿ òåëåôîí ìåæäó óõîòî è ðàìîòî ñè, îïèòâàéêè ñå äà ñå ñâúðæå ñ ëåêàðÿ. Âèå ñòå íîìåð... ñåäåì íà îïàøêàòà ñúîáùè àâòîìàòè÷åí ãëàñ. Ìàìà çàõâúðëè ãíåâíî òåëåôîíà è äîíåñå îò êóõíÿòà ïëèê ñúñ çàìðàçåíà öàðåâèöà, óâèò â ïîïèâàòåëíà êúðïà. Ñëîæè êîìïðåñà âúðõó ðàíàòà íàðåäè òÿ. Ñëåä ìàëêî òðúãâàìå êúì áîëíèöàòà. Àìè êîëåëîòî? Íå óñïÿõ äà ãî çàêëþ÷à. Êîëåëîòî ñåãà å ïîñëåäíàòà íè ãðèæà. Îáëå÷è ñè ñóõ ïóëîâåð, íå ñå çíàå êîëêî ùå ÷àêàìå. È åòî ÷å òÿ îòíîâî ñòàíà îíàçè ìàéêà, êîÿòî ïîçíàâàõ: èìà ðåøåíèå çà âñåêè ïðîáëåì è çíàå êîå å íàé-äîáðîòî çà ìåí. Íî îíîâà áåçïîìîùíî Î, íå... òàêà è íå èçëåçå îò óìà ìè. Íå óñïÿõ äà çàáðàâÿ è èçðàæåíèåòî º, ïðåäè îòíîâî äà íàõëóçè ìàñêàòà íà áåçñòðàøåí ðîäèòåë. Ðàçòâîðåíèòå º ïîáåëåëè óñòíè... Áëèêíàëèòå îò î÷èòå º ñúëçè... Ñÿêàø èäâàøå êðàÿò íà ñâåòà.
10
ÂÒÎÐÀ ÃËÀÂÀ
Ò ÐÅÑÊÀ
ÎÒ ÊÎÒÅØÊÎ
ÎÄÐÀÑÊÂÀÍÅ Òàáëåòêèòå ùå ñòèãíàò çà ïåò äíè ëåêàðêàòà ïîäàäå íà ìàéêà ìè ðåöåïòà çà ïåíèöèëèí. È, Êëàðà, çàíàïðåä ñå âúçäúðæàé äà äðàçíèø êîòàðàöè. Íèêîãî íå ñúì äðàçíèëà âúçðàçèõ àç. Ãëàâàòà ìå áîëåøå è ÿ óñåùàõ ïî-òîïëà è ïî-ãîëÿìà îò îáèêíîâåíî. Ñëåä èíæåêöèÿòà ñðåùó òåòàíóñ ðàìîòî ìè èçòðúïíà, à ðàíèòå îò íîêòèòå íà êîòàðàêà ñìúäÿõà è ïàðåõà. Ïî÷óâñòâàõ ñå óæàñíî îíåïðàâäàíà, çàäåòî íàøàòà èíà÷å î÷àðîâàòåëíà ëåêàðêà ñìÿòà, ÷å âèíàòà çà ñëó÷èëîòî ñå å èçöÿëî ìîÿ. Ñèãóðíà ñúì êèìíà òÿ. Íî çàñåãà ñòîé äàëå÷å îò êîòêè. Ïîñëå ñå îáúðíà êúì ìàéêà ìè. Îáàäè ìè ñå, àêî îêîëî ðàíàòà ñå ïîÿâè çà÷åðâÿâàíå, îòîê èëè ãíîåí ìåõóð, çàùîòî ïîíÿêîãà òîâà å ñèìïòîì íà áîëåñò íà êîòåøêîòî îäðàñêâàíå. Êàêâà å òàçè áîëåñò? Ìíîãî êîòêè ñà íîñèòåëè íà âðåäîíîñíà áàêòåðèÿ, íàðå÷åíà áàðòîíåëà. Ïðè îäðàñêâàíå å âúçìîæíî äà ïîïàäíå â ÷îâåøêèÿ îðãàíèçúì, íî àíòèáèîòèêúò ùå ÿ îáåçâðåäè â çàðîäèø. Íå ñå òðåâîæåòå. Ðàíàòà íå ìå òðåâîæåøå îñîáåíî. Ïîâå÷å ñå ñòðàõóâàõ äà íå áè îíîâà êîòåøêî ÷óäîâèùå äà ñå ïîÿâè îòíîâî. Íà ïúò çà âêúùè ñå îòáèõìå ïúðâî â àïòåêàòà íà
11
óëèöà Æåëåçàðñêà è ïî-êúñíî â Ëà Ëóíà ëþáèìàòà ìè ïèöàðèÿ. Õàâàéñêà ïèöà ñ äîïúëíèòåëíî êàøêàâàë? ïðåäëîæè ùåäðî ìàìà. Äà îòãîâîðèõ, ìàêàð ÷å ñ íåÿ íÿìàõìå íàâèêà äà ñè êóïóâàìå ïèöà ïîñðåä áÿë äåí. Äúæäúò îáà÷å ïðîäúëæàâàøå äà ñå ëåå, à öÿëîòî ìè òÿëî áå ñêîâàíî â ïðåäãðèïíè ñèìïòîìè. Íå çíàåõ äàëè ïèöà, îáèëíî ïîêðèòà ñ ðàçòîïåí êàøêàâàë, áè îáëåê÷èëà íåðàçïîëîæåíèåòî, íî ñè ñòðóâàøå äà îïèòàì. È äóìà íå ìîæåøå äà ñòàâà äà õîäÿ íà ó÷èëèùå. Ìàìà ñå äúðæåøå, âñå åäíî å âúïðîñ íà âðåìå áàêòåðèÿòà ñúñ ñòðàííîòî èìå áàðòîíåëà äà ìå òðúøíå íà ëåãëî âúïðåêè âñè÷êèÿ éîä, ñïèðò è áîðîâà êèñåëèíà, ñ êîèòî ëåêàðêàòà ùàòåëíî äåçèíôåêöèðà ðàíàòà, è âúïðåêè ïåíèöèëèíà. Âêúùè èçÿäîõìå ïèöàòà è ðàçòðåáèõìå ìàñàòà. Ïîíå÷èõ äà ñè îòèäà â ñòàÿòà è äà ïîèãðàÿ íà êîìïþòúðà, íî ìàìà íàñòîÿ äà ïî÷åòà íà ïîõîäíîòî ëåãëî ïðè íåÿ, äîêàòî òÿ ðàáîòè. Çàâè ìå ñ ëåêî îäåÿëî. Ñãóøèõ ñå óþòíî è íå ìè ïðå÷åøå, ÷å ëåãëîòî å ìàëêî ïî-òâúðäî. Èçíåíàäàõ ñå îò íàñòîÿâàíåòî íà ìàìà äà ìå äúðæè ïîä îêî. Ñëåä òðè ñëåäîáåä òåëåôîíúò ìè èçäàäå êðàòúê ñèãíàë çà ïîëó÷åí åñåìåñ. Çàùî íå áåøå íà ó÷èëèùå? ïèòàøå ìå Îñêàð. ×óäåõ ñå êàêâî äà ìó îòãîâîðÿ. Ñòðóâàøå ìè ñå ïðåêàëåíî ñëîæíî äà ìó îáÿñíÿâàì, ÷å ìå å îäðàñêàëà êîòêà è î÷àêâàì äà ìå âòðåñå. Íàêðàÿ ïðîñòî íàïèñàõ Áîëíà ñúì L , ìàêàð äà íå áåøå ñúâñåì âÿðíî ïîíå íå è íà îíçè åòàï. Ñúùàòà íîù êîòàðàêúò ìè ñå ïðèñúíè. ×àêàøå ìå
12
äî ìàçåòî, êúäåòî ñè äúðæàõ âåëîñèïåäà, êàêòî áå ñòàíàëî è â äåéñòâèòåëíîñò. Íî âìåñòî äà ìè ñå íàõâúðëè, òîçè ïúò ñå ïðîòåãíà äîâîëíî è ãðàöèîçíî è ìè ïîêàçà âñè÷êèòå ñè çúáè. Ñåãà ñè ìîÿ ïðîöåäè òîé è îáëèçà ìóöóíàòà ñè ñ ðîçîâèÿ ñè åçèê. Ìîÿ, ìîÿ, ìîÿ... Ìàìî? Äà, ñúêðîâèùå? òÿ ñå âäèãíà ðÿçêî îò âúçãëàâíèöàòà. Èçãëåæäàøå ñúâñåì áîäðà è ñå ñúìíÿâàõ, ÷å èçîáùî å çàñïèâàëà. Ìàé ñúì âäèãíàëà òåìïåðàòóðà... ×åëîòî ìè òóïòåøå. Óñåùàõ ðúöåòå è êðàêàòà ñè ïðåêàëåíî äúëãè è îòêà÷åíè îò òÿëîòî. Ñâåòëèíàòà îò ìàìèíàòà íîùíà ëàìïà ïðîíèçâàøå î÷èòå ìè è ñå çàáèâàøå ïðàâî â ìîçúêà ìè. Çà ìèã ñòèñíàõ êëåïà÷è, íî òàêà ïîëó÷èõ ñâåòîâúðòåæ è èçãóáèõ ðàâíîâåñèå. Ìàìà ìå ïðèäúðïà äà ñåäíà íà ëåãëîòî º è ïîïèïà ÷åëîòî ìè. Ãîðèø óñòàíîâè òÿ. Áîëè ëè òå ãëàâàòà? Äà. Ëåãíè. Ùå ñå îáàäÿ íà Áúðçà ïîìîù . ßâíî îáà÷å äåæóðíèÿò ëåêàð íÿìàøå íàìåðåíèå äà ñå ðàçêàðâà ñ ëèíåéêàòà ñàìî çàùîòî íÿêàêâî äâàíàéñåòãîäèøíî õëàïå èìà òåìïåðàòóðà. Äîêàòî ëåæàõ ñúñ çàòâîðåíè î÷è, ÷óâàõ êàê ìàìà ñå êàðà ñ íåãî, à ãëàñúò º äîëèòàøå íÿêàê ãëóõ è äàëå÷åí, ìàêàð ÷å òÿ ñåäåøå òî÷íî äî ìåí. Ïåíèöèëèíúò íå äåéñòâà ãîðåùåøå ñå òÿ. Âäèãíàëà å ÷åòèðèéñåò ãðàäóñà!
13
Ïîçàäðÿìàõ. Óõàíèåòî íà ÷èñòè, ïðÿñíî èçïðàíè ÷àðøàôè, íà ìàìà è íà íåéíèÿ øàìïîàí ìå óíàñÿøå ïðèÿòíî, íî íå ñìååõ äà ñå îòïóñíà ñúâñåì, çàùîòî óñåùàõ, ÷å êîòàðàêúò ìå äåáíå. Çàñïÿõ ëè, ïàê ùåøå äà ìè ñå ÿâè. Äà òè äîíåñà ëè âîäà? Íå, áëàãîäàðÿ... ãúðëîòî ìè ïàðåøå è áîëåøå è íÿìàõ æåëàíèå äà ïðåãëúùàì íèùî âúïðåêè ñèëíàòà æàæäà. Âñå ïàê å äîáðå äà ïèéíåø íÿêàêâà òå÷íîñò. Êîêàêîëà? Ñîê? Íàëåé ìè ìàëêî ñîê. Ìàìà ìè äîíåñå öÿëà ÷àøà è ñå âúðíà â êóõíÿòà. ×óõ êàê ñëîæè âîäà çà êàôå è íàáðà íÿêàêúâ íîìåð. Îáàæäà ñå Ìèëà ßñåí. Äà, êàòî äúðâîòî1. Èçâèíåòå çà êúñíèÿ ÷àñ, íî òðÿáâà äà ðàçãîâàðÿì ñïåøíî ñúñ ñåñòðà ìè... Ìàìà çàòâîðè âðàòàòà è íå ÷óõ îñòàíàëîòî. Ìàêàð è çàìàÿíà îò òðåñêàòà, ñå îçàäà÷èõ çàùî çâúíè íà ñåñòðà ñè â äâà ïîñðåä íîù. Çíàåõ çà ñúùåñòâóâàíåòî íà òàêàâà ëåëÿ, íî íèêîãà íå ÿ áÿõ âèæäàëà. Äàëè ïúê íå áåøå ëåêàðêà? Íå, ëåëÿ Èñà ñå èçäúðæàøå ñ ðèñóâàíå, ñïîìíèõ ñè âíåçàïíî. Âåäíúæ ñ ìàìà âèäÿõìå íà ìàãàçèííà âèòðèíà êàðòè÷êè ñ ïàòèöè òîëêîâà æèâè, âñå åäíî ùå èçñêî÷àò îòòàì. Èñà ßñåí Äèçàéí ïðî÷åòîõ íà ãîëÿìà òàáåëà. Öåíèòå âúðõó åòèêåòèòå áÿõà äîñòà ñîëåíè. 1 Ôàìèëèÿòà íà Êëàðà íåñëó÷àéíî å ßñåí. ßñåíúò å åäèí îò íàé-çäðàâèòå äúðâåñíè âèäîâå â Äàíèÿ, à Èãäðàñèë, äúðâîòî íà æèâîòà â ñêàíäèíàâñêàòà ìèòîëîãèÿ, å èìåííî ãèãàíòñêè ÿñåí. Áåë. ïðåâ.
14
È òÿ ñå êàçâà ßñåí îáúðíàõ âíèìàíèå íà ìàìà. Òîãàâà äà ñúì áèëà íå ïîâå÷å îò îñåì-äåâåòãîäèøíà. Èñà ßñåí å òâîÿ ëåëÿ îáÿñíè ìè òÿ. Ìàìà îáà÷å íå ìè êóïè íèòî åäíà êàðòè÷êà. Ïîïèòàõ çàùî íå îòèäåì íà ãîñòè íà ëåëÿ, à ìàìà ñìîòîëåâè, ÷å òÿ æèâååëà ìíîãî äàëå÷å â ïðîâèíöèÿòà , âñå åäíî ãîâîðåøå çà âäúí ãîðè òèëèëåéñêè, êúäåòî ñå ñòèãà ñàìî ñ êó÷åøêè âïðÿã èëè ñ õåëèêîïòåð. Ñàìî òîâà çíàåõ çà ëåëÿ Èñà. Çàùî òîãàâà èçâåäíúæ ñòàíà òîëêîâà ñïåøíî äà ñå ñâúðæåì ñ íåÿ? Èçòîùåíà, ïàê çàòâîðèõ î÷è. Íÿìàõ ñèëè äà ñè áëúñêàì ïîâå÷å ãëàâàòà íàä òîçè âúïðîñ. Àëà â ìðàêà ïîä ñïóñíàòèòå ìè êëåïà÷è ÷óâàõ êàê êîòàðàêúò ìúðêà. Ìîÿ, ìîÿ, ìîÿ... Ïàê ñå îêîêîðèõ. Ïîïëàêàõ ñè ìàëêî íàé-âå÷å çàùîòî ñå ÷óâñòâàõ îìàëîìîùåíà, à äîðè íå ìîæåõ äà çàñïÿ. Èççàä çàòâîðåíàòà êóõíåíñêà âðàòà ãëàñúò íà ìàìà äîëèòàøå ïî-ñèëåí è ïî-ðàçãíåâåí. Íå ÷óâàõ ÿñíî âñè÷êî, à ñàìî îòêúñëå÷íè äóìè: íåîòëîæíî , æèâîòúò íà äúùåðÿ ìè . Ìîÿò æèâîò? Ñúðöåòî ìè ïðåñêî÷è åäèí óäàð. Äà íå ñå îïàñÿâàøå, ÷å áåðà äóøà? Âïðî÷åì îò îïàñíè áàêòåðèè óìèðàò íå ñàìî ñòàðöè íà ïðåêëîííà âúçðàñò, íàñòàíåíè â ñîöèàëíè äîìîâå. Ìàìî? èçâèêàõ àç. Òÿ îáà÷å íå ìå ÷ó è çàðàäè çàòâîðåíàòà âðàòà, è çàùîòî áåøå òâúðäå óâëå÷åíà â ðàçïðàâèÿòà ñúñ ñúáåñåäíèêà ñè. Íàäèãíàõ ñå â ëåãëîòî. Ôðàñ! Âñå åäíî íÿêîé ìå öàïàðäîñà ñ ÷óê ìåæäó î÷èòå, ïðàâî ïî ðàíàòà îò êî-
15
òåøêîòî îäðàñêâàíå. Èçîõêàõ. Çàáîëÿ ìå ìíîãî è íå ìå îòïóñíà äîðè ñëåä ìèíóòà. Ìàìî! Ñòàíàõ îò ëåãëîòî. Äîêàòî ñå äîáåðà äî êóõíåíñêàòà âðàòà, ñÿêàø èçâúðâÿõ íÿêîëêî êèëîìåòðà. ... ùå ñå ïðèíóäÿ äà ïðèáÿãíà è äîòàì çàêàíâàøå ñå ìàìà. Íî íåäîóìÿâàì êàê å âúçìîæíî òàêîâà áåçäóøèå, ïðè ïîëîæåíèå... Ìàìà ìå âèäÿ. Ìèøëåíöå, ñåäíè! Åäâà ñå äúðæèø íà êðàêàòà ñè. Èçâúðíà ñå áúðçî, íî àç çàáåëÿçàõ ìîêðèòå ñëåäè ïî ëèöåòî º. Ïàê ñúëçè. Ìàéêèòå íå áèâà äà ïëà÷àò. Òðÿáâà äà ñà çðåëè, ñèëíè è äà âäúõâàò êóðàæ íà äåöàòà ñè. Êàêòî ñïîìåíàõ, íå ñúì îò ñìåë÷àöèòå, íî íà ìîå ìÿñòî äîðè Îñêàð, êîéòî íå ñå ïëàøè îò êàêâî äà å, ùåøå äà ãî õâàíå øóáåòî. Ïðîäèêòóâàéòå ìè àäðåñà ñîïíà ñå ìàìà. Îòòóê íàòàòúê ùå ñå îïðàâÿì ñàìà. Íàäðàñêà íåðâíî íÿêîëêî çàâúðòóëêè âúðõó áåëåæíèêà, îêà÷åí íà õëàäèëíèêà, è áúðçî ïðåêðàòè ðàçãîâîðà. Îáúðíà ñå êúì ìåí. Áåøå èçáúðñàëà ñúëçèòå ñè è ìè ñå óñìèõíà, êàêòî ïîäîáàâà íà åäíà ìàéêà. Ìèøëåíöå, íàëàãà ñå äà òðúãíåì ñ êîëàòà. Ùå èçäúðæèø ëè?
16
ÒÐÅÒÀ ÃËÀÂÀ
Î ÒÐÎÂÀ
ÎÒ ÊÐÀÑÒÀÂÀ ÆÀÁÀ
È ÑËÞÍÊÀ ÎÒ ÑÌÎÊ Ïúòóâàíåòî ñå ïðîòî÷è. Ìàìà ìè ïîñòëà íà çàäíàòà ñåäàëêà íà ìàëêàòà íè ñèíÿ Êèà , íàòðóïà îêîëî ìåí âúçãëàâíèöè è çàâèâêè è ñå íàñòàíèõ óäîáíî, íî ñâåòîâúðòåæúò ìè ñå óñèëè è ÷óâàõ îñîáåíî, ïðîíèçèòåëíî æóæåíå, âñå åäíî â óøèòå ìè ñà âëåçëè äóçèíà êîìàðè. Ìîÿ, ìîÿ, ìîÿ. Âñå ïàê çàäðÿìàõ. Ïî åäíî âðåìå ñå îïîìíèõ è âèäÿõ, ÷å ñìå èçëåçëè îò ãðàäà. Íàîêîëî íÿìàøå óëè÷íè ëàìïè, à ñàìî òúìíèíà. Òîêó ïðîñâåòâàõà ôàðîâåòå íà èäâàùèòå îòñðåùà àâòîìîáèëè. ×èñòà÷êèòå ñâèñòÿõà ïî ïðåäíîòî ñòúêëî èèèéâ, èèèéâ à äúæäúò áàðàáàíåøå ïî ïîêðèâà íà Êèà òà. Ìîæå ëè äà ïóñíåø ðàäèîòî? ïîìîëèõ àç ñ íàäåæäàòà ìóçèêàòà äà çàãëóøè íåïðèÿòíîòî æóæåíå â óøèòå ìè. Ìîæå, ðàçáèðà ñå. Óäîáíî ëè òè å? Äà. Ìàìà çàïî÷íà äà âúðòè êîï÷åòî â òúðñåíå íà ðàäèîñòàíöèÿ è îò òîíêîëîíèòå ñå ðàçíåñå õðóùåíå. Ñåãèç-òîãèç ñå ÷óâàõà îòêúñëå÷íè àêîðäè èëè ãëàñîâå, íî ïàê ñå èçãóáâàõà â øóìîëåíåòî. Èçâúí ãðàäà ñìå è ÷åñòîòèòå íå ñå óëàâÿò. Äà ïóñíà ëè êîìïàêòäèñê? Ñòàâà. Ìàìà èçâàäè åäèí îò ëþáèìèòå ìè àëáóìè íà Åëåê2. Äèâà âåùèöà.
17
òðà. ßñíèÿò º, ñèëåí ãëàñ ïðîåõòÿ ïðåç ðèòúìà íà áàñêèòàðàòà è áàðàáàíèòå. Go where you gotta go, no matter how far. Mama always told me, gotta be who you are, can t be nobody else, gotta seek your own star, gotta be... gotta be... gotta be who you are. 1. Ïîçàñëóøàõ ñå â ïåñåíòà è ãëàâîáîëèåòî ìè ïîîòøóìÿ, äîêàòî ñå îïèòâàõ äà ñå ñúñðåäîòî÷à âúðõó ãëàñà íà Åëåêòðà âúïðåêè æóæåíåòî. Ñúáðàõ ñìåëîñò. Ìàìî? Äà, ìèøëåíöå? ïîìðúäíà ñêîðîñòíèÿ ëîñò è óâåëè÷è ñêîðîñòòà. Èçêà÷âàõìå ñå ïî áàèð. Îò òàçè áîëåñò... óìèðà ëè ñå? Ïîâäèãíà êðàê îò ïåäàëà çà ãàçòà è ñêîðîñòòà ìèãîì ïàäíà ïî ñòðúìíèÿ íàêëîí. Îáúðíà ñå êúì ìåí è ìå ïîãëåäíà. Êëàðà, ìèëè÷êî, íå áèâà äà ìèñëèø çà òàêèâà íåùà! Ñëåä ìàëêî ïðèñòèãàìå ïðè ëåëÿ Èñà. Òÿ ùå íè ïîìîãíå. Âñè÷êî ùå ñå îïðàâè, íàëè, ñúêðîâèùå? Äà ñìúíêàõ àç. Êàçàõ ãî íàé-âå÷å çàðàäè íåÿ. Çàùîòî äîêàòî êîëàòà óñêîðÿâàøå ïðåç äúæäà è ìðàêà, åäíî íåùî íå ìè èçëèçàøå îò ãëàâàòà. Ìàìà íå îòðå÷å, ÷å áîëåñòòà ìîæå äà å ñìúðòîíîñíà. Go where you gotta go, no matter how far. Mama always told me, gotta be who you are, can t be nobody else, gotta seek your own star, gotta be... gotta be... gotta be who you are. (àíãë.) Èäè, êúäåòî òðÿáâà, íåçàâèñèìî êîëêî å äàëå÷å. Ìàìà âèíàãè ìè å êàçâàëà äà íå èçíåâåðÿâàì íà ñåáå ñè, äà íå æèâåÿ ÷óæä æèâîò, äà òúðñÿ ñâîÿòà çâåçäà, äà áúäà âÿðíà íà ñåáå ñè. Áåë. ïðåâ. 1
18
* * * Êèà -òà ñå êëàòóøêàøå ïî íåðàâíàòà íàñòèëêà è ïî ïðèíóäà ïúïëåõìå êàòî îõëþâè. Íàäèãíàõ ñå îò çàäíàòà ñåäàëêà. Äðóñàíåòî ìå äðàçíåøå. Çàãëåäàõ ñå ìåæäó ïðåäíèòå ñåäàëêè è ñå îïèòàõ äà ñå îðèåíòèðàì êúäå ñå íàìèðàìå. Ñâåòëèíèòå îò ôàðîâåòå ïîäñêà÷àõà íàä èçïúêíàëîñòè, ëîêâè è èçáóÿëà ìîêðà òðåâà. Ïúòÿò íàâëèçàøå â äúëáîêà, øèðîêà ïàäèíà. Îò äâåòå ñòðàíè ñå èçäèãàõà ñòðúìíè ñèïåè. Äúæäúò ñïðÿ, íî çâåçäè íå ñå âèæäàõà. Ïúòóâàõìå ïðåç ãîðà îò âèñîêè âúãëåíîâî÷åðíè åëè. Êîëêî îùå èìà? ïîïèòàõ àç. Äåâåò ìèíóòè ïîíå ñïîðåä äæèïèåñà, íî íå ìè ñå âÿðâà óñòðîéñòâîòî äà å âçåëî ïðåäâèä ïî êàêâà íàñòèëêà ñå äâèæèì. Ìàìà ñå îïèòà äà èçáåãíå åäíà äóïêà, àëà íàêëîíúò º ïîïðå÷è. Êðððð íåùî îäðàñêà êîëàòà îòäîëó. Ìàé îíîâà ïðåäïîëîæåíèå çà õåëèêîïòåðà è êó÷åøêèÿ âïðÿã íå áåøå ÷àê òîëêîâà àáñóðäíî. Îòíå íè íå äåâåò, à äâàéñåò ìèíóòè. Íàé-ñåòíå ñâèõìå âäÿñíî, ïðåêîñèõìå ìàëúê äúðâåí ìîñò è çúðíàõìå ñâåòëèíêà ìåæäó äúðâåòàòà. Òóê òðÿáâà äà å çàêëþ÷è ìàìà. Åäâà ëè íÿêîé äðóã áè æèâÿë íà òàêîâà çàòúíòåíî ìÿñòî. Ìèíàõìå ïðåç íÿêàêâà ïîðòà è ìàìà ïàðêèðà íà àëåÿòà ìåæäó äâå êúùè. Òàì ñòîåøå ìàëúê, ñòàð ÷åðåí Ìîðèñ Ìàñêîò ñ áÿë ïîêðèâ. È äâåòå êúùè èìàõà ñëàìåíè ïîêðèâè, à ñòåíèòå áÿõà èççèäàíè íå ñ îáèêíîâåíè òóõëè, à ñúñ çàîáëåíè êàìúíè, êàêâèòî ñå íàìèðàò ñðåä ïîëåòî. Åäíàòà êúùà ñâåòåøå. Ìàìà îòâî-
19
ðè âðàòàòà íà êîëàòà. Ëúõíà ìå ìèðèçìà íà ìîêðà ïðúñò, íà áîðîâè èãëè÷êè è íà äèì. Âðàòàòà íà ñâåòåùàòà êúùà ñå ñúñòîåøå îò äâå íåçàâèñèìî îòâàðÿùè ñå ÷àñòè. Òàêèâà ïîðòè ÷åñòî èìàò êîíþøíèòå. Íÿêîé áóòíà ãîðíàòà ïîëîâèíà è çàä íåÿ ñå ïîêàçà âèñîêà æåíà ñ ãúðáèöà è äúëãè èíäèàíñêè ïëèòêè. Íå, ìîìåíò. Ãúðáèöàòà èìàøå ïåðóøèíà, î÷è è êðèëà. Îêàçà ñå áóõàë. Ïòèöàòà ñå âçèðàøå ëþáîïèòíî â íàñ, âñå åäíî îáìèñëÿøå äàëè ùå º ñå óñëàäèì çà çàêóñêà. Âëèçàéòå ïîäêàíè íè íåïîçíàòàòà. Ùå âèäÿ êàêâî ìîãà äà ñòîðÿ. Òîâà áåøå ëåëÿ Èñà. Ëåëÿ Èñà áåøå íàïàëèëà ïå÷êà íà äúðâà â ãîëÿìàòà ñòàÿ â ìîèòå î÷è êîìáèíàöèÿ ìåæäó äíåâíà è ðàáîòèëíèöà. Âúðõó ïå÷êàòà âðåøå òåíäæåðà è áúëâàøå èçïîä êàïàêà îáëà÷åòà ïàðà è ñèëíà ìèðèçìà. Äî ñòåíèòå áåç ïðîçîðöè áÿõà íàðåäåíè ñåêöèè è øêàôîâå. Ïî ðàôòîâåòå ñòîÿõà íå ñàìî êíèãè, íî è ñàêñèè, ÷àøè, ñàíäú÷åòà ñ èíñòðóìåíòè è êîøíèöè ñ âåñòíèöè. Ïîêúñíî ðàçáðàõ, ÷å â ÷àñò îò êîøíèöèòå ñå ñïîòàéâàò òàðàëåæè è ëåøíèêîâè ñúíëèâöè, ïîòúíàëè â çèìåí ñúí.  ñòàÿòà èìàøå äâå êðåñëà ñ ðàçëè÷íà òàïèöåðèÿ, äâå äúëãè ìàñè è äúðâîäåëñêè ïëîò. Ñâåòëèíà ñòðóåøå îò äâå ãàçåíè ëàìïè. Íèêúäå íå âèäÿõ òåëåâèçîð. Ëåëÿ Èñà ìå ñëîæè äà ëåãíà âúðõó ïîèçíîñåíî ñòàðî êàíàïå, êîåòî ìèðèøåøå íà êó÷å, è ìåòíà äâå ÷åðãè âúðõó çàâèâêàòà ìè. Àç îáà÷å ïðîäúëæàâàõ äà çúçíà. Êúì ìåí ëåëÿ Èñà ñå äúðæåøå ìíîãî ìèëî, íî íå è êúì ìàéêà ìè.
20
Ïîñïè ñè îêóðàæè ìå òÿ. Íÿìà çà êàêâî äà ñå áåçïîêîèø. Êàôÿâèòå º î÷è èìàõà öâÿò íà åñåííè ëèñòà è ïî íÿêàêâà ïðè÷èíà º ïîâÿðâàõ. À êîòàðàêúò... ïðîøåïíàõ àç. Íÿìà êàê äà ïðèïàðè òóê óñïîêîè ìå òÿ. Ìîæå äà âëåçå ñàìî àêî àç ãî ïóñíà. Íå ìå íàêàðà äà º îáÿñíÿâàì êàêâîòî è äà áèëî. Âå÷å çíàåøå âñè÷êî. Íÿìàõ ïðåäñòàâà êàê å óñïÿëà, íî èçïèòàõ îãðîìíî îáëåê÷åíèå, ÷å òÿ ïðîñòî ðàçáèðà. Êúì ìàìà ñå îáðúùàøå ñ òîí, ïî-îñòúð îò íîæ. Òðÿáâàøå äà ÿ äîâåäåø ïî-ðàíî. Îòêúäå äà çíàì, ÷å ùå ñòàíå òàêà? Ñëó÷è ñå åäâà â÷åðà. Íî òÿ íàâúðøè äâàíàéñåò ïðåç ìàðò, íàëè? Îòíà÷àëî ìàìà ñè çàìúë÷à, ìàêàð ÷å âúïðîñúò íå áåøå íèêàê òðóäåí. Ñèãóðíî å îáúðêàíà êàòî ìåí, ïîìèñëèõ ñè, çàùîòî ñàìàòà àç ñúùî íå ñõâàùàõ êàêâî îáùî èìà ìîÿò ðîæäåí äåí ñ ðàçáîëÿâàíåòî ìè. Àëà êîãàòî îòãîâîðè, íå äîëîâèõ íîòêà íà îáúðêâàíå â ãëàñà º. Çâó÷åøå ïî-ñêîðî ÿäîñàíà è èçïëàøåíà: Òÿ íå å êàòî òåá. Êëàðà å î÷àðîâàòåëíî, åíåðãè÷íî è íîðìàëíî ìîìè÷å. Ëåëÿ Èñà ÿ èçãëåäà ïðîäúëæèòåëíî. Òîçè âúïðîñ ùå ãî îáñúäèì äðóã ïúò îòñå÷å òÿ. Ñåãà å âàæíî äà ñâàëèì òåìïåðàòóðàòà è äà èçïðàâèì ìîìè÷åòî íà êðàêà. Äà, ìîëÿ ïîìèñëèõ ñè. À àêî ìîæåòå äà îáëåê÷èòå è ãëàâîáîëèåòî ìè... Ëåëÿ Èñà ïîâäèãíà êàïàêà íà òåíäæåðàòà è ñ ãîëÿìà ëúæèöà îòñèïà ìàëêî áóëüîí â ÷àøà.
21
Âçåìè ïîäàäå ìè ÷àøàòà òÿ. Ìàëêî å ãîð÷èâî, íî ùå òè ïîìîãíå. Êàêâî èìà âúòðå? ïîèíòåðåñóâà ñå ìíèòåëíî ìàìà. Îòðîâà îò êðàñòàâà æàáà è ñëþíêà îò ñìîê. Òè êàêâî î÷àêâàøå? Âäèãíàõ óæàñåíî ãëàâà, íî çàáåëÿçàõ ïàëàâî ïëàìú÷å â åñåííîêàôÿâèòå º î÷è. Ñïîêîéíî. Ñàìî çàíàñÿì ìàéêà òè. Çàïàðèõ âúðáîâà êîðà è äðóãè áèëêè, êîèòî ùå çàñèëÿò äåéñòâèåòî íà ïåíèöèëèíà. Ñëåä êàòî èçïèåø îòâàðàòà, ùå ïîðàçòðèÿ âðàòà è ãëàâàòà òè, çà äà òè ìèíå ñúâñåì. È íàèñòèíà ìè ìèíà. Çàïàðêàòà äåéñòâèòåëíî èìàøå âêóñ íà îòðîâà. Òàêà èëè èíà÷å ïðåñóøèõ ÷àøàòà è îòïóñíàõ ãëàâà â ñêóòà íà ëåëÿ Èñà, à òÿ çàïî÷íà âíèìàòåëíî äà ìå ìàñàæèðà. Áåøå ìíîãî ïðèÿòíî. Ñ âñÿêî äâèæåíèå îòíåìàøå îò ãëàâîáîëèåòî ìè. Äîðè êîãàòî íàòèñíà ñ ïðúñòè ÷åëîòî ìè, îòåêëî îò ðàíàòà, íå èçïèòàõ íèêàêâà áîëêà. Äîêàòî ìå ìàñàæèðàøå, ñè òàíàíèêàøå ïîä íîñ. Ìåëîäèÿòà òó ñå èçäèãàøå, òó ïîòúâàøå â íåî÷àêâàíè ìóçèêàëíè èçâèâêè. Îïðåäåëåíî íå áÿõ ÷óâàëà òàêàâà ïåñåí. Îò âðåìå íà âðåìå èçïÿâàøå äâà òîíà åäèí íèñúê è åäèí âèñîê åäíîâðåìåííî. Íå çíàì çàùî, íî íàïåâúò º ìè íàâÿ ñïîìåíè çà âÿòúð, äúæä è ìèðèçìà íà åñåííè ëèñòà. Íåî÷àêâàíî ñå çàòðúøíà âðàòà. Ïî÷òè çàñïàëà, ñå ñåïíàõ è îòâîðèõ î÷è. Ìàìî? Ùå ñå âúðíå ñëåä ìàëêî. Íå îáè÷à áèëêè è äèâè çàêëèíàíèÿ.
22
Çàêëèíàíèÿ? Øøøò. Íå ìèñëè ÷àê òîëêîâà. Ïî-êúñíî ùå ñè ïîãîâîðèì. Ïîñòåïåííî ãëàâîáîëèåòî ìè îòøóìÿ. Äîêàòî ñå ïðåäàâàõ íà ñúíÿ, â ñåíêèòå íå ìå äåáíåøå ÷óäîâèùíèÿò êîòàðàê.
23