ÒÎÍÊÅ ÄÐÀÕÒ ÏÈÑÌÎÒÎ ÇÀ ÊÐÀËß
This project has been funded with support from the European Commission. This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
Òîçè ïðîåêò å ôèíàíñèðàí ñ ïîäêðåïàòà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ. Òàçè ïóáëèêàöèÿ [ñúîáùåíèå] îòðàçÿâà ñàìî ëè÷íèòå âèæäàíèÿ íà íåéíèÿ àâòîð è îò Êîìèñèÿòà íå ìîæå äà áúäå òúðñåíà îòãîâîðíîñò çà èçïîëçâàíåòî íà ñúäúðæàùàòà ñå â íåÿ èíôîðìàöèÿ.
Òîíêå Äðàõò
Ïèñìîòî çà êðàëÿ Ïðåâåëà îò íèäåðëàíäñêè: Âàñèëêà Âàí÷åâà Èëþñòðàöèè: Òîíêå Äðàõò
ÅÌÀÑ
С
П РО Х О Д
"
АР
ца г ра н и
"
УК Л И
ЗЕМЯТА НА ДЕЛТАТА (ЧАСТИЧНО ЗАВЗЕТА ОТ ЕФИЛАН)
ка
Е Ф И Л А Н
та
Н"
УТ
З
Г Н"
)
АД
Т"
гр
РИ
а аниц
к
Н
"
З
н а з а па д ът
гр ан иц а
АРЮДИ
"В
"
ТР И Д
п
ЮДИ
Н"
и ор
Вт
"
Дъго в идн а та река
РА
а
Г О Л ЕМИТЕ П Л А НИНИ
ГР
"
ЗА
Сре
Бел
а
рек я л а та
ИС
Трети я т г ол я м
"Х
ка
ХР
река
СЛАН
АМЪКЪ
ре
ТЕ Л А
а
И
ИР
ТЕХЮРС КАТА ГОРА
ят
АМЪКЪ
ХЮРИ
С ин
е ка
МЪКЪ ЗА
"И
на Зла т та р
река
из то
та ре
ПУСТОШ
ИСЛ АНС КАТА ГОРА
ре
на
е
в
Т
Сива т а
ДИВ ИЯТ ЛЕС
АМЪКЪ
ив а
Ч ер
АС
а Г Р А Д Зе ле н а т
ТЕ
та р е к а
Н"
Е Ф И Л А Н
П Р ОХ О Д
д
Т
Ч
на ер
"М
ОП
МАЛЪК
Т
ОД
Т
АД
ПР
з а па
РТ Ю М
ка
Т
ПРОХ
г о л я м п ът н а
АМЪКЪ
Син я
"
н
п ът към
П Л А НИНИТЕ НИЯ ВЯТ ЪР Н А ЮЖ
Б
АП
ят
ната рек а
ХОНА
"ФА
ах о
КРАЛСК АТА ГОРА
М А Н А С ТИР
ят
А
ре та
м К р. Д
ФОРХОТСКАТА ГОРА ни
КЛИС ПАРА
ГОРАТА НА РАЗБОЙ НИЦИТЕ
ле
Д ЪТ
НА
къ
РА
П ъ р вият г о ля м път на з ап а д
ДИВ ИЯТ ЛЕС т ау
ЕМА Р
Д
ЗЕЛЕНИТЕ ВЪЗВИШЕНИЯ
А Д О Р"
я т а р е ка
Т
юж
Т
л Бе я и и шен
в ият ръх
ТР И Н А
"Р
ОД
т п ъ хо н ау т ви яр . Да р пъ К
ст Налог а
ИС
а Е СТЕ Н А У
"
ПРОХ
И
"М
Т ЪР
НИН
ут . Да х о н а Кр
Ж НИЯ ВЯ
възв
ПЛА ИТЕ
"В
ПРОВИНЦИЯТА НА ЕКИ ПЪЛНОВОДНИТЕ Р
НА Ю
ТЕ кат а Си я р ДНИ н ОВИ ЕНИЯ Г Ъ Д ВИШ П Р ОХ О Д З ВЪ т к ъ м
ЛД
СИН ЯТА ГОРА
МЪКЪ ЗА
КОЛ ИБАТА НА МЕН АУР ЕС ИЗВОР
Налог
Налог
и те
ИТЕ
ОД
л ма
т
ГРАД
ИДН
ПРОХ
ЧНИ ЯТ Г Р
ът ят п
НИ Н
а рн
ка
ЖНИЯ
ГОВ
Н Г Р ИЯ
ри
бъ
лата р е
Ю
а рек
ДЪ
Т
дните Звез вишения въз
Бя
ФОРЕСТЕРСКАТА ГОРА
ТО
ТА
Ю
"Ф
КРАЛСКАТА ГОРА
Налог
КА ЛС ВЕ А ГЕ ГОР
"Б я л а т а л у н а"
НАУВЕ
О Р ЕС Т Е
ПЛА
А
НА
Б я лаата р ек
ДЪТ
Т
М ЪК Ъ
Огнената кула
Лунн и възвиш те ени я
ИН
ГР Д А
ДА (ИЗ
Т
чевите Слюн е възвиш ния
З
З
АДН
ИЯ
АП
С ин
МИ СТРИНАУ ТСК АТА ГОРА
"Е
Идина
НДЕР
"
Налог
ГОРАТА НА СЕВЕРНИТЕ ПЛАНИНИ
ИН
н а та р ек а
"Н
АУ
И З ТО Ч Н АТА С Т РА Н А
Морето, в което залязва слънцето
А
Зе
в
З
го
З
Дъ
ек
ък
Замък
ЛАНИНИ СЕВЕРНИТЕ П "
м
ид
За
на изток от Големите планини
Т"
ДАЛЕЧНАТА СЕВЕРНА ГОРА
Замък
а ре к а
УТ
на запад от Големите планини
С т у д енат
Кралството на Дахонаут
Г О Л ЕМИТЕ П Л А НИНИ
Кралството на Юнаувен
ка
ПУСТОШ
Юж н и я т за л и в
С
П РО Х О Д
"
АР
ца г ра н и
"
УК Л И
ЗЕМЯТА НА ДЕЛТАТА (ЧАСТИЧНО ЗАВЗЕТА ОТ ЕФИЛАН)
ка
Е Ф И Л А Н
та
Н"
УТ
З
Г Н"
)
АД
Т"
гр
РИ
а аниц
к
Н
"
З
н а з а па д ът
гр ан иц а
АРЮДИ
"В
"
ТР И Д
п
ЮДИ
Н"
и ор
Вт
"
Дъго в идн а та река
РА
а
Г О Л ЕМИТЕ П Л А НИНИ
ГР
"
ЗА
Сре
Бел
а
рек я л а та
ИС
Трети я т г ол я м
"Х
ка
ХР
река
СЛАН
АМЪКЪ
ре
ТЕ Л А
а
И
ИР
ТЕХЮРС КАТА ГОРА
ят
АМЪКЪ
ХЮРИ
С ин
е ка
МЪКЪ ЗА
"И
на Зла т та р
река
из то
та ре
ПУСТОШ
ИСЛ АНС КАТА ГОРА
ре
на
е
в
Т
Сива т а
ДИВ ИЯТ ЛЕС
АМЪКЪ
ив а
Ч ер
АС
а Г Р А Д Зе ле н а т
ТЕ
та р е к а
Н"
Е Ф И Л А Н
П Р ОХ О Д
д
Т
Ч
на ер
"М
ОП
МАЛЪК
Т
ОД
Т
АД
ПР
з а па
РТ Ю М
ка
Т
ПРОХ
г о л я м п ът н а
АМЪКЪ
Син я
"
н
п ът към
П Л А НИНИТЕ НИЯ ВЯТ ЪР Н А ЮЖ
Б
АП
ят
ната рек а
ХОНА
"ФА
ах о
КРАЛСК АТА ГОРА
М А Н А С ТИР
ят
А
ре та
м К р. Д
ФОРХОТСКАТА ГОРА ни
КЛИС ПАРА
ГОРАТА НА РАЗБОЙ НИЦИТЕ
ле
Д ЪТ
НА
къ
РА
П ъ р вият г о ля м път на з ап а д
ДИВ ИЯТ ЛЕС т ау
ЕМА Р
Д
ЗЕЛЕНИТЕ ВЪЗВИШЕНИЯ
А Д О Р"
я т а р е ка
Т
юж
Т
л Бе я и и шен
в ият ръх
ТР И Н А
"Р
ОД
т п ъ хо н ау т ви яр . Да р пъ К
ст Налог а
ИС
а Е СТЕ Н А У
"
ПРОХ
И
"М
Т ЪР
НИН
ут . Да х о н а Кр
Ж НИЯ ВЯ
възв
ПЛА ИТЕ
"В
ПРОВИНЦИЯТА НА ЕКИ ПЪЛНОВОДНИТЕ Р
НА Ю
ТЕ кат а Си я р ДНИ н ОВИ ЕНИЯ Г Ъ Д ВИШ П Р ОХ О Д З ВЪ т к ъ м
ЛД
СИН ЯТА ГОРА
МЪКЪ ЗА
КОЛ ИБАТА НА МЕН АУР ЕС ИЗВОР
Налог
Налог
и те
ИТЕ
ОД
л ма
т
ГРАД
ИДН
ПРОХ
ЧНИ ЯТ Г Р
ът ят п
НИ Н
а рн
ка
ЖНИЯ
ГОВ
Н Г Р ИЯ
ри
бъ
лата р е
Ю
а рек
ДЪ
Т
дните Звез вишения въз
Бя
ФОРЕСТЕРСКАТА ГОРА
ТО
ТА
Ю
"Ф
КРАЛСКАТА ГОРА
Налог
КА ЛС ВЕ А ГЕ ГОР
"Б я л а т а л у н а"
НАУВЕ
О Р ЕС Т Е
ПЛА
А
НА
Б я лаата р ек
ДЪТ
Т
М ЪК Ъ
Огнената кула
Лунн и възвиш те ени я
ИН
ГР Д А
ДА (ИЗ
Т
чевите Слюн е възвиш ния
З
З
АДН
ИЯ
АП
С ин
МИ СТРИНАУ ТСК АТА ГОРА
"Е
Идина
НДЕР
"
Налог
ГОРАТА НА СЕВЕРНИТЕ ПЛАНИНИ
ИН
н а та р ек а
"Н
АУ
И З ТО Ч Н АТА С Т РА Н А
Морето, в което залязва слънцето
А
Зе
в
З
го
З
Дъ
ек
ък
Замък
ЛАНИНИ СЕВЕРНИТЕ П "
м
ид
За
на изток от Големите планини
Т"
ДАЛЕЧНАТА СЕВЕРНА ГОРА
Замък
а ре к а
УТ
на запад от Големите планини
С т у д енат
Кралството на Дахонаут
Г О Л ЕМИТЕ П Л А НИНИ
Кралството на Юнаувен
ка
ПУСТОШ
Юж н и я т за л и в
© Tonke Dragt © DE BRIEF VOOR DE KONING © Copyright © 1962 by Tonke Dragt © Uitgeverij Leopold, Amsterdam © © Illustrations Tonke Dragt © Òîíêå Äðàõò © ÏÈÑÌÎÒÎ ÇÀ ÊÐÀËß © Ïðåâåëà îò íèäåðëàíäñêè: Âàñèëêà Âàí÷åâà © Èëþñòðàöèè: Òîíêå Äðàõò © Îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà: Áîðèñ Äðàãîëîâ © © ÈÊ ÅÌÀÑ © Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè!
ÂÚÂÅÄÅÍÈÅ Ðèöàðèòå íà êðàë Äàõîíàóò  òàçè êíèãà ñå ðàçêàçâà çà îòäàâíà ìèíàëè âðåìåíà, êîãàòî âñå îùå èìàëî ðèöàðè. Èñòîðèÿòà ñå ñëó÷èëà â äâå êðàëñòâà: çåìÿòà íà êðàë Äàõîíàóò íà èçòîê îò Ãîëåìèòå ïëàíèíè è çåìÿòà íà êðàë Þíàóâåí íà çàïàä îò Ãîëåìèòå ïëàíèíè. Òàêà ñå êàçâàëè ñòîëèöèòå íà äâåòå êðàëñòâà: Ãðàäúò íà Äàõîíàóò è Ãðàäúò íà Þíàóâåí. Ñòàâà äóìà è çà îùå åäíà ñòðàíà, íî çàñåãà íÿìà ÿ ñïîìåíàâàìå. Ðàçêàçúò çàïî÷âà â ñòðàíàòà íà Äàõîíàóò. Íî ïúðâî ùå òðÿáâà äà íàó÷èø íåùè÷êî çà íåãî ñàìèÿ è çà íåãîâèòå ðèöàðè. Åòî êàêâî íàìåðèõ â åäíà ñòàðà, ïðàñòàðà êíèãà: Íàøèÿò êðàë Äàõîíàóò å ìîãúù âëàäåòåë; âñè÷êè âúçõâàëÿâàò ðàçóìà è ñïðàâåäëèâîñòòà ìó è êðàëñòâîòî ìó å ãîëÿìî è êðàñèâî. Âúçâèøåíèÿ ñå ðåäóâàò ñ ðàâíèíè, ïëîäîðîäíè ïîëÿ ñ ïúëíîâîäíè ðåêè è îáøèðíè ëåñîâå. Íà ñåâåð ñå ïðîñòèðàò ïëàíèíè, à íà çàïàä îùå ïî-âèñîêè ïëàíèíè. Ñòðàíàòà íà êðàë Þíàóâåí, êîÿòî íàøèòå ìèíåçåíãåðè âúçïÿâàò â êðàñèâè ïåñíè, íå ãðàíè÷è ñ íàñ îò íèêîÿ ïîñîêà. Íà èçòîê è íà þã íÿìà ïëàíèíè è ïîíÿêîãà âðàãîâå ñå îïèòâàò äà íàõëóÿò îòòàì â ñòðàíàòà íè, ïîäìàìåíè îò áëàãîäåíñòâèåòî, êîåòî öàðè ïðè íàñ. Íî íèêîé äîñåãà íå å óñïÿë äà çàâëàäåå êðàëñòâîòî, çàùîòî ðèöàðèòå íà êðàëÿ ãî ïàçÿò äîáðå è ãî çàùèòàâàò õðàáðî. Äîáðå ñå æèâåå â íàøèòå ãðàíèöè, òóê å ìèðíî è áåçîïàñíî. Ìíîãî ðèöàðè ñëóæàò íà êðàë Äàõîíàóò; ñìåëè è ëîâêè ìúæå, êîèòî ìó ïîìàãàò äà óïðàâëÿâà êðàëñòâîòî è
7
äà ïîääúðæà ðåäà â íåãî. Ìíîãî îò òÿõ ñà ïðî÷óòè: êîé íå å ÷óâàë çà ðèöàð Ôàðòþìàð è çà Òþðè Õðàáðèÿ, è çà Ðèñòðèäèí îò Þãà? È òîâà ñà ñàìî íÿêîè îò ìíîãîòî. Íà ïîâå÷åòî îò òÿõ êðàëÿò å ðàçäàë ëåííè âëàäåíèÿ äà ãè óïðàâëÿâàò îò íåãîâî èìå. Îñâåí òîâà ñà çàäúëæåíè äà ñå ÿâÿâàò âåäíàãà ùîì ãè ïðèçîâå, äà ãî ïîäêðåïÿò ñ ìîùòà è âîéíèòå ñè. Íå âñè÷êè ðèöàðè ïðèòåæàâàò çåìÿ; íà ïúðâî ìÿñòî òîâà ñà ìëàäèòå, êîèòî âïîñëåäñòâèå ùå ïîåìàò âëàäåíèÿòà íà áàùèòå ñè. Ïîñëå èäâàò îíåçè, êîèòî íå æåëàÿò ñîáñòâåíîñò, ñòðàíñòâàùèòå ðèöàðè. Òå îáèêàëÿò ñòðàíàòà è ïðåäëàãàò ïîìîùòà ñè íàâñÿêúäå, îõðàíÿâàò ãðàíèöèòå è ñàìèòå òå ÿ íàïóñêàò, çà äà äîëîæàò ïî-êúñíî íà êðàëÿ êàêâî ñòàâà íàâúí. Ìíîãî ñà ðèöàðèòå âúâ âëàäåíèÿòà íà êðàë Äàõîíàóò è âúïðåêè òîâà íå å ëåñíî äà ñòàíåø åäèí îò òÿõ. Çàùîòî îíçè, êîéòî æåëàå äà ïðèåìå ðèöàðñêîòî çâàíèå, òðÿáâà äà äîêàæå, ÷å å äîñòîåí çà íåãî. Òîé ïðåìèíàâà ïðåç òåæúê ïðîáåí ïåðèîä; ïúðâî ñëóæè êàòî îðúæåíîñåö ïðè íÿêîé îïèòåí ðèöàð, à ïîñëå îùå åäíà ãîäèíà ïðè êðàëñêèòå âîéíè. Íå ñàìî îðúæèåòî òðÿáâà äà îâëàäåå, êàêòî è ìíîãî çíàíèÿ, íî íàé-âå÷å äà äîêàæå ñâîÿòà ïðåäàíîñò è ÷åñòíîñò, îòçèâ÷èâîñò è õðàáðîñò. Òîé òðÿáâà äà å ðèöàð âúâ âñÿêî îòíîøåíèå. Âåäíúæ íà âñåêè ÷åòèðè ãîäèíè, ïðåç ëÿòîòî, êðàë Äàõîíàóò ñâèêâà âñè÷êè ðèöàðè â ñâîÿ ãðàä.  ïðîäúëæåíèå íà ñåäåì äåíà òå ìó äîëàãàò êàê âúðâÿò ðàáîòèòå â ðàçëè÷íèòå êðàèùà íà êðàëñòâîòî è êàêâî ñà ñâúðøèëè è èçâúðøèëè ñàìèòå òå. È ïðåç ñúùàòà òàçè ñåäìèöà, â äåíÿ íà ëÿòíîòî ñëúíöåñòîåíå, êðàëÿò ïîñâåùàâà â ðèöàðñêî çâàíèå ìëàäèòå, êîèòî å ïðåöåíèë çà äîñòîéíè.
8
Êàêúâ ãîëÿì äåí å òîâà! Ñëåä ïîñâåùàâàíåòî ñå îòñëóæâà ëèòóðãèÿ â êàòåäðàëàòà, ïîñëåäâàíà îò îáÿä â äâîðåöà. Ïîñëå èäâà ðåä íà áëÿñêàâèÿ ïàðàä â ãðàäà, â êîéòî ó÷àñòâàò âñè÷êè ðèöàðè, ÿõíàëè êîíåòå ñè â ïúëíî áîéíî ñíàðÿæåíèå, ñ ùèòîâå è ôëàãîâå, íîâîïîñâåòåíèòå ìëàäè íàé-îòïðåä. Îò áëèçî è äàëå÷ ñå ñòè÷àò õîðà äà ãè âèäÿò. Âäèãà ñå ãîëÿì ïðàçíèê, íå ñàìî â äâîðåöà, íî è ïî âñè÷êè êðàé÷åòà íà ãðàäà. Íà ïàçàðíèÿ ïëîùàä ñòàâà ñúáîð, íàâñÿêúäå ñâèðÿò, ïî âñè÷êè óëèöè ïåÿò è èãðàÿò, çàïî÷âàò ïî ñëúíöå è ïðîäúëæàâàò íà ñâåòëèíàòà íà ñòîòèöè ôàêëè. Íà ñëåäâàùèÿ äåí êðàëÿò ñáèðà ðèöàðèòå ñè íà ñúâåò è ìëàäèòå èìàò ïðàâî çà ïðúâ ïúò äà ïðèñúñòâàò. À íà ïî-ñëåäâàùèÿ äåí òå ó÷àñòâàò â ãîëÿì òóðíèð, êîéòî ìíîçèíà ñ÷èòàò çà âúðõà íà ñåäìèöàòà. Íèêîãà íå ìîæå äà âèäè ÷îâåê ñúáðàíè íà åäíî ìÿñòî òîëêîâà áëÿñúê è ðàçêîø, òîëêîâà ñìåëîñò è ëîâêîñò. Íî ïðåäè òåçè äíè íà âåëèêîëåïèå ìëàäèòå íîâè ðèöàðè ñà äëúæíè äà ïðåìèíàò ïðåç ïîñëåäíîòî ñè èçïèòàíèå. Ïîñëåäíèòå äâàäåñåò è ÷åòèðè ÷àñà ïðåäè ïîñâåùàâàíåòî â ðèöàðñêî çâàíèå òå òðÿáâà äà òðèìèðÿò äà íå ÿäàò è äà íå ïèÿò íèùî. À ïîñëåäíàòà íîù áóäóâàò â ìàëêèÿ ïàðàêëèñ îòâúä ñòåíèòå íà ãðàäà. Ïîëîæèëè ùèòîâåòå ñè ïðåä îëòàðà, òå ñòîÿò íà êîëåíå â áåëè îäåæäè è ðàçìèøëÿâàò âúðõó ãîëÿìîòî äåëî, êîåòî èì ïðåäñòîè. Çàðè÷àò ñå êàòî ðèöàðè íà Äàõîíàóò äà ñëóæàò âÿðíî íà ñâîÿ êðàë è íà íåãîâîòî êðàëñòâî, êîåòî å è òÿõíî îòå÷åñòâî. Äàâàò îáåò ïðåä ñåáå ñè äà áúäàò âèíàãè ÷åñòíè è ãîòîâè äà ïîìîãíàò, êàêòî äà ñå áîðÿò çà ïðàâäàòà. Öÿëà íîù ìëàäèòå áóäóâàò è ìèñëÿò, è ñå ìîëÿò Ãîñïîä äà ãè äàðè ñúñ ñèëè çà òÿõíîòî äåëî. Íÿìàò ïðàâî äà ñïÿò èëè äà ðàçãîâàðÿò, íèòî äà ÷óâàò ãëàñ îò
9
âúíøíèÿ ñâÿò, äîêàòî â ñåäåì ñóòðèíòà íå ãè îòâåäå ðèöàðñêî ïðàòåíè÷åñòâî, çà äà ãè ïðåäñòàâè íà êðàëÿ. Òîçè ðàçêàç çàïî÷âà â åäíà òàêàâà íîù â ìàëêèÿ ïàðàêëèñ íà âúçâèøåíèåòî êðàé Ãðàäà íà Äàõîíàóò. Ïåò ìëàäè ìúæå áÿõà ïðåêàðàëè â áóäóâàíå íîùòà, ïðåäè äà áúäàò ïîñâåòåíè â ðèöàðñêî çâàíèå: Âèëìî, Ôîëäî, Èóçèïó, Àðìàí è Òþðè. Òþðè áåøå íàé-ìëàäèÿò îò âñè÷êè; òúêìî áå íàâúðøèë øåñòíàéñåò.
ÏÚÐÂÀ ×ÀÑÒ Ïîðú÷åíèåòî
1. Íîùòà â ïàðàêëèñà Òþðè ñòîåøå, êîëåíè÷èë âúðõó êàìåííèòå ïëî÷è íà ïàðàêëèñà, è íå ïîìðúäâàøå ïîãëåä îò ñâåùòà ïðåä íåãî. Êîå ëè âðåìå áåøå âå÷å? Òðÿáâàøå äà ðàçìèøëÿâà ñåðèîçíî âúðõó çàäúëæåíèÿòà, êîèòî ùåøå äà èìà êàòî ðèöàð, àëà ìèñëèòå ìó ïîñòîÿííî ãî îòíàñÿõà äðóãàäå. À íàâðåìåíè äîðè ïðåñòàâàøå äà ìèñëè è ñå ïèòàøå äàëè ñòàâà ñúùîòî ñ äðóãàðèòå ìó. Îòìåñòâàøå ïîãëåä êúì Ôîëäî è Àðìàí, êúì Âèëìî è Èóçèïó. Ôîëäî è Âèëìî íå ñâàëÿõà î÷è îò ñâåùèòå ñè, Àðìàí áå ñêðèë ëèöå â øåïèòå ñè. Èóçèïó ñåäåøå èçïðàâåí è ãëåäàøå íàãîðå, íî èçâåäíúæ ïðîìåíè ïîçàòà ñè è âïè ïîãëåä ïðàâî â ëèöåòî íà Òþðè. Î÷èòå èì ñå çàäúðæàõà åäíè â äðóãè çà êðàòêî, ñëåä êîåòî Òþðè îòâúðíà ãëàâà îòíîâî êúì ñâîÿòà ñâåù. Çà êàêâî ëè ìèñëåøå Èóçèïó? Âèëìî ñå ïîìðúäíà, ïðåäèçâèêâàéêè ñòúðæåù øóì ïî ïîäà. Âñè÷êè îòìåñòèõà åäíîâðåìåííî ïîãëåäèòå ñè êúì íåãî. Ìîì÷åòî ñâåäå ãëàâà, ñÿêàø çàñðàìåíî. Êîëêî å òèõî êàçà ñè ìàëêî ïî-êúñíî Òþðè. Ïðåç öåëèÿ ìè æèâîò äîñåãà íå å áèëî òîëêîâà òèõî. ×óâàì ñàìî äúõà íè, à àêî ñå çàñëóøàì äîáðå, ìîæå áè ùå ÷óÿ è áèåíåòî íà ñîáñòâåíîòî ñè ñúðöå... Ïåòèìàòà ìëàäè íÿìàõà ïðàâî äà ðàçãîâàðÿò, è äóìà íå èì áå ðàçðåøåíî äà êàçâàò, öÿëà íîù. È ñ âúíøíèÿ ñâÿò íå ìîæåõà äà èìàò êàêâàòî è äà áèëî âðúçêà. Ñàìè áÿõà çàêëþ÷èëè ïîðòàòà íà ïàðàêëèñà è ùÿõà äà ÿ îòêëþ÷àò îòíîâî óòðå ñóòðèíòà â ñåäåì, êîãàòî äîéäåõà äà ãè îòâåäàò ðèöàðèòå íà êðàë Äàõîíàóò.
14
Óòðå ñóòðèíòà! Ïðåä î÷èòå íà Òþðè îæèâÿ òúðæåñòâåíèÿò ïàðàä: ðèöàðèòå, ÿõíàëè êîíåòå ñè â êðàñèâè ïîêðèâàëà, èçïèñàíèòå â öâåòîâå ùèòîâå è ïëþùÿùèòå çíàìåíà. Âèäÿ è ñåáå ñè, âúçñåäíàë îãíåí êîí, öåëèÿò â áëåñòÿùà áðîíÿ, íà ãëàâàòà øëåì ñ óêðàñà îò âååùè ñå ïåðà. Òîé îòïúäè êàðòèíàòà. Íå òðÿáâàøå äà ìèñëè çà âúíøíèòå íåùà â ðèöàðñòâîòî, à äà ñè îáåùàå äà áúäå ïðåäàí è ÷åñòåí, ñìåë è æåðòâîãîòîâåí. Îò ñâåùòà î÷èòå ãî çàáîëÿõà. Òþðè ïîãëåäíà êúì îëòàðà, êúäåòî ãè ÷àêàõà ïåòòå ìå÷à. Íàä òÿõ âèñÿõà ùèòîâåòå è ïðîáëÿñâàõà â òðåïòÿùàòà ñâåòëèíà íà ñâåùèòå. Îò óòðå äâàìà ðèöàðè ùå íîñÿò åäèí è ñúùè ãåðá ïîìèñëè ñè òîé, áàùà ìè è àç. Áàùà ìó ñå êàçâàøå ñúùî Òþðè, âèêàõà ìó Õðàáðèÿ . Äàëè è òîé íå ñïåøå è íå ìèñëåøå çà ñèíà ñè? Íàäÿâàì ñå êàçà ñè ìîì÷åòî è àç äà ñòàíà òî÷íî òàêúâ äîáúð ðèöàð êàòî íåãî. Íå ñëåä äúëãî ìó ìèíà äðóãà ìèñúë ïðåç óìà. Àìè àêî íÿêîé ïî÷óêà íà âðàòàòà! Íÿìà äà ìó îòâîðèì, çàùîòî íå áèâà. Òþðè ñå ñåòè êàêâî ñå áå ñëó÷èëî íà ðèöàð Ôàðòþìàð, äîêàòî ñëóæåë êàòî îðúæåíîñåö. Êîãàòî áóäóâàë â íîùòà ïðåäè ïîñâåùàâàíåòî ñè, èçâåäíúæ íÿêîé çàõëîïàë ïî ïîðòàòà. Òîé áèë â ïàðàêëèñà ñ òðèìà ñâîè ïðèÿòåëè, íî íèêîé íå îòâîðèë. È äîáðå, ÷å íå ãî íàïðàâèëè, çàùîòî ïî-êúñíî ñå îêàçàëî, ÷å å áèë ñëóæèòåë íà êðàëÿ, êîéòî èñêàë äà ãè èçïèòà. Òþðè îòíîâî ïîãëåäíà êúì äðóãàðèòå ñè. Òå íå áÿõà ïîìðúäíàëè. Ñèãóðíî âå÷å ìèíàâàøå ïîëóíîù. Ñâåùòà ìó äîãàðÿøå, îò ïåòòå íàé-ìàëêà áåøå îñòàíàëà òÿ. Ìîæå áè çàùîòî ñòîåøå íàé-áëèçî äî ïðîçîðåöà. Îòíÿêúäå ñòàâàøå òå÷åíèå, ïîñòîÿííî èìàøå óñåùàíåòî, ÷å ãî ïðîíèçâà ñòóäåí âúçäóøåí ïîòîê. Ùîì ñâåùòà ìè
15
óãàñíå, íÿìà äà ïàëÿ íîâà êàçà ñè. Ñòðóâàøå ìó ñå, ÷å ùå å ïî-äîáðå äà ñåäè íà òúìíî, çà äà íå ãî âèæäàò îñòàíàëèòå. Íå ñå áîåøå äà íå çàñïè. Äàëè Âèëìî íå ñïåøå? Íå, åòî ÷å ñå ïîìðúäíà. Íå áóäóâàì, êàêòî ñå ïîëàãà ðå÷å ñè Òþðè è ñêëþ÷è ðúöå, ïðèêîâàë ïîãëåä â ìå÷à, êîéòî çà â áúäåùå ùåøå äà ìó áúäå ðàçðåøåíî äà èçïîëçâà ñàìî çà äîáðè äåëà. Êàçà ñè íàóì äóìèòå, êîèòî ùåøå äà îòïðàâè íà äðóãèÿ äåí êúì êðàë Äàõîíàóò: Êúëíà ñå êàòî ðèöàð äà ñëóæà ïðåäàíî íà Âàñ è íà âñè÷êè Âàøè ïîäàíèöè, è äà ïîìàãàì íà âñåêè, êîéòî ìå ïðèçîâå íà ïîìîù. Êúëíà ñå... Òîãàâà íà âðàòàòà ñå ïî÷óêà òèõî, íî äîñòàòú÷íî ñèëíî, çà äà ñå ÷óå. Ïåòèìàòà ìëàäåæè çàòàèõà äúõ, àëà îñòàíàõà íåïîäâèæíè. Îòíîâî ñå ïî÷óêà. Ìëàäåæèòå ñå ñïîãëåäàõà, íî íå ïðîäóìàõà è íå ïîìðúäíàõà. ×óõà, ÷å íÿêîé âúðòè äðúæêàòà íà âðàòàòà. Ñëåä òîâà äîëîâèõà øóìà íà îòäàëå÷àâàùè ñå ñòúïêè, êîèòî áàâíî çàãëúõíàõà. Èçïóñíàõà äúëáîêà âúçäèøêà, è òðèìàòà åäíîâðåìåííî. Åòî, ÷å ñå ñëó÷è ïîìèñëè ñè Òþðè. Êîëêîòî è äà å ñòðàííî, èìàøå ÷óâñòâîòî, ÷å ïðåç öÿëîòî âðåìå, äîêàòî áóäóâàøå, å ÷àêàë òî÷íî òîâà. Ñúðöåòî ìó áèåøå øóìíî è ìó ñå ñòðóâàøå, ÷å ãî ÷óâàò è îñòàíàëèòå. Õàéäå, ñïîêîéíî ðå÷å ñè íàóì. Ìîæå áè áåøå ñòðàííèê, êîéòî íå çíàå, ÷å áóäóâàìå òóê, èëè ïúê íÿêîé èñêàøå äà íè èçìú÷è, èëè äà íè èçïèòà... È âúïðåêè òîâà çà÷àêà â íàïðåæåíèå äàëè îòíîâî ùå ÷óå íåùî. Ñâåùòà ìó ïðèïëàìíà ÿðêî è çàãàñíà, êàòî òèõè÷êî èçñúñêà. Åòî ÷å áåøå âå÷å íà òúìíî. Íå çíàåøå êîëêî âðåìå å ìèíàëî, êîãàòî äîëîâè íàä
16
ãëàâàòà ñè øóì. Ñÿêàø íÿêîé ïîäðàñêâàøå ñ íîêúò ïî ïðîçîðåöà. Ñëåä êîåòî ÷ó ãëàñ, òèõ êàòî ïðèäèõàíèå: Â èìåòî íà Áîãà, îòâîðåòå âðàòàòà!
2. Ìîëáàòà íà åäèí íåïîçíàò Òþðè ñå èçïðàâè è ïîãëåäíà êúì ïðîçîðåöà. Íå âèäÿ íèùî äîðè ñÿíêà òàêà ÷å ìîæåøå äà ñè ïîìèñëè, ÷å ìó ñå å ñ÷óëî. Íî òàêà ëè áåøå? À è íå ìîæåøå äà íàïðàâè òîâà, çà êîåòî ìîëåøå ãëàñúò, êîëêîòî è íàñòîé÷èâî äà çâó÷åøå. Ìîì÷åòî ñêðè ëèöå â øåïèòå ñè è ñå îïèòà äà ïðîêóäè âñè÷êè ìèñëè îò äóøàòà ñè. Àëà îòíîâî ÷ó ãëàñà, ñúâñåì ÿñåí, ìàêàð äà íå áåøå ïî-ñèëåí îò øåïîò:  èìåòî íà Áîãà, îòâîðåòå âðàòàòà! Çâó÷åøå äîðè îùå ïî-íàñòîé÷èâî îòêîëêîòî ïúðâèÿ ïúò. Òþðè ïîãëåäíà êúì ïðèÿòåëèòå ñè. Èçãëåæäàøå, ñÿêàø íèùî íå ñà ÷óëè. Íî òîé ãî áåøå ÷óë ìíîãî äîáðå!  èìåòî íà Áîãà, îòâîðåòå âðàòàòà! Àìè ñåãà? Íÿìàøå ïðàâî äà îòâàðÿ âðàòàòà... äà, íî àêî íàâúí èìàøå ÷îâåê, èçïàäíàë â íóæäà, ïðåñëåäâàí, êîéòî òúðñè óáåæèùå? Çàñëóøà ñå. Îòíîâî áåøå òèõî. Àëà ãëàñúò îùå çâó÷åøå â óøèòå ìó; íèêîãà íÿìàøå äà ãî çàáðàâè. Î, çàùî òðÿáâàøå äà ñå ñëó÷è òúêìî ñåãà? Íÿìàøå îòãîâîð íà òîçè âúïðîñ, íî è íÿìàøå äà íàìåðè ñïîêîéñòâèå, àêî íå ãî íàïðàâåøå. Êîëåáàåøå ñå. È âçå ðåøåíèå. Èçïðàâè ñå åäâà ÷óòî, ñ ìúêà, çàùîòî îò äúëãîòî êîëåíè÷åíå âúðõó ëåäåíèÿ
2. Ïèñìîòî çà êðàëÿ.
17
ïîä ñå áåøå âäúðâèë. Çàïðîêðàäâà ñå êúì âðàòàòà, îïèïâàéêè ñòåíàòà. Îò âðåìå íà âðåìå ñå îáðúùàøå äà âèäè äðóãàðèòå ñè. Íå ìó ñå âÿðâàøå äà ñà çàáåëÿçàëè íåùî èëè ïúê? Àðìàí ãëåäàøå êúì ìÿñòîòî ìó. Àëà Àðìàí íÿìàøå íèêîãà äà ãî ïðåäàäå. Âðåìåòî, äîêàòî ñòèãíå ïðåääâåðèåòî, ìó ñå ñòîðè áåçêðàéíî. Îòíîâî õâúðëè ïîãëåä íàçàä: êúì äðóãàðèòå ñè, êúì îëòàðà è êúì ùèòîâåòå íàä íåãî, êúì ñâåòëèíàòà íà ÷åòèðèòå ñâåùè è êúì òúìíèòå ñåíêè ìåæäó êîëîíèòå íà ñâîäîâåòå. Ïîñëå ïðåêîñè ìàëêîòî ïðåääâåðèå è êàòî ñòèãíà âðàòàòà, ñëîæè ðúêà âúðõó êëþ÷à. Àêî îòâîðÿ ïîìèñëè ñè Òþðè, ùå íàðóøà ïðàâèëàòà è óòðå íÿìà äà ìîãà äà ïîëó÷à ðèöàðñêî çâàíèå. Òîé çàâúðòÿ êëþ÷à, îòêðåõíà âðàòàòà è ïîãëåäíà íàâúí. Íà ïðàãà ñòîåøå ìúæ, óâèò â øèðîêî íàìåòàëî, ñ íàõëóïåíà øàïêà. Òþðè íå ìîæà äà ðàçëè÷è ÷åðòèòå ìó, áåøå ïðåêàëåíî òúìíî. Ïîîòâîðè îùå ìàëêî âðàòàòà è ìúë÷àëèâî çà÷àêà äðóãèÿò äà êàæå íåùî. Áëàãîäàðÿ âè ïðîøåïíà íåïîçíàòèÿò. Òþðè ïðîäúëæàâàøå äà ìúë÷è. Íåïîçíàòèÿò íàïðàâè ïàóçà, ñëåä êîåòî êàçà, âñå îùå øåïòåéêè: Ìîëÿ çà ïîìîù; ðàáîòàòà å íà æèâîò èëè ñìúðò! Òúé êàòî Òþðè âñå îùå íå îòãîâàðÿøå, ìúæúò ïðîäúëæè: Ùå ìè ïîìîãíåòå ëè?... Ùå ìè ïîìîãíåòå ëè? ïîâòîðè òîé. Î, Áîæå! Çàùî íå êàæåòå íåùî? Êàê ìîãà äà âè ïîìîãíà? ïðîøåïíà Òþðè. Çàùî ñòå äîøëè? Íå çíàåòå ëè, ÷å óòðå òðÿáâà äà áúäà ïîñâåòåí â ðèöàðñêî çâàíèå è ÷å íå ìè å ðàçðåøåíî äà ðàçãîâàðÿì ñ íèêîãî? Çíàÿ îòâúðíà íåïîçíàòèÿò. Çàòîâà èäâàì òúêìî òóê.
18
Ïî-äîáðå äà áÿõòå îòèøëè íÿêúäå äðóãàäå ãíåâíî èçøåïòÿ Òþðè. À ñåãà íàðóøèõ ïðàâèëàòà è óòðå íÿìà äà èìàì ïðàâî äà ïðèåìà ðèöàðñêîòî çâàíèå. Ùå ïðèåìåòå ðèöàðñòâîòî çà èñòèíñêè çàñëóãè êàçà íåïîçíàòèÿò. Íàëè ðèöàðÿò òðÿáâà äà ñå îòçîâàâà, êîãàòî ãî ìîëÿò çà ïîìîù? Èçëåç íàâúí äà òè êàæà êàêâî ùå òðÿáâà äà íàïðàâèø çà ìåí. Áúðçî, áúðçî, ÷å íÿìà ìíîãî âðåìå! Õì ðå÷å ñè Òþðè, âå÷å ðàçãîâàðÿõ è îòâîðèõ âðàòàòà, çàùî ïúê äà íå èçëÿçà îò ïàðàêëèñà? Íåïîçíàòèÿò ãî õâàíà çà ðúêàòà è ãî ïîâåäå ñëåä ñåáå ñè ïîêðàé âúíøíèÿ çèä íà ïàðàêëèñà. Ðúêàòà ìó áåøå êîñòåëèâà è íàáðú÷êàíà, ðúêàòà íà ñòàð ÷îâåê. È ãëàñúò ìó çâó÷è ñòàð ïîìèñëè ñè Òþðè. Êîé ëè ùå äà å? Íåïîçíàòèÿò ñïðÿ ïðè åäíà ìàëêà íèøà. Äà ñå ìóøíåì òóê ïðîøåïíà òîé è äà ñè ïîãîâîðèì òèõè÷êî, ÷å äà íå íè ÷óå íÿêîé. Êîãàòî ñå ñêðèõà â íèøàòà, ïóñíà ðúêàòà íà Òþðè è ãî ïîïèòà: Êàê òè å èìåòî? Òþðè îòãîâîðè ìîì÷åòî. Àõ, Òþðè, íàëè ìîãà äà òè ñå äîâåðÿ? Êàêâî èñêàòå îò ìåí? ïîïèòà Òþðè. Íåïîçíàòèÿò ñå íàâåäå êúì íåãî è ïðîøåïíà: Íîñÿ ïèñìî, èçêëþ÷èòåëíî âàæíî ïèñìî. Ìîãà ñïîêîéíî äà êàæà, ÷å îò íåãî çàâèñè ñúäáàòà íà åäíî öÿëî êðàëñòâî. Ïèñìî çà êðàë Þíàóâåí. Êðàë Þíàóâåí! Òþðè áåøå ñëóøàë ìíîãî çà íåãî. Òîé óïðàâëÿâàøå çåìÿòà íà çàïàä îò ïëàíèíèòå è ñå ãîâîðåøå, ÷å áèë áëàãîðîäåí è ñïðàâåäëèâ âëàäåòåë. Òîâà ïèñìî òðÿáâà äà ñòèãíå äî êðàëÿ ïðîäúëæè íåïîçíàòèÿò. Âúçìîæíî íàé-ñêîðî. Äà íå èñêàòå... ïîäå Òþðè íåäîâåð÷èâî. Îíçè, êîéòî òðÿáâà äà îòíåñå ïèñìîòî, å ×åðíèÿ
19
ðèöàð ñ Áåëèÿ ùèò ïðåêúñíà ãî íåïîçíàòèÿò.  òîçè ìîìåíò òîé ñå íàìèðà â ñòðàííîïðèåìíèöàòà Èêàðôàðà â ãîðàòà. È ñåãà ùå òå ïîïèòàì äàëè ñè ñúãëàñåí äà ìó çàíåñåø ïèñìîòî. Àç ñàìèÿò íå ìîãà äà ãî íàïðàâÿ; ñòàð ñúì è âðàãîâå ìå ïðåñëåäâàò. Çàùî íå ïîìîëèø íÿêîé äðóã ðèöàð? ïîïèòà Òþðè. Ãðàäúò å ïúëåí ñ ðèöàðè, âñå õîðà, íà êîèòî ìîæåø äà ñå äîâåðèø. Êúì íèêîé ðèöàð íå ìîãà äà ñå îáúðíà îòãîâîðè íåïîçíàòèÿò. Òâúðäå ìíîãî ñå íàáèâàò íà î÷è. Íå òè ëè êàçàõ, ÷å íàâñÿêúäå èìà âðàãîâå? Èç öåëèÿ ãðàä äåáíàò ñúãëåäâà÷è ñ íàäåæäàòà äà óëîâÿò ïèñìîòî. Íå, èçâåñòåí ðèöàð íå ìè âúðøè ðàáîòà. Òðÿáâà ìè íåïîçíàò, êîéòî íå áèå íà î÷è. È â ñúùîòî âðåìå äà å ÷îâåê, êîìóòî ìîãà äà ïîâåðÿ ïèñìîòî. Òúðñÿ íÿêîé, êîéòî õåì äà å ðèöàð, õåì äà íå å! Òè ñè òîçè, êîéòî ìè å íóæåí: îïðåäåëåí ñè çà äîñòîåí äà ïðèåìåø óòðå ðèöàðñòâîòî, à ñè ìëàä è äîñåãà íå ñè äàâàë ïîâîä äà ñå ãîâîðè çà òåá. Íà òåçè äóìè Òþðè íÿìàøå êàêâî äà âúçðàçè. Îòíîâî ñå îïèòà äà ðàçëè÷è ÷åðòèòå íà íåïîçíàòèÿ, íî íå óñïÿ. Òîëêîâà ëè å âàæíî ïèñìîòî? ïîïèòà íàêðàÿ. Íåîöåíèìî âàæíî! ïðîøåïíà íåïîçíàòèÿò. Õàéäå, íå ñå êîëåáàé ïîâå÷å ïðîäúëæè òîé ñ òðåïåðåù ãëàñ. Ãóáèø òâúðäå ìíîãî âðåìå! Òóê íàáëèçî, íà ïîëÿíàòà çàä ïàðàêëèñà, òå ÷àêà êîí; àêî ãî ÿõíåø, ñëåä òðè ÷àñà ùå ñè â ñòðàííîïðèåìíèöàòà à àêî ÿçäèø ïî-áúðçî, ìîæå è çà ïî-ìàëêî. Ñåãà å îêîëî åäèí è ÷åòâúðò.  ñåäåì, êîãàòî ùå òå âçåìàò äà òå ïðåäñòàâÿò íà êðàë Äàõîíàóò, ìîæåø äà ñè âå÷å òóê. Ìîëÿ òå, èçïúëíè ìîëáàòà ìè! Òþðè ÷óâñòâàøå, ÷å íå ìîæå äà îòêàæå. Ïðàâèëàòà,
20
íà êîèòî òðÿáâàøå äà ñå ïîä÷èíè åäèí ïðåäñòîÿù ðèöàð, áÿõà âàæíè, íî òîçè çîâ çà ïîìîù áåøå îùå ïî-âàæåí. Ùå ãî íàïðàâÿ ñêëîíè òîé. Äàéòå ìè ïèñìîòî è ìè êàæåòå êàê äà íàìåðÿ ñòðàííîïðèåìíèöàòà. Áëàãîäàðÿ! âúçäúõíà íåïîçíàòèÿò è âåäíàãà ïðîäúëæè, øåïòåéêè: Êàçâà ñå Èêàðôàðà . Çíàåø ëè ëîâíàòà õèæà íà êðàë Äàõîíàóò? Çàä íåÿ òðúãâà òåñåí ïúò â ñåâåðîçàïàäíà ïîñîêà. Ïîåìè ïî íåãî è ãî ñëåäâàé, äîêàòî ñòèãíåø ãîëî ìÿñòî ñðåä ãîðàòà. Îòòàì òðúãâàò äâå ïúòåêè; õâàíè ëÿâàòà è ùå ñòèãíåø íàïðàâî òàì. À ñåãà çà ïèñìîòî: çàêúëíè ìè ñå â ðèöàðñêàòà ñè ÷åñò, êîÿòî òðÿáâà äà ïàçèø êàòî æèâîòà ñè, äà íå ãî äàâàø íà äðóã îñâåí íà ×åðíèÿ ðèöàð ñ Áåëèÿ ùèò. Îùå íå ñúì ðèöàð âúçðàçè Òþðè, íî àêî áÿõ, ùÿõ äà ñå çàêúëíà â ðèöàðñêàòà ñè ÷åñò. Äîáðå. Àêî íÿêîé èñêà äà òè îòíåìå ïèñìîòî, óíèùîæè ãî, íî íå è ïðåäè äà å íàèñòèíà íàëîæèòåëíî. ßñíî ëè å? ßñíî êèìíà Òþðè. È çàïîìíè äîáðå: êîãàòî ñòèãíåø ïðè ×åðíèÿ ðèöàð ñ Áåëèÿ ùèò, ïîïèòàé ãî: Çàùî òè å áÿë ùèòúò? , à òîé ùå òè îòâúðíå: Çàùîòî â áÿëîòî ñà âñè÷êè öâåòîâå. Ñëåä êîåòî ùå òå ïîïèòà: Îòêúäå èäåø? . Òè ìó îòãîâîðè: Èäà îòäàëå÷. Åäâà òîãàâà ìîæåø äà ìó âðú÷èø ïèñìîòî. Ïàðîëàòà ïðîìúðìîðè Òþðè. Òî÷íî òàêà, ïàðîëàòà. Ñåãà çíàåø ëè òî÷íî êàêâî òðÿáâà äà íàïðàâèø? Äà, ãîñïîäàðþ îòâúðíà Òþðè. Äàâàéòå ïèñìîòî. Îùå íåùî âìåòíà íåïîçíàòèÿò. Áúäè íàùðåê; âíèìàâàé äàëè íå òå ñëåäè íÿêîé. À ñåãà åòî ïèñìîòî; ïàçè ãî äîáðå.
21
Òþðè ïîå ïèñìîòî. Áåøå ðàâíî è íåãîëÿìî è óñåòè ïå÷àòè ïî ïîâúðõíîñòòà ìó. Âíèìàòåëíî ãî ïúõíà ïîä ðèçàòà ñè, äî ãúðäèòå. Äà íå ãî çàãóáèø? óñúìíè ñå íåïîçíàòèÿò. Íÿìà óñïîêîè ãî Òþðè, òóê å íà ñèãóðíî ìÿñòî. Íåïîçíàòèÿò ãî õâàíà çà ðúöåòå è ãè ñòèñíà. Òðúãâàé òîãàâà ïîäêàíè ãî òîé. È Áîã äà òå áëàãîñëîâè! Ñëåä òîâà ïóñíà ðúöåòå íà ìîì÷åòî, îáúðíà ñå è ñè òðúãíà. Âåäíàãà ñëåä òîâà îò íåãî íÿìàøå è ñëåäà. Òþðè ïî÷àêà çà ìèã è òèõî è áúðçî ìèíà îò äðóãàòà ñòðàíà íà ïàðàêëèñà. Ïîãëåäíà êúì ñëàáî îñâåòåíèÿ ïðîçîðåö, çàä êîéòî äðóãàðèòå ìó âñå îùå áóäóâàõà ïðåä îëòàðà. Õàéäå êàçà ñàì íà ñåáå ñè, âðåìå å äà ïîåìàì. È òðúãíà äà òúðñè ïîëÿíàòà, êúäåòî ñïîðåä äóìèòå íà íåïîçíàòèÿ ãî ÷àêàøå êîí.
3. Ïúòóâàíåòî äî ñòðàííîïðèåìíèöàòà Áåøå ïðåêðàñíà ëÿòíà íîù; âúâ âúçäóõà áëåùóêàõà ìíîæåñòâî çâåçäè. Çàä ïàðàêëèñà Òþðè íàèñòèíà íàìåðè êîí. Áåøå çàâúðçàí è íÿìàøå íè þçäè, íè ñåäëî. Äîáðå, ÷å âå÷å ñúì ÿçäèë íåîñåäëàí êîí êàçà ñè ìîì÷åòî, çàåìàéêè ñå äà îòâúðæå âúæåòî ñ ëåêî òðåïåðåùè ïðúñòè. Æàëêî, ÷å íå ñè íîñåøå íîæà, çàùîòî âúæåòî áå çàòåãíàòî ñ íÿêîëêî âúçåëà. Íå íîñåøå è íèêàêâè îðúæèÿ; âñè÷êî áå îñòàâèë â ïàðàêëèñà. Êîíÿò ëåêî èçöâèëè, íî â òèøèíàòà ñå ÷ó íàäàëå÷. Òþðè ñå îçúðíà. Î÷èòå ìó áÿõà ïîïðèâèêíàëè êúì òúìíîòî è íåäàëå÷ ñúçðÿ ñãðàäà âåðîÿòíî ÷èôëèêúò, êúì êîéòî ïðèíàäëåæåøå ëèâàäàòà.
22
Íàé-ñåòíå ðàçâúðçà âúæåòî. Õàéäå ïðîøåïíà òîé íà êîíÿ. Òðúãâàé ñ ìåí. Æèâîòíîòî îòíîâî èçöâèëè. Çàëàÿ êó÷å è ñëåä íÿêîëêî ìèãà â ÷èôëèêà ãðåéíà ñâåòëèíêà. Òþðè ñå ìåòíà íà êîíÿ è öúêíà ñ åçèê. Äèé! Êîíÿò ïîòåãëè áàâíî. Õåé èçâèêà íåî÷àêâàíî ãðóá ìúæêè ãëàñ. Êîé òàì? Òþðè íå ìèñëåøå è äà îòãîâàðÿ! Êó÷åòî ëàåøå ñèëíî êàòî ïîäèâÿëî è îò äâîðà èçëåçå ìúæ ñ ôåíåð â ðúêà. Êðàäåö! ðàçâèêà ñå òîé. Ñòîé! ßí, Ìàðòåí, íàñàì! Êðàäåö ìè îòìúêâà êîíÿ! Òþðè ñå ñòðåñíà. Äà êðàäå íå òîâà áåøå íåãîâîòî íàìåðåíèå! Íî íÿìàøå âðåìå çà ãóáåíå. Òîé ñå ïðèâåäå íàä ãëàâàòà íà êîíÿ è ãî ïðèøïîðè. Æèâîòíîòî ñå ïîä÷èíè è óñêîðè õîä. Ïî-áúðçî! âúçáóäåíî ïðîøåïíà Òþðè. Ïî-áúðçî! Çàä ãúðáà ìó ñå íàäèãíà áåçðàçáîðíà îëåëèÿ; âèêîâå, êðÿñúöè è îæåñòî÷åí ëàé. Êîíÿò ñå ïîäïëàøè, ïðèëåïè óøè êúì âðàòà ñè è ñå ïîíåñå ïî-áúðç è îò âÿòúðà. Ñúæàëÿâàì, ÷å òðÿáâà äà âçåìà íàçàåì êîíÿ âè ìèñëåíî êàçà Òþðè íà ìúæà, ÷èèòî âèêîâå âñå îùå ÷óâàøå. Íÿìà äà ãî îòêðàäíà; ñúâñåì ñêîðî ùå âè ãî âúðíà. Íå ñëåä äúëãî òîé ïîãëåäíà íàçàä è âèäÿ, ÷å ÷èôëèêúò å îñòàíàë äàëå÷ çàä ãúðáà ìó, à îò ïðåñëåäâà÷èòå íÿìàøå è ñëåäà. Âúïðåêè òîâà ïðîäúëæè äà ÿçäè ñúñ ñúùàòà áúðçèíà. Ðåäíî áåøå íåïîçíàòèÿò äà ìó îáÿñíè, ÷å êîíÿò ïðèíàäëåæè íà äðóã ÷îâåê. Íî î÷åâèäíî ïèñìîòî áåøå ìíîãî âàæíî, à è ìíîãî ïîâåðèòåëíî. Òîé ïîóêðîòè êîíÿ è îïèïà ãúðäèòå ñè äà ñå óâåðè, ÷å îùå íîñè ñêúïîöåííèÿ äîêó-
23
ìåíò. Äà, íà ìÿñòîòî ñè áåøå. Ñïîìíè ñè, ÷å ñòàðèÿò ìúæ ãî áå ïðåäóïðåäèë çà âðàãîâå, è ñå îãëåäà ïðåäïàçëèâî äàëè íå ãî äåáíå íÿêîé. Íî íå âèäÿ íèêîãî. Ïîñëå ñå âçðÿ ïî ïîñîêà íà ãðàäà, êîéòî ëåæåøå â ïúëíà òúìíèíà, õâúðëè ïîãëåä è êúì ïàðàêëèñà, ìåðæåëååù ñå áÿë è ìàëúê âúðõó âúçâèøåíèåòî. È ïîå êúì ãîðàòà. Ãîðàòà ñå íàìèðàøå íåäàëå÷ îò Ãðàäà íà Äàõîíàóò. Ïðîñòèðàøå ñå òîëêîâà íàøèðîêî, ÷å èçâúòðå èìàøå ìåñòà, êúäåòî íå áå ñòúïâàë ÷îâåøêè êðàê. Òþðè ïîçíàâàøå äîáðå ïúòÿ êúì ëîâíàòà õèæà, íåâåäíúæ áå ëîâóâàë ñúñ ñâèòàòà íà êðàëÿ.  ãîðàòà áåøå çíà÷èòåëíî ïî-òúìíî, íî ïúòÿò áå øèðîê è ìîæåøå äà ÿçäè áúðçî. Îò âðåìå íà âðåìå îáà÷å îáóçäàâàøå êîíÿ, çà äà ìîæå äà îãëåäà äîáðå îêîëíîñòòà. Æèâ ÷îâåê íå ñå âèæäàøå è âúïðåêè òîâà ãîðàòà ìó ñå ñòðóâàøå íàñåëåíà ñ íåâèäèìè ñúùåñòâà, êîèòî ãî äåáíåõà è ñëåäÿõà, ãîòîâè âñåêè ìîìåíò äà ãî íàïàäíàò... Òþðè ñòèãíà ëîâíàòà õèæà, áåç äà ìó ñå ñëó÷è íåùî. Áåç óñèëèå íàìåðè ïúòÿ, çà êîéòî ìó áå ãîâîðèë íåïîçíàòèÿò; òåñåí è êðèâîëè÷åù, òîé ãî ïðèíóæäàâàøå äà ÿçäè ïî-áàâíî. Äàíî äà óñïåÿ äà ñå âúðíà íàâðåìå êàçà ñè ìîì÷åòî. Íå èñêàì äà ñè ïîìèñëÿ, ÷å íÿìà äà ñúì òàì, êîãàòî ðèöàðèòå äîéäàò äà íè âçåìàò, çà äà íè îòâåäàò ïðåä êðàëÿ. Íî íàëè íåïîçíàòèÿò êàçà, ÷å ìîãà äà ñòèãíà äî õèæàòà çà òðè ÷àñà. Ìèñëèòå ìó ñå ïðåõâúðëèõà âúðõó ×åðíèÿ ðèöàð ñ Áåëèÿ ùèò, êîìóòî òðÿáâàøå äà çàíåñå ïèñìîòî. Äîñåãà íå áå ÷óâàë çà íåãî. Êîé ëè áåøå? Îòêúäå èäåøå? Êðàë Äàõîíàóò íÿìàøå íè åäèí ðèöàð ñ òàêîâà ñíàðÿæåíèå òîãàâà òîçè âåðîÿòíî áå íà ñëóæáà ïðè êðàë Þíàóâåí. È çàùî
24
áåøå òóê, òîëêîâà äàëå÷ îò ñâîÿòà ñòðàíà òîâà ñúùî áå çàãàäêà. Òþðè ñå ñåòè çà ðàçêàçèòå íà ïúòíèöè, äîøëè îò þã, êîèòî áÿõà ñðåùàëè ðèöàðè íà Þíàóâåí. Ïîíÿêîãà òå ïúòóâàõà êúì Åôèëàí, íåäðóæåëþáíàòà ñòðàíà íà äðóãèÿ áðÿã íà Ñèâàòà ðåêà, ñëåäâàéêè Ãîëåìèÿ þæåí ïúò. Òàì ãîñïîäñòâàøå åäèí îò ñèíîâåòå íà Þíàóâåí. Çàïèòà ñå îò êîëêî ëè âðåìå áåøå íà ïúò. Îò åäèí ÷àñ? Òîãàâà òðÿáâàøå äà å äâà è ÷åòâúðò. Ìîæå áè áåøå ïî-êúñíî ñòðóâàøå ìó ñå, ÷å å ìèíàëî òâúðäå ìíîãî âðåìå, îòêàêòî êîëåíè÷åøå â ïàðàêëèñà è ÷ó ãëàñà, êîéòî ãî ìîëåøå äà îòâîðè âðàòàòà... Íàâëèçàøå ÿâíî â õúëìèñòà ìåñòíîñò; ïîíÿêîãà ïúòÿò âúðâåøå íàãîðå, ïîñëå ïàê íàäîëó. Êîíÿò î÷åâèäíî âèæäàøå ïî-äîáðå îò íåãî; ïîíå ïðèñòúïâàøå íàïðåä áåç êîëåáàíèå. Òèõî áå â ãîðàòà ïðåç íîùòà..., íî íå òîëêîâà òèõî êàòî â ïàðàêëèñà. Òþðè ÷óâàøå âñÿêàêâè ñòðàííè, ëåêè øóìîâå, ìîæå áè îò æèâîòíè. Øóìîëåíåòî íà ëèñòàòà è ñòúïêèòå íà êîíÿ, è ïóêàíåòî íà ñóõè êëîíêè, êîèòî ñå îò÷óïâàõà, êîãàòî ñå óäàðåøå â òÿõ. Íåùî ñå óäàðè ïðè ïîëåòà ñè â ëèöåòî ìó; òîé ñå ñåïíà. Áåøå åñòåñòâåíî ïðîñòî íîùíà ïåïåðóäà èëè äðóãî íàñåêîìî. Ïúòÿò ïîå îòíîâî íàãîðå è âçå äà ñòàâà ïî-ñâåòëî. Òóê èìàøå ïî-ìàëêî äúðâåòà. Ïî÷òè ñòèãíàõ ãîëîòî ìÿñòî êàçà ñè ìëàäåæúò. Ñëåä ìàëêî ñå îçîâà íà âèñîêî, ðàâíî ìÿñòî áåç íèòî åäíî äúðâî. Òîâà òðÿáâàøå äà å ìÿñòîòî, çà êîåòî ãîâîðåøå íåïîçíàòèÿò. À ñåãà äà ñâèå ïî ëåâèÿ ïúò. Êàêòî ÿçäåøå ïî ðàâíîòî, âíåçàïíî ÷ó íåùî, êîåòî íå ïðèëè÷àøå íà íèêîé îò çâóöèòå îòïðåäè ìàëêî. Öâèëåíå è òðîïîò íà êîïèòà! Îò âèñîêîòî èìàøå ïîãëåä âúðõó ÷àñò îò ãîðàòà è êîãàòî ñå âçðÿ â äàëå÷èíàòà, ñúçðÿ òúìíè ôèãóðè è ïðîá-
25
ëÿñâàíåòî íà îðúæèÿ. Äðóæèíà åçäà÷è ñå äâèæåøå áúðçî ïðåç ãîðàòà. Òþðè ñå îòäðúïíà ïîä äúðâåòàòà è ñå çàïèòà êîè ëè ñà òåçè åçäà÷è è êàêâî ëè äèðÿò â ãîðàòà ïî òîâà âðåìå. Ñëåä íÿêîå âðåìå ñå îñìåëè äà èçëåçå îòíîâî íà ðàâíîòî. Íå ñå âèæäàøå íèêîé ïîâå÷å, íèòî ïúê ñå ÷óâàøå; èçãëåæäàøå, ñÿêàø ìó ñå áå ïðèñúíèëî. Íå ìèñëè îùå äúëãî, àìè ñâè ïî ëÿâàòà ïúòåêà, êîåòî âîäåøå íàäîëó îò îòêðèòîòî ìÿñòî. Íå ìîãà äà íàðåêà òîâà íåùî ïúòåêà ìèñëåøå ñè òîé, äîêàòî ÿçäåøå. Ïî-ñêîðî íå÷èÿ äèðÿ, íèùî ïîâå÷å. È âúçäúõíà ÿäîñàí, çàùîòî òðÿáâàøå äà ÿçäè îùå ïî-áàâíî. Ñëåä ìåòðè ñå íàëîæè äîðè äà ñëåçå îò êîíÿ è äà ãî âîäè ñëåä ñåáå ñè, âúðâåéêè îïèïîì â ïîñòîÿíåí ñòðàõ äà íå ïðîïàäíå íÿêúäå. Êëîíè ãî óäðÿõà â ëèöåòî, à âèñîêàòà, ðîñíà òðåâà ìîêðåøå êðàêàòà ìó. Êîå âðåìå ëè å? ïèòàøå ñå ïîñòîÿííî. Àêî ïðîäúëæàâà òàêà, íèêîãà íÿìà äà ñå âúðíà íàâðåìå! Ìåæäóâðåìåííî ãîðàòà âçå äà ñå ðàçðåæäà è òóêòàìå çàïî÷íàõà äà ÷óðóëèêàò ïòè÷êè. Íàé-ñåòíå ïúòÿò ñòàíà äîñòàòú÷íî äîáúð, çà äà ìîæå îòíîâî äà âúçñåäíå êîíÿ ñè, è Òþðè âúçäúõíà ñ îáëåê÷åíèå.  ñèâîòàòà íà ìèãà ïðåäè èçãðåâ ñëúíöå òîé ñòèãíà âòîðî îòêðèòî ìÿñòî. Òàì èìàøå ìàëêà äúðâåíà ïîñòðîéêà; òîâà òðÿáâàøå äà å ñòðàííîïðèåìíèöàòà.
4. Ñòðàííîïðèåìíèöàòà Èêàðôàðà Òþðè ñëåçå îò êîíÿ ñè è ãî çàâúðçà çäðàâî çà åäíî äúðâî. Ñëåä òîâà çàáúðçà êúì ñòðàííîïðèåìíèöàòà. Âúòðå áåøå òèõî è òúìíî; âñè÷êè âðàòè è ïðîçîðöè áÿõà çàòâîðåíè. Ìîì÷åòî ïóñíà ÷óêàëîòî íà âúíøíàòà âðàòà è óäà-
26