WODA W ROLNICTWIE. EKSPERTYZA
ZASOBY WODNE I ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ – SYTUACJA POLSKI NA TLE INNYCH KRAJÓW ROMAN KONIECZNY, CELINA RATAJ Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Kraków Odnawialne zasoby wodne kraju to w polskich warunkach wyniki opadu atmosferycznego wynoszące około 193 km3 rocznie. Ponad połowa tej wody wyparowuje, całemu życiu na lądzie i w wodzie zostawiając wody, które wsiąkły w glebę oraz spłynęły do systemów rzecznych i zbiorników naturalnych (jeziora) oraz sztucznych (stawy, itp.). Ilość tę można wyrazić przez średnie przepływy rzek z wielolecia – ok. 30%, objętość wód, które zasilają warstwy wód gruntowych – ok. 10%, oraz wody, które wpływają do Polski spoza jej granic – kilka procent. Jeśli odniesiemy te zasoby do liczby mieszkańców Polski, okazuje się, że na tle Europy są one bardzo niewielkie. Tylko Czechy, Malta i Cypr mają mniej wody w przeliczeniu na mieszkańca. Żyjemy na obszarze, gdzie mogą występować regularne niedobory wody. Woda pobierana na potrzeby gospodarki i ludności w około 80% pochodzi w naszym kraju z zasobów wód powierzchniowych. Pozostałe 20% to woda podziemna przeznaczona głównie na zaopatrzenie ludności lub dla przemysłu spożywczego, farmaceutycznego i kosmetycznego. W skali świata rolnictwo odpowiada za największe zużycie wody. Wykorzystuje około 40% całkowitej ilości wody w Europie. Prognozy wskazują na wzrost wielkości obszarów nawadnianych, jeżeli zostanie utrzymany obecny model produkcji żywności i jednocześnie będą postępowały zmiany klimatu. Od przyjętego modelu rozwoju gospodarczego, w tym także sposobu organizacji produkcji rolnej, zależy jak będzie
zmieniać się zapotrzebowanie na wodę w rolnictwie, a tym samym od tego modelu zależy, ile wody będzie do naszej dyspozycji.
W
iele publikacji na temat zasobów wodnych Polski zaczyna się od informacji, że są one tak małe, że plasuje nas to na 3 miejscu od końca wśród krajów europejskich, czyli w „ogonie Europy”. Często, dla podkreślenia grozy sytuacji, dodawana jest informacja, że są one tak małe jak zasoby Egiptu. Warto zastanowić się, jak jest naprawdę, czego się obawiać, i jakie z tego można wyciągnąć wnioski.
Zacznijmy od definicji odnawialnych zasobów wodnych. Składają się na nie trzy elementy: średnie z wielolecia przepływy rzek9, objętość wód pochodzących z opadów, które zasilają warstwy wód gruntowych oraz wody, które wpływają do Polski spoza jej granic. Razem daje to średnio około 60,5 km3 wody na rok. Jeśli porównamy tę wielkość z innymi krajami, to widać, że nie jest tak źle – jesteśmy w środku stawki krajów europejskich. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że nasze zasoby rzeczywiście są zbliżone do zasobów wodnych Egiptu, które wynoszą 57,5 km3/rok. Takie porównania nic jednak nie mówią, gdyż całkowite zasoby wody danego kraju zależą od powierzchni kraju, strefy klimatycznej czy układu sieci rzecznej. Zasoby podobne do naszych lub
9 Przepływ średni z wielolecia to średnia arytmetyczna z przepływów średnich z poszczególnych lat okresu obserwacji.
16
