KLUCZOWE POJĘCIA. ZLEWNIA, SUSZA I POWÓDŹ
KLUCZOWE POJĘCIA: ZLEWNIA, SUSZA I POWÓDŹ ARTUR FURDYNA Niezależny ekspert ds ekologii wód, Towarzystwo Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy ZLEWNIA to obszar lądu ograniczony działem wodnym, z którego woda spływa do jednego zbiornika, rzeki, jeziora, czasami terenu podmokłego. W związku z różnicami wododziału wód podziemnych i powierzchniowych rozróżnia się zlewnię topograficzną dla wód powierzchniowych oraz zlewnię hydrogeologiczną dla wód podziemnych. Zróżnicowanie terenu, budowa geologiczna oraz jego pokrycie mają kluczowe znaczenie dla retencji zlewni. Zlewnie o dużej lesistości oraz niskim stopniu przekształcenia charakteryzują się wysoką retencją naturalną i stabilnym zasilaniem systemu rzecznego, ujmowanymi jako zrównoważone. W takich zlewniach bardzo rzadko występują skrajne zjawiska, jak susze czy powodzie. Im wyższy stopień przekształcenia, tym poziom retencji niższy, a system rzeczny bardziej rozregulowany. W zlewniach pozbawionych równowagi brak opadów szybko prowadzi do suszy, a ich niewielki nawet nadmiar powoduje podtopienia lub powódź. Rolnicze użytkowanie zlewni – obejmujące 60% ich powierzchni – ma ogromny wpływ na stan retencji zlewni polskich rzek, a zatem na ograniczanie lub sprzyjanie niekorzystnym zmianom w równowadze tych zlewni. Problemy z suszami i powodziami w znacznym stopniu są efektem zmian w zlewniach.
Wykorzystanie zasobów wód Przyjęta przez ONZ w 2015 roku Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju wśród 17 celów Zrównoważonego Rozwoju jako szósty cel wskazuje „Zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi”. Cel ten podkreśla
CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org
rolę dostępu do odpowiedniej ilości czystej wody jako warunku koniecznego do zapewnienia zrównoważonego rozwoju i wspierania dobrobytu.232 Zasoby wód słodkich stanowią zaledwie ok. 3% wszystkich zasobów wód na Ziemi. Ich objętość jest szacowana na ok. 35 mln m3, z czego ponad 67% stanowią lodowce i pokrywa śnieżna. Druga z istotnych części zasobów wód słodkich zgromadzona jest pod ziemią, w głębszych warstwach i stanowi 29,6%. Wody, z których korzysta człowiek – rzeki, jeziora oraz płytkie wody podziemne – to zaledwie 0,4% wszystkich zasobów. Ogólna ilość wody słodkiej sugeruje, że powinno starczyć jej dla wszystkich. Jednak w związku z jej nieregularnym rozmieszczeniem, na znacznej części globu ludzie mają problem z dostępem do wody
232 GUS 2017.
183
