Morfološko-kliničke korelacije AKS

The Board on Cardiovascular Pathology of the Serbian Academy of Sciences and Arts Odbor za kardiovaskularnu patologiju SANU Odbor za kardiovaskularnu patologiju SANU Serbian Atherosclerosis Society Odbor za kardiovaskularnu patologiju SANU Udruženje za aterosklerozu Srbije Udruženje za aterosklerozu Srbije Udruženje za aterosklerozu Srbije

HISTOPATHOLOGICAL ATHEROSCLEROTIC LESIONS OF THE HISTOPATHOLOGICAL ATHEROSCLEROTIC LESIONS OF HISTOPATHOLOGICAL ATHEROSCLEROTIC LESIONS OF

CORONARY ARTERIES IN CLINICAL ENTITIES OF ACUTE THE CORONARY ARTERIES IN CLINICAL ENTITIES THE CORONARY ARTERIES IN CLINICAL ENTITIES CORONARY SYNDROME OF ACUTE CORONARY SYNDROME OF ACUTE CORONARY SYNDROME (MORPHOLOGICAL-CLINICAL CORRELATIONS)* (MORPHOLOGICAL - CLINICAL CORRELATIONS) (MORPHOLOGICAL - CLINICAL CORRELATIONS) HISTO-PATOLOŠKE ATEROSKLEROTIČNE LEZIJE KORONARNIH ARTERIJA U KLINIČKIM ENTITETIMA AKUTNOG KORONARNOG SINDROMA (MORFOLOŠKO-KLINIČKE KORELACIJE)*

HISTO-PATOLOŠKE ATEROSKLEROTIČNE LEZIJE HISTO-PATOLOŠKE ATEROSKLEROTIČNE LEZIJE KORONARNIH ARTERIJA U KLINIČKIM ENTITETIMA KORONARNIH ARTERIJA U KLINIČKIM ENTITETIMA AKUTNOG KORONARNOG SINDROMA AKUTNOG KORONARNOG SINDROMA

V. Kanjuh, S. Radojević Škodrić, V. Lačković, S. Stojković, I. Burazor, S. Kanjuh (MORFOLOŠKO-KLINIČKE KORELACIJE) (MORFOLOŠKO-KLINIČKE KORELACIJE)

V. Kanjuh, S. Radojević Škodrić,V. Lačković, S. Stojković, V. Kanjuh, S. Radojević Škodrić,V. Lačković, S. Stojković, I. Burazor, S. Kanjuh I. Burazor, S. Kanjuh

1

Morphological – Clinical Correlationsstarted Morphological – Clinical Correlationsstarted with Giambattista Morgagni (1682-1771)with Giambattista Morgagni (1682-1771)

• An Italian anatomist and first pathologist from • An Italian anatomist and first pathologist from 1 Padua, correlated 700 cases of his autopsy reports Padua, correlated 700 cases of his autopsy reports with clinical diagnoses.with clinical diagnoses. • In 1761 (at the age of 79!) published I-V books: • In 1761 (at the age of 79!) published I-V books:

De sedibus et causis morborum per anatomen De sedibus et causis morborum per anatomen indaga tis (The Seats and Causes of Diseases indaga tis (The Seats and Causes of Diseases discovered by Anatomist).discovered by Anatomist).

__________________________________ Korice druge od 5 knjiga G.M. Knjige se mogu videti u Biblioteci Korice druge od 5 knjiga G.M. Knjige se mogu videti u Biblioteci Instituta za patologiju Medicinskog fakulteta u Padovi. Instituta za patologiju Medicinskog fakulteta u Padovi. Giambattista Morgagni u svom u staklu sačuvanom drvenom Giambattista Morgagni u svom u staklu sačuvanom drvenom Amfiteatru koji se čuva u Padovi. Jedino je patolozima Amfiteatru koji se čuva u Padovi. Jedino je patolozima dozvoljeno da uđu Amfiteatar i sednu na njegove klupe, kako bi dozvoljeno da uđu Amfiteatar i sednu na njegove klupe, kako bi osetili atmosferu Morgagni-evog vremena.osetili atmosferu Morgagni-evog vremena.

1

Giambattista Morgagni Giambattista Morgagni in his preserved amphitheater in Paduain his preserved amphitheater in Padua

Morfološko-klini~ke korelacije po~ele su sa Morfološko-klini~ke korelacije po~ele su sa Giambattista Morgagni –em (1682 – 1771) Giambattista Morgagni –em (1682 – 1771)

• G.M. je bio italijanski anatom iz Padove koji je • G.M. je bio italijanski anatom iz Padove koji je postao prvi patolog jer je korelirao 700 slučajeva postao prvi patolog jer je korelirao 700 slučajeva svojih obdukcijskih nalaza sa kliničkim dijagnoza svojih obdukcijskih nalaza sa kliničkim dijagnoza ma. ma. • U 1761. (u uzrastu od 79.god.!) publikovao je o tim • U 1761. (u uzrastu od 79.god.!) publikovao je o tim korelacijama 5 knjiga sa latinskim nazivom: De korelacijama 5 knjiga sa latinskim nazivom: De sedib us et causis morborum per anatomen indaga sedib us et causis morborum per anatomen indaga tis (Lokalizacija i uzroci bolesti tis (Lokalizacija i uzroci bolesti otkriveni od anatoma).otkriveni od anatoma).

* The two-part sections (slide with picture and English text + text in Serbian) should be read longitudinally (not transversely), first the left and then the right column. The two-part sections are, therefore, one below the other! *Dvodelne odeljke (slajd sa slikom i engleskim tekstom + tekst na srpskom jeziku) treba čitati uzdužno (a ne poprečno) i to prvo ceo levi pa onda ceo desni stubac. Dvodelni odeljci se, dakle, nižu jedan ispod drugog! 70

Giamba� sta Morgagni o obdukcijama

2

2 3-11

3-11

Endothelial cells19

They represent the inner lining of the arterial wall and separate the lumen of the artery from other parts of the arterial wall. They have many important functions. They are morphologically scaly and very thin, so that they can barely be seen with an ordinary light microscope. They contain pathognomonic organelles - Weibel-Palady bodies (similar to a tennis racket), which produce the blood coagulation factor Von Willebrand. This factor is colored red and indirectly shows the continuity and preservation of endothelial cells in the form of a red line on the slide. There is a defect (desquamation) of the endothelium at the site of the blue arrow.

Prinzmetal (variant) angina pectoris

Artery in spasm, seemingly: < lumen, protrusion of endothelial cells into the lumen, > crenation of the internal elastic lamina, ’’thicker’’ muscular media.

21-24

21-24

25

26

26

26

27 27 In diabetes mellitus Type 2, atherosclerotic lesions occur earlier and in arteries of smaller caliber. They are more severe and with more frequent complications both natural and after cardiac surgery.33,34

28-32

28-32 Kod dijabetes melitusa tipa 2, aterosklerotične lezije se javljaju ranije i kod arterija manjeg kalibra, teže su i sa češćim komplikaci- jama kako prirodnim tako i posle kardiohirurških intervencija.33,34

CONCLUSIONS

• The histo-pathological substrate in the entities of acute coronary syndrome was observed: Stable and unstable angina pectoris; Prinzmetal (variant) angina pectoris; myocardial infarction (necrosis of cardiomyocytes due to prolonged ischemia) without (NSTEMI) and with (STEMI) ST segment elevation on the ECG. • It is of great benefit to both pathologists and forensic physicians to understand the clinic of acute coronary syndrome, as well as clinicians knowing what is really happening in the coronary arteries. • In Glagov’s phenomenon (the atherosclerotic plaque initially grows outwards and the arterial lumen does not narrow and the blood flow does not change), there is an explanation for the surprise of the coronarographer and the patient. Namely, finding is ’’normal coronarography’’, but the rupture of the atherosclerotic plaque can happen. • The most important and most lethal in atherothrombosis is rupture of the atherosclerotic plaque (with often moderate luminal stenosis). What kills the patient is a secondary obstructive thrombus! In that sense, the therapy of acute coronary syndrome is directed today.

ZAKLJUČCI

• Sagledan je histo-patološki supstrat u entitetima akutnog koronarnog sindroma: Stabilna i nestabilna angina pektoris; Prinzmetal (variant) angina pektoris; infarkt miokarda (nekroza kardiomiocita zbog produžene ishemije) bez (NSTEMI) i sa (STEMI) elevacijom ST segmenta na EKG. • To je od velike koristi kako patolozima i sudskim medicinarima da razumeju kliniku akutnog koronarnog sindroma, tako i kliničarima - saznanje šta se stvarno događa u koronarnim arterijama. • U Glagov fenomenu (aterosklerotična ploča u početku raste upolje te se lumen arterije ne sužava a protok krvi se ne menja) je objašnjenje za iznenađenje koronarografiste i bolesnika. Naime, pri normalnoj koronarografiji ipak može doći do rupture aterosklerotične ploče. • Najvažnije i najletalnije u aterotrombozi je ruptura aterosklerotične ploče (pri često umerenoj luminalnoj stenozi). To što ubija bolesnika je sekundarni opstruktivni tromb! U tom smislu je danas usmerena terapija akutnog koronarnog sindroma.

LITERATURA

1. Kanjuh V, Balint B, Novaković A, Simjanoski S. Gio-

vanni Battista Morgagni (1682 – 1771) i početak korelacije obdukcijskih i kliničkih nalaza u kardi-

ologiji. Balneoclimatologia (Niš) 2015; 39 (1):431 - 8. 2. Кањух В. Jesse E. Edwards (1911-2008). Некролог у

Годишњаку САНУ за 2009. Београд, 2010, стр. 781-4. 3. Lačković V.i sar.Naučna monografija Histologija i em-

briologija kardio- vaskularnog i limfnog vasku-

larnog sistema – klinički značaj. Ured. Kanjuh V. i

Todorović V. CANU, KCCG, Podgorica, 2020. 4. Tanasković I, Lačković V, Kanjuh V, Todorović V. Ateroskleroza (str. 250 – 9). U monografiji Lačković V. i sar. Histologija i embriologija kardiovaskularnog i limfnog vaskularnog sistema – klinički značaj. Ured.

Kanjuh V., Todorović V. CANU, KCCG. Podgorica, 2020. 5. Ostojić M, Dobrić M, Beleslin B, Lačković V, Kanjuh V. Klinički aspekti koronarne aterotromboze. U posledipl. udžb. Kardiologija klinički vodič. Gl. ured.B.Beleslin, A. Đorđević Dikić, V.Giga, M.Dobrić (+ 11 ko-urednika). Udruženje kardiologa Srbije. Beograd, 2019., str. 86 – 95. 6. Kanjuh V, Ostojić M, Lalić N, Stokić E, Adjić-Čemerlić

N, Gojković-Bukarica Lj. Low and high density lipo-

protein–cholesterol and coronary athero-thrombo-

sis.Med Pregl. (Novi Sad) 2009; 62 Suppl 3: 7 – 14. 7. Kanjuh V. Atherothrombotic coronary heart disease.

Morphological-clinical correlations, pp 15 – 113; refs 216; fig 51; tab 1; focus boxes 25 (dedicated to

American scientist Jesse E Edwards) in book Radovanović N. Jakovljević Dj, Kanjuh V. Quality of life after open heart surgery. A ten year follow-up research study. Atherothrombotic coronary heart disease.

Morphological-clinical correlations. Edit V Kanjuh and N Radovanović. SASA, Board on Cardiovascular

Pathology & Serbian Atheroscl Soc. Belgrade, 2008. 8. Ostojić M, Kanjuh V, Nedeljković S. Ateroskleroza:

evolucijom naših znanja do rešenja problema?

Simp Instituta “Niška Banja“ u Niškoj Banji “Kardiovaskularni kontinuum“ 19 – 21 maj 2005. Balneoclimatologia 2005; 29 (1) : 43 – 71. 9. Ostojić M, Kanjuh V, Dobrić M. Ateroskleroza. Poglavlje u posledipl.udžb. “Klinička kardiovaskularna farmakologija”. V izd. (ured T. Kažić, M.Ostojić). Izd

Integra, Beograd, 2009., str. 95-129. 10. Kanjuh V, Tatić V, Rafajlovski S, Jelić V, Lazarević S, Kanjuh Ž. Degenerativno – zapaljenska

oboljenja arterija i arteriola – arterioskleroza i

arterioloskleroza.U posledipl.udžb. Kardiologija 2011. (ured. M.Ostojić, V.Kanjuh, B.Beleslin). Izd. Zavod za udžbenike. Beograd, 2011., str.275 – 83. 11. Кањух В, Остојић М, Бојић М, Ђурић Д, Гојковић-Букарица Љ,Тасић Н, Кањух С. Атеросклероза на прагу

III миленијума (Морфолошко-клиничка корелација атеросклеротичних лезија и релевантних клиничких синдрома). У последипл. Уџб. Недељковић СИ,

Кањух ВИ , Вукотић МР и сар.Кардиологија, Том 2,

Треће издање. Изд ‹›Београд››. Београд, 2000;2: стр.2393 − 423. 12. Kanjuh V, Beleslin B, Dinčić D, Marković-Lipkovski J,

Oprić D. Klinički entiteti koronarne aterotrombotične ishemijske bolesti srca i njihovi patološko-morfološki supstrati. XVIII kongres Udruženja kardiologa

Srbije sa međunarodnim učešćem .Beograd, 24-27. nov. 2011. Srce i krvni sudovi 2011; 30 (2): 67 -8. 13. Kanjuh V, Lastić Maletić S, Gojković Bukarica Lj, Radak Đ, Nikolić A, Antonijević N.Korelacija koronarnih

histopatoloških aterotrombotičnih lezija sa klinič-

kim sindromima koronarne bolesti. U posledipl. udžb. Kardiologija 2011. (ured. M.Ostojić, V.Kanjuh,

B.Beleslin). Izd. Zavod za udžbenike. Beograd, 2011., str.295 -9. 14. Kanjuh V, Ostojić M, Lalić N, Radunović N, Stevanović G, Kanjuh S. Koronarne aterotrombotične le-

zije. Histopatologija, klasifikacija, korelacija sa kliničkim sindromima ishemijske bolesti srca i

dijagnostika in vivo i post mortem.U Monografiji

“Novi pogledi u prevenciji i tretmanu ateroskleroze“.

ANU RS, Naučni skupovi Knj XI, Odjelj med nauka Knj 2. Red odbor R Kuzmanović (gl ured), D Mirjanić (odg ured), D Šećerov-Zečević (ured), V Kanjuh (predsednik Naučnog odbora), D Vulić, str. 33-100 (16 slika, 153 reference, sažetak i legende slika na engl jeziku). Banja Luka, 2007. 15. Kanjuh V, Gojković-Bukarica Lj, Antonijević N, Tatić

V, Teofilovski-Parapid G.Morgagni-evska korelacija

deset kliničkih entiteta koronarne atero-trombotične ishemijske bolesti srca sa njihovim pato-

loško-morfološkim supstratima. Zbornik radova i sažetaka III kongr. kardiol. R. Srpske sa međunarodnim učešćem. Banja Luka 1.-3. 6. 2012; str.12-8. 16. Stary HC, Chandler AB, Dinsmore RE, Fuster V, Glagov S, Insull W,Sosenfeld ME, Schwartz CJ, Wagner

WD, Wissler RW. A definition of advanced types of atherosclerotic lesions and a histological classification of atherosclerosis. Arterioscl Thromb Vasc

Biol 1995; 15: 1512 -31. 17. Stary HC.Natural history and histological classification of atherosclerotic lesions. An update. Arterioscl Thromb Vasc Biol 2000; 20: 1177 – 8. 18. Virmani R, Kolodgie FD, Burke AP, Farb A, Schwartz

SM.Lessons from sudden coronary death: a comprehensive morphological classification scheme for atherosclerotic lesions. Arterioscl Thromb Vasc

Biol 2000; 20: 1262 -75. 19. Lačković V, Tanasković I, Radak Đ, Nešić V, Gluvić Z,

Lačković M, Ašanin B, Radović S, Stanković V, Đurić

J, Nešić J, Kanjuh V. Morphofunctional characteri-

stics of endothelial cells in coronary atheroscle-

rosis. Arch Biol Sci (Belgrade) 2011;63(4): 921 -32. 20. Libby P. Mechanisms of acute coronary syndromes and their implications for therapy. N Engl J Med 2013; 368: 2004-13. 21. Virchow R. Die Cellularpathologie in ihre Be-

gründung auf physiologische und pathologische

Gewebslehre. A. Hirschwald. Berlin, 1858. 440 pp (4th ed. 1871). Engl prevod: Churchill , London, 1860. 22. Kanjuh V, Stevanović G, Ostojić M, Nedeljković M. Vir-

chow i ateroskleroza – povodom 100.godišnjice

smrti. Kardiologija (Beograd) 2002 ; 23 (Supl. 1):46. 23. Kanjuh V, Stevanović G, Ostojić M, Stanković Z, Dimitrijević J, Kanjuh S. Rudolf Virchow (1821 – 1902)

i njegov uticaj na razvoj patološke anatomije u

Srbiji. Vojnosanit Pregl 2002; 59 (6 Suppl):11 – 9. 24. Kanjuh V, Stevanović G, Ostojić M, Macura N, Kanjuh

S. Rudolf Virchow (1821 – 1902). Povodom stogodišnjice smrti. Halo 94 – Beograd (naučni časopis urgentne medicine) 2002; V (22), 2 : 61 – 5. 25. Gurbel PA, Tantry US, Huber K. Fast Facts: Acute

Coronary Syndromes. Health Press Limited. Fast

Facts. Oxford 2014. 26. Glagov S, Weisenberg E, Zarins CK, Stankunavicius R,

Kolettis GJ. Compensatory enlargement of human atheroclerotic coronary arteries. N Engl J Med. 1987; 316: 1371 – 5. 27. Eliot RS, Kanjuh VI, Edwards JE. Atheromatous embolism. Circulation 1964; 30 : 611 – 8. Partially reprinted in:Yearbook of Medicine 1965-6; 315-6. 28. Richards AM, Kanjuh VI, Anderson WR, Eliot RS. Cho-

lesterol embolism: Definition of a multiple-system

disease (Abstr). Circulation 1964; 30 (4) Suppl. III: 145. 29. Richards AM, Eliot RS, Kanjuh VI, Bloemendaal RD,

Edwards JE. Cholesterol embolism. A multiple-

system disease masquerating as polyarteritis no-

dosa. Am J Cardiol 1965; 15 (5) : 696 – 707. 30. Kanjuh VI.Rupture of the atheroma into the aortic

lumen with multiple cholesterol embolism simu-

lating periarteritis nodosa. (In Russian) IV Congr.

Pathologists. Kishinev, Sept. 20-24., 1965; pp.20 – 2. 31. Kanjuh V. Ateromatozni i holesterolski embolizam.

Posledipl. udžb. S.I.Nedeljković, V.I.Kanjuh i M.R. Vukotić: Kardiologija 2000,II:2412-5. 32. Tanasković I, Lačković V, Kanjuh V, Kočica M. Aneurizma abdominalne aorte (str. 287– 95). U monografiji Lačković V. i sar. Histologija i embriologija kardiovaskularnog i limfnog vaskularnog sistema – klinički značaj. Ured. Kanjuh V., Todorović V. CANU,

KCCG. Podgorica, 2020. 33. Kanjuh V, Lalić N, Gojković Bukarica Lj, Beleslin B, Lalić

K, Jotić A, Seferović Mitrović JP. Patološka morfologija i patogeneza kardiovaskularnih lezija kod dijabetes melitusa tipa 2. U posledipl.udžb. Kardiologija 2011. (ured. M. Ostojić, V.Kanjuh, B.Beleslin).

Izd. Zavod za udžbenike. Beograd, 2011., str.284 – 91. 34. Kanjuh V, Lalić NM, Seferović P, Popović Pejičić S.

Uzroci, ciljne ćelije, histopatologija i posledice vaskularnih lezija kod dijabetes melitusa tipa 2. // Causes, target cells, histopathology and, consequencies of vascular lesions in diabetes mellitus type 2 (bilingvalni, odabrani, pregledni naučni rad u cjelosti). Knjiga sažetaka i odabranih radova u cjelosti 2.kongresa endokrinologa i dijabetologa Republike

Srpske sa međunarodnim učešćem. Izd. Udruženje endokrinologa i dijabetologa RS. Banja Luka, 9 – 12. mart 2017.; str. 161 – 6.