Gazet van Zurenborg Editie 5 - 2022

HERDENKING RAZZIA'S 1942

Op 28 augustus trokken ongeveer vijfhonderd mensen van het Mediaplein naar CREA 16 in de Grotehondstraat om de gruwel te herdenken van de razzia van augustus 1942 door de nazi’s bevolen, maar door de politie van Antwerpen uitgevoerd. Nog nooit was de opkomst zo groot. Dit getuigt dat het verleden leeft en niet in vergetelheid geraakt is, want dat mag nooit ofte nimmer gebeuren uit respect voor de slachtoffers en om te beletten dat de geschiedenis zich herhaalt.

Gazet

Edito

Zurenborg

Laten we het nu eens hebben over de olifant met de dikke trui die momenteel in alle huiskamers staat, de energierekening. Nu de meteropname bij de meesten is gebeurd, blijft het bang afwachten, zeker in onze mooie - dikwijls geklasseerdeherenhuizen, waar monumentenzorg niet altijd scheutig was om die energiezuinig te maken. Zelfs de kinderen die voor De Gazet Gekaapt hun onderwerp mochten bepalen, kozen haast eenduidig de oorlog en de energieprijzen als thema. Het was wel even schrikken dat elf- en twaalfjarigen al met die problematiek bezig zijn.

Zelfs de kinderen liggen er wakker van

Raad van Beheer

Johan Bijttebier, Jochanan Eynikel, Peter Hernou,

Vanrintel, Diederik van Woensel

hoofdredactieteam

Verantwoordelijke

Jörg

Redactiesecretaris

André Dejonghe: andredejonghe@outlook.be

(tekst en foto’s)

Ahmad Alchikh, Ricardo Anemaet, Dirk Blijweert, Karolien Bogaerts, Karen Claes, Anne Clark, Dieter Dedecker, Walter De Ley, Annelies De Mul, Luk Depondt, Renée Dufait, Lucy Elliott, Greta Folders, Jeannine Führing, Machteld Hardy, Jan Holvoet, Gerda Huygen, Sylvaine Jacquart, Karen Kets, Herman Kok, Jerry Koninckx, Malinee Lebegge, Annelies Oeyen, Luc Pandelaers, Guy Poppe, Marcel Praet,Jörg Pyl, Marcel Schoeters, Michelle Smets, Bernard Soenens, Peter Theunynck, Will Van Broekhoven, Karen Vandenberghe, Yo Van den Bulck, An Van de Wal, Fran Van Esch, Lies Van Gasse, Nicolas Van Herck, Dani Van Remoortel, Nathalie Van Sundert, Miguel Van Steenkiste, Wim Verzelen, Marc Vingerhoedt, Uli Vinks.

De prijzen die wij moeten neertellen, zijn een veelvoud van 2021. Gemakshalve wijten wij dat aan de oorlog in Oekraïne. Maar al voor het begin van de oorlog gingen de prijzen in stijgende lijn. De heropleving van de economie speelde daarin een rol, waardoor de vraag naar energie gevoelig steeg en volgens de vrijemarktlogica stijgen dan de prijzen. De afhankelijkheid van Russisch gas die nu - al dan niet gedwongenverminderd wordt, is een ander verhaal. Maar speculanten die de prijzen opdrijven worden minder als oorzaak genoemd. Nochtans is hun rol niet bepaald onbestaande. Na de eerste bankencrisis, waren er financiële instellingen die hun klanten zelfs aanspoorden om aandelen te kopen in fondsen die in voedingsstoffen speculeerden.

Een ander punt is het verhaal van een 14-jarige die in de les economie over prijszetting kreeg te horen, dat de prijs van een dienst of een product

kon bepaald worden, door een prijs te stellen waarvan men dacht dat de kopers die wel zouden betalen, los van de kostprijs van het product. Waarschijnlijk spelen deze redeneringen nu naast de oorlog ook in de huidige prijszetting. Verder zijn er de angst en de geruchten die de prijzen soms een ongekende boost geven. Wat als een organisatie of een natie dat mechanisme gebruikt, om de prijzen te manipuleren?

Feit is dat de prijzen gestegen zijn tot een niveau dat pijnlijk en dramatisch is voor de bevolking. De regering nam hiervoor enkele maatregelen om de pijn te verlichten, maar het valt op dat andere landen krachtdadiger en gerichter optreden. De vraag blijft uiteraard, moet de overheid de bevolking helpen om de speculanten en de producenten die overwinsten boeken, te subsidiëren? Vroeger bestond er bij ons een gegarandeerde broodprijs voor een huishoudbrood. Door de liberalisering werd van dat principe afgestapt. Waarom kan dat mechanisme niet ingevoerd worden door de overheid, of zijn de regeringen zo zwak dat zij naar de pijpen van grote banken, beleggingsfondsen, producenten en speculanten dansen? Want blijkbaar is er van enig greintje ethiek bij die bedrijven geen sprake meer en profiteren zij eveneens van de oorlog in Oekraïne. Maar blijkbaar is ethiek een vies begrip. Naast Poetin zijn er nog andere schoften.

De ‘onzichtbare hand’ of de ‘vrije markt’ werkt niet meer correct en duwt zelfs een aantal werkenden in de bittere armoede. Daarom moeten de wereldleiders solidair ingrijpen

om de waanzinnige hebzucht van speculanten en bedrijven die onethische winsten boeken, aan te pakken. Europa heeft zich in het verleden niet alleen afhankelijk gemaakt van Russisch gas, maar is ook nog steeds afhankelijk van de ongecontroleerde vrije markt en met hen de hele wereld. Dit vormt allicht een nog groter risico dan de afhankelijkheid van een Russische despoot. Alles aan vraag en aanbod, of angst en geruststelling overlaten, is geen optie meer. Wil de overheid via hun burgers deze bedrijven belonen voor hun onethisch gedrag met exorbitante winsten? We hebben overheden nodig die sterk staan tegenover financiële en industriële machtsgroepen. Als zij die strijd verliezen, zal ook onze democratie vervangen worden door een machtige man of vrouw, die alles dictatoriaal zal beslissen. De geschiedenis leert ons wat dat kan veroorzaken: Stalin, Hitler… Ook in onze huidige lidstaten flirten sommige leiders al met autoritaire ideeën. We moeten wakker worden. Een sterke leider is geen langetermijnoptie voor de mensen. Maar als de multinationals en energiereuzen hun winsten blijven maximaliseren en een groot deel van de bevolking in hun welvaart bedreigen, zou allicht de stem van een sterke leider, als een rattenvanger de nieuwe ‘havenots’ kunnen verleiden. En als dat gebeurt, zal de spreuk uit de Driestuiversopera van Brecht bewaarheid worden: “…en zij die geschopt worden, schoppen weerom anderen”. Laat ons verstandiger zijn.

Wij zoeken nog steeds medewerkers

Wij bieden een goed gevoel, eeuwige roem en jaarlijkse een mooie nieuwjaarsreceptie. Centen hebben wij niet in de aanbieding, want bij Gazet van Zurenborg is iedereen vrijwilliger. Als dusdanig ben je uiteraard verzekerd en de onkosten worden uiteraard vergoed.

Beginnende redacteurs krijgen een richtlijn mee om goede artikels te schrijven en indien gewenst zorgen wij voor feedback. Denk dus zeker niet dat je het niet kan, je kunt meer dan je denkt.

Overtuigd? Mail dan naar: onze redactiesecretaris andredejonghe@outlook.be en/of de hoofdredacteur, jorg.pyl@hotmail.com.

Maar de gazet moet geschreven worden. Daarom zoeken wij nog mensen met een goede pen, fotografen en ook nog een webmaster. Voorlopig is de Gazet van Zurenborg alleen te lezen via het doorbladerbaar platform van Issue op het internet, maar we zouden gaarne de artikels ook online willen zetten.

Voor de redacteurs en de fotografen vragen wij dat je minimaal twee artikels per jaar schrijft. Vroeger lag onze lat hoger, maar door de toenemende werkdruk en de afbouw van het brugpensioen begrijpen wij dat vrije tijd steeds schaarser wordt. De tijden zijn veranderd. Maar vijf artikels per nummer mag ook.

Het is onze gazet, het is jullie gazet, het is de gazet van ons allemaal

Delhaize

gesloten

Eerste fase bouwproject is afgerond

Begin vorig jaar startte het ambitieuze bouwproject rond Delhaize supermarkt Plantin. Met dit project krijgt de buurt een gloednieuwe supermarkt en 89 nieuwe wooneenheden. De eerste fase van deze werken werd zopas afgerond. In de aanloop naar de tweede fase verhuist de winkel naar een voorlopige kleinere ruimte in de nieuwbouw. Omwille van deze verhuis sluit Delhaize Plantin van 15 tot 20 oktober. (Luc PANDELAERS)

Precies kan ik het mij niet meer herinneren maar het moet zo’n 35 à 40 jaar geleden zijn dat de Delhaizevestiging op de Plantin-Moretuslei zijn deuren opende. In die periode was Zurenborg in volle transformatie. In de jaren zestig telde de wijk een hoog percentage bejaarde en hoogbejaarde huiseigenaars. In de daaropvolgende jaren kwamen er dan ook heel veel huizen op de markt. En die huizen waren toen ook relatief goedkoop. Wie toen de middelen had kocht of bouwde liever iets buiten de stad of toch minstens meer aan de rand. De gemiddelde huizenprijs in het Antwerpse gedeelte van Zurenborg zal toen rond de 7000 à 10.000 euro gezeten hebben. Jonge lezers die nu net in katzwijm gevallen zijn moeten daarbij wel bedenken dat een modaal maandloon toen 300-400 euro bedroeg en dat de rente op hypothecaire leningen ten gevolge van de oliecrisis was

opgelopen tot een duizelingwekkende 12 à 14 percent. Dat belette evenwel niet dat heel wat babyboomers een nieuwe stek vonden in Zurenborg en Zeezicht en het Hofke van Ellende werden al gauw the place to be. Die snelle verjonging van de wijk heeft er ongetwijfeld mee voor gezorgd dat die nieuwe Delhaize meteen een groot succes werd en heel lang de best draaiende vestiging in de wijde omgeving is gebleven. Nog meer dan de Dageraadplaats is de Delhaize de plek waar je je buren tegen het lijf loopt.

CONCURRENTIE

Maar na zoveel jaar begon de winkel er wat uitgeleefd uit te zien, zeker in vergelijking met nieuwere en grotere vestigingen zoals die van het Zuid en de Herentalsebaan. Bovendien waren er met de nieuwe Albert Heynwinkels nog geduchte concurrenten opgedoken.

Het was dus tijd voor een grondige make-over. Er werd meteen geopteerd voor een ambitieus bouwproject. Alle bestaande bouwwerken worden gesloopt en er komt een volledig nieuwe site met een ruimere supermarkt en 89 wooneenheden in de Plantin-Moretuslei en de Rolwagenstraat. De ruime ondergrondse parking zal deels ook beschikbaar zijn voor buurtparkeren. Bovendien wordt er een groen binnenpleintje voorzien dat toegankelijk zal zijn via de PlantinMoretuslei en de Magdalenastraat. De eerste fase van het project is nu afgerond. Die omvatte de afbraak van een deel van de Delhaize dat niet toegankelijk was voor de klanten en de bouw van de ondergrondse parkeergarage, een deel van de nieuwe supermarkt en de appartementen langs de Rolwagenstraat.

van de supermarkt en de appartementen langs de Plantin-Moretuslei en Magdalenastraat. Het volledige project zal afgewerkt worden tegen het voorjaar van 2025. Delhaize belooft ons alvast een ultramoderne supermarkt van de allernieuwste generatie met alle nieuwste winkelconcepten. Speciale aandacht gaat ook naar de duurzaamheid met een reeks van energiebesparende maatregelen.

VRAGEN

Een project van dergelijke omvang roept altijd ook enkele vragen op. Regelmatige klanten hebben aan de kassa zeker al opgevangen dat er wel wat onrust heerst bij het personeel. Omdat de tijdelijke winkel een stuk kleiner is en er naast zelfscan-kassa’s maar twee bemande kassa’s voorzien worden werd

FASE TWEE

In oktober wordt de werf dan voorbereid op fase twee van de werken. Zaterdag 15 oktober om 18 uur sluit de supermarkt voor enkele dagen en wordt er verhuisd naar de nieuwbouw. Daar opent hij terug op 20 oktober. Omdat die voorlopige locatie kleiner is zal tijdelijk wel het assortiment beperkt worden. De tweede fase start dan begin 2023 en omvat de afbraak van de supermarkt en de appartementen langs de Plantin-Moretuslei. Die maken plaats voor het tweede deel van de ondergrondse parking, het tweede deel

er gevreesd voor ontslagen. Maar we hebben inmiddels vernomen dat het personeel dat tijdelijk overtollig is aan de slag kan in andere vestigingen van Delhaize.

Een ander heikel punt is de impact van de in- en uitrit in de Rolwagenstraat op de verkeersveiligheid. In deze vrij smalle straat is er niet enkel veel auto- en fietsverkeer maar loopt er ook een tramlijn. En habitués van Lijn 11 weten dat die tram passeert (of net niet passeert) op de meest onverwachte momenten… We zullen maar duimen dat er daar voldoende grote spiegels komen om het allemaal overzichtelijk te houden.

De oude en nieuwe Delhaize in wording. Foto: Luc PANDELAERS

De nieuwe inrit in de Rolwagenstraat vanaf 20 oktober. Foto: Luc PANDELAERS.

Onze oude Delhaize aan de Plantin-Moretuslei. Foto: Luc PANDELAERS

WANDELEN OM NIET TE VERGETEN

Op 28 augustus vond voor de vijfde keer een wandeling plaats ter herdenking van de razzia die plaats vond op 28 augustus 1942.

WAT VOORAFGING

Zij vertrok op het Mediaplein en eindigde met een kleine ceremonie op de binnenplaats van Crea16.

DE WANDELING

Omstreeks 19.30 u verzamelden enkele honderden mensen op het Mediaplein, waar zij werden ontvangen door Oscar Bohnen die, zichzelf begeleidend op gitaar, Jiddische liederen zong. Vervolgens trok men langs de Terliststraat , waar auteur Jeroen Olyslaegers voorlas uit zijn roman “Wil”, naar de synagoog van de Van Den Nestlei. Daar vertolkte Tatjana Scheck een transcriptie voor viool van Kaddish van Maurice Ravel en las Jeroen Olyslaegers een tweede fragment voor.

In de Lange Van Ruusbroeckstraat en de Ramstraat gaf professor Herman Van Goethem duiding over deportaties aldaar aan de hand van zijn baanbrekend boek “1942. Het jaar van de stilte”

Langs het vroegere politiecommissariaat in de Grote Hondstraat, waar nu restaurant “Le Dôme” is, ging het naar de binnenplaats van Crea16. Hier speelde opnieuw Oscar Bohnen en las Tom Lanoye voor uit zijn toneeltekst “Verloren Vader”.

Jinnih Beels dankte de school voor haar medewerking en Wim Kenis gaf toelichting over het Stolpersteineproject

Veerle Vanden Daelen van Kazerne Dossin sloot de plechtigheid af, waarbij het publiek uitgenodigd werd elektrische kaarsjes op de speelplaats te plaatsen en, volgens de Joodse begrafenistraditie, steentjes daarnaast.

Op diezelfde binnenplaats gaf Herman Van Goethem enige duiding bij de herinneringswandeling.

Het was dramatisch dat in Antwerpen inwoners niet wisten dat in hun wijk, hun straat, soms zelfs in hun huis mensen opgepakt zijn om in Auschwitz gruwelijk vermoord te worden.

Ook de betrokkenheid van het Antwerpse stadsbestuur en vooral de oorlogsburgemeester en de procureur des konings bleef met de mantel der liefde bedekt. Pas in 2019 werd het Delwaidedok omgedoopt tot Bevrijdingsdok.

Bijna volledig onbekend blijft de rol van de Antwerpse politie. Vrijwel niemand beseft dat de razzia’s niet uitgevoerd werden door Duitse militairen of Sipo-SD-agenten, maar door Antwerpse politiemannen.

Zeker bestond er onder hen een zekere weerstand tegen de bevelen. Een op 27 augustus geplande razzia mislukte doordat agenten Joodse mensen verwittigden dat zij moesten vluchten. De Duitse wraak was hard: op 28 augustus moest elke politiezone 250 Joden oppakken.

Blijkbaar was de ijver in de zevende wijk, waaronder Zurenborg viel, groot: niet minder dan 448 Joden (allen vluchtelingen, Belgische Joden werden tot ‘43 niet vervolgd) werden opgepakt en in de school in de Grotehondstraat samengedreven, vanwaar ze naar de Dossinkazerne werden vervoerd. Agenten uit Deurne, waar te weinig Joden waren opgepakt, kwamen spontaan helpen in Antwerpen.

In Antwerpen werden gedurende de oorlog in totaal 10.000 tot 12.000 Joden opgepakt. 95 % overleefden het niet.

Het werd vergeten.

Ook de stad Antwerpen deed niets om dit te herdenken, wat nu gecorrigeerd wordt, o.a. in het namenmonument dat naast het MAS zal verrijzen. Herman Van Goethem zelf bracht de herinnering aan de tragische gebeurtenissen als eerste weer tot leven door zijn historische werk “1942. Het jaar van de stilte”.

Later stak hij de koppen samen met auteurs Jeroen Olyslaegers en Tom Lanoye. Deze samenkomst lag aan de basis van het latere verschijnen

van “Wil” van Jeroen Olyslaegers, een literaire fictie rond politieagent Wilfried Wils, die de complexiteit van de relatie tussen bezetter en politieman haarfijn en dramatisch illustreert, en recent van “De Draaischijf” van Tom Lanoye, fictie gebaseerd op het leven van Joris Diels en Ida Wasserman (dit werk werd niet geciteerd tijdens de plechtigheid).

Vijf jaar geleden vond de eerste herinneringswandeling plaats, waarbij Jeroen Olyslaegers en Herman Van Goethem voorlazen uit hun werk en Tatjana Scheck en Oscar Bohnen voor muzikale omlijsting zorgden. Het initiatief kwam van inwoners en grassroots-organisaties van Zurenborg.

Elk jaar worden sedertdien dezelfde teksten voorgelezen en dezelfde muziek gebracht.

Dit is geen literair-muzikale wandeling, dit is een ritueel.

Wij vroegen aan Lien Van de Kelder hoe het er praktisch aan toe is gegaan en wat de toekomst nog zal brengen. Omdat zij veel te vertellen had drukken wij deze tekst hiernaast af onder vorm van een interview.

VRAGEN OVER DE HERDENKINGSWANDELING

Naar aanleiding van de herdenkingswandeling ter gelegenheid van de razzia van augustus 1942, stelde Gazet van Zurenborg enkel vragen aan Lien Van de Kelder over haar betrokkenheid bij deze herdenkingen. (Jan HOLVOET )

- Lien, hoe is uw betrokkenheid met de herdenking van de deportaties ontstaan (en gegroeid). Hoe is het allemaal begonnen?

Lien Van de Kelder: ”Een 6-tal jaar geleden zat ik met rector Herman Van Goethem in “het beschermcomité van het Barokorgel” in de SintNorbertuskerk op de Dageraadplaats. Ik kende Herman nog van toen ik aan de U Antwerpen rechten studeerde. Mijn beste prof ooit. Bij een pint in de Zure achteraf klaagden we wat over het feit dat er voor het toen 75-jarig jubileum van de deportaties vanuit het stadsbestuur niks gedaan werd om de grote razzia op onze Joodse buren te herdenken. Als mens maar ook als buurtbewoonster vond ik dat belangrijk. In de geest van “dan doen we het zelf wel” vroeg Herman me zijn – toen nog manuscript van het – boek “1942. Het jaar van de stilte” te lezen en een route uit te stippelen voor een herdenkingswandeling. Ook Curieus Zurenborg, Linx+ en Jeroen Olyslaegers waren betrokken burgers en organisaties. We hebben toen samen de wandeling ineen gebokst. We hadden een mobiel podium nodig voor de sprekers: een bierbak in mijn bakfiets met een laken erover, een geleende geluidsbox met een microfoon en voilà, de rest is geschiedenis. Dit mobiele podium doet trouwens nog steeds dienst.

Ik hoop aanspreekpunt te kunnen zijn voor het plaatsen van nog meer Struikelstenen in Zurenborg in samenwerking met Struikelstenen Deurne. Dankzij de Kazerne Dossin weten we sinds vorig jaar dat er geen 250 maar wel 448 (!) Joodse buren door de Antwerpse politie zijn opgepakt die nacht, we hebben de lijsten met de namen en de adressen. Mensen mogen mij contacteren om hun huis op te zoeken in die lijsten en eventueel een struikelsteen aan te vragen.”

- Waarom is het zo belangrijk deze herinnering wakker te houden?

Lien Van de Kelder: “Omdat de namen anders vergeten worden. En omdat de horror die uitsluiting en racisme teweegbrengen vooraan in het geheugen moet blijven, dat het niet opnieuw gebeurt. Dat er de avond voor onze (vredes)wandeling bijna een neonazistisch festival in vredestad Ieper had plaatsgevonden (De Frontnacht) vind ik beangstigend. Racisme en uitsluiting, verrechtsing, het tiert welig en wij willen met deze wandeling - naast herdenking - het tegengestelde signaal geven. Ik hoop voor onze kinderen een (nog) warmere buurt en stad te creëren, met solidariteit tussen buren en samenwerking om zo een hechte samenleving te bouwen. Haatzaaierij en polarisering horen daar niet bij.

- Wie organiseert in de praktijk de herinneringswandeling? Wat is de rol van Curieus Zurenborg? Wat doen zij nog? Wat is de rol van Linx+?

Lien Van de Kelder: “Eigenlijk zorgen Matthieu Marin van Curieus Zurenborg, Christijn Terlingen van Linx+ en ikzelf al die jaren voor de logistiek van de wandeling en ik zorg ook nog voor de ingelezen namen en teksten en de contacten met de pers. Tatjana Scheck en Oscar Bohnen zorgen elk jaar voor de muziek en Oscar brengt daar ook zijn eigen klankinstallatie voor mee. Zijn kleinzoon Lucas Suykerbuyk zorgt dat alles goed aangesloten geraakt. Ayala Agranat was dit jaar ook heel actief betrokken bij de organisatie, samen met Veerle Vanden Daelen die heel boeiend gesproken heeft en vanuit de Kazerne Dossin de witte steentjes en de kaarsjes meebracht voor het slotmoment op Crea16. Uiteraard zijn we super dankbaar dat Herman Van Goethem ieder jaar wil komen spreken, samen met Jeroen Olyslaegers en ook Tom Lanoye dit jaar. Daarnaast stelt Marc Plichart, directeur van Crea 16 ieder jaar de speelplaats ter beschikking zodat we het slotmoment kunnen doen op dezelfde plek waar onze Joodse buren op 28 aug 1942 gevangengehouden werden alvorens ze gedeporteerd werden naar de Kazerne Dossin. Dat is ieder jaar een enorm beklijvend moment. En uiteraard mogen we de vrijwilligers van Curieus. Zurenborg en Linx+ niet vergeten die als stewards gefungeerd hebben om de toch 400 à 500 man veilig te begeleiden samen met de politie. “

- Bent u tevreden over de wandeling zoals zij nu is?

Lien Van de Kelder: “De opkomst was gigantisch dit jaar, drie keer zoveel als andere jaren. Dat hadden we niet verwacht. Maar het was dan ook een jubileumjaar, gezien het exact 80 jaar geleden was die avond. De pers heeft het ook veel meer opgepikt dan andere jaren. Daar zijn wij heel blij mee.”

- Hoe ziet u de toekomst? De limiet van het aantal deelnemers lijkt nu wel bereikt, kan het nog groeien in deze vorm?

Lien Van de Kelder: “Ik denk dat we met de Stad moeten gaan samen zitten om de technische kant van de zaak beter te maken, toch wat het sprekersgedeelte betreft tijdens de wandeling. Daarnaast gaan we de wandeling digitaliseren zodanig dat iedereen het gebeuren op gelijk welk moment kan volgen met QR-codes. We willen die ook in het Frans, Engels en hopelijk ook Jiddisch en Hebreeuws laten inspreken. Hopelijk lukt dat. Alleszins heeft de Stad de voorbije jaren wel een echt herdenkingsbeleid uitgewerkt en zal er zondagavond na het Open Huizenweekend (8 en 9 oktober) ook een slotevent zijn in het Felixpakhuis waar ook de burgemeester zal aanwezig zijn. Dus ik ben heel blij dat de acties van burgers van onderuit zoals deze wandeling, maar ook het Struikelstenen Deurne-project, een nieuw beleid geïnspireerd hebben.”

Lien Van de Kelder op de herdenkingsceremonie.

PANDELAERS

MARATHON VAN ANTWERPEN

Zondag 10 september ging, zoals stilaan traditie is, de Marathon van Antwerpen door. Hij deed ook Zurenborg aan en passeerde langs enkele bekende Zurenborgse horecazaken. Zo’n 1500 lopers en loopsters stonden aan de start te wachten tot de deelnemers aan de halve marathon, die voor hen was vertrokken, de baan hadden geruimd.

Aan het doorgangspunt ArendstraatCuperusstraat wacht mevrouw El Moukhtari uit de Arendstraat, een perzik in aluminiumfolie in haar handen. Ze houdt zich klaar om haar zoon Hamza de nodige suikers te geven. Die zoon is 40, groeide op in de Arendstraat en is een gedreven marathonloper. Hij beloofde zijn moeder om als 14de aan haar huisnummer voorbij te komen. Daar slaagde hij in.

Hamza is gehuwd, heeft twee dochters en is klinisch psycholoog. Zijn echtgenote is kinderpsychologe.

Hij loopt sedert 2014, traint als het kan alle dagen en loopt in het weekend zeker 30 à 40 kilometer.

Al die inspanningen brachten hem aan de finish in 2 uur 55, een niet onaardige tijd. Hij bereidt zich voor op een duurloop van 140 kilometer in Schotland in juni volgend jaar.

Twee antwoorden op evenveel vragen: neen (Hamza at de perzik niet op) en 4 (het aantal paar loopschoenen dat hij elk jaar verslijt. (André DE JONGHE )

Voor

1914 Het einde van de ‘Belle Epoque’

In de zomer van 1914 kwam er plots en onverwacht een einde aan de sfeer van de Belle Epoque, waarvan de wijk Zurenborg nog een schitterende getuige is. Hoewel, plots en onverwacht? Wie een beetje oplettend was, had het onheil kunnen zien aankomen. Op dat gebied is er veel gelijkenis met wat zich nu in Oekraïne afgespeelt: waarschuwingen werden genegeerd, niet geloofd, tot plots de oorlog een realiteit is. De tv-beelden over die oorlog en zijn vluchtelingen brachten me de vele verhalen van mijn grootouders in herinnering. (Greta FOLDERS)

Ik put mijn informatie ook uit de foto’s en de papieren die zij hebben nagelaten en bekijk de wereld met de ogen van die gewone mensen in Zurenborg anno 1914-1918.

OP DE VLUCHT

Zomer 1914 zou zoals elk jaar voor mijn grootmoeder Hortense Verdickt (1896-1967), een heerlijke tijd worden: op vakantie in het Withof van Brasschaat bij haar tante, dan naar Heist aan zee. De koffers staan klaar. Begin augustus blijkt dat toch niet zo’n goed idee. Weliswaar wanen de Antwerpenaren zich relatief veilig in hun door forten en vestingen omringde stad want zelfs de koning en de regering hebben er hun toevlucht gezocht, maar de Duitse troepen rukken steeds verder op. Vluchtelingen uit het oosten van het land vertellen over de wreedheden die de Duitse soldaten begingen. Ook in Antwerpen maken mensen zich klaar om te vertrekken. Waarheen? Mijn grootmoeder en haar moeder proberen in Engeland te geraken, waar een oom met zijn gezin al

zijn heil heeft gevonden. De vlucht strandt echter in Blankenberge. De terugtocht is moeilijk. De rest van de oorlog wonen zij terug in Zurenborg. Het jongste neefje Antoine Bortels, dat niet met zijn familie naar Engeland meekon, krijgt hier opvang. Zijn oudere broers worden later naar het IJzerfront gestuurd. Het leven herneemt in Antwerpen, maar het is bang uitkijken naar nieuws van familie en kennissen die in het buitenland verblijven. Ze hopen op betere tijden. Honger hebben ze niet geleden, maar hun spaargeld hebben ze wel serieus moeten aanspreken.

DE BURGERWACHT OF GARDE CIVIQUE

Zurenborg, aan de rand van de stad, wordt extra bewaakt door leden van de Burgerwacht. Pas in 1912 werd de algemene dienstplicht ingevoerd. Tot dan werden jongens die geen soldaat moesten worden in het lotelingensysteem, opgeroepen om deel te nemen aan de Burgerwacht, de Garde Civique. Mijn grootvader René Stoops (1891-1976) behoort tot de laatste lichting. Niet de tucht

of de strijdlust maar een mooi, duur uniform was de belangrijkste kwaliteit van dit, volgens de Antwerpenaren ‘operetteleger’. Plots krijgen die burgerjongens, bijgenaamd de Jefkes, de opdracht om strategische punten van de stad te bewaken. ’s Nachts moeten ze wachtlopen langs de vesten. Ze worden verzameld in de kazerne van Berchem, waar ze blijven slapen op de dagen dat ze van dienst zijn. Zij zijn het die op 2 september een zeppelin boven Deurne zien aankomen en mee helpen terugdrijven.

Begin oktober is het duidelijk dat de Duitse opmars niet te stuiten is. Antwerpen valt en de Burgerwacht wordt de facto ontbonden. De leden krijgen de raad om hun uniform te vernietigen, liefst te verbranden.

Dat doet ook mijn grootvader. Uit schrik om krijgsgevangen te worden genomen, vlucht hij voor een korte tijd naar Nederland. Dat de Duitsers het niet zo begrepen hebben op die oud-burgerwachten wordt snel duidelijk: ze moeten zich iedere maand komen aanbieden voor controle. Ondertussen vechten veel jonge mannen uit Zurenborg aan het front. De bidprentjes van zijn vrienden getuigen van de slechte afloop: 29 mannen van de Sint-Norbertusparochie sneuvelen in die gruwelijke oorlog.

VERZET

En de gewone burgers? Zij leggen zich niet zo maar neer bij de bezetting. Mijn overgrootmoeder Louise Stoops-Petré (1860-1935) verzamelt

en verspreidt er verzetsteksten, een kaft vol. Er zitten o.a. kleine opgevouwen briefjes bij met een oproep om op 21 juli stiekem bloemen te gaan neerleggen bij het monument van Leopold I, ten teken van patriottisme en Belgicisme. En verder is er het geëigende recept om de moraal hoog te houden: karikaturen en de spotliederen op bekende melodieën of parodieën van gekende gedichten. ‘Le corbeau et le renard’ van La Fontaine is hierbij een topper. De teksten op de bijgaande foto’s spreken voor zich. Gevaarlijk is het zeker, maar dankzij die humor wordt het gemeenschapsgevoel versterkt. Dat is nodig in een tijd, waarin veel sociale en culturele activiteiten stilvallen.

Wat wel floreert is het leven in en om de kerk. De mensen gaan in groten getale naar de mis om het einde van de oorlog af te smeken. Het plaatselijke kerkkoor wordt, bij gebrek aan andere mogelijkheden, de gedroomde ontmoetingsplek voor jonge mensen.

Zo ook voor mijn grootouders, die in januari 1918 trouwen, met een bescheiden feest, maar het is de start van bijna 50 gelukkige jaren in de Ramstraat!

- Jullie zijn dus een privébedrijf van historici?

Aline Sax: “Publiekshistorici die gespecialiseerd zijn in het brengen van geschiedenis naar een breder publiek. Het is opgericht in 2009. We waren tot de vaststelling gekomen dat er enerzijds veel historici afstudeerden en er anderzijds vanuit de maatschappij heel wat historische projecten zoals tentoonstellingen e.d. werden georganiseerd en dat die twee partijen elkaar niet konden vinden.”

“Er studeren veel historici af, maar die gaan aan de slag in de journalistiek, het onderwijs of blijven aan de universiteit om aan historisch onderzoek te doen, maar die hebben niet de flexibiliteit om een antwoord te bieden op de projecten vanuit de maatschappij, waar geen historici bij te pas kwamen en wij wilden dat grote gat opvullen.”

“Wij hebben dan Geheugen Collectief opgericht om te kunnen ingaan op vragen vanuit de maatschappij om projecten mee te helpen ontwikkelen. Wij denken dan aan tentoonstellingen, films, boeken, historische wandelingen etc. Wij werken altijd in opdracht van heel diverse opdrachtgevers. Iedereen die een historisch project wil laten ontwikkelen kan een beroep doen op Geheugen Collectief.”

zoek, maar uiteindelijk hebben we dan een smoking gun gevonden, een heel duidelijk bewijs dat Vandersteen effectief Kaproen was. Dat onderzoek is in alle mogelijke nationale en internationale media verschenen en dat heeft ons toch ook wel een duwtje in de rug gegeven richting naamsbekendheid. Maar in de eerste jaren was het toch ellebogenwerk om een plek te veroveren. Dertien jaar later komen de opdrachten meer naar ons toe.”

Hebben jullie contact met organisaties zoals Herita (de Vlaamse organisatie voor erfgoedbeheer) of erfgoedorganisaties?

Aline Sax: “Wij werken vaak met die organisaties samen en onze opdrachtgevers zijn vaak gemeenten, musea, erfgoedcellen, zoals het Red Star Line Museum en ook Herita. We hebben bijvoorbeeld met Herita een boek gemaakt over Open Monumentendag. We werken ook in opdracht van bedrijven die hun geschiedenis te boek willen stellen of een tentoonstelling willen organiseren n.a.v. een jubileum.”

Een obligate vraag vanuit de Gazet van Zurenborg? Hoe zijn jullie hier terecht gekomen? Hebben jullie een band met de buurt?

Aline Sax: “Een beetje toevallig, maar we hebben heel veel wortels in de buurt. Ik heb zelf op de Cogels-Osylei gewoond. Vooral in het begin waren we met veel Antwerpenaren en voor we een eigen kantoor hadden, vergaderden we vaak bij mij thuis op de Cogels-Osylei. We zijn dan van hier uit gaan uitkijken naar een kantoor. We hebben een tijdje boven De Draak vergaderd. We wilden enerzijds dicht bij een station zitten voor onze nietAntwerpse medewerkers en anderzijds vonden we het een superfijne wijk.”

op je eigen ritme een wandeling maken langs plekken die te maken hebben met de Jodenvervolging.”

Is er nog veel materiaal te vinden? Aline Sax: “Er is wat er is natuurlijk en we moeten altijd roeien met de riemen die we hebben. Maar er is altijd wel iets te vinden. Van het ene onderwerp is er al meer bewaard dan van het andere. Dat is onze sterkte. Als historici zijn wij natuurlijk opgeleid om te vinden wat er nog is. We weten onze weg in het archief en zo.”

“We hebben dat bv. gedaan voor Niko, de producent van stopcontacten in Sint-Niklaas. Dat bestond 100 jaar en zij hebben een tentoonstelling en een boek laten maken. Heel wat mensen in Sint-Niklaas werkten vroeger bij Niko en dan hebben we via de lokale pers een oproep gelanceerd. Daar zijn prachtige dingen uit gekomen, zoals de vlag van de voetbalploeg van de fabriek.”

- Zit er een rode draad in jullie opdrachten?

Aline Sax: “De meeste projecten komen van overheden: steden, erfgoedcellen, musea (Red Star Line). We hebben de tentoonstelling over 450 jaar Stadhuis gemaakt. Soms komt er een project uit een organisatie. Voor Foyer in Brussel hebben we een boek gemaakt rond de eerste generatie migranten”.

TEAM - Hebben jullie intern eigen specialisaties?

Fotograaf Luc Pandelaers komt tussen: - En het Rijksarchief is vlakbij. Aline Sax: “Ik moet eerlijk bekennen dat ik er nog niet ben geraakt sinds de heropening. Maar het hebben van een archief zo dichtbij is wel een hele grote luxe.”

- Is er bij de bedrijven nog veel te vinden?

KAPROEN

- Hoe hebben jullie dat gat gevuld? Folders in bussen steken, gemeentebesturen aanschrijven?

Aline Sax: “In het begin ging dat effectief zo. We trokken onze stoute schoenen aan we gingen de boer op. Eén van de eerste projecten die wij gedaan hebben was voor de Standaard-uitgeverij en de familie Vandersteen. Er circuleerde al jarenlang een gerucht dat Willy Vandersteen tijdens de Tweede Wereldoorlog antisemitische prenten zou hebben getekend onder de naam Kaproen, maar niemand had dat kunnen bewijzen of weerleggen.”

“Die geruchten staken telkens weer de kop op en de uitgeverij en de familie hebben ons dan gevraagd om dat eens grondig te onderzoeken. Dat was geen gemakkelijk onder-

Hoe gaan jullie te werk?

Aline Sax: “Als iemand een project heeft en bij ons komt, gaan wij een concept ontwikkelen in samenspraak met de opdrachtgever en dan voeren wij historisch onderzoek uit via literatuur, foto’s, interviews etc. En dan komt wat onze specialisatie is, d.w.z. al die informatie brengen op een laagdrempelige, aantrekkelijke basis. Dat is het hoofdbestanddeel en dat mondt dan uit in een publicatie, een tentoonstelling e.d.”

JODENVERVOLGING

“We hebben bij voorbeeld in Zurenborg een wandeling over de Jodenvervolging gemaakt in de Erfgoedapp, als onderdeel van een reeks wandelingen over de Tweede Wereldoorlog in opdracht van de Stad Antwerpen (Antwerpen herdenkt de Tweede Wereldoorlog, ms). Je kan daarmee

Aline Sax: “Dat is moeilijker. Bij Belgische bedrijven is het besef om iets met hun geschiedenis te doen nog lang niet overal doorgedrongen. Er zijn heel vaak dingen weggegooid. We doen het echter wel regelmatig, vaak voor familiebedrijven. We werken dan vaak met interviews met de CEO, of oud-werknemers of we organiseren zogenaamde ‘collectiedagen’, waarbij we een oproep lanceren om dingen te verzamelen.”

Aline Sax: “Ik zelf ben gespecialiseerd in de Tweede Wereldoorlog, maar we hebben ook specialisten koloniale geschiedenis, economische geschiedenis, sportgeschiedenis... Maar iedereen werkt mee aan alle soorten projecten. We werken in projectteams. Onze naam Geheugen Collectief verwijst naar onze overtuiging dat geschiedenis door iedereen kan en moet worden beleefd, dat historische verhalen voor iedereen zijn, maar ook op het feit dat wij als collectief werken. We zijn ervan overtuigd dat onze manier van werken onze producten gewoon beter maakt.”

- Als zo’n boek of tentoonstelling er dan uiteindelijk is, wordt er dan van jullie nog een presentatie of zo verwacht of fungeren jullie eerder als een soort vroedvrouw die haar

“Van het ene onderwerp is al wat meer bewaard dan van het andere” GEHEUGEN COLLECTIEF BRENGT GESCHIEDENIS OP MENSENMAAT

Jon, Hannelore, Stijn, Véronique, Peter en Aline. Foto: Luc PANDELAERS

In een mooi verbouwd herenhuis in de Cuperusstraat vind je na het bestijgen van een adembenemende trap het historisch projectbureau Geheugen Collectief. Het bedrijf wordt uitsluitend bevolkt door historici die geschiedenis aantrekkelijk willen maken voor een breed publiek, zegt Aline Sax. (Marcel SCHOETERS)

”Iedereen die een historisch project wil laten ontwikkelen kan een beroep doen op Geheugen Collectief.”

“Bij Belgische bedrijven is het besef om iets met hun geschiedenis te doen nog lang niet overal doorgedrongen.”

handen van het kind aftrekt na de geboorte?

Aline Sax: “Wij zijn inderdaad een vroedvrouw. Of er naar een tentoon stelling vele bezoekers komen kijken is onze taak niet meer. Wij werken in opdracht en als wij ons eindresultaat leveren dan is het aan de opdracht gever om dat kind op te voeden.”

- Maar jullie sturen hen toch?

Aline Sax: “Zeker. Onze expertise bestaat erin om dat verhaal op een laagdrempelige en aantrekkelijke manier te brengen, zodat we zo veel mogelijk mensen bereiken. Sommige opdrachtgevers zeggen gewoon: doe maar, anderen willen daar nauwer bij betrokken worden. Red Star Line heeft bv. zelf natuurlijk heel wat expertise in huis daar werken we nauw met hun team samen, anderen hebben dan weer niet zo veel kaas gegeten van publieksgeschiedenis.”

- Om even terug te gaan naar het geval Vandersteen. Is het dan niet pijnlijk om tegen die opdrachtgevers te moeten zeggen: die geruchten kloppen inderdaad?

Aline Sax: “Dat was natuurlijk een moeilijke. De familie had natuurlijk gehoopt op een bewijs van het tegen deel. Anderzijds waren het geen spe culaties. We hadden echt betalings bewijzen van de krant Volk en Staat (Vlaams-Nationalistisch dagblad dat de collaboratietoer is opgegaan, ms) gericht aan Willy Vandersteen

op het adres waar hij toen woonde. Hij heeft trouwens nog een tijdje in de Tweelingen- en in de Kreeftstraat gewoond. Dat is dus ook een link met de wijk.”

“Dat gesprek met de opdrachtgevers was niet gemakkelijk, temeer omdat dat de familie was. Als zij hadden besloten om daar niet mee naar bui ten te komen, hadden wij ons aan een zwijgplicht moeten houden. Wij heb ben hen er wel van overtuigd door te zeggen: het bewijs is er en je kan dan beter de communicatie zelf doen door zelf met dat bewijs naar buiten te komen. Ik denk wel dat ze het liever anders hadden gezien. Het heeft hen echter wel gesierd dat ze er zelf mee naar buiten zijn gekomen.”

- Als ik die affiches zo bekijk, dan zou ik denken dat het meestal gaat over dingen die nog vrij recent zijn en waarvoor er nog heel wat materiaal te vinden moet zijn. Met dingen die langer geleden zijn, moet dat toch veel moeilijker zijn?

Aline Sax: “Neen, we hebben ook een

archeologieroute gemaakt voor de Antwerp Museum App over plekken met archeologische vondsten. En we hebben ook meegewerkt aan de ontsluiting van de Antwerpse SintJacobskerk. We hebben in Tongeren een tentoonstelling gehad over de Kopten, met materiaal van de Phoebus Foundation.”

- Met hoeveel projecten zijn jullie momenteel bezig?

Aline Sax: Een 20/25-tal, waar alle 9 medewerkers bij betrokken zijn. Wij hebben geen reservekorps, maar voor de realisatie werken we wel samen met partners, voor het bouwen van panelen en toonkasten en zo.”

INFO

Geheugen Collectief

Cuperusstraat 5

2018 Antwerpen

Tel.: 0491/37 92 12 www.geheugencollectief.be info@geheugencollectief.be

Kabuki

Sushi

Alle

BIJ DE HAND heet de nieuwe wijkkrant van Antwerpen Centrum

WAT?

Rose-Marie Pype (66) woonde al lang in het centrum, vlak bij de Grote Markt. Tot voor kort had zij een drukke job. Maar sinds ze op pensioen was, kon ze het niet meer aanzien dat er in haar buurt zo weinig verbondenheid heerste. Te midden van die drukte en met zoveel te doen, wisten de buurtbewoners eigenlijk zo weinig.

Na een gesprek met Rose-Marie Pype is het zonneklaar dat deze vrouw van aanpakken weet. Ze ging heel grondig te werk om eerst een studie te maken van haar buurt, omringde zich met een vijftal medewerkers (allen vrijwilligers) en deed een aanvraag via Burgerbegroting voor een budget. Na een positieve beoordeling van het project en wat gekissebis over een naam voor de krant, was begin dit jaar de eerste editie van Bij de Hand een feit.

Deze voornamelijk digitale krant verschijnt trimestrieel en kent een kleine papieren oplage, strategisch gelegd op een aantal zorgvuldig gekozen punten om ook de niet computervaardige Antwerpenaar te bedienen. De agenda met een selectie van evenementen in het historisch centrum wordt wel tweewekelijks digitaal verstuurd. Zo krijgen digitale lezers thuis hun info over evenementen in het centrum van Antwerpen. (Registratie via www.bijdehand.be).

VOOR WIE?

De wijkkrant heeft als begrenzing het historische centrum en het Schipperskwartier; ruwweg gezegd van de Voetgangerstunnel tot de Brouwersvliet. De inwoners van het stadscentrum zijn voor 90% boven

de 18 jaar. Alleenstaanden, koppels zonder kinderen en senioren zijn er belangrijke bewonersgroepen waardoor de informatie in de wijkkrant vooral volwassenen aanspreekt. Naast alle geluidsoverlast en parkeerproblemen - klachten waarvoor andere kanalen bestaan - wil de krant vooral een optimistische en opgewekte vibe bij de inwoners verspreiden. Het historisch centrum mag dan inhoudelijk bijna een onuitputtelijke historische bron zijn, de krant houdt zich ver van folklore en wil steeds een link met hier en nu leggen. De betrokkenheid van bewoners in de verf zetten, zoals een interview met een lokaal iemand, is eveneens heel belangrijk.

HISTORISCH

Ons stadscentrum heeft hele specifieke noden en is qua ligging en historiek met geen enkele andere buurt te vergelijken. Zwaar getroffen door de laatste oorlog duurde het behoorlijk lang voor er een structurele nieuwe opbouw kwam. Toen begin jaren zeventig de buurt aan de Grote Markt en het Vleeshuis werd gerenoveerd en wat later de buurt van het Schipperskwartier, moesten heel veel van de oorspronkelijke bewoners daarvoor wijken. Ondertussen hebben vele van de oorspronkelijke bewoners elders een permanent onderkomen gevonden. Na de stadskernvernieuwing vind je nu in het stadscentrum onverwacht vele sociale woningen en aan de Scheldekades meer exclusieve projectbouw. Wat met zich meebrengt dat met de instroom van recente bewoners deze buurt nog aan de opbouw van

een lokaal sociaal weefsel begint. Gezien de exuberante grondprijzen in het centrum zijn de recente appartementen ook kleiner van oppervlakte. Zo wordt bijvoorbeeld bespaard op een plaats voor de wasmachine. De sociale bewoners hebben die ruimte sowieso ook niet en dus vinden arm en rijk elkaar terug in de wasserette. Het hoeft dus niet te verbazen dat droogkasten die niet worden hersteld al een onderwerp waren voor een artikel.

RUBRIEKEN

Handen op elkaar voor is een rubriek die iemand in de bloemetjes zet voor zijn/haar maatschappelijke inzet. Van bij Ons is dan weer een rubriek met interviews met inwoners in de straat begeleid door enkele foto’s. Informatie over een toffe wijk, pleintje of gebouw komt ook steeds aan bod. Verhalen over mensen en sociale activiteiten in Antwerpen centrum bieden lezers van Bij de Hand een blik achter de schermen van de wijk. Er is een rubriek Silicon Square Antwerp waar lezers kennis maken met nieuwe technologische en creatieve initiatieven rond de Sint-

Paulusplaats. Speciale aandacht gaat ook uit naar lokale overheidsdiensten. Zo berichtte Bij de Hand al over wijkagenten en de reinigingsploeg van het Falconplein. Voor het volgende nummer komen de archeologische stadsdiensten aan het woord. Tenslotte is er de rubriek Verbluft zie ik waar telkens een bijzondere ontdekking wordt gedeeld. Leuke bijkomstigheid is dat er ook vaak prijzen of speciale acties voor de lezers worden voorzien. Een actuele agenda krijg je tweewekelijks in je digitale brievenbus.

EVALUATIE

Een recente bevraging van de lezers was heel aanmoedigend en de nieuwe wijkkrant bezint zich dus volop over haar verderzetting naar komend jaar toe!

Laat ons als zusterwijkkrant zeker Bij De Hand het beste toewensen en misschien kunnen we zoals dat gaat met zusters ook nog van elkaar leren.

Bij de Hand, de nieuwste Antwerpse wijkkrant. Foto: Miguel VAN STEENKISTE

Stel: je woont in het historische centrum van Antwerpen. Tot voor enkele jaren had je dan de Antwerpenaar, de gratis wijkkrant met allerlei info, maar die bestaat niet meer. Nu rest er alleen ATV nog voor lokaal nieuws. Daarom ontstond de nieuwe wijkkrant Bij de Hand (Yo VAN DEN BULCK )

Post-X – landmark bij Berchem Station

Het gebied van de vroegere Post X, ingeklemd tussen Singel, Ring, en Station Berchem is inmiddels alweer een paar jaar geleden volledig getransformeerd in een kantorengebied met een variëteit aan functies die het gebied verlevendigen. Daarmee is het, weliswaar aan de andere zijde van de Singel, ook een onderdeel van Zurenborg. Reden te meer om er eens een blik op te werpen. (Herman KOK )

Het complex Post X bestaat in totaal uit 9 gebouwen met 82.200 m2 bovengrondse kantoor- en commerciële ruimte die in de periode 2016-2019 zijn gerealiseerd. De campus omvat voor gemengd gebruik 82.000 m² kantoorruimte, 4.200 m² buurtwinkels, een fitnessruimte en een hotel uitgebaat door Park Inn by Radisson met 142 kamers. Het heeft ook 1.000 plaatsen voor auto’s en evenveel voor fietsen, met een parkeergarage met 1.000 plaatsen, en ook een stalling voor 1.000 fietsen. Niet te veel autostaanplaatsen voor zo veel oppervlakte, maar er werd ingezet op de goede bereikbaarheid met de trein, tram, en bus.

In dit programma is het mastergebouw van de politie in aanbouw, dat bijna 40.000 m2 vloeroppervlakte zal tellen, niet meegeteld. Het nieuwe politiebureau hoorde oorspronkelijk bij de ontwikkelingsopgave van ontwikkelaar IRET, maar is daar in een latere fase vanwege een geschil met de bouwer Besix uit gehaald. Op het politiekantoor zullen we in een komende editie uitgebreid terugkomen.

IRET, de ontwikkelaar van het Post-X is een onderneming met ruim 30 jaar ervaring, en heeft meer dan 1 miljoen m2 ontwikkelingen gerealiseerd. Vooral in recentere jaren is IRET succesvol geweest met grote binnenstedelijke projecten als Tour & Taxis in Brussel en Rive Gauche in Charleroi.

Ook Post-X is een belangrijk referentieproject. Een complexe site en de eisen aan het programma zorgden ervoor dat er hoog werd ingezet op het concept en dat vroeg daarom om sterke architecten. Architecten Stéphane Beel en John Eyers hebben gewerkt om een nieuwe landmark naast het station van Berchem te ontwikkelen. De site was in zoverre complex dat de ligging pal aan de nog niet overkapte Ring bij voorbaat veel functies uitsloot. Vervuiling, geluid en fijnstof legden een beperking op welke functies in het complex konden worden gerealiseerd. Zo waren woningen en scholen niet mogelijk. En ook de ontsluiting van de site, uiteindelijk vormgegeven vanaf de Borsbeekbrug, is niet eenvoudig gezien de drukke wegen zonder oversteekmogelijkheden en een druk kruispunt. Bovendien zijn er rond de site veel stakeholders als Infrabel, De Lijn, de Stad, en het Gewest met ieder hun eigen prioriteiten.

Financieel geldt Post-X als een succesvol project. Post-X is volledig verhuurd met gerenommeerde huurders als Proximus, Baker McKenzie, Spaces, KPMG, Kuehne&Nagel, Regus, en Syntra opleidingscentrum. Verder is er een 4-ster Park Inn by

Radisson, een Lidl supermarkt, en horeca als Postuur. De projectontwikkelaar IRET heeft Post-X kunnen verkopen aan investeerder AG Real Estate voor bijna 270 miljoen euro, de grootste vastgoedtransactie ooit in Antwerpen. Op basis van een verondersteld rendement van 5.5% zou Post-X goed zijn voor een jaarlijkse huurinkomst van bijna 15 miljoen euro. Volgens derijkstebelgen.be bedraagt de winst op Post-X 24 miljoen Euro. Het nieuwe politiebureau was geen onderdeel van de verkoop aan AG.

zou worden dat er ’s avonds en in het weekend verlaten bij zou liggen. Het weinig succesvolle voorbeeld van het Kievitplein naast de zuidelijke ingang van Antwerpen Centraal, gekenmerkt door een te monofunctionele invulling en te hoge dichtheden, lag nog vers in het geheugen.

De communicatie met de buurt verliep niet optimaal. Van echte inspraak was nauwelijks sprake, agenda’s van inspraakmomenten werden beperkt tot bijzaken, en de vergunning werd door de rechter tot tweemaal toe ingetrokken omdat aan zaken als milieurapportages niet was voldaan. Toch jammer. Immers, Post-X was een locatie waar iedereen er wel van overtuigd was dat er wat moest gebeuren. En, ja, burgerinspraak kan moeilijke momenten en vragen opleveren, maar kan ook een inleiding zijn tot creatieve oplossingen en verbeteringen. Met een beter georganiseerde burgerinspraak was er wellicht meer vertrouwen vanuit de buurt geweest, en hadden wellicht zaken geoptimaliseerd kunnen worden.

STEDENBOUWKUNDIGE INPASSING

Financieel en tot dusverre ook qua gebruik is Post-X succesvol gebleken. Het gebied ligt er nu een stuk beter bij dan in de tijd van het postsorteercentrum, vooral in de jaren dat het gebouw leeg stond.

Maar is er stedenbouwkundig uit de site gehaald wat erin zat? De ligging tussen Ring, spoorlijn, en Singel legde op voorhand veel vast. Maar de locatie is stedenbouwkundig ook wel uniek. Echter, met de kennis van nu, qua integrale ontwikkeling zou er meer mogelijk zijn geweest. Zie bijvoorbeeld in gebieden als Utrecht Centraal. Is er bijvoorbeeld over nagedacht om het busstation, nu veel te klein op het Ryckaertplein, onder Post-X te plaatsen? Met een comfortabele loopverbinding van de tramhalte via het busstation naar het station. En ook zodat regionale bussen met als eindpunt Berchem Station niet langer de Singel hoeven te kruisen. Is erover nagedacht om de Singel verdiept aan te leggen, waardoor er tussen het station, Post-X en Zurenborg een plein van formaat had kunnen ontstaan? Dat had ook een opstap voor een verdere ontwikkeling van het station en het achterliggende gebied kunnen zijn.

PLANVORMING

De Post-X site heeft een lange ontwikkelgeschiedenis. Eigenlijk al vanaf de eeuwwisseling werd er gediscussieerd over de toekomst van de site. Het was duidelijk dat de post de site zou verlaten, en Robelco kon de site in 2007 kopen. Initieel werd er na het vertrek van de Post van het terrein nagedacht over een multifunctioneel project met daarin naast kantoren ook shopping, culturele voorzieningen, en woningen.

Als eerder aangegeven, het realiseren van woningen bleek al vroegtijdig niet haalbaar op de site. Na verzet vanuit ondermeer de Driekoningenstraat en de Gitschotellei werd het plan om er een shoppingcenter te realiseren grotendeels geschrapt met enkel ruimte voor een supermarkt en mogelijk wat ondersteunende ruimte voor winkels.

Echter, de zeer goed toegankelijke locatie nabij het tweede station van Antwerpen met rechtstreekse verbindingen naar Brussel, Gent, de luchthaven en naar Nederland, gecombineerd met een goede autobereikbaarheid, maakte de site interessant voor functies als kantoren, een hotel en een opleidingscentrum.

Het paste ook in de gedachte om op de site een menging van functies te hebben, waardoor het niet een monofunctioneel kantorengebied

Ook de stad en de Vlaamse overheid hadden zo hun verlangens. In totaal committeerde IRET zich tot investeringen in ondermeer het openbaar gebied rondom het terrein, de ‘gouden’ voetgangersbrug, en fietsverbindingen waaronder een fietsbrug voor de F11 fietsostrade naar Lier die nog gerealiseerd moet worden. Op zich een groot bedrag, maar gezien de uiteindelijke verkoopwaarde viel dat ook wel weer mee.

Eén van de verwachtingen was dat de realisatie van Post-X zou leiden tot een sterke toename van de congestie rond de Borsbeekbrug en tot meer parkeeroverlast in Zurenborg. Tot dusverre lijkt dat mee te vallen. Hierbij moet gezegd worden dat het complex vanwege corona niet intensief gebruikt is geweest. Maar ook zal de optimale bereikbaarheid met het openbaar vervoer en de fiets een impact hebben.

Kijkend vanaf Google Earth, heeft Post-X deels groene daken, veel zonnepanelen, en ook technische apparatuur. Zou bijvoorbeeld een fraai dakterras met een restaurant boven op het Park-Inn met zicht over Berchem en Zurenborg een optie zijn geweest. Wellicht met een architectonische gimmick om de aandacht van beneden te trekken. En ook groene daken als daktuinen, wellicht met elkaar verbonden zoals we zien bij het PAKT. En ook qua horeca. Market 33 is als food hall een echte trekker in een kantoorblok op de Amsterdamse Zuidas. Inmiddels 6 jaar actief trekt het veel bezoek vanuit de kantoren maar ook vanuit de omliggende wijken. Een ideaal concept om meer activiteit in het gebied te krijgen in de avonduren en in het weekend.

En dan de grote vraag: was het niet beter geweest om voor de site ook meer duidelijkheid te krijgen over de uiteindelijke overkappingsstrategie van de Ring ter hoogte van Berchem. Voor een project als Post-X had dit veel extra mogelijkheden kunnen betekenen qua programma en mogelijk ook gebied, al dan niet gefaseerd. Het resultaat van Post-X kan er zijn, een helder ontworpen kantorengebied, met een variëteit van functies die ook wat binding met de buurt brengen. Een complex dat er in vergelijking met het Kievitplein, de kantoren rond de Noorderplaats, en ook de gefragmenteerde kantorenstrook aan de Singel best mag zijn. Om echt tot een gebiedsontwikkeling voor het gehele gebied te kunnen komen was wellicht een sterkere regie vanuit de stad nodig geweest.

BAKKERIJ GYBELS: OPEN OP ZONDAG

Bakkerij Gybels

WALRUS & VLINDER: THE END

Een van de twee echte speelgoedwinkels in de buurt waar we jaren terecht konden voor duurzaam speelgoed en vakkundig advies gaat sluiten. Rest nu alleen nog Kikker & ko in de Gitschotellei. Gedaan met heerlijk snuisteren tussen kinderjuweeltjes en blije kindergezichtjes en tussen nostalgische herkenningsmomenten uit eigen vervlogen kindertijd. De uitnodigende etalage waar uren, dagen, soms weken aan gewerkt was, waar je al minutenlang eerst alles kon bekijken en genieten van zoveel originaliteit voor je binnentrad in de eigen gecreëerde kinderwereld. (Yo VAN DEN BULCK )

Saskia Van Wesemael (50), de drijvende kracht achter dit alles is een opvallende verschijning. Nu even met blauw haar (heeft ze de blues?) regerend met de wetten van het kind over haar kleine rijkje dat zich uitstrekte als een oase in de boze grotemensenwereld buiten. De grondwet was; geen plastiek.

eerst ervaring opgedaan bij een aantal modeontwerpers maar het idee om iets met speelgoed te beginnen, bleef zinderen. Tijdens haar studies was die interesse er al geweest. Het was er al lang voor ze zelf kinderen had. De winkel was een soort eigen wereldje waarin ze haar dromen kon waarmaken, eindeloos creëren en een eigen ruimte maken buiten de woelige, drukke echte wereld. Ondertussen had ze zelf kinderen die geen enkele saaie kerst moesten meemaken. Ze kregen elk jaar een eigen gemaakt boek waarin verwijzingen stonden naar de echte pakjes. Het kon het verhaal zijn van opa’s eerste kus of oma’s grote angst, maar één ding was zeker, de kinderen vonden het fantastisch. Misschien dat daar het idee groeide om voor Sinterklaas een speciale folder te maken waarin ouders persoonlijke boodschappen konden aanbrengen?

CORONA

De zaken draaiden goed gedurende een drietal jaren toen corona heel de wereld stillegde, dus ook de kinderwereld en de winkel. Maar veel rust kan ze zich niet meer herinneren want er moest een nieuwe website gecreëerd worden, een webshop opgezet en speelgoed aan huis gebracht worden. Ze werkte hard zoals ook de andere kleine zelfstandigen in de straat.

THE END

POP-UP

Het begon allemaal met een pop-upwinkel aan de overkant. Gedurende drie maanden toonde Saskia daar een selectie van duurzaam speelgoed. Het werd heel erg goed ontvangen door de buurt en het smaakte naar meer. Het pand was echter niet geschikt maar toen aan de overkant een veel betere ruimte vrijkwam, was de oversteek snel gemaakt. Om de buurt het goede nieuws te brengen deed ze een mailing van een brief waar een ballon, rietje en koordje inzat. Hiermee kon mits je de instructies volgde, een eigen spelletje worden gemaakt. Zo was iedereen meteen op de hoogte van de opening van de speelgoedwinkel.

JUWEELONTWERPSTER

Vanuit haar opleiding van juweelontwerpster aan de Academie van Antwerpen kon men in de winkel een assortiment zelfontworpen kinderjuwelen vinden. Samen met de eigen gemaakte verkleedkleren verkochten deze dingen goed. Na het behalen van haar diploma had ze

BOEKEN

Kinderboeken waren altijd overvloedig aanwezig. Ze horen erbij, al blijkt daar niet de grote winst te liggen. Maar ook hier was er bijvoorbeeld een etalage waarin alle auteurs van kinderboeken uit de eigen regio werden uitgestald. Ik stapte toen nog binnen om een volgens mij vergeten auteur te melden.

Recent werd de beslissing genomen te sluiten. Voorlopig is alles in de winkel aan dertig percent afslag te koop. Toen ik de mededeling op de etalage voor het eerst zag was ik letterlijk geschokt. Ik was zo fier op deze buurtwinkel. Ik had weinig reden om de zaak te bezoeken omdat de eigen koters al dertigers zijn tot voor kort zonder nageslacht. Ik was altijd blij een geboortekaartje te krijgen zodat ik erheen kon voor een cadeautje. Nu ik zelf een kleinkind van een jaar heb begon ik me te verheugen op het vooruitzicht. Niet dus! De eerste commentaar was heftig: “we zijn een slachtoffer van deze tijd!”

Helaas was er een een ongelukkige samenloop van dingen, die het voortbestaan van de winkel zwaar hypothekeerden. Een rolschaatsongeluk op het einde van corona met een gecompliceerde breuk

Liefste Berchemenaars,

We hadden dit nooit gedacht!

als gevolg, legde een grote last op de winkel. Haar echtgenoot, Iwan die tijdens corona ook tijdelijk werkeloos was kon wel inspringen. Daarnaast gebeurden er praktijken rond de Sinterklaasperiode onder meer in de Lidl, die speelgoed aan de inkoopprijs verkocht, die zij zelf als inkoopprijs diende te betalen. Tegen deze concurrentie viel niet op te boksen als kleinhandel. Spijtig genoeg is er momenteel na coronaeen grote golf van kleine zaken die sluiten. Zo ook de naastgelegen Roemeense bakker (Crispanart), die wegens de hoge energieprijzen niet langer kan blijven. Ook de koopkracht van vele mensen heeft een serieuze knauw gekregen en hoe mooi en origineel en verantwoord het speelgoed ook is, kwaliteit heeft een prijs. Besparen doen gezinnen onder meer op luxeartikelen zoals onder meer duur speelgoed.

Externe factoren zijn voor een kleine zaak dikwijls bepalend voor de voortzetting. Het had mooi kunnen zijn en Saskia had graag oud geworden in haar eigen winkeltje om zo verschillende generaties van speelgoed te voorzien. Ze kon er “haar ei kwijt” en bezorgde ons jaren een heel bijzondere plek. We zullen ze missen. Na een emotionele brief gepost op Facebook is ze nu naarstig op zoek naar ander werk. Het ga je goed en bedankt voor zoveel passie en inzet voor onze kindjes!

We bleven maar in onze dromerige fantasiewereld hangen.

Maar het huidige klimaat is niet zo dromerig.

Na 2 niet evidente jaren, kwam 2022.

Maar het nam een hele rare wending. 2022 blijkt een uitdaging voor vele jonge gezinnen. Jonge gezinnen zijn onze klanten.

Wij krijgen het samen met hen moeilijk.

Want wij zijn net dat extraatje, waar op bespaard wordt.

Maar we kunnen zo niet langer verder.

We gaan ze missen! De kinderen en ook de ouders natuurlijk.

Maar vooral de kinderen die zo graag verdwaalden in ons paradijs.

Die soms verlegen waren en soms ook heel der verhalen vertelden.

Die soms de boel afbraken of stiekem een konijn in de bamboe keuken staken. Uren heb ik gezocht, tot ik een potje konijn met pruimen in de oven vond.

Ik zal jullie nooit vergeten, lieve klanten, want dat waren jullie. We gaan nog even alles aan -30% uitverkopen en ontvangen jullie nog graag een laatste keer.

Speelse groetjes Sas & Iwan Walrus & Vlinder

Woe - zat : 10-18

Mooiste graffitistraat van Antwerpen nu nog mooier. Dat moet je zien!

Van 19 tot 21 augustus 2022 kwamen vijfennegentig deelnemers uit de hele wereld naar de Krugerstraat afgezakt om de mooiste graffitistraat van Antwerpen nog mooier te maken. Het evenement Meetings of Styles is een initiatief van Aerosolkings. De voorbije twee jaar werd het gecanceld omwille van de pandemie, maar dit jaar bruiste het weer. (Yo VAN DEN BULCK)

Op de vooravond van het evenement loop ik even door de Krugerstraat en de Minkelerstraat. De blinde muren zijn grijs geschilderd. Dit is de ideale voorbereiding voor het graffitigeweld dat de volgende morgen zal losbarsten. Het leven in kleur is zoveel mooier. Dit evenement is een zegen voor de buurt: fantastische graffitimensen van over de hele wereld geven ons een immens cadeau. Drie dagen en 1900 spuitbussen later (iedere deelnemer krijgt 20 spuitbussen) hebben we weer een supermooie straat.

lopen op de muren. Waar begint het en waar eindigt het? Is er wel een begin en een einde?

HONEY

Vrouwelijke graffitikunstenaars zijn hier schandalig ondervertegenwoordigd. Ik zie er op het hele weekend misschien drie. De eerste die ik aanspreek is echter een vrouw: Honey. Ze komt uit Berlijn en is voor het eerst in Antwerpen. Ze is al een viertal jaar actief en ze woonde een tijdje in Madrid. Ze is heel opgetogen om erbij te zijn op het grootste

nadat de mensheid de zaak danig heeft verpest. We zijn van de aardbol verdwenen en enkel de insecten overleven op een achtergrond van plastiek. Prachtige kleuren! Door de grootte van de spin voel ik me heel klein en nietig. De afbeelding is eng, maar de uitvoerders zijn lief en vriendelijk.

Anton licht hun werk toe: “Wij wilden een soort futuristische fictie maken die beschrijft wat er gebeurt als wij mensen onze conflicten en oorlogen niet stoppen en de vele uitdagingen waarmee we vandaag op planeet Aarde worden geconfronteerd niet samen aanpakken. Het werk is gesitueerd in het jaar 2250 wanneer de mensen al lang van de aardbol verdwenen zijn.

terwijl zijn partner Marian de spin verder afwerkt.

ZOMERFABIEK

Tijdens het evenement is er in de Zomerfabriek van alles te doen. Voor de deelnemers is er op zaterdagavond een groot feest. Het verbroederen is één van de grote troeven van de graffitigemeenschap. Ze helpen elkaar aan logement. Ook hier is dat niet anders.

LICHT

Het thema dit jaar is “Truth is Light” (Waarheid is Licht). Het wordt op zeer uiteenlopende manieren ingevuld. Sommigen werken enkel figuratief, sommigen verkiezen de soms onontwarbare letters en anderen combineren beide. Hier klinken allerlei talen door elkaar, vriendschappen worden hernieuwd of begonnen, ideeën uitgewisseld. De deelnemers verliezen daarbij de deadline niet uit het oog. Zondagavond moet hun werk af zijn. Op het ritme van stevige beats, voorzien van drank en extra spuitbussen wordt er drie dagen gezwoegd. Op vrijdag zie je vanaf tien uur ‘s morgens tekeningen ontstaan, de ruwe schetsen die geleidelijk aan gedetailleerder en kleurrijker zullen worden. Zeker om de hoek richting de Zomerfabriek, waar vier hoogtewerkers hebben postgevat, is het indrukwekkend om de vorderingen te volgen. De sfeer is er één van muziek (soms live), de doordringende geur van verf en bier, ontzettend veel talen, tattoos en kunstenaars van alle leeftijden. Er is veel publiek en het is gevarieerd: fotografen, bekenden en vrienden van de Belgische deelnemers, gezinnen met kinderen en oudere mensen. Sommigen van de artiesten hebben veel tattoos.

Als ze in actie zijn, lijkt het alsof de tekeningen op hun armen door-

graffiti-evenement van Europa. Een zwervend bestaan is haar op het lijf geschreven.

HINAK

Een drietal jongemannen uit Madrid heeft een grote muur gekregen. De eerste dag houden ze het bij groene tinten. Het blijkt de achtergrond te zijn voor wat de volgende dagen kleur per kleur zal worden bijgewerkt. Deze jongens zijn professioneel. Als ik één van hen vraag hoe lang hij al met graffiti bezig is, kijkt hij mij ietwat verveeld aan en zegt dat hij zich niet kan herinneren dat hij iets anders deed. Er is een beetje een taalbarrière omdat mijn Spaans niet zo goed is en hun Engels vrijwel onbestaand. Dus ik laat het in het midden of hij effectief geboren is met de spuitbus in de hand.

RYMD@RYMDS

Met de twee Zweedse mannen, Anton Pregnan en Marian Doe, voer ik de meeste gesprekken. Ze zijn beiden professioneel en zitten respectievelijk 15 en 10 jaar in het vak. Hun werk bevindt zich aan het begin van de Krugerstraat, vlakbij de Pretoriastraat. Langzaam verschijnt een groot creepy insect in een morbide landschap. Ze lieten zich inspireren door de milieuproblematiek. Hun spin verschijnt op het toneel

Al die plastic doppen (nozzles) die mensen gewoon over de hele wereld weggooien, spelen een centrale rol in het leven na de mens. Insecten beginnen samen te smelten met de doppen en nieuwe soorten ontstaan en evolueren. Slakken gaan doppen als schelpen gebruiken, mieren bouwen er mierenhopen van en de spinnen gebruiken ze als bakjes voor hun eieren.

Op mijn vraag hoe het in Zweden gaat, wijzen ze op de nultolerantie op straat. Ze voeren hun opdrachten uit in het kader van teambuilding en workshops. In deze straat werken vinden ze zalig. Voor Anton, die intussen kleine kinderen heeft, zijn deze drie dagen zijn ultieme “me time”. Anton voert op zaterdag nog een kleiner werk uit aan de overkant

Het marktje in de Zomerfabriek is beperkt. Ik hoopte hun werk op allerhande items terug te vinden, maar dat valt een beetje tegen. Er is gelukkig wel een stand van Wear in peace van de Dead Artist Society. Ze verkopen T-shirts, hoodies en sweaters met ontwerpen van beginnende artiesten die tegen betaling werken.

WOW

En dan is het zondagavond. Het werk is af. Wij hebben weer een jaar lang prachtige graffitimuren. De artiesten zijn tevreden. Sommigen komen hier al lang. Voor sommigen zoals Honey is het de eerste keer. Een ding hebben ze gemeen, het zijn mensen met een passie. Zij brengen kleur in ons leven. Hoe gloomy het weer ook is, hoe slecht gehumeurd je ook bent, een wandeling door deze straat tovert een glimlach op je lippen. Elke keer weer zie je nieuwe details; deze straat is nooit saai! De geest van deze kunstenaars blijft hangen in hun werk ook al zijn ze al lang vertrokken, op naar de volgende stad en de volgende muur!

nadat de mensheid de zaak danig

Marian van Rymd@Rymds werken aan hun spin. Foto: Ernest VANRINTEL

Poëzie voor iedereen!

Beste ‘Gazet van Zurenborg’ lezers,

De vijfde editie van ‘Poëzievensters’ komt eraan!

Dichters uit Zurenborg zijn al druk bezig hun mooiste gedichten uit te zoeken. We verheugen ons nu al op het moment dat de nieuwe raamstickers straks weer buren, toeristen en toevallige passanten verrassen.

Denk je nu: ik wil ook graag zo’n gedicht aan mijn raam. Goed nieuws, dat kan! In volgende gazet publiceren we de link van een formulier, om je hiervoor aan te melden. Zo krijg jij ook één van onze woordkunstenaars aan je raam. Een prachtig geschenk, poëzie voor iedereen!

Ricardo ANEMAET

Poëzie is als een zwevende stip in de ruimte.

Beste jonge, nieuwe en nog onbekende dichters.

In 2023 komt er een nieuwe editie van ‘Poëzievensters’. Voor deze editie nodigen we ook dichters uit die nog niet eerder hebben meegedaan met ‘Poëzievensters’ en wonen of gewoond hebben in Zurenborg.

Als je het leuk vindt om een van je gedichten in een raam te zien hangen waar mensen stoppen om het te lezen, nodigen we je uit om maximaal 3 gedichten in te sturen. Wellicht maak je dan kans met een van de gedichten in een venster te verschijnen.

Ricardo ANEMAET en Will VAN BROEKHOVEN

DE DEADLINE OM GEDICHTEN IN TE STUREN:

15 november 2022 sturen naar Poezievensters2023@hotmail.com

We ontvangen de gedichten graag in Times New Roman 14. Maximaal 20 regels inclusief witregels in WORD.

Gedicht van Will van Broekhoven, poëzievenster 2022. Foto: Jörg PYL

Door die ene stip smaakt het brood beter ritselt een glimlach raadselachtig flonkert de liefde en krijgt het leven glans.

Ricardo Anemaet

NORBERTUSCANTORIJ ZOEKT ZANGERS EN KOORDIRIGENT

Elke eerste zondag van de maand (behalve wanneer die samenvalt met de Bachcantates) en op grote kerkelijke feestdagen, wordt de misviering in de Sint-Norbertuskerk opgeluisterd door de Cantorij Sint-Norbertus. Zoals de meeste koren zoekt ook de Cantorij nieuwe stemmen. (Jörg PYL)

Frans Van Looveren licht die zoektocht toe. Hij is sinds lang cantor van de Sint-Norbertuskerk en hij is ook degene die de samenzang tijdens de mis leidt. Frans Van Looveren woonde vroeger in de Plantin en Moretuslei, maar is na zijn pensionering naar zijn roots in Loenhout teruggekeerd om dicht bij zijn familie te wonen. Elke zondag en bij andere gelegenheden komt hij zijn steentje, of eerder een steen, bijdragen aan de vieringen.

SOPRANEN, ALTEN, TENOREN EN BASSEN

Frans Van Looveren: “De Cantorij telt momenteel nog maar elf of twaalf actieve leden. Voor een goede koorwerking, om vierstemmig te kunnen zingen bijvoorbeeld, zijn zestien zangers noodzakelijk. We hebben zowel sopranen, alten, tenoren als bassen nodig. Gelukkig bestaat de Cantorij uit mensen van middelbare leeftijd. Veel koorleden hebben muziekschool gevolgd en kunnen een klassiek instrument bespelen. Zij kunnen bijna allemaal van blad zingen en dat wordt eigenlijk ook verwacht van de nieuwe kandidaat-zangers.”

VAN BLAD KUNNEN ZINGEN

Frans Van Looveren: “Van blad kunnen zingen is erg belangrijk omdat de mensen tegenwoordig weinig tijd hebben en de repetities tot een minimum herleid zijn. De repetities vinden plaats op vrijdagavond om 20 uur, voorafgaand aan de zondagse misviering waarin de Cantorij

de gezangen verzorgt. Net voor de viering is er nog een korte generale repetitie en dan moet iedereen er klaar voor zijn. De Cantorij komt in actie op de eerste zondag van de maand, behalve wanneer er op die dag ook een Bachcantate uitgevoerd wordt; dan schuift de door de Cantorij opgeluisterde dienst een weekje op. Ook op Pasen, Kerstmis en Allerheiligen is de Cantorij op het appel.”

POLYFONIE EN BAROK

Frans Van Looveren: “De Cantorij is er enerzijds om de samenzang te versterken. Dikwijls zingt de Cantorij een strofe vierstemmig, terwijl de kerkgangers de volgende strofe eenstemmig zingen. Tijdens de offerande en de communie zingt de Cantorij alleen en vierstemmig. Op het repertoire staan zowel polyfonie als barok, met namen als Henri Purcell, Bach, Palestrina, Thomas Tallis en William Byrd.”

“Elk jaar zijn er ook drie zondagnamiddagen waarbij een straffer repertoire gebracht wordt. Meestal zijn dat opvoeringen zonder publiek, maar wie wil komen luisteren, is welkom.”

KOORDIRIGENT

Frans Van Looveren: “Naast zangers zoeken wij ook nog een koordirigent. Momenteel vervult Bart Geurden die functie, maar hij verhuist volgend jaar naar zijn geboortestreek. Het wordt een hele uitdaging om voor hem een vervanger te vinden.”

VOOR MEER INLICHTINGEN EN AANMELDING KUNNEN KANDIDATEN TERECHT BIJ:

- organist titularis

Peter Missotten

Kerckhoven

Frans Van Looveren, cantor van de Sint-Norbertuskerk. Foto: Jörg PYL

Er werd wat afgerommeld in de wijk

Een warme oproep om op 4 september 2022 deel te nemen aan de 3de editie van de Rommelmarkt op de stoep van de Transvaalstraat en een stuk van de Waterloostraat, zo lezen we op de flyer ondertekend door Isabelle Verreyke, Transvaalstraat 33. De hoop op een zonnige en gezellige dag wordt ingevuld en de leuke babbel met buren en overburen en nieuwe bewoners kan tijdens de straat-apero tussen 17 en 19 uur. (Tekst: Annelies DE MUL foto’s: Jeanine FÜHRING)

We lopen Nelleke Berns uit de Waterloostraat 9 en Lilyane De Moor, hartsvriendinnen, uit de Transvaalstraat 18 tegen het lijf. Ze houden even halt met een originele luster aangekocht op de stoep van Waterloostraat 6. Lilyane weet nog niet waar ze de luster gaat hangen, maar kon er niet aan weerstaan.

Hanne Delcloo, 13 jaar en het achternichtje van Christina De Jongh helpt graag mee de spulletjes uit nr. 56 aan de man te brengen. Schatten van op zolder van de moeder en overgroot moeder van Hanne (die werd 97 en woonde tot haar 93ste in de Transvaalstraat).

Yaël Coopman apprecieert de zottigheid van haar vader, die een echte verzamelaar is en overal op trofeeënjacht gaat, maar kiest zelf voor een rustiger interieur. Beiden zijn benieuwd of de volgende generatie, het eerste kleinkind, geboren zal worden met dezelfde voorliefde voor curiosa.

Lutgarde van Satelliet meubelen woont in huis De Reyger, een groothandel in horecameubilair. Regelmatig krijgen showroommodellen die niet meer in de collectie staan een nieuwe thuis bij de buren.

Zita Coltura , studente aan Sint Lucas Antwerpen maakt kunstige zelfgeschilderde kaartjes en schilderde ook prachtige motieven op jeansjasjes. Over de prijs van deze unieke stukken moet ze nog een beetje nadenken.

Moeder en dochter, Barbara en Dorothee Dubois hebben een arsenaal aan nieuwe spulletjes te koop. Dorothee werkt als foto graaf en styliste en krijgt zo de kans om al eens nieuwe gadgets uit te testen of serviesgoed te gebruiken voor stylingopdrachten.

Aan de Steinerschool wordt voornamelijk speelgoed verkocht dat door de ouders van de kinderen van het schooltje werd gedoneerd. Niet alleen hebben de kindjes al veel speelplezier aan deze stand plaats, de opbrengst is ook volledig ten voordele van het schooltje.

Bij drukkerij Superdruk zet Stoffel Van den Bergh voor 1 euro je naam in loden letters. Deze letterkasten en loden letters werden nog gebruikt tot in de jaren ’70.

Als afsluiter van de dag kunnen de ervaringen en belevenissen uitgewisseld worden tijdens de straat-apero

Lieve Devreker, Julie De Ryck en de kleine Rafaël nemen al voor de derde keer deel en hadden een aantal oude mannequinpoppen die onmiddellijk verkocht werden.

Ons Moeke met Madeleine op de arm en papa Tim Barbaix hebben een hele verzameling boeken in de aanbieding, allemaal gelezen en dus op zoek naar nieuwe leesgrage eigenaars.

Restaurant Humm op de Dageraadplaats onthult grootse plannen

De plantaardige keuken van restaurant Humm is sinds eind 2018 een vaste waarde in ons bruisende Zurenborg en daarbuiten. Het cliënteel kan het 'plant based' concept met de uitgesproken Midden-Oosterse toetsen zeer smaken, zoveel is duidelijk. Zaakvoerders Frederik Vercammen en Frances Van Assche hebben op hun beurt de smaak van het lokale ondernemerschap te pakken. En kijk, dan biedt er zich een opportuniteit aan waar ze geen nee tegen kunnen zeggen. (Karen KETS)

– Frederik, kan je bij wijze van voorsmaakje nog eens de filosofie achter Humm toelichten? Frederik Vercammen: “Met plezier. Bij Humm draait alles om lekker eten en drinken, een fijne bediening en een gemoedelijke, sfeervolle omgeving. Deze drie aspecten krijgen bij ons evenveel aandacht. Het eten komt uiteraard op de eerste plaats, maar dat kan pas ten volle tot zijn recht komen in een stijlvol interieur, en geserveerd met een oprechte glimlach. Frances en ik zijn echt trots op ons team, dat intussen meer dan vijftig medewerkers telt waarvan er verschillende al vele jaren bij ons zijn. Een echte familie dus. De menukaart stellen we zorgvuldig samen zodat er voor elk wat wils is. Wanneer de klant bij het weggaan lekker, gevarieerd en voldoende gegeten heeft is onze missie geslaagd. Exclusief plantaardige en biologische producten van de hoogste kwaliteit moeten een inspiratiebron zijn: we laten nieuwe smaken ontdekken en nemen de klant mee op een virtuele reis naar het Midden-Oosten. Omdat in die Midden-Oosterse keuken groenten veelal de hoofdrol spelen hebben veel mensen het vaak niet door dat er geen vlees of zuivel op de spijskaart staat. Tijdens de eerste lockdown schrapten we daadwerkelijk alle dierlijke producten van het menu. We hadden toen tijd om ons te verdiepen in voeding en ecologie en het werd ons duidelijk dat plantaardig de toekomst is. Onlangs rondde ik een cursus voedingsleer af en wat ik daarbij leerde was echt een bevestiging van dat inzicht. Dé bouwsteen voor een gezonde geest, een krachtig lichaam en een duurzame planeet is echt wel een plantaardige levensstijl.”

– Dit glasheldere concept van Humm valt duidelijk in de smaak. Maar volgens een betrouwbare bron liggen er letterlijk en figuurlijk nieuwe plannen op tafel, cruciale vraag: zijn het wilde of snode?

Frederik Vercammen (lacht): “Laten we zeggen dat het vooral spannende zijn, in de positieve zin. Frances en ik zijn creatieve zielen, er broeit altijd wel iets. Maar goed, er zijn uiteraard ook voorwaarden, afhankelijke factoren waardoor een nieuw concept valt of staat. Bij ons waren het eerder uitdagingen van logistieke aard die ons remden, met stip het gebrek aan ruimte. We wilden absoluut op onze huidige locatie blijven, maar we kwamen wel wat vierkante meters te kort (lacht). En dan kwam daar plots dat goede nieuws, dat het pand naast Humm, op de hoek van de Dageraadplaats en de Filomenastraat, vrij zou komen.”

– Van een voltreffer gesproken! Gaan jullie het restaurant dan uitbreiden?

Frederik Vercammen: “Neen, het aantal zitplaatsen in het restaurant blijft ongewijzigd, zestig stuks. In de toekomst zullen we met andere woorden hetzelfde aantal gasten verwelkomen als vandaag het geval is, niet minder maar ook niet meer. Wel doen we enerzijds een logistieke herschikking in het restaurantgedeelte om daar meer nuttige ruimte te creëren, en anderzijds introduceren we twee nieuwe

formules, een takeaway en een deli. Samen met een stockageruimte en atelier (voor onder meer de 'mise-en-place', omvangrijke kookapparatuur, enz.) zullen deze twee nieuwe invullingen in het hoekpand onderdak vinden. Ook Deliveroo - de leverdienst van restaurantmaaltijden aan huis - zal binnenkort zijn opwachting maken in het nieuwe gedeelte. Vandaag gebeurt de ophaling nog in het restaurant, wat eigenlijk niet zo comfortabel is.”

– Een take-away en deli! Dat vraagt om een proevertje voor onze lezers Frederik! Frederik Vercammen: “Fijn dat we nu al het enthousiasme delen! Wel, de deli komt aan de voorzijde van het pand. Hier kunnen koude gerechten worden opgehaald voor thuis, en kan de klant terecht voor een volledig nieuw aanbod aan belegde broodjes met onder andere spreads, gegrilde groenten en falafel. Ook warme streetfood, dat dan kan afgehaald worden aan het takeout raam aan de zijkant van het pand. Kortom, het volledige takeaway verhaal dat zich vandaag nog in het restaurant afspeelt verhuist naar de nieuwe locatie, en er komen extra gerechten bij, voor thuis of op het werk. We mikken op onze buren die maaltijden voor het gezin willen uithalen, kantoormedewerkers die tijdens de lunchpauze even op een bankje op het plein verpozen, toeristen op hun ontdekkingstocht door Zurenborg, studenten,...ons doelpubliek is even divers als ons aanbod. Belangrijk is dat het snel gaat en dat we takeout gerechten van de hoogste kwaliteit aanbieden. Maar we denken ook aan de gezondheid van onze klanten en focussen met stip op een gebalanceerd en goed uitgekiend aanbod.”

– Dat klinkt alvast heel smaakvol! Zullen er nog andere zaken verkocht worden in de deli? Frederik Vercammen: “Jazeker! Naast een ruim aanbod aan gerechten zullen we de schappen vullen met een gamma aan ingrediënten waarmee je thuis mee aan de slag kan, en ook dranken. Denk bijvoorbeeld aan biologische droge voeding, huisbereide sauzen, MiddenOosterse kruiden, olie, notenmixen. Maar ook specialty bonenkoffie (uiteraard lokaal gebrand) en Europese natuurwijnen. Puurder dan dit kan het niet worden. Biologisch is de norm, we zijn strenger als het kan. Voor het scouten van bioproducten werken we overigens samen met een zielsverwant, The Food Hub. Wij delen hun missie om een eerlijk, gezond, lekker en duurzaam voedselsysteem te ondersteunen.”

– Een aanbod waarmee de keukenprins of prinses beslist graag aan de slag zal gaan, maar wat als je eigenlijk wel een toverstafje bij het kokkerellen kan gebruiken?

Frederik Vercammen: “Je maakt het zo eenvoudig of complex al je zelf wil. Lekker en gezond koken hoeft niet veel tijd te vergen, laat staan kopzorgen te baren. Dit gezegd zijnde: voor diegenen die hun kookkunsten toch willen botvieren, of gewoon iets van de

basics willen bijleren, zullen we op termijn wellicht ook kookworkshops in het atelier organiseren. We merken dat mensen soms terughoudend zijn om iets uit te proberen, terwijl het dus echt eenvoudig kan zijn, mits kennis van een aantal kneepjes van het vak. Frances en ik willen ook concreet de inzichten van de voedingskundeleer in het uitgebreide Humm concept integreren. We willen sensibiliseren, aanmoedigen, illustreren dat onbekend enerzijds bekend kan worden en dus ook bemind (lacht).”

– Dromen zijn niet altijd bedrog, zo mag wel blijken Frederik! Wanneer starten jullie met de veelbelovende takeaway en deli?

Frederik Vercammen: “We zijn ambitieus realistisch, onze streefdatum is eind november van dit jaar. Binnenkort zal men in het restaurantgedeelte overigens zeven dagen op zeven terecht kunnen voor een verkwikkend ontbijt, heerlijke koffie, een smakelijke lunch en een zinnenstrelend diner. Sinds de lockdown verwelkomen we overdag ook thuiswerkers die graag in een gezellig en toch rustig kader wat willen komen werken. De takeaway en de deli zullen wellicht van dinsdag tot en met zondag open zijn, en dit van 11:00 uur tot 20:00 uur.”

– Een intensieve werkplanning is dat!

Frederik Vercammen: “Mijn wederhelft en ik zijn ervan overtuigd dat hard werken loont. En vooral: gepassioneerd werken, en trouw blijven aan principes, authenticiteit. De openingsuren van onze verschillende formules (restaurant, takeaway en deli) zullen in, tijdens en na de opstartfase van de uitbreiding worden geëvalueerd. Finaal willen we maximaal aansluiting vinden bij de behoeften van onze klanten. Misschien ook nog vermeldenswaardig...van zodra de deli operationeel is zullen Frances en ik ook een delitraiteurdienst opstarten, waarbij we onze gerechten dus aan huis of in kantoor zullen leveren, bijvoorbeeld voor verjaardags- of personeelsfeestjes. We merken dat daar nog een niche is. En het lijkt ons wel verfrissend. Dus ja, aan plannen geen gebrek eigenlijk. En ook niet aan een intensieve werkplanning inderdaad (lacht)!”

Frederik Vercammen met Frances Van Assche voor Humm. Foto: Jeannine FÜHRING

Fietsen en soep eten tegen kanker Lore Abrahams verkoopt zelfgemaakte soep tegen kanker

Het hoeft niet gezegd te worden, maar kanker is een akelige ziekte. Ook al zijn de overlevingskansen gevoelig gestegen

tegenover de vorige eeuw, toch is het nog steeds de ziekte die het meest met de dood geassocieerd wordt. Gelukkig

zijn en heb er helaas ook al enkele familieleden aan verloren.

Daarom wil ik, samen met een ploegje van 8 enthousiaste fietsers (groepsnaam: You’ll never bike alone) een klein steentje verleggen in de strijd tegen kanker. Ons team moet 5.500 € inzamelen om te kunnen deelnemen. Hiervoor zetten we tal van acties op poten, maar één actie zou ik heel graag in mijn eigen warme buurt willen doen, namelijk een grote soepactie. Zelf begin ik nu te trainen, want nu vind ik 50 km fietsen al heel wat. Ik moet dus nog aan mijn conditie werken. Tijdens de kille maand november zou ik voor heel de buurt soep willen maken op bestelling. Ik zou ze verkopen voor 10 euro per liter en de volledige opbrengst gaat naar Kom op tegen Kanker

Het zou superfijn zijn als jullie ons hierbij een duwtje in de rug zouden willen geven door een oproep voor de soepactie in de Gazet van Zurenborg te willen zetten.”

Moet kunnen, dachten we en we gingen kennis maken met de mens achter deze oproep.

YOU’LL NEVER BIKE ALONE

zijn er naast wetenschappers ook mensen zoals u en ik die er iets tegen willen doen. (Jörg PYL)

Elke groep betaalt ook een startgeld van 5.500 € dat integraal gaat naar kankeronderzoek. Om dat startgeld te verdienen, worden allerlei acties opgezet en dat maakt ook dat iedereen een hele tijd bewust met de kankerproblematiek bezig is.

Mijn vader Franci zit ook in ons team. Hij heeft jarenlang in de kliniek van Kortenberg gewerkt en hij neemt deel met twee van zijn vrienden, Wies en Luc. Daarnaast doen Lieselotte en haar man David mee, vrienden van mij. Tot slot fietst mijn partner Ron en Manus een vriend van hem mee en ikzelf uiteraard.

Al deze deelnemers zetten op hun beurt kleinere acties op touw om die 5.500 € startgeld te verzamelen. Mijn vader organiseert voor die gelegenheid een barbecue, mijn partner verkoopt biologische groenten die hij in Olen kweekt en ikzelf maak soep.

SOEP

Een van deze mensen is Lore Abrahams uit de Tweelingenstraat 50 die de handen en benen wil uitsteken om er iets tegen te ondernemen. Tijdens het Hemelvaartweekend volgend jaar doet zij met een groep enthousiaste fietsers mee aan de 1000 kilometer tegen kanker. Alsof dat nog niet genoeg is, maakt zij ook nog de week voor het herfstverlof elke dag soep die zij voor dit goede doel verkoopt.

Eind augustus ontving onze redactie volgende mooie mail: “Volgend jaar doe ik voor de eerste keer mee aan de 1000 km van Kom op tegen Kanker, een organisatie die mij nauw aan het hart ligt want ook ik ken enkele mensen van heel dichtbij die de strijd tegen kanker aan het voeren

Lore Abrahams: “Zoals de meeste mensen die meewerken aan een of andere actie tegen kanker, ben ik ook van dichtbij met deze ziekte geconfronteerd geweest. Na de geboorte van mijn zoontje, holde ik vanuit de materniteit recht naar het ziekenhuis waar mijn tante met terminale kanker verzorgd werd. Daarna werd bij de moeder van mijn tante, mijn grootmoeder dus, eveneens kanker vastgesteld. Ik heb niet alleen gezien welke impact de ziekte op de patiënten zelf heeft maar ook gevoeld wat dit veroorzaakt bij hun naasten. Anderzijds sta ik versteld van de moed en positiviteit die de kankerpatiënten aan de dag leggen, dat geeft mij de kracht om zelf iets te doen voor het onderzoek naar die vreselijke ziekte.

1000 KM FIETSEN

Daarom heb ik besloten voor de eerste keer mee te doen aan 1000 km fietsen ten voordele van Kom op tegen Kanker. Dat is een vierdaagse fietstocht tijdens het lange weekend van Hemelvaart. De fietsers vertrekken elke dag in Mechelen en rijden dan in lussen door het Vlaamse landschap en keren ‘s avonds terug naar Mechelen. Iedereen die meefietst doet dat ten voordele van Kom op tegen Kanker De fietsers vormen teams van acht personen.

Zelf ga ik de week van 24.10 tot 28.10 elke avond soep maken. Er is keuze tussen tomatensoep zonder balletjes, volledig vegetarisch of met balletjes. Ik denk dat kinderen dat heel fijn vinden. De derde soort is pompoensoep, ook helemaal vegetarisch. Hierbij word ik ook gesponsord door Kris van de Carrefour hier die de groenten gaat leveren. Als dat geen mooi gebaar is. De soep ga ik verkopen in potjes van 1 liter aan 10 € per liter, vers en zonder bewaarmiddelen. Het enige wat iemand moet doen is een mailtje sturen minstens een dag op voorhand met opgave van de bestelling. De volgende dag kan de soep tussen 17u30 en 19u30 bij mij afgehaald worden. En uiteraard hang ik ook nog een affiche aan mijn raam zodat iedereen mij en de soep gemakkelijk kan vinden.”

PRAKTISCH

Wanneer: van 24.10 tot en met 28.10

Hoe: Reserveer uw soep op lore.abrahams@gmail.com

Tomatensoep met of zonder balletjes of Pompoensoep

Haal op de afgesproken dag de soep af tussen 17u30 en 19u30

Waar: Tweelingenstraat 50 Antwerpen

Prijs: 10 € per liter.

Potjes worden meegegeven.

Restaurantdagen 18 en 19 november in Filet Divers

Na twee jaar onderbreking is het weer zover, kansenhuis Filet Divers organiseert weer zijn jaarlijkse restaurantdagen. Allerlei smaken van pakweg Eritrea tot Afghanistan komen aan bod. De maaltijden worden klaargemaakt door de vele mensen die in het kansenhuis Filet Divers een veilige haven gevonden hebben. Naast onthaal van ieder die dat nodig heeft, biedt Filet Divers conversatielessen Nederlands, allerlei opleidingen, zoals computerlessen, inburgering, een sociale kruidenier voor mensen met een laag inkomen, een tweedehands

PRAKTISCH

Evenement van BZN Kansenhuis Filet Divers 18 en 19 november Rolwagenstraat 49, 2018 Antwerpen

Het buffet is geopend op vrijdag en zaterdag 18 en 19 november van 18:00 tot 19:30, onze bar sluit om 22:00

PRIJZEN

Volwassenen €25 | jongeren (-12J) €15 | kleuters (-5J) €5 Inschrijven via info@filetdivers.be met vermelding van naam + aantal volwassenen, jongeren en/of kleuters. De inschrijving is pas definitief na betaling op het rekeningnr. BE45 7380 2737 0489 www.filetdivers.be

shop en een kookproject waar samen gekookt wordt en personen met een kaart van de sociale kruidenier een maaltijd kunnen eten voor 2€, te veel om op te noemen.

Door in te schrijven voor de restaurantdagen leer je niet alleen de werking van Filet Divers en hun mensen beter kennen, maar steun je ook dit belangrijke sociale project. Bovendien leer je zeer verrassende smaken uit de wereld kennen, bereid door de mensen die opvang zoeken bij Filet Divers, maar die ook zelf de werking mee in stand houden. Het eten wordt in buffetvorm geserveerd.

www.the-park.be - info@thepark.be Boekenbergpark for Body & Mind www.facebook.com/AtTheParkBoekenberg/

Kartonnen Dozen sluit definitief eind oktober

Het heeft niet mogen zijn. De lgbtq-boekwinkel verkeerde al geruime tijd in zwaar weer. Door de ziekte van Johanna Pas werd op zoek gegaan naar een nieuwe partner om de

boekenwinkel te runnen. Het mocht niet zijn, er werd niemand gevonden en dus doet de boekwinkel op 31 oktober definitief de deuren dicht. De vele kandidaat coöperanten zullen

hun bijdrage teruggestort krijgen. Erg jammer voor hen en voor Zurenborg dat zijn enige boekenwinkel ziet verdwijnen. (jp)

Anderstalige cursisten bij Kompas koken ten voordele van vluchtelingen

Zondag 25 september was het de dag van Refugees Walk. Je kon toen wandelen om geld in te zamelen. Vorige zondag verkochten de cursisten van Kompas in samenwerking met Ligo en Filet Divers zelfgemaakte hapjes op het Refugee Walk evenement in de Zomerfabriek, ook het eindpunt van de wandeling. Ze hadden hapjes uit hun geboortestreek bereid. Er was keuze: Marokkaanse pannenkoekjes, Pakistaanse pakora en Afghaanse bloemkoekjes. De opbrengst van deze actie gaat naar Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Hieronder laten we de anderstalige cursisten zelf vertellen hoe ze zich ingezet hebben voor deze actie.

Ik ben Mohammed uit Marokko. Ik heb eten verkocht voor geld om vluchtelingen te helpen.

Om kleren te kopen. Dan hebben ze geen kou.

Ik ben Boumedienne uit Marokko. Ik heb eten verkocht met Mohammed, Rama en Amma.

Om geld te geven aan vluchtelingen om een huis te kopen. Daar is het veilig.

Ik ben Samira uit Marokko. Ik heb Marokkaanse pannenkoeken gebakken.

Om geld te verdienen om een dekbed te kopen. Goed kunnen slapen is belangrijk.

Ik ben Shakeel uit Pakistan. Ik heb gekookt. Ik heb pakora gemaakt voor geld om vluchtelingen te helpen.

Om schoenen te kopen. Dan hebben ze geen pijn aan de voeten.

Ik ben Karima uit Marokko. Ik heb pannenkoeken gebakken.

Ik wil geld geven aan vluchtelingen om eten te kopen. Honger is niet goed.

Ik ben Wahida uit Afghanistan. Ik heb Afghaanse bloemkoekjes gemaakt.

Ik wil geld geven aan vluchtelingen om thee te kopen.

Thee is warm en dan word je rustig, geen stress.

Ik ben Phuangjan. Ik heb geholpen in de keuken. Geld voor cursisten voor een beter leven.

Ik ben Daoud uit Afghanistan. Ik heb decoratie gemaakt en heb geholpen bij de catering.

Om geld te geven aan vluchtelingen om een bed te kopen. Goed slapen is belangrijk.

Grafiek voor kinderen en iets ouder

Op zondag 20 november 2022 vindt de 11de editie van Kunstendag voor Kinderen plaats. Deze dag staat helemaal in het teken van natuur en natuurtalenten.

SPIEGELBEELD

Voor wie niet zo lang kan wachten, is er in het Museum Plantin Moretus op de Vrijdagmarkt een workshop op 5 en 6 november voor deelnemers van 12 tot 101 jaar.

Hier wordt de techniek van Spiegelbeeld aangeleerd, waar men op een van beide dagen in het printlab van het museum de techniek van de spiegel kan leren het resultaat rechtstreeks op de printplaat gekrast wordt.

In de prijs is inbegrepen, de syllabus, materiaal en frisdrank.

PRAKTISCH

GRAFISCH AVONTUUR

Specifiek voor kinderen van 6 tot 15 jaar organiseert Veerle Rooms een grafisch avontuur in de ateliers van de Foundation Veerle Rooms in de Cogels Osylei nr. 7.

Op het programma staan een eenmalige afdruk door inkt aanbrengen op een plat oppervlak en over te brengen op papier met behulp van een drukpers. Deze techniek heet ook monotype.

Daarna volgt een kennismaking met droge naald. Hierbij wordt met een scherp voorwerp, ook etsnaald genoemd, een tekening in een plexiplaat gekrast, er wordt inkt aangebracht in de groeven die ontstaan zijn. Daarna wordt de tekening met een drukpers overgebracht op papier. Uiteraard is er ook aandacht voor tekenen, inkten uitrollen en afdrukken met een elektrische drukpers.

Inbegrepen zijn het materiaal, een tussendoortje en een drankje. Voor de hoofdmaaltijd moet je wel een lunch box meebrengen.

Info en inschrijven via foundationveerlerooms@gmail.com of tel +32 (0) 472 557 257

Betalen op rekening BE79 7380 4090 6033 van Vriendenkring FVR met vermelding van naam en de workshop Grafisch avontuur 6 tot 15 jaar Kunstendag voor kinderen Materiaal, tussendoortje en drankje inbegrepen.

Kinderen leden FVR: 50 € Kinderen niet-leden: 60 € Spiegelbeeld vanaf 12 jaar Workshop + lezing (incl. Syllabus, materiaal en frisdrank) Leden FVR: 80€ - Niet-leden: 90€ www.foundation-vr.be www.kunstendagvoorkinderen.be museumplantinmoretus.be

Na een geslaagde grafiekinitiatie voor kinderen in 2021, besloot Veerle Rooms ook haar steentje bij te dragen aan deze kinderkunstendag. (Jörg PYL)

Korte Altaarstraat 24 - 2018 Antwerpen (Zurenborg)

Bart Steenhaut schrijft boek

over Arno Hintjens

Bart Steenhaut is buurtbewoner, muziekjournalist, houder van een B&B in de Kreeftstraat, organisator van huisconcerten en vooral vriend van Arno Hintjens, Belgisch rockzanger die in april van dit jaar overleed.

WAAROM

Na mijn vraag aan Bart waarom hij een boek maakte over Arno is het antwoord kort en snel: “Je helden moet je eren! Je hebt hier in België Jacques Brel, Arno Hintjens en Stromae.”

Onmiddellijk geeft hij ook toe er al tien jaar mee bezig te zijn. In Brussel waren ze ooit buren (rond 1995). Bart volgde Arno Hintjens niet alleen professioneel, alhoewel dat alleen al zorgde voor 150 uren tape. Deze interviews moesten eerst allemaal uitgetypt worden (met dank aan Eva, zijn vrouw die hierbij hielp) . Daarnaast brachten ze vele uren samen door in cafés maar ook tijdens optredens en in opnamestudio’s. Het oorspronkelijke plan om Arno het boek te geven op zijn zeventigste verjaardag mislukte wegens een twee jaar durende burn-out van Bart. Maar toen Arno na zijn ziekte eerder dit jaar stierf, was hij het zichzelf verschuldigd om het boek vooralsnog af te maken. Hij kende Arno Hintjens als geen ander, Arno, die naast publieke figuur, entertainer soms een beetje clown, ook een minder gekende zijde had.

ARNO

Arno Ernest Hintjens, geboren in Oostende in 1949 voorstellen, is eigenlijk overbodig. De Belgische rockzanger breekt door met TC Matic waarmee hij toert tussen 1980 en 1986. Daarna volgt een solocarrière. Hij zingt in beide landstalen en in het Engels. Liedjes als Putain Putain, Oh La La La zijn in ons geheugen gegrift. Pancreaskanker gooit roet in het eten vanaf 2019 maar weerhoudt de zanger niet om verder op te treden. In 2021 komt Vivre uit en wie herinnert zich niet de live

concerten van Radio 1 in januari 2022?

Een fel vermagerde Arno brengt in maart 2022 nog een plaat uit en deze was dan toch niet het sluitstuk zijn want op 30 september was postuum de echt allerlaatste plaat uitkomen (Opex). Net één dag voor de lancering van het boek, kan het mooier?

RAMSTRAAT

En warempel, Arno woonde in de vroege jaren zeventig ook even in Zurenborg. Vergezeld van twee madammen (was hij ooit zonder?) woonde hij in de Ramstraat 18. Lang daarna gingen Bart en Arno er ooit nog aanbellen maar op dat moment deed niemand open.

WOMANIZER

Als ik een beetje dweperig opper dat Arno voor mij een soort “federaal project“ is waarmee ik bedoel dat hij zowel in het Frans als in het Nederlands zeer sterke liederen produceerde, schijft Bart deze verdienste eerder toe aan het “Oostendse”. De geboortestad van Arno is een havenstad waar Frans, Nederlands en Engels moeiteloos naast elkaar bestaan. Een latere lange relatie met een Française scherpt zijn Franse taalkennis zeker aan. Wat ons brengt bij Arno, the womanizer. Josse De Pauw, die trouwens het voorwoord verzorgt voor de Nederlandstalige versie van het boek, verwoordt het zeer toepasselijk dat Arno’s dag steevast eindigt met “het vissen in de vrouwenvijver”. Bart gaat ze niet allemaal in beeld brengen (“Het wordt geen encyclopedie”) maar dat de lijst indrukwekkend is, hoeft niet te verbazen. Met Il y a toujours de lumière dans les yeux de ma mère eert hij op

FOTO’S

Danny Willems is een beetje huisfotograaf van Arno geweest. Hij volgde hem 50 jaar wat eerder resulteerde in een boek met de titel Life to the beat. Maar niet hij, wel Alex Vanhee zal tekenen voor de foto’s in het boek van Bart Steenhaut. In het boek van Bart zal deze topfotograaf zorgen voor de beelden bij de woorden.

BOEK

Het zal niet het eerste boek zijn over Arno (en niet het laatste) want Gilles Deleux deed het al in het verleden en interviewde voor zijn boek vele mensen hiervoor, behalve Arno zelf. Op dertig september komt dan het allerlaatste werk van Arno op

de markt en een dag erna gevolgd door het boek Vive ma Liberté Het zal verkocht worden in de boekhandel aan de prijs van 25,99 euro uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts. Voor de latere Franse uitgave zal Jane Birkin het voorwoord schrijven. In de B&B zal ook te allen tijde een voorraadje van het boek aanwezig zijn (Kreefstraat 10, Rock Lobster City Lodge).

ARNO WAS VAN ONS

IS NU VAN IEDEREEN

Bart Steenhaut presenteert zijn boek over Arno. Foto: Dani VAN REMOORTEL

onnavolgbare wijze de eerste vrouw in zijn leven.

De groove, de swing, de blues en de verhalen van de jazz.

Iedereen die al eens kuiert door de straten van Zurenborg, zal het wel herkennen. De zon schijnt, de geur van gevelbloemen mengt zich met het aroma van uitlaatgassen en door een open raam weerklinkt het geluid van iemand die muziek aan het leren is. Zonder het te beseffen hoor je de muziek van morgen. Toen Milan Verbist in zijn jonge jaren klassieke piano speelde, durfde zijn vader Piet hem tussendoor wel eens een jazzpartituur onder de neus te duwen. Zoveel jaar later is Milan afgestudeerd als jazzpianist aan het conservatorium en stond hij afgelopen zomer op Jazz Middelheim. (Nicolas VAN HERCK )

iets helemaal anders te doen en er zelfs een eigen stem in te vinden.”

- Hoe is het allemaal begonnen?

Milan Verbist: “Op mijn vijfde ben ik begonnen met accordeon te spelen in de muziekschool Ward De Beer van Borgerhout. Eén van mijn vroege muzikale herinneringen is dat ik samen met mijn vader kleine simpele kinderliedjes te repeteerde. Toen ik me later klassiek schoolde, liet mijn vader me ook kennismaken met jazz. Hij gaf me bijvoorbeeld een boek met partijen van twintig bladzijden die simpel begonnen, maar telkens moeilijker werden. Daarna kwamen er bluesschema’s. Wellicht klonk het toen allemaal nog niet zo geweldig, maar ik leerde zo wel samenspelen.”

- Hoe ben je gegroeid van de jongen die klassiek speelt naar een volwassen jazzpianist?

Milan Verbist: “Ik heb graag klassiek gespeeld. Ik heb er veel aan gehad op het vlak van je instrument beheersen en techniek, maar in jazz kan ik nog meer mijn ei kwijt. Je hebt veel vrijheid en kan er werkelijk alle kanten mee op. Wanneer je in een stuk iets wilt veranderen, zal niemand je zeggen: ‘Neen, dat mag niet’. Dat vind ik fijn.”

- Was jazz een makkelijke liefde of heeft ze moeten groeien?

Milan Verbist: “Het zal je misschien verbazen maar het was geen liefde op het eerste gehoor (lacht). Als kind vond ik het zelfs een beetje vreemde muziek. Waarom zou je nadat je een prachtige melodie hebt gespeeld, daar toch nog eens een solo bij improviseren (lacht)? Tot je natuurlijk zelf jazz begint te spelen en ontdekt hoe leuk en uitdagend het is om met die melodie en akkoorden

“Ik bewonder hoe muzikanten zonder tekst, toch een verhaal kunnen vertellen.”

- Wat zijn dingen die je aantrekken in jazz?

Milan Verbist: “De groove, de swing, de blues, … de traditie. Het verhaal dat erachter zit. De onderdrukking van de zwarte Amerikaanse bevolking. De slaven die hun muziek meebrachten uit Afrika en hoe artiesten zoals Miles en Dexter Gordon dat verhaal en ziel in muziek konden leggen, vaak zelfs zonder tekst. Zij kunnen zoveel vertellen met alleen maar een instrument.

Ik ben dankzij mijn studie in juni in New York geweest. Ik speelde er in The New School in een ensemble met een trompettiste uit Detroit, een drummer uit Portugal, een bassist uit Griekenland en de bariton uit Finland. Tijdens de voorbereiding speelden we elkaars composities. Dat is een goede leerschool: ontdekken hoe andere muzikanten componeren. Van elke stijl valt wel iets te leren. New York is ook de meest fantastische plek om muzikanten aan het werk te zien. Eindelijk kon ik mijn helden live bezig horen. Kenny Barron bijvoorbeeld, die was zo goed dat ik de dag nadien nog eens terug ben gaan kijken. Ook George Cables en Billy Hart zag ik bezig. Dat was super inspirerend. Ik ben thuisgekomen met motivatie voor de komende jaren.”

“Ik denk dat muzikanten spelen en componeren zoals ze zijn. Mensen die in het leven erg druk zijn, gaan in hun muziek vaak ook heel uitgelaten spelen.”

- Hoe hoor je muzikanten iets vertellen in muziek?

Milan Verbist: “Als het je raakt, dan begrijp je wat ik bedoel. (Klopt op zijn hart.) Ik denk dat muzikanten vaak ook spelen en componeren zoals ze zijn. Mensen die in het leven erg druk zijn, gaan in hun muziek vaak ook heel uitgelaten spelen en mensen die

in het dagelijks leven iets beheerster zijn, gaan dat in hun muziek ook doen. Dat viel me ook op bij Jakob Bro, zijn muziek is redelijk intiem, sferisch en eerlijk. Ik vind hem als mens ook een heel oprecht en kalm persoon.”

- Wat zijn de fijnste momenten die je reeds hebt meegemaakt met jazz?

Milan Verbist: ”Alle momenten dat je beseft: “Dit is echt wat ik wil doen.” De laatste keer was op Jazz Middelheim. Dat was een superfijn podium, alles was perfect. Er stond één van de beste piano’s die je kan vinden. De klank zat echt goed. De muzikanten waren de max om mee te spelen en het publiek was ook heel fijn. Dat zorgt ervoor dat je niet moet bezig zijn met andere beslommeringen zoals de techniek of je omgeving. Je kan je volledig overgeven aan de muziek.”

- Hoe ben je op Jazz Middelheim terecht gekomen?

Milan Verbist: “Ik ben Els Smets, onze coördinatrice op het conservatorium, heel dankbaar. Zij regelt voor haar studenten de beste kansen. Elk jaar mogen er studenten op Middelheim Jazz spelen. Zoiets is echt uitzonderlijk. In Gent, Leuven en Brussel gebeuren zo’n zaken bijna niet of toch veel minder dan hier in Antwerpen.

Zij regelde ook een optreden met de Afrikaanse gitarist Lionel Loueke en dat ik drie dagen op rij kon samenspelen met Chris Potter, de Amerikaanse saxofonist. In Antwerpen, maar ook in Limburg en zelfs Amsterdam. Zo ben ik toch weer een beetje internationaal kunnen gaan (lacht).”

- Is er een Jazz-aanbod in Antwerpen en Zurenborg?

Milan Verbist: “Ja, zeker wel. Ik denk nu natuurlijk meteen aan de cafés waar ik zelf al mocht spelen zoals Het Zeezicht, Gorrilaz, Gitanes of gewoon op de rommelmarkt op de Dageraadplaats. Er zijn zeker opties om jazz te vinden in de wijk. De Muze blijft ook een leuke plek om te spelen. Bijna elke week treed ik daar op. Vroeger was er ook de Hopper op het Zuid. Zij zijn helaas al een tijdje gestopt met concerten.

Ik hoop dat er daar binnenkort toch terug concerten mogelijk zijn, want goede plekken om op te treden zijn onontbeerlijk. Jazz wordt immers in het moment gemaakt. De ene dag kan een stuk twee minuten duren en de dag erna kan datzelfde stuk openbloeien naar een improvisatie van tien minuten. Jazz is onvoorspelbaar. Ga twee dagen na elkaar naar dezelfde jazzartiest kijken met dezelfde nummers en je gaat twee keer een ander optreden hebben beleefd.”

- Valt jazz dan vast te leggen op plaat?

Milan Verbist: “Zeker, omdat je een plaat niet noodzakelijk als een eindproduct moet zien. Je maakt de muziek waar je op dat moment mee bezig bent. Na een aantal jaar maak je dan een andere plaat die een volkomen andere beleving zal zijn. Jazz is voortdurend in beweging, maar het kan geen kwaad om af en toe een moment daaruit vast te leggen om te koesteren.”

WIL JE MILAN VERBIST MET ZIJN JAZZTRIO AAN HET WERK ZIEN?

Op 25 november treden ze op, vlak bij de deur, in de Rataplan. Ook op Soundcloud en Youtube vind je zijn muziek en optredens terug.

Milan Verbist aan de piano op Jazz Middelheim.

Thomas VERFAILLE

Peter Verhelst, gitarist en componist is thuis in veel genres

Muziek is een constante factor in het leven van Peter Verhelst. Hij leeft voor en door zijn muziek. Muziek maakt hij en hij creëert nieuwe muziek en nieuwe bands. Hij is steeds bezig met verschillende projecten door elkaar. De ambitie is om zoveel mogelijk mensen te bereiken, die naar zijn muziek luisteren bij een optreden of bij hen thuis en er iets bij voelen en ervan genieten. (Bernard SOENENS)

WERELDMUZIEK

Als tienjarige houdt Peter zijn eerste gitaar vast. Wat later studeert hij gitaar aan de jazz-studio, het conservatorium in Antwerpen en het Lemmens instituut. Hij woont in Zurenborg in de Arendstraat met zijn vrouw Laura D' Halleweyn en vier kinderen. Op de eerste verdieping is er een gezellige living met muren die bekleed zijn met uiteraard muziekinstrumenten: van een klassieke gitaar, naar een Turkse saz en een zachte Arabische ud, over een Colombiaanse bandola en een banjo tot een metalen Americana dobro.

Daar komt voor Peter Verhelst een grote liefde bij voor de Arabische muziek, naast flamenco, Indische en klassieke muziek. Zo benaderen we de wereldmuziek. “Ik ben geboeid door de Arabische muziek, ik heb daar vrienden waar ik tweemaal per jaar bij op bezoek ga”, vertelt hij.

FISK

De recentste band waar Peter Verhelst werk van maakt is de band Fisk waarmee hij een reeks van 10 concerten zal spelen in café Des Arts bij Berchem Station met een ongewoon programma van ruige 'recht door zee nummers' met onverwachte wendingen en opwindende solo's.

Fisk bestaat zo goed als drie jaar, maar heeft in die periode lange tijd stilgelegen door de botsing met de coronapandemie. In juni 2022 kwam de cd “Paranoid Lobster” uit met Peter Verhelst (composities en gitaar) Tomas De Smet (contrabas) en Nico Manssens (drums). De band treedt vaak op met gastmuzikanten en/of dansers.

BANDS NAAST FISK

Peter Verhelst kijkt zorgvuldig uit naar een interessante diversiteit van muzikanten, locaties, publiek, generaties, genres, disciplines, het mondiale, om de nood aan blijvend creëren ook te blijven koesteren. Naast Fisk heeft hij nog oog voor meer: Saragon leunt aan bij de Arabische/ Andalusische cultuur met daarnaast westerse harmonieën. Hun muziek wil een ode zijn aan de schoonheid van het leven, de multiculturele samenleving en het geven van geschenken. In 2019 toerden ze in Zwitserland.

Met Daadouch vormt Peter met zijn vrouw Laura een duo. In de muziek en de zang van Daadouch zoekt elk van hen een oase van vrede en schoonheid.

Bel Ayre staat voor 'beautiful song' en is een mix van klassieke muziek, oude muziek, Frans chanson, jazz, Joodse en Arabische muziek en avant-garde. Bel Ayre was op het Festival van Vlaanderen in 2018.

Verhelst weet voor zichzelf dat hij permanent deel wil uitmaken van meerdere bands. “Ik heb meerdere uitlaatkleppen nodig en met slechts één band kan je niet overleven. De keuze van de juiste muzikanten voor de verschillende projecten is een fijn proces en bij een juiste samenstelling kan de band snel groeien,“ vertelt Peter Verhelst.

THEATER EN DANS

Het blijft niet bij muziek alleen. Peter Verhelst is ook partner in dans- en theaterproducties. Vorig jaar ging hij met Dood Paard uit Amsterdam en Toneelhuis Antwerpen op tournee met de voorstelling “Looking for Habibi”. De productie is deze maand nog te zien in de Bourlaschouwburg Antwerpen en toont het laatste deel van een trilogie, als een collectief van drie acteurs, één zangeres en één muzikant, op zoek naar de liefde. Wil elk op zich heerlijk meanderen langs de lijnen van die liefde?

HUISCONCERTEN

Toen in 2020 en 2021 zo goed als alle cultuurzalen gesloten waren en niet toegankelijk, vond Peter Verhelst zijn living in de Arendstraat geschikt voor een huisconcert als oplossing. Het initiatief kreeg meteen de noemer “The Eagle has landed” als reactie op de crisis, gezien organisatoren in de cultuursector er helemaal alleen voor stonden. Twaalf muzikanten dienden zich aan. Evenveel weken na elkaar stond Peter Verhelst in de telkens

volgelopen living samen met één van de twaalf muzikanten. “Het was voldoende om éénmaal te repeteren. Het publiek vond dat er echt diepgaande momenten waren en het was een succes. Dat is voldoende om dit jaar opnieuw een reeks concerten te organiseren. Dat spreekt voor zich. Dat is fijn ook voor de buurt van Zurenborg of eventueel voor de hele wijk”, voegt Peter Verhelst eraan toe.

PRAKTISCH

Wie meer wil weten kan terecht op www.peter-verhelst.com.

De muziek is online te koop via de site of via ‘bandcamp' bandcamp.com.

Peter Verhelst speelt jazz en muziek uit de wereld. Foto: Jeannine FÜHRING

DE GAZET gekaapt

Oorlog in Israël, Palestina, Oekraïne, Rusland... door de ogen van het zesde leerjaar van De Brug.

Er is al jaren oorlog in Palestina en Israël, Israël arresteert de Moslims omdat ze in Allah (swt)* geloven. Ze respecteren het niet en dat is niet eerlijk voor de mensen in Palestina. De President van Oekraïne was Israël aan het helpen in de oorlog wat niet leuk is voor Palestina, ze moeten even veel respect krijgen net zoals Oekraïne nu krijgt.

- Aya Ezzubaa

* ’Subhānahu wa ta'alā’ is een uitdrukking door moslims gebruikt na het horen, zeggen, schrijven van of een verwijzing naar de Arabische vertaling van de naam God, Allah,afgekort als swt of het Nederlandse gvH. (Bron : Wikipedia)

Rusland-Oekraïne, PalestinaIsraël Irak-Syrië. Oorlogen, het is maar wat. Zonder reden oorlog voeren en nadelen voor ons. Gasprijzen, energieprijzen, alle prijzen gaan omhoog allemaal door de oorlog. Dus bij deze NO WAR.

- Yasser Kastit

Er is nog steeds oorlog in Oekraïne, en dat vindt niemand leuk, want bij ons zijn de prijzen hoger geworden en bij hen is alles verwoest dus daarom zijn er heel veel Oekraïners in onze school en moeten ze ook onze taal leren en ook kunnen rekenen. Ik zou dat niet leuk vinden want dan moet ik mijn huis achterlaten en ik moet mijn vader achterlaten omdat hij moet meevechten.

- Van Romey Pengel 5B van school de brug

Ik vind dit niet oké. Ik begrijp niet goed waarom Rusland een oorlog opstart. Super veel steun aan Oekraïne!

- Leon Bevers

Ik vind het erg dat kinderen in Oekraïne moeten vluchten.

Ik vind het erg dat de gasprijzen stijgen.

Ik vind het erg dat er veel mensen om het leven moeten komen door de oorlog.

Ik vind het erg dat bijna heel Oekraïne is verwoest.

- Mila Van Aelst

Er zijn veel mensen gestorven tijdens de oorlog en dat vind ik niet oké, net zoals de oorlog in Oekraïne, als in Syrië ook in Palestina. Ik vind het heel erg en niet oké. Ook vind ik het erg dat de koningin van Engeland is gestorven.

De glimlach van een kind…

- Mohamed-Yanis el Kostit

Er wordt weleens gezegd dat de glimlach van een kind onbetaal baar en onvervangbaar is. Als onderwijzer in hart en nieren kan ik dat alleen maar beamen.

Al moet ik de laatste tijd die glimlach missen van onze leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar.

Nee, ze zijn niet altijd slecht gehumeurd en nee ze komen -denken we toch- nog altijd graag naar school. Het is dat ene vieze virus dat het hen lastig maakt. Ja, inderdaad corona, covid, covid-19 of blijkbaar onder tussen ook al covid-21…

Er is oorlog in Oekraïne. HET IS NIET NORMAAL! Gelukkig is Oekraïne aan het winnen dat maakt me heel blij! Er zijn ook veel kinderen in onze school van Oekraine ik vind het heel erg. Ze moesten hun huis verlaten moesten hun papa achterlaten en het ergste hun land!

Onze leerlingen dragen dapper een mondmasker. Dapper, het woord staat er meer dan terecht want als schoolteam weten wij maar al te goed dat het soms best vervelend is om dit te dragen. We doen dit omdat we de mensen rondom ons willen beschermen en we zullen dit om deze reden ook blijven doen.

Kato Goossens, directice van de school De Brug

Oorlog is niet fijn (dat weet iedereen wel). Maar omdat er oorlogen zijn komt er meer vrede. Want wij kunnen leren van oorlogen van onze fouten kunnen we leren. En dat is heel goed (oké er wordt ook veel beschadiging gemaakt. Maar dat geneest wel weer.)

- Rocco Suykerbuyk

De gasprijzen zijn veel duurder geworden. Ik vind het niet leuk zo kunnen sommige mensen ook minder met hun auto op uitstap of naar hun werk gaan. Maar moeten ze met de fiets of iets anders, ook door de hele oorlog. Ik hoop dat het snel goedkoper wordt, maar dat weet niemand.

- Noor Kastit

Toch ontdekken onze leerlingen stilaan ook de voordelen van zo’n mond masker… ik hoor u denken, voordelen? Ik schets even kort de situatie. We zitten in de klas, naast elkaar. U en ik. De leerkracht stelt aan mij een vraag. Ik weet het antwoord niet, u wel. Vroeger moest je dan heel om slachtig hoesten, je hand voor je mond houden, even bukken, nu fluister je het antwoord vanachter je mondmasker en jawel… ik kan schaamte loos en met een grote glimlach het antwoord geven. Dat die glimlach deels verborgen blijft achter mijn mondmasker, vind ik plots veel minder erg!

- Eloise Van den Steen

DE GAZET gekaapt

Ik vind het heel erg voor iedereen die in een oorlog zit. Door Poetin wordt het ook duurder. Iedereen wil dat Poetin ermee stopt, maar hij doet het alleen niet.

- Felix Van Hulst

Rusland bevat 80% gas. En door de oorlog is gas nu heel duur. Dat vind ik stom. Want iedereen moet veel betalen, maar niemand heeft iets fout gedaan!

- Josefien Vlecken

De oorlog van Israël is nog steed bezig en OOK VAN Oekraïne nu ook kinderen van Oekraïne zijn bij mij op school ik vind de oorlog voor hun beide heel erg en door de oorlog zijn de gasprijzen duur geworden.

- Khadija El Kostit

Zelf hebben we heel veel Oekraïense kinderen in onze school. Ik heb veel medelijden met hen, want ze moeten hun huis achterlaten en ook hun papa en ik denk ook dat het heel moeilijk is om in een school te zitten waar ze Nederlands praten. Dus als je het aan mij vraagt, ben ik heel blij dat ik een belg ben. - Sander Avonts.

Ik vind het erg dat Rusland Oekraïne is binnengevallen. Als OekraÏne bij de Navo wil horen kan dat gewoon en mag dat ook gewoon. Rusland is niet de baas van OekraÏne. (Volodymyr Zelensky is de baas van OekraÏne) OekraÏne mag doen wat die wil.

STOP DE OORLOG

- Dina el Haoual

Ik ga over de oorlog over Rusland en OekraÏne, dat is niet zo leuk maar het Russisch leger vindt dat leuk om het Oekraïense leger dood te maken.

- Moussa el bouazzati

De glimlach van een kind…

Er wordt weleens gezegd dat de glimlach van een kind onbetaal baar en onvervangbaar is. Als onderwijzer in hart en nieren kan ik dat alleen maar beamen.

Hallo ik ben Ayman: “En dit gaat over iets heel belangrijks. Alles is veel duurder geworden. Dat komt omdat er oorlog is in Oekraïne. Tanken, eten, wc-papier. En nog veel meer, ik wil dat de oorlog in Ooekraïne stopt. Alles moet goedkoper worden.

- Ayman Achahbar

Nee, ze zijn niet altijd slecht gehumeurd en nee ze komen -denken we toch- nog altijd graag naar school. Het is dat ene vieze virus dat het hen lastig maakt. Ja, inderdaad corona, covid, covid-19 of blijkbaar onder tussen ook al covid-21…

De oorlog Oekraïne is echt niet plezant. En sommige vaders sterven omdat ze in het leger werken. Er zijn nieuwe kinderen in onze school, dat is niet zo erg voor ons. Maar wel voor de kinderen die hun vader zij verloren en nu op een nieuwe school zitten waar ze een nieuwe taal moeten leren.

- Dorothy Agyemang

Al moet ik de laatste tijd die glimlach missen van onze leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar.

Kato Goossens, directice van de school De Brug

Het is heel erg met veel oorlogen dus wij willen hen steunen. We hebben allemaal tekeningen gemaakt. Ik weet dat het niet veel is maar ik hoop dat ze nu weten dat ze niet alleen zijn

- Omar Nadir

Onze leerlingen dragen dapper een mondmasker. Dapper, het woord staat er meer dan terecht want als schoolteam weten wij maar al te goed dat het soms best vervelend is om dit te dragen. We doen dit omdat we de mensen rondom ons willen beschermen en we zullen dit om deze reden ook blijven doen.

Toch ontdekken onze leerlingen stilaan ook de voordelen van zo’n mond masker… ik hoor u denken, voordelen? Ik schets even kort de situatie. We zitten in de klas, naast elkaar. U en ik. De leerkracht stelt aan mij een vraag. Ik weet het antwoord niet, u wel. Vroeger moest je dan heel om slachtig hoesten, je hand voor je mond houden, even bukken, nu fluister je het antwoord vanachter je mondmasker en jawel… ik kan schaamte loos en met een grote glimlach het antwoord geven. Dat die glimlach deels verborgen blijft achter mijn mondmasker, vind ik plots veel minder erg!

Op onze school zijn er veel nieuwe Oekraïense kinderen. Ik vind het echt niet leuk dat die kinderen moeten vluchten. Niet alleen de kinderen van Oekraïne maar ook de kinderen van Palestina moeten vluchten. Door die oorlogen is alles duurder gas, eten, elektriciteit. Dus de oorlogen moeten stoppen volgens mij.

- Julia Sobieszczańska

C O R S O

Cultuurweekend in Corso, Driekoningenstraat 126, Berchem

Zondag 28 augustus werd het nieuwe cultuurseizoen in zaal Corso gepresenteerd.

Aan de ingang onthaalde Jos, de ‘professionele ontvanger’, ons met een kleurig programma, waarop activiteiten, uren en verdiepingen aangeduid waren. Beneden in de hall speelde DJ Ramos met beats.

In de namiddag kregen we een voorproef je van de voorstelling ‘Pobre Pollo’ van het collectief ‘Fiat’, een grappige dialoog tussen

twee verwaarloosde jongeren. De ene komt uit een pleeggezin, de andere uit een rijke, liefdeloze familie. Daarna trad David Rabba Kinkela dan send en zingend op.

In het hele gebouw waren allerlei activiteiten, zoals het geanimeerde verhaal van ‘Kapitein Nemo’ met een prettige knutselworkshop en daarnaast mozaïek maken met Zahra Eljadid. Op het dak konden we luisteren naar het ontroe rend hoorspel ‘Vogelduif’. Ook mochten volwas senen aan een dansworkshop, georganiseerd

door Wisper, deelnemen. En waren er theater workshops voor jongeren. En nog veel meer!

Buiten was ‘La Murga Armada’ met reuzenhoofden aan het dansen en om af te sluiten speelde de feestband ‘Real cuarteto Mansardi’ in ’t Hof Van Even. Daar stond ook een Arabisch getint feestbanket klaar.

Programma: www.corso.be (Renee DUFAIT )

Dit is Zahra Eljadid, de eerste huiskunstenaar van schouwburg c o r s o

Naast zes huisgezelschappen is c o r s o nu ook een huiskunstenaar rijker. Zahra Eljadid - illustrator, kunstschilder en stop-motion animator - maakt van c o r s o de komende

“Schouwburg c o r s o heeft een edgy, salty, pittig kantje waar ik mezelf in kan vinden.”

Hoe voelt het om de eerste artistin-residence van c o r s o te zijn? “Leuk hé. Het is zowel voor c o r s o als voor mij een primeur. Toch voelt het vertrouwd. We werkten al ver schillende keren samen. De schouw burg heeft een edgy, salty, pittig kantje waar ik mezelf in kan vinden. En de projecten hebben een educa

tief, sociaal en cultureel karakter. Als huiskunstenaar krijg ik nu ook de kans om die mee vorm te geven en uit te dragen. Ik ben er helemaal klaar voor!”

Wat zijn je creatieve ambities als huiskunstenaar?

“In de eerste plaats wil ik het brui sende leven in c o r s o naar buiten brengen op een artistieke en kunst zinnige manier. Zo zie ik in ‘t Hof van Even (de buurttuin van c o r s o, n.v.d.r.) veel potentieel. Het zou fijn zijn als jongeren uit de buurt er interactieve kunst kunnen komen ervaren als het thuis even te veel wordt. Ook de grote blanco muur in de foyer spreekt

twee jaar haar canvas. Van de illustraties in het c o r s omagazine tot een mural in de foyer.

(Tekst Shari Lima MARQUES)

me aan. Dat wordt in mijn ogen de thuismuur, het pronkstuk, het pièce de résistance waarin alle bewoners met elkaar verbonden zijn.”

“Ik wil telkens weer een artistieke dialoog aangaan met bezoekers, vrij willigers, medewerkers en buurtbe woners. Zodat iedereen die c o r s o betreedt, er deel wordt. Denk aan polls, talks, expo’s, workshops rond striptekenen, beatboxen of stop motion … Nog meer van wat ik al deed bij c o r s o en in de wijk. Ik droom ook van een platform waar kunste naars in alle vrijheid en op hun eigen tempo kunnen creëren. Ik zie het graag groots.”

Hoe zou je je stijl omschrijven?

“Ik vind het interessant om de maat schappij een spiegel voor te hou den. En om wat mensen lelijk vinden, te erkennen als schoonheid. Denk aan loshangend vel of een kunstge bit. Die tekeningen zijn zwart-wit en eerder macaber. Mijn tekeningen in kleur zijn dan weer hoopvol en inspi rerend.”

“Emoties zijn ook heel herkenbaar in mijn werken. Ik ben niet in de ideale situatie opgegroeid en kreeg te ma ken met armoede, huiselijk geweld, racisme … Die kleine situaties waarin ik me boos, verdrietig of gelukkig heb gevoeld, komen vaak terug in mijn creaties.”

C O R S O

19/10 om 20 uur

Met mij vergaat ook de wereld

ENSEMBLE Theater | première

20 & 21/10 om 20 uur

Geubels gaat in bad Philippe Geubels Humor

22/10 om 20 uur

À travers l'autre

Les Mybalés

Dans | double bill

29/10 om 20 uur

HUSH

Ine Claes / kamikamka Dans | première

30/10 om 14 en 16 uur Broos 3+ Theater Speelman Theater | familiedag | première

5/11 om 19 uur

Beats Haven Osei Bantu Muziek

6/11 om 11, 14 en 15.20 uur De grote zwarte vogel 6+ WIThWIT & Michiel Alberts Theater | workshop | familie

8/11 om 14.30 en 20 uur cinema c o r s o Desert Flower Film

9/11 om 20 uur

The making of Berlin Berlin Theater

17/11 om 20 uur

The Power (of) The Fragile Mohamed Toukabri Dans

18/11 om 20 uur comedy c o r s o

Roosje Pertz, David Galle, Kristel Zweers & Ygor uit Poperinge Humor

22/11 om 14.30 uur

De Ratpak

Dirk Cassiers & Jan Van Looveren Muziek | matinee

25/11 om 20 uur

Welcome to the rebellion Michael Van Peel Humor

26/11 om 20 uur

In de kronkels van mijn geest Guido Belcanto Muziek

2 & 3/12 om 19.30 uur Balk

Tuning People | Wannes Deneer & Ugo Dehaes Theater | première

2 & 3/12 om 21 uur

Deeg

Tuning People | Jef Van gestel & Peter Vandemeulebroecke Theater | première

4/12 om 15 uur

Fel 3+

Tuning People & het paleis Dans | familie

6/12 om 14.30 en 20 uur cinema c o r s o Cool Abdoul Film

17/12 om 20 uur

Vrede, liefde & vrijheid Het nieuwstedelijk Theater

23/12 om 20 uur

Messia

Dimitri Leue Theater

27/12 om 14 en 16 uur

DIERenLIED 2,5+

Esmé Bos & Bart Voet Muziektheater | familie

29/12 om 15 uur

A matter of time 8+ Tea Time Company Circus | familie

De Roma – Nieuw Seizoen

Het nieuwe seizoen van De Roma is volop aan de gang. Het is het eerste volwaardige seizoen na corona en dat vertaalt zich naar

SELAH SUE – zaterdag 29 oktober – 20:00

een uitgebreide kalender met internationale toppers, Belgische bands én talent uit Antwerpen zelf. We stellen graag enkele

COURTNEY BARNETT – maandag 7 november –20:00

opvallende namen aan je voor.

Alle info en tickets via www.deroma.be.

MARBLE SOUNDS – zondag 13 november – 20:00

Selah Sue herleeft. Op haar nieuwe album Persona bezingt ze haar psychische problemen en hoe ze ermee omgaat op een positieve manier. Singles Pills en Hurray zijn instant hits en het album oogst overal uitstekende reviews. Die nieuwe energie doet Sanne Putseys ook opveren op het podium: met een explosieve liveshow en een fenomenale liveband.

THOMAS AZIER – donderdag 3 november – 20:00

Thomas Azier (1987) is een Nederlandse componist, producer, zanger en performer geboren in Leiderdorp en deels opgegroeid in Friesland.

Na het wonen en werken in diverse Europese steden is hij na meer dan 10 jaar neergestreken in Nederland. Vanuit daar bouwt Thomas zijn project uit binnen Europa. Op elke plaats waar het leven hem brengt, absorbeert hij invloeden uit zijn directe omgeving, om deze vervolgens vanuit zijn eigen visie te kanaliseren in een steeds specifieker, unieker en persoonlijker wordend muzikaal palet.

CHRIS THILE - zondag 6 november - 20:00

Zinderende indierock voor fans van Pixies, The Breeders en Sonic Youth. Courtney Barnett is dé nieuwe stem van het moment. Live een sensatie, dat bewees ze nog maar eens op TW Classic.

STIKSTOF – vrijdag 11 november – 20:00

Marble Sounds draait al meer dan tien jaar mee aan de top van de Belgische muziekscene. Na het overdonderende succes van single Leave a Light on bleef de band rond frontman en bezieler Pieter Van Dessel zichzelf muzikaal uitdagen, onder meer met de komst van strijkers en piano. 2022 wordt een nieuw ijkpunt: met het langverwachte vijfde album én een nu al onvergetelijk concert in De Roma.

THE MOUNTAIN GOATS – maandag 14 november - 20:00

Singer-songwriter Chris Thile, bekend van onder meer Nickel Creek en Punch Brother, is een fenomeen op de mandoline. Als geen ander tovert de charismatische Amerikaan de meest uiteenlopende genres uit zijn instrument. Zijn prachtige, warme stem maakt het plaatje compleet. In De Roma put de zanger uit zijn rijke oeuvre en speelt hij songs uit zijn eerste echte soloalbum: Laysongs

CINEMA ROMA

Wist je dat je in De Roma ook naar de film kan? Voor slechts 5 euro vertonen we de beste kwaliteitsfilms. Nestel je in onze gezellige stoeltjes op het balkon voor een heerlijke filmavond. Je drankje mag je gewoon meenemen in de zaal. De actuele filmprogrammatie vind je terug op www.deroma.be/film

STIKSTOF - het geesteskind van Jazz, Zwangere Guy en Astrofisiks, begeleid door Dj Vega - is een afspiegeling van wat er leeft in de Brusselse straten. Rauw, onaf, grimmig, maar evenzeer tongue-in-cheek en sardonisch. Wie niet mee is, heeft pech!

JASON ISBELL & THE 400 UNIT –zaterdag 14 november – 20:00

Jason Isbell speelde in het verleden bij Drive-By Truckers en maakt ondertussen al een aantal jaar heerlijke americana onder eigen naam. Fan van Sturgill Simpson, Father John Misty, The Gaslight Anthem of Steve Earle? Dan is dit concert niet te missen!

Begonnen op een eenvoudige cassetterecorder in de jaren negentig bouwde The Mountain Goats onder leiding van frontman John Darnielle de afgelopen decennia wereldwijd een trouwe schare fans op die in de eigenzinnige indiefolk en lo-fi een uitzonderlijk muzikaal universum terugvinden. Niet te missen voor fans van The Decemberists, Car Seat Headrest en They Might Be Giants.

LEYLA MCCALLA – vrijdag 18 november - 20:00

Met haar gloednieuwe album Breaking The Thermometer laat Leyla McCalla opnieuw zien wat

De Roma – Nieuw Seizoen

voor geweldige muzikante en songschrijfster ze is. De in New York geboren multi-instrumentaliste liet zich inspireren door Radio Haïti, die uitzendt in het Haïtiaans-Creools. De plaat bevat een unieke mix van nieuwe nummers, covers en traditionele Haïtiaanse tunes.

DEZ MONA – woensdag 16 november - 20:00

SOWETO GOSPEL CHOIR – zaterdag 19 november - 20:00

2 december - 20:00

Eindelijk kan het weer: het wereldberoemde Soweto Gospel Choir tourt door Europa! In 2022 doet het koor uit Zuid-Afrika ook De Roma aan met het spektakel Freedom, een ontroerend eerbetoon aan de vrijheidsstrijd van Nelson Mandela en de rijkdom van hun regenboognatie.

NELE BAUWENS & THE WHODADS – zondag 4 december - 15:00

Naima Joris debuteerde vorig jaar op indruk wekkende wijze met een eerste titelloze EP. Vijf zwartomrande, intense songs die de pijn en het verdriet bij het verlies van iemand dierbaar een plaats proberen te geven. Dit najaar krijgt dit verhaal een vervolg in de vorm van een eerste full album, dat Naima en haar band voorstellen tijdens een indringende live-sessie.

MAMA’S JASJE – zaterdag 3 december – 20:00

Dez Mona is een band die blijft verrassen. Nog geen jaar na het weergaloze Lucy komen zanger Gregory Frateur en zijn gezellen nu aankloppen met Loose Ends. De negende langspeler is een muzikale trip geworden, waarop hoekige funk en stuiterende discopop elkaar op meesterlijke wijze afwisselen.

Met Nele Bauwens swingt het jaar uit brengt cabaretière Nele Bauwens een muzikale eindejaarsconference. Samen met bigband The Whodads blikt ze terug op 2022 met heerlijke feelgoodmuziek en grappige, herkenbare en tot nadenken stemmende verhalen. Zij kan niet stilzitten en hoopt van jou hetzelfde.

Toen Mama’s Jasje eind september 2021 het podium van De Roma betrad om zijn 30-jarig jubileum te vieren, barstte er van bij de eerste noot een waanzinnig feest los. Zo Ver Weg, Een Teken Van Leven, Doe Het Licht Maar Uit, Als De Dag Van Toen Peter Vanlaet en zijn band knalden de ene na de andere klassieker door de boxen. Op vraag van velen doen ze dat op zaterdag 3 december nog eens over.

NAIMA

Kafka is zoek (het Verzameld werk?) maar Pixie ook en Boris van de buren was het nog maar net en nu Gaston en Balou raakt ook nog wel eens de weg kwijt en Manoesj (spel ik dat wel goed?) is kampioen wat dat betreft, die komt steeds als een boemerang terug.

We zijn een kattenwijk. Tweeverdieners met een kat. Makkelijker als huisdier. Alhoewel zij niet alleen, want zo goed als iedereen in de buurt heeft een kat, naast of in het huis. Gewillig oefenonderwerp voor affectie? Afleiding bij probleempjes, troost ook. En die kat nestelt zich gemoedelijk op je schoot maar verdwijnt 's anderdaags dan wel tersluiks. Eigenzinnig en eigengereid, eenzelvig en op hoge poten. Markiezen van Carabas. Moeten we niet een alliantie aangaan met Ieper? Maar dan als antipode van de traditie daar, waar ze ooit (nog levende) katten van de Belforttoren af gooiden. Wij houden onze katten juist als koning of koningin of eunuch (dat zijn er veel!) op hun troon.

Ze zijn geen dragers van het kwaad meer, geen gezanten van Satan of van heksen maar eerder levende knuffels als voortzetting van die poezelige dingen uit onze kindertijd.

Zoals Ieper een historische kattenstoet had en heeft, hebben wij een spraakmakende catwalk op de tuinmuren.

Een Ieperse stadssecretaris noemde Ieper ooit de “kattigste stad van de wereld”. Zijn wij de kattigste wijk?

Kattig roept juist ook heel andere associaties op dan poeslief!

Wij zijn echter gegarandeerd poeslief.

Als bij ons een kat zoek is, zoekt iedereen mee. Wordt dat minstens geacht te doen. Vroeger reagerend op haastig verspreide foto’s en suggestieve beschrijvingen, nu reagerend op dwingende Hoplr-signalen waar meestal alleen de beschrijving het moet doen. Maar zo is iedereen wel snel opgeroepen tot waakzaamheid. Een verloren kat is hoofdzaak. Want mensen missen een deel van hun gezin. Katten zijn niet meer de obligate muizenvangers uit de agrarische omgeving. Katten bij ons zijn stedelingen met allure en gezinsgenoten met aanzien.

Ze worden zelfs uitvergroot op de recente graffiti streetart muren in de Krugerstraat als golden ze iconen van de nieuwe tijd.

Er is ook die keerzijde.

Wie is er ’s nachts nog niet opgeschrikt door snijdend kattengekrijs

De zijspiegel Miaaauw

met dreigend geblaas en beangstigend gejammer om het territorium te bevechten of ter wille van de krolse inleiding op meer indringend contact?

Rillingen die zo’n diepe weerzin kunnen oproepen als het geluid van de nagel van de schoolmeester die bij een brekend krijtje uitglijdt, en krast over het bord.

Hoelang kan deze reminiscentie trouwens nog meegaan?

‘Zou dat onze kat zijn? Die van de buren? Moeten we ingrijpen?’

‘Toch maar niet, het zijn dieren…’ ‘Ja maar ze moeten elkaar niet kwetsen.’

‘Onze Pipos is oud, moeten we hem niet helpen?’

Toen trok iemand het raam open en riep ‘Gaat het daar zo?’ Maar ze bleven grommen en blazen.

Hoe kwamen we eigenlijk aan die naam? Pipos als roepnaam voor Peloponnesos (heeft dat Griekse eiland dan iets speciaals met katten?) en Dorus en Simpel en… ik ben de tel kwijt.

Hoe komen andere mensen aan de naam voor hun huisdier? Wat projecteren ze erin? Gaat het om iets dat goed bij jou in de mond ligt. Of heette je kat die je vroeger als kind had ook zo? Zocht je de naam met alle gezinsgenoten samen of hebben de kinderen voorrang gekregen? Het is misschien wel een cultuurhistorische studie waard.

En waarom hebben we eigenlijk zoveel katten om ons heen in de wijk? Hoorde ik niet iemand ‘te veel’ zeggen?

Dat kattenrijk lijkt eigenlijk wel een soort emanatie van ons samenleven hier. Onze woonomgeving waarin we lasten en lusten delen, ongemakken tolereren, problemen signaleren soms laten slingeren soms oplossen. Met gegarandeerde gezamenlijkheid als ondergrond. Dat de buren de namen kennen van de buurkatten, dat er zorgvuldig voor gezorgd wordt

als de eigenaar op reis is, met overvloedige brokken, geaai en troetelwoordjes. Dat erover gepraat wordt, naast de kinderen. Opgevolgd worden na bezoek bij de dierenarts. Meegevoeld bij afscheid.

Of de andere exponent van het samenleven die er ook is: dat ze ongemakkelijk getolereerd worden, genegeerd? Strijd oproepen, frustraties…

En Kafka is vast al terug en Pixie en... Dat hoop ik toch.

Maar misschien heb ik mij, bij nader inzien, toch vergist en zijn we uiteindelijk meer een hondenwijk. Dan hoor ik dat wel.

Wim VERZELEN (tekst en foto)

WIJKDICHTERWOORDEN

Hammerklavier (poging tot reconstructie)

Het was die negen minuten later aankomen dan de rest tijd die in klank als verlichting door een open zwart dwaalt gehoorzaam de blik neerslaat het hoofd hangend de armen uitgestrekt naar binnen gekeerd als het begin van slaap wapperend een gordijn in blauw grijs het was nacht noch avond het was podium.

Die ene beweging van een teerbeminde die momenten door de lucht vloog neer kwam in andere vreemde armen koel werd gegrepen in oksel en kruis in het weglopen even achterom keek naar het verkrampte lichaam hangend bevroren in half gekruiste houding pas na pas verdwenen ze in de donkerte het afscheid in het lichaam voelend dansten ze als in olie traag een slot die negen minuten maken verschil.

Ricardo