Kracht oktober 2014

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT OKTOBER 2014

Door weer en wind BELEEF DE DELTAROUTE

01-KRACHT_Cover.indd 1

18-09-14 13:25

Inhoud Portret Maarten Reinking

Column Samen als individu

Pagina 4-5

Pagina 7

PORTRET

CONTEXT

‘Reflectie

Waarom zet je hier stevig op in?

'Projecten zijn groter geworden. Er raken steeds meer mensen bij betrokken, elk met hun eigen persoonlijke en zakelijke belangen. Dat maakt het complex. Deze veertien bruggen renoveren we in een periode van ongeveer tien jaar. Mensen zullen komen en gaan. Kennisoverdracht is dan essentieel. Alles wat we leren bij de ene brug nemen we mee bij de volgende.’

Draag je zelf kennis over?

‘Ik ben lid van Neerlands diep, een academie met als doel het vergroten en uitwisselen van kennis. Kennis in het groot (King) en de Rijksprojectacademie (RPA) zijn hierin opgegaan. Ik volg workshops, kennissessies en netwerkbijeenkomsten en vertel daar over de aanpak van Rijkswaterstaat en doe mijn voordeel met de ervaringen van anderen. Ook schreef ik het boekje “Succesvol samenwerken”.’

Hoe werk je succesvol samen?

‘Beschouw samenwerken nooit als doel op zich, maar houd altijd goed het gezamenlijke doel voor ogen. Vertrouwen binnen het projectteam en naar de omgeving is belangrijk. Net als communiceren, elkaar aanspreken en humor voor het behouden van een gezonde, werkbare relatie. En weten welke rol, verantwoordelijkheid en belang een ieder heeft.

Als ik zie dat mensen lekker in hun vel zitten en alles als een geoliede machine loopt, put ik daar veel energie uit.’

Zijn er ook valkuilen?

‘Bij elke samenwerking ontstaan patronen en blinde vlekken. De wereld om ons heen staat niet stil. Blijf daarom continu toetsen of een oplossing nog functioneel en effectief is. Reflectie met de buitenwereld werkt inspirerend.’

Hoe verloopt de samenwerking bij dit programma?

‘Als pilot werken we met een managing contractor. Dat is een ingenieursbureaucombinatie die onder meer de contractbeheersing en het aansturen van de aannemer voor haar rekening neemt.

Taken die Rijkswaterstaat tot dusver altijd zelf deed. Deze verdergaande uitbesteding maakt loslaten lastig. In het begin was de sfeer dan ook gespannen, maar gaandeweg is dat aan het veranderen.

We zijn nu halverwege de pilot. Het is nog te vroeg om een oordeel te vellen.

We zien wel dat waar de ingenieursbureaus het moeten oppakken, wij het moeten loslaten. Dat is een wisselwerking. Deze coachende rol is nieuw voor ons. Omdat Rijkswaterstaat eindverantwoordelijk is, blijft de neiging om het zelf te doen groot.’

Welke ervaringen neem je mee?

Wat is jouw persoonlijke succesfactor?

‘Ik breng vaak visuele middelen in. Deze houden mensen alert en gefocust en brengen structuur aan. Bij overleggen waar de energie soms wegvloeide, is bijvoorbeeld een planbord ingevoerd. In één oogopslag zien we nu hoe de brugprojecten ervoor staan. We informeren elkaar binnen de afgesproken tijd, zonder dat de aandacht verslapt.’

PROFIEL 51 jaar getrouwd, twee kinderen van 6 en 8, woont in Haarlem hardlopen, reizen, hockeyen en varen blijf nieuwsgierig en blijf jezelf ontwikkelen

LEEFTIJD PRIVÉ

Wat is de winst voor de gebruiker?

HOBBY’S

‘Een goede samenwerking tussen alle betrokkenen, dus niet alleen binnen het projectteam, maar ook met stakeholders en interne opdrachtgevers, levert vertrouwen op. Verrassingen blijven uit en dat is een belangrijke maatstaf voor succes.

Projecten verlopen sneller en met minder hinder. Door uitloop van tijd en geld tijdig te melden en oplossingen te delen, ontstaat begrip en stijgt het aanzien als betrouwbare partner.’

MOTTO

Interesse in het boekje “Succesvol samenwerken”? Stuur een e-mail naar Rijksprojectacademie@rws.nl en ontvang het boekje gratis.

4 KRACHT OKTOBER 2014

04-KRACHT_Portret2.indd 5

‘Vergroten van de taart’ Rob van Wingerden

voor jou?

‘Samen een feestje vieren’

Ad de Rooij

Paul Langeweg

‘Co-creatie intrigeert me al jaren. Al verwarren we het begrip nog vaak met samenwerken, dat vooral is gericht op behoud van eigen identiteit. Co-creatie is juist een werkvorm waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat. Dat is toch wat anders dan samenwerken aan bijvoorbeeld de aanleg van een weg waarbij het vooraf bekend is hoe die eruit moet komen te zien. Vanuit het oogpunt van co-creatie realiseren partijen samen maatschappe-

‘Sinds de industriële revolutie pakken we complexe vraagstukken vanuit gescheiden verantwoordelijkheden aan.

Mede dankzij de technologische ontwikkelingen zien we andere organisatiepatronen ontstaan. Denk aan Wikipedia.

Deze online encyclopedie is het resultaat van het bundelen van kennis. De filosofische gedachte van co-creatie is dat je gezamenlijk de verantwoordelijkheid neemt voor het geheel. Een simpel voorbeeld: bij het organiseren van een feest kan ik zelf bedenken hoe ik overlast voor de buren wil voorkomen, maar ik kan ook met ze gaan praten. Voor hetzelfde geld doen ze met je mee en ontstaat wellicht een buurtfeest. Het is een andere manier van organiseren, maar wel een die ons meer oplevert en meerwaarde creëert. Neem het destijds gestrande project A4 Midden-Delfland.

Toen dat project later vanuit co-creatie opnieuw werd opgepakt, werd de omgeving veel meer betrokken bij vorm en inhoud. Die gezamenlijke zoektocht naar oplossingen voor meerdere vraagstukken, dat is de kracht van co-creatie.’

lijke meerwaarde in een gebied met de weg als katalysator. Wat die meerwaarde inhoudt, definiëren alle partijen samen. Ook stellen zij hiervoor een integraal ontwikkelplan op, inclusief gezamenlijke financiering. Ik verheug me erop om die creatieve energie te delen en te verspreiden binnen onze organisatie.

Aan Rijkswaterstaat de taak om hierin niet volgend, maar leidend te zijn. We barsten van de kennis. We kunnen die kennis inbrengen in co-creatieprocessen en zo samen met anderen hiervan leren.

Mijn persoonlijke ideaal is om hiervoor een initiërende rol te vervullen.’

PROFIEL

‘De essentie van co-creatie is voor mij het zo groot mogelijk maken van de taart in plaats van energie stoppen in het verdelen van de taart. In het optimaal benutten van ieders inbreng. Uitgangspunt is wel dat iedereen een goed beeld heeft van het gezamenlijke doel.

Co-creëren moet zo werken dat iedereen belang heeft bij het eindresultaat.

De uitdaging is hoe je dat doet. Naar mijn gevoel zijn de markt en de overheid op de goede weg. Het DBFMO-contract, waarbij de onderdelen Design, Build, Finance, Maintain en Operate zijn gecombineerd in een integrale opdracht, is daar een goed voorbeeld van. In deze contracten draait het om totaaloplossingen waarbij rekening is gehouden met de omgeving, ook tijdens de bouw. Punt van aandacht is hoe we een goede balans vinden tussen een gezonde concurrentiepositie en de hoge tenderkosten die met de inschrijving gepaard gaan. Ook moeten we voorkomen dat we in een kramp schieten. We willen alles planmatig en juridisch afbakenen en tegelijkertijd een creatief plan neerleggen. Dit zijn eigenschappen binnen aanbestedingsprocessen die co-creatie spannend maken.’

PROFIEL

hoofd denktank co-creatie, Rijkswaterstaat LEEFTIJD 60 REAGEREN VIA ad.de.rooij@rws.nl FUNCTIE

Samenwerken wordt voor Rijkswaterstaat steeds belangrijker. Het is eigenlijk vreemd dat we steeds minder van de teamrollen horen. Het lijkt wel of ze zijn vervangen door de kleuren van de managementdrives. Het grote boek dat RWS’ers krijgen bij de testuitslag managementdrives begint niet met teams en samenwerking, maar met een spannende kijk op leiderschap. Is dat de manier waarop Rijkswaterstaat zichzelf ziet als teamspeler?

Door weer en wind fietsen vriendinnen Naomi en Léan dagelijks over de Haringvlietsluizen.

De aanwezigheid van dit immense Deltawerk was voor hen tot voor kort vanzelfsprekend. Nu ze dit staaltje ingenieurskunst van dichtbij mochten aanschouwen, kijken zij toch met andere ogen naar deze bijzondere verdedigingswerken.

REAGEREN VIA

rp.van.wingerden@bamgroep.nl

REAGEREN VIA

KRACHT OKTOBER 2014 7

18-09-14 13:41

07-KRACHT_Column.indd 7

de bouwlogistiek heeft veel besparingspotentieel. ‘Het verplaatsen van materialen Markt stimuleren 18 kTon Grondverzet zandis nu nog vaak inefficiënt en milieubelastend. uitstoot 222 kTon ‘Daarnaast hebben we als doel om voor Door de logistiek efficiënter teRuimte organiseren, uitstoot voor de rivier 2020 ook 20 procent CO2-uitstoot te reducekan het aantal verkeersbewegingen met ren op materiaalgebruik. Bij gebruik van beton 60 procent verminderen. Aan Rijkswaterstaat 942 en asfalt is veel winst te behalen. Hier zijn al kTon de taak om onze aannemers hierin te stimugrote stappen gezet. Zo gebruikt het project uitstoot leren en te faciliteren.’

Wegfundering 86 kTon Zeeweringen betonblokken die geproduceerd uitstoot zijn met 50 procent minder CO2-uitstoot. Ook asfalt dat met een lagere temperatuur wordt pROFIEL geproduceerd, levert 30 procent minder 36 kTon uitstoot CO2-uitstoot op. We stimuleren de markt 18 kTon uitstoot Harald Versteeg 98 kTon NaaM: materialen met een betere milieuprestatie te uitstoot 213 kTon gebruiken door duurzaamheid alsRuimte EMVI-voor de rivierFuNctie: programmamanager uitstoot Leefomgeving; lid van de kerngroep criterium op te nemen bij aanbestedingen.’

Duurzaamheid bij Rijkswaterstaat Het onderdeel Leefomgeving voert Harde afspraken 86 kTon programma’s uit op het gebied van milieu Duurzaamheid is niet meer vrijblijvend, uitstoot Schepen en leefomgeving. Dit doet Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat heeft zichzelf doelen gesteld voor IenM (vooral DG Milieu en en de verantwoordelijkheid voor duurzaamInterntionaal en DG Ruimte en water), heid bij de proceseigenaren belegd. Harald: andere ministeries en decentrale overheden.

‘Met het ministerie van IenM maken we nu

24%

9%

23%

afspraken over energiezuinig beheer van de netwerken en hoe die worden vastgelegd in de Service Level Agreements. Harald: ‘Ook met de Green Deal Duurzaam GWW maakten we afspraken over een uniforme aanpak met andere opdrachtgevers en marktpartijen.

Schepen Hierbij zetten we ook de Omgevingswijzer in.

Dit instrument brengt vooraf kansen voor duurzaamheid in beeld bij gebiedsgerichte

1%

9 kTon uitstoot

10%

9 kTon uitstoot

8%

23% 213 kTon

80 kTon 80 kTon uitstoot uitstoot

Reductiedoelen Besparing t.o.v. 2009 Reductiedoelen Besparing t.o.v. 2009 20% 20%

86

Staalconstructies

Huisvesting Huisvesting

23%

Besparing t.o.v. 2009

Energiereductie in 2020

Eigen wagenpark Betere milieuprestatie Eigen wagenpark materialen in 2020

uitstoot

Reductiedoelen 9%

Besparing t.o.v. 2009

Woon-werkverkeer

20%

12%

Eigen wagenpark

Woon-werkverkeer

Betere milieuprestatie materialen in 2020

Eigen invloed

Energiereductie Betere milieuprestatie Energiereductie Betere milieuprestatie in 2020 in 2020 Zelf aan de materialen slag met duurin 2020 materialen in 2020

zaamheid? Kijk vanuit je eigen

CO2-uitstootfunctie in kTonop vanwelk deel van de CO2-uitstootRWS in kTon van Woon-werkverkeer energieverbruik footprintRWS je invloed hebt en 20% Woon-werkverkeer energieverbruik 155

9%

20%9%

Huisvesting

20% 20%

Asfalt 23%

86

kTon kTonReductiedoelen uitstoot uitstoot

12% 12% 4% 5% Asfalt 4% 5% Huisvesting

23% Autogebruik Autogebruik 86 dienstreizen dienstreizen kTon

4%

CO2-uitstoot in kTon van energieverbruik RWS 155 150 145 140 135 130 125 120

2009

2010

2011

2012

2013

zoek naar mogelijkheden om CO -uitstoot te reduceren.

Heb je vragen of verbeter2010 2011 2012 kan 2013 ideeën waarbij je hulp 2009 2010 2011 2012 2013 gebruiken, neem dan contact op met - Susan Verheijden (energiebesparing, gebouwen, vloot, wagenpark) - Gerwin Schweitzer (duurzame inkoop GWW) - Anita Baas (energiewinning) - Paul Fortuyn (weggebruikers)

150 155 145 150 140 145 135 2 140 130 135 125 130 120 125 2009 120

Eigen wagenpark 18-09-14 14:34 14-KRACHT_Achtergrond.indd 15

155 150 145 140 135 130 125 120

Wat houdt jullie partnerschap nog meer in?

‘We gaan bij de bedrijven op bezoek en controleren ook vanuit de lucht’, vertelt John Hermans, inspecteur handhaving bij Rijkswaterstaat. ‘Op het moment dat we de inspectievluchten inplannen, nemen we de aandachtspunten van de waterschappen mee. Deze zogeheten aandachtspuntenlijst koppelen we aan coördinaatgegevens.

Op een hoogte van 90 meter is goed te zien waar bedrijven de regels overtreden. In de toekomst willen we alle bevindingen verwerken in één database waar iedereen alle resultaten van de inspectievluchten eenvoudig kan opvragen.’

Gedeeld werk is het halve werk.

Geldt dat ook voor jullie?

‘Geografisch gezien is ons controlegebied iets groter geworden nu we gedeeltelijk ook toezicht houden voor

CO2-uitstoot in kTon van energieverbruik RWS

12%

‘Voor ons is samenwerken vooral vanzelfsprekend. Aan de basis van alle controlebezoeken ligt immers dezelfde wetgeving’, vertelt Michiel Crasborn, toezichthouder bij waterschap Peel en Maasvallei. ‘Dit betekent dat we onaangekondigd agrarische bedrijven bezoeken en controleren of zij zich houden aan bijvoorbeeld het Activiteitenbesluit Milieubeheer* en de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Dat doen we voor ons eigen waterschap, maar ook voor Rijkswaterstaat. Als we bijvoorbeeld een rundveebedrijf bezoeken, controleren we specifiek of de perssappen uit de voeropslag niet in het oppervlaktewater terechtkomen. Bij andere bedrijven letten we bijvoorbeeld op het gebruik en de opslag van bestrijdingsmiddelen. Zo heeft elke bedrijfstak zijn eigen specifieke zaken waarop we toezicht houden.’

uitstoot

VAN LINKS NAAR RECHTS: MICHIEL CRASBORN, JOHN HERMANS EN JAN HUVENEERS

2010

2011

2012

2013

18-09-14 14:34

18-09-14 13:48

19-09-14 16:36

Mireille de Goey Procesmanager van aannemerscombinatie CADICOM

‘De aanleg van extra rijstroken in het hart van de Randstad is gerealiseerd met zo min mogelijk verkeershinder. In totaal waren er zes weekendafsluitingen en is vooral ’s nachts gewerkt. Door het werk in fases uit te voeren, konden nieuwe rijstroken sneller open. Dat was een logistieke uitdaging.

De omgeving werd tijdig geïnformeerd, waardoor de klachten beperkt bleven. Door akoestische aanpassingen van de geluidsschermen verliep alleen het begin wat moeizamer. Maar wat betreft veiligheid is dit een voorbeeldproject. Zo liep een veiligheidscoach rond op de werkvloer om bewustwording te creëren en houding en gedrag te verbeteren. Samen met Rijkswaterstaat werden safety walks verricht met als resultaat nul verzuimongevallen. Dit is echt een topprestatie.’

12 KRACHT OKTOBER 2014

KRACHT OKTOBER 2014 13

12-KRACHT_Mooi werk.indd 12

18-09-14 13:52

BOTER BIJ DE VIS

buitenwacht

12-KRACHT_Mooi werk.indd 13

18-09-14 13:52

16-KRACHT_Interview.indd 17

TOEN-NU-STRAKS

Van

Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis.

Ideeën van medewerkers zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

volgzaam naar betrokken

Kiezen voor flexibel vervoer

Rijkswaterstaat. Maar eigenlijk zetten we vooral onze expertise gerichter in. Zo weten wij veel van gewasbeschermingsmiddelen en lozingen bij open teelt en veehouderij. Rijkswaterstaat zit juist dieper in het Besluit Bodemkwaliteit. Die controles doen zij voor ons’, legt Michiel uit. ‘De lastenverlichting zit ’m dus vooral in het feit dat er minder inspecteurs bij het bedrijf over de vloer komen. Doordat we straks onder hetzelfde contract een helikopter kunnen huren of zelfs de vluchten van elkaar kunnen overnemen, hoeft de helikopter minder vaak de lucht in. Dat is kostenefficiënt en klantvriendelijk.’

De spitsstrook op de A12 Utrecht-Veenendaal is opgedeeld in deeltrajecten. Het openen van de spitstrook ging voorheen niet in één keer, maar in delen. Het bekijken van de situatie op de weg -schouwen- en het wijzigen van de informatie op de borden boven de weg per deeltraject kostte veel tijd. ‘Nu controleren we het hele traject op obstakels, pechgevallen of ongevallen op de weg en veranderen we in een keer alle borden’, zegt Ferdie, die op dit idee kwam. Hierdoor gaat de spitstrook op de A12 al een jaar lang sneller open.

‘Belangrijk is dat de tijd tussen schouwen en openstellen niet te lang duurt, want in de tussentijd kan een ongeluk ontstaan. Een tweede schouw dient daarvoor als veiligheidscontrole.’

Wat merkt een agrariër of tuinder daarvan?

‘Zij krijgen vooral een professionelere gesprekspartner met veel agrarische voorkennis’, vervolgt John. ‘Prettig is ook dat we hem niet onnodig overvallen met precies hetzelfde controlebezoek. Een boer of tuinder ziet één vertrouwd gezicht.’ Jan Huveneers, toezichthouder bij waterschap Roer en Overmaas: ‘Bij de waterschappen hebben de toezichthouders die deze controles uitvoeren vaak een agrarische achtergrond. Hierdoor spreken we de taal van de boeren en begrijpen we sneller waar de pijnpunten zitten.’

Bij het openen en sluiten van de spitsstroken ontdekte Ferdie van Es, wegverkeersleider bij de verkeerscentrale Midden-Nederland, dat dat sneller en toch veilig kon. In plaats van dertien minuten kost het hem nog maar acht minuten. Behalve een tijdwinst van vijf minuten is de winst vooral een tevreden weggebruiker.

In hoeverre maakt samenwerking je eigen werk interessanter?

Jan: ‘Wij zijn het verlengstuk van elkaars ogen en oren.

Door met elkaar mee te lopen of elkaar van tijd tot tijd te bellen blijf je op de hoogte van alles wat er speelt in ons beheergebied. Mocht er dan iets aan de hand zijn, dan zit je er gelijk bovenop. Daarnaast leren we elke dag meer over elkaars organisaties. Hoe verschillend die ook zijn qua omvang en inrichting, in de praktijk zijn de onderlinge communicatielijnen kort.’ Michiel: ‘We leren elkaar

Idee overnemen De vraag is nu of andere verkeerscentrales dit idee van Ferdie gaan overnemen. De reacties op het sneller en slimmer openen en sluiten van de spitstrook op de A12 zijn in elk geval positief.

‘Wegverkeersleiders kunnen de weggebruikers zo sneller bedienen, waardoor het verkeer vlot en soepel doorstroomt. Elke spitsstrook die uit meerdere deeltrajecten bestaat, kunnen we op deze manier openen, zonder dat het ten koste gaat van de veiligheid op de weg.’

18-09-14 14:09

‘Verander de mindset’

‘Ontdek de winst in proeftuinen’

‘Onze maatschappij vraagt om efficiëntere en duurzamere transportstromen. Het antwoord daarop van het bedrijfs­ leven, de kennisinstellingen en de overheid is synchro­ modaal transport. Het topsectorenbeleid Logistiek, waarvan het Strategisch Platform Logistiek de uitvoerder is, zet hierop volop in. De vervoersvraag en actuele omstandigheden bepalen de keuze van vervoer via weg, spoor en/of water. Het idee is om de logistiek zo te orga­ niseren dat vervoer over spoor en water een logische keuze is. Deze flexibele vervoersvorm is echter pas succes­ vol als de informatie over de beschikbaarheid van de infrastructuur voorhanden en transparant is. Zo willen veel logistieke partijen graag weten hoe laat welke con­ tainer waar moet zijn, of er stremmingen zijn en wanneer onderhoud is gepland aan wegen, spoor of sluizen.

Daarom zitten we regelmatig met Rijkswaterstaat rond de tafel. De grootste uitdaging is het veranderen van de mindset. Dat doen we onder meer door de voordelen van synchromodaal transport onder de aandacht te brengen bij verladers en logistieke dienstverleners, minister Schultz van Haegen te betrekken bij pilotprojecten en elk positief resultaat breed uit te meten.’

‘Een van de drie sporen die we binnen het programma Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen (IDVV) bewandelen, gaat over het delen van informatie tussen overheden en logistieke partners. Als aanjager van synchromodaal transport stimuleren we vanuit Rijkswaterstaat regelmatig ondernemers die willen experimenteren met meerdere vervoersmodaliteiten.

We verleiden het bedrijfsleven onder meer met organisa­ torische en financiële steun. In de logistieke keten zijn ondernemers vaak concurrenten van elkaar. Wij willen die partijen ervan overtuigen dat iedereen beter wordt van synchromodaal transport. Op dat vlak moeten bedrijven nog leren verder te kijken dan hun korte­ termijnplanning. Een van de grootste bottlenecks is dat veel bedrijven geneigd zijn om hun transport te organise­ ren zoals ze dat altijd doen. Daarnaast kent de bedrijfstak geringe marges. Hierdoor ontbreekt de drive om over te stappen naar nieuwe vervoersconcepten. Om de markt toch uit te dagen, laten we die zo veel mogelijk de winst ontdekken in proeftuinen.’

wie Wando Boevé wat voorzitter stuurgroep Synchromodaal Transport en lid van het Strategisch Platform Logistiek waar Europe Container Terminals (ECT)

KRACHT OKTOBER 2014 17

16-KRACHT_Interview.indd 16

Op de A10-Oost en de A1 bij Diemen stroomt het verkeer na de komst van extra rijstroken beter door. Voor deze eerste opgeleverde weguitbreiding tussen Schiphol, Amsterdam en Almere waren 25.000 ton asfalt, 12 kilometer geluidsschermen variërend van 4 tot 10 meter hoog en de aanpassing van dertien viaducten nodig.

Pagina 22-23

*voorheen het Lozingsbesluit Open Teelt en Veehouderij.

kracht OKtOBer 2014 15

2009

kilometer Deltaroute

08-KRACHT_Reportage.indd 9

‘Nul verzuimongevallen’

krijgt een boost

Feiten en cijfers KrachT OKtOBER 2014 9

18-09-14 13:48

Economie

fietsroutes waarvan 3 speciale Deltaroutes

Pagina 21

Is samenwerken aangeleerd gedrag of een tweede natuur?

Asfalt Asfalt

Betonconstructies 49% 49%

Schepen Schepen

John Hermans

Staalconstructies Staalconstructies

Staalconstructies

Deltawerken in 3 provincies

luna (linKs), lÉan, naoMi en niKKi TiJDens hun DageliJKse FieTsTochT over De haringvlieTsluiZen.

8 KrachT OKtOBER 2014

Elkaars controlebezoeken overnemen, inspectievluchten delen op basis van één landelijk contract en het uitwisselen van Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s). Duurzaam verbinden, zo noemen Rijkswaterstaat Zuid-Nederland en de waterschappen Roer en Overmaas en Peel en Maasvallei hun samenwerking. Drie Limburgse inspecteurs lopen vooruit op het Bestuursakkoord Water en deelden de afgelopen vijf jaar succesvol kennis, expertise en ervaringen.

‘Een boer of tuinder ziet één vertrouwd gezicht’

Betonconstructies Betonconstructies

uitstoot uitstoot

Betonconstructies

Openbaar vervoer Openbaar vervoer

Energiereductie in 2020

9%

4%

8%8%

Kustsuppletie

4% 4% 36 kTon Waterbouwsteen 36 kTon

213 kTon uitstoot uitstoot

Waterbouwsteen

20%

5%

Jan Huveneers

likes op facebookbericht haringvlietsluizen

keer gedeeld

websitebezoekers

08-KRACHT_Reportage.indd 8

Gedeelde kracht is het halve werk!

‘Wij zijn het verlengstuk van elkaars ogen en oren’

uitstoot

uitstoot CO2-emissie eigen energieverbruik RWS

49%

86

Autogebruik dienstreizen

942 942

kTon kTon uitstoot uitstoot

23% 23% 213 kTon

8%

80 kTon Kustsuppletie

9%9% 86 kTon 86 kTon uitstoot uitstoot 4% 36 kTon

Energieverbruik Energieverbruik infrastructuur infrastructuur

Kustsuppletie Kustsuppletie

Waterbouwsteen Waterbouwsteen

80 kTon uitstoot

4%

kTon uitstoot

Openbaar vervoer

9 kTon uitstoot

98 kTon uitstoot uitstoot

kTon uitstoot

98 kTon uitstoot

5% Autogebruik dienstreizen23%

1%

98 kTon uitstoot

7% Energieverbruik 66 kTon 24%2% infrastructuur uitstoot 222 kTon 2% 10% uitstoot18 kTon 10% 18 kTon uitstoot 98 kTon uitstoot

Ruimte voor de rivier 942 Ruimte voor de rivier

1%

66 kTon uitstoot uitstoot

9 kTon uitstoot uitstoot

222 kTon uitstoot uitstoot

Wegfundering Wegfundering

Openbaar vervoer

49%

24% 24% 222 kTon

Grondverzet zand Grondverzet zand

10%

9%

14 kracHt OktOBER 2014

14-KRACHT_Achtergrond.indd 14

2%

Energieverbruik uitstoot infrastructuur

66 kTon uitstoot

9 kTon uitstoot

7%7% 66 kTon

10% 10% 1% 98 kTon 98 kTon 9 kTon 1% uitstoot

7%

1%

projecten. We werken er nu aan om de De documentaire An Inconvenient Truth bracht het Onderhoud vaargeulen in zoet water Omgevingswijzer binnen het proces klimaatbewustzijn wereldwijd onder de aandacht.

Omgeving- en Assetmanagement te implementeren. Op die manier wordt duurzaamOok voor Rijkswaterstaat was het een grote inspiratie1% heid een integraal onderdeel van onze 9 kTon bron en een reden om werk te maken van CO2-reductie. projecten.’ uitstoot Grondverzet zand Onderhoud in vaargeulen in zout water ‘Door onze eigen CO2-emmissie in kaart te brengen toekomstige milieuwinst de zogenoemde ‘carbon footprint’ en die gericht te In de toekomst is er nog veel milieuwinst te 1% behalen door grootschalige inzet9en verdere kTon reduceren, zijn we nu een voorbeeld voor andere uitstoot ontwikkeling van milieuvriendelijke materiaWegfundering Onderhoud vaargeulen in zoet water overheden en bedrijven waarmee we samenwerken’, 10% len. Daarnaast is met energiebesparing en 98 kTon energiewinning nog veel te bereiken. Ook uitstoot aldus Harald Versteeg.

Pieken en dalen ‘Rijkswaterstaat meet structureel het eigen energieverbruik’, vervolgt Harald. ‘De afgelopen vijf jaar zagen we daarin pieken en dalen.

Hieraan zien we dat besparingsmaatregelen effect hebben, maar dat we tegelijkertijd ook nieuwe wegen en tunnels aanleggen die veel energie verbruiken. Dat maakt onze doelstelling van 20 procent energiereductie in 2020 uitdagend.’

9 kTon uitstoot uitstoot

1%1%

9 kTon 9 kTon uitstoot uitstoot

Onderhoud vaargeulen in zoet water Onderhoud vaargeulen in zoet water

Onderhoud vaargeulen in zout water

18-09-14 13:43

INTERVIEW

1%1% 9 kTon Onderhoud vaargeulen in zout water Onderhoud vaargeulen in zout water

186 327 2.042 21 13 370

Buitenwacht Toen-nu-straks Flexibel vervoer Leiderschap

Carbon Footprint RWS

Achtergrond

routekaartjes verspreid

Facebookbericht over Brouwersdam

6 KRACHT OKTOBER 2014

06-KRACHT_Context.indd 6

‘Bereikbaarheid scoort goed’ ‘Jaarlijks huisvest de Amsterdam ArenA diverse grootschalige evenementen en dan is een goede bereikbaarheid essentieel. Het onderhouden en vernieuwen van wegen is noodzakelijk. Voorop staat om elkaar daarover goed te informeren. Rijkswaterstaat doet dat en is vooral de laatste jaren steeds helderder in de communicatie naar de omgeving. Rijkswaterstaat informeert ons over werkzaamheden, omleidingen en de impact van bepaalde maatregelen op het verkeer, zodat bezoekers goed zijn voorbereid. Ik juich de komst van extra rijstroken alleen maar toe. We zijn gebaat bij minder files, een beter wegdek en veiligere op- en afritten. Wat beter kan, is de bewegwijzering rondom de ArenAPoort. Toch scoort de bereikbaarheid over de snelwegen in onze bezoekersonderzoeken een hoge 7,6.’

Marco Gerrese Manager public affairs bij de Amsterdam ArenA

20.000

paul.langeweg@vialungo.nl

18-09-14 13:38

Paul Knoester Omgevingsmanager A10-Oost/ A1 van het wegverbredingsprogramma SchipholAmsterdam-Almere (SAA)

‘We houden een belangrijk deel van de Noordelijke Randstad bereikbaar en leefbaar met de openstelling van de extra rijstroken op de A10-Oost en de A1 bij Diemen. Ook krijgt de economie hierdoor een impuls, want we kunnen een derde meer verkeer aan. Ter hoogte van de woonwijken in Amsterdam, Diemen en Duivendrecht zijn over 12 kilometer nieuwe en hogere geluidsschermen geplaatst. Deze zijn voorzien van beplanting, die over een paar jaar tot 3 meter hoog reikt. Om het geluid voor de omwonenden zo veel mogelijk te reduceren is gekozen voor de aanleg van stil asfalt. Ook zijn extra of nieuwe fietspaden, -bruggen en ecologische verbindingen en ecopassages gerealiseerd.’

N&N

FUNCTIE

Pagina 16-18

Minder

Beleef de Deltaroute!

Samenwerken vergt een goede balans tussen groep en individu, tussen inzet en resultaat.

Dus samenwerken ja, maar dan wel als individu.

PROFIEL

CEO Koninklijke BAM Groep 53

Pagina 14-15

10%

MOOI WERK

Aanleg van stil asfalt

Een bezoek aan de Haringvlietsluizen en de Brouwersdam

Zelf beleven we, ook als columnisten, veel plezier aan samenwerken. Al tijdens de opleiding kwamen we in projectgroepen tot oplossingen die je alleen nooit had kunnen bedenken. Soms is de afhankelijkheid van anderen frustrerend, vooral als deadlines snel dichterbij komen. Onder te veel druk ontstaat de houding: ‘Samen komen we verder, maar alleen ga ik toch écht harder!’ Ofwel ‘meer met minder’ is een risico voor ‘samen met anderen’.

Interview Krachten bundelen

2%

reportage

Elkaar waarderen kan deze problemen verzachten. Het beste groepsresultaat bereiken we als iedere speler van het team tot zijn recht komt en we allemaal weten wat we van elkaar mogen verwachten. Daarin moeten we nog flink groeien.

in een week tijd

strategisch consultant en procesbegeleider, Via Lungo Advies LEEFTIJD 61

FUNCTIE LEEFTIJD

Ieder team bestaat uit spelers met verschillende kwaliteiten. Tijdens het WK voetbal zagen we dat goed in de diverse opstellingen.

Niet alleen Louis van Gaal, maar ook de Rijkswaterstaatmanager weet dit. Jarenlang werd de indeling in acht teamrollen van de Britse wetenschapper Meredith Belbin gebruikt. Met mooie aanduidingen als voorzitter, plant, vormer en bedrijfsman.

Achtergrond Carbon footprint

De Carbon Footprint bracht interessante resultaten aan het licht. Zo draagt de aanleg en het beheer slechts 3 procent bij aan de totale CO2-emissie van de rijkswegen. De weggebruikers zijn verantwoordelijk voor de overige 97 procent. ‘Dit geeft aan hoe belangrijk het is om de CO2-uitstoot van de héle keten te bekijken. We moeten dus aandacht hebben voor het energieverbruik van automobilisten, bijvoorbeeld door te werken aan doorstroming van het verkeer en vermindering van de rolweerstand van ons asfalt. De invloed die we kunnen uitoefenen op onze eigen uitstoot is vele malen groter, dan die van de weggebruikers', benadrukt Harald. ‘Daarom richtten we ons vooral op onze eigen organisatie: de meest energieverslindende objecten, onze vloot, ons wagenpark en de huisvesting.’

Pagina 12-13

Samen als individu

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

KRACHT OKTOBER 2014 5

19-09-14 16:58

CO2-uitstoot

Pagina 8-11

COLUMN

CO-CREATIE ‘Samen leren co-creëren’

‘Mijn kennis over samenwerken en het opereren als team breng ik nu in de praktijk. Bij het project Zandmotor deed de provincie Zuid-Holland de voorstudie en Rijkswaterstaat de uitvoering. Om de kennis van de voorstudie mee te nemen in de uitvoering maakte een omgevingsmanager van de provincie deel uit van het uitvoeringsteam. Aan de hand van ons integraal projectmanagementmodel (IPM) kon ik deze omgevingsmanager haarfijn uitleggen wat wij van hem verwachtten.

Dit model geeft aan hoe we projecten managen en wie welke rol, taak en verantwoordelijkheid heeft. Deze basis zorgt ervoor dat een project gemakkelijk over te nemen of op te starten is.’

04-KRACHT_Portret2.indd 4

Mooi werk Extra rijstroken

Wat betekent

met de buitenwereld houden’ Veertien beweegbare en vaste stalen bruggen zijn toe aan een grondige opknapbeurt. Stuk voor stuk zijn deze bruggen uniek. Een mooie uitdaging voor Maarten Reinking, programmamanager Renovatie Stalen Bruggen, die liever geen dubbel werk verricht en stevig inzet op kennis delen en samenwerken.

Reportage Deltaroute

18-09-14 14:13

21-KRACHT_Buitenwacht.indd 21

1970-1985: opdracht is opdracht ‘Ik herinner me mijn eerste twee werkweken in 1982 nog als de dag van gisteren. De organisatie van toen kenmerkte zich door haar formele cultuur met directieve leiders en een sterk hiërarchische structuur’, vertelt Edwin Verhagen, senior adviseur Projecten. ‘Iedereen klokte ’s ochtends netjes in jasje-dasje in en sprak elkaar aan met meneer of mevrouw. Elkaar met ‘je’ aanspreken was hoogst ongebruikelijk.

Opdrachten kreeg je van je baas en die voerde je volgzaam uit. Ook al was het niet altijd duidelijk wat het achterliggende doel was.’

wie Ranko Visser wat projectleider, projectmanager

programma IDVV waar Rijkswaterstaat

kracht OkTOBER 2014 21

20-KRACHT_BoterVis.indd 20

De deur open houden voor je baas, hem met ‘u’ aanspreken en volgzaam je opdracht uitvoeren. Het is de organisatiecultuur van de tachtiger jaren in een notendop. Een heel verschil met de informele omgangsvormen van nu. Om over dienend leiderschap nog maar te zwijgen. Toch is het oude, hiërarchische denken niet helemaal verdwenen. Loslaten kost tijd.

18-09-14 14:16

2000-2012: scheiding van beleid en uitvoering

1985-1990: computers doorbreken cultuur ‘De titels voor je naam spraken boekdelen.

De verschillen in rangen en standen kwamen tot uiting in de kleinste voorbeelden. Zo werd van medewerkers verwacht dat ze de deur voor hun meerdere openhielden. Die formele cultuur kantelde toen de eerste computer zijn intrede deed in 1985. Door deze technologische ontwikkeling gingen medewerkers op een andere manier samenwerken en bogen zich vaker over de vraag achter de vraag. Deze verandering werd versterkt door de aanwas van jongeren die na de crisis bij Rijkswaterstaat aan de slag gingen.’

In de decennia die volgden, veranderde de rol van Rijkswaterstaat compleet: van bouwer naar beheerder en van maker naar manager. ‘De uitvoering van projecten ging definitief over naar marktpartijen, terwijl wij ons meer concentreerden op het efficiënter inrichten van onze werkprocessen’, vervolgt Edwin. Jan Hofsteenge, programmamanager van het KR8-ontwikkelteam vult aan: ‘Meer doen met minder mensen, dat was en is wat politiek en publiek van ons verlangen.

Daarbij hoort een organisatie die efficiënt inspeelt op de wisselende vraag van de omgeving. Met leidinggevenden die voorbeeldgedrag vertonen, denken en handelen vanuit de klant, die medewerkers faciliteren in plaats van instrueren en duidelijk zijn over ieders dagelijkse bijdrage aan de organisatiedoelen en daarover terugkoppeling geven.

Tot slot ligt er ook een verantwoordelijkheid bij de medewerkers. Aan hen de taak om zelf initiatief te nemen om hun werk te verbeteren of efficiënter te maken. Uiteraard moeten zij daarvoor tijd maken en krijgen.

en volgden 180 van de 450 leidinggevenden het leertraject KR8/leiderschap. Helaas zijn we nog niet zo ver als we hadden gewild. Dit komt vooral omdat we naast onze interventie op gedrag ook te maken kregen met een grootscheepse reorganisatie. Dat hakt er in bij veel mensen. Naar verwachting is 2015 het jaar waarin we vanuit een stabiele basis het KR8-gedachtegoed verder kunnen uitbouwen.’

2020: het goede voorbeeld geven 2012-2015: KR8 kost tijd ‘Toch is het aandragen van ideeën nog steeds geen tweede natuur van de gemiddelde Rijkswaterstater’, zegt Jan. ‘Hetzelfde geldt voor het melden van een fout of probleem en daarvan expliciet te leren. Ook moeten veel leidinggevenden nog wennen aan hun rol als dienend leider. Die omslag maak je niet in vier jaar tijd. Dat kan wel vijftien jaar duren. Toch registreerden we onlangs het duizendste verbeteridee van medewerkers

22 KRACHT OKTOBER 2014

22-KRACHT_Toen-straks.indd 22

dienend leiderschap daarin is wat mij betreft tweeledig. Iedere medewerker heeft recht op een leidinggevende die aanspreekbaar is voor vragen, doortastend is in de besluitvorming en medewerkers het gevoel geeft dat ze hun deskundigheid kunnen inbrengen.

Aan de andere kant vind ik dat medewerkers ook zelf het goede voorbeeld kunnen geven.

Iedereen, op elke plek in het werkproces, weet dat er ruimte is voor verbetersuggesties. Kortom: dienend leiders bestaan bij de gratie van actieve medewerkers.’

‘Tegenwoordig sluit Rijkswaterstaat veel beter aan op de beweging in de samenleving.

Daardoor werd de organisatiecultuur opener’, vindt Sjan Arts, manager Programmateam Leertrajecten OP2015. ‘Over vijf jaar zie ik idealiter een organisatie die erin geslaagd is de problemen over de werkprocessen in een open gesprek met elkaar op te lossen.

Dat er een cultuur heerst waarbij medewerkers fouten aangrijpen als kans om te verbeteren. Want als we dat blijven afschermen voor elkaar kunnen we nooit tot transparante processen komen. De plaats van KRACHT OKTOBER 2014 23

18-09-14 16:17

22-KRACHT_Toen-straks.indd 23

18-09-14 16:17

Colofon Kracht is een blad voor alle Rijkswaterstaters.

Onderwerpen worden aangeleverd door collega’s uit het land. Uitspraken, meningen en citaten in dit blad weerspiegelen niet noodzakelijk de visie van het management van Rijkswaterstaat. KRACHT verschijnt 6 keer per jaar.

KRACHT maakt gebruik van Layar. Download de app en scan de pagina’s met het icoon om nog meer te ontdekken.

02-KRACHT_Inhoud.indd 2

Uitgave Rijkswaterstaat Corporate Dienst Opdrachtgever Marjan Buruma, Rijkswaterstaat Bestuursstaf Projectleiding Henk Kloosterhuis, Rijkswaterstaat Corporate Dienst BladcoÖrdinatie & realisatie Bureau Karin de Lange, Den Haag Tekst & redactie Bureau Karin de Lange en BCP Eindredactie Susan de Louw en Saskia Hinssen (Bureau Karin de Lange, 070 365 44 34) Beeldredactie Bureau Karin de Lange

Illustratie & fotografie Marcel Rozenberg, Edwin Weers, Ton Borsboom, fotoburo Dijkstra, Loek Weijts, Thinkstock, Getty Images, www.shutterstock.com, Hollandse Hoogte en Rijkswaterstaat beeldbank Oplage 7.500 exemplaren Art direction Ontwerpwerk, Den Haag Vormgeving Inpladi bv, Cuijk Druk drukkerij Weemen, Gemert Reacties, suggesties of onderwerpen?

Mail kracht@rws.nl Vragen over de bezorging kun je sturen aan de afdeling Communicatie van je organisatie­onderdeel.

22-09-14 11:59

STROOIGOED

Feiten en cijfers

20

procent energiereductie in 2020 is het doel

2.400 mensen

werken aan de SAA-projecten

We zijn begonnen met de jaarlijkse vlootschouw. al het wintermaterieel wordt getest en winterklaar gemaakt. Bekijk de video.

370

kilometer Deltaroute Bij hasselt is deze zomer een 500 jaar oud scheepswrak gevonden. rijkswaterstaat zocht de rivierbodem af naar een gezonken pleziervaartuig en stuitte op het wrak. archeologen vermoeden dat het om een koggeschip gaat van 27 meter lang. Deze vrachtschepen dienden in 1500 vaak voor de handel op de Oostzee. Meer is niet bekend. Duikers kijken binnenkort wat voor soort schip het is, hoe het daar terecht is gekomen en of er nog scheepsinventaris of lading aanwezig is.

De bouw van de 115 meter hoge radartoren op Neeltje Jans is begonnen.

Foto door @foto_iersel

Het onzichtbare zichtbaar maken De werkzaamheden van het tunnelproject a2 Maastricht vinden steeds meer ondergronds plaats. Om het onzichtbare toch bovengronds zichtbaar te maken, is er nu een app. hiermee kunnen gebruikers het project real time volgen. Ze krijgen het laatste nieuws en kunnen reageren op twitter-berichten. Ook is er een interactieve kaart met daarop ruim twintig kunstwerken van a2 Maastricht en informatie over de toekomst. het is mogelijk een kijkje onder de grond te nemen via panoramaopnames of een wandeling langs de tunnelbouwkuip te maken voor meer informatie over de vorderingen.

De VIB bestaat 120 jaar De vereniging voor infrastructuurbeheerders (VIB) bestaat dit jaar 120 jaar. Deze voormalige Vereniging van Waterstaatkundige ambtenaren van de rijkswaterstaat (VWar), tegenwoordig districtshoofden genaamd, had drie doelen: kameraadschap, belangenbehartiging en het delen van kennis van beheer en onderhoud.

Na jaren van groei kreeg de vereniging last van krimp en gebrek aan vitaliteit. In 2011 ging de vereniging onder de naam VIB verder. De vereniging koos voor verbreding naar andere infrabeheerders en blijft inzetten op een informeel netwerk, waarbij de samenwerking en kennisuitwisseling op het gebied van assetmanagement en omgevingsmanagement centraal staan.

Meer informatie via www.vib-infra.nl.

KRACHT OKtOBEr 2014 3

02-KRACHT_Inhoud.indd 3

18-09-14 14:28

PORTRET

‘Reflectie

met de buitenwereld ho Veertien beweegbare en vaste stalen bruggen zijn toe aan een grondige opknapbeurt. Stuk voor stuk zijn deze bruggen uniek. Een mooie uitdaging voor Maarten Reinking, programmamanager Renovatie Stalen Bruggen, die liever geen dubbel werk verricht en stevig inzet op kennis delen en samenwerken.

Waarom zet je hier stevig op in?

'Projecten zijn groter geworden. Er raken steeds meer mensen bij betrokken, elk met hun eigen persoonlijke en zakelijke belangen. Dat maakt het complex. Deze veertien bruggen renoveren we in een periode van ongeveer tien jaar. Mensen zullen komen en gaan. Kennisoverdracht is dan essentieel. Alles wat we leren bij de ene brug nemen we mee bij de volgende.’

Draag je zelf kennis over?

‘Ik ben lid van Neerlands diep, een academie met als doel het vergroten en uitwisselen van kennis. Kennis in het groot (King) en de Rijksprojectacademie (RPA) zijn hierin opgegaan. Ik volg workshops, kennissessies en netwerkbijeenkomsten en vertel daar over de aanpak van Rijkswaterstaat en doe mijn voordeel met de ervaringen van anderen. Ook schreef ik het boekje “Succesvol samenwerken”.’

Hoe werk je succesvol samen?

‘Beschouw samenwerken nooit als doel op zich, maar houd altijd goed het gezamenlijke doel voor ogen. Vertrouwen binnen het projectteam en naar de omgeving is belangrijk. Net als communiceren, elkaar aanspreken en humor voor het behouden van een gezonde, werkbare relatie. En weten welke rol, verantwoordelijkheid en belang een ieder heeft.

Als ik zie dat mensen lekker in hun vel zitten en alles als een geoliede machine loopt, put ik daar veel energie uit.’

Zijn er ook valkuilen?

‘Bij elke samenwerking ontstaan patronen en blinde vlekken. De wereld om ons heen staat niet stil. Blijf daarom continu toetsen of een oplossing nog functioneel en effectief is. Reflectie met de buitenwereld werkt inspirerend.’

Hoe verloopt de samenwerking bij dit programma?

‘Als pilot werken we met een managing contractor. Dat is een ingenieursbureaucombinatie die onder meer de contractbeheersing en het aansturen van de aannemer voor haar rekening neemt.

Taken die Rijkswaterstaat tot dusver altijd zelf deed. Deze verdergaande uitbesteding maakt loslaten lastig. In het begin was de sfeer dan ook gespannen, maar gaandeweg is dat aan het veranderen.

We zijn nu halverwege de pilot. Het is nog te vroeg om een oordeel te vellen.

We zien wel dat waar de ingenieursbureaus het moeten oppakken, wij het moeten loslaten. Dat is een wisselwerking. Deze coachende rol is nieuw voor ons. Omdat Rijkswaterstaat eindverantwoordelijk is, blijft de neiging om het zelf te doen groot.’

Welke ervaringen neem je mee?

‘Mijn kennis over samenwerken en het opereren als team breng ik nu in de praktijk. Bij het project Zandmotor deed de provincie Zuid-Holland de voorstudie en Rijkswaterstaat de uitvoering. Om de kennis van de voorstudie mee te nemen in de uitvoering maakte een omgevingsmanager van de provincie deel uit van het uitvoeringsteam. Aan de hand van ons integraal projectmanagementmodel (IPM) kon ik deze omgevingsmanager haarfijn uitleggen wat wij van hem verwachtten.

Dit model geeft aan hoe we projecten managen en wie welke rol, taak en verantwoordelijkheid heeft. Deze basis zorgt ervoor dat een project gemakkelijk over te nemen of op te starten is.’

Wat is jouw persoonlijke succesfactor?

‘Ik breng vaak visuele middelen in. Deze houden mensen alert en gefocust en brengen structuur aan. Bij overleggen waar de energie soms wegvloeide, is bijvoorbeeld een planbord ingevoerd. In één oogopslag zien we nu hoe de brugprojecten ervoor staan. We informeren elkaar binnen de afgesproken tijd, zonder dat de aandacht verslapt.’

Wat is de winst voor de gebruiker?

‘Een goede samenwerking tussen alle betrokkenen, dus niet alleen binnen het projectteam, maar ook met stakeholders en interne opdrachtgevers, levert vertrouwen op. Verrassingen blijven uit en dat is een belangrijke maatstaf voor succes.

Projecten verlopen sneller en met minder hinder. Door uitloop van tijd en geld tijdig te melden en oplossingen te delen, ontstaat begrip en stijgt het aanzien als betrouwbare partner.’

4 KRACHT OKTOBER 2014

04-KRACHT_Portret2.indd 4

19-09-14 16:58

houden’

PROFIEL LEEFTIJD PRIVÉ HOBBY’S MOTTO

51 jaar getrouwd, twee kinderen van 6 en 8, woont in Haarlem hardlopen, reizen, hockeyen en varen blijf nieuwsgierig en blijf jezelf ontwikkelen

Interesse in het boekje “Succesvol samenwerken”? Stuur een e-mail naar Rijksprojectacademie@rws.nl en ontvang het boekje gratis.

KRACHT OKTOBER 2014 5

04-KRACHT_Portret2.indd 5

18-09-14 13:38

CONTEXT Wat betekent

CO-CREATIE ‘Samen leren co-creëren’

‘Vergroten van de taart’ Rob van Wingerden

voor jou?

‘Samen een feestje vieren’

Ad de Rooij

Paul Langeweg

‘Co-creatie intrigeert me al jaren. Al verwarren we het begrip nog vaak met samenwerken, dat vooral is gericht op behoud van eigen identiteit. Co-creatie is juist een werkvorm waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat. Dat is toch wat anders dan samenwerken aan bijvoorbeeld de aanleg van een weg waarbij het vooraf bekend is hoe die eruit moet komen te zien. Vanuit het oogpunt van co-creatie realiseren partijen samen maatschappe-

‘Sinds de industriële revolutie pakken we complexe vraagstukken vanuit gescheiden verantwoordelijkheden aan.

Mede dankzij de technologische ontwikkelingen zien we andere organisatiepatronen ontstaan. Denk aan Wikipedia.

Deze online encyclopedie is het resultaat van het bundelen van kennis. De filosofische gedachte van co-creatie is dat je gezamenlijk de verantwoordelijkheid neemt voor het geheel. Een simpel voorbeeld: bij het organiseren van een feest kan ik zelf bedenken hoe ik overlast voor de buren wil voorkomen, maar ik kan ook met ze gaan praten. Voor hetzelfde geld doen ze met je mee en ontstaat wellicht een buurtfeest. Het is een andere manier van organiseren, maar wel een die ons meer oplevert en meerwaarde creëert. Neem het destijds gestrande project A4 Midden-Delfland.

Toen dat project later vanuit co-creatie opnieuw werd opgepakt, werd de omgeving veel meer betrokken bij vorm en inhoud. Die gezamenlijke zoektocht naar oplossingen voor meerdere vraagstukken, dat is de kracht van co-creatie.’

lijke meerwaarde in een gebied met de weg als katalysator. Wat die meerwaarde inhoudt, definiëren alle partijen samen. Ook stellen zij hiervoor een integraal ontwikkelplan op, inclusief gezamenlijke financiering. Ik verheug me erop om die creatieve energie te delen en te verspreiden binnen onze organisatie.

Aan Rijkswaterstaat de taak om hierin niet volgend, maar leidend te zijn. We barsten van de kennis. We kunnen die kennis inbrengen in co-creatieprocessen en zo samen met anderen hiervan leren.

Mijn persoonlijke ideaal is om hiervoor een initiërende rol te vervullen.’

‘De essentie van co-creatie is voor mij het zo groot mogelijk maken van de taart in plaats van energie stoppen in het verdelen van de taart. In het optimaal benutten van ieders inbreng. Uitgangspunt is wel dat iedereen een goed beeld heeft van het gezamenlijke doel.

Co-creëren moet zo werken dat iedereen belang heeft bij het eindresultaat.

De uitdaging is hoe je dat doet. Naar mijn gevoel zijn de markt en de overheid op de goede weg. Het DBFMO-contract, waarbij de onderdelen Design, Build, Finance, Maintain en Operate zijn gecombineerd in een integrale opdracht, is daar een goed voorbeeld van. In deze contracten draait het om totaaloplossingen waarbij rekening is gehouden met de omgeving, ook tijdens de bouw. Punt van aandacht is hoe we een goede balans vinden tussen een gezonde concurrentiepositie en de hoge tenderkosten die met de inschrijving gepaard gaan. Ook moeten we voorkomen dat we in een kramp schieten. We willen alles planmatig en juridisch afbakenen en tegelijkertijd een creatief plan neerleggen. Dit zijn eigenschappen binnen aanbestedingsprocessen die co-creatie spannend maken.’

PROFIEL

PROFIEL

hoofd denktank co-creatie, Rijkswaterstaat LEEFTIJD 60 REAGEREN VIA ad.de.rooij@rws.nl

FUNCTIE

FUNCTIE

REAGEREN VIA

strategisch consultant en procesbegeleider, Via Lungo Advies LEEFTIJD 61

rp.van.wingerden@bamgroep.nl

REAGEREN VIA

LEEFTIJD

CEO Koninklijke BAM Groep 53

PROFIEL FUNCTIE

paul.langeweg@vialungo.nl

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

6 KRACHT OKTOBER 2014

06-KRACHT_Context.indd 6

18-09-14 13:41

COLUMN

Samen als individu Ieder team bestaat uit spelers met verschillende kwaliteiten. Tijdens het WK voetbal zagen we dat goed in de diverse opstellingen.

Niet alleen Louis van Gaal, maar ook de Rijkswaterstaatmanager weet dit. Jarenlang werd de indeling in acht teamrollen van de Britse wetenschapper Meredith Belbin gebruikt. Met mooie aanduidingen als voorzitter, plant, vormer en bedrijfsman.

Samenwerken wordt voor Rijkswaterstaat steeds belangrijker. Het is eigenlijk vreemd dat we steeds minder van de teamrollen horen. Het lijkt wel of ze zijn vervangen door de kleuren van de managementdrives. Het grote boek dat RWS’ers krijgen bij de testuitslag managementdrives begint niet met teams en samenwerking, maar met een spannende kijk op leiderschap. Is dat de manier waarop Rijkswaterstaat zichzelf ziet als teamspeler?

Elkaar waarderen kan deze problemen verzachten. Het beste groepsresultaat bereiken we als iedere speler van het team tot zijn recht komt en we allemaal weten wat we van elkaar mogen verwachten. Daarin moeten we nog flink groeien.

Samenwerken vergt een goede balans tussen groep en individu, tussen inzet en resultaat.

Dus samenwerken ja, maar dan wel als individu.

N&N

Zelf beleven we, ook als columnisten, veel plezier aan samenwerken. Al tijdens de opleiding kwamen we in projectgroepen tot oplossingen die je alleen nooit had kunnen bedenken. Soms is de afhankelijkheid van anderen frustrerend, vooral als deadlines snel dichterbij komen. Onder te veel druk ontstaat de houding: ‘Samen komen we verder, maar alleen ga ik toch écht harder!’ Ofwel ‘meer met minder’ is een risico voor ‘samen met anderen’.

KRACHT OKTOBER 2014 7

07-KRACHT_Column.indd 7

18-09-14 13:43

reportage

Beleef de D

Door weer en wind fietsen vriendinnen Naomi en Léan dagelijks over de Haringvlietsluizen.

De aanwezigheid van dit immense Deltawerk was voor hen tot voor kort vanzelfsprekend. Nu ze dit staaltje ingenieurskunst van dichtbij mochten aanschouwen, kijken zij toch met andere ogen naar deze bijzondere verdedigingswerken.

luna (linKs), lÉan, naoMi en niKKi TiJDens hun DageliJKse FieTsTochT over De haringvlieTsluiZen.

8 KrachT OKtOBER 2014

08-KRACHT_Reportage.indd 8

18-09-14 13:48

Een bezoek aan de Haringvlietsluizen en de Brouwersdam

Deltaroute!

20.000 routekaartjes verspreid

Facebookbericht over Brouwersdam

186 327 2.042 21 13 370 in een week tijd

likes op facebookbericht haringvlietsluizen

keer gedeeld

websitebezoekers

Deltawerken in 3 provincies

kilometer Deltaroute

ďŹ etsroutes waarvan 3 speciale Deltaroutes

Feiten en cijfers KrachT OKtOBER 2014 9

08-KRACHT_Reportage.indd 9

18-09-14 13:48

reportage

'Jong en oud op een speelse manier informeren' Karen van Burg

Karen van Burg (links) Joost Seesink

14.15 uur

en Monique Kruse

14.00 uur

13.20 uur 14.00 uur

Het vergroten van de waterveiligheidsbeleving

13.20 uur

Deuren op een kier ‘Interessant om te weten dat de sluisdeuren in 2018 bij opkomend water even op een kier komen te staan, zodat vissen stroomopwaarts bij hun paaigebieden kunnen komen’, bekent Léan. ‘Op school leren we tijdens de geschiedenislessen wel over de Deltawerken, maar dan vooral over de Oosterscheldekering. Niet over de andere sluizen, keringen en dammen die samen een verdedigingslinie vormen.’ ‘Op Goeree-Overflakkee zijn de Haringvlietsluizen en de Brouwersdam de bekendste werken’, zegt Rijkswaterstater Joost Seesink, die veel over de Deltawerken weet. ‘Zo heeft het sluizencomplex in het Haringvliet zeventien openingen van elk bijna 60 meter breed’. Ook vertelt hij hoe het water in het Haringvliet na de aanleg van de sluizen in 1971 geleidelijk aan zoet werd. En dat Rijkswaterstaat toen al nadacht over de inpassing van het bouwwerk in het landschap en rekening hield met de beleving van bewoners en toeristen, de architectonische aspecten en het belang van de landbouw en economie.

Trots op onze Deltawerken?

Beleef de Deltaroute dan ook eens samen met familie, vrienden of kennissen! Kijk voor meer informatie op www.beleefdedeltaroute.nl.

14:00 uur

‘Echt knap hoor, hoe die sluizen zijn ontworpen’, vindt Luna, het zusje van Naomi. ‘Stel je voor dat de Deltawerken er niet waren. Dan konden we misschien niet in Stellendam wonen’, vraagt ze zich hardop af.

‘Het vergroten van de waterveiligheidsbeleving is precies wat we met de Deltaroute beogen’, benadrukt Karen van Burg, mede-initiatiefnemer en projectleider van dit project vanuit Rijkswaterstaat. ‘We willen jong en oud op een speelse manier informeren over de Deltawerken door hun een leuk en interessant dagje uit aan te bieden rondom de dertien Deltawerken in Zeeland, NoordBrabant en Zuid-Holland. Voor ons was het een logische stap om de ANWB, onze alliantiepartner, te vragen met ons mee te denken over een recreatieve route. Eén waarbij we onze waterkennis kunnen koppelen aan het aanbod van uitjes, attracties en evenementen van regionale partners.’

14.15 uur

Eigen route bepalen

‘Het beste van twee werelden komt samen’, vindt Monique Kruse van de ANWB. ‘We verbinden informatie over de functie van de Deltawerken aan recreatie. Het mooie van Beleef de Deltaroute is dat je geen 300 kilometer op een dag hoeft te fietsen. Je kunt zelf bepalen welke sluizen, dammen en keringen je wilt bezoeken.

Daaromheen selecteer je één van de fiets­routes, audiotours of wandelingen uit ons brede aanbod. Doordat “Land van ANWB” zijn evenementen en bezienswaardigheden heeft gekoppeld aan www.beleefdedeltaroute.nl zie je bovendien met een druk op de knop wat er verder allemaal te zien en te beleven is in de buurt.’

14:00 uur

14:00 uur

10 kracht oktober 2014

08-KRACHT_Reportage.indd 10

18-09-14 13:48

15.00 uur

15.30 uur

16,30 uur 17,00 uur

15.00 uur

Van kiteboarden tot zeehonden spotten

16.30 uur

Partnerschap versterken

Zo is een bezoek aan de Brouwersdam, ten zuiden van de Haringvlietsluizen, prima te combineren met tal van sportieve en recreatieve activiteiten. Karen: ‘Op een zonnige dag lijkt de kust hier op het strand van de Zuid-Spaanse badplaats Tarifa. Dan wemelt het van de windsurfers en kiteboarders. Daarnaast nodigt de 6,5 kilometer lange dam uit voor allerlei activiteiten, zoals een longboardtocht bij strandtent Beware Beach.

Ook kun je er zeehonden spotten en jezelf verwonderen over de enorme inspanning die Rijkswaterstaat in de jaren zeventig moest leveren om de zeearm tussen Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland te dichten.’

15.30 uur

‘Alles van waarde is weerloos’

Voor Yvette, de moeder van Léan en Nikki, is het ontbreken van de Deltawerken ondenkbaar. ‘Veel inwoners van Goeree-Overflakkee hebben weinig verbeeldingskracht nodig om te bedenken hoe ons eiland er vlak na de watersnoodramp van 1953 uitzag. Vorig jaar nog stond ik in mijn eigen achtertuin tot mijn knieën in het water.

Op zo’n moment ben ik er trots op dat we op het gebied van ingenieurskunst het beste jongetje van de klas zijn.

Dat die immense Deltawerken niet van de een op andere dag zijn gebouwd, benadrukt hoe nietig we zijn ten opzichte van de natuur. Daaraan denkend schiet me die ene beroemde dichtregel van Lucebert te binnen: ‘Alles van waarde is weerloos’. We proberen onszelf continu te beschermen, maar de vraag is of we daarin blijven slagen.’

14:00 uur

De ANWB en Rijkswaterstaat hebben het fundament gelegd: er is een website, een aantal audiotours, informatieborden, de kaart en de routes. Meerdere partners willen graag een rol spelen in de doorontwikkeling.

Karen: ‘Denk aan nauwere samenwerking met waterschappen, gemeenten, natuurorganisaties en markt­ partijen. Want ook al vormen de dammen en keringen het hart van de Deltawerken, ook de duinen, dijken en gemalen maken deel uit van de verdedigingslinie. Dat willen we in de toekomst prominenter zichtbaar maken.’

Monique vult aan: ‘We kijken hoe en waar we elkaar in promotioneel opzicht kunnen versterken. Zo kunnen we Beleef de Deltaroute nog interessanter en uitgebreider maken voor burgers en recreanten. Door bijvoorbeeld nog meer audiotours, exposities of rondleidingen aan te bieden.’ Dit zijn zaken die we nu met elkaar bespreken.’

17.00 uur

De kracht van de beleving

Karen: ‘Hoe divers de verhalen ook zijn die achter elk Deltawerk schuilgaan, stuk voor stuk blijven ze een actueel onderwerp van gesprek. De zeespiegel stijgt, terwijl de bodem blijft dalen. Er komen meer periodes van droogte of juist van veel neerslag. Dit betekent dat het werk aan ons water nooit af is en we het verhaal over onze Deltawerken moeten blijven vertellen.’ Dat vindt ook Yvette: ‘Skeeleren of fietsen over de dam en kiten op het strand is natuurlijk leuk, maar het gaat mij er uiteindelijk om dat we ons beter realiseren dat het hebben van droge voeten helemaal niet zo vanzelfsprekend is.

We kunnen hier wonen omdat de Deltawerken ons beschermen tegen hoogwater.’

14:00 uur

14:00 uur kracht oktober 2014 11

08-KRACHT_Reportage.indd 11

18-09-14 13:48

MOOI WERK

Aanleg van stil asfalt

Paul Knoester Omgevingsmanager A10-Oost/ A1 van het wegverbredingsprogramma SchipholAmsterdam-Almere (SAA)

‘We houden een belangrijk deel van de Noordelijke Randstad bereikbaar en leefbaar met de openstelling van de extra rijstroken op de A10-Oost en de A1 bij Diemen. Ook krijgt de economie hierdoor een impuls, want we kunnen een derde meer verkeer aan. Ter hoogte van de woonwijken in Amsterdam, Diemen en Duivendrecht zijn over 12 kilometer nieuwe en hogere geluidsschermen geplaatst. Deze zijn voorzien van beplanting, die over een paar jaar tot 3 meter hoog reikt. Om het geluid voor de omwonenden zo veel mogelijk te reduceren is gekozen voor de aanleg van stil asfalt. Ook zijn extra of nieuwe fietspaden, -bruggen en ecologische verbindingen en ecopassages gerealiseerd.’

Economie krijgt een boost

Op de A10-Oost en de A1 bij Diemen stroomt het verkeer na de komst van extra rijstroken beter door. Voor deze eerste opgeleverde weguitbreiding tussen Schiphol, Amsterdam en Almere waren 25.000 ton asfalt, 12 kilometer geluidsschermen variërend van 4 tot 10 meter hoog en de aanpassing van dertien viaducten nodig.

12 KRACHT OKTOBER 2014

12-KRACHT_Mooi werk.indd 12

18-09-14 13:52

‘Bereikbaarheid scoort goed’ ‘Jaarlijks huisvest de Amsterdam ArenA diverse grootschalige evenementen en dan is een goede bereikbaarheid essentieel. Het onderhouden en vernieuwen van wegen is noodzakelijk. Voorop staat om elkaar daarover goed te informeren. Rijkswaterstaat doet dat en is vooral de laatste jaren steeds helderder in de communicatie naar de omgeving. Rijkswaterstaat informeert ons over werkzaamheden, omleidingen en de impact van bepaalde maatregelen op het verkeer, zodat bezoekers goed zijn voorbereid. Ik juich de komst van extra rijstroken alleen maar toe. We zijn gebaat bij minder files, een beter wegdek en veiligere op- en afritten. Wat beter kan, is de bewegwijzering rondom de ArenAPoort. Toch scoort de bereikbaarheid over de snelwegen in onze bezoekersonderzoeken een hoge 7,6.’

Marco Gerrese Manager public affairs bij de Amsterdam ArenA

‘Nul verzuimongevallen’

Mireille de Goey Procesmanager van aannemerscombinatie CADICOM

‘De aanleg van extra rijstroken in het hart van de Randstad is gerealiseerd met zo min mogelijk verkeershinder. In totaal waren er zes weekendafsluitingen en is vooral ’s nachts gewerkt. Door het werk in fases uit te voeren, konden nieuwe rijstroken sneller open. Dat was een logistieke uitdaging.

De omgeving werd tijdig geïnformeerd, waardoor de klachten beperkt bleven. Door akoestische aanpassingen van de geluidsschermen verliep alleen het begin wat moeizamer. Maar wat betreft veiligheid is dit een voorbeeldproject. Zo liep een veiligheidscoach rond op de werkvloer om bewustwording te creëren en houding en gedrag te verbeteren. Samen met Rijkswaterstaat werden safety walks verricht met als resultaat nul verzuimongevallen. Dit is echt een topprestatie.’

KRACHT OKTOBER 2014 13

12-KRACHT_Mooi werk.indd 13

18-09-14 13:52

Achtergrond

Minder

CO2-uitstoot De documentaire An Inconvenient Truth bracht het klimaat­bewustzijn wereldwijd onder de aandacht.

Ook voor Rijkswaterstaat was het een grote inspiratie­ bron en een reden om werk te maken van CO2-reductie.

‘Door onze eigen CO2-emmissie in kaart te brengen in de zogenoemde ‘carbon footprint’ en die gericht te reduceren, zijn we nu een voorbeeld voor andere overheden en bedrijven waarmee we samenwerken’, aldus Harald Versteeg.

De carbon footprint bracht interessante resultaten aan het licht. Zo draagt de aanleg en het beheer slechts 3 procent bij aan de totale CO2-emissie van de rijkswegen. De weggebruikers zijn verantwoordelijk voor de overige 97 procent. ‘Dit geeft aan hoe belangrijk het is om de CO2-uitstoot van de héle keten te bekijken. We moeten dus aandacht hebben voor het energieverbruik van automobilisten, bijvoorbeeld door te werken aan doorstroming van het verkeer en vermindering van de rolweerstand van ons asfalt. De invloed die we kunnen uitoefenen op onze eigen uitstoot is vele malen groter, dan die van de weggebruikers', benadrukt Harald. ‘Daarom richtten we ons vooral op onze eigen organisatie: de meest energieverslindende objecten, onze vloot, ons wagenpark en de huisvesting.’

Pieken en dalen ‘Rijkswaterstaat meet structureel het eigen energieverbruik’, vervolgt Harald. ‘De afgelopen vijf jaar zagen we daarin pieken en dalen.

Hieraan zien we dat besparingsmaatregelen effect hebben, maar dat we tegelijkertijd ook nieuwe wegen en tunnels aanleggen die veel energie verbruiken. Dat maakt onze doelstelling van 20 procent energiereductie in 2020 uitdagend.’

Markt stimuleren ‘Daarnaast hebben we als doel om voor 2020 ook 20 procent CO2-uitstoot te reduceren op materiaalgebruik. Bij gebruik van beton en asfalt is veel winst te behalen. Hier zijn al grote stappen gezet. Zo gebruikt het project Zeeweringen betonblokken die geproduceerd zijn met 50 procent minder CO2-uitstoot. Ook asfalt dat met een lagere temperatuur wordt geproduceerd, levert 30 procent minder CO2-uitstoot op. We stimuleren de markt materialen met een betere milieuprestatie te gebruiken door duurzaamheid als EMVIcriterium op te nemen bij aanbestedingen.’

Harde afspraken Duurzaamheid is niet meer vrijblijvend, Rijkswaterstaat heeft zichzelf doelen gesteld en de verantwoordelijkheid voor duurzaamheid bij de proceseigenaren belegd. Harald: ‘Met het ministerie van IenM maken we nu afspraken over energiezuinig beheer van de netwerken en hoe die worden vastgelegd in de Service Level Agreements. Harald: ‘Ook met de Green Deal Duurzaam GWW maakten we afspraken over een uniforme aanpak met andere opdrachtgevers en marktpartijen.

Hierbij zetten we ook de Omgevingswijzer in.

Dit instrument brengt vooraf kansen voor duurzaamheid in beeld bij gebiedsgerichte

projecten. We werken er nu aan om de Omgevingswijzer binnen het proces Omgeving- en Asset­management te implementeren. Op die manier wordt duurzaamheid een integraal onderdeel van onze projecten.’

Toekomstige milieuwinst In de toekomst is er nog veel milieuwinst te behalen door grootschalige inzet en verdere ontwikkeling van milieuvriendelijke materialen. Daarnaast is met energie­besparing en energiewinning nog veel te bereiken. Ook de bouwlogistiek heeft veel besparings­ potentieel. ‘Het verplaatsen van materialen is nu nog vaak inefficiënt en milieubelastend.

Door de logistiek efficiënter te organiseren, kan het aantal verkeers­bewegingen met 60 procent verminderen. Aan Rijkswater­staat de taak om onze aannemers hierin te stimuleren en te faciliteren.’

profiel Harald Versteeg programmamanager Leefomgeving; lid van de kerngroep Duurzaamheid bij Rijkswaterstaat Het onderdeel Leefomgeving voert programma’s uit op het gebied van milieu en leefomgeving. Dit doet Rijkswaterstaat voor IenM (vooral DG Milieu en Interntionaal en DG Ruimte en water), andere ministeries en decentrale overheden.

Naam:

Functie:

14 kracht oktober 2014

14-KRACHT_Achtergrond.indd 14

18-09-14 14:34

carbon footprint Rijkswaterstaat

1%1% 9 kTon Onderhoud vaargeulen in zout water Onderhoud vaargeulen in zout water

1%1%

9 kTon 9 kTon uitstoot uitstoot

Onderhoud vaargeulen in zoet water Onderhoud vaargeulen in zoet water

66 kTon uitstoot

9 kTon uitstoot

1%

Wegfundering Wegfundering

98 kTon uitstoot

7% Energieverbruik 66 kTon 24%2% infrastructuur uitstoot 222 kTon 2% 10% uitstoot18 kTon 10% 18 kTon uitstoot 98 kTon uitstoot

1%

9 kTon uitstoot

1%

2%

9 kTon uitstoot

10%

18 kTon uitstoot

98 kTon uitstoot

er

9%

86 kTon uitstoot

8%

23%

9 kTon uitstoot

Kustsuppletie

80 kTon 80 kTon uitstoot uitstoot

4% 4% 36 kTon Waterbouwsteen 36 kTon uitstoot uitstoot

Staalconstructies Staalconstructies

uitstoot

Betonconstructies Asfalt Asfalt

uitstoot

Waterbouwsteen

213 kTon Staalconstructies uitstoot Besparing t.o.v. 2009 CO2-emissie eigen energieverbruik Rijkswaterstaat Reductiedoelen Reductiedoelen Besparing t.o.v. 2009

20% 20%

80 kTon uitstoot

4% 36 kTon

86

23%

Huisvesting Huisvesting

23%

kTon 86 kTonReductiedoelen uitstoot uitstoot Staalconstructies

uitstoot

20%9%

12%

4% 5% Asfalt 4% 5% Huisvesting

23% Autogebruik Autogebruik 86 dienstreizen dienstreizen kTon

Besparing t.o.v. 2009

12% Energiereductie in 2020

Eigen wagenpark Betere milieuprestatie Eigenwagenpark materialen in 2020

uitstoot

Reductiedoelen 9%

Besparing t.o.v. 2009

Woon-werkverkeer

20%

4%

20%

12%

Eigen wagenpark

Huisvesting Energiereductie in 2020

Woon-werkverkeer

Betere milieuprestatie materialen in 2020

Eigen invloed

Energiereductie Betere milieuprestatie Energiereductie Betere milieuprestatie in 2020 in 2020 Zelf aan de materialen slag met duurin 2020 materialen in 2020

zaamheid? Kijk vanuit je eigen

CO2-uitstootfunctie in kTonop vanwelk deel van de CO2-uitstootRWS in kTon van Woon-werkverkeer energieverbruik footprint je invloed hebt en 20% Woon-werkverkeer energieverbruik RWS 155

9%

Openbaar vervoer Openbaar vervoer

49%

20% 20%

Asfalt

Betonconstructies 49% 49%

Schepen Schepen

5%

Betonconstructies Betonconstructies

213 kTon uitstoot uitstoot

80 kTon Kustsuppletie

9%9% 86 kTon 86 kTon uitstoot uitstoot 4% 36 kTon

8%8%

kTon942 kTon uitstoot uitstoot

23% 23% 213 kTon

8%

kTon uitstoot

98 kTon uitstoot

1%

98 kTon uitstoot uitstoot

Ruimte voor de rivier 942 Ruimte voor de rivier

10%

9 kTon uitstoot uitstoot

Waterbouwsteen Waterbouwsteen

942

10%

Energieverbruik Energieverbruik infrastructuur infrastructuur

Kustsuppletie Kustsuppletie

222 kTon uitstoot uitstoot

9 kTon uitstoot

eulen in zoet water

infrastructuur

24% 24% 222 kTon

Grondverzet zand Grondverzet zand

66 kTon uitstoot uitstoot

10% 10% 1% 98 kTon 98 kTon 9 kTon 1% uitstoot Energieverbruik uitstoot

7%

1%

ulen in zout water

ot

9 kTon uitstoot uitstoot

7%7% 66 kTon

CO2-uitstoot in kTon van energieverbruik RWS 155 150 145 140 135 130 125 120

2009

2010

2011

2012

2013

zoek naar mogelijkheden om CO -uitstoot te reduceren.

Heb je vragen of verbeter2010 2011 2012 kan 2013 ideeÍn waarbij je hulp 2009 2010 2011 2012 2013 gebruiken, neem dan contact op met - Susan Verheijden (energiebesparing, gebouwen, vloot, wagenpark) - Gerwin Schweitzer (duur­zame inkoop GWW) - Anita Baas (energiewinning) - Paul Fortuyn (weggebruikers)

150 155 145 150 140 145 2 135 140 130 135 125 130 120 125 2009 120

CO2-uitstoot in kTon van energieverbruik RWS

Eigen wagenpark 14-KRACHT_Achtergrond.indd

155 150 145 140 135 130 125 120

15

kracht oktober 2014 15

2009

2010

2011

2012

2013

18-09-14 14:34

‘Wij zijn het verlengstuk van elkaars ogen en oren’ Jan Huveneers

‘Een boer of tuinder ziet één vertrouwd gezicht’ John Hermans

VAN LINKS NAAR RECHTS: MICHIEL CRASBORN, JOHN HERMANS EN JAN HUVENEERS

16-KRACHT_Interview.indd 16

19-09-14 16:36

INTERVIEW

Gedeelde kracht is het halve werk!

Elkaars controlebezoeken overnemen, inspectievluchten delen op basis van één landelijk contract en het uitwisselen van Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s). Duurzaam verbinden, zo noemen Rijkswaterstaat Zuid-Nederland en de waterschappen Roer en Overmaas en Peel en Maasvallei hun samenwerking. Drie Limburgse inspecteurs lopen vooruit op het Bestuursakkoord Water en deelden de afgelopen vijf jaar succesvol kennis, expertise en ervaringen.

Is samenwerken aangeleerd gedrag of een tweede natuur?

‘Voor ons is samenwerken vooral vanzelfsprekend. Aan de basis van alle controlebezoeken ligt immers dezelfde wetgeving’, vertelt Michiel Crasborn, toezichthouder bij waterschap Peel en Maasvallei. ‘Dit betekent dat we onaangekondigd agrarische bedrijven bezoeken en controleren of zij zich houden aan bijvoorbeeld het Activiteitenbesluit Milieubeheer* en de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Dat doen we voor ons eigen waterschap, maar ook voor Rijkswaterstaat. Als we bijvoorbeeld een rundveebedrijf bezoeken, controleren we specifiek of de perssappen uit de voeropslag niet in het oppervlaktewater terechtkomen. Bij andere bedrijven letten we bijvoorbeeld op het gebruik en de opslag van bestrijdingsmiddelen. Zo heeft elke bedrijfstak zijn eigen specifieke zaken waarop we toezicht houden.’

Wat houdt jullie partnerschap nog meer in?

‘We gaan bij de bedrijven op bezoek en controleren ook vanuit de lucht’, vertelt John Hermans, inspecteur handhaving bij Rijkswaterstaat. ‘Op het moment dat we de inspectievluchten inplannen, nemen we de aandachtspunten van de waterschappen mee. Deze zogeheten aandachtspuntenlijst koppelen we aan coördinaatgegevens.

Op een hoogte van 90 meter is goed te zien waar bedrijven de regels overtreden. In de toekomst willen we alle bevindingen verwerken in één database waar iedereen alle resultaten van de inspectievluchten eenvoudig kan opvragen.’

Gedeeld werk is het halve werk.

Geldt dat ook voor jullie?

‘Geografisch gezien is ons controlegebied iets groter geworden nu we gedeeltelijk ook toezicht houden voor

Rijkswaterstaat. Maar eigenlijk zetten we vooral onze expertise gerichter in. Zo weten wij veel van gewasbeschermingsmiddelen en lozingen bij open teelt en veehouderij. Rijkswaterstaat zit juist dieper in het Besluit Bodemkwaliteit. Die controles doen zij voor ons’, legt Michiel uit. ‘De lastenverlichting zit ’m dus vooral in het feit dat er minder inspecteurs bij het bedrijf over de vloer komen. Doordat we straks onder hetzelfde contract een helikopter kunnen huren of zelfs de vluchten van elkaar kunnen overnemen, hoeft de helikopter minder vaak de lucht in. Dat is kostenefficiënt en klantvriendelijk.’

Wat merkt een agrariër of tuinder daarvan?

‘Zij krijgen vooral een professionelere gesprekspartner met veel agrarische voorkennis’, vervolgt John. ‘Prettig is ook dat we hem niet onnodig overvallen met precies hetzelfde controlebezoek. Een boer of tuinder ziet één vertrouwd gezicht.’ Jan Huveneers, toezichthouder bij waterschap Roer en Overmaas: ‘Bij de waterschappen hebben de toezichthouders die deze controles uitvoeren vaak een agrarische achtergrond. Hierdoor spreken we de taal van de boeren en begrijpen we sneller waar de pijnpunten zitten.’

In hoeverre maakt samenwerking je eigen werk interessanter?

Jan: ‘Wij zijn het verlengstuk van elkaars ogen en oren.

Door met elkaar mee te lopen of elkaar van tijd tot tijd te bellen blijf je op de hoogte van alles wat er speelt in ons beheergebied. Mocht er dan iets aan de hand zijn, dan zit je er gelijk bovenop. Daarnaast leren we elke dag meer over elkaars organisaties. Hoe verschillend die ook zijn qua omvang en inrichting, in de praktijk zijn de onderlinge communicatielijnen kort.’ Michiel: ‘We leren elkaar

*voorheen het Lozingsbesluit Open Teelt en Veehouderij.

KRACHT OKTOBER 2014 17

16-KRACHT_Interview.indd 17

18-09-14 14:09

Slimmer Samenwerken aan Waterbeheer Met het Bestuursakkoord Water zetten het Rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Unie van Waterschappen (UvW) en de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin) in 2011 hun handtekeningen voor het ‘op orde krijgen’ van het watersysteem en de waterketen. Om dit te realiseren werden zes landelijke werkgroepen in het leven geroepen waarvan Slim Samenwerken aan Waterbeheer er een is. Hierin werken de waterschappen, STOWA en Rijkswaterstaat duurzaam samen aan meer doelmatigheid. Dankzij duurzame samenwerking kunnen de organisaties hun kennis en kunde blijvend slimmer inzetten. Daarmee wordt het waterbeheer minder kwetsbaar, verbetert de kwaliteit en dalen de kosten.

steeds beter kennen en dat vergemakkelijkt de samenwerking. Zo maakten we samen een checklist waarop staat welke aspecten we bij de bedrijven controleren. Het is interessant om te zien dat de risico’s in Zuid-Limburg anders zijn dan in Noord- en Midden-Limburg. In het zuiden is er bijvoorbeeld een kleine kans dat een glastuinbouwbedrijf zijn bestrijdingsmiddelen loost in de naastgelegen beek. In het noorden wemelt het van de glastuinbouwbedrijven en hebben wij daarvoor specifiek deskundigen in dienst.’

Versterkt kennisuitwisseling de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer?

De drie inspecteurs knikken instemmend. Jan: ‘Door met z’n drieën rond de tafel te gaan, maken we ons werkproces uniform, efficiënt en eenduidig. Op basis daarvan plannen we onze reguliere controlebezoeken in en noteren we onze bevindingen in een gezamenlijk ontwikkeld inspectierapport.’ John: ‘Zodra de eerste planten in het voorjaar zijn gekiemd, maak ik een planning. Sommige gewassen, zoals aardappels, prei en bloembollen, worden meer bespoten of bemest dan andere. We controleren of dat binnen de regels gebeurt. Agrariërs die zich niet aan de bemestingsregels of aan de teeltvrije zone houden, krijgen een proces-verbaal en lopen het risico dat ze worden gekort op hun landbouwsubsidies.’

Zijn er nog opvallende cultuurverschillen?

‘Bij waterschap Peel en Maasvallei zijn we gemandateerd om de inspectieverslagen van uitgevoerde controles met

eigen handtekening te versturen. Dat scheelt veel tijd in de afhandeling’, vertelt Michiel. John: ‘Die handelingsvrijheid mis ik wel eens bij Rijkswaterstaat. Bij ons moet zo’n brief langs meerdere lijnen en krijgt de klant meestal pas een maand na ons bezoek het inspectierapport.’

Welke concrete plannen liggen nog in het verschiet?

John: ‘Zowel de waterschappen als Rijkswaterstaat zijn bevoegd gezag voor lozingen vanuit rioolwaterzuiveringsinstallaties. Van de wijze waarop Rijkswaterstaat die handhaving aanpakt, de zogeheten systeemgerichte handhaving, kijken we nu of alle beheerders die werkwijze kunnen toepassen. Daarnaast willen we bijvoorbeeld uniforme richtlijnen opstellen voor dwangsombedragen bij overtredingen. Zowel Rijkswaterstaat als de waterschappen hebben Buitengewone Opsporingsambtenaars (BOA’s) in dienst voor strafrechtelijke afhandeling van overtredingen. De wens is om onderling afspraken te maken over de mogelijke uitwisseling van deze BOA’s.

Tussen de twee waterschappen is dit al geformaliseerd.

Tot slot willen we nog meer van elkaar leren over de wijze waarop we prioriteren en plannen.’

‘We leren elkaar steeds beter kennen’ Michiel Crasborn

18 KRACHT OKTOBER 2014

16-KRACHT_Interview.indd 18

18-09-14 14:09

groen en geel Hoe kijkt de buitenwereld tegen de inspanningen van Rijkswaterstaat aan? Behalve schouderklopjes zijn er terecht of onterecht ook ergernissen. Nu in KRACHT …

Het omleggen van kabels en leidingen op en rond de A9/Gaasper­ dammerweg is in volle gang. Het omgeleide wegverkeer dendert over ijzeren rijplaten, waardoor buurtbewoners nachten wakker liggen.

Midden in de nacht schrikt meneer De Meere wakker.

‘De ijzeren rijplaten voor onze woning lagen vijf centimeter over elkaar en veroorzaakten een oorverdovend kabaal.

Mijn vrouw en ik zijn in de zeventig en hielden het thuis niet meer uit. Nadat ik een klacht had ingediend, werden de rijplaten snel goed naast elkaar gelegd, waardoor het geluid minder werd. Laatst ontvingen we een brief over de aanvang van boringen voor een damwand. Om de overlast niet af te wachten zijn we ons huis ontvlucht.

Rijkswaterstaat gaat niet in op mijn verzoek voor compensatie. Die krijgen we alleen als er na de boringen nieuwe scheuren aan de woning zijn ontstaan. Heel correct ontving ik hierover van Rijkswaterstaat een e-mail, maar verder worden we slecht geïnformeerd over de werkzaamheden.’

Lammert Postma, omgevingsmanager Gaasperdammerweg, constateert direct dat hier sprake is van een onhoudbare situatie.

‘Er is een alternatieve route aangelegd, waardoor alleen nog bestemmingsverkeer gebruikmaakt van de route via de rijplaten. Het instellen daarvan ging niet op stel en sprong, omdat alle betrokken partijen het eerst eens moesten zijn. Verder werden de rijplaten beter vastgezet.

Op plekken die extra gewicht kunnen dragen werden de platen vervangen door funderingszand, wat geen lawaai meer veroorzaakt. Aan funderingszand kleeft wel een kostenplaatje en weghalen is lastig. Over al deze ontwikkelingen informeren we de omgeving via bewonersbrieven en via ons online bezoekerscentrum. Ook is er een tweewekelijks spreekuur in de bouwkeet bij de aannemer en een bezoekuur bij Bewonersbelangenvereniging Kelbergen om zorgen en klachten te bespreken. Bij nachtelijke werkzaamheden is het voor bewoners mogelijk in een hotel te overnachten.’ kracht oktober 2014 19

19-KRACHT_groen en geel.indd 19

18-09-14 14:12

BOTER BIJ DE VIS Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis.

Ideeën van medewerkers zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

De spitsstrook op de A12 Utrecht-Veenendaal is opgedeeld in deeltrajecten. Het openen van de spitstrook ging voorheen niet in één keer, maar in delen. Het bekijken van de situatie op de weg -schouwen- en het wijzigen van de informatie op de borden boven de weg per deeltraject kostte veel tijd. ‘Nu controleren we het hele traject op obstakels, pechgevallen of ongevallen op de weg en veranderen we in een keer alle borden’, zegt Ferdie, die op dit idee kwam. Hierdoor gaat de spitstrook op de A12 al een jaar lang sneller open.

‘Belangrijk is dat de tijd tussen schouwen en openstellen niet te lang duurt, want in de tussentijd kan een ongeluk ontstaan. Een tweede schouw dient daarvoor als veiligheidscontrole.’

Bij het openen en sluiten van de spitsstroken ontdekte Ferdie van Es, wegverkeersleider bij de verkeerscentrale Midden-Nederland, dat dat sneller en toch veilig kon. In plaats van dertien minuten kost het hem nog maar acht minuten. Behalve een tijdwinst van vijf minuten is de winst vooral een tevreden weggebruiker.

20-KRACHT_BoterVis.indd 20

Idee overnemen De vraag is nu of andere verkeerscentrales dit idee van Ferdie gaan overnemen. De reacties op het sneller en slimmer openen en sluiten van de spitstrook op de A12 zijn in elk geval positief.

‘Wegverkeersleiders kunnen de weggebruikers zo sneller bedienen, waardoor het verkeer vlot en soepel doorstroomt. Elke spitsstrook die uit meerdere deeltrajecten bestaat, kunnen we op deze manier openen, zonder dat het ten koste gaat van de veiligheid op de weg.’

18-09-14 14:13

buitenwacht

Kiezen voor flexibel vervoer ‘Verander de mindset’

‘Ontdek de winst in proeftuinen’

‘Onze maatschappij vraagt om efficiëntere en duurzamere transportstromen. Het antwoord daarop van het bedrijfs­ leven, de kennisinstellingen en de overheid is synchro­ modaal transport. Het topsectorenbeleid Logistiek, waarvan het Strategisch Platform Logistiek de uitvoerder is, zet hierop volop in. De vervoersvraag en actuele omstandigheden bepalen de keuze van vervoer via weg, spoor en/of water. Het idee is om de logistiek zo te orga­ niseren dat vervoer over spoor en water een logische keuze is. Deze flexibele vervoersvorm is echter pas succes­ vol als de informatie over de beschikbaarheid van de infrastructuur voorhanden en transparant is. Zo willen veel logistieke partijen graag weten hoe laat welke con­ tainer waar moet zijn, of er stremmingen zijn en wanneer onderhoud is gepland aan wegen, spoor of sluizen.

Daarom zitten we regelmatig met Rijkswaterstaat rond de tafel. De grootste uitdaging is het veranderen van de mindset. Dat doen we onder meer door de voordelen van synchromodaal transport onder de aandacht te brengen bij verladers en logistieke dienstverleners, minister Schultz van Haegen te betrekken bij pilotprojecten en elk positief resultaat breed uit te meten.’

‘Een van de drie sporen die we binnen het programma Impuls Dynamisch Verkeersmanagement Vaarwegen (IDVV) bewandelen, gaat over het delen van informatie tussen overheden en logistieke partners. Als aanjager van synchromodaal transport stimuleren we vanuit Rijkswaterstaat regelmatig ondernemers die willen experimenteren met meerdere vervoersmodaliteiten.

We verleiden het bedrijfsleven onder meer met organisa­ torische en financiële steun. In de logistieke keten zijn ondernemers vaak concurrenten van elkaar. Wij willen die partijen ervan overtuigen dat iedereen beter wordt van synchromodaal transport. Op dat vlak moeten bedrijven nog leren verder te kijken dan hun korte­ termijnplanning. Een van de grootste bottlenecks is dat veel bedrijven geneigd zijn om hun transport te organise­ ren zoals ze dat altijd doen. Daarnaast kent de bedrijfstak geringe marges. Hierdoor ontbreekt de drive om over te stappen naar nieuwe vervoersconcepten. Om de markt toch uit te dagen, laten we die zo veel mogelijk de winst ontdekken in proeftuinen.’

wie Wando Boevé wat voorzitter stuurgroep

wie Ranko Visser

Synchromodaal Transport en lid van het Strategisch Platform Logistiek waar Europe Container Terminals (ECT)

wat projectleider, projectmanager

programma IDVV waar Rijkswaterstaat

kracht oktober 2014 21

21-KRACHT_Buitenwacht.indd 21

18-09-14 14:16

TOEN-NU-STRAKS

1970-1985: opdracht is opdracht ‘Ik herinner me mijn eerste twee werkweken in 1982 nog als de dag van gisteren. De organisatie van toen kenmerkte zich door haar formele cultuur met directieve leiders en een sterk hiërarchische structuur’, vertelt Edwin Verhagen, senior adviseur Projecten. ‘Iedereen klokte ’s ochtends netjes in jasje-dasje in en sprak elkaar aan met meneer of mevrouw. Elkaar met ‘je’ aanspreken was hoogst ongebruikelijk.

Opdrachten kreeg je van je baas en die voerde je volgzaam uit. Ook al was het niet altijd duidelijk wat het achterliggende doel was.’

2000-2012: scheiding van beleid en uitvoering

1985-1990: computers doorbreken cultuur ‘De titels voor je naam spraken boekdelen.

De verschillen in rangen en standen kwamen tot uiting in de kleinste voorbeelden. Zo werd van medewerkers verwacht dat ze de deur voor hun meerdere openhielden. Die formele cultuur kantelde toen de eerste computer zijn intrede deed in 1985. Door deze technologische ontwikkeling gingen medewerkers op een andere manier samenwerken en bogen zich vaker over de vraag achter de vraag. Deze verandering werd versterkt door de aanwas van jongeren die na de crisis bij Rijkswaterstaat aan de slag gingen.’

In de decennia die volgden, veranderde de rol van Rijkswaterstaat compleet: van bouwer naar beheerder en van maker naar manager. ‘De uitvoering van projecten ging definitief over naar marktpartijen, terwijl wij ons meer concentreerden op het effi ciënter inrichten van onze werkprocessen’, vervolgt Edwin. Jan Hofsteenge, programmamanager van het KR8-ontwikkelteam, vult aan: ‘Meer doen met minder mensen, dat was en is wat politiek en publiek van ons verlangen.

Daarbij hoort een organisatie die effi ciënt inspeelt op de wisselende vraag van de omgeving. Met leidinggevenden die voorbeeldgedrag vertonen, denken en handelen vanuit de klant, die medewerkers faciliteren in plaats van instrueren en duidelijk zijn over ieders dagelijkse bijdrage aan de organisatiedoelen en daarover terugkoppeling geven.

Tot slot ligt er ook een verantwoordelijkheid bij de medewerkers. Aan hen de taak om zelf initiatief te nemen om hun werk te verbeteren of effi ciënter te maken. Uiteraard moeten zij daarvoor tijd maken en krijgen.

22 KRACHT OKTOBER 2014

22-KRACHT_Toen-straks.indd 22

18-09-14 16:17

Van

volgzaam naar betrokken De deur openhouden voor je baas, hem met ‘u’ aanspreken en volgzaam je opdracht uitvoeren. Het is de organisatiecultuur van de tachtiger jaren in een notendop. Een heel verschil met de informele omgangsvormen van nu. Om over dienend leiderschap nog maar te zwijgen. Toch is het oude, hiërarchische denken niet helemaal verdwenen. Loslaten kost tijd.

en volgden 180 van de 450 leidinggevenden het leertraject KR8/leiderschap. Helaas zijn we nog niet zo ver als we hadden gewild. Dit komt vooral omdat we naast onze interventie op gedrag ook te maken kregen met een grootscheepse reorganisatie. Dat hakt erin bij veel mensen. Naar verwachting is 2015 het jaar waarin we vanuit een stabiele basis het KR8-gedachtegoed verder kunnen uitbouwen.’

2020: het goede voorbeeld geven 2012-2015: KR8 kost tijd ‘Toch is het aandragen van ideeën nog steeds geen tweede natuur van de gemiddelde Rijkswaterstater’, zegt Jan. ‘Hetzelfde geldt voor het melden van een fout of probleem en daarvan expliciet te leren. Ook moeten veel leidinggevenden nog wennen aan hun rol als dienend leider. Die omslag maak je niet in vier jaar tijd. Dat kan wel vijftien jaar duren. Toch registreerden we onlangs het duizendste verbeteridee van medewerkers

dienend leiderschap daarin is wat mij betreft tweeledig. Iedere medewerker heeftrecht op een leidinggevende die aanspreekbaar is voor vragen, doortastend is in de besluitvorming en medewerkers het gevoel geeft dat ze hun deskundigheid kunnen inbrengen.

Aan de andere kant vind ik dat medewerkers ook zelf het goede voorbeeld kunnen geven.

Iedereen, op elke plek in het werkproces, weet dat er ruimte is voor verbetersuggesties. Kortom: dienende leiders bestaan bij de gratie van actieve medewerkers.’

‘Tegenwoordig sluit Rijkswaterstaat veel beter aan op de beweging in de samenleving.

Daardoor werd de organisatiecultuur opener’, vindt Sjan Arts, manager Programmateam Leertrajecten OP2015. ‘Over vijf jaar zie ik idealiter een organisatie die erin geslaagd is de problemen over de werkprocessen in een open gesprek met elkaar op te lossen.

Dat er een cultuur heerst waarbij medewerkers fouten aangrijpen als kans om te verbeteren. Want als we dat blijven afschermen voor elkaar kunnen we nooit tot transparante processen komen. De plaats van KRACHT OKTOBER 2014 23

22-KRACHT_Toen-straks.indd 23

18-09-14 16:17

column

Geen scheidslijn Hoe bereidt het waterschap zich voor op het storm­ seizoen en hoe kijk ik terug op mijn oude werkgever Rijkswaterstaat? Lastig om in maximaal 250 woorden op papier te zetten. De eerste ruwe versie schoot daar ruim overheen…

Vertellen wat een bijzondere organisatie Rijkswaterstaat is. Welke betekenis Rijkswaterstaat had, heeft en nog zal hebben voor Nederland. Aan welke mooie en diverse projecten ik bij Rijkswaterstaat, samen met een keur aan bijzondere en vakbekwame collega’s, in bijna twintig jaar heb gewerkt. En hoe ik nu tegen deze organisatie aankijk.

Dit in één column verwerken, vraagt om keuzes.

Daarom geen verdere lofzang, maar een oproep vanuit mijn huidig perpectief, waterschap Zuiderzeeland. Onze dijken - een mooi staaltje ingenieurskunst - lijken wel een scherpe scheidslijn tussen de rijkswateren en Flevoland, maar zijn dat allerminst. Zo leidt een stijging van het waterpeil in de rijkswateren voor ons meteen tot een hogere energierekening en een daling tot een lagere.

Wij moeten immers al het water dat in onze diepe polders belandt, via kwel of uit de lucht, van ons gebied in de rijkswateren pompen.

Dit simpele voorbeeld laat zien dat schijnbaar losstaande systemen veel met elkaar te maken hebben. Mij lijkt de uitdaging voor Rijkswaterstaat om niet alleen oplos­ singen te verkopen aan de omgeving, maar nog meer met de omgeving te bouwen aan oplossingen. Samen sterk in de regio, voorbereid op alle letterlijke en figuur­ lijke stormen.

Hetty Klavers Dijkgraaf waterschap Zuiderzeeland

Hetty Klavers Reageren? Dat kan op de KRACHT-intranetpagina.

24-KRACHT_Achterzijde.indd 24

18-09-14 14:23