Muzika u lečenju bolesnika sa AKS

Primena muzike u lečenju prisutna je još od najstarijih vremena. O njenoj upotrebi moguće je čitati u starim antičkim spisima, šamanskim tekstovima i u Bibliji. Pitagora je bio prvi koji je, u 6. veku pre nove ere, u svojim spisima zabeležio da je „muzika dobra za dušu, a lekovita za telo“, i podelio je, prema njenim svojstvima na dobru i lošu, smatrajući da ima Božju moć koja pročišćava dušu. Platon je verovao da je muzika etička sila koja se može koristiti u prevenciji higijene psihe, dok je njegov učenik Aristotel ukazao da sviranjem ljudi mogu da deluju na uspostavljanju stabilnosti emocionalnog života, odnosno da mogu da se oslobode prekomernih emocionalnih impulsa, koji često prouzrokuju različite bolesti.

Savremena medicina postavlja pitanje da li se primena muzike u lečenju pojednih bolesti može kontrolisati, odnosno da li se muzika može primeniti kao lek? Istraživanja su pokazala da je to moguće.

Dejstvom na naš mozak, pre svega putem čula, muzika poboljšava cirkulaciju. Time se postiže bolja ishranjenost moždanog tkiva, kao i trenutno poboljšanje svih moždanih aktivnosti. Ovaj proces je izuzetno značajan, jer se njime povećava i prag pamćenja. Pored dejstva muzike na moždanu cirkulaciju, pokazano je da muzika deluje i na drugi način, odnosno da direktno ima uticaja na moždane talase. Ona poboljšava njihovu sinhronizaciju, što poboljšava proces pamćenja. Dodatnim dejstvom na pojedine motorne strukture mozga muzika utiče i na poboljšanje kvaliteta naših čula, pre svega vida i sluha, što posebno doprinosi poboljšanju kvaliteta primanja informacija i samog pamćenja. Ovakvo dejstvo muzike direktno utiče na našu koncentraciju. Naučne studije su pokazale da studenti koji uče uz muziku bolje pamte od onih koji uče u tišini.

Jedan od praktičnih primera kako muzika deluje na naš mozak jeste uticaj tempa na našu moždanu aktivnost. Studije su pokazale da se moždani talasi prilagođavaju ritmu muzike, odnosno da brži tempo može dovesti do poboljšanja pažnje, odnosno koncentracije, dok sporiji tempo smiruje i dovodi do opuštajućeg stanja, kada se mozak relaksira koristeći samo osnovni, bazalni metabolizam, čime se regeneriše.

Šta se u organizmu dešava kada su prisutni neki od faktora rizika za koronarnu bolest (hipertenzija, šećerna bolest, povišene vrednosti lipida u krvi, pušenje, gojaznost, nasledna predispozicija za koronarnu bolest), a koji direktno imaju uticaja i na degenerativne promene krvnih sudova, nerava i nervnih završetaka? Medicina je do sada potvrdila da oni deluju i na promene koje nastaju u anatomskoj građi čula sluha (uha), što dovodi do različitog kvaliteta prijema zvučnih nadražaja i njihovog subjektivnog doživljaja. To znači da, ukoliko želimo da muziku primenimo u terapijske svrhe, treba da odredimo onu koju bolesnik najoptimalnije može da čuje, koja na njega deluje preko centralnog nervnog sistema, izazivajući lučenje onih hormona koji svojim lančanim dejstvom imaju pozitivan uticaj na srčanu aktivnost (pre svega endorfina). Najčešći rezultat ovakvih procesa je snižavanje krvnog pritiska i usporavanje srčane frekvence, čime se optimalno štiti kardiovaskularni sistem, što je neophodno, posebno kod bolesnika sa kardiovaskularnim oboljenjima ili nakon preležanog akutnog infarkta miokarda.

Primena muzike u lečenju bolesnika sa akutnim koronarnim sindromom

Prof. dr Predrag M. Mitrović, kardiolog Urgentni centar, Klinika za kardiologiju, Univerzitetski klinički centar Srbije, Beograd Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

Prof. dr Predrag M. Mitrović je rođen 14. jula 1966. godine u Beogradu. Diplomirao je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu 1992. godine. Specijalista je interne medicine/kardiolog od 1997. godine. Zaposlen je na Odeljenju urgentne kardiologije u Urgentnom centru i Klinici za kardiologiju Univerzitetskog kliničkog centra Srbije od 1994. godine, sada kao direktor interne medicine i načelnik Postkoronarnog odeljenja II urgentne kardiologije u Urgentnom centru i Klinici za kardiologiju UKCS. U nastavi je od 2000. godine na Katedri interne medicine Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, a od 2015. godine je u zvanju vanrednog profesora. Godine 1994. bio je stipendista Vlade Sjedinjenih Američkih Država za doktorske studije iz oblasti genetike. Godine 1999. magistrirao je iz oblasti kardiologije na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogrda, a 2006. godine je doktorirao, takođe iz oblasti kardiologije, na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Godine 2003. bio je na usavršavanju iz oblasti urgentne kardiologije na Univerzitetu La Sapienza u Rimu, Italija. Godine 2002. sertifikovan je kao evropski kardiolog od strane Evropskog udruženja kardiologa, a 2003. godine postao je Fellow Evropskog udruženja kardiologa. Od 2004. godine je Fellow Američkog koledža kardiologa (najmlađi na teritoriji Srbije i Crne Gore). Od 2004. godine je takođe i profesionalni član Američkog udruženja za srce. Osnivač je i predsednik „Beogradskog kardiološkog kluba“ od 2015. godine. Osnivač je i urednik međunarodnog kardiološkog časopisa „The Journal of Emergency Cardiology“. Dobitnik je mnogih međunarodnih i domaćih nagrada i priznanja. Do sada je objavio preko 800 naučnoistraživačkih radova. Od 2002. godine intenzivno se bavi proučavanjem primene muzike u lečenju kod bolesnika sa bolestima srca. Zbog postignutih rezultata u ovoj oblasti više puta je pohvaljivan i nagrađivan. Održao je veliki broj predavanja u zemlji i inostranstvu iz ove oblasti.

Član je Udruženja književnika Srbije od 2018. godine, kao i Udruženja muzičara džeza, zabavne i rok muzike Srbije od 1992. godine.

Da bi se muzika primenila u terapijske svrhe, neophodno je, pored žanra, odrediti tempo i tonalitet kompozicija, koji odgovaraju svakom pacijentu ponaosob. Žanr se određuje reprodukcijom osam različitih muzičkih fraza koje pripadaju različitim muzičkim žanrovima, pri čemu se njihov efekat na organizam prati posmatranjem refleksa zenica, koje se šire (ako se posmatraju tokom dana), odnosno sužavaju (ako se posmatraju u večernjim časovima) prilikom slušanja muzike koja ima pozitivne terapijske indikacije na organizam. Potom se, na osnovu različitih kliničkih parametara, koji su dobijeni prethodnim kliničkim ispitivanjima, određuju tempo i tonalitet. Dobijeni rezultati tačno definišu muziku koju pacijent minimalno treba da sluša dva puta dnevno po 12 minuta, što je neophodno vreme da pozitivni efekat muzike deluje bar dvanaest časova.

U studiji Mitrovića i saradnika, u periodu od sedam godina ispitivanja i praćenja, posmatrano je 740 bolesnika (prosečna starost 58,9 godina, muškaraca 82,4%) sa akutnim infarktom miokarda nakon prethodne hirurške revaskularizacije miokarda. Bolesnici su podeljeni u dve grupe ispitanika: 370 bolesnika koji su pored uobičajene terapije imali i terapiju muzikom i 370 bolesnika koji su sačinjavali kontrolnu grupu i nisu imali terapiju muzikom. Bolesnici su randomizovani tako da nije postojala statistički značajna razlika u odnosu na osnovne karakteristike između posmatranih grupa bolesnika. Nakon randomizacije, bolesnici su praćeni dve godine od uključivanja u studiju i to nakon 3, 6, 9 i 12 meseci od izlaska iz bolnice, a zatim na svakih šest meseci. Muziku, koja je bila izabrana prema već navedenim kriterijumima, slušali su minimalno dva puta po 12 minuta dnevno.

Nakon dve godine praćenja, bolesnici koji su imali terapiju muzikom imali su statistički značajnije ređu pojavu novih koronarnih događaja (p=0,0001), kao i bolje preživljavanje (p=0,0403). Oni su imali i sniženje skora anksioznosti (r=-0,22, p=0,15), kao i statistički značajno sniženje sistolnog (p=0,0009), dijastolnog krvnog pritiska (p=0,0008) i srčane frekvence (p=0,0046). Došlo je i do značajnog smanjenja pojave srčane slabosti (p=0,0014), novih anginoznih tegoba (p=0,0048), reinfarkta miokarda (p=0,0146), ponovne hirurške revaskularizacije miokarda (p=0,0028) i srčane smrti (p=0,0456).

U ovoj studiji, posmatrajući muziku i kompozitore čija su dela najčešće imala pozitivan efekat na bolesnike, posebno u domenu umetničke muzike, došlo se i do nekih zaključaka koji ukazuju na to da su mnogi kompozitori, stvarajući muziku, postajali uspešni muzikoterapeuti baš zbog toga što su i sami bolovali od istih bolesti na koju njihova muzika često ima poztivan terapeutski efekat.

Jedan od njih je i Johan Sebastijan Bah (1686-1750), nemački kompozitor, orguljaš, čembalista, predstavnik epohe baroka. Potiče iz jedne od najznačajnijih muzičkih porodica u kojoj je bilo preko 35 muzičara - kompozitora i izvođača. Bio je i izuzetno pobožan, a njegova porodica poznata po gostoprimljivosti. Bahov biograf Forkel zapisao je: „Njihova kuća je retko kada bila bez gostiju!“ Muzika je bila deo njegovog svakodnevnog života i to je bio razlog zbog koga ništa, za života, nije uradio na popularizaciji svojih dela. Ali i deo njegovog svakodnevnog života bio je i povišen krvni pritisak. Nije čak ni bio svestan veličine i značaja svoga opusa pa nije ni pretpostavljao da će jednog dana postati simbol muzike svoje epohe, ali i jedan od muzikoterapeuta koji leče povišen krvni pritisak svojim kompozicijama.

Đuzepe Verdi (1813-1901), jedan od najznačajnijih stvaralaca operske muzike i jedan od najpoznatijih kompozitora 19. veka. Sa jedanaest godina već je svirao orgulje u crkvi, a sa dvadeset pet godina imao strašne migrenozne glavobolje. Njegov raskošni talenat prepoznao je Antonio Bareci, trgovac i ljubitelj muzike, kod koga je Đuzepe radio kao šegrt. Pomogao mu je da se bavi muzikom, uputivši ga na konzervatorijum u Milanu, na koji Verdi nije primljen, jer je direktor smatrao da nije dovoljno talentovan. Tako je Verdi dobio privatnog učitelja, operskog dirigenta Lavinja i češće glavobolje. Od tada pa do danas, Verdijeva operska dela izvode se u svim svetskim operskim pozorištima. Mnoge melodije iz njegovih opera postale su deo pop-kulture, kao što su arija „Žena je varljiva“ iz Rigoleta, „Hor Jevreja“ iz opere Nabuko ili „Vinska pesma“ iz Travijate. Ali one su i veoma korisne u lečenju migrene.

Antonjin Dvoržak (1841-1904), češki kompozitor epohe romantizma. Na njegov talenat i značaj prvi je ukazao njegov zemljak i savremenik – Bedžih Smetana – koji je rekao: „Dvoržakov rad treba shvatiti ozbiljno. Pun je genijalnih ideja!“ Još kao dete učio je violinu, instrument koji je odlično svirao i njegov otac. Od oca je prvi put čuo i narodne melodije, koje će kasnije postati osnova njegovog stvaranja i inspiracije. Bio je veoma mlad kada je počeo da komponuje, ali je bio i veoma kritičan prema svome radu te je svoja prva dela bacio u peć i zapalio. Pored komponovanja bavio se i pedagogijom. Iz njegove klase proistekli su kompozitori koji su značajno obeležili narednu epohu češke muzike. U Dvoržakovom opusu najveći broj dela čini muzika za orkestarske ansamble, ali je pisao i opere, horsku i kamernu muziku koja uspešno podiže krvni pritisak.

Mihail Glinka (1804-1857), tvorac ruske nacionalne škole 19. veka. Glinka je rano došao u kontakt sa narodnom pesmom živeći na selu. Bio je iz bogate porodice. Njegov stric imao je orkestar, što je Glinki omogućilo da još u ranom detinjstvu upozna muziku savremenih zapadnoevropskih kompozitora, prvenstveno francuskih. Prva dela napisao je upravo za orkestar svoga strica. Sa njima je često nastupao i kao pijanista. Kretao se u krugu viđenih ljudi iz sveta ruske umetnosti toga doba, a bio je blizak prijatelji i sa Aleksandrom Puškinom. Sa putovanja po Italiji poneo je strast za operom, ali i zabranu jedenja slatkiša koje je voleo, zbog šećerne bolesti koju je u međuvremenu dobio. Pišući dela koja ne sa samo da odišu tematikom ruske istorije i bajki, već i zvučnim ambijentom ruske narodne muzike, napisao je i dela koja uspešno deluju na smanjenje vrednosti šećera u krvi.

Johanes Brams (1833-1897), nemački kompozitor i pijanista. Sa pijanistkinjom Klarom Šuman, suprugom kompozitora Roberta Šumana, i violinistom Jozefom Joakimom, smatra se i vodećim izvođačem svoga vremena. Otac mu je bio kontrabasista koji je smatrao da i njegov sin treba da postane dobar orkestarski muzičar kako bi imao dovoljno novca za žitot. Njegovom profesoru Koloselu napisao je: „Moj Johan treba da nauči koliko i vi i tada će sigurno dovoljno znati!“. Brams je nadmašio i svoga oca i svoje profesore, ali je od muzike teško živeo, a život mu je otežavala i astma sa kojom se borio. Pisao je lako i brzo. Mnoge njegove kompozicije smatrane su „neodsvirljivim“ u svom vremenu, ali se danas uspešno koriste u lečenju disajnih puteva.

Antonio Vivaldi (1678-1714), italijanski violinski virtuoz i kompozitor, jedan od najznačajnijih kompozitora barokne epohe. Po želji oca, Antonio je postao sveštenik, ali je njegova ljubav prema muzici, ipak, bila jača. Radio je pri crkvi, a zbog riđe kose, koju je uglavnom sakrivao ispod perike, zvali su ga Crveni sveštenik. Iako su se savremenici divili Vivaldiju, njegova muzika je posle epohe baroka dugo je bila zaboravljena, čak i onda kada je Feliks Mendelson, u 19. veku, javnosti iznova predstavio kompozicije još jednog velikog baroknog majstora Johana Sebastijana Baha. Muzika Vivaldija svoju renesansu doživljava tek početkom 20. veka, zahvaljujući violinisti Fricu Krajsleru, i zahvaljujući nemačkim lekarima koji njegovu muziku koriste u lečenju sniženog krvnog pritiska, pospanosti i sprečevanja epileptičkih napada.

Iz svega navedenog, može se zaključiti da muzika u lečenju mnogih bolesti, pa i bolesnika sa akutnim koronarnim sindromom, može zauzeti značajno mesto, uz medikamentnu terapiju, snižavajući dodatno vrednosti krvnog pritiska, usporavajući srčanu frekvencu i sprečavajući pojavu novih koronarnih događaja. Ovakav pozitivan efekat muzike smanjuje opterećenje srčanog mišića, smanjujući simpatičku nervnu aktivnost, što je posebno značajno kod bolesnika sa preležanim akutnim infarktom miokarda.

Polovinom maja 2021 godine u izdanju Medicinskog fakulteta, Univerziteta u Banjoj Luci, iz štampe je izašla monografija „Savremni stavovi u liječenju dijabetes melitusa tipa 2“ urednika i autora prof. dr Snježane Popović-Pejičić i saradnika. Monografije je koncipirana u sedam poglavlja na približno tri stotine stranica sa obimnim pregledom savremene literature (704 reference), 32 slike, 22 tabele.Namjenjena je specijalistima i specijalizantima endokrinologije, interne medicine, kardiologije, nefrologije, porodične medicine, kao i studentima postdiplomskog i specijalističkih studija. Recenzenti monografije su: prof. dr Ranko Škrbić, dekan Medicinskog fakulteta, Univerziteta u Banjoj Luci; Prof. dr Duško Vulič, dopisni član ANURS-a i prof. dr Nebojša M. Lalić, redovni član SANU.

Urednik i autor:

Snježana Popović-Pejičić, spec. interne medicine, subspec. endokrinologije redovni profesor, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci

Autori saradnici:

Aleksandra Marković, spec. interne medicine, subspec. endokrinologije vanredni profesor, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci Milena Brkić, spec. interne medicine, subspec. endokrinologije docent, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci Bojana Carić, spec. interne medicine, subspec. endokrinologije docent, Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci Valentina Soldat-Stanković, spec.interne medicine, subspec. endokrinologije viši asistent, mr sc. med. Katedra za internu medicinu, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci Gabrijela Malešević, spec. interne medicine, subspec. endokrinologije dr sc. med. Katedra za internu medicinu Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci

Monografija Savremni stavovi u liječenju dijabetes melitusa tipa 2

autora i urednika, prof. dr Snježane Popović-Pejičić i saradnika

Dijabetes melitus je hronična nezarazna bolest pandemijskih razmjera. Karakter bolesti zahtijeva doživotnu brigu, usmjerenu ka samom bolesniku a ne bolesti ili organskom sistemu. Važno je uzeti u obzir i progresivnu prirodu bolesti, različitost svake oboljele osobe i ograničenost koju nameću godine starosti, socioekonomski status, psihološki profil i komorbiditet. Stoga je u liječenju dijabetesa neophodna primjena holističkog pristupa. Dijabetes tipa 2 (DMT2) se u 65% slučajeva pojavljuje udružen sa hipertenzijom, a gotovo 50% oboljelih ima i pridruženi poremećaj lipida. Izostanak liječenja samo jedne od spomenutih bolesti direktno utiče na ubrzan razvoj kardiovaskularnih bolesti, koje predstavljaju najčešći uzrok morbiditeta i mortaliteta kod oboljelih od dijabetesa.

Cijeneći navedeno, u monografiji su pored savremenih stavova u liječenju hiperglikemije u DMT2 iznesene i nove terapijske preporuke u liječenju hipertenzije i dislipidemije, kao i preporuke koje se odnose na osnovne principe liječenja dijabetesa, kao što su pravilna ishrana, fizička ativnost, samokontrola i terapijska edukacija, uz neizostavnu primjenu farmakoterapije.

Farmakološki pristup liječenju hiperglikemije u DMT2 je iznesen prema uzoru na ADA/ EASD smjernice iz 2018/2019. godine, pristup liječenju dislipidemije i hipertenzije prema posljednjim preporukama Evropskog udruženja kardiologa iz 2019. godine dok su dijelovi preporuka o fizičkoj aktivnosti i pravilnoj ishrani nastali prema američkim smjernicama.

Na kraju monografije su prikazane i aktuelne smjernice za liječenje dijabetesa melitusa tipa 2 u Republici Srpskoj, Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske.

Želja nam je da specijalistima endokrinologije, specijalistima interne i porodične medicine, kao i specijalistima različitih struka, koji se bave liječenjem hroničnih komplikacija dijabetesa, ponudimo savremena saznanja u liječenju DMT2 koje će im poslužiti kao pomoć u kliničkoj praksi i podsticaj za poboljšanje liječenja pacijenata sa DMT2.

Posebno mi je zadovoljstvo preporučiti monografiju “Savremeni stavovi u liječenju dijabetesa melitusa tipa 2“ svim zdravstvenim profesionalcima, kao aktuelan i dobar vodič u svakodnevnom radu sa oboljelima od DMT2.

Urednik i autor Prof. dr Snježana Popović-Pejičić

Prof. dr Ranko Škrbić, dekan Medicinskog fakulteta Univerzitet u Banja Luci

Monografija „Savremni stavovi u liječenju dijabetes melitusa tipa 2 „ autora i urednika, prof.dr Snježane Popović-Pejičić i saradnika, predstavlja monografiju koja daje sveobuhvatan pregled trenutnog stanja u oblasti savremenog liječenju dijabetes melitusa tipa 2. Od značaja je da izlazi iz štampe u trenutku kada je Republici Srpskoj gotovo 90 hiljada oboljelih od dijabetes melitusa i ovaj broj se neprestano povećava.

Monografije je koncipirana u sedam poglavlja na približno tri stotine stranica sa obimnim pregledom vrlo recentnih članaka iz ovog područja. Napisana je pregledno, jasnim stilom sa brojnim ilustracijama, što olakšava čitaocu razumijevanje teksta. U monografiji su pored savremenih stavova u liječenju hiperglikemije u dijabetesu tipa 2 iznesene i nove terapijske preporuke za liječenje hipertenzije i dislipidemije, kao i preporuke za liječenje dijabetesa i komorbiditeta, što čitaocu omogućuje sticanje znanja iz najaktuelnijih, provjerenih i naučno dokazanih izvora. Kroz dobro koncipirana poglavlja obrađeni su svi aspekti liječenja dijabetesa tipa 2 uz primjenu stručno i naučno dokazanih i prihvaćenih činjenica u skladu sa savremenim preporukama medicine zasnovane na dokazima.

U monografiji su na stručan, ali razumljiv način pojašnjeni svi relevantini pojmovi, stavovi i principi koji se odnose na uzroke, tok i savremeno liječenje pacijenata sa dijabetes melitisom tipa 2. Osim toga, prikazani su i rezultati relavantnih internacionalnih kliničkih studija i istraživanja u praćenju i liječenju dijabetesa tipa 2, njegovih komplikacija i komorbiditeta.

Posebna specifičnost u izradi ove monografije se ogleda u prikazu aktuelnih „ Smjernica za liječenje dijabetes melitusa tipa 2 u Republici Srpskoj“, koje predstavljaju dio kontinuiranog procesa ažuriranja smjernica kliničke prakse za liječenje osoba sa dijabetesom u Republici Srpskoj.

U Smjernicama su prikazani jednostavni i pregledni terapijski algoritmi, uzimajući u obzir najnovija saznanja o djelotvornosti i sigurnosti primjene novih antihiperglikemijskih agensa, te njihove dostupnosti u Republici Srpskoj. Smjernice su racionalne i lako provedive u praksi i značajno će olakšati svakodnevni klinički rad te poboljašati liječenje pacijenata sa dijabetesom tipa 2 u Republici Srpskoj.

Ova vrijedna knjiga će biti od dragocjene koristi ne samo specijalistima i subspecijalistima koji se usko profesionalno bave problemom dijabetesa, već i ljekarima praktičarima koji se sa ovom problematikom susreću na primarnom nivou zdravstvene zaštite. Prof. dr Duško Vulić, dopisni član ANURS-a

Monografija je napisana jasnim stilom i uz korišćenje savremene medicinske literature i terminologije. Predstavlja značajno stručno dijelo od velike koristi za adekvatno liječenje velikog broja bolesnika sa dijabetes melitusom tipa 2. Autor ove knjige spada u istaknutog sljedbenika struke i nauke, koja je poznata široj stručnoj javnosti. Pokretač je i dugogodišnji Načelnik Klinike za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma, UKC Republike Srpske i Nacionalni koordinator za dijabetes mellitus Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske. Knjiga dolazi u pravo vrijeme i može korisno poslužiti svima koji se bave ili će se baviti problemima vezanim za dijabetes mellitus tipa 2 i daće veliki doprinos rješavanju značajnog zdravstvenog problema stanovnika Republike Srpske. Ova monografija, svojim pristupom i posebno sadržajem, pridružuje se knjigama koji problem sagledavaju na sveobuhvatan način i zaslužuje visoku ocjenu i sve pohvale. Preporučujem ovu vrijednu knjigu u raznim oblicima postdiplomskog usavršavanja, specijalizacija i subspecijalizacija iz endokrinologije, interne medicine, porodične medicine i drugih srodnih disciplina, na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci.

Prof. dr Nebojša M.Lalić, redovni član SANU

Savremeni pristup i novina u izradi ove monografije se ogleda u izdvajanju posebnog poglavlja sa prikazom„Smernica za lečenje dijabetes melitusa tipa 2 u Republici Srpskoj“ Udruženja endokrinologa i dijabetologa Republike Srpske. Smernice su napisane sa ciljem da doprinesu primeni savremenih stavova u lečenju ove bolesti, kao i stvaranju takvog sistema zdravstvene zaštite u kome će pacijenti biti lečeni na „jednak i za sada najbolje dokazani način, a putem standardizacije terapijskih procedura“ i namenjene su prvenstveno specijalistima endokrinologije, internistima i lekarima na primarnom nivou zdravstvene zaštite. Takođe, izrada ovih Smernica predstavlja deo kontinuiranog procesa ažuriranja vodiča kliničke prakse za lečenje osoba sa dijabetesom tipa 2 u Republici Srpskoj.

U celini, monografija je ostvarila svoj cilj da bude referentna publikacija sa najsavremenijim preporukama i stavovima u lečenju dijabetesa tipa 2, na koju će se moći oslanjati specijalizanti i specijalisti endokrinologije i interne medicine, kao i lekari na primarnom nivou zdravstvene zaštite, suočeni sa komplikovanim zahtevima savremenog tretmana šećerne bolesti.

Monografija „Savremni stavovi u liječenju dijabetes melitusa tipa 2„ autora prof. dr Snježane Popović-Pejičić i saradnika, je izuzetno vredna publikaciju i predstavlja značajan doprinos medicinskoj literaturi, kao i kliničkoj praksi, te zaslužuje visoku ocenu i sve pohvale.

Evropska psihijatrijska asocijacija (European Psychiatric Association) je i ove godine odlučila da svoj godišnji stručno-naučni događaj, 29. evropski psihijatrijski kongres (29th European Congress of Psychiatry) održi u virtuelnom formatu, u periodu 10 – 13. aprila 2021. godine. I pored izostanka planiranog održavanja kongresa u prijestonici Toskane, Firenci, Kongres je izazvao interes za učešće više od 3500 psihijatara iz oko 90 zemalja svijeta te je ovaj najznačajniji evropski kongres iz oblasti psihijatrije i zaštite mentalnog zdravlja ostao vodeći događaj i ove godine. Ovogodišnji moto Kongresa “Personalizing and integrating mental health care in the digital era” odnosio se na aktuelnu, može se slobodno reći, već uobičajenu praksu naše svakodnevice, digitalnu eru u kojoj su pandemijski uslovi pokazali da ima posebnog značaja i za kontinuitet rada sa našim pacijentima, ali i kontinuitet naših usavršavanja, sticanja novih vještina i znanja u kontinuitetu. Interes za učešće u Naučnom programu kongresa bio je izuzetno velik, o čemu govori preko 3000 prihvaćenih apstrakta, koji su prezentovani kroz više od 60 sesija emitovanih uživo (plenarna predavanja, simpozijumi, pro et contra sesije), 50 sesija pitanja i odgovora, nekoliko desetina prethodno nasnimljenih simpozijuma, preko 1500 poster prezentacija (prerecorded) ili poster preglednih sesija. Pored tradicionalnih segmenata Kongresa (poput posebno kreiranog programa Sekcije mladih psihijatara, Meet the Expert, EPA kursevi), inovativnost ove godine je uspostavljanje simpozijuma West meets East u kojima su učestvovali eminentni psihijatri iz Evrope i Azije, kada su komparativno obrađivane različite oblasti iz psihijatrije (afektivni poremećaji, shizofrenija) sa aspekta kulturoloških razlika, ali i razli-

Psihijatrija u eri digitalizacije

Pripremio: Prim. Goran Račetović, dr med. psihijatar, Dom zdravlja - Centar za zaštitu mentalnog zdravlja Prijedor

čitih pristupa u iskorištavanju prednosti i prepoznavanju nedostataka digitalizacije medicine i psihijatrije, koje su posebno razvijane u posljednjih godinu dana pandemije SARS-CoV-2 infekcije. Pored Naučnog programa, održano je i nekoliko satelitskih simpozijuma, koji kao i svih godina ranije, nisu imali bodove KME, u skladu sa usvojenim panevropskim principima iz ove oblasti. Osim redovnog Naučnog programa i ove godine je, kao uvod u početak Kongresa, organizovan Sedmi forum Evropske psihijatrijske asocijacije (7th EPA Forum) sa temom „Quality Indicators of Services and Care for Mental Health in Europe, from Clinician to Patient Perspective: A Paradigm Shift?” okupivši predstavnike krovnih evropskih institucija, nevladinih organizacija koje okupljaju korisnike (GAmian Europe) i njihove porodice (EUFAMI), uz lidere evropske psihijatrije, a predstavljeni su i preliminarni rezultati evropske studije

iz oblasti kvaliteta pruženih usluga, koji su ukazali na postojanje heterogenosti u različitim zemljama što je dovelo do zajedničkog zaključka da treba raditi na homogenim standardima brige za sve pacijente te nadalje dati fokus povećanju kvaliteta telepsihijatrijskih usluga, koje su bile esencijalne u periodu najstrožih antipandemijskih mjera širom Evrope. Tokom Kongresa održan je I redovan sastanak nacionalnih psihijatrijskih asocijacija (44) iz 42 zemlje, koje su članice Savjeta nacionalnih psihijatrijskih udruženja pri Evropskoj psihijatrijskoj asocijaciji (EPA NPAs), na kojoj je izabrano novo rukovodstvo Savjeta (Steering Committee) u periodu 20212023. godina: prof. Jerzy Samochowiec (Poljska) - predsjedavajući, prof. Bernardo Carpiniello (Italija) - potpredsjednik i prof. Eka Chkonia (Gruzija) – sekretar. Na redovnoj Generalnoj skupštini EPA, izabran je dio članova Glavnog odbora koji su zamijenili članove kojima je isticao mandat, a nakon završetka Skupštine, zvanično je svoj mandat (20212023) započeo uvaženi prof. Peter Falkai iz Njemačke, koji se zahvalio EPA Board-u na povjerenju EPA, a naročito dotadašnjem predsjedniku, prof. Philip Gorwood iz Francuske te predstavio svoj veoma dinamičan dvogodišnji plan rada, kao nastavak ranije kreiranih vizija EPA za dinamičan i panevropski razvoj psihijatrije do 2030. godine.

Ove godine su i cijene kotizacija bile prilagođenije virtuelnom formatu kongresa te je iz Bosne i Hercegovine bilo oko 15 učesnika, a samo jedna poster prezentacija (G. Račetović, Prijedor) bila je uključena u Naučni program Kongresa. Želja i vjerovanje svih učesnika ovogodišnjeg kongresa je da će naredni, 30. EPA kongres biti održan uz direktnu interakciju predavača i učesnika (ili barem djelimično, kroz tzv. hibridnu formu) u Budimpešti, početkom aprila 2022. godine.

Obilježavanje ovogodišnjeg dana

Instituta za mentalno zdravlje

u Beogradu (IMZ), jedne od najznačajnijih stručno-naučnih institucija u Republici Srbiji, ali i regionalno, bilo je u znaku tradicionalnog Međunarodnog simpozijuma VIII forum Instituta za mentalno zdravlje, koji je bio posvećen specifičnoj tematici – „Duševno zdravlje žena“, što je i bio moto Simpozijuma. Simpozijum je održavan u periodu 14 – 15. april 2021. godine. S

Prof. dr Milica PejovićMilovančević, Direktorica IMZ Beograd

ković omogućili su svim učesnicima naučni događaj prvog reda na nivou velikih virtuelnih internacionalnih kongresa kojima smo u prilici da prisustvujemo u posljednjih godinu dana. Kongresna platforma je (besplatno) dostupna do polovine jula 2021. godine, uz mogućnost dobijanja KME sertifikata o učešću. Svi učesnici veoma rado očekuju naredni Forum (uživo ili u hibridnoj formi), u organizaciji Instituta, na čelu sa direktorkom IMZ, prof. dr Milicom Pejović Milovančević.

Mentalno zdravlje žena u fokusu

obzirom na ranija događanja Foruma radi pandemije COVID-19, organizatori su se odlučili da ove godine ovaj značajan regionalni događaj iz oblasti psihijatrije bude u potpunosti u virtuelnom formatu i besplatan za sve zainteresovane učesnike. To je izazvalo veliki interes profesionalaca iz oblasti zaštite mentalnog zdravlja u Srbiji, ali i okolnim zemljama te je specijalno kreiranu platformu posjetilo nekoliko stotina učesnika.

Izvrsno organizovan Naučni program bio je multidisciplinaran i obuhvatio je više cjelina: rod i pol (mentalnozdravstveni epidemiološki aspekti, novi pravci i uvidi u rodnost i specifičnosti roda, antropološki aspekt, seksualnost), infertilitet i poveznice sa stresom, perinatalna psihijatrija (trudnoća i porođajno doba kao potencijalni rizik razvoja duševne bolesti u naročito nepovoljnim okolnostima), specifičnosti mentalnog zdravlja djevojčica i djevojaka, sa posebnim osvrtom na sve češće dijagnostikovanje body dysmorphic disorder u djetinjstvu kao važne determinante mentalno-zdravstvenih disbalansa, kao i nezaobilaznu i nimalo manje značajnu temu nasilja nad ženama i djevojčicama sa specifičnim osvrtima na nasilje nad ženama starije životne dobi.

Kao poseban dodatak, uz mogućnost virtuelnih obilazaka štandova farmaceutskih kompanija koje su podržale u velikom broju ovaj skup, i međusobne online komunikacije među učesnicima Simpozijuma, bilo je i održavanje panel diskusije Odgovorna upotreba benzodijazepina, kojom je moderirala prof. dr Nađa Marić Bojović, kada je i promovisan istoimeni priručnik u izdanju IMZ.

Organizacioni odbor na čelu sa doc. dr Bojanom Pejušković i Naučni odbor kojim je rukovodila doc. dr Olivera Vu-

Pripremio: Prim. Goran Račetović, dr med. psihijatar, DZ - CZMZ Prijedor

Mostovi psihijatrije

Tradicionalni Međunarodni neuropsihijatrijski kongres koji je svake godine održavan u Puli, ove godine je prilagođen još aktuelnim uslovima korona virusne pandemije te je održan u periodu 27 – 30. maj 2021. godine u virtuelnom formatu. Specifičnost jubilarnog kongresa Mind&Brain-60th

International Neuropsychiatric Con-

gress -INPC (online) bila je i besplatno učešće svih zainteresovanih psihijatara, neurologa i neuropsihijatara, što je svakako dodatno doprinijelo značajno velikom broju učesnika iz većeg broja zemalja Evrope. Ovogodišnja glavna tema Kongresa bila je Bridging between Neurology & Psychiatry.

Virteulni format nije promijenio raniji koncept Kongresa te su održane sesije plenarnih predavanja, sa gostovanjem uvaženih predavača iz oblasti neurologije i psihijatrije, kao i nekoliko simpozijuma (o moždanom udaru, epilepsiji, multiploj sklerozi, Parkinsonovoj bolesti, migreni i drugim glavoboljama, neurodegenerativnim oboljenjima, psihoneuroendokrinoimunologiji, autizmu i bolestima spavanja, simpozijum iz adultne psihijatrije), kao i specijalne sesije (HISPA simpozijum, 6th Pula Neuroscience Symposium), poster sesije (46 poster prezentacija) i zasebni program za mlade psihijatre (Young researcher’s corner). Iako je najveći broj simpozijuma bio prethodno snimljen, svaki je pra-

i neurologije Udruženje doktora porodične medicine Republike Srpske ove godine je vrlo aktivno obilježilo 19. maj, svjetski dan doktora porodične medicine. Prvih 15 godina rada Udruženja doktora porodične medicine Republike Srpske ćen live panel diskusijama predavača, pokazalo je značaj porodične medicine sa mogućnošću kratkog prezentovanja u primarnoj zdravstvenoj zaštiti i cjesvojih radova i komunikacijom sa uče- lokupnom zdravstenom sistemu, a to snicima Kongresa. Takođe, poster sesija se pogotovo pokazalo u protekloj godini je obuhvatala prikaz postera uz kratku pandemije SARS-CoV-2. video- prezentaciju, a najbolji posteri Porodični ljekari su u borbi protiv vi(šest postera) su nagrađeni i njihovi rusa korona imali ključnu ulogu u očuvaautori su ih mogli prezentovati uživo nju zdravstvenog sistema, a na to ukazuna ceremoniji proglašenja. je i oko 1,5 miliona pregleda tokom 2020. Organizator ovog značajnog doga- godine, izjavio je predsjednik Udruženja đaja, možda i jedinog neuropsihijatrij- doktora porodične medicine Republike skog karaktera, bilo je udruženje South Srpske prim. dr sc. Draško Kuprešak. To East European Society for Neurology and govori u prilog ogromnog napora poroPsychiatry, na čelu sa akademikom prof. dičnih ljekara koji su podnijeli veliki tedr Vidom Demarin, uz izvanrednu po- ret pandemije. moć doc. dr Hrvoja Budinčevića i prof. Povodom obilježavanja Svjetskog dr Darka Marčinka, u okviru kongresnog dana doktora porodične medicine, u JOrganizacionog odbora. Pored kontinui- ZU DZ u Banjaluci organizovan je okrugli rane podrške farmaceutskih kompanija, sto pod nazivom „Porodična medicina u Kongres snažno podržavaju gradovi Pula Republici Srpskoj - izazovi u uslovima i Grac. Ove godine jedan dio učesnika pandemije izazvane SARS-CoV-2“. bio je iz naše zemlje, a među predava- Učešće su uzeli ministar zdravlja i čima je bilo i četvoro iz Bosne i Herce- socijalne zaštite Republike Srpske dr govine (prof. dr Osman Sinanović - Tu- Alen Šeranić, direktor Fonda zdravstvezla, prof. dr Emira Švraka - Sarajevo, dr nog osiguranja Republike Srpske DeAndrea Tomić - Doboj i prim. dr Goran jan Kusturić, dekan Medicinskog fakulRačetović - Prijedor). Naredni, 61. INPC teta u Banjaluci prof. dr Ranko Škrbić, kongres biće održan (uz veliku nadu predsjednik Udruženja doktora porodičorganizatora, predavača i učesnika) u ne medicine Republike Srpske prim. dr prelijepom ambijentu Hotela “Histria” u sc. Draško Kuprešak, domaćin skupa Puli, tradicionalno u posljednjoj sedmici direktor JZU DZ Banjaluka doc.dr sc. maja 2022. godine. med. Nevena Todorović i predstavnici doktora porodične medicine iz više doPripremio: Prim. Goran Raćetović, dr med, psihijatar, DZ - CZMZ Prijedor mova zdravlja. U uvodnom dijelu okruglog stola prezentovano je predavanje doc. dr Verice Petrović pod nazivom “Organizacija porodične medicine u uslovima pandemije SARS-CoV-2”. Ova prezentacija je učesnicima okruglog stola približila način rada u Domu zdravlja Banjaluka u uslovima pandemije i sve ono što je ovaj dom zdravlja, kao i svi drugi domovi zdravlja u Republici Srpskoj prošao od marta prošle godine do sada, od unutrašnje reorganizacije, formiranja ARI i covid ambulanti, reorganizacije Higijensko-epidemiološke službe,

angažovanja porodičnih ljekara u radu karantina u lokalnim zajednicama i na graničnim prelazima, sprovođenju testiranja na SARS-Cov-2, do organizovanja imunizacije stanovništva.

Nakon prezentacije dr Petrović, skupu su se obratili ministar zdravlja, direktor Fonda zdravstvenog osiguranja i dekan Medicinskog fakulteta, a učešće su uzeli i predstavnici prisutnih iz domova zdravlja u RS, kada je otvorena rasprava o suštinskim izazovima u radu porodične medicine, koja je završila prijedlogom predsjednika Udruženja doktora porodične medicine da se ide u hitnu izradu Strateškog plana za razvoj primarne zdravstvene zaštite, kako bi se definisali svi prioriteti od standarda i normativa, razvoja ljudskih resursa, unapređenja kvaliteta, finansiranja porodične medicine i domova zdravlja, finansiranja specijalizacija i unapređenja kliničkog rada doktora porodične medicine kroz izmjenu pravilnika o subspecijalizaciji.

Jubilarni skup u Zvorniku

Upravo zahvaljujući vakcinaciji, kruna ovogodišnjeg obilježavanja Svjetskog dana porodične medicine bilo je održavanje prvog većeg skupa ljekara u Zvorniku. Jubilarni, 10. put održan je stručni skup ljekara porodične medicine Repu-

blike Srpske, ove godine pod sloganom “Gradi budućnost sa porodičnom medicinom”. Odlukom Republičkog štaba i uz poštovanje svih epidemioloških mjera, a zahvaljujući i činjenici da su ljekari vakcinisani, uspješno je organizovana ova manifestacija.

Domaćin ovog skupa bio je dr Goran Birčaković, predsjednik Udruženja doktora porodične medicine regije Birač.

“Uspjeli smo da i ove godine održi-

Svjetski dan doktora porodične medicine, 19. maj Gradi budućnost sa porodičnom medicinom

Pripremila: dr Suzana Radić, spec. porodične medicine, Udruženje doktora porodične medicine Republike Srpske

Dr Goran Birčaković i dr Suzana Radić

mo tradicionalni skup ljekara, a činjenica da su ljekari vakcinisani i revakcinisani uveliko je olakšala organizaciju ove manifestacije. Ovo je primjer da se možemo vratiti normalnom funkcionisanju. Zahvaljujem se svim kolegama koji su došli, a žao nam što zbog ograničenog broja učesnika nismo mogli ugostiti sve koji su željeli prisustvovati predavanjina pandemije, pokazala je da porodična medicina ima jednu od ključnih uloga. Svi pacijenti koji su primljeni na sekundarni i tercijarni nivo zdravstvene zaštite pregledani su prethodno u ambulantama porodične medicine. Zbog rasta broja oboljelih i opterećenja bolničkog sistema, doktori porodične medicine su odlukom resornog ministarstva uključeni u proces

ma. Teme ovogodišnjeg skupa bile su vezane za problem pandemije”, rekao je dr Birčaković.

Nakon uspješnih predavanja doktora porodične medicine i kardiologa iz nekoliko domova zdravlja, doajen porodične medicine prim. dr Radojka Perić uručila je zahvalnice Udruženja za ovu godinu istaknutim ljekarima dr Mari Mitrić i dr Miliji Cvijetinović iz Bijeljine, dr Vesni Kević iz Banjaluke, dr Zemiri Ahmić iz Prijedora, dr Željki Popović iz Doboja, dr Milijani Žugić iz Zvornika i dr Pelki Radušić iz Brčkog.

Svim prisutnim doktorima obratili su se i gradonačelnik Zvornika Zoran Stevanović i direktor OB Bijeljina prof. dr Zlatko Maksimović.

Predsjednik Udruženja doktora porodične medicine prim. dr sc. Draško Kuprešak naglasio je da je i ovaj skup prilika da se ukaže na značaj porodične medicine u pružanju zdravstvene zaštite stanovništvu, a pogotovo protekla godiliječenja blažih formi kliničkih slika oboljelih pacijenata u kovid ambulantama.

“Bez dobrog i efikasnog rada porodične medicine bilo bi teže i drugim nivoima u zdravstvenom sistemu. Svijet je prepoznao značaj primarne zdravstvene zašite koja je bazirana na porodičnoj medicini. U protekloj godini pandemije, pored svakodnevnog posla, porodični ljekari bili su aktivni i u praćenju edukacija putem on line platformi, a ovaj skup pokazuje da su se ljekari poželjeli prezentacija uživo i interakcije sa predavačima”, istakao je Kuprešak.

Na kraju su domaćin stručnog skupa dr Birčaković i predsjednik Udruženja dr Kuprešak pozvali sve kolege i druge zdravstvene radnike u domovima zdravlja da i dalje promovišu imunizaciju ličnim primjerom, da se vakcinišu i time zaštite i svoje zdravlje i zdravlje drugih, da na taj način postignemo kolektivni imunitet i što prije izađemo iz pandemije i vratimo se normalnom životu i radu.

Udruženje medicinskih sestara, tehničara i babica Republike Srpske od 3. do 6. juna 2021. godine u Trebinju, pridržavajući se epidemioloških mjera, održalo je XIX simpozijum sa međunarodnim učešćem pod nazivom “Naše zdravlje je u našim rukama”. Institucionalni pokrovitelj simpozijuma je bilo Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske. Pokrovitelj je bila Balkanska asocijacija medicinskih sestara. Sponzori simpozijuma su bili UKC Republike Srpske “NovoNordisk”, “Medikom” Bijeljina, “Oktal pharma”, “Lohman Rauscher”, Projekat za jačanje sestrinstva Fondacija “Fami”, Udruženje hirurga Republike Srpske, Sindikat M-tel, “Sky travel”… Zbog pandemije svi stručni i naučni događaji su bili obustavljeni ili realizovani putem zoom platforme. “Bez zdravlja nema sreće. Zato se na zdravlje mora misliti i posvetiti pažnja iznad svega.” Jedan vid pažnje je redovna edukacija koju moramo, hoćemo i treba da radimo za medicinske sestre, tehničare i babice. Zato smo se odvažili i prvi u regiji organizovali simpozijum za medicinske sestre-tehničare. Moto za ovu godinu nam je bio: ”Ma koliko bilo izazovno istraživati nepoznato, još je izazovnije propitivati poznato. Savršenstvo se može postići jedino ukoliko se staro znanje koristi na novi način”.

Teme koje smo obradili na simpozijumu: • Koliko smo dobro zaštićeni... • Etički problem u svakodnevnom radu profesionalnih medicinskih sestara-tehničara

XIX simpozijum UMSTIB RS sa međunarodnim učešćem “Naše zdravlje je u našim rukama”

• Uniformama kao zaštitniku profesije, zdravstvenim sistemima, Covidom 19 i brojnim temama koje su nam aktuelne.

Svečanom otaranju je prisustvovao ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske dr Alen Šeranić sa saradnicima, dr Milan Latinović, Mirjana Janković, Jelena Vujić, Ljubiša Sladojević, UKC Republike Srpske - prof dr Zvjezdana Rajkovača, Slađana Vranješ, PRO SES Dejan Sredić, Ines Katič, Eldin Fišeković, predsjednici asocijacija BAMS Goran Mošić, HUMS Tanja Lupieri, UMSTIB Republike Srbije - Dijana Otašević, ESKULAP Srbija - Mirjana Blanuša, Sestrinstvo - Marija Galić, Udruženje anestetičara Srbije - Jovan Filipović, Udruženje zdravstvenih radnika Loznica - Radenka Ćiraković, NUZR

Nebojša Vacić, sekretar UMSB Crne Gore Mira Petrović, PULS BiH Mevludin Babajić, Udruženje sarajevsko-romanijske regije - Gospava Pejić, UMS Foča - Nataša Radović, UMS Trebinje - Duška Zečević, direktorka DZ Loznica Branka Krasavac, prof. dr Melanija Ilić, prof. dr Negra Terzić, VSŠ Zemun, Tomislav Kovačević, Bern, Udruženje hirurga Republike Srpske, Strukovni sindikat medicinskih sestara - Mirko Šerbedžija i mnogi drugi.

Učesnici su imali priliku vidjeti modnu reviju istorijskih sestrinskih uniformi koju su predstavile medicinske sestre, članice udruženja, pod vodstvom autora revije Tomislava Kovačevića koji se dugi niz godina bavi sestrinstvom i istorijatom sestrinske profesije i uniforme kao zaštitnika identiteta sestrinske profesije kroz vijekove.

UMSTIB Republike Srpske tradicionalno je organizovao veliko okupljanje impresivnog broja priznatih stručnjaka iz svijeta sestrinske njege. Na ovom simpozijumu stvorena je jedinstvena prilika za izmjenu strukovnog i naučnog iskustva, takođe je ovo bila prilika da Trebinje upoznamo u svim njegovim ljepotama i vrijednostima.

Simpozijum je bio namijenjen svima koji se direktno ili indirektno bave sestrinskom njegom: od samih učesnika, postojećih i budućih strukovnih udruženja, naučnih i stručnih institucija.

Rad simpozijuma odvijao se kroz plenarna predavanja, usmena izlaganja, poster prezentacije i usklađene diskusije, čime je pružena prilika svim zainteresovanim učesnicima za razmjenu informacija vezanih za stručni rad, naučna istraživanja, nove ideje i tehnologije te njihovu primjenu u svakodnevnoj praksi, a sve sa ciljem poboljšanja brige za ljudsko zdravlje, jer medicina i zdravstvena njega kao nauke napreduju iz dana u dan..

Mr Živana Vuković Kostić, predsjednica UMSTIB RS

Sastanak sa ministrom Lončarom

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić i ministar zdravlja Republike Srbije Zlatibor Lončar održali su 17.5.2021. u Administrativnom centru Vlade Republike Srpske u Istočnom Sarajevu, bilateralni sastanak nakon zajednične sjednice vlada Republike Srpske i Republike Srbije.

Tokom razgovora ministar Šeranić je zahvalio ministru Lončaru i Vladi Republike Srbije za nesebičnu i bratsku podršku koju su izkazali zdravstvenom sistemu Republike Srpske u periodu borbe protiv pandemije virusa korona. Ujedno, ministar Šeranić je čestitao Republici Srbiji i njenom rukovodstvu na odličnoj organizaciji procesa vakcinacije stanovništva protiv COVID-19, u koju je i sam imao priliku da se uvjeri, posebno zahvalivši za pruženu ruku podrške Republici Srpskoj i organizaciju vakcinacije u Srbiji za zaposlene u zdravstvenim ustanovama i ustanovama socijalne zaštite iz Republike Srpske.

Posebna pažnja tokom sastanka posvećena je izazovima sa kojima će se zdravstveni sistemi suočiti nakon pandemije virusa korona, što se prvenstveno odnosi na pružanje redovne zdravstvene zaštite za građane, opremanje bolnica i unapređenje zdravstvenih usluga kada se zdravstvene ustanove, u punom kapacitetu, vrate redovnom načinu rada.

Takođe, ministri su razmijenili mišljenja o tome kako nagraditi mlade ljekare koji su se požrtvovano i profesionalno angažovali u kovid odjeljenjima tokom pandemije.

Razgovarano je i o izazovima u vezi sa obezbjeđivanjem adekvatnih sertifikata koji će građanima biti potrebni radi nesmetanog kretanja, posebno u inostranstvo.

Konstatovano je i da je Fond zdravstvenog osiguranja Republike Srpske isplatio sva dugovanja za pružene zdravstvene usluge građanima Republike Srpske u Srbiji, u skladu sa Sporazumom o saradnji iz oblasti zdravstvenog osiguranja.

Za naredni period dogovoreno je jačanje saradnje ova dva ministarstva, kao i posjeta ministra Alena Šeranića Ministarstvu zdravlja Srbije.

Razgovor sa ministarkom Kisić Tepavčević

Ministar zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske Alen Šeranić i ministarka za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije Darija Kisić Tepavčević, sa saradnicima, nakon zajedničke sjednice vlada Republike Srpske i Republike Srbije održali su sastanak.

Ministar Šeranić informisao je ministarku Kisić Tepavčević o potrebi za osnivanjem Zavoda za socijalnu zaštitu Republike Srpske, ustanove socijalne zaštite kakva već funkcioniše u Srbiji. Istaknuto je i da je Republika Srpska kroz Zakon o socijalnoj zaštiti, kao i Program ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2020-2022. godine, planirala unapređenje sistema socijalne zaštite, a što će značajno podići nivo usluga za korisnike iz sistema socijalne zaštite.

Zavod za socijalnu zaštitu Republike Srpske će se, kao krovna institucija u oblasti socijalne zaštite, baviti razvojem, praćenjem, unapređenjem, planiranjem te istraživačkim i stručnim poslovima. Namjera je da se osnivanjem Zavoda obezbijedi stručna institucija u oblasti socijalne zaštite koja će imati veliki uticaj na razvojne pravce djelovanja u ovoj oblasti.

Ministarka Kisić Tepavčević naglasila je da će ministarstvo kojim rukovodi podržati osnivanje ovakve ustanove u Republici Srpskoj te su dogovoreni pravci buduće saradnje, a posebno stručna podrška i razmjena iskustava sa Zavodom za socijalnu zaštite Srbije. Kontakti sa ovim Zavodom su već ostvareni pa će saradnja u narednom periodu biti intenzivirana, o čemu će konkretnije biti riječi tokom planirane posjete Zavodu stručnjaka iz ove oblasti iz Republike Srpske.

Posjeta dr Šaponjića

Konsultant Regionalne kancelarije Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu za vakcinaciju protiv COVID - 19, epidemiolog u Institutu za javno zdravlje „Dr Milan Jovanović Batut“ dr Vladan Šaponjić bio je u posjeti Ministarstvu zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske.

Sa predstavnicima Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske i Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske razgovarao je o pro-

cesu vakcinacije u Republici Srpskoj i Republici Srbiji, kao i dobrim praksama u ovom procesu.

Doktor Šaponjić je istakao da je imunizacija ogroman poduhvat koji je teško uporediti sa bilo kojim u novijoj istoriji medicine.

Doktor Mirza Palo iz Kancelarije Svjetske zdravstvene organizacije u BiH rekao je da su vakcine definitivno sredstvo koje pomaže da se zaustavi obolijevanje i smrtnost, ali da, nažalost, nisu dostupne svima.

“Jako važno je kontinuirano nošenje maski, fizička distanca i higijena ruku. To su mjere za koje znamo da su uspješne i ono što će pomoći da stavimo epidemiju COVID-19 pod kontrolu”, naglasio je Palo.

On je rekao da trenutno nema dovoljno podataka da li vakcinacija sa jednom ili dvije doze u potpunosti sprečava transmisiju virusa i zbog toga se nastavlja sa svim dokazanim zdravstvenim mjerama prevencije.

Palo je naglasio da je preporuka SZO u ovom trenutku da čak i osobe koje su preboljele kovid prime dvije doze vakcine.

Socijalizacija djece Republike Srpske

Jedinstveni projekat Vlade Republike Srpske „Socijalizacija djece Republike Srpske“ ponovo će ove godine biti realizovan, nakon jednogodišnje pauze koju je uslovila pandemija virusa korona.

Vlada Republike Srpske je zadužila Javni fond za dječju zaštitu Republike Srpske da u 2021. realizuje ovaj projekat koji omogućuje besplatno ljetovanje za određene grupe djece iz Republike Srpske.

To su, prije svega, djeca iz socijalno ugroženih porodica - korisnika prava iz socijalne i dječje zaštite, djeca iz višečlanih porodica, iz porodica boračke populacije, djeca sa poteškoćama u razvoju i hroničnim zdravstvenim smetnjama, kao i posebno nadarena djeca, talentovani sportisti i drugi.

Projekat će biti realizovan u 13 smjena u periodu od 30. maja do 22. septembra, u skladu sa epidemiološkom situacijom i epidemiološkim mjerama. Planirano je 12 desetodnevnih smjena i jedna osmodnevna.

Kako u 2020. godini projekat nije realizovan, a postupak izbora učesnika je sproveden, ove godine projektom će prioritetno biti obuhvaćena djeca za koju su u 2020. godini podneseni zahtjevi za učešće.

Ljetovanje će se, kao i prethodne četiri godine, realizovati na crnogorskoj obali u Omladinskom hostelu “Užice” u Bečićima, uz uvažavanje higijensko-epidemioloških mjera propisanih od relevantnih institucija Republike Srpske i Crne Gore.

U budžetu Fonda planirano je 1.120.000 KM za realizaciju projekta.

Projekat „Socijalizacija djece Republike Srpske“ prethodno je realizovan 18 godina bez prestanka, od 2002. godine zaključno sa 2019. godinom.

Ciljevi ovog projekta su usmjereni ka stvaranju bar djelimično približnih uslova za zadovoljavanje razvojnih potreba djece čiji je razvoj otežan nepovoljnim socijalnim, porodičnim, materijalnim uslovima i/ili zdravstvenim i razvojnim smetnjama.

*Fotografije posjete djeci u odmaralištu u Bečićima u prilogu, napravljene su 2019. godine.

31. maj - Svjetski dan bez duvanskog dima „Donesi odluku - ostavi duvan”

Svake godine, 31. maja, Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) zajedno sa svojim članicama i partnerima obilježava Svjetski dan bez duvanskog dima, ističući najvažnije zdravstvene, ekonomske i druge rizike koji su povezani sa upotrebom duvana. Pušenje je vodeći preventibilni faktor obolijevanja i umiranja u svijetu i upravo zato, svakog 31. maja zemlje širom svijeta zagovaraju donošenje djelotvornih politika za smanjenje potrošnje duvana i duvanskih proizvoda i povećanje svjesnosti o negativnim posljedicama koje upotreba duvana donosi.

Ovogodišnja tema obilježavanja Svjetskog dana bez duvana glasi: „Posvetite se prestanku“, a kampanja ima za cilj da osnaži 100 miliona korisnika u pokušaju da napuste duvan stvaranjem mreža podrške i povećanjem pristupa uslugama koje dokazano pomažu u odvikavanju od pušenja.

Nikotin koji se nalazi u duvanu izaziva zavisnost. Ponašanje i emocionalne veze sa upotrebom duvana – poput cigarete uz kafu, žudnje za duvanom, osećaj tuge ili stresa – otežavaju od-

Postoji mnogo razloga za prestanak pušenja

• Pušači imaju veći rizik da razviju teški oblik

COVID-19 i umru od ove bolesti. • Duvan utiče na fizički izgled i ugrožava zdravlje porodice i prijatelja u okruženju. • Pušenje smanjuje plodnost žena, a duvan i nikotin štete bebama. • Pušenje ili korišćenje elektronskih cigareta u prisustvu djece ugrožava njihovo zdravlje i utiče posebno na razvoj bolesti organa za disanje. • Duvan šteti gotovo svim organima tijela i uzrokuje preko 20 vrsta raka. • Upotreba duvana utiče loše na rad srca. • Pušenje negativno utiče i na vid i sluh. • Nargile, zagrijavani duvanski proizvodi kao i elektronske cigarete štetni su po zdravlje. • Upotreba duvana izaziva negativne socijalne i ekonomske posljedice. Novac utrošen na duvan može se upotrijebiti za važnije i korisnije stvari. • Upotreba duvana i odlaganje otpada od duvanskih proizvoda zagađuje životnu sredinu.

vikavanje od te navike. Uz profesionalnu podršku i usluge prestanka upotrebe cigareta, korisnici duvana udvostručuju šanse za uspešno odvikavanje. Takođe, razna istraživanja su pokazala da pušači imaju više šanse da razviju teži oblik bolesti KOVID – 19 u poređenju sa nepušačima, što je pokrenulo milione pušača da napuste duvan. Ali, bez odgovarajuće podrške, odvikavanje može biti veoma izazovno.

Trenutno, preko 70% od 1,3 milijarde korisnika duvana širom sveta nema pristup alatima koji su potrebni za uspešno napuštanje cigareta, a ovaj problem je posebno izražen u uslovima pandemije, kada je fokus zdravstenih radnika u potpunosti usmjeren ka ovom problemu.

Neophodno je istaći da od jedne milijarde pušača u svijetu, više od 80% živi u zemljama sa niskim i srednjim dohotkom, gdje je i teret bolesti povezanih sa upotrebom duvana najveći. Rezultati brojnih studija ukazuju na obrnut odnos dohotka i prevalencije upotrebe duvana i povezanih posljedica, što dodatno utiče na izdatke u kućanstvu i za posljedicu ima osiromašenje velikog broja pušača i njihovih porodica.

Prestankom pušenja smanjuje se rizik umiranja od koronarnih bolesti srca, ali treba imati na umu da je starosna dob prestanka pušenja važan element koji utiče na izglede za preživljavanje.

Prepoznajući značaj programa odvikavanja od pušenja u Republici Srpskoj, ovaj program je građanima dostupan u ambulantama porodične medicine, gdje je moguće dobiti savjete u vezi sa prestankom pušenja.

Povodom 17. aprila, Svjetskog dana hemofilije (WHD) Udruženje oboljelih od hemofilije RS pridružilo se udruženjima širom svijeta u obilježavanju ovog datuma koji je bitan za sve osobe oboljele od hemofilije.

Sam događaj je organizovan u TC „Delta“ 17.4.2021. godine sa početkom u 11 časova. Udruženje je, u saradnji sa organizacijom SaMSIC (Komitet za međunarodnu razmjenu studenata medicine Republike Srpske), upoznalo građane i širu javnost šta je to hemofilija i sa kojim problemima se oboljeli susreću. Dijeljeni su informativni leci, a prolaznici su imali priliku i da razgovaraju sa oboljelima i čuju sve ono što ih je zanimalo o samoj bolesti, tretmanu i problemima na koje oboljeli nailaze. Izložili smo skulpturu „Kap krvi“ na kojoj su posjetioci ostavljali poruke podrške, a mogli su i da se fotografišu sa skulpturom superheroja kojom smo na simboličan način predstavili sve oboljele. Takođe, prikazali smo i portrete dvanaest osoba oboljelih od hemofilije. Na društvenim mrežama smo objavljivali video sa portretima i superherojem (virtuelna soba).

Medijima su se obratiti predsjednik Udruženja oboljelih od hemofilije Branislav Uzelac i predsjednica Komiteta za međunarodnu razmjenu studenata medicine Republike Srpske Angelina Dulić.

Svjetski dan hemofilije se obilježava od 1989. godine. Svjetska federacija hemofilije (World Federation of Hemophilia) odabrala je 17. april u čast osnivača ove organizacije Franka Schnabela, koji je rođen na taj dan. Svjetski dan hemofilije se obilježava sa ciljem podizanja svijesti o hemofiliji i drugim nasljednim poremećajima krvarenja. To je važan napor s krajnjim ciljem osiguranja bolje dijagnostike i pristupa tretmanu za milione osoba koje imaju neki od rijetkih poremećaja krvarenja.

Slogan ovogodišnje kampanje je bio „Adapting to Change - sustaining care in a new world“. Globalna pandemija korona virusa je prouzrokovala brojne poteškoće u svakodnevnom životu te nametnula nove modele funkcionisanja pa je prilagođavanje promjenama i jedini kvalitetan odgovor na novonastalu situaciju, odnosno ostvarenje ciljeva kroz prilagođene metode. Svjetska federacija poseban naglasak stavlja na snagu zajedništva.

U Republici Srpskoj 84 osobe žive sa hemofilijom. S obzirom na to da je to urođena bolest, genetski determinisana, radi se o hroničnoj neizlječivoj bolesti. Pacijent mora da nauči da živi sa njom, mora da nauči kako da se ponaša, kako da bira zanimanje i sport kojim će se baviti, kako da se liječi, a sve u cilju očuvanja svog zdravlja.

Jedan od znakova hemofilije je spontano krvarenje u mišiće i zglobove, najčešće u koljena i nožne članke. I pored pravovremene aplikacije lijeka ponavljano krvarenje u zglob neminovno dovodi do oštećenja, bolnosti i smanjenja funkcije zgloba a to sve u konačnici dovodi do razvoja trajne invalidnosti.

Hemofilija je rijetko nasljedno genetsko oboljenje koje se manifestuje povćanom sklonošću ka krvarenju. Nastaje zbog nedostatka pojedinih prirodnih faktora zgrušavanja krvi.

Prema vrsti faktora zgrušavanja koji nedostaje, razlikujemo: hemofiliju A, hemofiliju B i hemofiliju C. • Hemofilija A je uzrokovana deficitom ili kvalitativnim poremećajem VIII faktora koagulacije (učestalost obolijevanja iznosi 1:10.000 rođene djece). • Hemofilija B se karakteriše nedostatkom IX faktora koagulacije (1:30.000 – 50.000). • Uzrok hemofilije C je manjak faktora koagulacije XI. • Iako je hemofilija nasljedan poremećaj, kod jedne trećine slučajeva se javlja kao rezultat genetskih mutacija, nazvana sporadična hemofilija i nema familijarnu istoriju. • Na osnovu aktivnosti faktora dijeli se na blagu, umjerenu i tešku. • Blaga – od 5% do 50% od normalne količine faktora u krvi. • Umjerena – od 1% do 5% normalne količine faktora u krvi. • Teška – manje od 1% od normalne količine faktora u krvi.

Gen koji kontroliše sintezu faktora se nalazi na X hromozomu, a mutacijom tog gena nastaje hemofilija. Heterozigotne žene (XY) imaju mutirani gen samo na jednom X hromozomu i prenose ga na potomstvo. Žensko potomstvo dalje nasljeđuje mutirani gen samo na jednom od svoja dva X hromozoma pa se takav gen dalje prenosi. Muško potomstvo nasljeđuje mutirani gen na svom jedinom X hromozomu te obolijeva pa na taj način žene prenose, a muškarci obolijevaju od hemofilije A. Žene koje su homozigotne (XX) na ovaj gen imaju sniženu količinu faktora VIII u krvi jer mutirani gen nose na oba svoja X hromozoma. Sve kćerke oca koji boluje od hemofilije su prenosioci bolesti dok su im sinovi zdravi.

Karakterističnu kliničku sliku čine: velike modrice, krvarenja u zglobove, mišiće i meka tkiva; krvarenja u mokraćne puteve; iznenadna unutrašnja krvarenja bez povoda (spontana krvarenja); produženo krvarenje nakon posjekotina, vađenja zuba, operativnog zahvata, ili povrede; unutrašnja krvarenja u vitalnim organima, najčešće nakon ozbiljne povrede.

Banjaluka, 17. april 2021. Svjetski dan hemofilije (WHD)

Pripremio: Branislav Uzelac, predsjednik Udruženja oboljelih od hemofilije RS

Počasni naziv primarijus koji se dodjeljuje kao priznanje za dugogodišnji uspješan rad i posebne rezultate postignute na zaštiti zdravlja stanovništva i razvoju zdravstva, odlukom Ministarstva zdravstva Federacije BiH dodijeljen je za šest ljekara Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla.

Zvanje primarijus dobili su: Mr. med. sc. Midheta Bijedić, specijalista dermatovenerologije, dr Zlatan Alić, specijalista opšte hirurgije, dr Sanja Ercegović, specijalista anesteziologije i reanimatologije, dr Senad Izić, specijalista anesteziologije i reanimatologije, dr. Ferid Konjić, specijalista opšte hirurgije, subspecijalista abdominalne hirurgije i doc. dr. med. sc. Ervin Matović, specijalista opšte hirurgije.

Tim povodom za ljekare organizovan je prijem u menadžmentu Univerzitetskog kliničkog cetra Tuzla. Prijemu su prisustvovali direktor Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla, prof. dr. med. sc. Vahid Jusufović i pomoćnik direktora za medicinske poslove, prof. dr. med. sc. Šekib Umihanić.

Prijem za nove primarijuse

Sedma transplantacija matičnih ćelija hematopoeze

Projekat transplantacije matičnih ćelija hematopoeze u JZU UKC Tuzla i u ovoj godini provodi se u kontinuitetu. Od početka godine do sada urađeno je sedam autolognih transplantacija matičnih ćelija hematopoeze.

Prema riječima načelnice Klinike za hematologiju i transplantaciju matičnih ćelija hematopoeze, prof. dr. med. sc. Aide Čustović Arnautović, tridesetpetogodišnjoj pacijentici, koja se na pomenutoj klinici liječila od hematološkog maligniteta, urađena je autologna transplantacija matičnih ćelija hematopoeze. -Transplantacija je urađena u dva akta, sve je uredno proteklo, bez komplikacija i pacijentica je trenutno stabilna, dobrog opšteg stanja, istakla je prof. dr. Aida Čustović Arnautović.

Obično, u svakodnevnoj komunikaciji, jedni druge imenujemo prema zanimanju. Nekada ih dopunjuju i akademska zvanja. U tim okvirima često formiramo mišljenje o osobama različitih profesionalnih vokacija. Jednodimenzionalno. A šta je sa strane, ispod? E, tu otvaramo vrata za priču, možda i neusamljenu, o Marinku Čengiću, doktoru porodične medicine Doma zdravlja u Sanskom Mostu. Prve njegove riječi su bile: Ja sam najprije doktor i to seoski, narodni. Obilazim svakodnevno šest terenskih ambulanti. Poznajem ovdje ljude, a i oni mene po nadimku Hećim - koja se kao turcizam zadražala u narodnom oslovljavanju doktora. U Sanskom Mostu sam završio srednju školu, a Medicinski fakultet osamdesetih godina u Banjaluci. Sjećam se divnih profesora, uvijek otvorenih za saradnju sa nama studentima. Pješačio sam mnogo kilometara, jer se tada praksa izvodila na tri udaljene lokacije. Nije bilo teško. Radne navike sam upijao od roditelja, oca samoukog majstora, istovremeno i tokara, bravara, stolara i majke koja je uz uobičajene kućne poslove šila na staroj singerici. Tom mašinom, starom više od stotinu godina dr Marinko Čengić danas izvodi štepove na torbama od kože, jute, sa dodacima drveta i ostalim tradicionalnim simbolima. Životno iskustvo ga je vodilo u racionalnost što se ogleda kroz ovo zanatsko umijeće gdje koristi i odbačene stvari od vunenog tkanja, vreća od jute, suvih grana endemskog drveta tisovine. U početku, ove svoje rukotvorine dr Čengić je darivao prijateljima, srodnicima. Ideje se nisu gubile, a ni njihova materijalizacija. Stambeni prostor postao je tijesan za odlaganje. Tako je, podstaknut od Dr Marinko Čengić, porodični ljekar Doma zdravlja u Sanskom Mostu

Ljekarski faksimil u zanatskom umijeću

supruge i sina, banjalučkog studenta geodezije, “istjeran” u javnost, otvarajući mali izložbeno-prodajni salon u starom zanatskom centru grada Banjaluke.

Ova dodatna radna terapija koja nadmašuje značenje riječi hobi, odražava osjećaj zadovoljstva, koji treba da krasi ljekarsku profesiju kao vrh humanističkog pristupa.

“Designed by HECIM”

Tel. +38761582441

Instagram: @designedbyhecim Facebook: Unikati-Hecim www.designedbyhecim.com