Kracht special oktober 2014

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT OKTOBER 2014

Veilig? voor elkaar!

01-KRACHTspecial_Cover.indd 1

18-09-14 11:55

STROOIGOED

Wist je dat?

Het goede voorbeeld geven

- het gemiddeld aantal incidentmeldingen per maand in de periode september 2013 tot juni 2014 is gestegen van 29 tot 110?

- je een incident of onveilige situatie kunt melden via 0800-8002?

- weginspecteurs en projectteams de meeste meldingen maken?

-200 iedere melder bij VWM een persoonlijk bedankje krijgt van zijn of haar HID?

Het Impulsprogramma Veiligheid wil met de campagne “Veilig? voor elkaar!” het veiligheidsbewustzijn en -handelen binnen Rijkswaterstaat naar een hoger en proactief niveau brengen. Dat begint bij het krijgen van inzicht in risico’s waardoor het veilig handelen toeneemt. Het versterken van onze veiligheidscultuur gebeurt aan de hand van kwartaalthema’s. Een zo’n thema is het signaleren en melden van incidenten. Een ander thema is goede voorbeelden van veiligheid. Afdelingen krijgen een setje ansichtkaarten met daarop goede voorbeelden, dat dient als stimulans om zelf na te denken over integrale veiligheid. Maar ook om zelf goede voorbeelden in te dienen.

180 160

overige incidenten arbeidsincidenten

140 120 100 80 60 40 20 0

2013 2014

Welk dilemma heb jij?

Voor welke dilemma’s sta je als het gaat om veiligheid? Moet je vaak kiezen tussen veiligheid en bijvoorbeeld scope, geld, tijd of mensen aanspreken? Heb je voorbeelden van dilemma’s of juist van hoe je daarmee omgaat? Laat het ons weten.

Wellicht kunnen we met jouw inbreng collega’s met datzelfde dilemma helpen.

Stuur de voorbeelden naar het Impulsprogramma Veiligheid via ipv@rws.nl.

Masterclasses veiligheid Wat is de rol van het management bij het veilig werken binnen Rijkswaterstaat?

De masterclass veiligheid geeft hierop antwoord en besteedt aandacht aan kennis over veiligheidsmanagement en veiligheidscultuur. Er wordt ingegaan op het vergroten van de veiligheid voor medewerkers, aannemers en gebruikers. Hoe gaan we om met incidentmeldingen en onveilige situaties? Hoe zorgen we dat safety walks, risicoinventarisaties en -evaluaties daadwerkelijk voor meer veiligheid zorgen? Wat zijn de juridische aspecten? En tot slot: hoe helpen we collega’s om veiliger te werken? Met de ervaringen van de masterclasses, ontwikkelt Rijkswaterstaat een leergang veiligheid voor alle RWS-managers.

Duik in het diepe Rijkswaterstaat Zee en Delta, Zuid-Nederland en WestNederland-Zuid hebben samen een duikprotocol ontwikkeld.

Dat duikprotocol beschrijft welke maatregelen nodig zijn om het werk onder water veilig uit te voeren. De aanleiding hiervoor was een aantal (bijna) ongelukken. Het idee ontstond om het duikprotocol op te nemen in alle contracten met de markt, omdat tegenwoordig voornamelijk onderaannemers dit werk onder water uitvoeren. Met als resultaat dat er bij werken van Rijkswaterstaat op een uniforme en daarmee veiligere manier wordt gedoken. De redactieraad van het contractenbuffet stelt binnenkort vast of ze het duikprotocol opneemt in de standaardcontractteksten.

2 KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014

02-KRACHTspecial_Strooigoed.indd 2

19-09-14 17:04

VOORWOORD

‘Veiligheid speelt altijd en overal’ ‘Voorkomen is beter dan genezen, zeker als het om veiligheid gaat. In ons werk moeten we daarom bewuster omgaan met veiligheid en het verankeren in onze processen. Hiervoor zijn allerlei initiatieven ontwikkeld, zoals het Impulsprogramma Veiligheid, de veiligheidsverklaring, de leefregels voor veiligheid, de veiligheidsdag en een masterclass voor de groepsraad. Door veiligheid vooraf mee te nemen in je werk, de reguliere bedrijfsvoering, programmering en budgettering kost het niets extra en levert het veel op. Als we risico’s tijdig inschatten en onveilige situaties bespreekbaar maken, treden we proactief in plaats van reactief op. Durf elkaar daarop aan te spreken en daarmee te helpen.

Alleen dan beperken we onveilige situaties tot een minimum.

We willen het verkeer veilig over de weg en het water laten gaan. Wat helpt, zijn heldere regels en controles op de naleving daarvan. Om de kans op ongevallen te verminderen is het van belang dat wij ons areaal en de daarbij behorende risico’s goed kennen. Zo zijn we

bezig met infrastructurele versterking en renovatie om gebreken en veiligheidsrisico’s voor te zijn, zodat we ons vlot en veilig kunnen blijven verplaatsen.

Concessies aan veiligheid doen we niet. We zien toe op het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen, maar veiligheid is meer dan het dragen van een helm en een vest. Het gaat ook om zorgvuldig, bewust en verantwoordelijk handelen voor jezelf, je collega en de maatschappij.

Zelf hield ik laatst safety walks bij het Smedinghuis in Lelystad en onze nieuwe huisvesting in Rijswijk. In Lelystad zag ik dat onze voetgangerstoegang direct kruist met een ongemarkeerd fietspad, wat voor bezoekers tot verwarring en gevaarlijke situaties kan leiden.

We kijken nu samen met de gemeente hoe we dit kunnen verbeteren. In Rijswijk bleek dat we goed moeten letten op oude producten in de koelkasten. Veiligheid speelt dus altijd en overal en is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.’

Colofon KRACHT is een blad voor alle Rijkswaterstaters.

Deze special over veiligheid is een eenmalige uitgave.

Uitgave Rijkswaterstaat ImpulsProgramma Veiligheid Redactie Wiet Nieuwenhuis adviseur veiligheid Erik van Bergehenegouwen adviseur veiligheid Arthur van der Stroom communicatieadviseur Projectleiding Henk Kloosterhuis, Rijkswaterstaat Corporate Dienst Bladcoördinatie & tekst- beeldredactie Bureau Karin de Lange Fotografie Thea van der Heuvel fotografie, Edwin Weers Oplage 7.500 exemplaren Art direction Ontwerpwerk, Den Haag Vormgeving Inpladi bv, Cuijk Druk drukkerij Weemen, Gemert

Peter Struik HID Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving en bestuursverantwoordelijke voor het corporate thema Veiligheid

KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014 3

03-KRACHTspecial_Voorwoord2.indd 3

19-09-14 17:07

‘De kunst is om alle processen in de hele keten aan elkaar te knopen en de verantwoordelijkheid voor veiligheid te delen’ Karin Visser, HID RWS Verkeer- en Watermanagement

‘Hoe verenigen we regionale belangen en regels met de nationale veiligheidsvoorschriften?’

Sieben Poel, HID RWS Noord-Nederland

4 KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014

04-KRACHTspecial_Interview.indd 4

22-09-14 12:03

INTERVIEW

Grenzen verleggen Veiligheid is de smeerolie voor de samenleving: wie zich veilig voelt, durft in vrijheid te bewegen en samen te werken. Maar hoe zit dat met onze wegen en wateren? Welke veiligheidsissues spelen in de regio’s? Een interview met HID’s Sieben Poel en Karin Visser.

Hoe brengt Rijkswaterstaat veiligheid op een hoger niveau?

Karin: ‘Rijkswaterstaat werkt in processen, waarin veiligheid een integraal onderdeel is. Zo is de veiligheid van objecten geborgd in het proces Omgeving- en Assetmanagement. De kunst is om alle processen in de hele keten aan elkaar te knopen en de verantwoordelijkheid voor veiligheid te delen. Daarbij hoort ook een proactieve veiligheidscultuur, waarbij we vooraf de risico’s kennen om vervolgens maatregelen te nemen om deze risico’s gezamenlijk te verkleinen. Organisatieonderdelen moeten daarbij actief de verbinding zoeken.’ Sieben vult aan: ‘Voorbeeldgedrag is essentieel. Daarin vervul ik als HID, maar ook alle andere medewerkers, een belangrijke rol. Pas in het volle bewustzijn van eigen en andermans risico’s kunnen we de juiste maatregelen nemen.

Samen is er veel werk te doen aan het verbeteren van het bewustzijn en het handelen: op het werk, op de (vaar)weg, dus eigenlijk altijd en overal.’

Waar staan we nu?

‘Het is goed om eerst te weten waar we vandaan komen.

Voorheen woonde en werkte de weginspecteur in zijn regio en kende hij dat areaal als zijn broekzak’, vervolgt Karin. ‘Tegenwoordig werkt hij over die grenzen heen.

Dat is een omschakeling. Daarnaast merk je dat door de organisatieveranderingen bekende patronen zijn verbroken, bijvoorbeeld omdat mensen op andere plekken en functies zitten. Maar we weten elkaar wel steeds beter te vinden en gaan dus ook meer samenwerken.’

Wat levert deze nieuwe aanpak op?

Karin: ‘Als je kijkt naar het gebruik van onze netwerken, dan gebeurt dat steeds veiliger. Meer uniformiteit in bijvoorbeeld de afhandeling van incidenten maakt het veiliger op weg en water. Ideeën om veiligheid te verbeteren kunnen we sneller oppakken. Bleef een goed idee voorheen vaak hangen in de regio, nu profiteert heel Rijkswaterstaat van de denkkracht van medewerkers.’

Gaat die vlieger van uniforme afspraken altijd op?

je niet alleen. Op rijkswegen in Noord-Nederland is soms een andere veiligheidsbeleving, omdat het minder druk is. Het kan hier voorkomen dat een wegwerker een weg oversteekt of de veiligheidszones negeert. Dat kan echt niet. Ik heb dan ook mijn zorg en ongenoegen bij regionale marktpartijen geuit.

Dit voorbeeld geeft de spanning weer tussen landelijk uniform en regionaal maatwerk.’

Dat maakt de borging van veiligheid in onze processen niet eenvoudig.

‘Dat klopt’, beaamt Sieben. ‘Samen met VWM kijken we hoe we regionale belangen en regels kunnen verenigen met de nationale veiligheidsvoorschriften. Uitgangspunt is dat we het beheer en onderhoud zo veilig mogelijk organiseren. Goed voorbeeld is de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl. Deze vaarweg is sinds dit jaar bij Rijkswaterstaat in beheer. Binnen korte tijd zijn er meerdere incidenten geweest. Vervolgens bekeken we gezamenlijk waardoor deze incidenten zijn ontstaan en hoe ze zijn afgehandeld. Beide organisatieonderdelen gaan nu aan de slag met de aanbevelingen.’ ‘Ook acteren we op signalen van medewerkers’, vult Karin aan.

‘Tegenwoordig negeren weggebruikers regelmatig een rood kruis boven de weg, met alle gevolgen van dien.

We zijn nu met het Openbaar Ministerie in gesprek over een proef om weginspecteurs de bevoegdheid te geven om een proces-verbaal uit te schrijven.’

Wanneer ziet de organisatie eruit zoals destijds op papier is uitgetekend?

‘Dan zijn we een paar jaar verder’, verwacht Karin.

‘Met name het procesdenken vergt een cultuuromslag.

Samenwerken in processen betekent dat je elkaar regelmatig moet opzoeken. Aan het management is dan de taak het goede voorbeeld te geven, aandachtig te luisteren naar wat er speelt en signalen op te pikken.’

Sieben: ‘We maken een flinke slag als iedereen zich in het proces afvraagt of alles wat hij doet, veilig is.

Dat besef moet in onze genen zitten.’

Sieben: ‘Natuurlijk moet je scherp blijven kijken naar landelijke uniformiteit. Landelijk uniform werken doe KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014 5

04-KRACHTspecial_Interview.indd 5

18-09-14 15:24

MOOI WERK

A50

uit de file top drie

Vier visies op veiligheid ‘Veiligheid is ons wat waard’

Jan Hendrik Dronkers DG Rijkswaterstaat

‘Het belang van veiligheid staat bij ons werk voorop. Alle medewerkers van opdrachtnemers en Rijkswaterstaat moeten zich hiervan steeds meer bewust zijn. Om het veiligheidsbewustzijn te vergroten is er een bonusregeling Veiligheid.

Bij het project Ewijk-Valburg heeft deze bonusregeling geresulteerd in positieve aandacht voor veiligheid. We zien dat het belonen van goed en veilig gedrag beter werkt dan het bestraffen van ongewenst gedrag. Veiligheid is ons, als Rijkswaterstaat, wat waard. En dat is de weg waarop we voortgaan. Niet alleen binnen de projecten, maar in ons hele werk. Veilig voor elkaar!’

‘Waken voor bedrijfsblindheid’

Henry Bossenbroek Districtshoofd A50

‘De files en ongelukken op de A50 zijn met de komst van de nieuwe brug bij Ewijk drastisch afgenomen. De werkvloer kreeg vooraf heldere veiligheidsinstructies. Zorg voor goede afzettingen en omleidingen, voor duidelijk zichtbare en leesbare borden, voor persoonlijke beschermingsmiddelen en zaai geen twijfel. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Gereedschap dat rondslingert, een kabel die losligt: spreek elkaar daarop aan en neem je verantwoordelijkheid.

Als dat bewustzijn er is, neemt de kans op excessen af. Waarvoor we vooral moeten waken, is bedrijfsblindheid. De veiligheidsbonus is een goede stimulans, maar het streven is iemand niet te belonen omdat hij veilig werkt, maar te zorgen dat dat vanzelfsprekend is.’

6 KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014

06-KRACHTspecial_Mooi Werk.indd 6

18-09-14 12:16

‘Niets aan het toeval overlaten’

Marjolein de Gorter Projectmanager GPO

‘Automatisme mag niet tot onveiligheid leiden. Daarom moeten we de veiligheidscultuur verbeteren. Niet alleen van het management, maar ook van de werkvloer. Bij het project A50 Ewijk-Valburg was de veiligheidsbonus voor de aannemer een teken hoe belangrijk veiligheid voor Rijkswaterstaat is.

Gesprekken gingen vooral over de perceptie van veiligheid, hoe we de werkvloer motiveren om veiligheidsrisico’s weg te nemen en waarom we soms toch bepaalde risico’s nemen.

Behalve dat we toezien op veilig werken, moet de omgeving de situatie ook als veilig ervaren. Kortom, we laten niets aan het toeval over.’

‘Belonen werkt beter dan straffen’

Erik van Weesep projectdirecteur van aannemerscombinatie Waalkoppel

‘In deze afrekencultuur werkt belonen beter dan straffen. Het zorgt voor een andere dynamiek. Samen met de universiteit van Amsterdam kijken we hoe we met positieve impulsen gedrag kunnen veranderen, bijvoorbeeld door het geven van een compliment.

We zien dat nu terug op de werkvloer, waar het melden van gevaarlijke situaties is toegenomen, waardoor minder ongevallen ontstaan. Belangrijk is veiligheid niet te ervaren als lastig, maar als leuk en nuttig. Het is zaak om hierin voortdurend energie te steken.’

KRACHT SPECIAL OKTOBER 2014 7

06-KRACHTspecial_Mooi Werk.indd 7

18-09-14 12:16

context Wat betekent

VEILIGHEID ‘Er zit meer lijn in’

voor jou?

'Je gezonde verstand gebruiken'

‘Elke melding serieus nemen’

Jeroen Paap

Vikash Missier

‘De eigen veiligheid staat altijd voorop.

Als officier van dienst volg ik de veiligheidsprocedures en –richtlijnen strak.

Soms moet ik daarvan afwijken. Ik gebruik dan mijn gezonde verstand om een goede afweging te maken. Een over­ weging kan zijn het stilzetten van het verkeer. In dat geval verkies ik veiligheid boven doorstroming, een ander belangrijk speerpunt van Rijkswaterstaat. Bij een vrachtwagenberging controleer ik bijvoorbeeld of iedereen de juiste veiligheidsuitrusting heeft en spreek personen hierop aan. Bij een wegafsluiting kijk ik of de weginspecteur deze volgens de afgesproken handelingen uitvoert en weer ik eventuele pottenkijkers. Bij een incident bespreken we samen met alle ketenpartners elkaars processen en belangen. Uiteraard staat het redden van levens voorop. Dan volgt een onderzoek naar de oorzaak, gevolgd door bergings- en opruimwerk voor een vlot herstel van de normale situatie.

De hulpdiensten en overheden trekken hierbij gezamenlijk op. De samen­ werking verloopt goed, doordat we onze verwachtingen naar elkaar uitspreken.’

‘Via de Landelijke Informatielijn komen veel vragen, klachten en meldingen binnen die betrekking hebben op veiligheid. Gebruikers laten ons bijvoorbeeld weten dat er voorwerpen op de rijbaan liggen of gaten in de weg zitten.

Dergelijke situaties geven we direct door aan de verkeerscentrale. Wij proberen van de melder een zo specifiek en

profiel

profiel

profiel

Functie

Functie

Functie

Ko Dieleman

‘Het is heel simpel: als we niet veilig kunnen werken, werken we niet. Bij onderhoud en renovatie aan bruggen, sluizen, oevers en keringen bestaat er gevaar voor onder meer stoten, vallen, beknelling, elektrocutie en verdrinking.

We houden risicosessies en verrichten elke zes weken safety walks samen met het district, de opdrachtnemer en het IPM-team. Het veiligheidsbeleid, zoals vastgelegd in het veiligheidshandboek, vertalen we door in onze contracten.

Sinds vorige zomer moet iedereen die een object betreedt, eerst een veiligheidsfilm bekijken, tien vragen beantwoorden en een korte toets doen. Als alles in orde is, krijg je een sticker en ga je met de juiste persoonlijke beschermings­ middelen (PBM’s) het terrein op. Verder moeten alle aannemers voldoen aan de veiligheid, gezondheid en milieu­ checklist. Nieuw is de coördinerend aannemer, die optreedt als één gezicht naar de bediening. Deze veiligheidsaanpak zorgt voor meer lijn, maar kost ook tijd.

Onlangs haalde de duizendste cursist die toets. Voor een nog beter resultaat kijken we wie de cursus écht moeten doorlopen, zodat we hierin niet doorslaan.’

projectmanager IPM-team Westerschelde Leeftijd 52 Reageren via ko.dieleman@rws.nl

officier van dienst Noord-Holland Leeftijd 34 Reageren via yammer

nauwkeurig mogelijke locatie te krijgen, zodat de verkeerscentrale snel met camera’s de ernst van de situatie kan inschatten of een weginspecteur kan sturen om poolshoogte te nemen. We krijgen ook interne meldingen binnen over onveilige situaties op de werkvloer. Recent zijn bijvoorbeeld alle traptreden in hoofdkantoor Westraven voorzien van een zwarte strip om de diepte beter in te schatten. Meldingen die buiten onze scope vallen, zetten we direct door. Loos alarm komt voor.

Toch nemen we elke melding serieus.

Als de veiligheid in gevaar komt, is één telefoontje voldoende voor het treffen van maatregelen.’

medewerker Landelijke Informatielijn Leeftijd 29 Reageren via

yammer en linkedin

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

8 kracht special oktober 2014

08-KRACHTspecial_Context.indd 8

22-09-14 12:01