Diabetes experts Magazine over sensortechnologie
Data unlimited met kinderarts Henk-Jan Aanstoot De sensorroute. Femke Tillemans legt uit
sensor technologie 24/7 inzicht in je waarden
Onze experts geven antwoorden op alle vragen
Een nieuwe route Heb je diabetes en maak je gebruik van een continu glucose monitoring systeem, ook wel CGM genoemd? Dan gaat er per 1 januari 2021 iets voor je veranderen. De vergoeding voor die sensoren komt dan niet meer uit het ziekenhuisbudget, maar uit de hulpmiddelenzorg: het basispakket van de zorgverzekering dus. Dat lijkt misschien geen groot nieuws, maar het gaat wel degelijk verschil uitmaken.
Het Zorginstituut Nederland, dat deze
Als OneMed vinden wij het belangrijk dat
verandering in gang heeft gezet, stelt dat
patiënten en behandelaars op de hoogte
patiënten erbij gebaat zijn wanneer alle
zijn van alle ontwikkelingen. Met alle
diabeteshulpmiddelen uit hetzelfde
nieuwe technologie die erbij is gekomen
potje worden verstrekt en vergoed.
de laatste jaren, merken we dat er steeds
Het vergoedingensysteem wordt daar
meer behoefte is aan informatie. Wat is
door inzichtelijker en dat vergroot de
er en wat past bij mij? Daarom hebben
toegankelijkheid van de zorg: als patiënt
we dit magazine gemaakt, speciaal over
krijg je het hulpmiddel dat voor jou het
sensoren. Nog veel meer informatie over
meest geschikt is.
insulinepompen en sensoren h ebben we verzameld op ons nieuwe online p latform
Praktisch gezien betekent het dat je als
diabetesexperts.nl. Onafhankelijk en
diabetespatiënt nu voor álle hulpmiddelen
objectief, want alleen dan heb je er iets aan.
bij OneMed terechtkunt. Onze merken Bosman, Boeren Medical, Diabstore en
In dit magazine maak je kennis met ons
De Diabeteswinkel leveren niet alleen
team van diabetesexperts. Zij praten je
insulinepompen, prikpennen, teststrips,
bij over de nieuwe innovaties, de criteria
lancetten, accessoires, insulinepomp
voor vergoeding en de mogelijkheden
toebehoren en hulpmiddelen voor
van alle data die sensoren leveren.
Flash Glucose Monitoring, maar tegelijk
Wanneer je goed geïnformeerd bent, kan
daarbij óók de sensoren, ketonenstrips,
je als patiënt samen met jouw behandelaar
transmitters, en ontvangers. Dat
een keuze maken. Daar gaan wij ons de
betekent dus minder pakjes, minder
komende tijd hard voor maken!
bestelmomenten en meer gemak. Ook zorgverleners zijn gebaat bij deze nieuwe
Pieter-Jan Jongeling,
route. Zij kunnen de sensoren in het
algemeen directeur OneMed
bestaande ZorgPortaal van OneMed voorschrijven. Dat scheelt zowel admini stratieve als logistieke handelingen op de poli.
Colofon Diabetesexperts is een uitgave van OneMed BV. Flight Forum 800, 5657 DV Eindhoven 040 - 230 88 88 / info@onemed.nl
Redactie OneMed
Fotografie Nopoint
Opmaak & vormgeving Sterk Reclamebureau
Druk AiMedia
Met dank aan Henk-Jan Aanstoot, Thijs Apotheker, Bas van de Goor, Jolanthe Helder, Maike de Hond, Loes Heijmans, Rianne de Kruijf, Rob Kulbs, Samuël Schipperheijn, Luuk Schoenmakers, Femke Tillemans, Jelena Woudenberg, Wietske Wits.
Rechten De inhoud van deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. OneMed kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor onvolledigheden en onjuistheden. OneMed sluit alle aansprakelijkheid uit voor directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enkel opzicht verband houdt met het opvolgen van vermelde tips en adviezen. Alle rechten voorbehouden.
Inhoud 03
Wij zijn Diabetesexperts.nl
04
24/7 inzicht in je waarden
08
Verhalen uit de praktijk
12
Wie komt in a anmerking voor een sensor?
14
Begrippen & begrijpen
16
De sensor-route: Femke Tillemans
20
Data unlimited: Henk-Jan Aanstoot
26
Kind & Sensor: dit moet je weten
30
Kijk & vergelijk
32
Antwoorden op al je vragen? Disclaimer: Alle informatie in deze uitgave is informatief van aard en bedoeld voor educatieve doeleinden. Hiermee vervangen wij geenszins professioneel medisch advies, instructies van uw behandelaar of handleidingen van onze leveranciers. Individuele symptomen, situaties en omstandigheden kunnen w isselen, overleg daarom bij vragen en/of medische problemen altijd met uw behandelaar. OneMed is niet aansprakelijk voor directe en/of indirecte schade, van welke aard dan ook, die ont staat door of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van deze informatie, w aaronder begrepen de schade ten g evolge van onjuistheid of onvolledigheid van de informatie die in deze uitgave wordt getoond.
33
Meestgestelde vragen
34
Olympisch medaillewinnaar Bas van de Goor
38
Tips & tricks
40
Wat is? Basaal, bolus, boluscalculator?
2
Wij zijn Diabetesexperts.nl Jolanthe Helder Functie Productspecialist en
Maike de Hond Functie Diabetesverpleegkundige Diabetes Service Spreekuur Bij OneMed sinds 2002
diabetesverpleegkundige Diabetes
Jelena Woudenberg
Service Spreekuur
Functie Diabetes Management
Bij OneMed sinds 2018
Consultant
Motto “Iedere patiënt moet een
Bij OneMed sinds 2019
onafhankelijke keuze kunnen m aken.”
Motto “Samen maken we diabeteszorg beter.”
“Ik heb zelf diabetes type 1 sinds mijn 25e. Ik ben dus ook ervarings-
“Ik heb 15 jaar in het Erasmus
deskundige. Samen met Maike
Medisch Centrum gewerkt in
bij je past.”
verzorg ik het Diabetes Service
verschillende rollen waarvan de
Spreekuur, waarbij we patiënten
laatste 6 jaar als diabetesverpleeg-
“Net als Jolanthe verzorg ik als
onafhankelijke informatie geven
kundige. Naast de werkzaamheden
over pompen en sensoren. Voor mij
in het Erasmus MC heb ik scholingen
staat de patiënt altijd centraal: een
verzorgd aan collega’s in de eerste lijn
goede voorlichting verbetert de
en ben ik insulinepomp instructrice
kwaliteit van leven.”
geweest. Sinds 2019 werk ik bij
Motto “Vier jaar lang comfortabel en tevreden met een pomp die
pompexpert het Diabetes Service Spreekuur. De ontwikkelingen gaan heel snel, maar omdat wij er middenin zitten, is het voor ons makkelijker om alle vernieuwingen bij te houden. Uiteindelijk willen we dat patiënten een onderbouwde keuze kunnen maken voor een behandeling die bij ze past.”
OneMed en ben ik verantwoordelijk voor diabeteszorg op afstand. Ik denk graag mee over verbeteringen: hoe kunnen we samen goede en efficiënte zorg leveren? Diabetes is een persoonlijke passie geworden. Het interesseert me zoveel dat ik niets wil missen!”
24/7 inzicht in je waarden Zo dun als een haartje, maar in staat honderden metingen per dag te doen. De sensor is een knap staaltje techniek! Diabetesexpert Jolanthe Helder legt uit hoe sensortechnologie werkt.
5
Hoe werkt een sensor? Jolanthe: “Een sensor breng je aan op het lichaam met behulp van een applicator of serter. Die schiet een heel dun draadje vlak onder de huid. Daar meet het draadje de glucosewaarden in het interstitiële vocht, het vocht tussen de cellen onder de huid. Die glucosewaarden worden door een zender doorgestuurd naar een ontvanger. Dat kan de insulinepomp zijn, de smartphone of een ontvanger (reader). De sensor meet elke 1 tot 5 minuten de glucosewaarde. Wanneer die waarde snel stijgt of daalt of boven of onder een bepaalde waarde komt, kan de sensor een alarm geven.”
“ Je krijgt meer regie over je eigen leven en je gezondheid.”
Wat is het verschil tussen CGM en FGM? “CGM staat voor Continu Glucose Monitoring, FGM staat voor Flash Glucose Monitoring. Beide sensoren meten je glucosewaarde gedurende de dag, maar ze werken niet helemaal hetzelfde. Dit zijn drie belangrijke verschillen tussen CGM en FGM:
• CGM sensoren meten continu de glucose
waarden en sturen die via bluetooth naar een ontvanger. FGM meet ook voortdurend, maar je ziet pas een waarde wanneer je zelf de reader of smartphone langs de sensor haalt.
• Vanaf 4 december 2020 is de FreeStyle Libre 2
beschikbaar waarop je samen met je behande laar optionele glucosealarmen in kunt stellen die je waarschuwen als je te laag of te hoog gaat.
Hoe helpt een sensor je bij het managen van je diabetes? “Met een sensor kun je op elk moment van de dag je actuele glucosewaarde zien en daarop reageren. Je ziet op welk moment je glucosewaarden stijgen of dalen, je ziet wat het effect is van bijvoorbeeld
6
Je krijgt een melding op je telefoon, maar moet wel scannen met je reader of je mobiele telefoon voordat je je sensorwaarde kunt zien.
• FGM hoeft niet gekalibreerd te worden met
vingerprikken, bij de meeste CGM sensoren is dat (nog) wel nodig.
sport, stress of vette maaltijden op je glucose
Er zijn verschillende soorten CGM sensoren, met
waarde. Zo leer je je lichaam en je aandoening
allemaal hun eigen specificaties. Van FGM is er op
beter kennen en wordt het makkelijker om de
dit moment nog maar één type op de Nederlandse
insulinehoeveelheden nauwkeurig te doseren.
markt, en dat is de FreeStyle Libre. Een handig
Je krijgt meer regie over je eigen leven en je
overzicht van alle sensoren en hun specificaties
gezondheid.”
vind je op pagina 30-31.”
Is een sensor net zo betrouwbaar als een vingerprik?
Wat zijn de voordelen van een sensor?
“Dat verschilt per sensor. Het is een andere manier
lijk. Dat verkleint de kans op complicaties op latere
van meten, loopt enkele minuten achter op de
leeftijd. Veel minder vingerprikken is zeker ook
bloedwaarden en vooral bij een sterke stijging of
een voordeel van de sensor. Daarbij geeft een
daling kan het daarom soms nodig zijn bij insuline
sensor veel meer inzicht in de glucoseregulatie
toediening om nog te meten met een vingerprik.
dan die paar momentopnames die je krijgt met
In een stabiele fase is het achterlopen geen
een v ingerprik. Sensortechnologie maakt het
probleem. Vertraging is voor het zien en reageren
makkelijker voor de zorgverlener om mee te
op trends ook minder belangrijk.”
kijken. Kwestie van even je gegevens u ploaden,
“Met een sensor verbetert het HbA1c vaak aanzien
waarna je behandelaar advies kan geven. Voor ouders kan een sensor extra z ekerheid b ieden: zij kunnen (ook op afstand) zien hoe het met hun kind gaat via een app op hun telefoon.”
Zijn er ook nadelen? “Dat je op elk moment van de dag kunt zien wat er met je glucosewaarde gebeurt, kan ook stress en frustratie veroorzaken. Je loopt het risico veel met je aandoening bezig te zijn. Diabetes-moeheid en zelfs een diabetesburn-out worden steeds vaker gezien. Met een sensor draag je p ermanent iets op je lichaam. Dat maakt diabetes zichtbaarder voor de buitenwereld.”
“ Een sensor geeft meer inzicht in je glucoseregulatie dan die paar moment opnames die je krijgt met een vingerprik.” 7
Verhalen uit de praktijk Rob Kulbs (62 jaar) ... ... heeft sinds zijn 26e type 1 diabetes. Hij gebruikt de Guardian Sensor 3 in combinatie met de MiniMed 670G pomp. Deze kunnen op elkaar aangesloten worden.
“ Het leuke is, je kunt de metingen tot een maand terugkijken, en zo zelf zien hoeveel verbetering erin zit.”
“Toen ik net diabetes had, moest ik vier keer per dag prikken en spuiten. Dat riep een gevoel van zelfmedelijden op. Dankzij mijn huidige pomp en sensor ben ik dat gevoel gelukkig kwijt. Met mijn eerste Medtronic systeem, de MiniMed 640G met Guardian Sensor 2, daalde het aantal hypo’s. Dat was natuurlijk fantastisch. De MiniMed 670G die ik nu heb, kan nog iets meer. Bij een hoge bloedglucosewaarde geeft de pomp microbolussen af en bij een te lage bloedsuiker stopt dat weer. Zo raak ik steeds beter ingesteld. In het begin moest ik nog veel kalibreren, maar naarmate je het systeem beter kent, ga je het steeds efficiënter gebruiken. Intussen staan bijna alle alarmen uit en voel ik me volkomen veilig. Mijn waarden zijn significant verbeterd en gaan nog steeds met stapjes vooruit. Het leuke is, je kunt de metingen tot een maand terugkijken, en zo zelf zien hoeveel verbetering erin zit. Dat vind ik erg interessant. Iets minder enthousiast ben ik over de standaard pleisters van de Guardian CGM. Gelukkig wordt er goed met me meegedacht en heb ik een alternatief gekregen dat wel aan mijn wensen voldoet. De service is altijd goed: vriendelijk en betrokken.”
8
Loes Heijmans (37 jaar) ... ... heeft type 1 diabetes sinds haar 20e. Ze gebruikt CGM in combinatie met het Omnipod insulinepompsysteem. “Omdat ik mijn bloedwaarden niet onder controle kreeg, schoof ik onze kinderwens steeds voor me uit. Tot ik het met mijn internist besprak. Hij vroeg een CGM voor me aan en binnen negen maanden had ik groen licht voor een zwangerschap. Dankzij mijn CGM zie ik nu elke 5 minuten de waarde én de trend. Zo kan ik veel beter analyseren wat er gebeurt bij een maaltijd, of bij sporten. Al blijf ik het bij sporten lastig vinden. Daar heb ik mijn CGM nog altijd heel hard bij nodig. Ondanks mijn diabetes heb ik twee gezonde kinderen mogen krijgen. Het was een hele intensieve periode, maar dankzij mijn CGM en 100% focus is alles goed gegaan. Gelukkig mocht ik mijn CGM daarna houden. Ik kan echt niet meer zonder. Mijn grote wens: een systeem waarbij de sensor communiceert met een draadloze pomp, zoals mijn Do it yourself-loop dat nu doet. Dat heeft mijn kwaliteit van leven zo enorm v erbeterd dat ik het fantastisch zou vinden als dit op grotere schaal voor veel meer mensen beschikbaar zou komen.”
“ Mijn waarden zijn stabiel en ik ben veel minder met mijn diabetes bezig.”
“ Ondanks mijn diabetes heb ik twee gezonde kinderen mogen krijgen.”
Wietske Wits (43 jaar) ... ... heeft type 1 diabetes. Ze gebruikt een gekoppelde CGM: de Guardian Sensor 3 in combinatie met de MiniMed 780G pomp van Medtronic. “Door mijn zwangerschappen ben ik het gevoel voor hypo’s kwijtgeraakt. Ik merk pas op het allerlaatste moment – veel te laat dus – dat het misgaat. Het enige voordeel daarvan is dat ik nu in aanmerking kom voor sensorvergoeding. Sinds een paar maanden heb ik een gekoppeld systeem. De insulinepomp wordt automatisch aangestuurd door de metingen van mijn CGM. Dat is echt een verademing. De eerste dagen controleerde ik nog af en toe met een v ingerprik, maar al gauw durfde ik erop te vertrouwen. Ik voel me beter dan ooit, heb veel meer energie. Mijn waarden zijn stabiel en ik ben veel minder met mijn diabetes b ezig. Dat brengt zo veel rust. Voor het eerst in 37 jaar voel ik dat ik het niet meer helemaal zelf hoef te doen. Dat geeft me weer hoop voor de toekomst.”
9
“Met de G6 heb ik eindelijk een sensor waar ik supertevreden over ben.”
Thijs Apotheker (24 jaar) ... ... heeft type 1 diabetes vanaf zijn 9e. Hij gebruikt de MiniMed 780G en Guardian Sensor 3, sinds kort in automodus (SmartGuard). “Heel lang heb ik zelf mijn bloedsuiker geprikt. Ik zag het niet zitten om nóg een pleister (sensor) op mijn lichaam te dragen. De infusie set van mijn pomp zit er namelijk ook al. Bij elke prik zat ik binnen de marge, maar dat
Luuk Schoenmakers (13 jaar) ...
waren natuurlijk wel momentopnames.
... heeft type 1 diabetes sinds zijn 2e. Hij gebruikt de Dexcom G6 CGM in combinatie met de Medtronic MiniMed 640G pomp.
van je bloedglucose, en met de SmartGuard
“Ik heb de Elite sensor geprobeerd. Die
Ik vind het een goed systeem. Op mijn werk
communiceert met mijn pomp, maar ik vond
dagen durf ik er blind op te vertrouwen. Bij
de pleister niet fijn. Ook moest ik soms wel
het sporten is dat lastiger. Na het wielrennen
drie keer per dag kalibreren, dus toch weer
stijgt mijn bloedglucose vaak. Voorheen zette
in mijn vinger prikken. En hij gaf veel alarmen.
ik dan mijn basale stand op mijn pomp
Dat was vooral tijdens de lessen op school
tijdelijk iets hoger, maar met de SmartGuard
niet fijn. Met de G6 heb ik eindelijk een sensor
geef ik die keuze uit handen.
De sensor geeft inzicht in het totale verloop blijf je bovendien dichter bij de streefwaarde. Daarom heb ik uiteindelijk toch voor een sensor – en dus een extra pleister – gekozen.
waar ik supertevreden over ben. Dat deze niet c ommuniceert met mijn pomp, neem
Toch vertrouw ik op de SmartGuard.
ik voor lief.
Ik zie het als een stap vooruit en die moet je altijd nemen.”
Deze sensor heeft een apart kastje met een alarm. Mijn ouders houden dat bij zich zodat ze gewaarschuwd worden als mijn bloed glucose te snel daalt. Dat gebeurt vaak ’s nachts; dan slaap ik er dwars doorheen. Voordat ik een sensor kreeg, heb ik twee keer in mijn slaap een hele lage waarde gehad. Mijn ouders hebben toen de ambulance moeten bellen. Daar ben ik heel erg van geschrokken. Maar met deze sensor voel ik me veilig, juist omdat deze mijn ouders waarschuwt als ik erg laag ga. Het liefst zou ik een pomp hebben die met de G6 sensor communiceert. Nou ja, het aller liefst had ik natuurlijk helemaal geen diabetes!”
10
“ Ik vind het een goed systeem. Op mijn werkdagen durf ik er blind op te vertrouwen. Bij het sporten is dat lastiger.”
Samuël Schipperheijn (33 jaar) ... ... heeft type 1 diabetes vanaf zijn 13e. Hij gebruikt FGM in combinatie met pentherapie. “Sinds een jaar heb ik FGM. Ik scan de sensor met een app op mijn telefoon. Glucose dien ik toe door te spuiten. Dat is een bewuste keuze. Ik sport veel en vind het niet fijn om daarbij ergens aan ‘vast’ te zitten. Met een pomp moet je altijd rekening houden. Mijn pen gebruik ik alleen als ik ’m nodig heb, daarna leg ik ’m weg. Gelukkig zijn mijn waarden goed te reguleren. Als dat lastiger ging, zou een pomp misschien handiger zijn. Maar voor mij werkt dit prima. FGM is echt een prachtige uitvinding, ik zou niet meer zonder kunnen. Het scannen zelf is een simpele handeling en via de app zie ik het verloop van mijn waarden. Dat geeft veel inzicht, bijvoorbeeld in hoe mijn lichaam reageert op maaltijden of beweging. Voor de toekomst hoop ik dat het FGM systeem kleiner wordt. Liefst ter grootte van een chip, zodat deze bijvoorbeeld kan worden geïnjecteerd. Als CGM in combinatie met een pomp nog kleiner zou zijn én bijvoorbeeld draadloos, zou ik die ook overwegen. Diabetes is een aandoening die veel aandacht vraagt, maar dat staat mijn dromen of ambities niet in de weg. Met FGM en pentherapie word ik er
“ Met een pomp moet je altijd rekening houden. Mijn pen gebruik ik alleen als ik ’m nodig heb, daarna leg ik ’m weg.”
het minst door gehinderd. Ik denk niet dat mijn leven er heel anders had uitgezien zonder deze aandoening.”
11
Wie komt in aanmerking voor een sensor? In het consensusdocument zijn startcriteria vastgelegd voor patiënten die een sensor willen gebruiken. Hier leggen we uit wat de criteria zijn. Flash Glucose Monitoring (FGM)
Sensortechnologie brengt meer
zit sinds 2018 in de basisver
kosten met zich mee dan tradi
zekering en in 2019 zijn de
tioneel prikken in de vinger en
indicaties hiervoor uitgebreid.
het gebruiken van een glucose
Range of het HbA1c, het voor
Continu Glucose Monitoring
meter. Daarom is de motivatie
komen van complicaties op de
(CGM) is altijd vanuit de MSZ
van een patiënt enorm
lange termijn, het verminderen
(medisch-specialistische zorg)
belangrijk. Je moet reageren
van vermoeidheid en stress of
vergoed, oftewel vergoed uit
op alarmen en weten hoe je
het verbeteren van de kwaliteit
het ziekenhuisbudget. Vanaf
glucosewaarden van de sensor
van leven. Maar ook een
januari 2021 verandert dat:
kunt gebruiken om je diabetes
optimale voorbereiding op een
dan wordt CGM vanuit de
regulatie bij te sturen. Er gaat
zwangerschap of het terug
basisverzekering vergoed.
dus altijd educatie aan vooraf:
krijgen van hypo-awareness
Voldoe je aan de indicatiecriteria,
eerst door de behandelaar en
(waarbij je hypo’s weer leert
dan wordt de sensor vergoed
op het moment van starten ook
voelen) zijn duidelijke behan
uit de hulpmiddelenovereen
door de fabrikant van de sensor.
deldoelen. Wat het doel is,
komst die de leverancier met
Daarnaast is het belangrijk dat
bepaal je samen met je
de zorgverzekeraar heeft
je regelmatig samen met je
behandelteam.
afgesloten.
behandelteam naar de gege vens kijkt, zodat je eventueel
Nieuwe regels
instellingen aan kunt passen.
Om in aanmerking te komen voor een sensor hebben
Wat is het doel?
zorgverzekeraars en belangen
De zorgverzekeraar stelt dat er
verenigingen onder leiding van
Time in Range (TIR)
een duidelijk doel moet zijn om
de Nederlandse Diabetes
een sensor te gaan gebruiken.
Federatie criteria opgesteld.
TIR staat voor de tijd dat je glucose
Dat kan bijvoorbeeld het
Die staan in het Consensus
waarde binnen het doelbereik zit.
verminderen van het aantal
document Kwaliteitscriteria
Met de komst van sensoren wordt
hypo’s en hypers zijn, het
voor optimale en doelmatige
steeds vaker TIR gebruikt dan HbA1c,
verbeteren van de Time in
inzet FGM en CGM (zie kader).
omdat het een beter beeld geeft.
12
Dit zijn de criteria Startcriteria CGM
Startcriteria FGM
Kinderen onder de 18 jaar met diabetes type 1
Patiënten met diabetes type 1
Adolescenten die voor hun 18e levensjaar CGM gebruikten
Patiënten met type 2 met een intensief
en 18 jaar zijn geworden
insulineschema* die minimaal 4x per
Volwassenen met slecht ingestelde diabetes type 1 (ondanks stan daard controle blijvend hoog HbA1c boven de 8% of 64 mmol/mol)
dag insuline spuiten Zwangere vrouwen met bestaande
Zwangere vrouwen met bestaande diabetes (type 1 en 2)
diabetes type 2 die insuline gebruiken,
Vrouwen met een zwangerschapswens met een preconceptionele*
maar geen intensief insulineschema
diabetes type 1 en 2 die insuline gebruiken Patiënten die kampen met ernstige hypoglykemie en/of ongevoelig zijn om hypoglykemieën waar te nemen (hypo-unawareness)
hebben Vrouwen met zwangerschapswens bij een preconceptionele diabetes type 2 die insuline gebruiken, maar geen
*preconceptioneel is periode voor de zwangerschap
intensief insulineschema hebben *intensief insulineschema: een 4x daags insulineschema (basaal-bolus)
Meer over de criteria vind je op ons online platform diabetesexperts.nl
de behandeldoelen die samen met het behandelteam zijn opgesteld en het niet delen van de gegevens met het behandel team of het verliezen van de motivatie kan ervoor zorgen dat de aanvraag niet wordt
Zo is er afgesproken dat kinde
gehaald. Dat biedt dus een kleine
ren de sensor mogen houden
verruiming. Vrouwen mogen na
wanneer zij achttien worden,
de bevalling nog 6 maanden
Niet vergoed, wat nu?
mits ze zich aan het behandel
gebruikmaken van de s ensor,
Is je verzoek om sensorvergoe
plan houden. In overleg met de
dat was hiervoor 3 maanden.
ding afgewezen, maar denk je
betrokken partijen is afgespro
verlengd of wordt ingetrokken.
dat je toch in aanmerking zou
ken als r ichtlijn een gemiddelde
Stopcriteria
moeten komen? Dan kun je dit
van een HbA1c van hoger dan
Naast criteria om te mogen
melden bij je zorgverzekeraar.
64 mmol/mol (of 8%) te hante
starten, zijn er ook criteria om te
Het is ook mogelijk om op eigen
ren. Daarbij geldt dat in de
moeten stoppen met de sensor.
kosten een sensor aan te
reeks van 4 aaneengesloten
Niet zorgvuldig omgaan met de
schaffen. Daarvoor neem je
kwartalen er 1 kwartaal mag zijn
materialen, afspraken niet
rechtstreeks contact op met
waarbij het criterium niet wordt
nakomen, het niet halen van
de fabrikant van de sensor.
13
Doelbereik De glucosewaarden waarvan is bewezen dat ze de kans op langere termijn complicaties uitstellen, beperken of voorkomen en op korte termijn zo min mogelijk last geven van hypo’s en hypers. Vaak wordt een doelbereik tussen 3,9 en 10 mmol/l gesteld, maar een persoonlijk doelbereik kan hiervan afwijken. Doelbereik wordt ook wel streefwaarde genoemd.
Applicator Hulpmiddel om de sensor in de huid te plaatsen. Ook wel (in)serter genoemd.
Hypo-unawareness De term voor mensen die hypo’s niet voelen aankomen. Je lichaam geeft geen duidelijke signalen die aangeven dat je bloedglucose te laag wordt.
Monitoren in de cloud
Praat je over diabetes en sensortechnologie, dan komen er veel s pecifieke termen langs. Hier zetten we er een aantal voor je op een rijtje.
Begrip & beg
Gegevens uit de pomp en sensor
worden (automatisch of via een app)
verstuurd naar een online opslagplaats. Daar kan de behandelaar meekijken en zo nodig een behandeladvies geven.
Interstitieel vocht
Advanced Hybrid Closed Loop
Het vocht tussen de cellen in het onderhuids
Een systeem waarbij sensor en pomp samenwerken.
weefsel. In dit vocht meet de sensor de glucose
Op basis van de sensorgegevens en de ingevoerde
waarde. Deze glucosewaarde laat een vertraging
koolhydraten geeft de pomp een aangepaste dosis
zien van 5 tot 10 min. in vergelijking met een
insuline af. Bij voorspellend lage waarden zorgt de
bloedglucosewaarde uit een vingerprik.
pomp dat de insulinetoediening stopt of vermindert en bij hoge waarden geeft deze automatisch correcties om de waarde te laten dalen.
14
Glucosetrend Sensoren laten niet alleen de actuele
Transmitter
glucosewaarde zien, maar ook of die aan
De transmitter of zender is het onderdeel van het
het veranderen is. De trendpijl geeft aan
sensorsysteem dat de waarden die de sensor meet,
of de glucose stijgt, daalt of gelijk blijft.
doorstuurt naar de ontvanger. De ontvanger kan een
Hoe meer pijlen, hoe sneller de stijging
reader, app of insulinepomp zijn. De transmitter wordt
of daling. Bij de g lucosetrend kan je een
uitgegeven voor een bepaalde tijd, afhankelijk van het
terugkerend patroon herkennen.
type sensor (3 maanden, 1 jaar of 5 jaar bijvoorbeeld). De sensor zelf wordt vaker vervangen. De FreeStyle Libre (FGM) heeft geen losse transmitter.
ppen grijpen
Kalibreren (kalibratie) Het invoeren van een bloedglucosewaarde die je meet met een vingerprik. De sensor controleert zo of de gemeten waarde niet te veel afwijkt en corrigeert de sensorwaarden zodat de afwijking zo klein mogelijk is in vergelijking met de bloedglucosewaarde.
Reader Apparaat waarop je de glucosewaarde of trend kunt aflezen die gemeten is met de sensor. De reader kan de gegevens voor langere tijd opslaan.
HbA1c De gemiddelde bloedglucosespiegel over de afgelopen twee à drie maanden.
Tip Nog meer uitleg over sensortermen en -begrippen vind je op ons kennisplatform:
diabetesexperts.nl
HbA1c staat voor hemoglobine A1c, een eiwit in het bloed dat glucose aan zich bindt. Tot 2010 werd HbA1c uitgedrukt in procenten, tegenwoordig gebeurt dat in mmol/mol. Ideaal gezien is het HbA1c lager dan 53 mmol/mol of 7%.
15
De sensorroute Van eerste aanvraag tot evaluatie Diabetesexpert Jelena en Femke Tillemans over jouw sensoraanvraag
16
17
Diabeteshulpmiddelen zoals insulinepompen en sensoren worden aangevraagd door de behandelaar. Femke Tillemans, verpleegkundig specialist bij ZorgBrug, legt uit hoe dit proces verloopt.
01
Je bespreekt met je behandelaar de mogelijkheden. Femke: “Soms komt de vraag om een sensor van een patiënt, soms stelt de behandelaar het voor. De verschillende sensoren en hun mogelijkheden worden dan besproken, we gaan kijken wat het beste past bij deze patiënt. Het gaat in die gesprekken soms heel erg over de technische mogelijk heden, maar je moet ook de persoon in beeld houden. Het is echt een gezamenlijk besluit. Elke aanvraag bespreken we binnen ons multidisciplinair overleg. Als iedereen binnen het team zich erin kan vinden, verwijzen we de patiënt eerst naar de diëtist. Die bekijkt of iemand goed kan rekenen met koolhydraten en gebruikmaakt van de koolhydraat-insulineratio. Dat is bij ons een standaard stap, een vast onderdeel van het proces. Mogelijk is er eerst nog aanvullende educatie nodig. Pas als alles geregeld is, krijgt een patiënt groen licht.”
02 Je behandelaar stuurt deaanvraag naar de hulpmiddelenleverancier. “Vanaf januari 2021 verandert er iets. De vergoeding voor sensoren komt dan niet meer uit het ziekenhuisbudget maar uit het hulpmiddelenbudget (basisverzekering). Dat betekent dat wij als behandelaar de aanvraag niet
03 De hulpmiddelen leverancier beoordeelt de aanvraag en zorgt voor goedkeuring van de zorgverzekeraar.
meer doen bij de fabrikant, maar dat de aanvraag naar de h ulpmiddelenleverancier gaat, die vervolgens de
“Wie komt nu in aanmerking voor
bestelling en het versturen van de sensoren verzorgt.
de sensor? Wij houden ons aan
Organisatorisch is het een andere route, maar als het
de landelijke criteria voor de
goed is, merkt de patiënt weinig van deze verandering.”
sensorvergoeding die opgenomen zijn in het c onsensusdocument (zie pagina 12-13).”
18
05
06
De fabrikant van de sensor neemt contact met je op om een afspraak in te plannen voor de technische instructie. Dat kan fysiek of online.
Nadat je met de sensor bent gestart, word je verder begeleid door het behandelteam. “Er zijn steeds meer patiënten die een sensor gebruiken. Bovendien leveren die sensoren heel veel data. Dat maakt het onmogelijk om in het MDO (patiëntenbespreking) alles voor
“Voordat een patiënt kan starten, zijn er verschillende
te bespreken. Daarom spreken we vaak extra
educatiemomenten. De technische instructie van sensoren
mailcontact af met patiënten. Als er vragen
wordt door de desbetreffende fabrikanten op de poli
of problemen zijn, kunnen we daar direct
gedaan. Daarnaast zijn er ook trainingen voor het gebruik
op inspringen. Bij het starten kijk je eerst
van de softwareprogramma’s of het aanpassen van de
nog per dag hoe het gaat, maar na verloop
instellingen. Ons streven is om patiënten te bundelen
van tijd richt je je meer op de trends. Veel
en gezamenlijk te laten starten. Dit doen we vooral om
patiënten weten dan zelf ook precies waar
onderling contact te creëren. In verband met corona is
ze naar moeten kijken.”
het lastig om die groepseducatie op de poli te doen, dat gebeurt nu dus via Zoom of Teams. Op zich gaat dat goed, maar we merken wel dat patiënten dat onderlinge contact missen.”
04 Goedgekeurd? Dan zorgt de hulpmiddelenleverancier dat de sensoren bij je thuis geleverd worden.
07
Samen met je behandelaar evalueer je het gebruik van de sensor.
“Dit is het moment waarop je goed kan evalueren of de verwachtingen vooraf goed besproken zijn tussen de behandelaar en patiënt. Patiënten hebben soms hoge verwachtingen, maar sensoren zijn en blijven een hulpmiddel en geen eindstation. Het moet geen keurslijf worden, je kunt er ook weer mee stoppen. Het is een kwestie van zoeken naar een balans waar je je prettig bij voelt. De diabetes moet goed geregeld zijn, maar kwaliteit van leven is minstens zo belangrijk. Soms horen we terug
“Een sensormachtiging wordt bij ons
van patiënten: ‘de sensor laat me zoveel zien, daar word ik helemaal
periodiek afgegeven. We willen namelijk
gestrest van’. De kunst is dan om mee te veren. Laat bepaalde verwach
kunnen evalueren: hoe bevalt de sensor,
tingen los, zet een paar alarmen uit. We kijken samen wat we kunnen
hoe gaat de patiënt ermee om? We willen
aanpassen om de sensor zo goed mogelijk in te zetten. Een enkele keer
continu een vinger aan de pols houden
blijkt het niet te passen. Geen probleem, dan stoppen we.”
zodat we bij kunnen sturen als dat nodig is. Zo kunnen we maximaal rendement uit de sensortherapie halen.”
19
Data unlimited Diabetesexpert Jelena in gesprek met Henk-Jan Aanstoot
20
21
Glucosesensoren meten 24/7 je g lucosewaarden. Dat levert dus heel veel data op. Wat kun je daarmee? Diabetesexpert Jelena Woudenberg vroeg het aan kinderarts en diabetoloog Henk-Jan Aanstoot.
Wat laat een glucosesensor allemaal zien?
avond ging feesten of ben gaan zwemmen?
Henk-Jan: “Een glucosesensor geeft continu
Het is belangrijk dat je niet alleen kijkt naar h et
glucosedata door. Je ziet niet alleen hoe hoog je
moment, maar zeker ook naar de trends.”
glucosewaarde is, maar ook of die aan het stijgen die geeft slechts een momentopname. Bij een
Welke inzichten hebben al die data opgeleverd?
sensor kijk je naar het totaalprofiel over een hele
“Je kunt naar groepen mensen kijken die een
dag. Je kunt ook andere gegevens in het systeem
bepaalde techniek gebruiken en de uitkomsten
meenemen. De insulinedosis bijvoorbeeld, activi
met elkaar vergelijken. Deze ‘big data’ geeft ons
teiten zoals sporten en uitgaan of andere situaties
informatie als behandelaar: wat levert een bepaalde
zoals ziekte. Bij sommige systemen kan de sensor
therapie op? Maar je kunt ook per persoon kijken
de gemeten waarden doorsturen naar de pomp.”
om te zien welke patronen, dag of nacht er zijn.
of dalen is. Dat is heel anders dan bij een vingerprik,
Welke terugkerende patronen herken je overdag,
Een sensor geeft dus veel data. Hoe gebruik je die om je diabetes te managen?
maar ook ’s nachts? Mooie functionaliteiten zijn
“Je kunt de data op twee manieren gebruiken.
dalen of blijf ik stabiel? Als je gaat voetballen, op 4
Ten eerste om te kijken wat op dit moment je
zit en net wat hebt gegeten, dan denk je met een
glucosewaarde is en wat je zou moeten doen.
pijltje omhoog: ‘dat komt wel goed’. Maar met een
Dat is bijvoorbeeld handig bij het opstaan of vlak
pijl omlaag zou je misschien toch beter nog iets
voor het sporten. Daarnaast kun je terugkijken en
kunnen eten. Ook kun je achteraf terugkijken om
trends herkennen: wat gebeurde er toen ik die
te zien of het goed was wat je deed.”
pijlen die laten zien welke kant je op gaat met je glucosewaarden: ben ik aan het stijgen, aan het
Wie is Henk-Jan A anstoot? Dr. Henk-Jan Aanstoot is kinderarts-diabetoloog en oprichter van Diabeter, een zelfstandig behandelcentrum dat zich focust op de b ehandeling van diabetes type 1. Na zijn opleiding tot kinderarts in het Sophia Kinderziekenhuis promoveerde hij cum laude op een onderzoek naar diabetes type 1, waarvoor hij de Gerritzen-prijs en de Erasmus Onderzoeksprijs ontving. Van 2000 tot 2005 was H enk-Jan voorzitter van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF). Hij is een veelgevraagd spreker en doet nog steeds onderzoek naar genezing van type 1. Zo is hij nu betrokken bij een onderzoek naar de verscheidenheid van diabetes type 1 in oorzaak en uitingsvormen.
1440 metingen 1 hr
Sommige sensoren meten elke 5 minuten de glucosewaarde, andere meten zelfs elke minuut. Dat levert 288 tot 1440 metingen per etmaal op.
Trendpijlen 3 hr
6 hr
12 hr
24 hr
Trendpijlen geven aan of de glucosewaarde aan het stijgen of dalen is. Belangrijke info, want zo kun je bepalen of Events
No Events Logged
Insulin
No Insulin Events Logged
7
ingrijpen nodig is.
8
Nov
15 minuten
Bloedglucose niveau
High GI
Het duurt minimaal 15 minuten voordat je het effect van een dosis insuline op de sensor ziet. Na een bolus: even geduld dus!
Low GI
0
1
2
Tijd / uren
Bestaat er zoiets als data-overload?
Daarnaast kennen we ook alarm-overload of
“Je kunt inderdaad op die sensor blíjven kijken.
alarm-moeheid. Als je in de klas, op je werk of
Dat noemen we data-overload van een persoon:
’s nachts steeds piepjes krijgt, moet je nadenken:
je ziet te veel en gaat misschien te veel of te snel
had ik dit alarm echt nodig? Je moet alarmen wel
reageren. Je glucosewaarde verandert continu,
gebruiken, daarvoor zijn ze immers, maar je kunt
maar als je insuline toedient of koolhydraten eet,
ook met je team bespreken hoe je alarm-overload
duurt het even voor je daar effect van ziet. Het
kunt beperken.”
advies is om op je handen te gaan zitten, wat lastig is wanneer je steeds data ontvangt. Dit kan voor sommige mensen onrustig zijn.
23
“ Het is belangrijk dat je niet alleen kijkt naar het moment, maar ook naar de trends”
Als straks alles automatisch gaat, heeft dit dan tot gevolg dat de rol van de diabetesverpleegkundige in de toekomst anders wordt? “Ja, dat denk ik wel. En datzelfde geldt voor de diëtist en de dokter. Aan de ene kant zijn ze meer bezig met technologie: ze kijken naar de instellingen van het systeem. Aan de andere kant gaan ze coachen: welke stappen wil een patiënt maken en
Hoe deel je data met je behandelteam?
welke techniek is daarbij nodig? Het werk zal dus
“Delen doe je met een softwareprogramma. Soms
veranderen, maar wel met als uitzicht dat de
gaat het real time, soms moet je de gegevens zelf
behandeluitkomsten daardoor beter worden en
uploaden. Je team kan dan meekijken en mee
dat het leven met diabetes makkelijker wordt.
denken. Ik heb gesport en ik blijf zakken, wat zou
Zolang we de ziekte niet kunnen genezen, moeten
ik de volgende keer in deze situatie kunnen doen?
we het technisch oplossen. Daar gaan sensoren
Ik ben ziek geweest en zat lang hoog, wat kan
zeker bij helpen.”
ik daaraan doen? Via het scherm, app of e-mail kun je dit met je behandelaar bespreken en samen kun je kijken hoe het gaat en of je wat moet aanpassen. Het vervolg daarvan is ‘cloud care’: alle gegevens zitten in de cloud en we laten computers en algo ritmes naar die data kijken. Die geven vervolgens een seintje wanneer er iets geks te zien is. Je hebt alleen contact met je behandelteam als het nodig is. Ik denk dat dit soort technieken het contact met de behandelaar zal vergemakkelijken en
Type 1 & type 2 diabetes >250 mg/dl (13.9 mmol/l)
<5%
>180 mg/dl (10.0 mmol/l)
<25%
Target Range: 70-180 mg/dl (3.9-10.0 mmol/l)
>70%
verbeteren en het aantal ziekenhuisbezoeken zal verminderen.”
TIR Sensoren laten je zien hoeveel tijd je glucosewaarde binnen doelbereik was. Dit noemen we Time In Range. Soms wordt de TIR weergegeven als staafdiagram, soms als curve.
24
<70 mg/dl (3.9 mmol/l)
<4%
<54 mg/dl (3.0 mmol/l)
<1%
â&#x20AC;&#x153; Te veel zien, te snel reageren: dat noemen we data-overloadâ&#x20AC;?
25
Kind & sensor:
dit moet je weten
26
Dankzij sensoren hebben kinderen met diabetes een grotere kans op een toekomst zonder complicaties. Maar betekent dat ook dat je kind dus aan een sensor móét? Rianne de Kruijf, kinder diabetesverpleegkundige in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg, weegt de voor- en nadelen tegen elkaar af. “In de basis heeft elk kind recht op een rt-CGM systeem. We weten inmiddels dat een sensor de bloedglucose stabieler kan houden. Daardoor voel je je beter en wordt de kans op complicaties kleiner. Je zou dus denken dat elk kind en elke ouder voor een sensor kiest, maar toch is dat niet zo. Er zijn verschillende redenen om wel of geen sensor te gebruiken en die zijn voor iedereen anders. Daarom is een goede voorbereiding zo belangrijk: je moet weten waar je aan begint. Zo blijft het een individuele keuze van een kind of hij zichtbaar diabetes wil hebben. Een sensor draag je vaak onder je kleding, maar hij zit er wel altijd. Dus ook tijdens de gymles of bij het zwemmen. Bovendien geeft een rt-CGM systeem alarmen. Dat maakt het lastig om je ziekte onopvallend te houden. Het wordt voor je omgeving ook veel makkelijker om zich met je diabetes te bemoeien, want je waarden zijn op elk moment op te vragen.”
Lees verder op de volgende pagina >
27
Dingen om over na te denken voordat je kind met een sensor start.
Stresspiek “Een van de fijnste dingen aan een sensor is dat je dag en nacht je bloedglucose kunt monitoren, maar het is ook een van de moeilijkste dingen. Je bloedglucose is namelijk afhankelijk van heel veel
Wat verwacht je van de sensor?
factoren waarop je niet altijd invloed hebt. Die piek
Wie gaat er voor je kind zorgen en kunnen
als je stress hebt of vlak na een maaltijd, die hypo
zij ook met de sensor omgaan? Wil je op afstand mee kunnen kijken? Wil je kind dat ook?
tijdens het sporten: hoge of lage waarden zijn in veel gevallen niet jouw fout. Ik benadruk daarom altijd dat een sensorwaarde geen rapportcijfer is.
Durf je je over te geven aan de techniek?
Elke gemeten waarde is een goede waarde, maar
Wil je wel of niet kalibreren?
hoe ga je ermee om?”
Moet de sensor communiceren met een pomp? Wil je de gegevens op je mobiele telefoon kunnen zien?
Op je handen “Met een sensor kun je op elk moment checken
Past het bij jouw karakter? En bij je kind?
hoe hoog of laag je zit. Dat is fijn, maar als ik zie
Kun je de koolhydraten in een maaltijd
dat er soms 25 keer per dag gescand wordt, dan
uitrekenen?
betekent dat dat je 25 keer bezig bent geweest met je aandoening. Wat mij betreft zou je niet meer dan 8 keer per dag moeten kijken en vertrouwen op alarmen als je een rt-CGM draagt. Insuline heeft twee uur nodig om zijn werk te doen en de nieuwe zelfdenkende pompen sturen automatisch bij, daarbij moet je helemaal ‘op je handen gaan zitten’. Dat moet dus bij je passen en is zeker in het begin erg wennen.”
“ Bij heel jonge kinderen kan de sensor echt een geruststelling zijn.”
28
Alarm! “Een van de meest gehoorde nadelen van de rt-sensor zijn de alarmen. Die krijg je bijvoorbeeld als je bloedsuiker te hoog of te laag dreigt te
worden, maar ook als er een technische storing of
meekijken niet altijd de beste optie. Meekijken is
verstopping is. Met een rt-CGM moet je het alarm
vooral fijn bij jonge kinderen en als ondersteuning
altijd aan hebben staan. Die knop om de alarmen
voor de leerkracht. Maar ik zeg er wel altijd bij: je
op stil te zetten, weten de meeste sensorgebrui
kind moet geen wandelende bloedsuiker worden.”
kers als eerste te vinden! Het is altijd schipperen: je hebt die alarmen nodig om voordeel te hebben
Een goede voorbereiding
van je sensor, maar tegelijkertijd wil je niet alarm-
“De aanvraag voor een sensor wordt pas goed
moe worden.”
gekeurd als de basiszorg op orde is. Zo moet je goed kunnen berekenen hoeveel koolhydraten
Diabetes & puberteit
een maaltijd bevat, weten wat de oorzaken zijn
“De leeftijd van een kind speelt ook een rol in de
van h ypers en hypo’s en daarop
keuze voor wel of geen sensor. Bij heel jonge
kunnen anticiperen. Zo nodig
kinderen kan een sensor echt een geruststelling
geven we eerst extra educatie.
zijn voor ouders. Basisschoolkinderen hebben een
Ik hoor nog vaak dat mensen
gestructureerd leven, daarbij gaat het vaak goed.
denken dat je met een sensor
Maar dan komt de puberteit: ze krijgen een fysieke
minder hoeft te doen. Dat is zeker
groeispurt en de hormonen gaan alle kanten op.
niet zo! Ook moet je inventariseren
Pubers regelen steeds meer zelf, maar hun puber
wie er voor je kind zorgt en wat
brein kan nog niet goed plannen, vooruitkijken of
hij nodig heeft. Het voorberei
terugblikken. En dat is wel wat bij een sensor van
dingstraject is superbelangrijk!”
“ Inzicht is fijn, maar je kind moet geen wandelende bloedsuiker worden.”
je wordt gevraagd. Je moet dus naar het karakter van je kind kijken én of het passend is bij de levensfase.”
Meekijken op afstand “De nummer 1 reden om met een sensor te starten, is meer zicht en grip op diabetes. Wanneer je je in de basis zekerder voelt, is dat bevorderlijk voor de kwaliteit van leven. Daarom moeten ouders en kinderen samen om de tafel: hoe ga je het regelen?
Bij jongeren is een app waarmee je op afstand kunt
Tip “Bespreek met je behandelend team wat passend is. Een keuze hoeft niet altijd definitief te zijn; er kan altijd weer b esloten worden om bijvoorbeeld weer op een andere vorm van therapie over te stappen. Maar geef een nieuwe behandeling wel een kans, door bij voorkeur minimaal 3-6 maanden rt-sensortherapie te gebruiken.”
29
Kijk & vergelijk Sensoren
FreeStyle Libre 2
Enlite sensor
Abbott
Guardian Sensor 3
Medtronic
Medtronic
640G of 670G
Zender Type sensor Hoeveel dagen draag
-
Guardian connect
Guardian Link 3
FGM
CGM
CGM
14 dagen
6 dagen
7 dagen
Nee
Elke 12 uur
Elke 12 uur
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Op de reader of je smartphone
Op je iPhone of iPad
Op je insulinepomp (640G of 670G)
Uploaden via LibreView
Uploaden via CareLink
Uploaden via CareLink
Nee
Nee
Ja, met MiniMed 640G of 670G
Vanaf 4 jaar
Geen leeftijdsbeperking
Vanaf 7 jaar
9,2-9,7%
13,6%
8,70%
Inbrengen
Meekijken
Low & high
Het inbrengen van de
Gebruikers van de
Een sensor kan de glucose-
sensoren doe je met een
Guardian Sensor 3
waarden meten tussen
applicator (inserter).
Bluetooth, Dexcom G6,
2,2 en 33,3 mmol/liter.
FreeStyle Libre 2 en
Ligt de gemeten glucose-
GlucoMen Day kunnen op
waarde lager of hoger,
afstand worden gevolgd.
dan geeft de sensor een
Handig wanneer je
‘low’ of ‘high’ melding.
je de sensor Moet je kalibreren Alarm bij ingestelde grenzen Alarm bij dreigende hypo Hoe zie je je waarden
Hoe kun je de g egevens delen met je behandelaar Kun je de sensor koppelen met insulinepomp Leeftijdsgrens Nauwkeurigheid
bijvoorbeeld je behandelaar snel even mee wilt laten kijken of wilt weten hoe het met je kind gaat op school.
30
* De Eversense XL is niet zelf in te brengen, die wordt door de behandelaar onder de huid ingebracht in de bovenarm.
Guardian Sensor 3
Dexcom G6
Medtronic
GlucoMen Day
Dexcom
Eversense XL*
Menarini
Senseonics/Ascensia
780G
GLink Bluetooth
G6
-
Eversense zender
CGM
CGM
CGM
CGM
7 dagen
10 dagen
14 dagen
Tot 6 maanden
Elke 12 uur
Nee
1x per dag
2x per dag
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
Op je insulinepomp (780G)
Op de reader, smartphone,
Op je smartphone
Op je smartphone of
of je smartphone
smartwatch of insulinepomp
smartwatch
(Tandem t:slim X2) Dagelijks automatische upload via Uploaden via Clarity of Diasend
Via GlucoMen Day App
Eversense XL App
CareLink bij gebruik smartphone Ja, met Minimed 780G
Ja, met Tandem t:slim X2
Nee
Nee
Vanaf 7 jaar
Vanaf 2 jaar
Vanaf 6 jaar
Vanaf 18 jaar
8,70%
Kinderen 7,7%, volwassenen 9,8%
9,9%
Geen actuele cijfers beschikbaar
Waterdicht
Opstartfase
Advanced Hybrid
meer insuline afgeeft als
Alle sensoren zijn water
Na het plaatsen moet een
Closed Loop
de waarde gaat stijgen.
dicht, je kunt er dus
sensor even opwarmen
De Guardian sensor kan
Dit systeem, waarbij
gewoon mee douchen
voordat hij begint met
gekoppeld worden aan
sensor en pomp samen
of sporten in de regen.
meten. Gemiddeld duurt
een insulinepomp
de glucosewaarden
Zwemmen kan ook, maar
dit 1 tot 2 uur. Daarna is
MiniMed 640G, 670G en
regelen, wordt ook wel
houd er rekening mee
vaak een kalibratie nodig.
780G. De sensor stuurt de
‘advanced hybrid closed
dat de sensor maximaal
Hou hier dus rekening
waarden rechtstreeks naar
loop’ genoemd.
30 minuten onder water
mee met het tijdstip van
de pomp, die vervolgens
mag zijn.
plaatsen.
indien nodig de pomp laat stoppen voordat deze de lage waarde bereikt en
31
Antwoorden op al je vragen? Je vindt ze op het kennisplatform diabetesexperts.nl Op diabetesexperts.nl vind je alles wat je wilt weten over pompen en sensoren. Productinformatie, de laatste ontwikkelingen, de meestgestelde vragen en meer. Toch nog een vraag? Onze diabetesexperts staan je ook graag persoonlijk te woord. Op onze site maak je snel en gemakkelijk een afspraak.
Kennisbank & FAQ Al het nieuws rondom pompen en sensoren en natuurlijk uitleg over ingewikkelde termen vind je in de kennisbank en FAQ. Staat jouw vraag er niet tussen? Laten het ons weten!
Kieswijzer Ben je op zoek naar een pomp die bij je past, maar zie je door de bomen het bos niet meer? Gebruik onze kieswijzer. Met het beantwoorden van een aantal ja-neevragen creëer je een selectie die je met je behandelaar kunt bespreken.
Productvideo’s
Producten
Onze experts leggen in handige instructievideo’s haarfijn
Wil je weten wat het aanbod van pompen
uit hoe de verschillende sensoren en pompen werken.
en sensoren is? En wat de verschillen zijn? Je vindt ze in één overzicht.
32
5
Meer informatie op onze FAQ via www.diabetesexperts.nl
Meestgestelde vragen 1
Wat is rt-CGM en hoe werkt het? Een rt-CGM-sensor meet continu glucosewaarden onder de huid en geeft bij te hoge of te lage glucosewaarden (voorspellende) alarmen. Deze worden door de aan de sensor gekoppelde zender naar de ontvanger gestuurd; een insulinepomp, aparte ontvanger of een app waarop de actuele glucosewaarden worden weergegeven.
2
4
Uit welke onderdelen bestaat een C ontinu Glucose Monitoring
3
Wat is het verschil met FGM? Een rt-CGM-sensor meet continu. Bij te hoge of te lage glucosewaarden worden (voorspellende) alarmen gegeven. Ook bij FGM worden glucosewaarden continu
systeem?
gemeten, maar deze worden pas zichtbaar als de sensor met de ontvanger of
Een sensor, een zender
app op de telefoon worden gescand. De huidige FGM-systemen geven op dit
(transmitter) en een
moment geen alarmen. FGM communiceert, in tegenstelling tot rt-CGM, niet
ontvanger. De ontvanger
met de insulinepomp. Bij de nieuwe generatie van FreeStyle Libre, de FreeStyle
kan een reader, app op
Libre 2 die vanaf 4 december 2020 beschikbaar is in Nederland, is het mogelijk
de telefoon of insuline
om optioneel alarmen in te stellen, zodat je een waarschuwing krijgt bij een
pomp zijn.
lage of hoge glucosewaarde.
Wat is het voordeel van rt-CGM tegenover een vingerprik? Het allergrootste voordeel van CGM is dat het systeem een alarm geeft bij (voorspellende) lage bloedglucose, en/of (voorspellende) hoge bloedglucose.
5
Hoelang gaat een Continu Glucose sensor mee?
Zo kan een ernstige hypo (lage bloedglucose) of hyperglycemie (hoge
Dit is afhankelijk van het
bloedglucose) voorkomen worden. Kortom, het voordeel is meer informatie
soort CGM. We verwijzen
waarop je kunt sturen. Je ziet trends waardoor je kunt leren hoe je lage en
je graag naar het overzicht
hoge waarden zoveel mogelijk kunt voorkomen. Daarbij krijg je bij de vooraf
van alle sensoren op
ingestelde waarde een alarm als je een hoge of lage waarde bereikt.
pagina 30-31.
33
Olympisch medaillewinnaar Bas van de Goor:
“ Diabetes is voor mij een extra reden geworden om te sporten” In het laatste jaar van zijn carrière als topsporter kreeg volleyballer Bas van de Goor de diagnose type 1 diabetes. Het weerhield hem er niet van op het hoogste niveau te blijven sporten. Nu, jaren later, staat nog steeds elke dag in het teken van zowel de sport als de aandoening.
In 2006 richtte Bas samen met P etra Seegers de Bas van de Goor Foundation op. Deze stichting helpt en inspireert mensen met diabetes om hun kwaliteit van leven te verbeteren door middel van sport en bewegen.
34
Jelena Woudenberg, diabetesverpleegkundige en Diabetes Management Consultant bij OneMed, zocht hem op. Benieuwd naar zijn persoonlijke ervaringen en de rol die een sensor speelt bij het sporten met diabetes.
35
Bas, jouw leven stond een aantal keer behoorlijk op zijn kop. Hoe heb je de diagnose type 1 diabetes ervaren? “Diabetes én het hebben van kinderen (Bas heeft er vier, red.) zijn beide vrijwel elke minuut van de dag in mijn gedachten. Qua gezondheid staat de impact van de diagnose op de tweede plaats. In 2016 kreeg ik lymfeklierkanker en stond ineens mijn leven op het spel.
“ Diabetes heeft zowel een positieve als een negatieve kant. Natuurlijk, je kunt het beter niet hebben.”
Dat was heftiger.” “Diabetes heeft zowel een positieve als een negatieve kant. Natuurlijk, je kunt het beter niet hebben. Maar het geeft me wel de mogelijkheid om met de Bas van de Goor Foundation veel mensen te helpen die ook diabetes hebben.”
Wat hebben diabetes en sport met elkaar te maken? “Als topsporter had ik allerlei vragen waar mijn behandelteam geen antwoord op wist. Toen ik me er zelf in ging verdiepen, ontdekte ik dat er
“Sporten heeft een gunstig effect op de glucose
gewoon heel weinig bekend was over sporten
waarden van een diabetespatiënt, maar niet direct.
met diabetes. Via de stichting proberen we daar
In eerste instantie raak je juist wat ontregeld, om
verandering in te brengen.”
daarna twee dagen te profiteren van hele efficiënte insuline. Die onbalans is moeilijk te managen en daarom werd het mensen met diabetes afgeraden om te sporten. Terwijl ze er juist heel erg van kunnen profiteren.”
“ Voorheen was de pomp een instrument om insuline mee toe te dienen. Nu is het een maatje dat met mij meedenkt, mij helpt bij het managen van mijn diabetes.”
Welke hulpmiddelen gebruik je zelf en wat betekent dit voor jouw dagelijks leven? “Momenteel heb ik het nieuwste systeem van Medtronic: de MiniMed 780G. Dankzij mijn CGM weet ik wat de dagelijkse praktijk met mijn glucose waarden doet. Ik zie wat het effect is van een uurtje bewegen en van bepaalde voedingsmiddelen. Maar daarnaast neemt de MiniMed 780G het heft in eigen hand en ondersteunt me bij het glucose
36
Oud-volleyballer Bas van de Goor is oprichter en directeur van de Bas van de Goor Foundation De stichting waarmee hij sinds 2006 mensen met diabetes in beweging brengt naar een b etere kwaliteit van leven. Bas heeft ook zelf diabetes, wat zich openbaarde toen hij op het allerhoogste niveau volleybal speelde. Zijn volleybalcarrière duurde van 1989 tot 2005; in dat jaar stopte hij nadat hij te maken kreeg met diverse blessures. Bas geeft presentaties in binnen- en buitenland en haalt nog altijd veel plezier uit de persoonlijke contacten met mensen met diabetes om zijn ervaringen te delen en mensen te inspireren. Daarnaast is Bas ambassadeur van het Diabetes Fonds.
management op basis van de data die de sensor
om de dag een uurtje sport, is mijn insuline efficiënt.
doorgeeft. D aardoor wordt mijn glucoseregulatie
Als ik een keer oversla, wordt dat minder en moet
stabieler. Onze nachtrust wordt veel minder ver
ik eigenlijk handmatig aanpassingen doen in mijn
stoord door alarmen vanwege een hypo of hyper
insulinebehoefte. Bij de MiniMed 780G hoeft dat
en ik start elke dag met een goede basiswaarde
niet. Het enige dat ik handmatig moet managen, is
van rond de 5,5. Dat is heel fijn. Niets is zo ver
het sporten zelf. Dat is in het begin wel even z oeken
moeiend als te hoog eindigen en corrigerend de
en uitproberen, maar dat gaat nu goed.”
dag door zien te komen. Zonder de MiniMed 780G Voorheen was de pomp een instrument om
Is CGM voor jou noodzakelijk om te kunnen sporten?
insuline mee toe te dienen. Nu is het een maatje
“Nee. Ook met een insulinepen zou ik blijven
dat met mij meedenkt, mij helpt bij het managen
sporten: om fitter en energieker door het leven te
van mijn diabetes.”
gaan én om mijn glucosewaarden beter te managen.
zou ik veel vaker een slechte dag hebben.
Diabetes is voor mij nog een extra reden geworden
Hoe helpt de MiniMed 780G in combinatie met bijhorende CGM jou tijdens het sporten?
om te sporten. Maar dat wil niet zeggen dat ik altijd
“De MiniMed 780G ondersteunt met name het
zoals meedoen aan een sportevenement. Op
effect van sporten op middellange termijn. Als ik
sportief gebied daag ik mezelf nog steeds uit.”
sta te trappelen om te gaan. Voor mij werkt het goed als ik een doel heb om naartoe te werken,
37
Tips & tricks
Waar draag je de sensor? Een sensor wordt ingebracht in het vetweefsel, doorgaans op je arm of buik. Overleg met je behandelaar wat voor jou de meest geschikte plek is.
Draag de sensor op een plek waar de
Zie je op tegen het plaatsen van een sensor?
huid minimaal beweegt. Hou rekening met je kleding: onder je broekriem bijvoorbeeld zit de sensor niet prettig. Huidplooien en plaatsen met littekens kun je beter vermijden.
Verdoof de plek dan door er even met een ijsblokje over te wrijven. Daardoor is inschieten minder pijnlijk. Ook EMLA crème (verkrijgbaar op recept) maakt de huid gevoelloos. Deze crème breng je een uur van
Sensorgegevens
tevoren aan. Wel even goed de
Als je tot nu toe gewend bent om 4-7 keer per dag je bloedglucose
restjes verwijderen met alcohol,
te meten, is het wennen aan de hoeveelheid gegevens die je nu ziet.
anders plakt de sensor niet goed.
Goed om eerst naar de trends te leren kijken en bespreek met je team de doelen en wat je als eerste wil verbeteren.
Zo doe je dat Jolanthe: “Een sensor plaatsen op je bovenarm, zónder hulp: dat is best een uitdaging. Verschillende sensorgebruikers hebben slimme trucjes bedacht om het met één hand voor elkaar te krijgen. B enieuwd hoe ze dat doen?”
Plan een 1 op 1-tje via diabetesexperts.nl en vraag het ons!
38
3 tips
voor het plakken van de pleister 1. 2. 3.
Plaats de sensor niet vlak na het douchen of sporten, de huid moet goed droog zijn. Een behaarde huid kun je eerst scheren, dan blijft de pleister beter zitten. Wrijf na het aanbrengen over de pleister. Door de druk en de warmte van je vingers hecht hij beter. Gebruik geen bodylotion op de dag voordat je een nieuwe sensor gaat plaatsen. Op een vette huid hecht de pleister namelijk minder goed.
Medicatie en sensor Goed om te weten: paracetamol kan de waarden van sommige sensoren beïnvloeden. De sensor meet dan een hogere waarde dan je werkelijk hebt. Gebruik dus liever een andere pijnstiller wanneer dat nodig is. Ook hoge doseringen vitamine C kunnen bij sommige sensoren een valse hoge waarde geven. Iets om rekening mee te houden!
Olie-truc Vind je het lastig om de pleister van de sensor te
42
…factoren zijn van invloed op je glucosewaarde.
verwijderen bij jezelf of bij je kind? Week hem dan los met olie, bijvoorbeeld babyolie.
Van een kop koffie tot het tijdstip waarop je medicijnen slikt, van het
Daardoor lost de lijm op. Je kunt de pleister dan moeiteloos verwijderen.
weer tot een felle discussie. Geen
Lijmrestjes haal je makkelijk weg met pleisterverwijderaar (zonder recept
wonder dat de glucosewaarden soms
verkrijgbaar bij drogist en apotheek).
zo kunnen schommelen.
39
Wat is? Basaal, bolus, boluscalculator?
Basaal Basaal is de afgifte van kortwerkende insuline gedurende de hele dag. Hoe houd je je glucosewaarde zo constant mogelijk? Diabetesexpert Jolanthe weet er alles van.
De diabetesexperts van OneMed weten hier alles van. In korte video’s leggen ze helder en haarfijn uit wat een Basaal, Bolus of Boluscalculator is en hoe je deze kunt gebruiken om diabetes beter te reguleren.
Deze kennis deelt ze graag met je in deze video.
Bekijk de video op diabetesexperts.nl
Meestal geef je een gewone bolus, maar je kunt een bolus ook op verschillende manieren toedienen. Wanneer kun je een verlengde bolus of een gecombineerde bolus gebruiken? Diabetesexpert Maike legt het je uit aan de hand van praktische voorbeelden.
Bolus
Bekijk de video op diabetesexperts.nl
Een boluscalculator geeft je advies over het aantal eenheden insuline dat je bij maaltijden of tussendoortjes nodig hebt. Hoe dit precies werkt? Diabetesexpert Jolanthe legt het uit.
Boluscalculator 40
Bekijk de video op diabetesexperts.nl
(Video)bellen met onze diabetesexperts? Heb je vragen over glucosesensoren en insulinepompsystemen? Of wil je praktische uitleg hoe je optimaal Âgebruik kan maken van jouw sensor of pomp? Plan dan een 1 op 1-tje met een van onze diabetesexperts. Dit kan telefonisch of in een videogesprek. Je plant het gesprek zelf op een moment dat jou goed  uitkomt. Lekker makkelijk!
Plan een 1 op 1-tje
Mijn manier van leven.
druk zingt graag speelt voetbal ondeugend heeft heel veel Lego
Jamie
en heeft diabetes
Bosman doet er al jaren alles aan om jou het leven te laten leiden zoals jij dat wenst. Voel je niet belemmerd. Maak je geen zorgen over dingen waar jij je geen zorgen over wilt maken. Jij wilt tenslotte, net als Jamie, bezig zijn met het alledaagse. Dan is het fijn dat je kunt rekenen op de kennis van de diabetesexperts van OneMed, ons moederbedrijf. En nu sensoren en pompen voor diabetespatiĂŤnten door ons worden geleverd in het bijzonder. Want onze professionals staan altijd klaar om alle vragen die je hebt te beantwoorden.
Dus heb je een vraag? Kijk op diabetesexperts.nl
Onderdeel van: diabetesexperts.nl