ÒÈÌÎÒÅ ÄÜÎ ÔÎÌÁÅË ` ÂÀÍÃÎ Êíèãà I: Ìåæäó íåáåòî è çåìÿòà
This project has been funded with support from the European Commission. This publication [communication] reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
Òîçè ïðîåêò å ôèíàíñèðàí ñ ïîäêðåïàòà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ. Òàçè ïóáëèêàöèÿ [ñúîáùåíèå] îòðàçÿâà ñàìî ëè÷íèòå âèæäàíèÿ íà íåéíèÿ àâòîð è îò Êîìèñèÿòà íå ìîæå äà áúäå òúðñåíà îòãîâîðíîñò çà èçïîëçâàíåòî íà ñúäúðæàùàòà ñå â íåÿ èíôîðìàöèÿ.
Òèìîòå äüî Ôîìáåë
ÂÀÍÃ`Î ÊÍÈÃÀ I
ÌÅÆÄÓ ÍÅÁÅÒÎ È ÇÅÌßÒÀ
Ïðåâåë îò ôðåíñêè: Çëàòêî Ñòàéêîâ
ÅÌÀÑ
Îïúíàõ âúæåòà îò êàìáàíà äî êàìáàíà; ãèðëÿíäè îò ïðîçîðåö äî ïðîçîðåö; çëàòíè âåðèãè îò çâåçäà äî çâåçäà è òàíöóâàì. Àðòþð Ðåìáî
© Timothée De Fombelle © VANGO © Tome I: Entre Ciel et Terre © Gallimard Jeunesse, 2010 © Òèìîòå äüî Ôîìáåë © ÂÀÍÃÒ © Êíèãà I: Ìåæäó íåáåòî è çåìÿòà © Ïðåâåë îò ôðåíñêè: Çëàòêî Ñòàéêîâ © Îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà: Áîðèñ Äðàãîëîâ © ÈÊ ÅÌÀÑ © Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè!
ÏÚÐÂÀ ×ÀÑÒ
5
1
ÏÚÒßÒ ÍÀ ÀÍÃÅËÈÒÅ
Ïàðèæ, àïðèë 1934-òà ×åòèðèéñåò ìúæå â áÿëî ëåæàõà íà ïàâàæà. Ïðèëè÷àõà íà ñíåæíî ïîëå. Ëÿñòîâèöèòå ïî÷òè äîêîñâàõà ñ ïèñúê òåëàòà èì. Õèëÿäíà òúëïà íàáëþäàâàøå çðåëèùåòî. Íîòð Äàì 1 ðàçïðîñòèðàøå ñÿíêàòà ñè âúðõó íàñúáðàëèòå ñå. È èçâåäíúæ ãðàäúò íàîêîëî ñÿêàø òðåïíà è ñòàè äúõ. Âàíã` î áå îáëåãíàë ÷åëî î êàìúêà. Âñëóøâàøå ñå â ñîáñòâåíîòî ñè äèøàíå. Ìèñëåøå ñè çà æèâîòà, äîâåë ãî äîòóê. È çà ïúðâè ïúò íå ïî÷óâñòâà ñòðàõ. Ìèñëåøå ñè çà ìîðåòî, çà ñîëåíèÿ âÿòúð, çà íÿêîè ãëàñîâå è íÿêîè ëèöà, çà ãîðåùèòå ñúëçè íà îíàçè, êîÿòî ãî áå îòãëåäàëà. Ñåãà äúæäúò âàëåøå âúðõó ïëîùàäà ïðåä ÷åðêâàÈçâåñòíàòà êàòåäðàëà â Ïàðèæ íà îñòðîâ Ñèòå â ðåêà Ñåíà, íàðå÷åíà Ïàðèæêàòà ñâåòà Áîãîðîäèöà . Áåë. ïðåâ. 1
7
òà, íî Âàíã`î íå óñåùàøå íèùî. Ëåãíàë ìåæäó äðóãàðèòå ñè, íå âèæäàøå êàê ÷àäúðèòå ðàçöúôâàò åäèí ïîäèð äðóã. Íå âèæäàøå è òúëïàòà ïàðèæàíè, ñåìåéñòâàòà, îáëå÷åíè ïðàçíè÷íî, áëàãîãîâåíèåòî íà âúçðàñòíèòå ãîñïîæè, äåöàòà, ïðîâèðàùè ñå ìåæäó êðàêàòà íà õîðàòà, íàòåæàëèòå ãúëúáè, òàíöà íà ëÿñòîâèöèòå, çÿïà÷èòå, ïîêàòåðåíè âúðõó ôàéòîíèòå, íå óñåùàøå äîðè çåëåíèòå î÷è îòñòðàíè, âïåðåíè â íåãî. Äâå çåëåíè î÷è, ïîòúíàëè â ñúëçè è ñêðèòè çàä âîàëåòêà. Ñàìèÿò Âàíã` î ëåæåøå ñúñ çàòâîðåíè î÷è. Òà òîé îùå íå áåøå íàâúðøèë äâàéñåò è ïðåäñòîÿùîòî áå ãîëÿìà êðà÷êà â æèâîòà ìó. Áàâíî ãî èçïúëâàøå äîñòîëåïíî ÷óâñòâî. Îùå ìàëêî è ùå ñòàíå ïðîïîâåäíèê. Ñëàäêà ëóäîñò! Çâúíàðÿò íà Íîòð Äàì òàì ãîðå ïðîèçíåñå ïðåç çúáè òèÿ äóìè, êàòî õâúðëÿøå ïîãëåä êúì ïëîùàäà. Èìàøå ñðåùà. Áå ïîêàíèë ìàëêàòà Êëàðà äà èçÿäå åäíî ðîõêî ÿéöå â íåãîâàòà êàìáàíàðèÿ. Çíàåøå, ÷å íÿìà äà äîéäå êàòî âñè÷êè îñòàíàëè. È äîêàòî ïîä ãîëÿìàòà êàìáàíà âîäàòà òðåïòåøå â òåíäæåðàòà, çâúíàðÿò íàáëþäàâàøå ìëàäèòå ëþäå, êîèòî ñëåä ìàëêî ùÿõà äà áúäàò ðúêîïîëîæåíè çà ñâåùåíèöè. Îùå íÿêîëêî ìèíóòè ùå îñòàíàò ïðîñíàòè íà çåìÿòà, ïðåäè äà ñå îáðåêàò çà öÿë æèâîò.  òîçè ìèã, êàöíàë íà ïåòäåñåò ìåòðà íàä òúëïàòà, íà Ñèìîí Çâúíàðÿ ãëàâàòà ìó ñå çàìàÿ íå îò ïðàçíîòî ïðîñòðàíñòâî, à ïîñêîðî îò òåçè ìëàäè æèâîòè, ïðîñíàòè íà çåìÿòà è îòäàäåíè, ïðåäè äà ñêî÷àò â íåèçâåñòíîòî.
8
Ëóäîñò ïîâòîðè òîé, ïúëíà ëóäîñò. Ïðåêðúñòè ñå çà âñåêè ñëó÷àé è ñå âúðíà ïðè ÿéöàòà. Çåëåíèòå î÷è âñå òàêà íå èçïóñêàõà Âàíã`î. Äåâîéêàòà, øåñòíàéñåò-ñåäåìíàéñåòãîäèøíà, áåøå ñ ïåïåëÿâî íà öâÿò ìàíòî. Ðúêàòà º ïîðîâè â äæîáà è èçëåçå áåç êúðïè÷êàòà, êîÿòî òúðñåøå. Ñåòíå ñå âìúêíà ïîä âîàëåòêàòà è ðàçìàçà ñúëçèòå ïî áóçèòå. Äúæäúò çàïî÷âàøå äà ïðîíèêâà ïðåç ìàíòîòî. Ìîìè÷åòî ïîòðåïåðè è îãëåäà äðóãèÿ êðàé íà ïëîùàäà. Åäèí ìúæ áúðçî èçâúðíà ãëàâà. ßâíî ÿ íàáëþäàâà. Ñèãóðíà áåøå. Çà âòîðè ïúò ãî çàáåëÿçâàøå òàçè ñóòðèí, íî íÿêúäå â ñïîìåíèòå ñè çíàåøå, ÷å ãî å ñðåùàëà âå÷å íÿêúäå. Âîñú÷íîáëåäî ëèöå, áÿëà êîñà, òúíúê ìóñòàê è ìàëêè î÷èëà ñ òåëåíè ðàìêè. Êúäå ëè ãî å âèæäàëà, êúäå? Áàñîâèÿò ãëàñ íà îðãàíà ÿ âúðíà êúì Âàíã` î. Íàñòúïè òúðæåñòâåíèÿò ÷àñ. Ñòàðèÿò êàðäèíàë ñå èçïðàâè è ñëåçå êúì õîðàòà â áÿëî. Áå îòáëúñíàë ÷àäúðà, ñ êîéòî èñêàõà äà ãî ïàçÿò, êàêòî è ðúöåòå, ïðîòåãíàëè ñå äà ìó ïîìîãíàò íàäîëó ïî ñòúïàëàòà. Îñòàâåòå ìå! Äúðæåøå òåæêèÿ ñè âëàäèøêè æåçúë è âñÿêà íåãîâà êðà÷êà áå ìàëúê ïîäâèã. Êàðäèíàëúò áåøå ñòàð è áîëåí. Ñúùàòà ñóòðèí ëè÷íèÿò ìó ëåêàð Åñêèðîë ìó áå çàáðàíèë äà ïðèñúñòâà íà ìåñàòà1. Êàðäèíàëúò îòõâúðëè ïðåïîðúêàòà, îò1
Ëèòóðãèÿòà íà êàòîëèöèòå. Áåë. ïðåâ.
9
ïðàòè öÿëàòà ïðèñëóãà è ñòàíà îò ëåãëîòî äà ñå îáëå÷å. Âå÷å îñòàíàë ñàì, ñè ïîçâîëè òèõè÷êî äà îõêà ïðè âñÿêî ñâîå äâèæåíèå. Ïðåä õîðàòà áå êàòî îò êàìúê. È ñåãà ñëèçàøå ïî ñòúïàëàòà ïîä äúæäà. Ïðåäè äâà ÷àñà, ïðè âèäà íà òðóïàùèòå ñå ÷åðíè îáëàöè, ãî áÿõà ïîìîëèëè äà ïðåìåñòè öåðåìîíèÿòà âúòðå â êàòåäðàëàòà. Îòíîâî ñå áå ïðîòèâîïîñòàâèë. Èñêàøå òîâà äà ñòàíå íàâúí, ïðåä íàðîäà, ñðåä êîéòî òåçè ìëàäè õîðà ùÿõà äà ïðåêàðàò öåëèÿ ñè æèâîò. Àêî ãè å ñòðàõ äà íå íàñòèíàò, äà ñè èçáåðàò äðóãà ïðîôåñèÿ.  òàçè ãè ÷àêàò èñòèíñêè áóðè. Êàðäèíàëúò ñå ñïðÿ âíåçàïíî íà ïîñëåäíîòî ñòúïàëî. Ïðúâ áå äîëîâèë íÿêàêâî ðàçäâèæâàíå íà ïëîùàäà. Ãîðå Ñèìîí Çâúíàðÿ íå ïîäîçèðàøå íèùî. Ïóñíà ÿéöàòà âúâ âîäàòà è çàïî÷íà äà áðîè. Äîêàòî âîäàòà çàâèðàøå, ñúùàòà òðúïêà ïðåìèíà ïðåç òúëïàòà, êàòî çàïî÷íà îò ïîñëåäíèòå ðåäèöè. Ìëàäîòî ìîìè÷å òðåïíà. Íåùî ñòàâàøå íàîêîëî. Êàðäèíàëúò âäèãíà îòíîâî ãëàâà. Äâàéñåòèíà ìúæå ñè ïðîïðàâÿõà ïúò ïðåç ïóáëèêàòà. Íàäèãàøå ñå ðîïîò. Äî÷óõà ñå âèñîêè âúçãëàñè. Ñòîðåòå ïúò! ×åòèðèéñåòòå ñåìèíàðèñòè íå ñå ïîìðúäâàõà. Ñàìî Âàíã`î îáúðíà ãëàâà íàñòðàíè è ïðèòèñíà óõî êúì çåìÿòà êàòî àïàø. È çàáåëÿçà çàä ïúðâèòå ðåäèöè íÿêàêâè äâèæåùè ñå ñåíêè. Ãëàñîâåòå çâó÷àõà âñå ïî-ÿñíî. Êàêâî ñòàâà? Îòäðúïíåòå ñå!
10
Õîðàòà áÿõà ïîäîçðèòåëíè. Ïðåäè äâà ìåñåöà áóíòîâå áÿõà äîâåëè äî æåðòâè è ñòîòèöè ðàíåíè íà Ïëàñ äüî ëà Êîíêîðä. Òîâà å ïîëèöèÿòà... èçêðåùÿ åäíà æåíà ñ öåë äà óñïîêîè äóõîâåòå. ßâíî èçäèðâàõà íÿêîãî. Âÿðâàùèòå ñå îïèòâàõà äà íàìàëÿò øóìîòåâèöàòà. Øøò... Ìúë÷åòå. Ïåòäåñåò è äåâåò ñåêóíäè. Ïîä êàìáàíàòà çâúíàðÿò ïðîäúëæàâàøå äà áðîè. Ìèñëåøå ñè çà ìàëêàòà Êëàðà è îáåùàíèåòî º äà äîéäå. Ïîãëåæäàøå êúì êóâåðòà çà äâàìà, ïîäðåäåí âúðõó åäèí ñàíäúê. ×óâàøå ñå êàê ìúðìîðè òåíäæåðàòà âúðõó îãúíÿ. Äóõîâíèê â áÿëî ðàñî ñå ïðèáëèæè äî êàðäèíàëà è ìó ïðîøåïíà íåùî íà óõîòî. Òî÷íî çàä òÿõ äðåáåí, çàêðúãëåí ÷îâå÷åö ÷àêàøå ñ øàïêà â ðúêàòà. Òîâà áåøå êîìèñàðÿò Áóëàð ñ êëåïà÷è, êëåïíàëè êàòî íà ñòàð ïåñ, ñ íîñ êàòî êàìáà è ðîçîâè áóçêè, è íàé-âå÷å ñ æèâè, ñâÿòêàùè î÷è÷êè. Îãþñò Áóëàð. Íåâúçìóòèì ïîä ïðîëèâíèÿ àïðèëñêè äúæä, äåáíåøå è íàé-ìàëêîòî äâèæåíèå ñðåä ìëàäåæèòå, ïðîñòðåíè íà ïàâàæà. Ìèíóòà è äâàéñåò ñåêóíäè. È åòî, åäèí îò òÿõ ñå íàäèãíà. Íå áåøå îñîáåíî åäúð. Ðàñîòî ìó òåæåøå, íàïîåíî ñ âîäà. Ìîêðîòî ìó ëèöå áëåñòåøå. Òîé ñå çàâúðòÿ îêîëî ñåáå ñè ñðåä îñòàíàëèòå òåëà, êîèòî íå ïîìðúäâàõà. Îò âñè÷êè ñòðàíè öèâèëíèòå àãåíòè èçëÿçîõà îò ðåäèöèòå è ïðèñòúïèõà êúì íåãî. Ìîìúêúò ñêëþ÷è ðúöå, ïîñëå ãè îòïóñíà íàäîëó.  ïîãëåäà ìó ñå îòðàçÿâàõà âñè÷êè îáëàöè â íåáåòî. Êîìèñàðÿò èçâèêà:
11
Âàíã`î Ðîìàíî? Ìîìúêúò ñâåäå ãëàâà. Íÿêúäå ñðåä òúëïàòà äâå çåëåíè î÷è ñå çàìÿòàõà âúâ âñè÷êè ïîñîêè, êàòî ïåïåðóäêè â ìðåæà. Êàêâî èñêàò òèÿ îò Âàíã`î? Òîé èçâåäíúæ ñå ðàçäâèæè. Ïðåêðà÷è äðóãàðèòå ñè è ñå îòïðàâè êúì êîìèñàðÿ. Ïîëèöàèòå íàïðåäâàõà ìàëêî ïî ìàëêî. Âúðâåøêîì Âàíã` î îòìåòíà íàçàä áÿëîòî ñè íàìåòàëî è ñå îêàçà îáëå÷åí â ÷åðíî. Ñïðÿ ñå ïðåä êàðäèíàëà è êîëåíè÷è íà çåìÿòà. Ïðîñòåòå ìè, îò÷å. Êàêâî ñè ñòîðèë, Âàíã` î? Íå çíàì, ìîíñåíüîð, ìîëÿ âè ïîâÿðâàéòå. Íå çíàì. Åäíà ìèíóòà è ïåòäåñåò. Ñòàðèÿò êàðäèíàë ñòèñíà çäðàâî æåçúëà. Îáëåãíà ñå íà íåãî ñ öÿëàòà ñè òåæåñò, îáâèë ñ ðúêà îò êèòêàòà äî ðàìîòî ïîçëàòåíîòî äúðâî, ñúùî êàòî áðúøëÿí îêîëî äúðâåñåí ñòâîë. Îãëåäà òúæíî íàîêîëî. Çíàåøå ïî èìå âñåêè åäèí îò òåçè ÷åòèðèéñåò ìëàäåæè. Àç òè âÿðâàì, ìàëêèÿò ìè, íî ìå å ñòðàõ äà íå ñúì åäèíñòâåíèÿò òóê. Àêî íàèñòèíà ìè âÿðâàòå, òîâà âå÷å å ìíîãî. Íî åäâà ëè å äîñòàòú÷íî ïðîìúðìîðè êàðäèíàëúò. Èìàøå ïðàâî. Áóëàð è êîëåãèòå ìó áÿõà ñàìî íà íÿêîëêî êðà÷êè îò òÿõ. Ïðîñòåòå ìè, îò÷å ïîìîëè ñå îùå âåäíúæ Âàíã`î. Çà êàêâî èñêàø äà òè ïðîñòÿ, àêî íå ñè ñòîðèë íèùî?
12
È â ìèãà, êîãàòî èçíèêíàëèÿò òî÷íî îòçàä Áóëàð âå÷å ñëàãàøå ðúêà íà ðàìîòî ìó, Âàíã`î îòãîâîðè íà êàðäèíàëà: Åòî çà òîâà... È êàòî ñãðàá÷è ñúñ ñèãóðåí æåñò êèòêàòà íà êîìèñàðÿ, èçïðàâè ñå è èçâè ðúêàòà ìó çàä ãúðáà. Ïîñëå ãî áëúñíà êúì åäèí îò õîðàòà ìó. Ñ íÿêîëêî ñêîêà Âàíã` î ñå èçìúêíà îò ñêî÷èëèòå ñðåùó íåãî äâàìà àãåíòè. Òðåòèÿò âäèãíà ðåâîëâåðà ñè. Íå ñòðåëÿéòå èçðåâà Áóëàð, êîéòî îùå ñå òúðêàëÿøå íà çåìÿòà. Íàä òúëïàòà ñå íàäèãíà ðîïîò, íî ñ ïðîñòî âäèãàíå íà ðúêà êàðäèíàëúò ÿ óñìèðè. Âàíã`î ñå áå äîáðàë äî íÿêîëêîòî ñòúïàëà íà åñòðàäàòà. ßòî äåöà îò õîðà ñå ïðúñíà ñ ïèñúê ïðè ïðèáëèæàâàíåòî ìó. Ïîëèöàèòå ñÿêàø ïðåñè÷àõà ó÷èëèùåí äâîð. Íà âñÿêà êðà÷êà ñå ñïúâàõà â äåòå èëè ïîëó÷àâàõà óäàð ñ ðóñà ãëàâà â êîðåìà. Áóëàð êðåñíà íà êàðäèíàëà: Êàæåòå èì äà ñå îòñòðàíÿò! Íà êîãî ñå ïîä÷èíÿâàò? Êàðäèíàëúò, î÷àðîâàí, âäèãíà ïðúñò êúì íåáåòî. Åäèíñòâåíî íà Ãîñïîä, ãîñïîäèí êîìèñàð. Äâå ìèíóòè è òðèéñåò ñåêóíäè. Âàíã` î äîñòèãíà öåíòðàëíèÿ ïîðòàë íà êàòåäðàëàòà. Òàì äðåáíà, âúçïúëíà æåíèöà, ñèëíî ïðåáëåäíÿëà, ñå äðúïíà çàä âðàòàòà è çàòðúøíà äâåòå º êðèëà. Òîé ñå áëúñíà ñèëíî â äúðâåíàòà ïîðòà. Îòâîðåòå! èçâèêà Âàíã`î. Îòâîðåòå ìè!
13
Îòâúðíà ìó òðåïåðëèâ ãëàñåö: Ñúæàëÿâàì, íî íÿìàì ïðàâî! Íå èñêàì íèêîìó äà ïðè÷èíÿâàì çëî. Òîé, çâúíàðÿò, ìå èçâèêà íà ñðåùà òóê. Îòâîðåòå! ïîâòîðè ïàê Âàíã` î. Èçîáùî íå çíàì çà êîãî ìè ãîâîðèòå. Ìîëÿ âè, ñàìî ìè îòâîðåòå âðàòàòà. Îõ, ñìåëî ìîì÷å... Ìîëÿ òå... Êàçâàì ñå Êëàðà. Íå ñúì íÿêîÿ ëîøà... Âàíã` î ÷óâàøå ãëàñîâåòå íà ïîëèöàèòå çàä ãúðáà ñè. È óñåùàøå êàê îìåêâàò êðàêàòà ìó. Ãîñïîæèöå, íå âè óïðåêâàì çà íèùî. Íóæäàÿ ñå îò ïîìîùòà âè. Îòâîðåòå ìè âðàòàòà. Íå... Íå ìîãà... Ñòðàõ ìå å. Âàíã` î ñå îáúðíà. Äåñåò ÷îâåê ãî áÿõà çàïðèùèëè, çàñòàíàëè â äúãà ïðåä ñêóëïòèðàíèÿ ïîðòàë. Íå ìúðäàéòå îáàäè ñå åäèí îò òÿõ. Âàíã`î îáëåãíà ãðúá íà îáêîâàíàòà ñ ìåä âðàòà. Ïðîìúðìîðè: Âå÷å, ãîñïîæèöå, å òâúðäå êúñíî.  íèêàêúâ ñëó÷àé íå îòâàðÿéòå. ×óõòå ëè? Àç ùå ìèíà ïî äðóã ïúò. Òîé ïðèñòúïè êúì ìúæåòå, ïîñëå ñå îáúðíà è âäèãíà î÷è. Òîâà áåøå ïîðòàëúò íà Ñòðàøíèÿ ñúä. Çíàåøå ãî íàèçóñò. Äàíòåëà îò ñêóëïòèðàí êàìúê îêîëî âðàòàòà. Âäÿñíî ñå âèæäàõà ãðåøíèöèòå â àäà. Âëÿâî ðàÿò ñ àíãåëèòå. Âàíã` î ïðåäïî÷åòå ïúòÿ íà àíãåëèòå.  òîçè ìèã ïðèñòèãíà êîìèñàðÿò Áóëàð. È çàìàëêî äà ïðèïàäíå, êàòî âèäÿ êàêâî ñå ñëó÷âà. Ñàìî çà ñåêóíäà Âàíã`î Ðîìàíî ñå ïîêàòåðè âúðõó
14
ïúðâàòà ðåäèöà ñòàòóè. È ñå îçîâà íà ïåò ìåòðà íàä çåìÿòà. Òðè ìèíóòè. Ñèìîí Çâúíàðÿ, êîéòî íå áå âèäÿë íèùî, èçâàäè ÿéöàòà ñ ðåøåòåñòàòà ñè ëúæèöà. Âàíã` î ñÿêàø íå ñå êàòåðåøå, à ñå ïëúçãàøå áàâíî ïî ôàñàäàòà. Ïðúñòèòå ìó ñå âïèâàõà â íàé-ìàëêèòå íåðàâíîñòè. Ðúöåòå è êðàêàòà ìó ñå äâèæåõà áåç óñèëèå. Ñÿêàø ïëàâàøå îòâåñíî. Òúëïàòà ãî íàáëþäàâàøå, ðàççèíàëà óñòà. Åäíà ãîñïîæà ïðèïàäíà è ñå ñìúêíà îò ñòîëà ñè íà çåìÿòà.  ïîäíîæèåòî íà ñòåíàòà àãåíòèòå êðúñòîñâàõà áåçñìèñëåíî íàñàì-íàòàì. Êîìèñàðÿò ñòîåøå êàòî âêîïàí. Òðåñíà ïúðâèÿò èçñòðåë. Áóëàð ñúáðà äîñòàòú÷íî ñèëè äà èçâèêà: Ñïðåòå! Êàçàõ íèêîé äà íå ñòðåëÿ! Íî íèêîé ïîëèöàé íå áå èçâàäèë îðúæèåòî ñè. Åäèí îò òÿõ íàïðàçíî ïîäëàãàøå ãðúá íà äðóãàðÿ ñè, çà äà ñå èçêà÷è. Íåùàñòíèöèòå áÿõà íà îñåìäåñåò ñàíòèìåòðà îò ïàâàæà. Îñòàíàëèòå ñå ìú÷åõà äà îòâîðÿò ñ íîêòè äâóòîííàòà âðàòà. Íîâ ãúðìåæ. Êîé ñòðåëÿ? èçâèêà Áóëàð è ñãðàá÷è çà ÿêàòà åäèí îò õîðàòà ñè. Íàìåðåòå ìè ñòðåëåöà, âìåñòî äà ñå íàïúâàòå ñ òàÿ âðàòà. Çà êàêâî èñêàòå äà âëåçåòå? Äà ïàëíåòå ñâåùèöà ëè? Ñìÿòàìå äà ãî çàëîâèì â êóëèòå, ãîñïîäèí êîìèñàð. Èìà ñòúëáèùå îòêúì ñåâåðíàòà ñòðàíà íåðâè-
15
ðà ñå Áóëàð, êàòî ñî÷åøå ñ ïðúñò âëÿâî. Ñ ìåíå èäâàò Ðåìè è Àâèíüîí. Èñêàì äà ðàçáåðà êîé ãúðìè ïî ìîÿòà ÿðåáèöà. Âàíã` î áå âå÷å â ãàëåðèÿòà íà êðàëåòå. Ïîäñêî÷è è ñå õâàíà çà åäíà êîëîíà. Äèøàíåòî ìó áå ñïîêîéíî. Íà ëèöåòî ìó ñå èçïèñâàõà ïîðàâíî îò÷àÿíèå è ðåøèòåëíîñò. Õâúðëè ïîãëåä êúì ïëîùàäà. Õèëÿäè î÷è áÿõà îêîêîðåíè êúì íåãî. Íîâ êóðøóì ïðúñíà êàìåííèÿ êàïèòåë äî ëÿâîòî ìó óõî. Íèñêî äîëó ñå âèæäàøå êàê êîìèñàðÿò ñå âúðòè îêîëî îñòà ñè êàòî ëóä. Êîé ãî íàïðàâè? ðåâåøå Áóëàð. Íî íå ñòðåëÿøå ïîëèöèÿòà. Âàíã` î ãî ðàçáðà ìíîãî áúðçî. Èìàøå äðóãè íåïðèÿòåëè íà ïëîùàäà. Òîé ïðîäúëæè äà ñå èçêà÷âà è ñ íÿêîëêî äâèæåíèÿ äîñòèãíà ïîäíîæèåòî íà êðúãëèÿ êóïîë, îôîðìåí êàòî ðîçåòà. Âå÷å ñå êàòåðåøå ïî íàé-êðàñèâèÿ âèòðàæ íà ñâåòà êàòî ïàÿê, òè÷àù ïî ïàÿæèíàòà ñè. Äîëó òúëïàòà ìúë÷åøå. Ñòîåøå îíåìÿëà ïðè ãëåäêàòà íà ìîì÷åòî, âêîï÷åíî â çàïàäíèÿ âèòðàæ íà Íîòð Äàì . Ëÿñòîâèöèòå îáèêàëÿõà â ïëúòíà âúðâîëèöà îêîëî íåãî è ñÿêàø ïðèêðèâàõà Âàíã`î ñ ìàëêèòå ñè ïóõêàâè òåëöà. Ñúñ ñúëçè â î÷èòå Ñèìîí, ïîä êàìáàíàòà ñè, îáåëè ñ íîæà ïúðâîòî ÿéöå. È òàçè íÿìà äà äîéäå. Ñâåòúò å òúæåí ïðîìúëâè òîé. È êîãàòî ÷ó äà ñêúðöà äúðâåíîòî ñòúëáèùå êúì êàìáàíàòà, ñïðÿ è èçìúíêà:
16
Ãîñïîæèöå? Ãëåäàøå âòîðîòî ÿéöå. Ðàçâúëíóâàí, çà ìèã ñè ïîìèñëè, ÷å ùàñòèåòî òðîïà íà âðàòàòà ìó. Êëàðà? Âèå ëè ñòå? Òÿ âè ÷àêà äîëó. Áåøå Âàíã`î, ïîñëåäíèÿò êóðøóì ãî áå îäðàñêàë â õúëáîêà òî÷íî êîãàòî ïîå ïî ãàëåðèÿòà ñ õèìåðèòå1. Òÿ ñå íóæäàå îò âàñ ðå÷å òîé íà çâúíàðÿ. Íåùî òîïëî è âåñåëî òðåïíà â ãúðäèòå íà Ñèìîí. Íèêîé íèêîãà íå áå èìàë íóæäà îò íåãî. À òè êîé ñè? È êàêâî ïðàâèø òóê? Íå çíàì. Íèêàêâà ïðåäñòàâà íÿìàì. Íî è àç ñå íóæäàÿ îò âàñ. Íà ïëîùàäà äðóãàòà äåâîéêà, îíàçè ñúñ çåëåíèòå î÷è è ïåïåëÿâîòî íà öâÿò ìàíòî, ñå áúõòåøå èç òúëïàòà.  ìèãà, êîãàòî Âàíã` î õóêíà äà áÿãà, òÿ çúðíà ÷îâåêà ñ âîñú÷íîáëåäîòî ëèöå äà âàäè ðåâîëâåð îò äæîáà ñè. Õâúðëè ñå êúì íåãî, íî âúëíóâàùàòà ñå òúëïà º ïðå÷åøå äà íàïðåäíå. È êîãàòî ñå äîáðà äî äðóãèÿ êðàé, îíçè âå÷å íå áåøå òàì.  íåÿ íå áå îñòàíàëî íèùî îò ìåëàíõîëèÿòà íà ïðåäèøíàòà ìîêðà êîòêà. Ñåãà ïðèëè÷àøå íà ðàçÿðåíà ëúâèöà, êîÿòî ñúáàðÿ âñè÷êî ïî ïúòÿ ñè. È òîãàâà ÷ó ïúðâèÿ ãúðìåæ. Ñòðàííî, âåäíàãà ðàçáðà, ÷å ñòðåëÿò ïî Âàíã` î. Ïðè âòîðèÿ èçñòðåë î÷èòå º ñå îáúðíàõà êúì ñãðàäàòà íà ãðàäñêàòà áîëíèöà, îãðàæäàùà îò ñåâåð ïëîùàäà. Îíçè áåøå íà ïúðâèÿ åòàæ, Õèìåðà â åëèíñêàòà ìèòîëîãèÿ ÷óäîâèùå ñ îãíåäèøàùà ëúâñêà ïàñò, òÿëî íà êîçà è îïàøêà íà äðàêîí. Áåë. ïðåâ. 1
2. Âàíã` î.
17
ðåâîëâåðúò ìó ñå ïîäàâàøå ïðåç åäíî ñòðîøåíî ñòúêëî è â ñÿíêàòà ñå âèæäàøå ëåäåíàòà ôèçèîíîìèÿ íà óáèåöà. Áåøå òîé. Î÷èòå º ñå çàðåÿõà íàãîðå. Âàíã`î ïàçåøå ðàâíîâåñèå. Íåáåòî â ïîñëåäíèÿ ìîìåíò ãî áå îòêëîíèëî îò ñúäáàòà ìó. Çà íåÿ, íàïðîòèâ, âå÷å âñè÷êî ñòàâàøå âúçìîæíî. Ïðè óñëîâèå, ÷å òîé îöåëåå. Äåâîéêàòà ñúñ çåëåíèòå î÷è ñå âòóðíà êúì áîëíèöàòà. Âíåçàïíî â íåáåòî íàä Ïàðèæêàòà Ñâåòà Áîãîðîäèöà ñå ïîÿâè îãðîìíî ÷óäîâèùå è òúëïàòà ïî÷òè çàáðàâè êàêâî ñå ñëó÷âà íà çåìÿòà. Äúëúã è âåëè÷åñòâåí ñúùî êàòî êàòåäðàëàòà, èçíèêíà Öåïåëèíúò. È èçïúëíè íåáåòî. Îòïðåä â îñòúêëåíàòà êàáèíà Õóãî Åêåíåð, ñòàðèÿò êîìàíäèð íà Ãðàô Öåïåëèí , òúðñåøå ñ äàëåêîãëåäà èç ïëîùàäà äúëãàòà ñÿíêà íà ñâîÿ ïðèÿòåë. Íà âðúùàíå îò Áðàçèëèÿ è íà ïúò êúì Áîäåíñêîòî åçåðî òîé áå îòêëîíèë äèðèæàáúëà êúì Ïàðèæ, çà äà äîêîñíå ñúñ ñÿíêàòà ìó ãîëÿìîòî ñúáèòèå â æèâîòà íà Âàíã`î. Ïðè òðåòèÿ èçñòðåë ðàçáðà, ÷å íåùî íå å êàêòî òðÿáâà. Òðÿáâà äà ñå ìàõàìå, êîìàíäèðå êàçà Ëåìàí, íåãîâèÿò êàïèòàí-ïèëîò. Íÿêîé çàáëóäåí êóðøóì ìîæåøå äà ïðîáèå êîæàòà íà áàëîíà, íîñåù â áëåñòÿùèÿ ñè òúðáóõ øåéñåò ïúòíèöè è ÷ëåíîâåòå íà åêèïàæà. Îòåêíà ïîðåäíèÿò ãúðìåæ. Ïî-áúðçî, êîìàíäèðå...
18
Åêåíåð ñå îòêúñíà îò äàëåêîãëåäà è êàçà òúæíî: Òðúãâàìå ñè, äà. Äîëó åäíà ìúðòâà ëÿñòîâèöà ïàäíà â êðàêàòà íà Áóëàð. È êàìáàíèòå íà Íîòð Äàì çàïî÷íàõà äà áèÿò.
19
2
ÏÓØÅÙÈßÒ ÃËÈÃÀÍ
Ïàðèæ, ñúùàòà âå÷åð Êîìèñàðÿò Áóëàð ñåäåøå çàä ïàð÷å òåëåøêî ñ êàðèðàíà ñàëôåòêà íà ãúðäèòå, à âîéñêàòà ìó ãî áå íàîáèêîëèëà â çàäèìåíàòà ñòàÿ. Âå÷å áå íàãîâîðèë êóï ìèëè ïðèêàçêè íà õîðàòà ñè, êîèòî ãî ãëåäàõà êàê ñå õðàíè. Àêî ìåñîòî áåøå ëîøî, ùÿõ äà ïîèñêàì äà ìè ãî ñìåíÿò. Âàñ îáà÷å âè ìúêíà íà ãðúá, ìåêîòåëè òàêèâà, è íÿìà êàê äà âè ñìåíÿ. Åé òîâà ìè óáèâà àïåòèòà... Âñúùíîñò, õðàíåøå ñå ñ íàé-ãîëÿìà îõîòà. ×åòèðèéñåò è òðè ãîäèøíàòà ìó êàðèåðà ãî áå íàó÷èëà äà çàïàçâà ñàìîîáëàäàíèå â òðóäíèòå ìîìåíòè. Íàìèðàõà ñå â èçâåñòíàòà áèðàðèÿ íà Õàëèòå, â çàëàòà ñ Ïóøåùèÿ ãëèãàí. Íàäõèòðè âè! Åäèí õëàïàê äà âè íàêàðà äà ìó äèøàòå ïðàõà ïðåä î÷èòå íà äâåõèëÿäíà ïóáëèêà! Áóëàð áîäíà åäíî êàðòîô÷å ñ ìàñëî, ïîìúë÷à, õâúðëè èì ãíåâåí ïîãëåä è êîíñòàòèðà î÷åâèäíîòî:
20
Âñè÷êè äî åäèí ñòå ïúëíè íåêàäúðíèöè. Íåâåðîÿòíî, íî íà íèêîãî îò òåçè þíà÷àãè, êîèòî ñòúð÷àõà ïðàâè, íå õðóìíà äà îñïîðè òâúðäåíèåòî. Êàêâîòî è äà êàæåøå êîìèñàðÿò Áóëàð, âèíàãè áåøå ïðàâ. Åòî, àêî ñåãà èì ðå÷åøå: Âèå ñòå îïåðåòíè òàíöüîðêè , âåäíàãà ùÿõà äà ñå èçïðàâÿò íà ïðúñòè è äà ðàçïåðÿò ðúöå. Êîìèñàðÿò Áóëàð áå îáîæàâàí îò õîðàòà ñè. Ïîçâîëÿâàøå èì ïðè çàãóáà íà ñàìî÷óâñòâèå äà ïîïëà÷àò íà ðàìîòî ìó, çíàåøå èìåíàòà íà äåöàòà èì, ïî ñëó÷àé ðîæäåíèÿ èì äåí ïîäíàñÿøå öâåòÿ íà æåíèòå èì, íî êîãàòî ñå ðàçî÷àðîâàøå æåñòîêî îò òÿõ, íå ãè ïîçíàâàøå äîðè íà óëèöàòà è ãè èçáÿãâàøå êàòî ÷óìàâè. Åòàæúò íà Ïóøåùèÿ ãëèãàí áå çàòâîðåí çà ïîñåòèòåëè, çà äà ñå îñúùåñòâè èìïðîâèçèðàíàòà ñáèðêà. Ñâåòåõà ñàìî äâå ëàìïè îò äâåòå ñòðàíè íà åäðàòà ãëèãàíñêà ãëàâà òî÷íî íàä Áóëàð. Êóõíÿòà áå îòçàä. Êåëíåðèòå ìèíàâàõà ïîñòîÿííî ñ êóï ÷èíèè â ðúöåòå. Ìàëêî âñòðàíè îò õîðàòà íà êîìèñàðÿ, íà åäíà èçîëèðàíà ìàñà êóõíåíñêè ðàáîòíèê áåëåøå çåëåí÷óöè. Áóëàð ïðåäïî÷èòàøå òóêàøíàòà àòìîñôåðà ïðåä òàçè íà Êå äå-ç-Îðôåâð1. È âèíàãè êîãàòî ìîæåøå, ñúáèðàøå ïîä÷èíåíèòå ñè òóê. Îáîæàâàøå óõàåùèòå ñîñîâå è íåñïèðíîòî õëîïàíå íà êóõíåíñêàòà âðàòà. Áåøå èçðàñúë â åäíà ñòðàííîïðèåìíèöà â Àâåéðîí. Àìè Öåïåëèíúò? âèêíà ïàê Áóëàð. Ùå ìè êàæå ëè íÿêîé êàêâî òúðñåøå òóê? Ñàìî äà íå ÷óÿ, ÷å å áèëî ñëó÷àéíî! Êåé íà çëàòàðèòå óëèöàòà, íà êîÿòî ñå íàìèðà ñãðàäàòà íà êðèìèíàëíàòà ïîëèöèÿ íà Ïàðèæ. Èìåòî å ñòàíàëî íàðèöàòåëíî çà ñàìàòà êðèìèíàëíà ïîëèöèÿ. Áåë. ðåä. 1
21
Íèêîé íå ïîñìÿ äà ñå îáàäè. Äîáðå. Äîâåäåòå ÿ ïðè ìåíå. ×îâåêúò, ïîëó÷èë íàðåæäàíåòî, èçëåçå. Áóëàð îò÷óïè çàëúê õëÿá äà îáåðå ÷èíèÿòà ñè. È ìàõíà íåáðåæíî ñ ðúêà êúì ìîì÷åòî, êîåòî áåëåøå çåëåí÷óöèòå ñè ñ ãðúá êúì òÿõ. Åé òàêèâà õîðà îáè÷àì èçðúìæà. Ïîðú÷àø èì íåùî, òå ãî ñâúðøâàò âåäíàãà. À âèå, âèå ñòå äâàéñåò è ïåò ÷îâåêà è îñòàâèõòå ìîì÷åòî äà ñå èçìúêíå! Àêî áåøå â òàÿ ñòàÿ, ñèãóðíî ùåøå äà ñå íàìåðè íÿêîé äà ìó îòâîðè ïðîçîðåöà. Ãîñïîäèí êîìèñàð... Áóëàð ïîòúðñè ñ ïîãëåä êîé ñå îñìåëÿâà äà ìó ãîâîðè. Áåøå Îãþñòåí Àâèíüîí, öåëè äâàéñåò ãîäèíè íåãîâ âåðåí ëåéòåíàíò. Áóëàð ãî ïîãëåäíà ñúñ ñìðúùåíè âåæäè, ñÿêàø òîâà ëèöå ìó ãîâîðåøå íåùî. Ãîñïîäèí êîìèñàð, íÿìà îáÿñíåíèå çà ñëó÷èëîòî ñå. Äîðè çâúíàðÿò íà êàìáàíàòà òàì ãîðå êàçâà, ÷å íå áèë âèäÿë íèùî. Îíçè ìàëêèÿò å æèâ äÿâîë, êàçâàì âè, íèå ñòîðèõìå âñè÷êî âúçìîæíî. Áóëàð çàïî÷íà äà ìàñàæèðà ìåêàòà ÷àñò íà óõîòî ñè. Ëîø çíàê. Êîìèñàðÿò îòâúðíà êðîòêî íà Àâèíüîí: Èçâèíåòå ìå, íî... íå çíàì êàêâî ïðàâèòå òóê, ãîñïîäèíå, íèòî êîé âñúùíîñò áÿõòå âèå. Çíàì ñàìî, ÷å â êðàÿ íà òàçè óëèöà, âëÿâî, èìà ïðîäàâà÷ íà îõëþâè, êîéòî îïðåäåëåíî å ïî-êîìïåòåíòåí îò âàñ âúâ ôóíêöèèòå âè. È Áóëàð ñå âúðíà êúì ñîñà ñè. Äúëãèÿò íîñ íà Àâèíüîí ñÿêàø ñå óäúëæè îùå ìàëêî. Î÷èòå ãî áîäÿõà. Òîé ñå îáúðíà, çà äà ãè ïîïèå íåçàáåëÿçàíî ñ ðúêàâ.
22
Çà ùàñòèå íèêîé íå ãî ãëåäàøå. Ñÿêàø ïëàõà àíòèëîïà ñå áåøå ïîÿâèëà íà åòàæà íà Ïóøåùèÿ ãëèãàí öÿëàòà ãðóïà ñå îáúðíà êàòî åäèí ÷îâåê êúì ìëàäîòî ìîìè÷å, êîåòî áå èçíèêíàëî ãîðå íà ñòúëáèùåòî. Òîâà áåøå äåâîéêàòà ñúñ çåëåíèòå î÷è. Áóëàð èçòðè óñòà ñ êðàÿ íà ñàëôåòêàòà, îòìåñòè ëåêî ìàñàòà è ñå èçïðàâè. Ãîñïîæèöå. Ãîñïîæèöàòà ñâåäå ñêðîìíî î÷è ïðåä öÿëîòî ïîëèöåéñêî ïîäðàçäåëåíèå. Èñêàëè ñòå äà ãîâîðèòå ñ ìåíå? ïîäêàíè ÿ Áóëàð. Òîé ïðèñòúïè êúì íåÿ, ìèìîõîäîì ñâàëè øàïêàòà íà åäèí àãåíò, ïðîïóñíàë äà ïîêàæå óâàæåíèå êúì äàìàòà, è ÿ ïóñíà â íàïîëîâèíà ïðàçíèÿ ñóïíèê, êîéòî åäèí êåëíåð áúðçî îòíàñÿøå. Øàïêàòà îòïëàâà êúì êóõíÿòà. Ãîñïîæèöàòà âäèãíà ãëàâà. Èçãëåæäà ñå ïðèòåñíÿâàøå äà ãîâîðè ïðåä öÿëîòî ñúáðàíèå. Ãîâîðåòå, ñÿêàø òåçè õîðà ãè íÿìà êàçà Áóëàð. Çà ìåíå òå íå ñúùåñòâóâàò. Òàçè ñóòðèí áÿõ òàì ðå÷å òÿ. Âñè÷êè ïðèñúñòâàùè òðåïíàõà íåçàáåëåæèìî. Òÿ èìàøå íåæåí àíãëèéñêè àêöåíò è ëåêî äðåçãàâ ãëàñ, èçâèêâàù ó âñåêèãî íåâîëíîòî æåëàíèå äà ïîêàæå íàéäîáðèÿ ñè ïðîôèë. Äîðè ìîì÷åòî ñúñ çåëåí÷óöèòå ñïðÿ äà ãè áåëè, áåç äà ñå îáðúùà. Òÿ ïðèáàâè: Âèäÿõ íåùî. Íå ñòå áèëè ñàìî âèå êàçà Áóëàð. Òåçè ãîñïîäà íè ïðåäñòàâèõà èíòåðåñíî çðåëèùå.
23
Íî àç âèäÿõ íåùî, ãîñïîäèí àãåíò. Íåêîëöèíà ñå óñìèõíàõà äèñêðåòíî. Òÿ ñå îáðúùàøå êúì êîìèñàðÿ êàòî êúì îáèêíîâåí óëè÷åí ïîëèöàé. Âèäÿõ ÷îâåêà, êîéòî ñòðåëÿøå. Óñìèâêèòå îòëåòÿõà. Áóëàð ñòèñíà ñàëôåòêàòà â þìðóê. Ñòîåøå íà åäèí ïðîçîðåö íà ãðàäñêàòà áîëíèöà ïðîäúëæàâàøå òÿ. Îòèäîõ, íî áåøå êúñíî, âå÷å ãî íÿìàøå. Òîâà å âñè÷êî, êîåòî çíàì. Òÿ ïîäàäå ñãúíàò íà äâå ëèñò õàðòèÿ. Áåøå ïîðòðåò, íàðèñóâàí ñ îëîâåí ãðàôèò. Ìóñòàê è î÷èëà ñ òúíêè ðàìêè. Åòî ëèöåòî íà ÷îâåêà ðå÷å òÿ. Îïèòàéòå ñå äà ãî íàìåðèòå. Áóëàð ïðèêðè èçíåíàäàòà ñè.  ðúöåòå ñè äúðæåøå ñëåäà. Çà íåãî ñòðåëåöúò áå íå ïî-ìàëêî âàæåí îò áåãëåöà. Åëàòå ñ íàñ, ãîñïîæèöå êàçà òîé. Èñêàì äà íàó÷à íÿêîè ïîäðîáíîñòè. Íÿìà ïîäðîáíîñòè. Âñè÷êî å òóê. Òÿ ñå ïðèáëèæè äî ãîëÿìàòà ïëî÷à ñ ìåíþòî, èçòðè ñ ëàêúò êúðâàâèöàòà è ñâèíñêèòå êðà÷åòà. Íàïèñà ñ òåáåøèðà åäèí àäðåñ è êàçà: Èìàì áèëåò çà êîðàáà, êîéòî ïîòåãëÿ îò Êàëå óòðå çàðàíòà â ïåò. Ùå êàðàì öÿëàòà íîù. Êîëàòà ìè å íà óëèöàòà. Íî ìîæåòå äà äîéäåòå äà ìå âèäèòå òàì äîëó, àêî ñúðöåòî âè ãî ïîäñêàçâà. Âñè÷êè ìúæå ñå óõèëèõà ãëóïîâàòî. Èçâåäíúæ èì ñå ïðèùÿ ïúòåøåñòâèå ïî ìîðå. Êîìèñàðÿò Áóëàð ïîãëåäíà àäðåñà, êîéòî áå íàïèñàëà. Îòãîðå ñòîåøå èìåòî è èíèöèàëèòå íà ïðåçèìåíàòà º.
24
Åòåë Á. Õ. Èìåíèåòî Åâúðëåíä ãð. Èíâúðíåñ Çà ïúðâè ïúò Áóëàð íå çíàåøå êàêâî äà êàæå. È ïðåä õîðàòà ñè ñå ïî÷óâñòâà ïðèòåñíåí îò ïðèòåñíåíèåòî ñè. Àõà ðå÷å òîé. Òîâà å â Àíãëèÿ. Òîçè ïúò ïðåäïàçëèâî áå èçáðàë äóìè, ñ êîèòî íå ìîæåøå äà ñãðåøè. Íå. Ñúâñåì íå å â Àíãëèÿ. Òÿ êàçà òîâà, äîêàòî ïðèáèðàøå êîñàòà ñè â êàñêà îò ìåêà êîæà ñ ãîëåìè àâèàòîðñêè î÷èëà íà ÷åëîòî. À å â... Øîòëàíäèÿ, ãîñïîäèí àãåíò. Ðàçáèðà ñå æèâî ñå ñúãëàñè Áóëàð è íàïðàâè ðåôëåêòîðíî äâèæåíèå ñ ëàêúò, èìèòèðàùî ãàéäà. Ïîêîëåáà ñå äàëè äà íå ïðèáàâè íÿêîè òóðèñòè÷åñêè áåëåæêè, çà äà ïîêàæå íà äåâîéêàòà, ÷å ñúùåñòâóâàíåòî íà Øîòëàíäèÿ ìó å íàïúëíî èçâåñòíî, íàðåä ñ óèñêèòî è øîòëàíäñêèòå ïîëè÷êè. Íî òÿ ãî èçïðåâàðè: À òîçè Âàíã` î êàêâî å ñòîðèë, çà äà ãî ïðåñëåäâàòå òàêà? Íÿìàì ïðàâî äà âè êàæà îòâúðíà Áóëàð, çàðàäâàí îò âúçìîæíîñòòà äà âúçñòàíîâè àâòîðèòåòà ñè è äà ñå îâëàäåå. Èíòåðåñóâàòå ëè ñå îò íåãî? Õàðåñâà ìè èäåÿòà çà ñâåùåíèê, êîéòî ñå êàòåðè ïî êàòåäðàëèòå è áÿãà îò ïîëèöèÿòà. Îùå íå áåøå ñòàíàë ñâåùåíèê óòî÷íè Áóëàð. Ñëàâà áîãó. Òÿ ïðîèçíåñå äâåòå äóìè îùå ïî-äðåçãàâî è òàéíñò-
25
âåíî. Êîìèñàðÿò óñåòè äâîéñòâåíèÿ èì ñìèñúë. Èçãëåæäà ÷óâñòâàøå îáëåê÷åíèå, ÷å ïîñòúïêàòà íå áå äåëî íà ðúêîïîëîæåí ñâåùåíèê. Íî èìàøå è îùå íåùî... Áóëàð ïî÷óâñòâà, ÷å òÿ ñå ðàäâà òàéíî, çàãäåòî ìîìúêúò èìåííî òîçè ìîìúê â êðàéíà ñìåòêà íå áå ñòàíàë ñâåùåíèê. Ïîçíàâàòå ëè ãî? ïîïèòà òîé è ïðèñòúïè íàïðåä. Íå. Òîçè ïúò òîé óëîâè òúãà â ãëàñà º. È òúé êàòî íå èçíåâåðÿâàøå íà íàâèêà ñè äà àíàëèçèðà, ðàçáðà, ÷å òÿ íå ëúæå. Íå ïîçíàâà òîÿ ñåìèíàðèñò, êàòåðà÷ ïî êàòåäðàëàòà, íå ïîçíàâà Âàíã`î òàêúâ, êàêúâòî ñå áå ïîêàçàë äíåñ, íî ñúñ ñèãóðíîñò ãî å ïîçíàâàëà ïðåäè. Êîìèñàðÿò îòáåëÿçà ñúùî, ÷å òÿ ãî íàðå÷å ïî ìàëêî èìå. Îòêúäå ãî çíàåøå? Ñàìèÿò òîé ãî áå ïðîèçíåñúë ñàìî âåäíúæ ñðåä îëåëèÿòà íà ïëîùàäà. Âå÷åðíèòå âåñòíèöè íå öèòèðàõà íèêàêâî èìå. Òîé ñå îïèòà äà ÿ çàäúðæè îùå ìàëêî. Çàùî áÿõòå òàì òàçè ñóòðèí? Ìíîãî îáè÷àì ðîìàíòè÷íèòå öåðåìîíèè. Òÿ ñëîæè ðúêàâèöèòå ñè, êîèòî íå íàìàëèõà íè íàéìàëêî ôèíåñà íà êèòêèòå º. Áóëàð âúçâúðíà äîáðèòå ñè ðåôëåêñè. Äà ïîìîëÿ ëè íÿêîé îò ìîèòå õîðà äà âè ïðèäðóæè? È ñàìà ñå îïðàâÿì äîáðå, ãîñïîäèíå. Ëåêà íîù. Äåâîéêàòà ñëåçå ïî ñòúëáèùåòî. Ïîä÷èíåíèòå íà Áóëàð ñå çàëåïèõà íà ïðîçîðöèòå è âèäÿõà êàê Åòúë ñå ïðèáëèæè äî åäíà ìèíèàòþðíà Íåéïèúð-Ðåéëòúí , öÿëàòà ïîêðèòà ñ êàë, èñòèíñêî áèæó è ñâðúõìîùåí àâòîìîáèë, íàñêîðî ñúçäàäåí â ðà-
26
áîòèëíèöèòå Òîìñúí & Òåéëúð . Èñòèíñêè àâèîìîòîð â çàêàëåíà ñòîìàíà. Òÿ çàïàëè, íàãëàñè î÷èëàòà ñè è ïîòúíà â íîùòà. Íàïðåæåíèåòî â çàëàòà íà Ïóøåùèÿ ãëèãàí òóòàêñè ñïàäíà. Âñè÷êè ñå ðàçñìÿõà, çàïî÷íàõà äà ñå òóïàò ïî ãúðáîâåòå, ñÿêàø áÿõà ïðåæèâåëè ïîâòîðåí çåìåí òðóñ. Áóëàð îñòàíà äî ïðîçîðåöà. Íàáëþäàâàøå åäèí ìîìúê ñ ïðåïàñàíà âèíåíî÷åðâåíà ïðåñòèëêà, îñòàíàë ñàì ïîä óëè÷íèÿ ôåíåð. Âèäÿ ãî êàê ñëåçå äîëó âåäíàãà ñëåä ïîòåãëèëèÿ àâòîìîáèë, êàê ñå çàòè÷à â ñúùàòà ïîñîêà, à ïîñëå ñïðÿ è ñå îáëåãíà íà ñòúëáà ñ ãàçîâèÿ ôåíåð. Îáëàêúò áåíçèíîâ äèì ïðå÷åøå äà ñå âèäè ëèöåòî ìó. Íî êîãàòî ñå ðàçñåÿ, êîìèñàðÿò Áóëàð íàäàäå âèê è õóêíà íàäîëó ïî ñòúïàëàòà. Ñàìî ñëåä ïåò ñåêóíäè êîìèñàðÿò öúôíà íà îòñðåùíèÿ òðîòîàð. Íèêîé. Áóëàð ðèòíà ñòúëáà íà óëè÷íèÿ ôåíåð è ñå âúðíà, íàêóöâàéêè, â áèðàðèÿòà. Êà÷è ñå íà ãîðíèÿ åòàæ, âëåçå â êóõíÿòà, óëîâè øåôà çà ÿêàòà, çàâëå÷å ãî â çàëàòà è ìó ïîêàçà êóï÷èíàòà îáåëêè âúðõó ìàñàòà. Øåôúò ïîîïðàâè øàïêàòà ñè íà ãëàâåí ãîòâà÷, âçå ñ äâà ïðúñòà åäèí êàðòîô, îãëåäà ãî âíèìàòåëíî êàòî åêñïåðò â îïèò äà îòêðèå íÿêàêúâ íåäîñòàòúê, íî íå íàìåðè òàêúâ. Ïðåêðàñåí êàðòîô. Ñ îñåì ñòðàíè, îáåëåí å ñ îñåì ñòðàíè. Ïîâå÷å îò òîâà íå ìîæå äà ñå æåëàå. Èñòèíñêè òàëàíò. È êîé å òàëàíòúò? ïîïèòà Áóëàð.
27
Íå... íå çíàì. Íî ñ óäîâîëñòâèå ùå ãî íàåìà ïàê. Íå ñúì ìó ïëàòèë, òúé ÷å ùå ñå âúðíå, áúäåòå ñïîêîåí. È ùå ìîæåòå äà ìó ñïîäåëèòå âïå÷àòëåíèåòî ñè îò ïðåêðàñíî îáåëåíèòå êàðòîôè, êîèòî... Áóëàð ñå óñìèõíà íàñèëà. Àõà. È îòäàâíà ëè ãî ïîçíàâàòå òîÿ àðòèñò? Íå.  ñúáîòà, êîãàòî òîâà ñå ïå÷å, íàåìàìå íàäíè÷àðè îò ïàçàðà â Õàëèòå ïðåä Ñåí Þñòàø . Òîçè ãî íàåõ â äåâåò ÷àñà âå÷åðòà. Íå ìó çíàì èìåòî. Áóëàð îáúðíà ìàñàòà è ðàçïèëÿ ïðåêðàñíàòà îñìîñòðàííà êàðòîôåíà ïèðàìèäà. Àç ùå âè êàæà èìåòî ìó: Âàíã` î Ðîìàíî. È ñíîùè óáè ÷îâåê.
28