ԻՆՉՊԵՍ ՄԵԿՆԵԼ ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿ ՇԱԲԱԹՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑԻ ՀԱՄԱՐ Ապրիլ, մայիս, հունիս 2020թ.

ԻՆՉՊԵՍ ՄԵԿՆԵԼ ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ Ֆրենկ և Մայքլ Հեյզլ

Բովանդակություն Դաս 1. Աստվածաշնչի եզակիությունը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Դաս 2. Աստվածաշնչի բնույթն ու ծագումը . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Դաս 3. Հիսուսի եվ առաքյալների տեսակետն ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Դաս 4. Աստվածաշունչը՝ մեր աստվածաբանության հեղինակավոր աղբյուրը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Դաս 5. Միայն Սուրբ ԳԻրք՝ Սոլա Սկրիպտուրա. . . . . . . . . . . . . . . 45 Դաս 6. Ինչո՞ւ է հարկավոր մեկնաբանությունը. . . . . . . . . . . . . . . 55 Դաս 7. Լեզուն, տեքստը եվ համատեքստը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Դաս 8. Արարում. Ծննդոցը որպես հիմք, մաս 1. . . . . . . . . . . . . . . 75 Դաս 9. Արարում. Ծննդոցը որպես հիմք, մաս 2. . . . . . . . . . . . . . . 85 Դաս 10. Աստվածաշունչը որպես պատմություն . . . . . . . . . . . . . . . 95 Դաս 11. Աստվածաշունչն ու մարգարեությունը. . . . . . . . . . . . . . . 105 Դաս 12. Գործ ունենալով բարդ հատվածների հետ. . . . . . . . . . . . 116 Դաս 13. Ապրելով Աստծո Խոսքով. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

ԻՆՉՊԵՍ ՄԵԿՆԵԼ ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ Որ­պես Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ներ` մենք բո­ղո­քա­կան­ներ ենք, ին­չը նշա­նա­կում է, որ մենք հա­վա­տում ենք սո­լա սկ­րիպ­տու­րա­յին՝ միայն Աստ­վա­ծաշն­չին որ­պես մեր հա­վա­տի և վար­դա­պե­տու­թյան միակ հե­ղի­ նա­կա­վոր հիմք։ Սա հատ­կա­պես տե­ղին է վեր­ջին օ­րե­րում, երբ, ինչ­պես ա­սել է Է­լեն Ուայ­թը, Աստ­ված «երկ­րի վրա ու­նի մի ժո­ղո­վուրդ, ո­րի հա­մար միայն ու միայն Աստ­վա­ծա­շունչն է բո­լոր ուս­մունք­նե­րի չա­փա­նի­շը և բո­լոր բա­րե­փո­խում­նե­րի հիմ­քը»։ Մեծ պայ­քար, էջ 595։ Ի­հար­կե, բո­ղո­քա­կան աշ­խար­հում մենք միա­կը չենք, ով­քեր հայ­տա­ րա­րում են, որ ի­րենց հա­վա­տի հիմքն «Աստ­վա­ծա­շուն­չը և միայն Աստ­ վա­ծա­շունչն է», թեև այդ ա­նող­նե­րից շա­տերն են կար­ծում, թե կի­րա­կին յո­թե­րորդ օր շա­բա­թի նորկ­տա­կա­րան­յան փո­խա­րի­նումն է, թե կա հո­գի­ նե­րի ան­մա­հու­թյուն, թե չփրկված­նե­րը դժոխ­քում հա­վիտ­յան տանջ­վե­լու են, հա­վա­տում են նաև գաղտ­նի համ­բարձ­մա­նը, ո­րի ժա­մա­նակ Հի­սու­ սը գաղտ­նի ու ան­ձայն կվե­րա­դառ­նա եր­կիր, թա­քուն կվերց­նի բո­լոր փրկված­նե­րին, մինչ­դեռ մնա­ցած­նե­րը կսկսեն զար­մա­նալ, թե ինչ­պես և­ ուր են այդ մար­դիկ ան­հե­տա­ցել։ Այլ խոս­քե­րով, պար­զա­պես Աստ­վա­ծա­շունչն ու­նե­նա­լը և դ­րան հա­վա­ տա­լը դա­վա­նե­լը մի բան է, որ­քան էլ որ այն կարևոր լի­նի, և մի այլ բան է, ինչ­պես կեղծ վար­դա­պե­տու­թյուն­նե­րի (բո­լորն էլ են­թադ­րա­բար բխում են Սուրբ Գր­քից) տա­րա­ծումն է բա­ցա­հայ­տում, որ մենք նաև պետք է ի­մա­ նանք, թե ինչ­պես ճիշտ մեկ­նա­բա­նենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Ուս­տի այս ե­ռամս­յա­կի աստ­վա­ծաշնչ­յան ու­սում­նա­սի­րու­թյան ձեռ­նար­ կի թե­ման կոչ­վում է «Ինչ­պես մեկ­նել Աստ­վա­ծա­շուն­չը»։ Այս ձեռ­նար­կը մենք կսկսենք այն վստա­հու­թյամբ, որ Սուրբ Գիր­քը որ­պես Աստ­ծո Խոսք «Նրա կամ­քի անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյունն» է, «այն բնա­վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն», ինչ­պես նաև «այն պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում Աստ­ծո գոր­ծե­րի ար­ժա­նա­ հա­վատ ար­ձա­նագ­րու­թյունն է»։ Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րի հա­ վա­տամք, (2-րդ հ­րա­տա­րակ­չու­թյուն) (­Նամ­պա, Այ­դա­հո, Փա­սի­ֆիք Փ­րես ® հրա­տա­րակ­չա­կան ըն­կե­րու­թյուն, 2005թ.), էջ 11։ Կարճ ա­սած, Սուրբ Գիրքն այն ճշմար­տու­թյուն­նե­րի աղբ­յուրն է, ո­րոնց մենք հա­վա­տում ենք և­ ո­րոնք հռչա­կում ենք աշ­խար­հին։ Կամ ինչ­պես հենց Աստ­վա­ծա­շունչն է ա­սում՝ «ա­մեն Գիրք աստ­վա­ծա­շունչ է և­օգ­տա­կար վար­դա­պե­տու­թյան և հան­դի­մա­նու­թյան և­ուղ­ղե­լու և­ար­դա­րու­թյան խրա­տե­լու հա­մար» (Բ Տի­ մո­թեոս 3.16): «Ա­մեն Գիրք», ի­հար­կե, նշա­նա­կում է Աստ­վա­ծաշն­չի բո­լոր գրքե­րը, նույ­նիսկ նրանք, ո­րոնք կա­րող են մեզ դուր չգալ, կա­րող են մեր ցա­վոտ մա­սին դիպ­չել, և­ ո­րոնք, կի­րա­ռե­լով ժա­մա­նա­կա­կից խո­սե­լաո­ճը, կա­րող են «քա­ղա­քա­կա­նո­րեն զուսպ» չլի­նել։

Հենց այս­տե­ղից էլ սկսած մենք կու­սում­նա­սի­րենք, թե ինչ­պես է Աստ­վա­ ծա­շուն­չը սո­վո­րեց­նում մեզ մեկ­նել այն։ Սա նշա­նա­կում է, որ Աստ­վա­ծաշն­ չից դուրս աղբ­յուր­նե­րին դի­մե­լու փո­խա­րեն, ինչ­պի­սիք են գի­տու­թյու­նը, փի­լի­սո­փա­յու­թյու­նը և պատ­մու­թյու­նը (ո­րոնք ճիշտ օգ­տա­գործ­վե­լու դեպ­ քում կա­րող են օրհ­նու­թյուն լի­նել), մենք կփոր­ձենք հենց աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­րում բա­ցա­հայ­տել գոր­ծիք­ներ, ո­րոնք մեր առջև բա­ցում են դրա սուրբ է­ջե­րում ար­ձա­նագր­ված մե­ծա­գույն ճշմար­տու­թյուն­նե­րը։ Մեզ աս­ վում է, որ «­Սուրբ Հո­գուց շարժ­ված խո­սե­ցին Աստ­ծո մար­դիկ» (Բ Պետ­րոս 1.21)։ Եվ մենք հա­վա­տում ենք, որ այս «Աստ­ծո մարդ­կանց» ա­սած­նե­րի մեջ են գտնվում նաև այն բա­նա­լի­նե­րը, ո­րոնք օգ­նում են մեզ մեկ­նել Աստ­ ծո Խոս­քը։ Օ­րի­նակ՝ ինչ­պե՞ս էին Պո­ղո­սը կամ Ա­վետա­րա­նի մյուս գրող­նե­րը մեկ­ նում Հին Կ­տա­կա­րա­նը։ Ե­թե նրանց գրա­ծը ներշնչ­ված էր Աստ­ծուց, ա­ պա այն, թե ինչ­պես էին նրանք կար­դում ու մեկ­նա­բա­նում Սուրբ Գիր­քը, կա­րող է հաս­տա­տա­պես շատ կարևոր լի­նել նույնն ա­նե­լու հա­մար մեզ օգ­նե­լու հար­ցում։ Իսկ ինչ­պե՞ս էր Ին­քը՝ Հի­սուսն օգ­տա­գոր­ծում և մեկ­նա­ բա­նում Սուրբ Գիր­քը։ Մենք չենք գտնի Աստ­վա­ծա­շուն­չը կար­դա­լու ա­վե­լի լավ օ­րի­նակ, քան Հի­սու­սի թո­ղած օ­րի­նակն է։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, կու­սում­նա­սի­րենք մեր սե­փա­կան են­թադ­րու­ թյուն­նե­րը, կքննար­կենք հա­մա­տեքս­տը, լե­զուն, մշա­կույ­թը և պատ­մու­ թյու­նը, և թե ինչ­պես են այդ գոր­ծոն­ներն ազ­դում այն բա­նի վրա, թե ինչ­պես ենք մենք կար­դում ու հաս­կա­նում Աստ­ծո Խոս­քը։ Ինչ­պե՞ս պետք է մենք մեկ­նա­բա­նենք ա­ռակ­նե­րը, մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը, սուրբ պատ­մու­ թյու­նը, հոր­դոր­նե­րը, փա­ռա­բա­նա­կան եր­գե­րը, մար­գա­րեա­կան տե­սիլք­ նե­րը և­ե­րազ­նե­րը՝ Սուրբ Գր­քում հան­դի­պող ներշնչ­ված գրվածք­նե­րի ողջ ներ­կապ­նա­կը։ Այս բո­լոր հար­ցե­րը, և դեռ շատ ա­վե­լին, կու­սում­նա­սիր­վեն այս ե­ռամս­ յա­կի ըն­թաց­քում, քա­նի որ, ինչ­պես ցույց են տա­լիս, օ­րի­նակ, դժոխ­քում հա­վերժ տանջ­վե­լու կամ կի­րա­կի օր­վա սրբու­թյան վե­րա­բեր­յալ վար­դա­ պե­տու­թյուն­նե­րը, Աստ­վա­ծաշն­չին պար­զա­պես հա­վա­տա­լը բա­վա­րար չէ։ Մենք նաև պետք է սո­վո­րենք, թե ինչ­պես մեկ­նել այն։ Ֆ­րենկ Մ. Հեյզլ, փի­լի­սո­փա­յու­թյան դոկ­տոր, Աստ­վա­ծաշնչ­յան ու­սում­նա­ սի­րու­թյան ինս­տի­տու­տի (ԱՈւԻ) տնօ­րե­նի օգ­նա­կանն է Յո­թե­րորդ օր­ վա ադ­վեն­տիստ­ների վե­հա­ժո­ղո­վում։ Մայքլ Գ. Հեյզլ, փի­լի­սո­փա­յու­թյան դոկ­տոր, կրո­նի դա­սա­խոս է Հա­րա­վա­յին ադ­վեն­տիս­տա­կան հա­մալ­սա­ րա­նում և Հնա­գի­տու­թյան ինս­տի­տու­տի և Լին Հ. Վու­դի հնա­գի­տա­կան թան­գա­րա­նի տնօ­րե­նը։

ԴԱՍ 1 ՄԱՐ­ՏԻ 28–ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 3

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ԵԶԱԿԻՈՒԹՅՈՒՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.45–47, Ծնն­դոց 49.8–12, Ե­սա­յիա 53.3– 7, Ա Կորն­թա­ցիս 15.3–5, 51–55, Հռո­մեա­ցիս 12.2: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Քո խոս­քը ճրագ է իմ ոտ­նե­րի հա­մար և լույս՝ իմ ճա­նա­ պար­հի հա­մար» (­Սաղ­մոս 119.105): Կազմ­ված 66 գրքից, գրված մոտ 1500 տար­վա ըն­թաց­քում ե­րեք մայր­ցա­մաք­նե­րում (Ա­սիա, Աֆ­րի­կա և Եվ­րո­պա) ա­վե­լի քան քա­ռա­ սուն հե­ղի­նակ­նե­րի կող­մից՝ Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­զա­կի գիրք է։ Չ­կա դրա նման մեկ այլ գիրք՝ սուրբ թե կրո­նա­կան։ Եվ զար­մա­նա­լի չէ. չէ՞ որ այն Աստ­ծո Խոսքն է։ Քրիս­տո­սից հե­տո ա­ռա­ջին չորս դա­րե­րից մինչև մեր օ­րերն են հա­ սել ա­վե­լի քան 24.600 նորկ­տա­կա­րան­յան ձե­ռագ­րեր։ Պ­լա­տո­նի բնօ­ րի­նակ ձե­ռագ­րե­րից պահ­պան­վել են յո­թը, Հե­րո­դո­տո­սի ձե­ռագ­րե­րից՝ ու­թը, իսկ Հո­մե­րո­սի Ի­լիա­կա­նից՝ մի փոքր ա­վե­լի՝ պահ­պան­ված 263 օ­րի­նակ­նե­րով հան­դերձ։ Ուս­տի մենք ու­նենք հզոր հաս­տա­տող ա­ պա­ցույց Նոր Կ­տա­կա­րա­նի տեքս­տե­րի ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան մա­սին։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­ղել է ա­ռա­ջին թարգ­ման­ված գիր­քը, ո­րի մա­ սին տվյալ­ներ են պահ­պան­վել, ա­ռա­ջին գիրքն արև­մուտ­քում, ո­րը տպագր­վել է, և­ա­ռա­ջին գիր­քը, որն այդ­քան լայն տա­րա­ծում է ստա­ ցել այն­քան շատ լե­զու­նե­րով, որ այ­սօր կա­րող է ըն­թերց­վել եր­կիր մո­լո­րա­կի բնակ­չու­թյան 95 տո­կո­սի կող­մից։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­զա­կի է նաև իր բո­վան­դա­կու­թյամբ և կ­րած լու­րով, որն ընդգ­ծում է Աստ­ծո կա­տա­րած փրկագ­նող գոր­ծե­րը պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում։ Այդ պատ­մու­թյու­նը միահ­յուս­ված է մար­ գա­րեու­թյան հետ, քա­նի որ կան­խա­տե­սում է Աստ­ծո ծրագ­րե­րի և Նրա հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյան ա­պա­գան։ Այն Աստ­ծո կեն­դա­նի Խոսքն է, ո­րով­հետև Աստ­ծո այն նույն Հո­գին է խոս­տաց­ված այ­սօր հա­վա­տաց­յալ­նե­րին, ո­րը ներշն­չել է Սուրբ Գիր­քը (Բ Տի­մո­թեոս 3.16, 17)՝ մեզ ա­մեն ճշմար­տու­թյան մեջ ա­ռաջ­նոր­դե­լու հա­մար, երբ մենք Դաս 1

5

ու­սում­նա­սի­րենք Խոս­քը (­Հով­հան­նես 14.16, 17, Հով­հան­նես 15.26, Հով­հան­նես 16.13)։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 29

Աստծո կենդանի Խոսքը Ա­մե­նա­կարևոր բա­ռե­րը հա­ճախ աս­ված վեր­ջին բա­ռերն են։ Մով­սե­սը՝ Աստ­վա­ծաշն­չի ա­ռա­ջին հինգ անկ­յու­նա­քա­րա­յին գրքե­րի հե­ղի­նա­կը, իր մա­հից ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ երգ է եր­գում ժո­ղովր­դի հա­մար (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 31.30–32.43): Կար­դա­ցե՛ք Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.45–47 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Մով­սե­սը նկա­րագ­րում Աստ­ծո Խոս­քը և դ­րա զո­րու­թյու­նը հրեա­ նե­րի կյան­քի վրա՝ կանգ­նած Խոս­տաց­ված երկ­րի սահ­մա­նին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մով­սե­սի վեր­ջին խոս­քե­րում ուժ­գին հոր­դոր է նկատ­վում։ Նրանց սրտերն ուղ­ղե­լով դե­պի Աստ­ծո՝ իր մի­ջո­ցով նրանց աս­ված խոս­քե­րը՝ Մով­սեսն ու­զում էր մարդ­կանց ցույց տալ, որ ի­րենց ու­շադ­րու­թյու­ նը պետք է մնա Աստ­ծո և նրանց կյան­քի հա­մար Նրա կամ­քի վրա։ Այս խոս­քերն ի­րենց ե­րե­խա­նե­րին սո­վո­րեց­նե­լով՝ յու­րա­քանչ­յուր սե­ րունդ հա­ջոր­դին կփո­խան­ցեր Աստ­ծո ուխ­տած փրկու­թյան ծրա­գի­ րը։ Նկա­տե՛ք, որ նրանք չպետք է ա­ռանձ­նաց­նեին և­ ընտ­րեին, թե որ բա­ռե­րին հնա­զանդ­վել, այլ պետք է պա­հեին և կա­տա­րեին «այս օ­րեն­քի ա­մեն խոս­քե­րը» (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.46)։ Երկ­րի պատ­մու­թյան ա­վար­տին Աստ­ված կու­նե­նա ժո­ղո­ վուրդ, ով հա­վա­տա­րիմ կլի­նի ամ­բողջ Սուրբ Գր­քին, ին­չը կնշա­նա­ կի պա­հել Աստ­ծո պատ­վի­րան­նե­րը և­ ու­նե­նալ Հի­սու­սի հա­վա­տը (­Հայտ­նու­թյուն 12.17)։ Այս ժո­ղո­վուր­դը հա­վա­տա­րիմ կմնա Աստ­վա­ ծաշն­չի վար­դա­պե­տու­թյա­նը, քա­նի որ այն ոչ միայն ա­վե­լի հա­րուստ կյանք է ա­պա­հո­վում երկ­րի վրա, այլև հա­վի­տե­նա­կան ճա­կա­տա­ գիր այն տնե­րում, ո­րոնք Հի­սու­սը պատ­րաս­տում է մեզ հա­մար (­Հով­հան­նես 14.1–3)։ Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 1.1–5, 14 և Հով­հան­նես 14.6 հա­մար­ նե­րը։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տե­րը Հի­սու­սի և հա­ վի­տե­նա­կան կյան­քի մա­սին։ Ինչ­պե՞ս է մար­մին դար­ձած Բանն առնչ­վում Սուրբ Գր­քի հայտ­նու­թյան ու ներշնչ­ման հետ։ ________________________________________________________________________ 6

Դաս 1

Հի­սուսն է ողջ Սուրբ Գր­քի կենտ­րոնն ու նպա­տա­կը։ Նրա գա­ լուս­տը մարմ­նում որ­պես Մե­սիա Հին Կ­տա­կա­րա­նի խոս­տում­նե­րի ի­րա­կա­նա­ցումն էր։ Ո­րով­հետև Նա ապ­րեց, մա­հա­ցավ և­ ապ­րում է նո­րից, մենք ու­նենք ոչ միայն Սուրբ Գր­քի տե­ղե­կու­թյուն­նե­րի հաս­ տա­տու­մը, այլ, ինչն ա­վե­լի լավ է, հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի մե­ծա­գույն խոս­տումն ամ­բող­ջո­վին նոր լի­նե­լիու­թյամբ։ Նո­րից կար­դա­ցե՛ք Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.47 հա­մա­րը։ Ինչ­պե՞ս եք ինք­ներդ վե­րապ­րել Աստ­ծո Խոս­քին հնա­զանդ լի­նե­լու մա­սին այն ճշմար­տու­թյու­նը, որ այն «ձեզ հա­մար դա­տարկ բան չէ»։ Ին­չո՞ւ հա­վատն առ Աստ­ված և հ­նա­զան­դու­թյու­նը Նրա Խոս­քին եր­բեք դա­տարկ բան չեն։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 30

Ո՞վ է գրել Աստվածաշունչը և որտե՞ղ Հե­ղի­նակ­նե­րի, նրանց գտնվե­լու աշ­խար­հագ­րա­կան վայ­րի ու կրթու­թյան տար­բե­րու­թյուն­նե­րը տրա­մադ­րում են ե­զա­կի վկա­յու­ թյուն այն մա­սին, որ Աստ­ված գոր­ծում է պատ­մու­թյան անց­քերն ու Իր լու­րը նույն­քան տար­բեր մշա­կույթ­նե­րից սե­րող մարդ­կանց մի­ջո­ ցով փո­խան­ցե­լու հա­մար, որ­քան և նրանց թի­րա­խա­յին լսա­րանն է։ Ի՞նչ են մեզ ա­սում հետև­յալ տեքս­տերն աստ­վա­ծաշնչ­յան հե­ղի­ նակ­նե­րի ու նրանց ծագ­ման ու կրթու­թյան մա­սին (Ե­լից 2.10, Ա­մովս 7.14, Ե­րե­միա 1.1–6, Դա­նիել 6.1–5, Մատ­թեոս 9.9, Փի­ լիպ­պե­ցիս 3.3–6, Հայտ­նու­թյուն 1.9)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է շատ տար­բեր կրթու­թյուն ու­նե­ցող մարդ­կանց կող­մից շատ տար­բեր հան­գա­մանք­նե­րում։ Ո­մանք գրում էին պա­լա­տից, ո­մանք՝ բան­տից, ո­մանք՝ աք­սո­րա­վայ­րից, իսկ մյուս­ներն ի­րենց ա­վե­տա­րան­չա­կան ար­շավ­նե­րի ժա­մա­նակ՝ բա­րի լու­րը տա­րա­ծե­լու հա­մար։ Այս մար­դիկ ու­նեին տար­բեր կրթու­թյուն և զ­բաղ­մունք­ներ։ Ո­մանց, ինչ­պես Մով­սե­սին, վի­ճակ­ված էր լի­նել թա­գա­վոր, կամ, ինչ­պես Դա­նիե­լը, ծա­ռա­յել բարձր պաշ­տոն­նե­ րում։ Ո­մանք հա­սա­րակ հո­վիվ­ներ էին։ Ո­մանք շատ ե­րի­տա­սարդ էին, ո­մանք ար­դեն տա­րիքն ա­ռած։ Ի հե­ճուկս այս տար­բե­րու­թյուն­ նե­րի՝ նրանց բո­լո­րին միա­վո­րում էր մի բան. նրանք կանչ­ված էին Աստ­ծո կող­մից և ներշնչ­ված Սուրբ Հո­գու կող­մից՝ գրե­լու լու­րեր Դաս 1

7

Նրա ժո­ղովր­դի հա­մար՝ ան­կախ այն փաս­տից, թե որ­տեղ և­երբ են նրանք ապ­րել։ Հե­ղի­նակ­նե­րից ո­մանք ե­ղել են ի­րենց նկա­րագ­րած ի­րա­դար­ձու­ թյուն­նե­րի ա­կա­նա­տե­սը։ Ո­մանք անց են կաց­րել ի­րա­դար­ձու­թյուն­ նե­րի ման­րա­մասն անձ­նա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թյուն կամ գո­յու­թյուն ու­նե­ցող փաս­տաթղ­թե­րի խնամ­քով կի­րա­ռում (­Հե­սու 10.13, Ղու­ կաս 1.1–3): Բայց Աստ­վա­ծաշն­չի բո­լոր մա­սե­րը ներշնչ­ված են (Բ Տի­մո­թեոս 3.16): Սա է պատ­ճա­ռը, որ Պո­ղո­սը նշում է, որ «ինչ որ գրվեց՝ մեր սո­վո­րե­լու հա­մար գրվեց, որ … գր­քե­րի մխի­թա­րու­ թյամբ հույս ու­նե­նանք» (Հռո­մեա­ցիս 15.4)։ Աստ­ված, Ով ստեղ­ծել է մարդ­կա­յին լե­զուն, հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս ընտր­յալ մարդ­ կանց վստա­հե­լի և հու­սա­լի կեր­պով մարդ­կա­յին բա­ռե­րով փո­խան­ ցել ներշնչ­ված մտքե­րը։ «Աստ­ված ու­րա­խու­թյամբ է հա­ղոր­դում Իր ճշմար­տու­թյունն աշ­ խար­հին մարդ­կա­յին գոր­ծա­կալ­նե­րի մի­ջո­ցով, և Նա՝ Ին­քը, Իր Սուրբ Հո­գու մի­ջո­ցով, ու­նա­կու­թյուն և հ­նա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս մարդ­ կանց ա­նել Իր գոր­ծը։ Նա ա­ռաջ­նոր­դում է միտ­քը ինչ ա­սե­լու և­ ինչ գրե­լու ընտ­րու­թյան հար­ցում։ Գան­ձե­րը վստահ­վել են հո­ղե­ղեն ա­ նոթ­նե­րին, սա­կայն դա չի հեր­քում դրանց երկ­նա­յին ծա­գու­մը»։ Է­լեն Ուայթ, Ըն­տիր լու­րեր, գիրք 1, էջ 26։ Այդ­քան տար­բեր հե­ղի­նակ­ներ, այդ­քան տար­բեր հա­մա­տեքս­ տեր, սա­կայն այ­դու­հան­դերձ նրանք բո­լորն էլ ներ­կա­յաց­նում են միև­նույն Աստ­ծուն։ Ինչ­պե՞ս է այս զար­մա­նա­լի ճշմար­տու­թյու­նը հաս­տա­տում մեզ հա­մար Աստ­ծո Խոս­քի ճշմար­տա­ցիու­թյու­նը։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 31

Աստվածաշունչը որպես մարգարեություն Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­զա­կի է հայտ­նի այլ կրո­նա­կան գրքե­րի մեջ, ո­րով­հետև դրա բո­վան­դա­կու­թյան մինչև 30 տո­կո­սը կազմ­ված է մար­գա­րեու­թյուն­նե­րից ու մար­գա­րեա­կան գրա­կա­նու­թյու­նից։ Մար­ գա­րեու­թյան ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը և դ­րա՝ ժա­մա­նա­կին ի­րա­կա­նա­ ցումն ա­ռանց­քա­յին է աստ­վա­ծաշնչ­յան աշ­խար­հա­յաց­քի հա­մար, քա­նի որ Աստ­ված, Ով գոր­ծում է պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում, գի­տի նաև ա­պա­գան և բա­ցա­հայ­տել է այն Իր մար­գա­րե­նե­րին (Ա­մովս 3.7): Աստ­վա­ծա­շուն­չը միայն կեն­դա­նի Խոսք կամ պատ­մա­կան Խոսք չէ, այն նաև մար­գա­րեա­կան Խոսք է։ 8

Դաս 1

Ինչ­պե՞ս են հետև­յալ տեքս­տե­րը բա­ցա­հայ­տում Մե­սիա­յի գա­լուս­ տի ման­րա­մաս­նե­րը։ Ծնն­դոց 49.8–12 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սաղ­մոս 22.12–18 ___________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­սա­յիա 53.3–7 ______________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիել 9.24 _______________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մի­քիա 5.2 ___________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մա­ղա­քիա 3.1 _______________________________________________________ ________________________________________________________________________ Զա­քա­րիա 9.9 _______________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հին Կ­տա­կա­րա­նում կան Մե­սիա­յի մա­սին առն­վազն վաթ­սուն­ հինգ ուղ­ղա­կի, մե­սիա­կան կան­խա­գու­շա­կու­թյուն­ներ, շատ ա­վե­լին, ե­թե ա­վե­լաց­նենք նաև տի­պա­բա­նու­թյու­նը (տի­պա­բա­նու­թյունն ու­ սում­նա­սի­րում է, թե ինչ­պի­սին են հինկ­տա­կա­րան­յան ա­րա­րո­ղա­ կար­գե­րը, ինչ­պի­սիք են, օ­րի­նակ, զո­հա­բե­րու­թյուն­նե­րը, Հի­սու­սի մա­սին փոք­րիկ մար­գա­րեու­թյուն­ներ)։ Այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը վե­րա­բե­րում են այն­պի­սի հա­տուկ ման­րա­մաս­նե­րի, ինչ­պի­սիք են. «չպա­կա­սի իշ­խա­նու­թյու­նը Հու­դա­յից» (Ծնն­դոց 49.10), որ Նա պետք է ծնվի Բեթ­ղե­հե­մում՝ Հու­դա­յում (­Մի­քիա 5.2), որ Նա պետք է լի­նի «ա­նարգ­ված և մարդ­կանց ե­րե­սից ըն­կած», ծեծ­ված, կեղծ մե­ղադր­ ված, սա­կայն չի բա­ցի բե­րանն ան­գամ Ի­րեն պաշտ­պա­նե­լու հա­մար (Ե­սա­յիա 53.3–7), որ Նրա ձեռ­քե­րը և­ոտ­քե­րը կծակ­վեն, և Նրա շո­րե­ րը կբա­ժա­նեն ի­րենց մեջ (­Սաղ­մոս 22.12–18)։ Այն փաս­տը, որ հինկ­տա­կա­րան­յան այս մար­գա­րեու­թյուն­ներն ի­րա­կա­նա­ցան նման ճշգրտու­թյամբ Հի­սու­սի կյան­քի, մահ­վան և հա­րու­թյան մեջ, վկա­յում է դրանց աստ­վա­ծա­յին ներշնչ­ման և հայտ­նու­թյան մա­սին։ Այն նաև մատ­նա­ցույց է ա­նում, որ Հի­սու­սը հենց Նա էր, Ով Ին­քը և­ու­րիշ­նե­րը հայ­տա­րա­րում էին, որ է։ Հի­սու­սը հետևում էր հինկ­տա­կա­րան­յան մար­գա­րե­նե­րին Իր մահն ու հա­րու­ թյու­նը (­Ղու­կաս 9.21, 22, Մատ­թեոս 17.22, 23), Ե­րու­սա­ղե­մի ան­կու­ մը (­Մատ­թեոս 24.1, 2) և Իր երկ­րորդ գա­լուս­տը (­Հով­հան­նես 14.1–3) կան­խա­գու­շա­կե­լիս։ Այս­պի­սով, Հի­սու­սի մար­մին հագ­նե­լը, մա­հը և Դաս 1

9

հա­րու­թյու­նը կան­խա­գու­շակ­վել են Աստ­վա­ծաշն­չում, և դ­րանց ի­րա­ կա­նա­ցու­մը հաս­տա­տում է այդ կան­խա­գու­շա­կու­թյուն­նե­րի հու­սա­ լիու­թյու­նը։ Ո­րո՞նք են այն բո­լոր պատ­ճառ­նե­րը, ո­րոնք կա­րող եք ներ­կա­ յաց­նել՝ հիմ­նա­վո­րե­լու ձեր հա­վա­տը Հի­սու­սի և մեզ հա­մար Նրա մահ­վան նկատ­մամբ։ Շա­բաթ օ­րը կիս­վե՛ք դրան­ցով դա­սա­րա­ նում և տ­վե՛ք հարց՝ ին­չո՞ւ է ա­պա­ցույցն այդ­քան հզոր։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 1

Աստվածաշունչը որպես պատմություն Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­զա­կի է այլ «սուրբ» գրքե­րի հետ հա­մե­մա­ տած, քա­նի որ այն կազմ­ված է պատ­մու­թյու­նից։ Սա նշա­նա­կում է, որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը չի ներ­կա­յաց­նում պար­զա­պես ինչ-որ մար­դու փի­լի­սո­փա­յա­կան մտքեր (ինչ­պես Կոն­ֆու­ցիու­սը կամ Բուդ­դան), այլ ար­ձա­նագ­րում է պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում Աստ­ծո կա­տա­րած գոր­ծե­րը և դ­րանց ա­ռաջ­խա­ղա­ցու­մը դե­պի հա­տուկ նպա­տա­կի։ Աստ­վա­ծաշն­չի դեպ­քում այդ նպա­տակ­ներն են՝ 1) Մե­սիա­յի խոս­ տու­մը և 2) Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­լուս­տը։ Ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի նման զար­գա­ցու­մը հա­տուկ է հրեաք­րիս­տո­նեա­կան հա­վա­տին՝ ի հա­կադ­րու­թյուն շատ այլ հա­մաշ­խար­հա­յին կրոն­նե­րի ա­նընդ­հատ շրջա­նառ­վող տե­սանկ­յան՝ սկսած հին Ե­գիպ­տո­սից մինչև ժա­մա­ նա­կա­կից արևել­յան կրոն­ներ։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցիս 15.3–5, 51–55, Հռո­մեա­ցիս 8.11 և Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 4.14 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են սո­վո­րեց­նում մեզ այս հատ­ված­նե­րը Քրիս­տո­սի հա­րու­թյան ոչ միայն պատ­մա­կան ճշմար­տու­թյան, այլև այն մա­սին, թե ինչ է դա նշա­նա­կում մեզ հա­մար ան­ձամբ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Չորս Ա­վե­տա­րան­նե­րի և Պո­ղո­սի թղթե­րի վկա­յու­թյունն այն մա­սին է, որ Հի­սու­սը մա­հա­ցել է, թաղ­վել, մարմ­նա­պես հա­րու­թյուն ա­ռել մե­ ռել­նե­րից և հայտն­վել տար­բեր մարդ­կանց։ Այս փաս­տը հիմ­նա­վոր­ վել է նաև ա­կա­նա­տես­նե­րի վկա­յու­թյամբ, ով­քեր Նրան տե­ղադ­րել էին գե­րեզ­մա­նում, հե­տո այդ նույն գե­րեզ­մա­նը դա­տարկ գտել։ Ա­կա­ նա­տես­նե­րը ձեռք են տվել Հի­սու­սին, Նա նաև ճա­շել է նրանց հետ։ 10

Դաս 1

Մա­րիամ Մագ­դա­ղե­նա­ցին, Հի­սու­սի մայր Մա­րիա­մը և­ այլ կա­նայք տե­սել են Նրան որ­պես հա­րու­թյուն ա­ռած Քրիս­տոս։ Ա­շա­կերտ­նե­րը խո­սել են Նրա հետ Էմ­մաու­սի ճա­նա­պար­հին։ Հի­սու­սը հայտն­վեց նրանց Ա­վե­տա­րա­նի մե­ծա­գույն հանձ­նա­րա­րու­թյամբ։ Պո­ղո­սը գրում է, որ ե­թե Սուրբ Գր­քի վկա­յու­թյու­նը մերժ­վում է, ա­պա մեր քա­րո­զու­ թյունն ու հա­վատն «ու­նայն են» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.14): Այլ թարգ­ մա­նու­թյուն­ներ կի­րա­ռում են «ա­ռո­չինչ» կամ «ա­նօ­գուտ» բա­ռե­րը։ Ա­շա­կերտ­նե­րը հաս­տա­տում են. «Ար­դարև Տե­րը հա­րու­թյուն է ա­ռել» (­Ղու­կաս 24.34): Հու­նա­րեն «օն­տոս» եզ­րույ­թը վե­րա­բե­րում է մի բա­ նի, որն ի­րա­կա­նում տե­ղի է ու­նե­ցել։ Այն թարգ­ման­վում է «իս­կա­ պես», «հաս­տա­տա­պես» կամ «ի­րա­պես»։ Ա­շա­կերտ­նե­րը վկա­յում են, որ «­Տերն իս­կա­պես հա­րու­թյուն է ա­ռել»։ Քրիս­տո­սը ներ­կա­յաց­վում է նաև որ­պես բո­լոր ննջած­նե­րի «ա­ ռաջ­նեկ» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.20): Քրիս­տո­սի՝ մե­ռել­նե­րից մարմ­նա­ պես հա­րու­թյուն առ­նե­լու և­ այ­սօր ապ­րե­լու պատ­մա­կան փաս­տը ե­րաշ­խիք է, որ նրանք ևս հա­րու­թյուն կառ­նեն, ինչ­պես Նա ա­ռավ։ Բո­լոր ար­դար­նե­րը «կկեն­դա­նա­նան Քրիս­տո­սով» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.22): Այս­տեղ օգ­տա­գործ­ված եզ­րու­թը են­թադ­րում է ա­րար­չա­գոր­ ծու­թյան ա­պա­գա գոր­ծըն­թաց, երբ «Քրիս­տո­սին­նե­րը» կամ նրանք, ով­քեր հա­վա­տա­րիմ կմնան Նրան, հա­րու­թյուն կառ­նեն «Նրա գա­լու ժա­մա­նակ»՝ «հե­տին փո­ղի ժա­մա­նակ» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.23, 52)։ Ին­չո՞ւ է հա­րու­թյան խոս­տումն այդ­քան ա­ռանց­քա­յին մեր հա­ վա­տի հա­մար, հատ­կա­պես երբ մենք հաս­կա­նում ենք, որ մա­ հա­ցած­նե­րը պար­զա­պես քնած են։ Ա­ռանց դրա ին­չո՞ւ է մեր հա­վատն իս­կա­պես «դա­տարկ բան»։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 2

Խոսքի վերափոխող ուժը Կար­դա­ցե՛ք Դ Թա­գա­վո­րաց 22.3–20 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչն է դրդում Հով­սիա թա­գա­վո­րին պատ­ռել իր հան­դերձ­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է նրա հայտ­նա­գոր­ծու­թյու­նը փո­խում ոչ միայն ի­րեն, այլև Հու­դա­յի ողջ ազ­գին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ՔԱ 621թ., երբ Հով­սիան 25 տա­րե­կան էր, Քեղ­կիա քա­հա­նա­յա­պե­ տը բա­ցա­հայ­տեց «օ­րեն­քի գիր­քը», ո­րը հա­վա­նա­բար բաղ­կա­ցած Դաս 1

11

էր Մով­սե­սի ա­ռա­ջին հինգ գրքե­րից կամ միայն Երկ­րորդ Օ­րի­նաց գրքից։ Իր հայր Ա­մո­նի և խիստ չար պապ Մա­նա­սեի կա­ռա­վար­ ման օ­րոք, երբ պաշ­տում էին Բա­հա­ղին, Աս­տա­րով­թին և «երկն­քի ա­մեն զոր­քե­րին», այս մա­գա­ղա­թը կո­րել էր (Դ Թա­գա­վո­րաց 21.3–9): Երբ Հով­սիան լսում է ուխ­տի պայ­ման­նե­րի մա­սին, պատ­ռում է հան­ դերձ­նե­րը ծայ­րա­հեղ հու­սա­հա­տու­թյան մեջ, քա­նի որ գի­տակ­ցում է, թե որ­քան են ինքն ու իր ժո­ղո­վուր­դը հե­ռա­ցել ճշմա­րիտ Աստ­ծուն երկր­պա­գե­լուց։ Նա ան­հա­պա­ղո­րեն ստանձ­նում է հա­մայն երկ­րում բա­րե­նո­րո­գու­թյուն­ներ ա­նե­լը՝ վե­րաց­նե­լով բարձ­րա­վան­դակ­նե­րը և կոր­ծա­նե­լով օ­տար աստ­ված­նե­րի ար­ձան­նե­րը։ Երբ ա­վար­տում է, Հու­դա­յում մնում է երկր­պա­գու­թյան ըն­դա­մե­նը մեկ վայր՝ Աստ­ ծո տա­ճա­րը Ե­րու­սա­ղե­մում։ Աստ­ծո Խոս­քի բա­ցա­հայ­տու­մը դրդում է մեղ­քի գի­տակց­ման, ա­պաշ­խա­րու­թյան և փո­փո­խու­թյան զո­րու­ թյուն է տա­լիս։ Այս փո­փո­խու­թյունն սկսվում է Հով­սիա­յից և­ի վեր­ջո տա­րած­վում հա­մայն Հու­դա­յում։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեզ վստա­հեց­նում, որ ու­նի մեր կյան­քը փո­խե­լու և մեզ փրկու­թյան ճա­նա­պար­հը ցույց տա­լու զո­րու­թյուն։ Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 16.13, Հով­հան­նես 17.17, Եբ­րա­յե­ցիս 4.12 և Հռո­մեա­ցիս 12.2 հա­մար­նե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշն­չի ու­ժի ա­մե­նա­զո­րա­վոր վկա­յու­թյուն­նե­րից է ան­հա­ տի փո­փոխ­ված կյան­քը։ Խոսքն է, որ կտրում-անց­նում է մարդ­կա­ յին մեղ­քի և­ա­րա­տա­վո­րու­թյան մի­ջով, բա­ցա­հայ­տում մեր ի­րա­կան մարդ­կա­յին բնույթն ու Փր­կիչ ու­նե­նա­լու մեր կա­րի­քը։ Աստ­վա­ծաշն­չի նման ե­զա­կի գիր­քը՝ բաղ­կա­ցած պատ­մա­կան անց­քե­րից, հա­գե­ցած մար­գա­րեու­թյուն­նե­րով և­ օժտ­ված կյան­քեր փո­խե­լու զո­րու­թյամբ, պետք է մեկ­նա­բան­վի ե­զա­կի կեր­պով։ Այն չի կա­րող մեկ­նա­բան­վել ինչ­պես մնա­ցած այլ գրքե­րը, քա­նի որ Աստ­ծո կեն­դա­նի Խոս­քը պետք է ըն­կալ­վի կեն­դա­նի Քրիս­տո­սի լույ­սի ներ­ քո, Ով խոս­տա­ցավ ու­ղար­կել Իր Հո­գին մեզ «ա­մեն ճշմար­տու­թյան մեջ» ա­ռաջ­նոր­դե­լու հա­մար (­Հով­հան­նես 16.13): Ուս­տի Աստ­վա­ծա­ շուն­չը՝ որ­պես Աստ­ծո ճշմար­տու­թյան հայտ­նու­թյուն, պետք է պա­ րու­նա­կի մեկ­նա­բա­նու­թյան իր սե­փա­կան ներ­քին սկզբունք­նե­րը։ Այս սկզբունք­նե­րը կա­րե­լի է գտնել ու­սում­նա­սի­րե­լով, թե ինչ­պես էին Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նակ­ներն օգ­տա­գոր­ծում Սուրբ Գիր­քը և­ա­ռաջ­ նորդ­վում դրա­նով, քա­նի որ թույլ էին տա­լիս, որ Սուրբ Գիրքն ին­քը մեկ­նա­բա­նի ի­րեն։ 12

Դաս 1

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 3

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Մեծ պայ­քար գրքի 593-602 է­ջե­րի «­Սուրբ Գիր­քը որ­պես միակ պաշտ­պա­նու­թյուն», Դա­րե­րի փա­փա­գը գրքի 662-680 է­ջե­րի «­Ձեր սրտե­րը թող չխռով­վեն» գլուխ­նե­րը։ «Իր խոս­քում Աստ­ված մարդ­կանց փրկու­թյան հա­մար անհ­րա­ ժեշտ գի­տե­լիք­ներ է տվել: Սուրբ Գիր­քը պետք է ըն­դուն­վի որ­պես Նրա կամ­քի հե­ղի­նա­կա­վոր, անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյուն: Այն բնա­ վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, և նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­ մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 9։ Շա­տե­րը մա­հա­ցել են Աստ­ծո Խոս­քը պա­հե­լու և դ­րան հա­վա­տա­ րիմ մնա­լու հա­մար։ Այդ մարդ­կան­ցից մեկն անգ­լիա­ցի ե­կե­ղե­ցա­կան ծա­ռա­յող դոկ­տոր Ռո­լանդ Թեյ­լորն էր, ով ընդ­դի­մա­ցավ կա­թո­լիկ ե­կե­ ղե­ցու խար­դա­խու­թյուն­նե­րին Մա­րի Թյու­դոր (­Մա­րիա Ար­յու­նար­բու) թա­գու­հու օ­րոք Անգ­լիա­յի Հադ­լիում գտնվող իր ե­կե­ղե­ցում։ Ե­կե­ղե­ ցուց վտար­վե­լուց և Սուրբ Գր­քին հետևե­լու հա­մար ծաղ­րու­ծա­նա­կի են­թարկ­վե­լուց հե­տո նա ան­ձամբ դի­մեց Վին­չես­տեր ե­պիս­կո­պո­սին՝ Անգ­լիա­յի լորդ-կանց­լե­րին, սա­կայն վեր­ջինս նրան բանտ նե­տեց և­ ի վեր­ջո ցի­ցը բարձ­րաց­րեց։ 1555թ.՝ իր մա­հից ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ, նա ա­սաց հետև­յալ բա­ռե­րը. «­Բա­րի՛ մար­դիկ։ Ես ձեզ սո­վո­րեց­րել եմ ոչ այլ ինչ, քան Աստ­ծո սուրբ Խոս­քը, և­ այդ դա­սե­րը ես քա­ղել եմ Աստ­ծո օրհն­յալ գրքից՝ սուրբ Աստ­վա­ծաշն­չից։ Այ­սօր ես ե­կել եմ այս­տեղ՝ կնքե­լու դրանք իմ ար­յու­նով»։ Ջոն Ֆոքս, Նա­հա­տակ­նե­րի մա­սին Ֆոք­սի նոր գիր­քը, ար­տագր­ված և թար­մաց­ված Հա­րոլդ Ջ. Չադ­վի­քի կող­մից (Հյու­սի­սա­յին Բրանս­վիք, Նյու Ջեր­սի, Բրիջ-­Լո­գոս հրա­տա­րակ­չու­թյուն, 1997թ.), էջ 193։ Մար­դիկ լսում էին, թե ինչ­պես է դոկ­տոր Թեյ­լո­րը կրկնում 51-րդ Սաղ­մո­սը, մինչև որ կրա­կը վառ­վեց և խ­լեց նրա կյան­քը։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ինչ­պե՞ս է մար­գա­րեու­թյու­նը հաս­տա­տում Աստ­վա­ծաշն­չի աստ­ վա­ծա­յին ծա­գու­մը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող են այս ի­րա­կա­նաց­ված մար­ գա­րեու­թյուն­նե­րը հաս­տա­տել մեզ մեր հա­վա­տում։ 2. Անդ­րա­դառ­նա­լով ե­րեք­շաբ­թի օր­վա դա­սի ա­վար­տին տրված հար­ցին՝ ին­չո՞ւ է Հի­սու­սի՝ Մե­սիան լի­նե­լու ա­պա­ցույցն այդ­քան հզոր։ Դաս 1

13

3. Հի­սուսն ու ա­ռաք­յալ­նե­րը դրսևո­րե­ցին ան­սա­սան հա­վատ Սուրբ Գր­քի ար­ժա­նա­հա­վա­տու­թյան և­ աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյան նկատ­մամբ։ Օ­րի­նակ՝ քա­նի ան­գամ է Հի­սուսն Ին­քը հղում ա­ րել Սուրբ Գր­քին (հա­ճախ մեջ­բե­րե­լով Իր մա­սին), ինչ­պես նաև ա­սել, որ Սուրբ Գր­քե­րը «կկա­տար­վեն» (տե՛ս, օ­րի­նակ՝ Մատ­ թեոս 26.54, 56, Մար­կոս 14.49, Ղու­կաս 4.21, Հով­հան­նես 13.18, Հով­հան­նես 17.12): Ուս­տի, ե­թե Ին­քը՝ Հի­սուսն էր այդ­քան լուրջ վե­րա­բեր­վում Սուրբ Գր­քին (Իր դեպ­քում Հին Կ­տա­կա­րա­նին), հատ­կա­պես մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման վե­րա­բեր­յալ, ա­պա ինչ­պի­սի՞ն պետք է լի­նի նաև մեր վե­րա­բեր­մուն­քը Աստ­վա­ ծաշն­չի նկատ­մամբ։

14

Դաս 1

ԴԱՍ 2 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 4–10

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ԲՆՈՒՅԹՆ ՈՒ ԾԱԳՈՒՄԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Բ Պետ­րոս 1.19–21, Բ Տի­մո­թեոս 3.16, 17, Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 18.18, Ե­լից 17.14, Հով­հան­նես 1.14, Եբ­րա­յե­ցիս 11.3, 6։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Նրա հա­մար էլ մենք ան­պա­կաս գո­հա­նում ենք Աստ­վա­ ծա­նից, որ դուք Աստ­ծո քա­րո­զու­թյան խոս­քը մե­զա­նից ա­ ռած ըն­դու­նե­ցիք, ոչ թե իբր մարդ­կանց խոսք, այլ ինչ­պես որ ճշմա­րիտ է՝ Աստ­ծո խոսք, որ և ներ­գոր­ծում է ձեզ հա­վա­ տաց­յալ­նե­րումդ» (Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.13): Այն, թե ինչ­պես ենք մենք տես­նում և հաս­կա­նում Սուրբ Գր­քի ծա­ գումն ու բնույ­թը, մե­ծա­պես ազ­դում է այն դե­րի վրա, որ Աստ­վա­ծա­ շուն­չը խա­ղում է մեր սե­փա­կան և­առ­հա­սա­րակ ե­կե­ղե­ցու կյան­քում։ Թե ինչ­պես ենք մեկ­նա­բա­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը, զգա­լիո­րեն ձևա­ վոր­վում և կ­րում է մեր՝ հայտ­նու­թյան և ներշնչ­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րը հաս­կա­նա­լու ազ­դե­ցու­թյու­նը։ Երբ մենք ու­զում ենք ճիշտ հաս­կա­նալ Սուրբ Գիր­քը, նախ և­ա­ռաջ պետք է թույլ տանք, որ Աստ­վա­ծա­շուն­ չը սահ­մա­նի հիմ­նա­կան պա­րա­մետ­րե­րը, թե ինչ­պես է հար­կա­վոր դրա հետ վար­վել։ Մենք չենք կա­րող սո­վո­րել մա­թե­մա­տի­կա կեն­սա­ բա­նու­թյան մեջ և սո­ցիո­լո­գիա­յում կի­րառ­վող էմ­պի­րիկ մե­թոդ­նե­րով։ Չենք կա­րող ֆի­զի­կա սո­վո­րել պատ­մու­թյան ու­սուց­ման ըն­թաց­քում կի­րառ­վող մե­թոդ­նե­րով։ Նույն կերպ, Աստ­վա­ծաշն­չի հոգևոր ճշմար­ տու­թյուն­նե­րը ճիշտ չեն ըն­կալ­վի և չեն հաս­կաց­վի ա­թեիս­տա­կան մե­թոդ­նե­րով, ո­րոնք Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նում են այն տե­սա­կե­տից, կար­ծես Աստ­ված գո­յու­թյուն չու­նի։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, Սուրբ Գր­քի մեր մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը պետք է շատ լուրջ վե­րա­բեր­վի Աստ­ծո Խոս­քի աստ­վա­ծա­յին-մարդ­կա­յին հար­թու­թյա­նը։ Ուս­տի այն ա­մե­նը, ինչ հար­կա­վոր է Սուրբ Գր­քի պատ­շաճ մեկ­նա­բա­նու­թյան հա­մար, այն Դաս 2

15

է, որ մենք Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նանք հա­վա­տով և­ ոչ թե մե­թո­դա­ բա­նա­կան թերահավատությամբ կամ կաս­կա­ծով։ Այս շա­բաթ կու­սում­նա­սի­րենք Աստ­վա­ծաշն­չի ծագ­ման և բ­նույ­թի ո­րոշ հիմ­նա­քա­րա­յին տե­սանկ­յուն­ներ, ո­րոնք պետք է ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­նան այդ Գր­քի՝ մեր մեկ­նա­բա­նու­թյան և­ըն­կալ­ման վրա։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 5

Աստվածաշնչի աստվածային հայտնությունը Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 1.19–21 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Պետ­ րոսն ար­տա­հայ­տում իր հա­մոզ­մունքն աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­ րեա­կան լու­րի ծագ­ման մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շուն­չը նման չէ ու­րիշ ոչ մի գրքի։ Ըստ Պետ­րոս ա­ռաք­ յա­լի՝ մար­գա­րե­նե­րը շարժ­վում էին Սուրբ Հո­գու կող­մից այն­պես, որ նրանց լու­րի բո­վան­դա­կու­թյու­նը գա­լիս էր Աստ­ծուց։ Նրանք այդ լու­ րը չէին հնա­րում։ Աստ­վա­ծաշն­չի մար­գա­րեա­կան լու­րը «վար­պե­տու­ թյամբ հնար­ված ա­ռաս­պել­ներ» (Բ Պետ­րոս 1.16) լի­նե­լու փո­խա­րեն ու­նի աստ­վա­ծա­յին ծա­գում և­ այդ իսկ պատ­ճա­ռով այն ճշմա­րիտ է և­ ար­ժա­նա­հա­վատ։ «­Սուրբ Հո­գուց շարժ­ված խո­սե­ցին Աստ­ծո մար­դիկ» (Բ Պետ­րոս 1.21)։ Աստ­ված աշ­խա­տում էր հայտ­նու­թյան գոր­ծըն­թա­ցի ժա­մա­նակ, և­ այդ ժա­մա­նակ էլ Իր կամ­քը հայտ­նի դարձ­րեց ընտր­յալ մարդ­կանց։ Ու­ղիղ բա­նա­վոր հա­ղոր­դակ­ցու­թյունն Աստ­ծո և հա­տուկ մարդ­ կանց միջև Սուրբ Գր­քի ան­խու­սա­փե­լի փաս­տե­րից է։ Այս է պատ­ ճա­ռը, որ Աստ­վա­ծա­շունչն ու­նի յու­րա­հա­տուկ, աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյուն, և Սուրբ Գր­քի՝ մեր մեկ­նա­բա­նու­թյան ժա­մա­նակ մենք պետք է հաշ­վի առ­նենք աստ­վա­ծա­յին տար­րը։ Քա­նի որ աստ­ վա­ծաշնչ­յան գրքե­րի հե­ղի­նա­կը մեր սուրբ Աստ­վածն է, դրանք դի­ պուկ կեր­պով ան­վան­վում են «սուրբ Գր­քեր» (Հռո­մեա­ցիս 1.2, Բ Տի­մո­թեոս 3.15)։ Դրանք տրվել են նաև գործ­նա­կան նպա­տա­կով։ Այդ գրքե­րը «աստ­վա­ծա­շունչ են և­ օգ­տա­կար, վար­դա­պե­տու­թյան և հան­դի­մա­ նու­թյան և­ ուղ­ղե­լու և­ ար­դա­րու­թյան խրա­տե­լու հա­մար, որ Աստ­ծո մար­դը կա­տար­յալ լի­նի ա­մեն բա­րի գոր­ծե­րի հա­մար պատ­րաստ­ ված» (Բ Տի­մո­թեոս 3.16, 17)։ 16

Դաս 2

Մեզ նաև հար­կա­վոր է Սուրբ Հո­գու օգ­նու­թյու­նը, որ­պես­զի մեր կյան­քում կի­րա­ռենք այն, ինչ Աստ­ված բա­ցա­հայ­տել է Իր Խոս­քում։ Ըստ Պետ­րոս ա­ռաք­յա­լի՝ աստ­վա­ծայ­նո­րեն բա­ցա­հայտ­ված Աստ­ ծո Խոս­քի մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը մեր սե­փա­կան կար­ծիք­նե­րի հարց չէ։ Մենք կա­րիք ու­նենք Աստ­ծո Խոս­քի և Սուրբ Հո­գու՝ դրա ի­մաս­տը ճիշտ հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Սուրբ Գիր­քը նաև ա­սում է. «Ո­րով­հետև Տեր Ե­հո­վան ոչ մի բան չի ա­նի, ե­թե չհայտ­նի Իր խոր­հուրդն Իր ծա­ռա­նե­րին՝ մար­գա­րե­նե­ րին» (Ա­մովս 3.7): Աստ­վա­ծաշնչ­յան «հայտ­նու­թյուն» բա­ռը (իր տար­ բեր դրսևո­րում­նե­րով) ար­տա­հայ­տում է այն միտ­քը, որ նախ­կի­նում թաքն­ված մի բան այժմ բա­ցա­հայտ­վել կամ հայտն­վել է, ին­չի արդ­ յուն­քում դար­ձել է հայտ­նի և­ակն­հայտ։ Որ­պես մարդ ա­րա­րած՝ մեզ հար­կա­վոր է նման բա­ցա­հայ­տում կամ հայտ­նու­թյուն, քա­նի որ մենք մե­ղա­վոր էակ­ներ ենք՝ Աստ­ծուց բա­ժան­ված մեր մեղ­քի պատ­ճա­ռով, ուս­տի և կախ­ված ենք Նրա­նից Նրա կամքն ի­մա­նա­լու հար­ցում։ Բա­վա­կա­նա­չափ դժվար է Աստ­վա­ծաշն­չին հնա­զանդ­վե­լը նույ­ նիսկ այն դեպ­քում, երբ մենք հա­վա­տում ենք դրա աստ­վա­ծա­յին ծագ­մա­նը։ Ի՞նչ կլի­ներ, ե­թե մենք սկսեինք չվստա­հել կամ կաս­ կա­ծի տակ առ­նել այդ աստ­վա­ծա­յին ծա­գու­մը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 6

Ներշնչման գործընթացը Քա­նի որ Աստ­ված որ­պես մի­ջոց օգ­տա­գոր­ծում է լե­զուն՝ մարդ­ կանց հայտ­նե­լու Իր կամ­քը, այդ իսկ պատ­ճա­ռով աստ­վա­ծա­յին հայտ­նու­թյու­նը կա­րե­լի է գրի առ­նել։ Այ­դու­հան­դերձ, ինչ­պես մենք ար­դեն տե­սանք, Աստ­վա­ծա­շուն­չը կազմ­վել է Սուրբ Հո­գու աշ­խա­ տան­քի մի­ջո­ցով Աստ­ծո կող­մից մեզ հայտ­նած ճշմար­տու­թյուն­նե­ րից, և Սուրբ Հո­գին փո­խան­ցում է աստ­վա­ծա­յին լու­րը մարդ­կանց մի­ջո­ցով և վե­րահս­կում է այն։ Սա է պատ­ճա­ռը, որ մենք տես­նում ենք սուրբ Գր­քե­րի անկ­յու­նա­քա­րա­յին միա­բա­նու­թյու­նը՝ Ծնն­դո­ցից մինչև Հայտ­նու­թյուն (օ­րի­նակ՝ հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 3.14, 15 հա­ մար­նե­րը Հայտ­նու­թյուն 12.17 հա­մա­րի հետ)։ Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 1.21, Բ Տի­մո­թեոս 3.16 և Երկ­րորդ Օ­ րի­նաց 18.18 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են ա­սում այս տեքս­տե­րը Սուրբ Գր­քի ներշնչ­ված լի­նե­լու մա­սին։ ________________________________________________________________________ Դաս 2

17

Աստ­վա­ծաշն­չի բո­լոր գրքե­րը ներշնչ­ված են Աստ­ծո կող­մից, նույ­ նիսկ ե­թե ոչ բո­լոր մա­սերն են հա­վա­սա­րա­պես ո­գեշն­չող ըն­թեր­ ցա­նու­թյան հա­մար կամ ոչ բո­լոր մա­սերն են անհ­րա­ժեշտ կեր­պով այ­սօր մեզ վե­րա­բե­րում (օ­րի­նակ՝ հրեա­նե­րի տո­նե­րին վե­րա­բե­րող մա­սը ևս ներշնչ­ված է, ե­թե նույ­նիսկ մե­զա­նից այ­սօր դրանք պա­ հել չի պա­հանջ­վում)։ Այ­դու­հան­դերձ, հար­կա­վոր է սո­վո­րել Աստ­վա­ ծաշն­չի բո­լոր գրքե­րից, նույ­նիսկ այն հատ­ված­նե­րից, ո­րոնք այն­քան էլ հեշտ չէ ըն­թեր­ցել և հաս­կա­նալ, կամ ո­րոնք այ­սօր մեզ հա­մար կի­ րա­ռե­լի չեն։ Աստ­վա­ծաշն­չում ոչ ա­մեն ինչ է ուղ­ղա­կիո­րեն և գերբ­նա­կա­նո­րեն հայտն­վել մար­գա­րե­նե­րին։ Աստ­ված եր­բեմն օգ­տա­գոր­ծել է աստ­վա­ ծաշնչ­յան հե­ղի­նակ­նե­րի, ով­քեր ու­շադ­րու­թյամբ ու­սում­նա­սի­րել են ի­րե­րը կամ օգ­տա­գոր­ծել են այլ գո­յու­թյուն ու­նե­ցող փաս­տաթղ­թեր (տե՛ս Հե­սու 10.13, Ղու­կաս 1.1–3) Նրա լու­րը հա­ղոր­դե­լու հա­մար։ Նույ­նիսկ այս դեպ­քում բո­լոր Գր­քե­րը ներշնչ­ված են (Բ Տի­մո­թեոս 3.16): Այս է պատ­ճա­ռը, որ Պո­ղոսն ա­սում է, որ «ինչ որ» գրվեց, մեր սո­վո­րե­լու հա­մար գրվեց, որ­պես­զի «գրքե­րի մխի­թա­րու­թյամբ հույս ու­նե­նանք» (Հռո­մեա­ցիս 15.4)։ «Աստ­վա­ծա­շունչն Աստ­ծուն է հա­մա­րում իր հե­ղի­նա­կը, բայց այն գրվել է մարդ­կա­յին ձեռ­քով, և դ­րա գրքե­րի ո­ճե­րի զա­նա­զա­նու­թյու­ նը ներ­կա­յաց­նում է դրա տար­բեր գրող­նե­րի բնու­թագ­րե­րը: Հայտն­ ված ճշմար­տու­թյուն­ներն «աստ­վա­ծա­շունչ են» (Բ Տի­մո­թեոս 3.16), սա­կայն ար­տա­հայտ­ված են մարդ­կա­յին բա­ռե­րով»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 7։ Այ­սօր կան շատ աստ­վա­ծա­բան­ներ, որ հեր­քում են Աստ­վա­ծաշն­ չի շատ մա­սե­րի աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյու­նը. մերժ­վում են այն­պի­սի կարևոր ուս­մունք­ներ, ինչ­պի­սիք են ա­րա­րու­մը, Ե­գիպ­ տո­սից դուրս գա­լը, հա­րու­թյու­նը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր, որ մենք նույ­նիսկ մի փոքր փոխ­զիջ­ման չգնանք։ Ի վեր­ջո, արդ­յո՞ք մեզ ի­րա­վունք է տրված դա­տել Աստ­ծո Խոս­քը։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 7

Աստծո գրավոր Խոսքը «Եվ Ե­հո­վան ա­սաց Մով­սե­սին. Այս խոս­քե­րը գրիր քեզ հա­մար, ո­ րով­հետև այս խոս­քե­րի հա­մե­մատ ուխտ դրի քեզ հետ և Իս­րա­յե­ լի հետ» (Ե­լից 34.27)։ Ին­չո՞ւ Ե­հո­վան կա­մե­ցավ, որ Մով­սեսն այս 18

Դաս 2

խոս­քե­րը գրի առ­նի, այն դեպ­քում, երբ կա­րող էր պար­զա­պես բա­նա­վոր փո­խան­ցել ժո­ղովր­դին։ Ո՞րն է գրա­վոր Խոս­քի ակն­ հայտ ա­ռա­վե­լու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված, Ով խո­սում է, և Ով ստեղ­ծել է մարդ­կա­յին լե­զուն, ու­նա­ կու­թյուն է տա­լիս ընտր­յալ մարդ­կանց հու­սա­լի և վս­տա­հե­լի կեր­պով փո­խան­ցել աստ­վա­ծա­յին ճշմար­տու­թյուն­ներն ու ներշնչ­ված մտքե­ րը։ Ուս­տի զար­մա­նա­լի չէ, որ հենց սկզբից Աստ­ված հրա­հան­գել է Աստ­վա­ծաշն­չի հե­ղի­նակ­նե­րին գրի առ­նել Իր ցու­ցում­ներն ու հայտ­ նու­թյուն­նե­րը։ Ի՞նչ են սո­վո­րեց­նում հետև­յալ տեքս­տե­րը գրա­վոր Հայտ­նու­թյան մա­սին։ Ե­լից 17.14, 24.4 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հե­սու 24.26 __________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­րե­միա 30.2 _________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հայտ­նու­թյուն 1.11, 19, 21.5, 22.18, 19 ______________________________ ________________________________________________________________________ Ին­չո՞ւ է Աստ­ված հրա­հան­գել, որ Իր հայտ­նու­թյունն ու ներշնչ­ ված լու­րե­րը գրի առն­վեն։ Ակն­հայտ պա­տաս­խանն է. որ­պես­զի մենք այն այդ­քան շուտ չմո­ռա­նանք։ Աստ­վածաշն­չի գրի առն­ված բո­վան­դա­կու­թյու­նը հաս­տա­տուն կողմ­նո­րո­շիչ է, որն ուղ­ղոր­դում է մեզ դե­պի Աստ­ված և Նրա կամ­քը։ Գրա­վոր փաս­տա­թուղ­թը սո­ վո­րա­բար ա­վե­լի լավ և­ ա­վե­լի հու­սա­լի կեր­պով կա­րե­լի է պա­հել, քան բա­նա­վոր լու­րը, ո­րը պետք է սերն­դեսե­րունդ պատմ­վի։ Գր­ ված Խոս­քը, ո­րը կա­րե­լի է շա­րու­նա­կա­բար ար­տագ­րել, կա­րող է նաև ա­վե­լի շատ մարդ­կանց հա­սա­նե­լի դառ­նալ, քան ե­թե նույն բո­ վան­դա­կու­թյու­նը բա­նա­վոր տես­քով լի­նի։ Եվ վեր­ջա­պես, մենք կա­ րող ենք խո­սել սահ­մա­նա­փակ թվով մարդ­կանց հետ միան­գա­մից և մեկ վայ­րում, սա­կայն այն, ին­չը հանձն­ված է թղթին, կա­րող է ըն­ թերց­վել ան­թիվ ըն­թեր­ցող­նե­րի կող­մից շատ տար­բեր վայ­րե­րում և մայր­ցա­մաք­նե­րում և նույ­նիսկ լի­նել օրհ­նու­թյուն ան­թիվ-ան­հա­մար սե­րունդ­ներ հե­տո։ Ի­րա­կա­նում, ե­թե մար­դիկ ան­ձամբ չեն կա­րող կար­դալ, ու­րիշ­նե­րը կա­րող են գրի առն­ված փաս­տա­թուղթն ըն­թեր­ ցել նրանց հա­մար։ Դաս 2

19

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 8

Զուգահեռը Քրիստոսի և Սուրբ Գրքի միջև Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 1.14, Հով­հան­նես 2.22, Հով­հան­նես 8.31, 32 և Հով­հան­նես 17.17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ զու­գա­հեռ­ներ եք տես­նում Հի­սու­սի՝ մար­մին դար­ձած Աստ­ծո Խոս­քի և Սուրբ Գրքի՝ Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քի միջև։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մարմ­նով ե­կած Աստ­ծո Բա­նի (այ­սինքն՝ Հի­սուս Քրիս­տո­սի) և Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քի (այ­սինքն՝ Աստ­վա­ծաշն­չի) միջև զու­գա­հեռ կա։ Ճիշտ այն­պես, ինչ­պես Հի­սու­սին գերբ­նա­կան կեր­պով հղա­ցավ մահ­կա­նա­ցու կին Սուրբ Հո­գուց, սուրբ Աստ­վա­ծա­շուն­չը ևս գերբ­ նա­կան ծա­գում ու­նի, սա­կայն հա­ղորդ­վել է մարդ­կանց կող­մից։ Հի­սուս Քրիս­տո­սը մարդ դար­ձավ չա­փե­լի ժա­մա­նա­կի և տա­ րա­ծու­թյան մեջ։ Նա ապ­րեց կոնկ­րետ ժա­մա­նա­կում և կոնկ­րետ վայ­րում։ Սա­կայն այս փաստն առ ո­չինչ չի դարձ­նում Նրա աստ­վա­ ծու­թյու­նը, ոչ էլ Հի­սու­սին պատ­մա­կա­նո­րեն հա­մե­մա­տա­կան է դարձ­ նում։ Նա է բո­լոր մարդ­կանց միակ Փր­կագ­նողն ամ­բողջ աշ­խար­հում, բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում (տե՛ս Գործք ա­ռա­քե­լոց 4.12): Նույն կերպ Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քը՝ Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ևս տր­վեց կոն­կրետ ժա­ մա­նակ կոնկ­րետ մշա­կույ­թի մեջ։ Ինչ­պես Հի­սու­սը, Աստ­վա­ծա­շուն­չը ևս ժա­մա­նա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված չէ, այ­սինքն այն սա­հմա­նա­փակ­ ված չէ ինչ-որ կոնկ­րետ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծով և վայ­րով, այլ ընդ­ հա­կա­ռա­կը, այն մնում է պար­տա­դիր բո­լոր ժո­ղո­վուրդ­նե­րի հա­մար, աշ­խար­հի բո­լոր ծայ­րե­րում։ Երբ Աստ­ված հայտ­նեց Ի­րեն, Նա ի­ջավ մար­դու մա­կար­դա­կի։ Հի­սու­սի մարդ­կա­յին բնույ­թը ցույց տվեց մարդ­կա­յին ան­կա­տա­րու­ թյան բո­լոր նշան­նե­րը, ինչ­պես նաև 4000 տար­վա ա­պա­կա­նու­թյան ազ­դե­ցու­թյու­նը։ Այ­դու­հան­դերձ, Նա մեղք չգոր­ծեց։ Նույն կերպ էլ, Աստ­վա­ծաշն­չի լե­զուն մարդ­կա­յին լե­զու է, ոչ թե ինչ-որ «կա­տար­յալ, գեր­մարդ­կա­յին» լե­զու, ո­րը ոչ ոք չի խո­սում և չի հաս­կա­նում։ Թեև ցան­կա­ցած լե­զու ու­նի իր սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը, մարդ­կա­յին ցե­ղի Ա­րա­րի­չը, Ով նաև մարդ­կա­յին լեզ­վի Ա­րա­րիչն է, կա­տա­րե­լա­պես ու­ նակ է հա­ղոր­դե­լու Իր կամ­քը մարդ­կանց ար­ժա­նա­հա­վատ կեր­պով, ա­ռանց մեզ ա­պա­կողմ­նո­րո­շե­լու։ 20

Դաս 2

Ի­հար­կե, յու­րա­քանչ­յուր հա­մե­մա­տու­թյուն իր սահ­ման­ներն ու­նի։ Հի­սուս Քրիս­տոսն ու Սուրբ Գիր­քը նույ­նը չեն։ Աստ­վա­ծա­շունչն Աստ­ ծո մարմ­նա­ցու­մը չէ։ Աստ­ված գիրք չէ։ Աստ­ված մար­դա­ցավ Հի­սուս Քրիս­տո­սում։ Մենք սի­րում ենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ո­րով­հետև երկր­ պա­գում ենք դրա է­ջե­րում հռչակ­ված Փրկ­չին։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը ե­զա­կի և­ ան­քակ­տե­լի աստ­վա­ծա­յին-մարդ­կա­ յին միու­թյուն է։ Է­լեն Ուայ­թը սա պար­զո­րոշ կեր­պով տե­սավ, երբ գրեց. «Աստ­վա­ծա­շուն­չը` մարդ­կա­յին լեզ­վով ար­տա­հայտ­ված իր աստ­վա­ծա­տուր ճշմար­տու­թյուն­նե­րով, ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում է աստ­վա­ծա­յի­նի և մարդ­կա­յի­նի միու­թյուն: Այդ­պի­սի միու­թյուն կար նաև Քրիս­տո­սի բնու­թյան մեջ, Ով Աստ­ծո Որ­դի էր և մար­դու Որ­ դի: Այս­պի­սով, ինչ­պես Քրիս­տո­սի, այն­պես էլ Աստ­վա­ծաշն­չի վե­րա­ բեր­յալ ճիշտ է այն, որ «­Բա­նը մար­մին ե­ղավ և բ­նակ­վեց մեր մեջ» (­Հով­հան­նես 1.14)»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 8։ Ին­չո՞ւ պետք է Սուրբ Գիր­քը լի­նի մեր հա­վա­տի հիմ­նա­քա­րը։ Որ­ տե՞ղ կլի­նեինք մենք ա­ռանց դրա։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 9

Հասկանալով Աստվածաշունչը հավատով Կար­դա­ցե՛ք Եբ­րա­յե­ցիս 11.3, 6 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է հա­վատն այդ­քան կարևոր Աստ­ծուն և Նրա Խոս­քը հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Ին­չո՞ւ է ա­ռանց հա­վա­տի անհ­նար շա­հել Աստ­ծո բա­րե­հա­ճու­ թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ճշ­մա­րիտ ու­սու­ցու­մը տե­ղի է ու­նե­նում հա­վա­տի հա­մա­տեքս­ տում։ Իր ծնող­նե­րի նկատ­մամբ ե­րե­խա­յի ու­նե­ցած ան­վե­րա­պահ հա­վատն է, որ նրան նոր բա­ներ սո­վո­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­ լիս։ Վս­տա­հու­թյան հի­ման վրա կերտ­ված հա­րա­բե­րու­թյունն է ա­ ռաջ­նոր­դում ե­րե­խա­յին բա­ցա­հայ­տե­լու կյան­քի և սի­րո հիմ­նա­կան և­ անկ­յու­նա­քա­րա­յին կող­մե­րը։ Ուս­տի գի­տե­լիքն ու հաս­կա­ցո­ղու­թյու­ նը զար­գա­նում են սի­րող և վս­տա­հե­լի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Նույն ո­գով, լավ ե­րա­ժիշ­տը լավ է նվա­գում, երբ ոչ միայն յու­րաց­ նում է տեխ­նի­կա­կան հմտու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք մար­դուն հնա­րա­վո­ րու­թյուն են տա­լիս նվա­գել այս կամ այն ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծի­քը, այլև այն ժա­մա­նակ, երբ նա սեր է դրսևո­րում ե­րաժշ­տու­թյան, եր­ Դաս 2

21

գա­հա­նի և տվ­յալ ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծի­քի նկատ­մամբ։ Նույն կերպ, մենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը ճիշտ չենք հաս­կա­նում, երբ սի­րո և հա­վա­տի ո­գու փո­խա­րեն, դրան մո­տե­նում ենք թերահավատության կամ մե­ թո­դո­լո­գիա­կան կաս­կա­ծի տե­սանկ­յու­նից։ Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը գրել է. «­Բայց ա­ռանց հա­վա­տի ան­կա­րե­լի է հա­ճո լի­նել (Աստ­ծուն)» (Եբ­րա­ յե­ցիս 11.6): Ուս­տի պար­տա­դիր է Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նալ հա­վա­ տով՝ ըն­դու­նե­լով դրա գերբ­նա­կան ծա­գու­մը՝ դրա­նում պար­զա­պես մար­դու ձեռ­քով գրված գիրք տես­նե­լու փո­խա­րեն։ Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րը պար­զո­րոշ կեր­պով ար­տա­ հայ­տել են Սուրբ Գր­քի ծագ­ման գերբ­նա­կա­նու­թյան այս ըն­կա­լու­մը Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիս­տա­կան ե­կե­ղե­ցու ա­ռա­ջին հիմ­նա­րար հա­վա­տամ­քում, որն ա­սում է. «­Սուրբ Գր­քե­րը՝ Հին և Նոր Կ­տա­կա­ րան­նե­րը, Աստ­ծո գրա­վոր Խոսքն են՝ տրված աստ­վա­ծա­յին ներշնչ­ մամբ։ Ներշնչ­ված հե­ղի­նակ­նե­րը խո­սել և գ­րել են, քա­նի որ շարժ­ված են ե­ղել Սուրբ Հո­գու կող­մից։ Իր խոս­քում Աստ­ված մարդ­կանց փրկու­թյան հա­մար անհ­րա­ժեշտ գի­տե­լիք­ներ է տվել: Սուրբ Գիր­քը պետք է ըն­դուն­վի որ­պես Նրա կամ­քի գե­րա­գույն, հե­ղի­նա­կա­վոր և­ անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյուն: Այն բնա­վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, և նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն, ինչ­պես նաև պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում Աստ­ծո գոր­ծե­րի վստա­հե­ լի ար­ձա­նագ­րու­թյու­նը (­Սաղ­մոս 119.105, Ա­ռա­կաց 30.5, 6, Ե­սա­յիա 8.20, Հով­հան­նես 17.17, Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.13, Բ Տի­մո­թեոս 3.16, 17, Եբ­րա­յե­ցիս 4.12, Բ Պետ­րոս 1.20, 21)»։ Ի՞նչն է պա­կա­սում մարդ­կանց Աստ­վա­ծա­շուն­չը հաս­կա­նա­լու հա­մար, երբ նրանք Սուրբ Գր­քին չեն մո­տե­նում հա­վա­տի դիր­քո­ րո­շու­մից։ Ին­չո՞ւ այս հա­վա­տը կույր հա­վատ չէ։ Այ­սինքն, ո­րո՞նք են այն հիմ­նա­վոր պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք կա­րող ենք ներ­կա­յաց­նել հօ­գուտ այս հա­վա­տի, և­ին­չո՞ւ է հա­վա­տը անհ­րա­ ժեշտ, երբ գործ ենք ու­նե­նում Աստ­վա­ծաշն­չի ճշմար­տու­թյուն­նե­ րի հետ։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 10

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք հետև­յալ է­ջե­րը «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­նակ­նե­րը» փաս­տաթղ­թից՝ «2. Սուրբ Գր­քի պա­հանջ­նե­րից բխող են­թադ­րու­թյուն­ներ», մաս ա) Ծա­գու­մը և մաս բ) Հե­ղի­ 22

Դաս 2

նա­կու­թյու­նը։ Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­նակ­նե­ րը» փաս­տա­թուղ­թը կա­րող եք գտնել հետև­յալ հաս­ցեով www. adventistbiblicalresearch.org/materials/bible-interpretationhermeneutics/methods-bible-study)։ Որ­քան որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը կարևոր է մեր հա­վա­տի հա­մար, այն նույն­քան հոգևո­րա­պես ա­նար­ժեք կլի­ներ ինքն ի­րե­նով, ե­թե չու­նե­ նար Սուրբ Հո­գու ազ­դե­ցու­թյու­նը մեր սրտե­րի և մտ­քե­րի վրա, երբ մենք կար­դում և­ու­սում­նա­սի­րում ենք այն։ «Իր խոս­քում Աստ­ված մարդ­կանց փրկու­թյան հա­մար անհ­րա­ ժեշտ գի­տե­լիք­ներ է տվել: Սուրբ Գիր­քը պետք է ըն­դուն­վի որ­պես Նրա կամ­քի հե­ղի­նա­կա­վոր, անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյուն: Այն բնա­ վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, և նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն: … Բայց այն փաս­տը, որ Աստ­ված Իր կամ­քը մարդ­կանց հայտ­նել է Իր խոս­քի մի­ջո­ցով, չի վե­րաց­րել Սուրբ Հո­գու մշտա­կան ներ­կա­յու­թյան և­ա­ռաջ­նոր­դու­թյան անհ­րա­ժեշ­տու­ թյու­նը: Հա­կա­ռա­կը, Փր­կի­չը խոս­տա­ցավ ու­ղար­կել Հո­գին, որ­պես­ զի Նա բա­ցա­հայ­տի խոս­քը Նրա ծա­ռա­նե­րին և պար­զա­բա­նի դրա ուս­մունք­նե­րը: Եվ քա­նի որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է Աստ­ծո Հո­գու ներշնչ­մամբ, անհ­նար է, որ Հո­գու ու­սու­ցու­մը հա­կա­սի գրված խոս­ քին»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 9։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ին­չո՞ւ է Աստ­ված մեզ հայտ­նում Ի­րեն և Իր կամ­քը։ Ին­չո՞ւ է մեզ հար­կա­վոր հայտ­նու­թյուն։ 2. Ինչ­պե՞ս է Աստ­ված հայտ­նում Ի­րեն։ Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծում է տար­բեր մի­ջոց­ներ՝ Իր մա­սին որևէ բան հայտ­նե­լու հա­մար։ Ա­ վե­լի ընդ­հան­րա­կան ա­ռու­մով Նա դա ա­նում է բնու­թյան մի­ջո­ցով, սա­կայն հատ­կա­պես ե­րազ­նե­րի (­Դա­նիել 7.1), տե­սիլք­նե­րի (Ծնն­ դոց 15.1), նշան­նե­րի (Գ Թա­գա­վո­րաց 18.24, 38) և Իր Որ­դու՝ Հի­ սուս Քրիս­տո­սի (Եբ­րա­յե­ցիս 1.1, 2) մի­ջո­ցով։ Հայտ­նե՞լ է Աստ­ված Ի­րեն ան­ձամբ ձեզ։ Կիս­վե՛ք ձեր փոր­ձա­ռու­թյամբ։ 3. Ո­րոշ աստ­վա­ծա­բան­ներ մեր­ժում են Աստ­վա­ծաշն­չի դա­սե­րից շա­տե­րը՝ դրանք հա­մա­րե­լով սոսկ ա­ռաս­պել­ներ։ Ա­րար­չա­գոր­ ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը, ի­րա­կան Ա­դամն ու Ե­վան, ել­քը Ե­գիպ­ տո­սից, ինչ­պես նաև Դա­նիե­լի պատ­մու­թյունն ըն­դա­մե­նը մի քա­ նի օ­րի­նակ­ներ են (­Հին Կ­տա­կա­րա­նի) այն ուս­մունք­նե­րի, ո­րոնք մերժ­վում են որ­պես ոչ այլ ինչ, քան հոգևոր ճշմար­տու­թյուն­նե­ րը սո­վո­րեց­նե­լու հա­մար հո­րին­ված պատ­մու­թյուն­ներ։ Սա այն է, Դաս 2

23

ինչ տե­ղի է ու­նե­նում, երբ մարդ ա­րա­րածն սկսում է քննա­դա­տել Աստ­ծո Խոս­քը։ Ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­սի այն մա­սին, թե որ­քան վտան­գա­վոր է նման դիր­քո­րո­շու­մը։ 4. Աստ­ված Աստ­վա­ծաշն­չում հայտ­նել է Իր կամ­քը հզոր կեր­պով։ Այ­ դու­հան­դերձ, Աստ­ված ձեր օգ­նու­թյան կա­րիքն ու­նի Իր կամ­քի և մի­միայն Հի­սուս Քրիս­տո­սով տրվող Իր փրկու­թյան բա­րի լու­րի տա­րած­ման հար­ցում։ Երբ մար­դիկ ու­սում­նա­սի­րում են ձեզ, ի՞նչ Աստ­ված են նրանք տես­նում ձե­զա­նում և ձեր վար­քագ­ծի մեջ։

24

Դաս 2

ԴԱՍ 3 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 11–17

ՀԻՍՈՒՍԻ ԵՎ ԱՌԱՔՅԱԼՆԵՐԻ ՏԵՍԱԿԵՏՆ ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ Աստ­վա­ծաշն­չի վե­րա­բեր­յալ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Մատ­թեոս 4.1–11, Մատ­թեոս 22.37–40, Ղու­կաս 24.13–35, 44, 45, Ղու­կաս 4.25–27, Գործք ա­ռա­քե­լոց 4.24–26: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Նա էլ պա­տաս­խան տվեց և­ ա­սաց. Գր­ված է՝ Ոչ միայն հա­ցով կապ­րի մարդ, այլ ա­մեն խոս­քով, որ դուրս է գա­լիս Աստ­ծո բե­րա­նից» (­Մատ­թեոս 4. 4): Ցա­վոք, այս պոստ­մո­դեր­նիս­տա­կան դա­րում Աստ­վա­ծա­շուն­չը լայ­նո­րեն վե­րաի­մաս­տա­վոր­վել է փի­լի­սո­փա­յու­թյան լույ­սի ներ­քո, ո­ րը կաս­կա­ծի տակ է դնում և՛ դրա ներշնչ­ված լի­նե­լու փաս­տը, և՛ դրա հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Ի­րա­կա­նում, Աստ­վա­ծա­շուն­չը դի­տարկ­վում է որ­պես հա­մե­մա­տա­բար պարզ մշա­կույ­թում ապ­րող մարդ­կանց մտքե­րի հա­վա­քա­ծու, ով­քեր հա­վա­նա­բար չէին կա­րող ըն­կա­լել ու հաս­կա­նալ աշ­խարհն այն­պես, ինչ­պես դա հա­սա­նե­լի է մեզ այ­սօր։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, գերբ­նա­կան տար­րը կա՛մ նսե­մաց­վել, կա՛մ ընդ­հան­րա­պես հե­ռաց­վել է տե­սա­դաշ­տից՝ Աստ­վա­ծա­շուն­չը դարձ­ նե­լով մի փաս­տա­թուղթ, ո­րը, Աստ­ծո տե­սանկ­յու­նը մար­դու մա­սին լի­նե­լու փո­խա­րեն, դար­ձել է մար­դու տե­սանկ­յունն Աստ­ծո մա­սին։ Իսկ արդ­յունքն այն է, որ դար­վին­յան մտա­ծե­լա­կեր­պի և ժա­մա­նա­ կա­կից փի­լի­սո­փա­յու­թյան այս դա­րաշր­ջա­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը շա­ տե­րի հա­մար դար­ձել է ան­պա­տեհ ու ա­նի­մաստ: Այ­դու­հան­դերձ, մենք ամ­բող­ջո­վին մեր­ժում ենք նման դիր­քո­ րո­շու­մը։ Դրա փո­խա­րեն, Նոր Կ­տա­կա­րա­նում մենք կա­րող ենք տես­նել ամ­բողջ Սուրբ Գր­քին վե­րա­բեր­վե­լու ներշնչ­ված ձևը՝ ու­ սում­նա­սի­րե­լով, թե ինչ­պես էին Հի­սուսն ու ա­ռաք­յալ­նե­րը հաս­կա­ նում Հին Կտա­կա­րա­նը՝ միակ Աստ­վա­ծա­շուն­չը, որ այն ժա­մա­նակ Դաս 3

25

հա­սա­նե­լի էր նրանց։ Ինչ­պե՞ս էին նրանք վե­րա­բեր­վում նկա­րագր­ ված մարդ­կանց, վայ­րե­րին և­ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին։ Ո­րո՞նք էին նրանց են­թադ­րու­թյուն­ներն ու մեկ­նա­բա­նու­թյան հա­ջոր­դող ե­ղա­ նակ­նե­րը։ Ե­կե՛ք հետևենք նրանց և նրանց հաս­կա­ցո­ղու­թյա­նը՝ ի հե­ճուկս չներշնչ­ված մարդ ա­րա­րած­նե­րի թյուր կար­ծիք­նե­րի, ում են­թադ­րու­թյուն­նե­րը տա­նում են Աստ­ծո Խոս­քի նկատ­մամբ միայն թերահավատության և կաս­կա­ծի ձևա­վոր­ման։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 12

Գրված է Հով­հան­նես Մկրտ­չի կող­մից Հի­սու­սի մկրտու­թյու­նը նշա­նա­վո­րեց Փրկ­չի ծա­ռա­յու­թյան սկիզ­բը, ո­րից ան­մի­ջա­պես հե­տո Հի­սու­սը Հո­ գուց տար­վեց հրեա­կան ա­նա­պա­տը, որ­տեղ Իր ա­մե­նա­թույլ մարդ­ կա­յին վի­ճա­կում փորձ­վեց սա­տա­նա­յի կող­մից։ Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 4.1–11 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Հի­սուսն ա­նա­պա­տում պաշտ­պան­վում սա­տա­նա­յի գայ­թակ­ղու­թյուն­ նե­րից։ Ի՞նչ պետք է մենք սո­վո­րենք Աստ­վա­ծաշն­չի մա­սին այս պատ­մու­թյու­նից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ Հի­սու­սը փորձ­վում էր ա­խոր­ժա­կին վե­րա­բե­րող հար­ցում, Նա պա­տաս­խա­նեց. «Գր­ված է՝ Ոչ միայն հա­ցով կապ­րի մարդ, այլ ա­ մեն խոս­քով, որ դուրս է գա­լիս Աստ­ծո բե­րա­նից» (­Մատ­թեոս 4.4): Հի­սու­սը մատ­նան­շում է կեն­դա­նի Խոսքն ու դրա բա­ցար­ձա­կա­պես աստ­վա­ծա­յին աղբ­յու­րը։ Այս կերպ Նա հաս­տա­տում է Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Երբ փորձ­վում է աշ­խար­հի թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի և փառ­քի հար­ցում, Հի­սու­սը պա­տաս­խա­նում է. «Գր­ված է, թե Տի­ րո­ջը՝ քո Աստ­ծուն երկր­պա­գիր և միայն Նրան պաշ­տիր» (­Մատ­թեոս 4.10, Ղու­կաս 4.8): Քրիս­տո­սը հի­շեց­նում է մեզ, որ ճշմա­րիտ երկր­ պա­գու­թյունն ուղղ­ված է Աստ­ծուն և­ ու­րիշ ոչ մե­կի, և­ որ ճշմա­րիտ երկր­պա­գու­թյու­նը հնա­զան­դու­թյունն է Նրա Խոս­քին։ Եվ վեր­ջում, ցու­ցադ­րու­թյուն սի­րե­լու և­ են­թադ­րու­թյուն­նե­րի գայ­թակ­ղու­թյա­նը Հի­սու­սը պա­տաս­խա­նում է. «­Դարձ­յալ գրված է, թե՝ Մի՛ փոր­ձիր Տի­ րո­ջը՝ քո Աստ­ծուն» (­Մատ­թեոս 4.7, նաև Ղու­կաս 4.12)։ Բո­լոր ե­րեք գայ­թակ­ղու­թյուն­նե­րի դեպ­քում էլ Հի­սու­սը պա­տաս­ խա­նում է «գրված է» ար­տա­հայ­տու­թյամբ։ Սա նշա­նա­կում է, որ Հի­ 26

Դաս 3

սու­սը հղում է կա­տա­րում Աստ­ծո Խոս­քի, այլ ոչ ու­րիշ մի բա­նի վրա՝ սա­տա­նա­յի հար­ձա­կում­նե­րին ու մո­լո­րու­թյուն­նե­րին դի­մա­կա­յե­լու հա­մար։ Սա պետք է հզոր դաս լի­նի բո­լո­րիս հա­մար. Աստ­վա­ծա­շուն­ չը և մի­միայն Աստ­վա­ծա­շունչն է մեր հա­վա­տի վերջ­նա­կան չա­փա­ նիշն ու հիմ­քը։ Ա­յո՛, Աստ­վա­ծա­շուն­չը և միայն Աստ­վա­ծա­շունչն էր ո­սո­խի հար­ ձա­կում­նե­րից պաշտ­պան­վե­լու Հի­սու­սի միակ մի­ջո­ցը։ Հի­սուսն Աստ­ ված է, սա­կայն սա­տա­նա­յից պաշտ­պան­վե­լիս Նա հնա­զանդ­վում է բա­ցա­ռա­պես Աստ­ծո Խոս­քին։ Սա կար­ծիք չէ, ոչ էլ բարդ ու խճճված փաս­տարկ. այս­տեղ չկան անձ­նա­կան թշնա­ման­քի խոս­քեր, այլ, հա­կա­ռա­կը, օգ­տա­գործ­վում են Սուրբ Գր­քի պարզ, սա­կայն խո­րի­մաստ բա­ռե­րը։ Քրիս­տո­սի հա­ մար Սուրբ Գիր­քը ե­ղել է ա­մե­նա­մեծ հե­ղի­նա­կու­թյունն ու ա­մե­նա­մեծ զո­րու­թյու­նը։ Այս­պես, Նրա ծա­ռա­յու­թյունն սկսվում է հստակ հիմ­քով և շա­րու­նա­կում է կա­ռուց­վել Աստ­վա­ծաշն­չի ար­ժա­նա­հա­վա­տու­ թյան վրա։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել ա­պա­վի­նել Աստ­ծո Խոս­քին և հ­նա­ զանդ­վել դրան։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 13

Հիսուսն ու օրենքը Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 5.17–20, Մատ­թեոս 22.29 և Մատ­թեոս 23.2, 3 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է Հի­սուսն ա­սում այս տեքս­տե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հի­սուսն Իր ա­շա­կերտ­նե­րին սո­վո­րեց­նում էր հնա­զանդ լի­նել Աստ­ծո Խոս­քին և­ օ­րեն­քին։ Նրա խոս­քե­րում եր­բեք ոչ մի ակ­նարկ ան­գամ չի նկատ­վում, ո­րը կաս­կա­ծի տակ կառ­նի Աստ­վա­ծաշն­չի հե­ ղի­նա­կու­թյունն ու պա­տե­հու­թյու­նը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, Նա մշտա­պես Սուրբ Գիր­քը վկա­յա­կո­չում էր որ­պես աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյան աղբ­յուր։ Եվ սա­դու­կե­ցի­նե­րին Նա ա­սաց. «­Մո­լոր­ված եք, որ չգի­տեք գրքե­րը, և­ոչ Աստ­ծո զո­րու­թյու­նը» (­Մատ­թեոս 22.29)։ Հի­սու­սը սո­վո­ րեց­նում էր, որ զուտ մտա­վոր գի­տե­լիք­ներն Աստ­վա­ծաշն­չի և դ­րա վար­դա­պե­տու­թյան մա­սին բա­վա­րար չեն ճշմար­տու­թյունն ի­մա­նա­ լու հա­մար և, ինչն ա­վե­լի կարևոր է, Տի­րո­ջը ճա­նա­չե­լու հա­մար, Ով և ճշ­մար­տու­թյունն է։ Դաս 3

27

Ի՞նչ են մեզ ա­սում Մատ­թեոս 22.37–40 հա­մար­նե­րը Մով­սե­սի օ­ րեն­քի վե­րա­բեր­յալ Հի­սու­սի կար­ծի­քի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Օ­րի­նա­կա­նին տված Իր պա­տաս­խա­նում Հի­սուսն ամ­փո­փում է Ի­րե­նից մո­տա­վո­րա­պես 1500 տա­րի ա­ռաջ Մով­սե­սի կող­մից տրված Տա­սը պատ­վի­րան­նե­րը։ Հար­կա­վոր է նկա­տել, թե ինչ­պես է Հի­սու­ սը շեշ­տադ­րում հինկ­տա­կա­րան­յան օ­րենքն ու մե­ծա­րում այն։ Շատ քրիս­տոն­յա­ներ սխալ եզ­րա­հանգ­ման են ե­կել, թե այս­տեղ տրվում է նոր պատ­վի­րան, ուս­տի և­ ինչ-որ կերպ հինկ­տա­կա­րան­յան օ­րեն­քը փո­խա­րին­վել է նորկ­տա­կա­րան­յան Ա­վե­տա­րա­նով։ Սա­կայն փաս­տը մնում է փաստ, որ այն, ինչ սո­վո­րեց­նում էր Հի­սու­սը, հիմն­ված էր Հին Կ­տա­կա­րա­նի օ­րեն­քի վրա։ Քրիս­տո­սը բա­ցա­հայ­տում և հայտ­նում է օ­րենքն ա­վե­լի լիար­ժե­քու­թյամբ, այն­պես որ «այս եր­կու պատ­վի­րան­ նե­րից (ամ­փո­փում է Տա­սը պատ­վի­րան­նե­րը, ո­րոնց ա­ռա­ջին չոր­սը ներ­կա­յաց­նում են մարդ-Աստ­ված, իսկ վեր­ջին վե­ցը՝ մարդ-մարդ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը) կախ­ված են բո­լոր օ­րեն­քը և մար­գա­րե­նե­րը» (­Մատ­թեոս 22.40): Այս կերպ Հի­սու­սը նաև մե­ծա­րում է ողջ Հին Կ­տա­ կա­րա­նը, երբ ա­սում է «օ­րեն­քը և մար­գա­րե­նե­րը», քա­նի որ սա օ­րեն­ քին, մար­գա­րե­նե­րին և գր­վածք­նե­րին կամ Հին Կ­տա­կա­րա­նի բո­լոր ե­րեք բա­ժին­նե­րին անդ­րա­դառ­նա­լու ա­մե­նա­կարճ ճա­նա­պարհն է։ «­Նա (Քրիս­տո­սը) մատ­նան­շում է Սուրբ Գիր­քը որ­պես ա­նա­ռար­ կե­լի հե­ղի­նա­կու­թյուն ու­նե­ցող, և մենք պետք է ա­նենք նույ­նը։ Աստ­ վա­ծա­շուն­չը պետք է ներ­կա­յաց­վի որ­պես ան­սահ­ման Աստ­ծո Խոսք, որ­պես ա­մե­նայն հա­կա­մար­տու­թյան ա­վարտ և բո­լոր հա­վա­տի հիմ­ նա­քար»։ Է­լեն Ուայթ, Քրիս­տո­սի ա­ռակ­նե­րը, էջ 39, 40։ Հե­ղի­նա­կու­թյան ի՞նչ (ե­թե կան այդ­պի­սիք) մրցակ­ցա­յին աղբ­ յուր­ներ (ըն­տա­նիք, փի­լի­սո­փա­յու­թյուն, մշա­կույթ) կա­րող են խո­ չըն­դո­տել Աստ­ծո Խոս­քին ձեր հնա­զան­դու­թյա­նը։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 14

Հիսուսն ու ամբողջ Սուրբ Գիրքը Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 24.13–35, 44, 45 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Հի­սուսն օգ­տա­գոր­ծում Սուրբ Գիր­քը՝ ա­շա­կերտ­նե­րին ու­սու­ցա­ նե­լու բա­րի լու­րը։ ________________________________________________________________________ 28

Դաս 3

Քրիս­տո­սի մա­հից հե­տո Նրա հետևորդ­նե­րը շփո­թա­հար էին ու կաս­կած­նե­րի մեջ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող էր դա պա­տա­հել։ Ի՞նչ էր դա նշա­նա­կում։ Ղու­կա­սի այս գլխում մենք տես­նում ենք, որ Հի­սու­սը նրանց հայտն­վում է եր­կու ան­գամ. ա­ռա­ջին ան­գամ Էմ­մաու­սի ճա­նա­պար­հին՝ եր­կու հո­գու, հե­տո, ա­վե­լի ուշ՝ մյուս­ նե­րին։ Եր­կու ա­ռան­ձին դեպ­քե­րում Հի­սու­սը բա­ցատ­րում է, թե ինչ­պես Հին Կ­տա­կա­րա­նի մար­գա­րեու­թյուն­նե­րում գրված ա­մեն ինչ ի­րա­կա­նա­ցավ. «Եվ սկսե­լով Մով­սե­սից և բո­լոր մար­գա­րե­նե­ րից մեկ­նում էր նրանց՝ ինչ որ գրքե­րի մեջ գրված էր Իր մա­սին» (­Ղու­կաս 24.27)։ Եվ կրկին Ղու­կաս 24.44, 45 հա­մար­նե­րում Նա ա­սում է. «Այս այն բա­ներն են՝ որ ձեզ հետ խո­սե­ցի … թե պետք է կա­տար­վի Մով­սե­ սի օ­րեն­քում և մար­գա­րե­նե­րում և սաղ­մոս­նե­րում բո­լոր Ինձ հա­մար գրված­նե­րը»: Հե­տո Հի­սու­սը «նրանց միտ­քը բա­ցեց, որ գրքերն ի­ մա­նան»։ Նկա­տե՛ք Ղու­կաս 24.27 հա­մա­րի հա­տուկ հղու­մը «(բո­լոր) գրքե­ րին»։ Այն կրկին շեշ­տադր­վում է երկ­րորդ հատ­վա­ծում որ­պես Մով­սե­սի օ­րենք, մար­գա­րե­ներ և սաղ­մոս­ներ (­Ղու­կաս 24.44): Սա պար­զո­րոշ կեր­պով հաս­տա­տում է, որ Հի­սու­սը՝ մար­մին հա­գած Բա­ նը (­Հով­հան­նես 1.1–3, 14), ա­պա­վի­նում է Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­ թյա­նը՝ բա­ցատ­րե­լու, թե ինչ­պես էին այս բա­նե­րը կան­խա­գու­շակ­վել հար­յու­րա­վոր տա­րի­ներ ա­ռաջ։ Անդ­րա­դառ­նա­լով Սուրբ Գր­քի ընդ­ հան­րու­թյա­նը՝ Հի­սուսն ա­շա­կերտ­նե­րին սո­վո­րեց­նում է օ­րի­նա­կով։ Ա­վե­տա­րա­նի լու­րը տա­րա­ծե­լիս նրանք ևս պետք է բա­ցատ­րեին Սուրբ Գիր­քը՝ ամ­բողջ աշ­խար­հի նո­րա­դարձ­նե­րին ըմբռ­նում և զո­ րու­թյուն բե­րե­լու հա­մար։ Նկա­տեք նաև, թե ինչ­պես է Մատ­թեոս 28.18–20 հա­մար­նե­րում Հի­սուսն ա­սում Իր ա­շա­կերտ­նե­րին այն ժա­մա­նակ (և մեզ՝ այ­սօր). «Ա­մեն իշ­խա­նու­թյունն Ինձ տրվեց երկն­քում և­երկ­րում»։ Բայց այդ իշ­ խա­նու­թյու­նը մնում է ար­մա­տա­ցած Նրա Հոր և­ողջ Աստ­վա­ծու­թյան մեջ, քա­նի որ Նա ա­սում է նրանց. «Ու­րեմն գնա­ցեք, բո­լոր ազ­գե­րը ա­ շա­կեր­տեք՝ նրանց մկրտե­լով Հոր և Որ­դու և Սուրբ Հո­գու ա­նու­նով»։ Հետևում է ա­մե­նա­կարևոր հատ­վա­ծը. «Նրանց սո­վո­րեց­նե­լով, որ ա­ մեն ինչ որ ձեզ պատ­վի­րե­ցի՝ պա­հեն»։ Ի՞նչ է սո­վո­րեց­նում և­ ի՞նչ է հանձ­նա­րա­րում Հի­սու­սը։ Նրա դա­սե­րը հիմն­ված են Աստ­վա­ծաշն­չի վրա։ Նա ե­կավ Խոս­քի մար­գա­րեա­կան հե­ղի­նա­կու­թյան հի­ման վրա, և Սուրբ Գր­քի մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման մեջ Նա հնա­ զանդ­վեց Իր Հո­րը։ Դաս 3

29

Ե­թե Հի­սուսն ըն­դու­նում է ամ­բողջ Սուրբ Գիր­քը, ա­պա ին­չո՞ւ մենք պետք է ա­նենք նույ­նը։ Եվ կրկին, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել ըն­դու­նել ամ­բողջ Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, ե­թե նույ­նիսկ գի­տակ­ցում ենք, որ ոչ ա­մեն ինչ է այ­սօր պար­տա­դիր կեր­պով կի­րա­ռե­լի մեզ հա­մար։ Շա­բաթ օ­րը դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 15

Հիսուսը և Աստվածաշնչի ծագումն ու պատմությունը

Հի­սու­սը սո­վո­րեց­նում էր, որ Աստ­վա­ծա­շունչն Աստ­ծո Խոսքն է այն ի­մաս­տով, որ Աստ­վա­ծաշն­չի ա­սածն Աստ­ծո ա­սածն է։ Դրա ծա­ գումն Աստ­ծուց է, ուս­տի այն պա­րու­նա­կում է բա­ցար­ձակ հե­ղի­նա­ կու­թյուն կյան­քի յու­րա­քանչ­յուր ո­լոր­տի հա­մար։ Աստ­ված աշ­խա­տել է ողջ պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում՝ Իր կամքն Աստ­վա­ծաշն­չի մի­ջո­ցով մարդ­կու­թյա­նը հայտ­նի դարձ­նե­լու հա­մար։ Օ­րի­նակ, Մատ­թեոս 19.4, 5 հա­մար­նե­րում Հի­սու­սը մեջ­բե­րում է Մով­սե­սի խոս­քե­րը։ Բայց Հի­սու­սը վերց­նում է այս հատ­վա­ծը և­ ա­ սում. «­Նա, որ սկզբից ստեղ­ծեց …­ա­սաց. Ս­րա հա­մար մարդ կթող­նի հայ­րը և մայ­րը»։ «­Սուրբ Գիրքն ա­սում է» ա­սե­լու փո­խա­րեն Հի­սուսն ա­սում է «­Նա, որ սկզբից ստեղ­ծեց …­ ա­սաց»՝ վե­րագ­րե­լով Ա­րար­չի խոս­քին այն, ին­չը գրել է Ծնն­դո­ցի հե­ղի­նա­կը։ Ի­րա­կա­նում, այս­տեղ Աստ­ված ներ­կա­յաց­վում է որ­պես այս հայ­տա­րա­րու­թյան հե­ղի­նակ, նույ­նիսկ ե­թե այն գրվել է Մով­սե­սի կող­մից։ Կար­դա­ցե՛ք հետև­յալ տեքս­տե­րը։ Ինչ­պե՞ս էր Հի­սու­սը հաս­կա­ նում Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մա­կան կեր­պար­նե­րը և­ ի­րա­դար­ձու­ թյուն­նե­րը։ Մատ­թեոս 12.3, 4 ___________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մար­կոս 10.6–8 ______________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ղու­կաս 4.25–27 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ղու­կաս 11.51 ________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մատ­թեոս 24.38 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ 30

Դաս 3

Հի­սու­սը հետևո­ղա­կան կեր­պով վե­րա­բեր­վում է Հին Կ­տա­կա­րա­ նի մարդ­կանց, վայ­րե­րին և­ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին որ­պես պատ­մա­ կան ճշմար­տու­թյուն։ Նա հղվում է Ծնն­դոց 1-ին և 2-րդ գ­լուխ­նե­րին, Ա­բե­լին՝ Ծնն­դոց 4-րդ գլ­խում, Դա­վի­թին՝ ա­ռա­ջա­վո­րու­թյան հացն ու­տե­լիս, ինչ­պես նաև Ե­ղիա­յին մնա­ցած այլ պատ­մա­կան կեր­պար­ նե­րի հետ մեկ­տեղ։ Նա շա­րու­նակ խո­սում է հին ժա­մա­նակ­նե­րի մար­գա­րե­նե­րի տա­ռա­պանք­նե­րի մա­սին (­Մատ­թեոս 5.12, Մատ­ թեոս 13.57, Մատ­թեոս 23.34–36, Մար­կոս 6.4): Նա­խազ­գու­շա­կան լու­րի մեջ Հի­սու­սը նաև նկա­րագ­րում է Նո­յի օ­րե­րը. «Ու­տում էին և խ­մում էին, կին էին առ­նում և մար­դի էին գնում, մինչև այն օ­րը, որ Նո­յը մտավ տա­պա­նը։ Եվ չգի­տե­ցան, մինչև որ ջրհե­ղե­ղը ե­կավ, և­ ա­մեն­քին վեր ա­ռավ, այն­պես կլի­նի և մար­դի Որ­դու գա­լուս­տը» (­Մատ­թեոս 24.38, 39): Բո­լոր նշան­նե­րը մատ­նա­ցույց են ա­նում, որ Հի­սու­սը խո­սում էր Աստ­ծո այս ա­հեղ դա­տաս­տա­նի մա­սին որ­պես պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն։ Քա­նի որ Ին­քը՝ Հի­սու­սը, հղում է կա­տա­րում այս պատ­մա­ կան կեր­պար­նե­րին որ­պես ի­րա­կան ան­ձինք, ի՞նչ է ա­սում այս փաս­տը սա­տա­նա­յի խա­բեու­թյան զո­րու­թյան մա­սին, ինչն այ­ սօր նույ­նիսկ քրիս­տո­նեու­թյուն դա­վա­նող շատ մար­դիկ, հա­ ճախ հեր­քում են։ Ին­չո՞ւ մենք եր­բեք չպետք է ընկ­նենք այս ծու­ղա­կի մեջ։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 16

Առաքյալներն ու Աստվածաշունչը Նոր Կ­տա­կա­րա­նի հե­ղի­նակ­ներն Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նում են նույն կերպ, ինչ­պես Հի­սու­սը։ Վար­դա­պե­տա­կան, բարոյագիտության, ինչ­պես նաև մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման հար­ցե­րում Հին Կ­տա­կա­րա­նը նրանց հա­մար Աստ­ծո հե­ղի­նա­կա­վոր Խոսքն էր։ Մենք չենք գտնում ո­չինչ ոչ մի տեղ, որ այս մար­դիկ ա­նում կամ ա­սում են, ին­չը կա­րող է ձեռ­նոց նե­տել Աստ­վա­ծաշն­չի որևէ մա­սի հե­ղի­նա­կու­ թյա­նը կամ վա­վե­րա­կա­նու­թյա­նը։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում ստորև բեր­ված տեքս­տերն այն մա­սին, թե ինչ­պես էին ա­շա­կերտ­նե­րը հաս­կա­նում Աստ­ծո Խոս­քի հե­ղի­ նա­կու­թյու­նը։ Գործք ա­ռա­քե­լոց 4.24–26 ___________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 3

31

Գործք ա­ռա­քե­լոց 13.32–36 _________________________________________ ________________________________________________________________________ Հռո­մեա­ցիս 9.17 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գա­ղա­տա­ցիս 3.8 ____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս հատ­ված­նե­րում ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, թե որ­քան սերտ է կապ­ված Սուրբ Գիր­քը Իր՝ Աստ­ծո ձայ­նին։ Գործք ա­ռա­քե­լոց 4-րդ գլ­խում, Սուրբ Հո­գով լցվե­լուց ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ, ա­շա­կերտ­նե­րը փա­ռա­բա­նում են Աստ­ծուն Պետ­րո­սի և Հով­հան­նե­սի ա­զատ­ման հա­մար։ Փա­ռա­բա­նե­լիս նրանք բարձ­րաց­նում են ի­րենց ձայ­նե­րը՝ ըն­դու­նե­լով Աստ­ծուն որ­պես Ա­րա­րիչ և­ այն փաս­տը, որ Նա խո­սեց Իր ծա­ռա Դա­վի­թի մի­ջո­ցով։ Սա նշա­նա­կում է, որ Դավ­թի խոս­քերն Աստ­ծո խոս­քերն են։ Գործք ա­ռա­քե­լոց 13.32–36 հա­մար­նե­րում Դավ­ թի խոս­քե­րը կրկին մեջ­բեր­վում են, այս ան­գամ՝ Պո­ղո­սի կող­մից, սա­կայն այդ խոս­քե­րը վե­րագր­վում են Աստ­ծուն, քա­նի որ 32-րդ հա­ մարն ա­սում է. «Այն խոստ­մուն­քը, որ հայ­րե­րին ե­ղած էր»։ Հռո­մեա­ցիս 9.17 հա­մա­րում, որ­տեղ ակն­հայտ հե­րոսն Աստ­ված է, Պո­ղոսն օգ­տա­գոր­ծում է «­Գիր­քը» բա­ռը՝ ա­սե­լով. «Ո­րով­հետև Գիրքն ա­սում է փա­րա­վո­նին», որն ի­րա­կա­նում կա­րող էր հնչել. «Ո­րով­ հետև Աստ­ված ա­սում է փա­րա­վո­նին»։ Գա­ղա­տա­ցիս 3.8 հա­մա­րում «­Գիր­քը» բառն օգ­տա­գործ­վում է «Աստ­ված» բա­ռի փո­խա­րեն՝ ցույց տա­լով, թե որ­քան սերտ են փոխ­կա­պակց­ված Աստ­ծո Խոսքն ու Ին­ քը՝ Աստ­ված։ Ի­րա­կա­նում, Նոր Կ­տա­կա­րա­նի հե­ղի­նակ­նե­րը հա­վա­սա­րա­պես վստա­հում են Հին Կ­տա­կա­րա­նին որ­պես Աստ­ծո Խոսք։ Նոր Կ­տա­ կա­րա­նում կան հար­յու­րա­վոր մեջ­բե­րում­ներ Հին Կ­տա­կա­րա­նից։ Մի գիտ­նա­կան կազ­մել է ցու­ցակ, որ­տեղ ներ­կա­յաց­ված են 2688 հղում­ ներ՝ 400-ը Ե­սա­յիա­յի մար­գա­րեու­թյու­նից, 370-ը՝ Սաղ­մոս­նե­րից, 220ը՝ Ե­լից գրքից, և­այլն։ Ե­թե այս ցու­ցա­կին ա­վե­լաց­նենք ակ­նարկ­նե­րը և հիմնական կրկնվող դրույթները, ա­պա թիվն ան­հա­մե­մատ կմե­ծա­ նա։ Գր­քե­րը հա­գե­ցած են հինկ­տա­կա­րան­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի հղում­նե­րով, ո­րոնք հա­ճախ ներ­կա­յաց­վում են «Գր­ված է» ար­տա­ հայ­տու­թյամբ (­Մատ­թեոս 2.5, Մար­կոս 1.2, 7.6, Ղու­կաս 2.23, 3.4, Հռո­մեա­ցիս 3.4, 8.36, 9.33, Ա Կորն­թա­ցիս 1.19, Գա­ղա­տա­ցիս 4.27, Ա Պետ­րոս 1.16): Այս ա­մե­նը հաս­տա­տում է, որ Հին Կ­տա­կա­րա­նի Գրքերն այն հիմքն են, ո­րի վրա կա­ռուց­վել է Հի­սու­սի և­ա­ռաք­յալ­նե­ րի վար­դա­պե­տու­թյու­նը։ 32

Դաս 3

Այս օ­րի­նակ­ներն ի՞նչ պետք է սո­վո­րեց­նեն մեզ այն մա­սին, թե որ­քան վտան­գա­վոր են այն բո­լոր գա­ղա­փար­նե­րը, ո­րոնք միտ­ ված են նվա­զեց­նել Սուրբ Գր­քի նկատ­մամբ մեր վստա­հու­թյու­նը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 17

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Դա­րե­րի փա­փա­գը գրքի 68-74 է­ջե­րի «­Ման­կու­թյու­նը» և 114-123 է­ջե­րի «­Փոր­ձու­թյու­նը» գլուխ­նե­րը։ «­Մար­դիկ ի­րենց Աստ­ծո Խոս­քից, նույ­նիսկ Աստ­ծուց ի­մաս­տուն են հա­մա­րում և­ ի­րենց ըն­թացքն ան­սա­սան հիմ­քում գցե­լու և­ ա­ մեն ինչ Աստ­ծո Խոս­քով ստու­գե­լու փո­խա­րեն՝ նրանք այդ Խոսքն են ստու­գում գի­տու­թյան և բ­նու­թյան մա­սին ու­նե­ցած ի­րենց սե­փա­կան գա­ղա­փար­նե­րով։ Եվ ե­թե այն չի հա­մա­պա­տաս­խա­նում ի­րենց գի­ տա­կան գա­ղա­փար­նե­րին, ա­պա մի կողմ է նետ­վում որ­պես վստա­ հու­թյան ոչ ար­ժա­նի»։ Է­լեն Ուայթ, Ժա­մա­նա­կի նշան­ներ, 1884թ. մար­տի 27, էջ 1։ «Այն մար­դիկ, ով­քեր լավ ծա­նո­թա­նում են Աստ­ծո Խոս­քում բա­ ցա­հայտ­ված Նրա նպա­տակ­նե­րի ու ի­մաս­տու­թյան հետ, դառ­նում են մտա­վոր նե­րու­ժի տի­րա­պե­տող տղա­մար­դիկ և կա­նայք և կա­րող են լի­նել արդ­յու­նա­վետ գոր­ծիչ­ներ մեծ Կր­թո­ղի՝ Հի­սուս Քրիս­տո­սի հետ։ … Քրիս­տոսն Իր ժո­ղովր­դին տվել է ճշմար­տու­թյան խոս­քը, և բո­լո­րը կանչ­ված են դա աշ­խար­հին հայտ­նի դարձ­նե­լու գոր­ծի մաս կազ­մել։ … Չ­կա սրբա­գոր­ծում ճշմար­տու­թյու­նից, Աստ­ծո Խոս­քից հե­ռու։ Այս դեպ­քում որ­քա՜ն կարևոր է, որ այն հաս­կաց­վի յու­րա­ քանչ­յու­րի կող­մից»։ Է­լեն Ուայթ, Քրիս­տո­նեա­կան կրթու­թյան հիմ­ քե­րը, էջ 432։

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ե­թե Հի­սու­սը, Ա­վե­տա­րա­նը գրող­նե­րը և Պո­ղո­սը Հին Կ­տա­կա­ րանն ըն­դու­նում էին որ­պես Աստ­ծո Խոսք, ա­պա ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­սի այն մա­սին, թե ին­չու են Սուրբ Գր­քի վե­րա­բեր­յալ շատ ժա­մա­նա­կա­կից տե­սանկ­յուն­ներ սխալ, և թե ին­չու մենք չպետք է տրվենք այս փաս­տարկ­նե­րին, ան­կախ նրա­նից, թե ով է դա սո­ վո­րեց­նում։ Դաս 3

33

2. Մարդ­կանց մի փոքր պատ­կե­րա­ցում տա­լու հա­մար այն մա­սին, թե ուր են հա­սել ժա­մա­նա­կա­կից շատ աստ­վա­ծա­բան­ներ ի­րենց թերահավատությամբ՝ ներ­կա­յաց­նում ենք մի քա­նի կե­տեր, ո­ րոնք ժա­մա­նա­կա­կից աստ­վա­ծա­բան­նե­րը հեր­քում են։ Նրանք մեր­ժում են տա­ռա­ցիո­րեն վեց օր տևած ա­րա­րու­մը՝ փո­խա­րենն ըն­դու­նե­լով է­վոլ­յու­ցիոն տե­սու­թյան ա­ռա­ջար­կած մի­լիար­դա­վոր տա­րի­նե­րը։ Նրանք մեր­ժում են ան­մեղ Ա­դա­մի գո­յու­թյու­նը չըն­ կած աշ­խար­հում։ Նրանք մեր­ժում են հա­մաշ­խար­հա­յին ջրհե­ղե­ ղը։ Ո­մանք մեր­ժում են Աբ­րա­հա­մի ի­րա­կան գո­յու­թյու­նը։ Ո­մանք մեր­ժում են Ե­գիպ­տո­սից դուրս գա­լու պատ­մու­թյու­նը։ Ո­մանք մեր­ժում են Հի­սու­սի հրաշք­նե­րը, այդ թվում և Նրա մարմ­նա­կան հա­րու­թյու­նը։ Ո­մանք մեր­ժում են կան­խա­գու­շա­կող մար­գա­րեու­ թյուն­նե­րի գա­ղա­փա­րը, ո­րոն­ցում մար­գա­րե­նե­րը ներ­կա­յաց­նում են ա­պա­գան եր­բեմն դա­րեր և նույ­նիսկ հա­զա­րամ­յակ­ներ ա­ ռաջ։ Ի՞նչ պետք է մեզ ա­սի այս եզ­րա­կա­ցու­թյունն այն մա­սին, թե ինչ է կա­տար­վում, երբ մար­դիկ սկսում են կաս­կա­ծել Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­թյանն ու վա­վե­րա­կա­նու­թյա­նը։ Ո­րո՞նք են այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով կա­րե­լի է օգ­նել նման մարդ­կանց գալ ճշմար­տու­թյան հստակ ըն­կալ­մա­նը։ 3. Ե­րեք­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջում տրված հար­ցին ի պա­տաս­խան՝ ինչ­պե՞ս ենք մենք հաս­կա­նում այն, թե ինչ­պես կա­րող է ամ­բողջ Սուրբ Գիր­քը ներշնչ­ված լի­նել, նույ­նիսկ այն մա­սե­րը, ո­րոնք պար­ տա­դիր կեր­պով կի­րա­ռե­լի չեն մեր օ­րե­րում։

34

Դաս 3

ԴԱՍ 4 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 18–24

ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ՝ ՄԵՐ ԱՍՏՎԱԾԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԱՎՈՐ ԱՂԲՅՈՒՐԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Մար­կոս 7.1–13, Հռո­մեա­ցիս 2.4, Ա Հով­հան­նես 2.15–17, Բ Կորն­թա­ցիս 10.5, 6, Հով­հան­նես 5.46, 47, Հով­հան­նես 7.38։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Օ­րեն­քին ու վկա­յու­թյա­նը դի­մեք, ե­թե նրանք չխո­սեն այս խոս­քի հա­մե­մատ, նրանք ար­շա­լույս չու­նեն» (Ե­սա­յիա 8.

20): Չ­կա մի քրիս­տո­նեա­կան ե­կե­ղե­ցի, ո­րը չօգ­տա­գոր­ծի Աստ­վա­ ծա­շուն­չը՝ ա­պա­ցու­ցե­լու իր հա­վա­տամ­քը։ Այ­դու­հան­դերձ, Աստ­վա­ ծաշն­չի դերն ու հե­ղի­նա­կու­թյունն աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան մեջ բո­լոր ե­կե­ղե­ցի­նե­րում չէ, որ նույնն է։ Ի­րա­կա­նում, Աստ­վա­ծաշն­չի դե­րը կա­րող է մե­ծա­պես տար­բեր լի­նել՝ կախ­ված ե­կե­ղե­ցուց։ Սա կարևոր, բայց և բարդ թե­մա է, ո­րը մենք կբա­ցա­հայ­տենք՝ ու­սում­նա­սի­րե­լով հինգ տար­բեր ազ­դե­ցիկ աղբ­յուր­ներ, ո­րոնք ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­ նում Սուրբ Գր­քի՝ մեր մեկ­նա­բա­նու­թյան վրա՝ ա­վան­դու­թյուն, փոր­ ձա­ռու­թյուն, մշա­կույթ, բա­նա­կա­նու­թյուն և­ին­քը՝ Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Այս աղբ­յուր­նե­րը նշա­նա­կա­լից դեր են խա­ղում յու­րա­քանչ­յուր աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան մեջ և յու­րա­քանչ­յուր ե­կե­ղե­ցում։ Մենք բո­լորս մաս ենք կազ­մում տա­րա­տե­սակ ա­վան­դույթ­նե­րի և մ­շա­կույթ­նե­րի, ո­րոնք ի­րենց ազ­դե­ցու­թյունն են ու­նե­նում մեզ վրա։ Մենք բո­լորս ու­ նենք փոր­ձա­ռու­թյուն­ներ, ո­րոնք ձևա­վո­րում են մեր մտա­ծե­լա­կեր­ պը և­ ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­նում մեր ըն­կալ­ման վրա։ Մեզ բո­լո­րիս տրված է միտք՝ խոր­հե­լու և­ ի­րե­րը գնա­հա­տե­լու հա­մար։ Մենք բո­ լորս կար­դում ենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը և­ օգ­տա­գոր­ծում ենք այն Աստ­ ծուն և Նրա կամ­քը հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Այս աղբ­յուր­նե­րից ո՞­րը կամ ո­րո՞նց հա­մակ­ցու­թյունն ու­նի վեր­ջին խոս­քի հե­ղի­նա­կու­թյունն այն հար­ցում, թե ինչ­պես ենք մենք մեկ­ Դաս 4

35

նա­բա­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը, և­ ինչ­պե՞ս են դրանք օգ­տա­գործ­վում մե­կը մյու­սի առն­չու­թյամբ։ Որևէ աղբ­յու­րի կամ աղբ­յուր­նե­րի տրված ա­ռաջ­նայ­նու­թյու­նը տա­նում է շատ տար­բեր շեշ­տադր­ման և­ արդ­ յունք­նե­րի և­ ի վեր­ջո սահ­մա­նում է մեր ողջ աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան ուղ­ղու­թյու­նը։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 19

Ավանդույթ Ա­վան­դույթն ինք­նին վատ բան չէ։ Այն մեր ա­ռօր­յա կյան­քում ի հայտ ե­կող կրկնվող գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին ո­րո­շա­կի ռիթմ ու կա­ռուց­ վածք է տա­լիս։ Այն օգ­նում է մեզ կապ­ված մնալ մեր ար­մատ­նե­րին։ Ուս­տի և զար­մա­նա­լի չէ, որ ա­վան­դույ­թը կարևոր դեր է խա­ղում նաև կրո­նում։ Սա­կայն այն իր մեջ պա­րու­նա­կում է նաև ո­րոշ վտանգ­ներ։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում Մար­կոս 7.1–13 հա­մար­ներն այն մա­ սին, թե ինչ­պես էր Հի­սու­սը վե­րա­բեր­վում ո­րոշ մարդ­կա­յին ա­ վան­դույթ­նե­րի Իր օ­րե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այն ա­վան­դույ­թը, ո­րին բախ­վեց Հի­սու­սը, հրեա­կան հա­մայն­քում մեծ խնամ­քով և­ ու­շադ­րու­թյամբ փո­խանց­վում էր ու­սուց­չից ա­շա­ կեր­տին։ Հի­սու­սի ժա­մա­նակ­նե­րում այն իր դիրքն էր գրա­վել Սուրբ Գր­քի կող­քին։ Այ­դու­հան­դերձ, ա­վան­դույթն ու­նի եր­կար ժա­մա­նա­ կա­հատ­վա­ծի ըն­թաց­քում ա­վե­լի ու ա­վե­լի շատ ման­րա­մաս­ներ և տե­սանկ­յուն­ներ կու­տա­կե­լու մի­տում, ո­րոնք ի սկզբա­նե չեն կազ­մել Աստ­ծո Խոս­քի և ծ­րագ­րի մաս։ Մարդ­կա­յին այս ա­վան­դույթ­նե­րը թեև ա­ռաջ են տար­վում հարգ­ված «ծե­րե­րի» (տե՛ս Մար­կոս 7.3, 5)՝ հրեա­ կան հա­մայն­քի հոգևոր ա­ռաջ­նորդ­նե­րի կող­մից, հա­վա­սա­րա­զոր չեն Աստ­ծո պատ­վի­րան­նե­րին (տե՛ս Մար­կոս 7.8, 9): Դրանք մարդ­ կա­յին ա­վան­դույթ­ներ էին և­ ի վեր­ջո մարդ­կանց հասց­րին այն­տեղ, որ­տեղ նրանք «Աստ­ծո խոսքն ա­նար­գում» էին (­Մար­կոս 7.13): Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցիս 11.2 և Բ Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 3.6 հա­ մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս ենք տար­բե­րա­կում Աստ­ծո Խոսքն ու մարդ­ կա­յին ա­վան­դույթ­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր, որ մենք այդ տար­բե­րա­կումն ա­նենք։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 36

Դաս 4

Աստ­ծո կեն­դա­նի Խոս­քը մեր մեջ դնում է դրա նկատ­մամբ հար­գա­ լից և հա­վա­տա­րիմ դիր­քո­րո­շում։ Այս հա­վա­տար­մու­թյու­նը ծնում է ո­ րո­շա­կի ա­վան­դույթ։ Այ­դու­հան­դերձ, մեր հա­վա­տար­մու­թյու­նը միշտ պետք է նվիր­ված լի­նի կեն­դա­նի Աստ­ծուն, Ով Իր կամ­քը հայտ­նել է Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քում։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռով, Աստ­վա­ծա­շունչն ու­ նի ե­զա­կի դեր, ո­րով և դուրս է մղում մարդ­կա­յին բո­լոր ա­վան­դույթ­նե­ րը։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը վեր է բո­լոր, նույ­նիսկ բա­րի ա­վան­դույթ­նե­րից։ Այն ա­վան­դույթ­նե­րը, ո­րոնք ծնունդ են առ­նում Աստ­ծո և Նրա Խոս­քի հետ մեր ու­նե­ցած փոր­ձա­ռու­թյու­նից, մշտա­պես պետք է ստուգ­վեն Սուրբ Գր­քի չա­փիչ գա­վա­զա­նով։ Մենք՝ որ­պես ե­կե­ղե­ցի, ին­չե՞ր ենք ա­նում, ո­րոնք կա­րող են պի­տա­կա­վոր­վել որ­պես «ա­վան­դույթ­ներ»։ Ին­չո՞ւ է մշտա­պես կարևոր դրանք աստ­վա­ծաշնչ­յան ուս­մունք­նե­րից տար­բե­րա­կե­լը։ Շա­բաթ օ­րը քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խա­նը դա­սա­րա­նում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 20

Փորձառություն Կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 2.4 և Տի­տոս 3.4, 5 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­ պե՞ս ենք մենք զգում Աստ­ծո քաղց­րու­թյու­նը, ա­ռա­տու­թյու­նը, համ­բե­րու­թյու­նը, եր­կայ­նամ­տու­թյու­նը և սե­րը։ Ին­չո՞ւ է կարևոր, որ մեր հա­վա­տը չլի­նի պար­զա­պես վե­րա­ցա­կան, մտա­վոր գի­տե­ լիք, այլ մի բան, ո­րը մենք գործ­նա­կա­նում կի­րա­ռում ենք։ Միև­ նույն ժա­մա­նակ, ի՞նչ կերպ կա­րող են մեր փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րը հա­կա­սել Աստ­վա­ծաշն­չին և նույ­նիսկ ճա­նա­պար­հից շե­ղել մեր հա­վա­տը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Փոր­ձա­ռու­թյու­նը մեր մարդ­կա­յին գո­յու­թյան մի մասն է։ Այն մեր զգաց­մունք­նե­րի և մտ­քե­րի վրա հզոր ազ­դե­ցու­թյուն է ու­նե­նում։ Աստ­ված մեզ ստեղ­ծել է այն­պես, որ մեր հա­րա­բե­րու­թյու­նը Նրա ա­ րար­չա­գոր­ծու­թյան և նույ­նիսկ հենց Իր՝ Աստ­ծո հետ նշա­նա­կա­լից կեր­պով կապ­ված է մեր փոր­ձա­ռու­թյան հետ և ձևա­վոր­վում է դրա­ նով։ Աստ­ված կա­մե­նում է, որ մենք վե­րապ­րենք հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­ րի, ար­վես­տի և­ ե­րաժշ­տու­թյան, ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան հրաշք­նե­րի Դաս 4

37

գե­ղեց­կու­թյու­նը, ինչ­պես նաև Իր փրկու­թյան ու­րա­խու­թյունն ու Իր Խոս­քում տրված խոս­տում­նե­րի զո­րու­թյու­նը։ Մեր կրոնն ու հա­վատն ա­վե­լին են, քան պար­զա­պես վար­դա­պե­տու­թյուն և տ­րա­մա­բա­նա­ կան ո­րո­շում­ներ։ Այն, ինչ մենք վե­րապ­րում ենք, զգա­լիո­րեն ձևա­վո­ րում է Աստ­ծո մա­սին մեր տե­սանկ­յու­նը, նույ­նիսկ Նրա Խոս­քի մեր ըն­կա­լու­մը։ Բայց անհ­րա­ժեշտ է նաև պար­զո­րոշ կեր­պով տես­նել մեր փոր­ձա­ռու­թյան սահ­մա­նա­փա­կում­ներն ու պա­կա­սու­թյուն­նե­րը, երբ բա­նը հաս­նում է Աստ­ծո կամ­քը ճա­նա­չե­լուն։ Ի՞նչ նա­խազ­գու­շա­ցում ենք գտնում Բ Կորն­թա­ցիս 11.1–3 հա­ մար­նե­րում։ Ի՞նչ պետք է դա մեզ ա­սի մեր սե­փա­կան փոր­ձա­ռու­ թյուն­նե­րին վստա­հե­լու սահ­մա­նագ­ծի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Փոր­ձա­ռու­թյու­նը կա­րող է շատ խա­բու­սիկ լի­նել։ Ե­թե խո­սենք աստ­վա­ծաշնչ­յան լեզ­վով, փոր­ձա­ռու­թյու­նը պետք է ու­նե­նա իր պատ­շաճ ո­լոր­տը։ Այն պետք է տե­ղե­կաց­վի և ձևա­վոր­վի Սուրբ Գր­ քի հա­մա­ձայն և մեկ­նա­բան­վի ևս Սուրբ Գր­քի հա­մա­ձայն։ Եր­բեմն մենք ու­զում ենք փոր­ձել մի բան, ո­րը ներ­դաշ­նակ չէ Աստ­ծո Խոս­քի և կամ­քի հետ։ Այս դեպ­քում մենք պետք է սո­վո­րենք վստա­հել Աստ­ծո Խոս­քին նույ­նիսկ մեր փոր­ձա­ռու­թյան և ցան­կու­թյուն­նե­րի հար­ցում։ Մենք պետք է ու­շա­դիր լի­նենք հա­մոզ­վե­լու, որ նույ­նիսկ մեր փոր­ձա­ ռու­թյու­նը մշտա­պես ներ­դաշ­նակ է Աստ­ծո Խոս­քի հետ և չի հա­կա­ սում Աստ­վա­ծաշն­չի հստակ դա­սե­րին։ Այն հա­վա­տը, ո­րում սերն Աստ­ծո և մ­յուս­նե­րի նկատ­մամբ (տե՛ս Մար­կոս 12.28–31) գլխա­վոր պատ­վի­րան­ներն են, ակն­հայ­տո­ րեն այն հա­վատն է, ո­րում փոր­ձա­ռու­թյու­նը կարևոր է։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, ին­չո՞ւ է կարևոր, որ մենք մշտա­պես ստու­գենք մեր փոր­ձա­ռու­թյունն Աստ­ծո Խոս­քով։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 21

Մշակույթ Մենք բո­լորս պատ­կա­նում ենք կամ կազ­մում ենք ո­րո­շա­կի մշա­ կույ­թի կամ մշա­կույթ­նե­րի մաս։ Մենք նաև կրում ենք այդ մշա­կույ­ թի ազ­դե­ցու­թյու­նը և ձևա­վոր­վում դրա­նով։ Մե­զա­նից ոչ ոք դրա­նից խույս տալ չի կա­րող։ Եվ իս­կա­պես, խոր­հե՛ք, թե Հին Կ­տա­կա­րա­նում որ­քան շատ են ներ­կա­յաց­ված հին Իս­րա­յե­լի՝ ի­րեն շրջա­պա­տող 38

Դաս 4

մշա­կույթ­նե­րով ա­պա­կան­վե­լու պատ­մու­թյուն­նե­րը։ Ի՞նչն է ստի­պում մեզ կար­ծել, թե մենք այ­սօր նրան­ցից տար­բեր կամ ա­վե­լի լավն ենք։ Աստ­ծո Խոս­քը ևս տր­վել է հա­տուկ մշա­կույ­թում, թեև այն սահ­ մա­նա­փակ­ված չէ այդ մի մշա­կույ­թով։ Մինչ մշա­կու­թա­յին գոր­ծոն­ ներն ան­խու­սա­փե­լիո­րեն ազ­դում են Աստ­վա­ծաշն­չի մեր ըն­կալ­ման վրա, մենք չպետք է մո­ռա­նանք, որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը դուրս է գա­ լիս էթ­նի­կա­կա­նի, տի­րա­կա­լու­թյան և սո­ցիա­լա­կան կար­գա­վի­ճա­կի հաս­տատ­ված մշա­կու­թա­յին կար­գե­րի շրջա­նակ­նե­րից։ Սա պատ­ ճառ­նե­րից մեկն է, թե ին­չու է Աստ­վա­ծա­շուն­չը վեր ցան­կա­ցած մարդ­ կա­յին մշա­կույ­թից և­ինչ­պես է, որ նույ­նիսկ ու­նակ է վե­րա­փո­խե­լու և­ ուղ­ղե­լու ցան­կա­ցած մշա­կույ­թում առ­կա մե­ղա­վոր տար­րե­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Հով­հան­նես 2.15–17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ նկա­տի ու­նի Հով­հան­նե­սը, երբ ա­սում է, որ մենք չպետք է սի­րենք աշ­ խար­հի բա­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք ապ­րել աշ­խար­հում և, այ­ նուա­մե­նայ­նիվ, չու­նե­նալ աշ­խար­հա­յին մտա­ծե­լա­կերպ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մ­շա­կույ­թը, ինչ­պես Աստ­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ցան­կա­ցած այլ տե­սանկ­յուն, կրել է մեղ­քի ազ­դե­ցու­թյու­նը։ Հետևա­բար, այն նույն­ պես Աստ­ծո քննու­թյան ա­ռար­կա է։ Ա­յո, մեր մշա­կույ­թի ո­րո­շա­կի տե­սանկ­յուն­ներ կա­րող են հիա­նա­լի կեր­պով ներ­դաշ­նակ­վել մեր հա­վա­տի հետ, սա­կայն մենք պետք է միշտ շատ զգույշ լի­նենք և­ այդ եր­կուսն ի­րա­րից տա­րան­ջա­տենք։ Ի­դեա­լա­կան տար­բե­րա­կում, անհ­րա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում, աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­վա­տը պետք է մար­տահ­րա­վեր նե­տի գո­յու­թյուն ու­նե­ցող մշա­կույ­թին և ս­տեղ­ծի հա­կամ­շա­կույթ, ո­րը հա­վա­տա­րիմ է Աստ­ծո Խոս­քին: Քա­նի դեռ մեր մեջ խարսխ­ված չէ այն, ին­չը գա­լիս է ի վե­րուստ, մենք շատ շուտ տե­ ղի կտանք մեզ շրջա­պա­տող ի­րո­ղու­թյուն­նե­րին։ Է­լեն Ուայ­թը տա­լիս է հետև­յալ պատ­կե­րա­ցու­մը. «Քրիս­տո­ սի հետևորդ­նե­րը պետք է ա­ռանձ­նա­ցած լի­նեն աշ­խար­հից ի­րենց սկզբունք­նե­րով և հե­տաքրք­րու­թյուն­նե­րով, սա­կայն չպետք է մե­ կու­սա­նան աշ­խար­հից։ Փր­կի­չը մշտա­պես մարդ­կանց մեջ էր՝ ոչ թե խրա­խու­սե­լու նրանց այն ա­մե­նի մեջ, ին­չը չէր հա­մա­պա­տաս­խա­ նում Աստ­ծո կամ­քին, այլ բարձ­րաց­նե­լու և­ ազն­վաց­նե­լու նրանց»։ Է­լեն Ուայթ, Խոր­հուրդ­ներ ծնող­նե­րին, ու­սու­ցիչ­նե­րին և­ու­սա­նող­նե­ րին քրիս­տո­նեա­կան կրթու­թյան վե­րա­բեր­յալ, էջ 323։ Ձեր մշա­կույ­թի ո՞ր տար­րերն են աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­ թյան հետ կա­տար­յալ հա­կա­սու­թյան մեջ։ Եվ, ինչն ա­վե­լի կարևոր Դաս 4

39

է, ինչ­պե՞ս ենք մենք հաս­տա­տուն կեր­պով դի­մա­կա­յում այն տար­րե­րին, ո­րոնք փոր­ձում են ա­պա­կա­նել մեր հա­վա­տը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 22

Բանականություն Կար­դա­ցե՛ք Բ Կորն­թա­ցիս 10.5, 6, Ա­ռա­կաց 1.7 և Ա­ռա­կաց 9.10 հա­մար­նե­րը։ Մեր մտքե­րով Քրիս­տո­սին հնա­զանդ­վելն ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր։ Ին­չո՞ւ է Տի­րոջ երկ­յուղն ի­մաս­տու­թյան սկիզ­բը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված մեզ տվել է մտա­ծե­լու և­ող­ջա­միտ դա­տո­ղու­թյան ու­նա­ կու­թյուն։ Յու­րա­քանչ­յուր մարդ­կա­յին գոր­ծո­ղու­թյուն և յու­րա­քանչ­ յուր աստ­վա­ծա­բա­նա­կան փաս­տարկ են­թադ­րում է մեր մտա­ծե­լու և­եզ­րա­հան­գում­ներ ա­նե­լու ու­նա­կու­թյու­նը։ Մենք չենք խրա­խու­սում ա­նող­ջա­միտ հա­վա­տը։ 18-րդ դա­րի Լու­սա­վո­րու­թյան դա­րաշր­ջա­ նի արդ­յուն­քում, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, մարդ­կա­յին ող­ջամ­տու­թյունն ստա­ցավ նոր և գե­րիշ­խող դեր, հատ­կա­պես արևմտ­յան հա­սա­րա­ կու­թյան մեջ, ո­րը շատ ա­վե­լի մեծ էր, քան մտա­ծե­լու և ճիշտ եզ­րա­ կա­ցու­թյուն­նե­րի հաս­նե­լու մեր կա­րո­ղու­թյու­նը: Հա­կա­ռակ այն գա­ղա­փա­րի, թե մեր ողջ գի­տե­լիք­նե­րը հիմն­ված են զգա­յա­կան փոր­ձա­ռու­թյան վրա, մեկ այլ տե­սա­կետ մարդ­կա­ յին բա­նա­կա­նու­թյու­նը հա­մա­րում է գի­տու­թյան գլխա­վոր աղբ­յուր։ Ռա­ցիո­նա­լիզմ կոչ­վող այս տե­սա­կե­տը կողմ է այն գա­ղա­փա­րին, որ ճշմար­տու­թյունն զգա­յա­կան չէ, այլ մտա­վոր, և­ որ այն բխում է բա­նա­կա­նու­թյու­նից։ Այլ խոս­քե­րով, գո­յու­թյուն ու­նեն ո­րո­շա­կի ճշմար­տու­թյուն­ներ, և մի­միայն մեր բա­նա­կա­նու­թյու­նը կա­րող է ուղ­ղա­կիո­րեն ըն­կա­լել դրանք։ Այս մո­տե­ցու­մը մարդ­կա­յին բա­նա­ կա­նու­թյու­նը դարձ­նում է ճշմար­տու­թյան չա­փա­նիշ և նորմ։ Բա­ նա­կա­նու­թյու­նը դար­ձավ նոր հե­ղի­նա­կու­թյուն, ո­րի առջև մնա­ցած ա­մեն ինչ պետք է խո­նարհ­վեր, նե­րառ­յալ ե­կե­ղե­ցու հե­ղի­նա­կու­թյու­ նը և, ինչն ա­վե­լի ող­բեր­գա­կան է, նույ­նիսկ Աստ­վա­ծաշն­չի հե­ղի­նա­ կու­թյու­նը որ­պես Աստ­ծո Խոսք։ Այն ա­մե­նը, ինչ ինք­նին ակն­հայտ չէր մարդ­կա­յին բա­նա­կա­նու­թյան հա­մար, ան­տես­վեց, և դ­րա օ­րի­նա­ կա­նու­թյու­նը կաս­կա­ծի տակ դրվեց։ Այս դիր­քո­րո­շումն ազ­դեց Սուրբ Գր­քի շատ մա­սե­րի վրա։ Աստ­ծո բո­լոր հրաշք­ներն ու գերբ­նա­կան գոր­ծե­րը, ինչ­պի­սիք են Հի­սու­սի մարմ­նա­պես հա­րու­թյուն առ­նե­լը, 40

Դաս 4

կույ­սի հղա­նա­լը կամ վեց օր տևած Ա­րա­րու­մը, ո­րոնք ըն­դա­մե­նը մի քա­նիսն են օ­րի­նակ­նե­րից, այլևս չէին դի­տարկ­վում ճշմա­րիտ և­ար­ ժա­նա­հա­վատ։ Ճշ­մար­տու­թյունն այն է, որ մենք պետք է հի­շենք, որ նույ­նիսկ մեր դա­տո­ղու­թյունն է կրում մեղ­քի ազ­դե­ցու­թյու­նը և կա­րիք ու­նի տար­վե­լու Քրիս­տո­սի իշ­խա­նու­թյան ներ­քո։ Մարդ ա­րա­րա­ծի ըն­ կա­լու­մը մթագ­նած է, նա օ­տա­րա­ցած է Աստ­ծուց (Ե­փե­սա­ցիս 4.18): Մեզ անհ­րա­ժեշտ է լու­սա­վոր­վել Աստ­ծո Խոս­քով։ Ա­վե­լին, այն փաս­ տը, որ Աստ­ված մեր Ա­րա­րիչն է, մատ­նա­ցույց է ա­նում, որ, աստ­վա­ ծաշնչ­յան լեզ­վով ար­տա­հայտ­ված, մեր մարդ­կա­յին դա­տո­ղու­թյու­նը չի ստեղծ­վել որ­պես մի բան, ո­րը կա­րող է գոր­ծել Աստ­ծուց ան­կախ կամ ա­ռան­ձին։ Ա­վե­լի շուտ «ի­մաս­տու­թյան սկիզ­բը Տի­րոջ երկ­յուղն է» (Ա­ռա­կաց 9.10, հա­մե­մա­տե՛ք Ա­ռա­կաց 1.7 հետ): Մենք կա­րող ենք ճիշտ դա­տել, երբ միայն որ­պես մեր կյան­քի գե­րա­գույն ար­ժեք ենք ըն­դու­նում Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քում մարմ­նա­վոր­ված Աստ­ծո հայտ­ նու­թյու­նը և պատ­րաս­տա­կամ ենք հետևե­լու նրան, ինչ գրված է Աստ­վա­ծաշն­չում։ Դա­րեր ա­ռաջ Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րի նա­խա­գահ Թո­մաս Ջե­ֆեր­ սո­նը կազ­մեց Նոր Կ­տա­կա­րա­նի իր տար­բե­րա­կը՝ կտրել-դուրս հա­նե­լով բո­լոր այն հատ­ված­նե­րը, ո­րոնք, իր կար­ծի­քով, հա­կա­ սում էին ող­ջամ­տու­թյա­նը։ Դուրս մնա­ցին Հի­սու­սի հա­մար­յա բո­ լոր հրաշք­նե­րը, այդ թվում նաև Նրա հա­րու­թյու­նը։ Հենց միայն այս փաստն ի՞նչ պետք է սո­վո­րեց­նի մեզ ճշմար­տու­թյան ըն­կալ­ ման մարդ­կա­յին ող­ջամ­տու­թյան սահ­մա­նա­փա­կու­թյան մա­սին։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 23

Աստվածաշունչը Սուրբ Հո­գին, Ով բա­ցա­հայ­տել և ներշն­չել է Աստ­վա­ծաշն­չի բո­ վան­դա­կու­թյու­նը մարդ­կանց, եր­բեք մեզ չի ա­ռաջ­նոր­դի Աստ­ծո Խոս­ քին հա­կա­ռակ և չի շե­ղի դրա­նից։ Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րի հա­մար Աստ­վա­ծա­շունչն ու­նի ա­վե­լի բարձր հե­ղի­նա­կու­թյուն, քան մարդ­կա­յին ա­վան­դույ­թը, փոր­ձա­ռու­թյու­նը, բա­նա­կա­նու­թյու­նը կամ մշա­կույ­թը։ Աստ­վա­ծա­շունչն է այն միակ չա­փա­նի­շը, ո­րով մնա­ցած ա­մեն ինչ պետք է ստուգ­վի։ Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 5.46, 47 և Հով­հան­նես 7.38 հա­մար­նե­րը։ Հի­սուս Քրիս­տո­սի հա­մար ո՞րն էր հոգևոր հար­ցե­րի ըն­կալ­ման Դաս 4

41

հիմ­նա­կան աղբ­յու­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­վա­ծա­շուն­չը հաս­տա­տում, որ Հի­սուսն է ի­րա­կան Մե­սիան։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ո­րոշ մար­դիկ հայ­տա­րա­րում են, թե Սուրբ Հո­գուց հա­տուկ «հայտ­նու­թյուն­ներ» և ցու­ցում­ներ են ստա­ցել, սա­կայն դրանք հա­ կա­սում են Աստ­վա­ծաշն­չում տրված պարզ ու հստակ լու­րե­րին։ Ըստ այս մարդ­կանց՝ Սուրբ Հո­գին ու­նի ա­վե­լի մեծ հե­ղի­նա­կու­թյուն, քան Աստ­ծո Խոս­քը։ Բո­լոր այն մար­դիկ, ով­քեր նսե­մաց­նում են Աստ­ծո գրա­վոր և ներշնչ­ված Խոս­քը և շր­ջան­ցում են դրա պարզ լու­րը, քայ­ լում են վտան­գա­վոր ճա­նա­պար­հով և չեն հետևում Աստ­ծո Հո­գու ա­ ռաջ­նոր­դու­թյա­նը։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեր միակ հոգևոր պաշտ­պանն է։ Միայն Աստ­վա­ծա­շունչն է ար­ժա­նա­հա­վատ չա­փա­նիշ հա­վա­տին ու կրո­նին վե­րա­բե­րող բո­լոր հար­ցե­րում։ «­Սուրբ Հո­գին Աստ­վա­ծաշն­չի մի­ջո­ցով խո­սում է մտքի հետ և ճշ­ մար­տու­թյու­նը դրոշ­մում է սրտում: Բա­ցա­հայ­տե­լով կեղ­ծի­քը՝ այդ­ պես Նա դուրս է նե­տում այն հո­գուց: Աստ­ծո Խոս­քի մի­ջո­ցով գոր­ծող ճշմար­տու­թյան Հո­գով է հենց, որ Քրիս­տո­սը դե­պի Ի­րեն է քա­շում Իր ընտր­յալ ժո­ղովր­դին»։ Է­լեն Ուայթ, Դա­րե­րի փա­փա­գը, էջ 671։ Սուրբ Հո­գին եր­բեք չպետք է ըն­դուն­վի որ­պես Աստ­ծո Խոս­քի փո­խա­րի­նող։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, Նա աշ­խա­տում է Աստ­վա­ծաշն­չի հետ ներ­դաշ­նակ և դ­րա մի­ջո­ցով, որ­պես­զի մեզ մո­տեց­նի Քրիս­տո­ սին՝ դարձ­նե­լով Աստ­վա­ծա­շուն­չը վա­վե­րա­կան աստ­վա­ծաշնչ­յան հոգևո­րու­թյան միակ չա­փա­նի­շը։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը տրա­մադ­րում է ա­ռողջ վար­դա­պե­տու­թյուն (տե՛ս Ա Տի­մո­թեոս 4.6) և­ որ­պես Աստ­ծո Խոսք՝ այն ար­ժա­նա­հա­վատ է և­ ար­ժա­նի է լիար­ժեք ըն­ դու­նե­լու­թյան։ Մեզ հանձ­նա­րար­ված չէ քննա­դա­տել Սուրբ Գիր­քը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, այդ Աստ­ծո Խոս­քին է տրված ի­րա­վունք և­ իշ­խա­ նու­թյուն դա­տե­լու մեզ և մեր մ­տա­ծո­ղու­թյու­նը։ Ի վեր­ջո, այն Իր՝ Աստ­ծո գրա­վոր Խոսքն է։ Ին­չո՞ւ է Աստ­վա­ծա­շունչն ա­վե­լի ա­պա­հով ու­ղե­ցույց հոգևոր հար­ցե­րում, քան սուբ­յեկ­տիվ տպա­վո­րու­թյուն­նե­րը։ Ո­րո՞նք են հետևանք­նե­րը, երբ մենք չենք ըն­դու­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը որ­պես չա­փա­նիշ, ո­րով պետք է չա­փենք բո­լոր վար­դա­պե­տու­ թյուն­նե­րը և նույ­նիսկ մեր հոգևոր փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րը։ Ե­ թե անձ­նա­կան հայտ­նու­թյուն­նե­րը լի­նեին վերջ­նա­կան խոս­քը հոգևոր հար­ցե­րում, ին­չո՞ւ դա կհան­գեց­ներ ոչ այլ ին­չի, քան քաո­սի և ս­խալ­նե­րի։ 42

Դաս 4

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 24

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Մեծ պայ­քար գրքի 593-602 է­ջե­րի «­Սուրբ Գիր­քը որ­պես միակ պաշտ­պա­նու­թյուն» գլու­խը։ Ա­վան­դույ­թը, փոր­ձը, մշա­կույ­թը, բա­նա­կա­նու­թյու­նը և Աստ­վա­ ծա­շուն­չը՝ բո­լորն էլ ներ­կա են Աստ­ծո Խոս­քի մա­սին մեր մտո­րում­նե­ րում։ Վճ­ռա­կան հարցն է. թե այս աղբ­յուր­նե­րից ո­րի՞ն է պատ­կա­նում վերջ­նա­կան խոս­քը և լիա­կա­տար հե­ղի­նա­կու­թյու­նը մեր աստ­վա­ ծա­բա­նու­թյան մեջ։ Մի բան է՝ ըն­դու­նել Աստ­վա­ծա­շուն­չը, սա­կայն լրիվ ու­րիշ բան է թույլ տալ, որ­պես­զի Աստ­վա­ծա­շուն­չը Սուրբ Հո­գու ծա­ռա­յու­թյան մի­ջո­ցով ազ­դի կյան­քի վրա և փո­խի այն։ «Իր խոս­քում Աստ­ված մարդ­կանց փրկու­թյան հա­մար անհ­րա­ ժեշտ գի­տե­լիք­ներ է տվել: Սուրբ Գիր­քը պետք է ըն­դուն­վի որ­պես Նրա կամ­քի հե­ղի­նա­կա­վոր, անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյուն: Այն բնա­ վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, և նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­ մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 9։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ին­չո՞ւ է ա­վե­լի հեշտ պա­հել մարդ­կա­յին ա­վան­դույ­թի բո­լոր ման­ րա­մաս­ներն ան­գամ, քան ապ­րել Աստ­ծո օ­րեն­քի հո­գով, այն է՝ սի­րել մեր Տեր Աստ­ծուն մեր ամ­բողջ սրտով, մեր ամ­բողջ հո­գով և մեր ամ­բողջ մտքով, իսկ մեր դրա­ցուն՝ մեր ան­ձի պես (տե՛ս Մատ­թեոս 22.37–40)։ 2. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք միա­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջին հար­ցին տված ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։ Ի՞նչ դեր պետք է խա­ղա ա­վան­ դույ­թը մեր ե­կե­ղե­ցում։ Ի՞նչ օրհ­նու­թյուն­ներ և մար­տահ­րա­վեր­ ներ եք տես­նում կրո­նա­կան ա­վան­դույ­թի մեջ։ 3. Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ ա­վան­դույ­թը, ան­կախ այն փաս­տից, թե որ­քան բա­րի այն կա­րող է լի­նել, չզբա­ղեց­նի Աստ­ ծո Գրա­վոր Խոս­քի տե­ղը որ­պես վեր­ջնա­կան նորմ և հե­ղի­նա­կու­ թյուն մեզ հա­մար։ 4. Են­թադ­րենք՝ ինչ-որ մե­կը հայ­տա­րա­րում է, թե ե­րազ է տե­սել, ո­րում Տե­րը խո­սել է իր հետ և­ ա­սել, որ կի­րա­կին է ճշմա­րիտ հանգս­տի և­երկր­պա­գու­թյան օ­րը նորկ­տա­կա­րան­յան օ­րե­րի հա­ մար։ Ինչ­պե՞ս կպա­տաս­խա­նեիք այդ անձ­նա­վո­րու­թյա­նը, և­ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում նմա­նա­տիպ պատ­մու­թյուն­ներն այն մա­սին, Դաս 4

43

թե ինչ­պես անձ­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րը պետք է միշտ փորձ­ վեն Աստ­ծո Խոս­քով։ 5. Դա­սա­րա­նում խո­սե՛ք այն մշա­կույ­թի մա­սին, ո­րում այ­սօր ընկղմ­ ված է ձեր ե­կե­ղե­ցին։ Ինչ­պե՞ս է այդ մշա­կույթն ազ­դում ձեր հա­ վա­տի վրա։ Ի՞նչ օ­րի­նակ­ներ կա­րող ենք բե­րել պատ­մու­թյու­նից, երբ մշա­կույ­թը մե­ծա­պես ազ­դել է ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րի գոր­ծո­ ղու­թյուն­նե­րի վրա այն­պես, որ հետ­հա­յացք նե­տե­լով դրանց, այժմ դրանք ո­րա­կում ենք որ­պես բա­ցա­սա­կան ա­րարք­ներ։ Ի՞նչ դա­ սեր կա­րող ենք քա­ղել դրան­ցից այ­սօր, որ­պես­զի ինք­ներս էլ նմա­ նա­տիպ սխալ­ներ չգոր­ծենք։

44

Դաս 4

ԴԱՍ 5 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 25–ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 1

ՄԻԱՅՆ ՍՈՒՐԲ ԳԻՐՔ՝ ՍՈԼԱ ՍԿՐԻՊՏՈՒՐԱ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ա Կորն­թա­ցիս 4.1–6, Տի­տոս 1.9, Բ Տի­մո­թեոս 1.13, Մար­կոս 12.10, 26, Ղու­կաս 24.27, 44, 45, Ե­սա­յիա 8.20: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ո­րով­հետև Աստ­ծո խոս­քը կեն­դա­նի է և զո­րա­վոր և­ա­մեն երկ­սայ­րի սու­րից ա­վե­լի կտրուկ է, և թա­փան­ցում է մինչև շուն­չի և­ո­գու և հոդ­ված­նե­րի և ծու­ծի բա­ժան­վե­լը և քն­նող է սրտի մտքե­րը և խոր­հուրդ­նե­րը» (Եբ­րա­յե­ցիս 4.12): «­Միայն Սուրբ Գիր­քը» (սո­լա սկ­րիպ­տու­րա) բո­ղո­քա­կա­նու­թյան հայ­տա­րա­րու­թյու­նը բարձ­րաց­րեց Աստ­վա­ծա­շունչն աստ­վա­ծա­ բա­նու­թյան միակ չա­փա­նի­շի և վճ­ռո­րոշ աղբ­յու­րի աս­տի­ճա­նի։ Հա­կա­ռակ Հռո­մի Կա­թո­լիկ ե­կե­ղե­ցու, ո­րը հա­տուկ ու­շադ­րու­թյան է ար­ժա­նա­ցնում Սուրբ Գիր­քը և­ ա­վան­դու­թյու­նը՝ բո­ղո­քա­կան հա­ վա­տը շեշ­տադ­րում է «միայն» բա­նա­լի բա­ռը, ին­չը նշա­նա­կում է, որ միայն Սուրբ Գիրքն է վերջ­նա­կան հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, երբ գոր­ծը հաս­նում է հա­վա­տի և վար­դա­պե­տու­թյան հար­ցե­րին։ Աստ­վա­ծա­շունչն էր, որ վճռա­կան ուժ և հե­ղի­նա­կու­թյուն տվեց բո­ղո­քա­կան բարենորոգությանը և Հռո­մի ու դա­րեր շա­րու­նակ դրա սո­վո­րեց­րած սխալ­նե­րի դեմ բարենորոգության ապս­տամ­բու­թյա­նը։ Հա­կա­ռակ Սուրբ Գր­քի այ­լա­բա­նա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյա­նը, որ­տեղ շատ տար­բեր նշա­նա­կու­թյուն­ներ էին տրվում աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տին՝ բո­ղո­քա­կան բա­րե­փո­խիչ­նե­րը շեշ­տադ­րում էին Աստ­վա­ ծաշն­չի քե­րա­կա­նա­կան-պատ­մա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյան կարևո­ րու­թյու­նը, ո­րը լրջո­րեն էր ըն­դու­նում աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տի քե­րա­կա­նու­թյունն ու բա­ռա­ցի ի­մաս­տը: Այս շա­բաթ մենք կու­սում­նա­սի­րենք սո­լա սկ­րիպ­տու­րան ա­մե­նայն ման­րա­մաս­նու­թյամբ։ Մենք կսո­վո­րենք, որ սո­լա սկ­րիպ­տու­րան են­ թադ­րում է աստ­վա­ծաշնչ­յան մեկ­նա­բա­նու­թյան ո­րոշ հիմ­նա­քա­րա­յին Դաս 5

45

սկզբունք­ներ, ո­րոնք ան­փո­խա­րի­նե­լի են Աստ­ծո Խոս­քի պատ­շաճ ըն­ կալ­ման հա­մար։ Որ­պես բո­ղո­քա­կան­ներ` մենք պետք է Աստ­վա­ծա­շուն­ չը պա­հենք որ­պես բարձ­րա­գույն վար­դա­պե­տա­կան հե­ղի­նա­կու­թյուն։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 26

Սուրբ Գիրքը որպես իշխող նորմ Կազ­մա­վո­րու­մից ի վեր Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ներն ի­րենց հա­մա­րել են Գր­քի մար­դիկ, այ­սինքն Աստ­վա­ծաշն­չին հա­վա­տա­ցող քրիս­տոն­յա­ներ։ Որ­պես­զի հաս­տա­տենք սո­լա սկ­րիպ­տու­րա (միայն Սուրբ Գիր­ք) աստ­վա­ծաշնչ­յան սկզբուն­քը, մենք ըն­դու­նում ենք Աստ­ վա­ծաշն­չի ե­զա­կի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Մեր աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան իշ­ խող չափանիշը և մեր կյան­քի և վար­դա­պե­տու­թյան բա­ցար­ձակ հե­ղի­նա­կու­թյու­նը միայն Աստ­վա­ծա­շունչն է։ Այլ աղբ­յուր­նե­րը, ինչ­պի­ սիք են կրո­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյու­նը, մարդ­կա­յին բա­նա­կա­նու­թյու­նը կամ ա­վան­դույ­թը, են­թա­կա են Աստ­վա­ծաշն­չին։ Ի­րա­կա­նում, սո­լա սկ­րիպ­տու­րա սկզբուն­քը նպա­տակ ու­ներ պաշտ­պա­նել Աստ­վա­ ծաշն­չի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը ե­կե­ղե­ցու կախ­վա­ծու­թյու­նից և դ­րա մեկ­ նա­բա­նու­թյու­նից, ինչ­պես նաև դուրս մղել դրա մեկ­նա­բա­նու­թյան չա­փա­նիշ­նե­րի՝ Աստ­վա­ծաշն­չից չբխե­լու որևէ հնա­րա­վո­րու­թյուն։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցիս 4.1–6 հա­մար­նե­րը (հատ­կա­պես 6-րդը), ո­րում Պո­ղոսն ա­սում է, որ մենք պետք է սո­վո­րենք «գրվա­ծից ա­վե­լի բան չխոր­հել»։ Ին­չո՞ւ է այս կետն այս­քան կարևոր մեր հա­վա­տի հա­մար։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գր­վա­ծից չշեղ­վել չի նշա­նա­կում չու­սում­նա­սի­րել այլ ո­լորտ­ներ, ինչ­պի­սիք են աստ­վա­ծաշնչ­յան հնա­գի­տու­թյու­նը կամ պատ­մու­թյու­ նը։ Այլ ո­լորտ­նե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը կա­րող է լույս սփռել աստ­վա­ ծաշնչ­յան ո­րոշ տե­սանկ­յուն­նե­րի, ինչ­պես նաև հոգևոր հատ­ված­նե­րի վրա՝ այդ­պի­սով օգ­նե­լով մեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տը։ Գր­վա­ծից չշեղ­վե­լը չի բա­ցա­ռում նաև մեկ­նա­բա­նու­թյան հար­ցում այլ ռե­սուրս­նե­րի կի­րա­ռու­թյու­նը, ինչ­պի­սիք են բա­ռագր­ քե­րը, բա­ռա­րան­նե­րը, հա­մա­բար­բառ­նե­րը, ինչ­պես նաև այլ գրքեր և մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ։ Այ­դու­հան­դերձ, Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­շաճ մեկ­նա­բա­նու­թյան ժա­մա­նակ դրա տեքս­տերն ա­ռաջ­նա­յին են մնա­ ցած բո­լոր տե­սա­կետ­նե­րից, գի­տու­թյուն­նե­րից և­ երկ­րոր­դա­կան օգ­ 46

Դաս 5

նու­թյու­նից։ Այլ տե­սա­կետ­նե­րը պետք է ու­շադ­րու­թյամբ գնա­հատ­վեն Սուրբ Գր­քի՝ որ­պես մի ամ­բող­ջու­թյուն տե­սանկ­յու­նից։ Այն, ինչ մենք դրա­կա­նո­րեն հաս­տա­տում ենք սո­լա սկ­րիպ­տու­րա սկզբուն­քը կի­րա­ռե­լիս, այն է, որ ե­թե մեր հա­վա­տի մեկ­նա­բան­ման ժա­ մա­նակ հա­կա­սու­թյուն է ի հայտ գա­լիս, ա­պա մի­միայն Սուրբ Գիրքն է կրում այն հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, ո­րը գե­րա­կա­յում է և դա­տում ցան­կա­ցած այլ աղբ­յուր կամ ե­կե­ղե­ցա­կան ա­վան­դույթ։ Մենք չպետք է շեղ­վենք Աստ­վա­ծաշն­չում գրվա­ծից կամ գնանք դրան հա­կա­ռակ։ Ճշ­մա­րիտ քրիս­տո­նեու­թյու­նը և Ա­վե­տա­րա­նի հա­մո­զիչ քա­րո­զու­թյու­նը կախ­ված են Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­թյանն ան­սա­սան նվիր­վա­ծու­թյու­նից։ «­Մի­միայն Սուրբ Գիրքն է երկ­րի վրա գո­յու­թյուն ու­նե­ցող բո­լոր գրվածք­նե­րի ու վար­դա­պե­տու­թյուն­նե­րի ճշմա­րիտ տերն ու վար­պե­ տը»։ Մար­տին Լ­յու­թեր, Լյութերի գործերը, հատոր 32. Բարեփոխիչի գործունեությունը II, խմբագիր՝ Յարոսլավ Յան Պելիկան, Հիլթոն Կ. Օսվալդ և Հելմուտ Տ. Լեհման, հատոր 32 [Ֆիլադելֆիա, Ֆորթրեսս Փրես, 1999թ.], էջ 11, 12։ Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.10–11 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը տե­ղե­կաց­նում այն, ին­չի մա­սին մենք խո­սում ենք այս­տեղ Սուրբ Գր­քի գե­րա­կա­յու­թյան ա­ռու­մով։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 27

Սուրբ Գրքի միասնականությունը Աստ­վա­ծա­շունչն ինքն է հայ­տա­րա­րում, որ «ա­մեն Գիրք աստ­վա­ ծա­շունչ են» (Բ Տի­մո­թեոս 3.16), և­ որ «եր­բեք մի մար­գա­րեու­թյուն չտրվեց մարդ­կանց կամ­քի պես», և­ որ «­Սուրբ Հո­գուց շարժ­ված խո­ սե­ցին Աստ­ծո մար­դիկ» (Բ Պետ­րոս 1.21): Ի­մա­նա­լով, որ Աստ­ված է Աստ­վա­ծաշն­չի բա­ցար­ձակ հե­ղի­նա­կը՝ մենք կա­րող ենք ըն­դու­նել հիմ­ նա­րար միաս­նա­կա­նու­թյուն և ներ­դաշ­նա­կու­թյուն Սուրբ Գր­քի տար­ բեր մա­սե­րի միջև դրա սո­վո­րեց­րած հիմ­նա­կան դա­սե­րի առն­չու­թյամբ։ Կար­դա­ցե՛ք Տի­տոս 1.9 և Բ Տի­մո­թեոս 1.13 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Աստ­վա­ծաշն­չի միաս­նա­կա­նու­թյու­նը կարևոր մեր հա­վա­տի հա­մար։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մի­միայն ներ­քին միաս­նա­կա­նու­թյան հի­ման վրա, այն միաս­նա­ կա­նու­թյան, ո­րը բխում է իր աստ­վա­ծա­յին ներշն­չան­քից, Աստ­վա­ ծա­շուն­չը կա­րող է հան­դես գալ որ­պես իր սե­փա­կան մեկ­նիչ։ Ե­թե Դաս 5

47

Աստ­վա­ծա­շուն­չը չու­նե­նար հա­մընդ­հա­նուր միաս­նա­կա­նու­թյուն իր սո­վո­րեց­րած դա­սե­րում, այն չէր կա­րող վար­դա­պե­տա­կան ներ­դաշ­ նա­կու­թյուն ու­նե­նալ ցան­կա­ցած հար­ցի շուրջ։ Ա­ռանց Աստ­վա­ծաշն­ չի միաս­նա­կա­նու­թյան ե­կե­ղե­ցին ճիշ­տը սխա­լից տա­րան­ջա­տե­լու և հերձ­վա­ծո­ղու­թյու­նը մեր­ժե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն չէր ու­նե­նա։ Այն կար­գա­պա­հա­կան մի­ջոց­ներ ձեռք առ­նե­լու կամ Աստ­ծո ճշմար­տու­ թյու­նից շե­ղում­ներն ուղ­ղե­լու ոչ մի հիմք չէր ու­նե­նա։ Սուրբ Գիր­քը կկորց­ներ իր հա­մո­զիչ ու ա­զա­տագ­րող զո­րու­թյու­նը։ Հի­սուսն ու աստ­վա­ծաշնչ­յան գրող­նե­րը, այ­դու­հան­դերձ, ըն­ դու­նում են Սուրբ Գր­քի միաս­նա­կա­նու­թյու­նը, ո­րը հիմն­ված է դրա աստ­վա­ծա­յին ծագ­ման վրա։ Մենք սա կա­րող ենք տես­նել Հին Կ­ տա­կա­րա­նի ո­րոշ գրքե­րից որ­պես հա­վա­սա­րա­զոր ու ներ­դաշ­նակ ար­ժեք ու­նե­ցող, մեջ­բե­րում­ներ ա­նե­լու նրանց սո­վո­րու­թյան մեջ (Հռո­մեա­ցիս 3.10–18, այս­տեղ Պո­ղո­սը մեջ­բե­րում­ներ է ա­նում Ժո­ ղո­վո­ղից [7.20], Սաղ­մոս­նե­րից [14.2, 3, 5.9, 10.7] և Ե­սա­յիա­յի մար­ գա­րեու­թյու­նից [59.7, 8])։ Աստ­վա­ծաշն­չի գրող­նե­րը Սուրբ Գիր­քը հա­մա­րում էին ան­բա­ժա­ նե­լի, հա­մա­պար­փակ մի ամ­բող­ջու­թյուն, ո­րում հե­տա­գա­յում զար­գա­ ցում են ստա­նում հիմ­նա­կան թե­մա­նե­րը: Հին և Նոր Կտա­կա­րան­նե­րի միջև ոչ մի տա­րա­ձայ­նու­թյուն չկա։ Նոր Կ­տա­կա­րա­նը չի պա­րու­նա­ կում նոր ավե­տա­րան կամ նոր կրոն։ Նոր Կ­տա­կա­րա­նում բա­ցա­ հայտ­վում է Հին Կ­տա­կա­րա­նը, իսկ Նոր Կտա­կա­րա­նը կա­ռուց­վում է Հին Կ­տա­կա­րա­նի վրա։ Որ­պես այդ­պի­սին՝ եր­կու Կ­տա­կա­րան­ներն ու­նեն փո­խա­դարձ կապ, ո­րով և լույս են սփռում միմ­յանց վրա։ Աստ­վա­ծաշն­չի միաս­նա­կա­նու­թյու­նը նաև են­թադ­րում է, որ աստ­վա­ծաշնչ­յան թե­ման ու­սում­նա­սի­րե­լիս մենք պետք է հաշ­վի առ­նենք բո­լոր Գր­քե­րը (տո­տա սկ­րիպ­տու­րա), ոչ թե կա­ռու­ցենք մեր ուս­մունքն ըն­դա­մենն ա­ռանձ­նաց­ված պնդում­նե­րի վրա։ Ի՞նչ պետք է ա­նենք, երբ Աստ­վա­շածաշն­չում հան­դի­պում ենք տեքս­տե­րի կամ գա­ղա­փար­նե­րի, ո­րոնք թվում են միմ­յանց հա­ կա­սող։ Ինչ­պե՞ս ենք աշ­խա­տում դրանք լու­ծել։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 28

Սուրբ Գրքի հստակությունը Ցան­կա­ցած հղում Սուրբ Գր­քին ինքն ի­րե­նով ի­մաստ չու­նի, ե­թե Աստ­վա­ծաշն­չի տեքս­տի ի­մաս­տը պարզ չէ։ 48

Դաս 5

Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 21.42, Մատ­թեոս 12.3, 5, Մատ­թեոս 19.4, Մատ­թեոս 22.31, Մար­կոս 12.10, 26, Ղու­կաս 6.3, Մատ­թեոս 24.15 և Մար­կոս 13.14 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է են­թադ­րում Հի­սու­սի կրկնվող հղու­մը Սուրբ Գր­քին դրա լու­րի հստա­կու­թյան մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշնչ­յան վկա­յու­թյու­նը միան­շա­նակ է. Աստ­վա­ծա­շուն­ չը բա­վա­կա­նա­չափ պարզ է իր ուս­մունք­նե­րում։ Աստ­վա­ծա­շունչն այն­քան պարզ է, որ հատ­կա­պես դրա ա­մե­նա­հիմ­նա­րար ուս­մունք­ նե­րը կա­րող են հա­վա­սա­րա­պես հաս­կաց­վել թե՛ ե­րե­խա­նե­րի, թե՛ մե­ծա­հա­սակ­նե­րի կող­մից։ Սա­կայն, այ­դու­հան­դերձ, կան ան­սահ­ մա­նա­փակ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ, որ­պես­զի մեր գի­տու­թյունն ու ըն­կա­լումն ա­վե­լի ու ա­վե­լի խո­րա­նան։ Պար­տա­դիր չէ, որ Աստ­վա­ ծաշն­չի ի­մաս­տը մեզ հա­մար մեկ­նի ե­կե­ղե­ցա­կան մա­գիստ­րո­սը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, դրա հիմ­նա­կան ուս­մունք­նե­րը հաս­կա­նա­լի են բո­ լոր հա­վա­տաց­յալ­նե­րին։ Այն ըն­դու­նում է բո­լոր հա­վա­տաց­յալ­նե­րի քա­հա­նա­յու­թյու­նը և չի սահ­մա­նա­փա­կում իր մեկ­նու­թյունն ընտր­ յալ փոք­րա­թիվ մարդ­կանց, ինչ­պի­սիք են, օ­րի­նակ, ե­կե­ղե­ցա­կան­ նե­րը։ Ուս­տի, Աստ­վա­ծա­շուն­չը քա­ջա­լե­րում է մեզ ու­սում­նա­սի­րել Սուրբ Գր­քերն ինք­նու­րույն, ո­րով­հետև մենք կա­րող ենք հաս­կա­նալ Աստ­ծո՝ մեզ ուղղ­ված լու­րը։ Հս­տակ կեր­պով նշվում է, որ «Աստ­վա­ծաշն­չի գրող­նե­րի հետևո­ ղա­կան օ­րի­նա­կը ցույց է տա­լիս, որ Գր­քե­րը պետք է ըն­դուն­վեն ի­րենց պարզ, բա­ռա­ցի ի­մաս­տով, ե­թե չի խոս­վում հստակ և­ ակն­ հայտ փո­խա­բե­րու­թյան մա­սին: … Կա­րիք չկա ա­զատ­վել բա­ռա­ցի ի­մաս­տի «կեղևից»՝ ա­ռեղծ­վա­ծա­յին, թաքն­ված, այ­լա­բա­նա­կան ի­մաս­տի «մի­ջու­կին» հաս­նե­լու հա­մար, ո­րը կա­րող է բա­ցատ­րել միայն լու­սա­վոր­յա­լը»։ Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիս­տա­կան աստ­վա­ ծա­բա­նու­թյան ձեռ­նարկ [­Հեյ­գըրս­թաուն, Մե­րի­լենդ, Ռև­յու ընդ Հե­ րալդ հրա­տա­րակ­չա­կան միու­թյուն, 2000թ.], էջ 65։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, Աստ­վա­ծաշն­չի հստա­կու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է Սուրբ Գր­քի լեզ­վին, ի­մաս­տին և բա­ռե­րին, քա­նի որ աստ­վա­ծաշնչ­յան գրող­նե­րի կող­մից ներ­կա­յաց­ված է ո­րո­շա­կի ճշմար­տու­թյուն, և չ­կան աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տի սուբ­յեկ­տիվ, ան­վե­րահս­կե­լի, բազ­մա­կի ի­մաստ­ներ: Վե­րը նշված պնդում­նե­րից ոչ մե­կը չի նշա­նա­կում, որ եր­բեմն մենք չենք հան­դի­պի տեքս­տե­րի և գա­ղա­փար­նե­րի, ո­րոնք լիար­ժե­քո­րեն չենք հաս­կա­նա և չենք ըն­կա­լի։ Ի վեր­ջո, սա Աստ­ծո Խոսքն է, իսկ մենք ոչ այլ ինչ ենք, քան ըն­կած մարդ ա­րա­րած­ներ։ Այ­նուա­մե­նայ­ Դաս 5

49

նիվ, Աստ­ծո Խոս­քը բա­վա­կա­նա­չափ պարզ է այն բա­նե­րի հար­ցում, ո­րոնք իս­կա­պես անհ­րա­ժեշտ է ի­մա­նալ և հաս­կա­նալ, հատ­կա­պես փրկու­թյա­նը վե­րա­բե­րող հար­ցե­րում։ Հի­շե՛ք ժա­մա­նակ­ներ, երբ դուք չէիք հաս­կա­նում ո­րոշ տեքս­տեր, ո­րոնք հաս­կա­ցել եք շատ ա­վե­լի ուշ։ Ի՞նչ է ձեզ տվել այդ փոր­ձա­ ռու­թյու­նը, ո­րը մի­գու­ցե կօգ­նի ու­րիշ­նե­րին, ով­քեր պայ­քա­րում են նմա­նա­տիպ ի­րա­վի­ճա­կի դեմ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 29

Գիրքը մեկնաբանում է Գիրքը Միայն այն պատ­ճա­ռով, որ Գր­քե­րի հիմ­քում ըն­կած է միաս­նու­ թյու­նը, Աստ­վա­ծա­շուն­չը կա­րող է գոր­ծել որ­պես իր սե­փա­կան մեկ­ նիչ: Ա­ռանց նման միաս­նու­թյան, Սուրբ Գիր­քը չէր կա­րող լի­նել այն լույ­սը, ո­րը հայտ­նում է իր սե­փա­կան ի­մաս­տը, որ­տեղ Գր­քե­րի մի մա­սը մեկ­նում է մյուս մա­սը՝ դառ­նա­լով փոխ­կա­պակց­ված հատ­ված­ նե­րը հաս­կա­նա­լու բա­նա­լին։ Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 24.27, 44, 45 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Հի­ սու­սը վկա­յա­կո­չում Սուրբ Գիր­քը՝ բա­ցատ­րե­լու հա­մար, թե Ով է Ին­քը։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում այն մա­սին, թե ինչ­պես կա­րող ենք գոր­ծա­ծել Սուրբ Գիր­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գր­քե­րը Գր­քե­րին մեկ­նե­լու գե­ղեց­կու­թյունն այն է, որ այն հե­տա­ գա լույս է սփռում իր սե­փա­կան ի­մաս­տի վրա։ Այդ ա­նե­լով՝ մենք անխ­տիր կեր­պով ի­րար չենք միաց­նում տար­բեր հատ­ված­ներ՝ մեր կար­ծիքն ա­պա­ցու­ցե­լու հա­մար։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, խնամ­քով հաշ­վի ենք առ­նում յու­րա­քանչ­յուր հատ­վա­ծի հա­մա­տեքս­տը։ Դի­տարկ­վող հատ­վա­ծից ա­ռաջ և հե­տո ըն­կած ան­մի­ջա­կան հա­մա­տեքս­տից բա­ ցի, մենք պետք է հաշ­վի առ­նենք այն գրքի հա­մա­տեքս­տը, ո­րում գտնվում է տվյալ հատ­վա­ծը։ Ա­վե­լին, քա­նի որ հա­մա­ձայն Պո­ղո­սի՝ Սուրբ Գր­քում «ինչ որ գրվեց՝ մեր սո­վո­րե­լու հա­մար գրվեց» (Հռո­ մեա­ցիս 15.4), մենք պետք է ու­սում­նա­սի­րենք այն ա­մե­նը, ինչ Սուրբ Գիրքն ա­սում է տվյալ թե­մա­յի մա­սին։ «Աստ­վա­ծա­շունչն իր սե­փա­կան մեկ­նիչն է։ Դրա Գր­քե­րը պետք է հա­մե­մատ­վեն մե­կը մյու­սի հետ։ Ու­սում­նա­սի­րո­ղը պետք է սո­վո­րի դի­տար­կել Խոս­քը որ­պես ամ­բող­ջա­կա­նու­թյուն և տես­նել դրա մա­սե­ 50

Դաս 5

րի միջև կա­պը։ Նա պետք է գի­տու­թյուն ձեռք բե­րի դրա կարևո­րա­ գույն կենտ­րո­նա­կան թե­մա­յի՝ աշ­խար­հի հա­մար Աստ­ծո սկզբնա­կան ծրագ­րի, մեծ պայ­քա­րի ա­ռա­ջաց­ման, ինչ­պես նաև փրկագն­ման գոր­ծի մա­սին»։ Է­լեն Ուայթ, Կրթություն, էջ 190։ Երբ մենք հա­մե­մա­տում ենք Գր­քե­րը, կարևոր է Աստ­վա­ծա­շուն­չը ման­րակր­կիտ կեր­պով ու­սում­նա­սի­րել։ Ե­թե հնա­րա­վոր է, մենք դա պետք է ա­նենք դրա բնօ­րի­նակ լե­զու­նե­րով կամ գո­նե պատ­շաճ թարգ­ մա­նու­թյամբ, ո­րը հա­վա­տա­րիմ է բնօ­րի­նակ եբ­րա­յե­րեն և հու­նա­րեն Գր­քե­րում պա­րու­նակ­վող ի­մաս­տին։ Թեև բնօ­րի­նակ լե­զու­նե­րի ի­մա­ ցու­թյունն անհ­րա­ժեշտ չէ Աստ­վա­ծա­շուն­չը լավ հաս­կա­նա­լու հա­մար, ան­հրա­ժեշ­տու­թյան դեպ­քում այն ան­կաս­կած կօգ­նի։ Ե­թե ոչ, Խոս­քի հա­վա­տա­րիմ և­ ա­ղոթ­քով ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը, խո­նար­հու­թյամբ և հ­նա­զան­դու­թյամբ հան­դերձ, հաս­տա­տա­պես ա­ռատ պտուղ­ներ կտա։ Խոր­հե՛ք այն­պի­սի վար­դա­պե­տու­թյան մա­սին, ինչ­պի­սին, օ­րի­նակ, մա­հա­ցած­նե­րի վի­ճակն է, ո­րոնց դեպ­քում մի քա­նի ընտր­ված հա­ մար­նե­րի վրա կենտ­րո­նա­նա­լը կա­րող է հան­գեց­նել սխա­լի, ե­թե մյուս հատ­ված­ներն ան­տես­վեն։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե որ­քան կարևոր է հա­վա­քել և կար­դալ բո­լոր հա­մար­նե­րը, ո­րոնք Աստ­վա­ծաշն­չում խո­սում են միև­նույն թե­մա­յի շուրջ, որ­պես­զի լա­ վա­գույնս հաս­կա­նանք, թե ինչ է սո­վո­րեց­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը: ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 30

Սոլա սկրիպտուրա և Էլեն Գ. Ուայթ Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յիա 8.20 հա­մա­րը։ Ին­չո՞ւ է միշտ կարևոր վե­րա­ դառ­նալ աստ­վա­ծաշնչ­յան «օ­րեն­քին և վ­կա­յու­թյա­նը» որ­պես մեր ուս­մուն­քի և վար­դա­պե­տու­թյան չափանիշ։ Ի՞նչ է սա ա­սում այն մար­գա­րե­նե­րի ծա­ռա­յու­թյան մա­սին, ով­քեր չեն նե­րառ­վել աստ­ վա­ծաշնչ­յան կա­նո­նում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ մենք խո­սում ենք սո­լա սկ­րիպ­տու­րա­յի (միայն Սուրբ Գիր­ քը) մա­սին, Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ներն ան­խու­սա­փե­լիո­ րեն բախ­վում են այն հար­ցին, թե ինչ ա­նել Է­լեն Ուայ­թի գոր­ծե­րի հետ, ով նույն­պես ներշնչ­վել է Աստ­ծո կող­մից և ծա­ռա­յել որ­պես Աստ­ծո լրա­բեր Նրա մնա­ցորդ ժո­ղովր­դին։ Ո՞րն է նրա գոր­ծե­րի կա­պը Սուրբ Գր­քի հետ։ Դաս 5

51

Է­լեն Ուայ­թի գոր­ծե­րի նույ­նիսկ հարևան­ցի ըն­թեր­ցու­մը պար­ զո­րոշ կեր­պով ցույց է տա­լիս, որ նրա հա­մար Աստ­վա­ծա­շուն­ չը հիմ­նա­քա­րա­յին և կենտ­րո­նա­կան էր իր ողջ մտո­րում­նե­րի և­ աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան մեջ։ Ի­րա­կա­նում, նա բազ­միցս ըն­դու­նել է, որ Աստ­վա­ծա­շունչն է ա­մե­նա­բարձր հե­ղի­նա­կու­թյու­նը և բա­ ցար­ձակ նորմն ու չա­փա­նի­շը բո­լոր վար­դա­պե­տու­թյուն­նե­րի, հա­վա­տի և կ­յան­քի հա­մար (տե՛ս Մեծ պայ­քար, էջ 595)։ Ա­վե­լին, նա հստակ կեր­պով ըն­դու­նում և խ­րա­խու­սում էր սո­լա սկ­րիպ­ տու­րա­յի բո­ղո­քա­կա­նու­թյան մեծ սկզբուն­քը (տե՛ս Մեծ պայ­ քար, էջ 9)։ Հա­մա­ձայն Է­լեն Ուայ­թի սե­փա­կան կար­ծի­քի՝ իր գրվածք­նե­ րը երբ հա­մե­մատ­վում են Սուրբ Գր­քի հետ, «ա­վե­լի թույլ լույս են, ո­րոնք տղա­մարդ­կանց ու կա­նանց ա­ռաջ­նոր­դում են ա­վե­լի մեծ լույ­սին»՝ Աստ­վա­ծաշն­չին (Ադ­վենտ Ռև­յու ընդ Սա­բաթ Հե­ րալդ, 1903թ. հուն­վա­րի 20)։ Նրա գրվածք­նե­րը եր­բեք չեն ե­ղել աստ­վա­ծաշնչ­յան որևէ լուրջ ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մա­ռո­տա­ գիր կամ փո­խա­րի­նող։ Ի­րա­կա­նում նա մեկ­նա­բա­նում է. «­Դուք ծա­նոթ չեք Սուրբ Գր­քին։ Ե­թե Աստ­ծո Խոս­քը ձեր ու­սում­նա­սի­ րու­թյան ա­ռար­կան դարձ­նեիք և փա­փա­գեիք հաս­նել Աստ­վա­ ծաշն­չի նշա­ձո­ղին և ք­րիս­տո­նեա­կան կա­տա­րե­լու­թյան, դուք Վ­կա­յու­թյուն­նե­րի կա­րի­քը չէիք ու­նե­նա։ Դուք մեր­ժե­ցիք ծա­ նո­թա­նալ Աստ­ծո ներշնչ­ված Գր­քին, և հենց այդ պատ­ճա­ռով Աստ­ված փոր­ձեց հաս­նել ձեր սրտե­րին պարզ և­ ու­ղիղ վկա­յու­ թյուն­նե­րով»։ Է­լեն Ուայթ, Վկա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 2, էջ 605։ Նրա գրվածք­նե­րը որ­պես այդ­պի­սին ար­ժա­նի են գնա­հա­տան­ քի։ Նրանք ու­նեն միև­նույն տե­սա­կի ներշն­չանք, ինչ­պի­սին ու­նեին Աստ­վա­ծաշն­չի գրող­նե­րը, սա­կայն դրանց գոր­ծա­ռույ­թը տար­բեր­ վում է Աստ­վա­ծաշն­չի գրքե­րի գոր­ծա­ռույ­թից։ Նրա գրվածք­նե­րը չեն լրաց­նում Սուրբ Գիր­քը, այլ են­թա­կա են դրան։ Նա եր­բեք չի հա­վակ­նել, որ իր գրվածք­ներն զբա­ղեց­նեն Սուրբ Գր­քի տե­ղը, հա­կա­ռա­կը, նա միշտ մե­ծա­րել է Աստ­վա­ծա­շուն­չը որ­պես հա­վա­ տի և կ­յան­քի միակ չա­փա­նիշ։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե ինչ ան­հա­վա­նա­կան պարգև է մեզ տրվել Է­լեն Ուայ­թի ծա­ռա­յու­թյան մի­ջո­ցով։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել ա­վե­լի լավ գնա­հա­տել այն հիաս­քանչ լույ­սը, ո­րը գա­լիս է նրա­նից՝ միև­նույն ժա­մա­նակ պահ­պա­նե­լով Սուրբ Գր­քի գե­րա­ կա­յու­թյու­նը։ 52

Դաս 5

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 1

Հետագա ուսումնասիրության համար Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րի ձեռ­նար­կի Աստ­վա­ծաշն­չի մեկ­նա­բա­նու­թյա­նը վե­րա­բե­րող գլխում կար­դա­ցե՛ք Սուրբ Գր­քի հա­ման­մա­նու­թյան մա­սին խո­սող բա­ժի­նը, «­Սուրբ Գիրքն է իր սե­ փա­կան մեկ­նի­չը», ինչ­պես նաև Սուրբ Գր­քի հետևո­ղա­կա­նու­թյան և Սուրբ Գր­քի պար­զու­թյան վե­րա­բեր­յալ բա­ժին­նե­րը, էջ 64–66։ Կար­ դա­ցե՛ք Կր­թու­թյուն գրքի 20-րդ գ­լու­խը 185–192 է­ջե­րում՝ «Աստ­ վա­ծաշն­չի ու­սու­ցում և­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն», ինչ­պես նաև Ըն­տիր լու­րեր գրքի «­Խոս­քի ա­ռաջ­նայ­նու­թյու­նը», գիրք 3, էջ 29–33։ «Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րո­ղը պետք է սո­վո­րի դրան մո­տե­ նալ սո­վո­րո­ղի հո­գով։ Մենք դրա է­ջե­րը պետք է ու­սում­նա­սի­րենք ոչ թե մեր կար­ծիք­նե­րը հաս­տա­տող ա­պա­ցույց­ներ գտնե­լու հա­մար, այլ որ­պես­զի ի­մա­նանք, թե ինչ է ա­սում Աստ­ված։ Աստ­վա­ծաշն­չի ճշմա­րիտ գի­տու­թյու­նը կա­րե­լի է ձեռք բե­րել միայն այն Հո­գու օգ­ նու­թյամբ, Ում օգ­նու­թյամբ և տր­վել է այդ խոս­քը։ Եվ այդ գի­տու­ թյու­նը ձեռք բե­րե­լու հա­մար մենք պետք է ապ­րենք դրա­նով։ Մեզ անհ­րա­ժեշտ է հնա­զանդ­վել այն ա­մե­նին, ինչ հրա­հան­գում է Աստ­ծո Խոս­քը։ … Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը պա­հան­ջում է մեր ա­մե­նաե­ռան­դուն ջան­քե­րը և հա­մա­ռու­թյու­նը։ Ինչ­պես հան­քա­փորն է ո­րո­նում երկ­րի ըն­դեր­քում թաքն­ված գան­ձը, նույն­քան ե­ռան­դով և հա­մա­ռու­թյամբ մենք պետք է ո­րո­նենք Աստ­ծո Խոս­քի գան­ձե­րը»։ Է­լեն Ուայթ, Կր­թու­թյուն, էջ 189։ «Երբ Աստ­վա­ծա­շուն­չը դարձ­նում եք ձեր օդն ու ջու­րը, երբ դրա սկզբունք­նե­րը դարձ­նում եք ձեր բնա­վո­րու­թյան հատ­կան­շա­կան գծե­ րը, ա­վե­լի լավ կի­մա­նաք՝ ինչ­պես խոր­հուրդ ստա­նալ Աստ­ծուց։ Այ­սօր այս թան­կար­ժեք խոսքն եմ մե­ծա­րում ձեր առջև։ Չկրկ­նե՛ք այն, ինչ ես ա­սա­ցի՝ ա­սե­լով «քույր Ուայթն այս է ա­սել», «քույր Ուայթն այն է ա­ սել»։ Բա­ցա­հայ­տե՛ք, թե ինչ է ա­սում Իս­րա­յե­լի Տեր Աստ­վա­ծը, և­ա­րե՛ք այն, ինչ Նա հրա­մա­յում է»։ Է­լեն Ուայթ, Ընտիր լուրեր, գիրք 3, էջ 33։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ի՞նչ սխա­լա­կան հա­վա­տամ­քի կա­րող են մար­դիկ հան­գել այն պատ­ճա­ռով, որ դի­տար­կում են ըն­դա­մե­նը մի քա­նի ընտր­ված հատ­ված­ներ և­ոչ թե այն բո­լոր հատ­ված­նե­րը, ո­րոն­ցում Աստ­վա­ ծա­շուն­չը խո­սում է տվյալ թե­մա­յի մա­սին։ Դաս 5

53

2. Մատ­թեոս 11.11 հա­մա­րում Հի­սու­սը Հով­հան­նես Մկրտ­չի մա­սին ա­սում է. «Ճշ­մա­րիտ ա­սում եմ ձեզ՝ կա­նանց ծնած­նե­րի մեջ չի վեր կա­ցել Հով­հան­նես Մկրտ­չից մի մե­ծը, բայց երկն­քի ար­քա­յու­թյան մի­ջի փոք­րը նրա­նից մեծ է»։ Հի­սուսն այս­տեղ մատ­նա­ցույց է ա­ նում մի մար­գա­րեի, ով ոչ մի գրվածք չու­նի Աստ­վա­ծաշն­չում, սա­ կայն նրա մա­սին այդ­պի­սի բան է ա­սում։ Ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­սի այն մա­սին, որ մար­գա­րեն կա­րող է գրվածք չու­նե­նալ Աստ­ վա­ծաշն­չում և, միև­նույնն է, լի­նել ճշմա­րիտ մար­գա­րե։ Ի՞նչ լուր կա­րող ենք մենք՝ Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ներս, քա­ղել այս փաս­տից։ 3. Որ­պես ադ­վեն­տիստ­ներ՝ մենք միա­կը չենք, ով­քեր հայ­տա­րա­րում են, որ Աստ­վա­ծա­շունչն է վեր­ջնա­կան հե­ղի­նա­կու­թյունն ի­րենց հա­մար։ Ու­րիշ ե­կե­ղե­ցի­ներ ևս­ ա­նում են այս։ Այդ դեպ­քում, ինչ­ պե՞ս ենք մենք բա­ցատ­րում հա­կա­սա­կան վար­դա­պե­տու­թյուն­նե­ րը, ո­րոնք այլ հա­րան­վա­նու­թյուն­նե­րի քրիս­տոն­յա­նե­րը հայ­տա­ րա­րում են, թե նույն­պես վերց­րել են Աստ­վա­ծաշն­չից։

54

Դաս 5

ԴԱՍ 6 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 2–8

ԻՆՉՈ՞Ւ Է ՀԱՐԿԱՎՈՐ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ղու­կաս 24.36–45, Ա Կորն­թա­ցիս 12.10, Ա Կորն­թա­ցիս 14.26, Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.16–32, Հով­հան­նես 12.42, 43։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Բայց ա­ռանց հա­վա­տի ան­կա­րե­լի է հա­ճո լի­նել, ո­րով­ հետև Աստ­ծուն մո­տե­ցո­ղը պետք է հա­վա­տա, թե Նա կա, և թե Ի­րեն խնդրող­նե­րին վար­ձա­հա­տույց կլի­նի» (Եբ­րա­յե­ ցիս 11. 6): Աստ­վա­ծա­շուն­չը կար­դալ, նշա­նա­կում է նաև մեկ­նա­բա­նել Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Սա­կայն ինչ­պե՞ս ենք մենք դա ա­նում։ Ի՞նչ սկզբունք­ներ ենք կի­րա­ռում։ Օ­րի­նակ, ինչ­պե՞ս ենք վե­րա­բեր­վում Աստ­վա­ծաշն­չում ե­ղած տար­բեր տե­սա­կի գրվածք­նե­րին։ Օ­րի­նակ, այն հատ­վա­ծը, ո­րը կար­դում ենք, արդ­յո՞ք ա­ռակ է, մար­գա­րեա­ կան-խորհր­դան­շա­կան ե­րա՞զ, թե՞ պատ­մու­թյուն։ Սուրբ Գր­քի հա­մա­տեքս­տի պար­զա­բան­ման պես կարևոր հար­ցի լու­ծու­մը նե­ րա­ռում է ինք­նին մեկ­նա­բա­նու­թյան գոր­ծըն­թա­ցը։ Եր­բեմն ո­րոշ մար­դիկ Աստ­վա­ծա­շունչն օգ­տա­գոր­ծում են որ­ պես աստ­վա­ծա­յին պատ­գա­մա­խոս. նրանք պար­զա­պես բա­ցում են Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ընտ­րում են պա­տա­հա­կան աստ­վա­ծաշնչ­ յան տեքստ, որն, ի­րենց կար­ծի­քով, պետք է ա­ռաջ­նոր­դի ի­րենց։ Սա­կայն, աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­րը պա­տա­հա­կա­նու­թյան սկզբուն­քով ի­րար կա­պե­լը կա­րող է տա­նել շատ տա­րօ­րի­նակ և ս­խալ եզ­րա­հան­գում­նե­րի։ Օ­րի­նակ, երբ մի տղա­մարդ լքում է իր կնո­ջը մեկ այլ կնոջ պատ­ ճա­ռով, նախ­կին կի­նը մե­ծա­գույն վստա­հու­թյուն է ստա­նում՝ գտնե­ լով հետև­յալ աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րը. «Եվ Ես թշնա­մու­թյուն եմ դնում քո և կ­նոջ մեջ­տե­ղը» (Ծնն­դոց 3.15)։ Հիմն­վե­լով այս հա­մա­րի վրա՝ նա վստահ է լի­նում, որ իր ա­մուս­նու սի­րա­վե­պը եր­կար չի տևի։ Դաս 6

55

Հա­մա­տեքս­տից դուրս ցան­կա­ցած տեքստ ա­րագ դառ­նում է ինչ-որ մե­կի սե­փա­կան գա­ղա­փար­նե­րի և­օ­րա­կար­գի պատր­վակ ու պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն։ Ուս­տի մե­ծա­գույն անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն կա ոչ միայն կար­դալ Աստ­վա­ծա­շուն­չը, այլև ճիշտ մեկ­նա­բա­նել այն։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 3

Ենթադրություններ Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 24.36–45 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչն էր խան­գա­ րում Սուրբ Գր­քին քա­ջա­տեղ­յակ ա­շա­կերտ­նե­րին տես­նել Աստ­ ծո Խոս­քի ճշմա­րիտ ի­մաս­տը, նույ­նիսկ այն դեպ­քում, երբ Սուրբ Գր­քում նկա­րագր­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը տե­ղի էին ու­նե­նում նրանց աչ­քի ա­ռաջ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ոչ ոք չի սկսում կար­դալ Սուրբ Գիր­քը դա­տարկ մտքով։ Յու­րա­ քանչ­յուր ըն­թեր­ցող, Սուրբ Գր­քի յու­րա­քանչ­յուր ու­սում­նա­սի­րող Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նում է ո­րո­շա­կի պատ­մու­թյամբ և­անձ­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյամբ, որն ան­խու­սա­փե­լիո­րեն ազ­դում է մեկ­նա­բան­ման վրա։ Նույ­նիսկ ա­շա­կերտ­ներն ու­նեին ի­րենց սե­փա­կան գա­ղա­փար­ ներն այն մա­սին, թե ով էր Մե­սիան, և­ ինչ էր Նա ա­նե­լու՝ հիմն­ված ի­րենց ժա­մա­նակ­նե­րի ակն­կա­լիք­նե­րի վրա։ Խիստ հա­մոզ­մունք­նե­ րը թույլ չէին տա­լիս նրանց պար­զո­րոշ կեր­պով հաս­կա­նալ աստ­վա­ ծաշնչ­յան տեքս­տը, ինչն օգ­նում է բա­ցատ­րել, թե ին­չու էին նրանք այդ­քան հա­ճախ սխալ հաս­կա­նում Հի­սու­սին և Նրա կյան­քին, մահ­ վա­նը և հա­րու­թյանն ու­ղեկ­ցող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը։ Մենք բո­լորս ու­նենք ո­րո­շա­կի հա­մոզ­մունք­ներ այս աշ­խար­հի, բա­ցար­ձակ ի­րա­կա­նու­թյան, Աստ­ծո և­այլ­նի մա­սին, ո­րոնք մենք են­ թադ­րում կամ ըն­դու­նում ենք, նույ­նիսկ ինչ-որ տեղ ա­կա­մա կամ են­ թա­գի­տակ­ցո­րեն, երբ մեկ­նա­բա­նում ենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Ոչ ոք չի մո­տե­նում աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տին դա­տարկ մտքով։ Օ­րի­նակ, ե­թե ինչ-որ մե­կի աշ­խար­հա­յաց­քը կտրա­կա­նա­պես բա­ցա­ռում է Աստ­ծո ցան­կա­ցած գերբ­նա­կան մի­ջամ­տու­թյուն, այդ անձ­նա­վո­րու­ թյունն Աստ­վա­ծա­շուն­չը կար­դա­լիս այն չի ըն­կա­լի որ­պես պատ­մու­ թյան ըն­թաց­քում Աստ­ծո գոր­ծե­րի ար­ձա­նագ­րու­թյան ճշմա­րիտ ու վստա­հե­լի աղբ­յուր, այլ կմեկ­նա­բա­նի այն խիստ տար­բեր այն մե­կից, ով ըն­դու­նում է գերբ­նա­կա­նի առ­կա­յու­թյու­նը։ 56

Դաս 6

Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեկ­նա­բա­նող­ներն ի վի­ճա­կի չեն լիար­ժե­քո­րեն հրա­ժար­վել ի­րենց սե­փա­կան անց­յա­լից, փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րից, գա­ ղա­փար­նե­րից, ինչ­պես նաև կան­խա­կալ պատ­կե­րա­ցում­նե­րից ու կար­ծիք­նե­րից։ Հնա­րա­վոր չէ հաս­նել լիար­ժեք չե­զո­քու­թյան կամ բա­ ցար­ձակ օբ­յեկ­տի­վու­թյան աս­տի­ճա­նի։ Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­ րու­թյու­նը և­ աստ­վա­ծա­բա­նա­կան խո­հե­րը միշտ տե­ղի են ու­նե­նում աշ­խար­հի և Աստ­ծո բնույ­թի մա­սին են­թադ­րու­թյուն­նե­րի ֆո­նի վրա։ Սա­կայն բա­րի լուրն այն է, որ Սուրբ Հո­գին կա­րող է բա­ցել և­ ուղ­ղել մեր սահ­մա­նա­փակ ըն­կա­լումն ու են­թադ­րու­թյուն­նե­րը, երբ մենք կար­դում ենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը բաց մտքով և­ ազ­նիվ սրտով։ Աստ­վա­ծա­շուն­չը շա­րու­նակ հա­վաս­տում է, որ ար­մա­տա­պես տար­ բեր մշա­կույթ ու ծա­գում ու­նե­ցող մար­դիկ ու­նակ են ե­ղել հաս­կա­նալ Աստ­ծո Խոս­քը, և­որ Սուրբ Հո­գին ա­ռաջ­նոր­դում է մեզ «ա­մեն ճշմար­ տու­թյան մեջ» (­Հով­հան­նես 16.13): Ինչ­պի­սի՞ են­թադ­րու­թյուն­ներ ու­նեք աշ­խար­հի վե­րա­բեր­յալ։ Ի՞նչ կերպ կա­րող եք դրանք բո­լո­րը են­թար­կել Աստ­ծո Խոս­քին, որ­ պես­զի հենց Խոս­քը վե­րաձևա­վո­րի ձեր գա­ղա­փար­նե­րը և դ­րանք դարձ­նի ա­վե­լի ներ­դաշ­նակ այն ի­րա­կա­նու­թյան հետ, ո­րը սո­վո­ րեց­նում է Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 4

Թարգմանություն և մեկնաբանում Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է շատ հին լե­զու­նե­րով. Հին Կ­տա­կա­րա­ նը գրվել է հիմ­նա­կա­նում եբ­րա­յե­րեն, կան նաև ո­րոշ հատ­ված­ներ ա­րա­մեե­րեն, իսկ Նոր Կ­տա­կա­րա­նը գրվել է կոյ­նե հու­նա­րե­նով։ Աշ­ խար­հի բնակ­չու­թյան մե­ծա­մաս­նու­թյունն այ­սօր այս հին լե­զու­նե­րով ո՛չ գրում է, ո՛չ կար­դում։ Ուս­տի անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն կա, որ Աստ­վա­ ծա­շուն­չը թարգ­ման­վի տար­բեր ժա­մա­նա­կա­կից լե­զու­նե­րով։ Սա­կայն, ինչ­պես գի­տեն բո­լոր լավ թարգ­մա­նիչ­նե­րը, ցան­կա­ցած թարգ­մա­նու­թյուն նե­րա­ռում է ո­րո­շա­կի մեկ­նա­բա­նու­թյուն։ Կան բա­ ռեր, ո­րոնք չու­նեն ճշգրիտ հա­մար­ժեք թարգ­ման­վող լեզ­վում։ Տեքս­ տը զգու­շո­րեն և­ ու­շադ­րու­թյամբ թարգ­մա­նե­լու և հե­տո մեկ­նե­լու ար­վեստն ու հմտու­թյու­նը կոչ­վում է «հեր­մենև­տի­կա»։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցիս 12.10, Ա Կորն­թա­ցիս 14.26, Հով­ հան­նես 1.41, 9.7, Գործք ա­ռա­քե­լոց 9.36 և Ղու­կաս 24.27 հա­ մար­նե­րը։ Նշ­ված բո­լոր տեքս­տե­րում խոս­քը մեկ­նա­բա­նու­թյան և Դաս 6

57

թարգ­մա­նու­թյան մա­սին է։ Ղու­կաս 24.27 հա­մա­րում նույ­նիսկ Հի­ սու­սը պետք է բա­ցատ­րեր Սուրբ Գր­քի ի­մաստն ա­շա­կերտ­նե­րին։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում մեկ­նա­բա­նու­թյան կարևո­րու­թյան մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հու­նա­րեն հեր­մե­նեուո բա­ռը, ո­րից և ծա­գում է հեր­մենև­տի­կա (Աստ­վա­ծաշն­չի մեկ­նու­թյուն) բա­ռը, ծնունդ է առ­նում հու­նա­կան Հեր­մես աստ­ծո ա­նու­նից։ Հեր­մե­սը հայտ­նի էր որ­պես աստ­ված­նե­րի գոր­ծա­կալ և լ­րա­բեր, և­ որ­պես այդ­պի­սին՝ նա պա­տաս­խա­նա­տու էր, այլ բա­նե­րի հետ մեկ­տեղ, աստ­վա­ծա­յին լու­րը մարդ­կանց թարգ­ մա­նե­լու հա­մար։ Հեր­մենև­տի­կա­յի առն­չու­թյամբ մեզ հա­մար կարևոր է այն փաս­տը, որ ե­թե մենք չենք կա­րող կար­դալ բնօ­րի­նակ լե­զու­նե­րով, ա­պա տեքս­ տը մեզ հա­սա­նե­լի է միայն թարգ­մա­նու­թյան մի­ջո­ցով։ Բա­րե­բախ­տա­ բար, շատ թարգ­մա­նու­թյուն­ներ շատ լավ են մա­տու­ցում հիմ­նա­կան միտ­քը։ Մեզ հար­կա­վոր չէ Սուրբ Գիր­քը կար­դալ բնօ­րի­նակ լեզ­վով՝ դրա­նում հայտն­ված կարևո­րա­գույն ճշմար­տու­թյուն­նե­րը հաս­կա­ նա­լու հա­մար, նույ­նիսկ ե­թե այս լեզ­վա­բա­նա­կան գի­տե­լի­քը կա­րող է օգ­տա­կար լի­նել։ Այ­դու­հան­դերձ, ան­գամ լավ թարգ­մա­նու­թյամբ, շատ կարևոր է տեքս­տի պատ­շաճ մեկ­նու­թյու­նը, ինչ­պես տես­նում ենք Ղու­կաս 24.27 հա­մա­րում։ Սա է հեր­մենև­տի­կա­յի հիմ­նա­կան նպա­տա­կը. ճշգրիտ կեր­պով փո­խան­ցել աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­ րի ի­մաս­տը և­օգ­նել մեզ հաս­կա­նալ՝ ինչ­պես պատ­շա­ճո­րեն կի­րա­ռել տեքս­տի ուս­մուն­քը մեր կյան­քում այ­սօր։ Ինչ­պես Ղու­կա­սի ա­վե­տա­ րա­նի վե­րը նշված հա­մարն է ցույց տա­լիս, Հի­սուսն այդ ա­նում էր Իր հետևորդ­նե­րի հա­մար։ Պատ­կե­րաց­րեք միայն, թե ի՜նչ ե­րա­նու­թյուն կլի­ներ, ե­թե մեզ հա­մար Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեկ­ներ Ին­քը՝ Հի­սու­սը։ Շատ մար­դիկ կա­րող են կար­դալ տար­բեր թարգ­մա­նու­թյուն­նե­ րով, սա­կայն շա­տերն էլ չեն կա­րող։ Որ թարգ­մա­նու­թյան հետ էլ աշ­խա­տե­լիս լի­նեք, ին­չո՞ւ է կարևոր ու­սում­նա­սի­րել Խոսքն ա­ ղոթ­քով և փոր­ձել հնա­զանդ­վել դրա ուս­մուն­քին։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 5

Աստվածաշունչն ու մշակույթը Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.16–32 հա­մար­նե­րը։ Գործք ա­ռա­քե­լոց 17-րդ գլ­խում Պո­ղո­սը փոր­ձում էր փո­խան­ցել բա­ 58

Դաս 6

րի լու­րը նոր՝ հու­նա­կան մշա­կույ­թի փի­լի­սո­փա­յու­թյան հա­մա­ տեքս­տում։ Ինչ­պե՞ս են տար­բեր մշա­կու­թա­յին ա­վան­դույթ­ներն ազ­դում տար­բեր գա­ղա­փար­նե­րի կարևո­րու­թյան՝ մեր գնա­հատ­ ման վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մեր­ձա­վոր Արևել­քի մշա­կույ­թի մա­սին գի­տե­լիք­ներն օգ­տա­կար են աստ­վա­ծաշնչ­յան ո­րոշ տեքս­տեր հաս­կա­նա­լու հա­մար։ «Օ­րի­ նակ, հրեա­կան մշա­կույ­թը պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն էր վե­րագ­րում ան­հա­տին այն ա­րարք­նե­րի հա­մար, ո­րոնք նա ան­ձամբ չէր կա­ տա­րել, սա­կայն թույլ էր տվել տե­ղի ու­նե­նալ։ Ուս­տի և, Սուրբ Գր­քի ներշնչ­ված գրող­նե­րը սո­վո­րա­բար Աստ­ծուն վե­րագ­րում են ակ­տիվ մաս­նակ­ցու­թյուն այն հար­ցե­րում, ո­րոնց հար­ցում մենք՝ արևմտ­ յան մտա­ծե­լա­կեր­պի կրող­ներս, կա­սեինք, որ Նա թույլ տվեց կամ չկան­խեց դրա տե­ղի ու­նե­նա­լը, ինչ­պես, օ­րի­նակ, փա­րա­վո­նի սրտի խստաց­ման հար­ցը»։ «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­ նակ­նե­րը», բա­ժին 4։ Մ­շա­կույ­թը ևս բարձ­րաց­նում է ո­րոշ կարևոր հեր­մենև­տի­կա­կան հար­ցեր։ Արդ­յո՞ք Աստ­վա­ծա­շուն­չը պայ­մա­նա­վոր­ված է մշա­կույ­թով, ուս­տի և­առնչ­վում է միայն այն մշա­կույ­թին, ո­րում հայտն­վում է։ Կամ ո­րո­շա­կի մշա­կույ­թում տրված աստ­վա­ծա­յին լուրն անց­նո՞ւմ է արդ­ յոք այդ մշա­կույ­թի սահ­ման­ներն ու խո­սում հա­մայն մարդ­կու­թյան հետ։ Ի՞նչ է պա­տա­հում, երբ ինչ-որ մե­կի սե­փա­կան մշա­կու­թա­յին փոր­ձա­ռու­թյու­նը դառ­նում է Սուրբ Գր­քի մեկ­նու­թյան մեր հիմ­քը և լակ­մու­սի թուղ­թը։ Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.26 հա­մա­րում Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը հե­տաքր­ քիր տե­սանկ­յուն է ա­ռա­ջար­կում այն ի­րա­կա­նու­թյան վե­րա­բեր­յալ, ո­րը հա­ճախ ան­տես­վում է, երբ մար­դիկ կար­դում են այս տեքս­ տը։ Նա ա­սում է, որ Աստ­ված մեզ բո­լո­րիս ստեղ­ծեց մեկ ար­յու­ նից։ Թեև մեր մշա­կույթ­նե­րը շատ տար­բեր են, աստ­վա­ծաշնչ­յան տե­սանկ­յու­նից մեզ բո­լո­րիս միա­վո­րում է մի ընդ­հա­նուր կապ՝ ի հե­ճուկս մշա­կու­թա­յին տար­բե­րու­թյուն­նե­րի, և դա՝ այն պատ­ճա­ ռով, որ Աստ­ված է հա­մայն մարդ­կու­թյան Ա­րա­րի­չը։ Մեր մե­ղա­վո­ րու­թյունն ու փրկու­թյան անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը սահ­մա­նա­փակ­ված չէ մեկ մշա­կույ­թի շրջա­նակ­նե­րում։ Մեզ բո­լո­րիս անհ­րա­ժեշտ է այն փրկու­թյու­նը, ո­րը մեզ ա­ռա­ջարկ­վում է Հի­սուս Քրիս­տո­սի մահ­վան և հա­րու­թյան մի­ջո­ցով։ Դաս 6

59

Թեև Աստ­ված խո­սել է ո­րո­շա­կի սե­րունդ­նե­րի հետ, Նա հետևել և վե­րահս­կել է, որ­պես­զի Աստ­ծո Խոսքն ըն­թեր­ցող հե­տա­գա սե­րունդ­ նե­րը հաս­կա­նան, որ այդ ճշմար­տու­թյուն­ներն անց­նում են այն տե­ ղա­կան և սահ­մա­նա­փակ հան­գա­մանք­նե­րի սահ­ման­նե­րը, ո­րոնց ժա­մա­նակ­նե­րում գրվել են Աստ­վա­ծաշն­չի տեքս­տե­րը։ Որ­պես զու­գա­հեռ՝ խոր­հե՛ք հան­րա­հաշ­վի մա­սին, որն ա­ռա­ ջին ան­գամ ծա­գել է ՔՀ 9-րդ դա­րում Բաղ­դա­դում։ Նշա­նա­կո՞ւմ է սա արդ­յոք, որ մա­թե­մա­տի­կա­յի այս ճյու­ղի ճշմար­տու­թյուն­ներն ու սկզբունք­նե­րը սահ­մա­նա­փակ­վում են մի­միայն այդ ժա­մա­նա­կա­ հատ­վա­ծով և­այդ տե­ղան­քով։ Ի­հար­կե, ո՛չ։ Միև­նույն սկզբուն­քը կի­րա­ռե­լի է Աստ­ծո Խոս­քի հա­մար։ Թեև Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է շատ ժա­մա­նակ ա­ռաջ մի մշա­կույ­թում, ո­րը մե­ծա­պես տար­բեր­վում է այ­սօր­վա մեր մշա­կույ­թից, դրա­նում առ­ կա ճշմար­տու­թյուն­նե­րը նույն­քան ար­դիա­կան են մեզ հա­մար այ­սօր, որ­քան ար­դիա­կան էին այն մարդ­կանց հա­մար, ում ա­ռա­ջին ան­գամ հաս­ցեագր­վել են։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 6

Մեր մեղավոր ու ընկած բնույթը Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 9.39–41 և Հով­հան­նես 12.42, 43 հա­ մար­նե­րը։ Այս տեքս­տե­րում նկա­րագր­ված մարդ­կանց ի՞ն­չը խո­ չըն­դո­տեց ըն­դու­նել աստ­վա­ծաշնչ­յան լու­րի ճշմար­տու­թյու­նը։ Նա­խազ­գու­շաց­ման և շր­ջա­հա­յա­ցու­թյան ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել այս դեպ­քե­րից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հեշտ է ար­հա­մար­հան­քով ու ծաղ­րան­քով նա­յել կրո­նա­կան ա­ ռաջ­նորդ­նե­րին, ով­քեր մեր­ժե­ցին Հի­սու­սին՝ ի հե­ճուկս այդ­քան հզոր ա­պա­ցույց­նե­րի։ Այ­դու­հան­դերձ ինք­ներս էլ պետք է շատ ու­շա­դիր ու զգույշ լի­նենք, որ­պես­զի չփայ­փա­յենք ու չխրա­խու­սենք նման վե­րա­ բեր­մունք, երբ հար­ցը հաս­նում է Նրա Խոս­քին։ Կաս­կած ան­գամ չի կա­րող լի­նել, որ մեղքն ար­մա­տա­պես փո­խել, քայ­քա­յել և խ­զել է Աստ­ծո հետ մեր փոխհա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը։ Մեղքն ազ­դել է մեր մարդ­կա­յին գո­յու­թյան բո­լոր տե­սանկ­յուն­նե­րի վրա։ Այն ազ­դում է նաև Սուրբ Գիր­քը մեկ­նե­լու մեր ու­նա­կու­թյան վրա։ Խն­դի­րը միայն այն չէ, որ մեր մտա­վոր ու­նա­կու­թյուն­նե­րը հեշ­տու­թյամբ օգ­տա­ 60

Դաս 6

գործ­վում են մե­ղա­վոր նպա­տակ­նե­րի հա­մար, այլև այն, որ մեր մտքերն ու խո­հե­րը ա­պա­կան­վել են մեղ­քից և­այդ պատ­ճա­ռով փակ են Աստ­ծո ճշմար­տու­թյան հա­մար։ Մեր մտա­ծե­լա­կեր­պում կա­րե­լի է նկա­տել այդ ա­պա­կա­նու­թյան հետև­յալ բնու­թագ­րե­րը՝ հպար­տու­թյուն, ինք­նա­խա­ բեու­թյուն, կաս­կած, ան­տար­բե­րու­թյուն և­անհ­նա­զան­դու­թյուն։ Հպարտ մարդն ի­րեն վեր է բարձ­րաց­նում Աստ­ծուց և Նրա Խոս­քից, ո­րով­հետև հպար­տու­թյունն ստի­պում է ըն­թեր­ցո­ղին գե­ րագ­նա­հա­տել մարդ­կա­յին բա­նա­կա­նու­թյու­նը և­ այն հա­մա­րել ճշմար­տու­թյան վերջ­նա­կան դա­տա­վոր, նույ­նիսկ այն ճշմար­տու­ թյուն­նե­րի, ո­րոնք մենք գտնում ենք Աստ­վա­ծաշն­չում։ Նման դիր­քո­ րո­շու­մը նսե­մաց­նում է Սուրբ Գր­քի աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Ո­րոշ մար­դիկ հակ­ված են լսել միայն այն գա­ղա­փար­նե­րը, ո­րոնք հրա­պու­րիչ են ի­րենց հա­մար, նույ­նիսկ ե­թե դրանք հա­կա­սում են Աստ­ ծո հայտն­ված կամ­քին։ Աստ­ված մեզ նա­խազ­գու­շաց­րել է ինք­նա­խա­ բեու­թյան վտան­գի մա­սին (­Հայտ­նու­թյուն 3.17)։ Մեղ­քը փայ­փա­յում է նաև կաս­կած, որն ստի­պում է մեզ տա­տան­վել և չ­հա­վա­տալ Աստ­ծո Խոս­քին։ Երբ մարդ սկսում է կաս­կա­ծով, աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տի մեկ­նու­թյու­նը եր­բեք չի հան­գեց­նի ո­րո­շա­կիու­թյան։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, կաս­կա­ծող մարդն ա­րագ ի­րեն բարձ­րաց­նում է այն մա­կար­դա­կի, որ­ տե­ղից դա­տում է, թե ինչն է ըն­դու­նե­լի, և­ ինչն է ա­նըն­դու­նե­լի Աստ­ վա­ծաշն­չում։ Նման հո­ղի վրա կանգ­նե­լը չա­փա­զանց վտան­գա­վոր է։ Դրա փո­խա­րեն, մենք պետք է Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նանք հա­վա­ տով և հ­նա­զան­դու­թյամբ, այլ ոչ թե քննա­դա­տու­թյան և կաս­կա­ծի դիր­քե­րից։ Հպար­տու­թյու­նը, ինք­նա­խա­բեու­թյու­նը և կաս­կա­ծը տա­ նում են Աստ­ծո և Աստ­վա­ծաշն­չի նկատ­մամբ ան­տար­բե­րու­թյան, ո­րը հաս­տա­տա­պես հան­գեց­նե­լու է անհ­նա­զան­դու­թյան, այն է՝ Աստ­ ծո հայտն­ված կամ­քին հետևե­լու դժկա­մու­թյուն։ Երբևէ պա­տա­հե՞լ է, որ պայ­քա­րեք Աստ­վա­ծաշն­չում կար­դա­ցած հա­մոզ­մուն­քի դեմ, այ­սինքն՝ այն հստակ ցու­ցում է տվել ձեզ ա­ նել մի բան, սա­կայն դուք ու­զել եք ա­նել մեկ այլ բան։ Ինչ­պե՞ս է ա­վարտ­վել այդ պայ­քա­րը, և­ ի՞նչ եք դուք սո­վո­րել այդ փոր­ձա­ ռու­թյու­նից։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 7

Ինչո՞ւ է մեկնաբանությունը կարևոր Կար­դա­ցե՛ք Նեե­միա 8.1–3, 8 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Սուրբ Գիր­քը Դաս 6

61

հստակ հաս­կա­նալն այդ­քան կարևոր մեզ հա­մար ոչ միայն որ­ պես ան­հատ­ներ, այլև որ­պես ե­կե­ղե­ցի։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշն­չում ա­մե­նա­կարևոր հար­ցը վե­րա­բե­րում է փրկու­ թյա­նը, և թե ինչ­պես ենք մենք փրկվում։ Ի վեր­ջո, մեծ հաշ­վով, ու­րիշ է՞լ ինչ է կարևոր։ Ինչ­պես Հի­սուսն Ինքն ա­սաց՝ ի՞նչ օ­գուտ կա նրա­ նից, ե­թե մենք ստա­նանք այն ա­մե­նը, ինչ աշ­խարհն ա­ռա­ջար­կում է, սա­կայն կորց­նենք մեր սե­փա­կան ան­ձը (­Մատ­թեոս 16.26)։ Սա­կայն ի­մա­նալ, թե ինչ է սո­վո­րեց­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը փրկու­ թյան մա­սին, մե­ծա­պես կախ­ված է մեկ­նու­թյունից։ Ե­թե մենք Աստ­ վա­ծաշն­չին մո­տե­նանք և­ այն մեկ­նա­բա­նենք սխալ կեր­պով, մեծ է հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը, որ սխալ եզ­րա­հանգ­ման կգանք ոչ միայն փրկու­թյան հար­ցը հաս­կա­նա­լու հար­ցում, այլև այն ա­մե­նում, ին­չը սո­վո­րեց­նում է Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Ի­րա­կա­նում, նույ­նիսկ ա­ռաք­յալ­նե­ րի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում, աստ­վա­ծա­բա­նա­կան սխալ­ներն ար­դեն ներ­խու­ժել էին ե­կե­ղե­ցի, ո­րոնց, ան­կաս­կած, նե­ցուկ էին հան­դի­սա­ նում Սուրբ Գր­քի սխալ մեկ­նու­թյուն­նե­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 3.15, 16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­ սում այն մա­սին, թե որ­քան կարևոր է Սուրբ Գր­քի ճիշտ ըն­թեր­ ցու­մը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եվ իս­կա­պես, ե­թե մենք Գր­քի մար­դիկ ենք, ով­քեր ցան­կա­նում են ապ­րել միայն և միայն Աստ­վա­ծաշն­չով, և մեզ հա­մար չկան այլ հե­ղի­նա­կա­վոր աղբ­յուր­ներ, ինչ­պի­սիք են, օ­րի­նակ, ա­վան­դույ­թը, հա­վա­տամք­նե­րը կամ ե­կե­ղե­ցու ու­սու­ցո­ղա­կան հե­ղի­նա­կու­թյու­ նը, որ­պես­զի այն մեզ հա­մար մեկ­նա­բա­նի Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ա­պա աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշգրիտ հեր­մենև­տի­կա­յի հարցն այդ­քան կարևոր է, քա­նի որ մեր ձեռ­քի տակ կա մի­միայն Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ո­րը մեզ պետք է ա­սի՝ ին­չին մենք պետք է հա­վա­տանք և­ ինչ­պես պետք է ապ­րենք։ Սուրբ Գր­քի մեկ­նու­թյան հար­ցը կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թյուն ու­նի ե­կե­ղե­ցու աստ­վա­ծա­բա­նա­կան և­ա­վե­տա­րան­չա­կան ա­ռող­ջու­թյան հա­մար։ Ա­ռանց Աստ­վա­ծաշն­չի ճշգրիտ մեկ­նու­թյան չի կա­րող լի­նել վար­դա­պե­տու­թյան և դա­սե­րի միաս­նա­կա­նու­թյուն, ուս­տի և չի կա­ րող լի­նել ե­կե­ղե­ցու և մեր ա­ռա­քե­լու­թյան միաս­նա­կա­նու­թյուն։ Վատ և խե­ղա­թյուր­ված աստ­վա­ծա­բա­նու­թյունն ան­խու­սա­փե­լիո­րեն տա­ 62

Դաս 6

նում է դե­պի ոչ լիար­ժեք և­ ա­ղա­վաղ­ված ա­ռա­քե­լու­թյուն։ Ի վեր­ջո, ե­թե մենք աշ­խար­հին հայտ­նե­լու լուր ու­նենք, սա­կայն ինք­ներս չենք հաս­կա­նում այդ լու­րի ի­մաս­տը, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք արդ­յու­նա­վետ կեր­պով նե­ր­կա­յաց­նել այդ լուրն այն մարդ­կանց, ով­քեր դա լսե­լու կա­ րիք ու­նեն։ Կար­դա­ցե՛ք Ե­րեք հրեշ­տակ­նե­րի լու­րը Հայտ­նու­թյուն 14.6–12 հա­մար­նե­րում։ Ինչ­պի­սի՞ աստ­վա­ծա­բա­նա­կան խնդիր­ներ կան այս­տեղ, և­ ին­չո՞ւ է դրանք ճիշտ հաս­կա­նալն այդ­քան կարևոր մեր ա­ռա­քե­լու­թյան հա­մար։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 8

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Քայ­լեր դե­պի Քրիս­տոս գրքի 133-144 է­ջե­րի «Ինչ­պես հաղ­թա­հա­րել կաս­կած­նե­րը» գլու­խը և «Աստ­վա­ ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­նակ­նե­րը» փաս­տաթղ­թից բա­ժին 1-ը՝ «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյուն. են­թադ­րու­թյուն­ներ, սկզբունք­ներ և­ե­ղա­նակ­ներ», բա­ժին 2-ը՝ «­Սուրբ Գր­քի պա­հանջ­ նե­րից բխող են­թադ­րու­թյուն­ներ» և բա­ժին 3-ը՝ «­Սուրբ Գր­քի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի մո­տեց­ման սկզբունք­նե­րը» (Աստ­վա­ծաշն­ չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­նակ­նե­րը կա­րող եք գտնել հետև­յալ հղու­մով՝ www.adventistbiblicalresearch.org/materials/bibleinterpretation-hermeneutics/methods-bible-study)։ «Աստ­ծո Խոս­քը սո­վո­րե­լիս ու­սում­նա­սի­րու­թյան դռան առջև դրեք ձեր կան­խա­կալ կար­ծիք­ներն ու ժա­ռան­գա­կան և ձեռք­բե­ րո­վի գա­ղա­փար­նե­րը։ Եր­բեք չեք բա­ցա­հայ­տի ճշմար­տու­թյու­նը, ե­թե ու­սում­նա­սի­րեք Աստ­վա­ծա­շուն­չը ձեր սե­փա­կան գա­ղա­փար­ ներն ար­դա­րաց­նե­լու նպա­տա­կով։ Թո­ղե՛ք դրանք դրսում և զղ­ջա­ ցող սրտով նե՛րս մտեք ու լսե՛ք, թե ինչ ու­նի ա­սե­լու ձեզ Տե­րը։ Երբ ճշմար­տու­թյան խո­նարհ ո­րո­նո­ղը նստում է Քրիս­տո­սի ոտ­քե­րի մոտ և սո­վո­րում է Նրա­նից, Խոս­քը նրան հաս­կա­ցո­ղու­թյուն է տա­լիս։ Այն մարդ­կանց, ով­քեր ի­րենց սե­փա­կան կար­ծի­քով չա­փա­զանց ի­ մաս­տուն են Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րե­լու հա­մար, Քրիս­տոսն ա­սում է. «­Դուք պետք է հեզ և սր­տով խո­նարհ դառ­նաք, ե­թե ցան­ կա­նում եք ի­մաս­տուն լի­նել փրկու­թյան հա­մար։ Մի՛ կար­դա­ցեք Խոս­քը նախ­կին կար­ծիք­նե­րի լույ­սի ներ­քո. կար­ դա­ցե՛ք այն նա­խա­պա­շար­մունք­նե­րից ա­զատ­ված մտքով, ու­սում­ Դաս 6

63

նա­սի­րեք այն ու­շադ­րու­թյամբ և­ ա­ղոթ­քով։ Երբ կար­դա­լիս գա­լիս է հա­մո­զու­մը, և դուք տես­նում եք, որ ձեր փայ­փա­յած կար­ծիք­նե­րը ներ­դաշ­նակ չեն Խոս­քի հետ, մի՛ փոր­ձեք Խոս­քը հար­մա­րեց­նել այդ կար­ծիք­նե­րին։ Ձեր կար­ծիք­նե՛­րը հար­մա­րեց­րեք Խոս­քին։ Թույլ մի՛ տվեք, որ այն, ինչ սո­վո­րել և կի­րա­ռել եք անց­յա­լում, վե­րահս­կի ձեր ըն­կա­լու­մը։ Բա­ցե՛ք ձեր մտքի աչ­քե­րը՝ տես­նե­լու օ­րեն­քի զար­մա­նահ­ րաշ բա­նե­րը։ Պար­զե՛ք, թե ինչ է գրված, ա­պա հիմ­նեք ձեր ոտ­քե­րը հա­վի­տե­նա­կան Վե­մի վրա»։ Է­լեն Ուայթ, Լու­րեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րին, էջ 260։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ինչ­պե՞ս են մեր աշ­խար­հա­յաց­քը, կրթու­թյու­նը և մ­շա­կույթն ազ­ դում Սուրբ Գր­քի մեր մեկ­նա­բա­նու­թյան վրա։ Ին­չո՞ւ է մեզ հա­մար այդ­քան կարևոր տեղ­յակ լի­նել դրսի ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րից, ո­րոնք մենք ան­խու­սա­փե­լիո­րեն բե­րում ենք Աստ­վա­ծաշն­չի մեր մեկ­նա­ բա­նու­թյան մեջ։ 2. Բո­լորս հա­մա­ձայ­նում ենք, որ մե­ղա­վոր ենք և բա­ցա­սա­կան ազ­ դե­ցու­թյուն­նե­րի ենք են­թարկ­վում մեղ­քի կող­մից։ Ի՞նչ կերպ, ի՞նչ ե­ղա­նակ­նե­րով կա­րող է մեղքն ազ­դել Աստ­վա­ծաշն­չի՝ մեր ըն­ թերց­ման վրա։ Այ­սինքն, ի՞նչ է մեղքն ա­նում մեզ հետ, ին­չը կա­րող է Աստ­ծո Խոս­քի սխալ մեկ­նա­բա­նու­թյան պատ­ճառ դառ­նալ։ Օրի­ նակ, ինչ­պե՞ս կա­րող է Աստ­վա­ծաշն­չում դա­տա­պարտ­վող ինչոր բան ա­նե­լու ցան­կու­թյունն ստի­պել մեզ կար­դալ և հաս­կա­նալ Աստ­վա­ծա­շուն­չը խե­ղա­թյուր­ված կեր­պով։ Ու­րիշ ի՞նչ կերպ, ի՞նչ ձևե­րով է մեղ­քը զտում Աստ­վա­ծաշն­չի՝ մեր մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը։ 3. Ինչ­պե՞ս կա­րող է աստ­վա­ծաշնչ­յան ժա­մա­նակ­նե­րը և մ­շա­կույ­ թը լավ հաս­կա­նալն օգ­նել մեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ Սուրբ Գր­քի որոշ հատ­ված­ներ։ Բե­րե՛ք ո­րոշ օ­րի­նակ­ներ։

64

Դաս 6

ԴԱՍ 7 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 9–15

ԼԵԶՈՒՆ, ՏԵՔՍՏԸ ԵՎ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.46, 47, Գ Թա­գա­վո­րաց 3.6, Թվոց 6.24–26, Ծնն­դոց 1.26, 27, Ծնն­դոց 2.15–23, 15.1–5: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ա­ռեք այս օ­րեն­քի գիր­քը և դ­րեք նրան ձեր Ե­հո­վա Աստ­ծո ուխ­տի տա­պա­նա­կի մոտ, որ նա քեզ դեմ վկա­յու­թյուն լի­նի այն­տեղ» (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 31.26): Աշ­խար­հի մոտ 8 մի­լիարդ կազ­մող բնակ­չու­թյու­նը խո­սում է ա­ վե­լի քան 6000 լե­զու­նե­րով։ Աստ­վա­ծա­շունչն ամ­բող­ջու­թյամբ թարգ­ ման­վել է ա­վե­լի քան 600 լե­զու­նե­րով, իսկ միայն Նոր Կ­տա­կա­րա­նը կամ դրա ո­րոշ մա­սեր նաև թարգ­ման­վել են ա­վե­լի քան 2500 այլ լե­ զու­նե­րով։ Սա, իս­կա­պես որ, լե­զու­նե­րի շատ մեծ քա­նա­կու­թյուն է։ Սա­կայն, միև­նույն ժա­մա­նակ, այն շա­րու­նա­կում է մնալ աշ­խար­հին հայտ­նի լե­զու­նե­րի կե­սից քի­չը։ Հաշ­վարկ­վել է, որ աշ­խար­հի բնակ­չու­թյան 1.5 մի­լիար­դը չու­նի Աստ­վա­ծաշն­չի ոչ մի մա­սի թարգ­մա­նու­թյուն իր մայ­րե­նի լեզ­վով։ Թեև դեռևս շատ գործ կա ա­նե­լու, աստ­վա­ծաշնչ­յան ըն­կե­րու­թյուն­ նե­րի ջան­քե­րը թույլ են տվել, որ 6 մի­լիարդ մարդ Աստ­վա­ծա­շուն­չը կար­դա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նե­նա։ Եվ ինչ­պի­սի՜ օրհ­նու­թյուն է լի­նել նրանց շար­քե­րում, ով­քեր ու­ նեն Աստ­վա­ծա­շունչն ի­րենց մայ­րե­նի լեզ­վով։ Մենք հա­ճախ ենք դա ըն­դու­նում այն­պես, կար­ծես հենց այդ­պես էլ պետք է լի­ներ՝ մո­ռա­նա­լով, որ ոչ միայն շա­տե­րը չու­նեն Աստ­վա­ծա­շունչ, այլև Եվ­րո­պա­յում դա­րեր շա­րու­նակ այն դիտ­մամբ հե­ռու է պահ­վել մարդ­կանց լայն զանգ­ված­նե­րից։ Տ­պագ­րու­թյան և Ռե­ֆոր­մա­ ցիա­յի շնոր­հիվ այդ ի­րա­կա­նու­թյու­նը փոխ­վեց։ Նրանք, ով­քեր իս­կա­պես ու­նեն Աստ­վա­ծա­շուն­չը, շա­րու­նա­կում են փնտրտուք­ նե­րը՝ գտնե­լու, թե ինչ­պես մենք կա­րող ենք, լցված Հո­գով, սո­վո­ Դաս 7

65

րել ու­սում­նա­սի­րել Խոս­քը և ճա­նա­չել դրա է­ջե­րում հայտն­ված Տի­րո­ջը: ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 10

Հասկանալով Սուրբ Գրքերը Կար­դա­ցե՛ք Բ Տի­մո­թեոս 3.16, 17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ նպա­տա­կով է մեզ տրվել Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է որ­պես պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում Աստ­ ծո գոր­ծե­րի, ըն­կած մարդ­կա­յին ցե­ղը փրկագ­նե­լու Նրա ծրագ­րի վկա, ինչ­պես նաև ա­մեն ճշմար­տու­թյու­նը մեզ սո­վո­րեց­նե­լու հա­մար։ Տերն ընտ­րեց սա ա­նել մարդ­կա­յին լեզ­վով՝ Իր մտքերն ու գա­ղա­ փար­նե­րը տե­սա­նե­լի դարձ­նե­լով մարդ­կա­յին բա­ռե­րի մի­ջո­ցով։ Իս­ րա­յե­լի որ­դի­նե­րին Ե­գիպ­տո­սից փրկե­լիս Աստ­ված ընտ­րեց հա­տուկ ազգ՝ Իր լու­րը բո­լոր ժո­ղո­վուրդ­նե­րին փո­խան­ցե­լու հա­մար։ Նա թույլ տվեց այդ ազ­գին հա­ղոր­դել Իր Խոսքն ի­րենց լեզ­վով՝ եբ­րա­յե­րեն (իսկ ո­րոշ մա­սեր՝ ա­րա­մեե­րեն՝ եբ­րա­յե­րե­նին առնչ­վող լեզ­վով)։ Հու­նա­կան մշա­կույ­թի վե­րել­քը նոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ բե­րեց՝ թույլ տա­լով, որ Նոր Կ­տա­կա­րա­նը տա­րած­վի հու­նա­րե­նով, որն այն ժա­մա­նակ հա­մընդ­հա­նուր լե­զու էր և լայն տա­րա­ծում ու­ներ աշ­խար­ հի այդ մա­սում (ի­րա­կա­նում, կար նաև Հին Կ­տա­կա­րա­նի հու­նա­րեն թարգ­մա­նու­թյուն)։ Այս «հա­մընդ­հա­նուր» լե­զուն Քրիս­տո­սի մա­հից հե­ տո հնա­րա­վո­րու­թյուն տվեց ա­ռաք­յալ­նե­րին և վաղ ե­կե­ղե­ցուն մի նոր ա­վե­տա­րան­չա­կան ե­ռան­դով տա­րա­ծել լու­րը հե­ռու և մո­տիկ տե­ղե­ րում։ Հե­տա­գա­յում, Հով­հան­նես ա­ռաք­յա­լը «վկա­յեց Աստ­ծո խոս­քին և Հի­սուս Քրիս­տո­սի վկա­յու­թյա­նը, որ տե­սավ» (­Հայտ­նու­թյուն 1.2): Այս կերպ Աստ­վա­ծա­շուն­չը մատ­նա­ցույց է ա­նում այս ներշնչ­ված «վկա­յի» և «վկա­յու­թյան» ժա­ռան­գոր­դու­թյու­նը Սուրբ Գր­քի ա­ռա­ջին հե­ղի­նա­ կից մինչև վեր­ջի­նը։ Կար­դա­ցե՛ք Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.46, 47 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ էր Իս­րա­յե­լի որ­դի­նե­րի հա­մար այդ­քան կարևոր հնա­զանդ­վել «այս օ­րեն­քի ա­մեն խոս­քե­րին» (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.46)՝ Թո­րա­յին կամ «ցուց­մա­նը»։ Ինչ­պե՞ս ենք Աստ­ծո Խոս­քով «եր­կայ­նակ­յաց» լի­նում։ Ի՞նչ կա­րող է դա նշա­նա­կել մեր օ­րե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 66

Դաս 7

Ո­րոշ մար­դիկ ոչ միայն ու­նեն Աստ­վա­ծա­շունչն ի­րենց մայ­րե­ նի լեզ­վով, այլ այն ու­նի ի­րենց մայ­րե­նի լեզ­վով թարգ­մա­նու­թյան մի քա­նի տար­բե­րակ։ Ո­րոշ մար­դիկ, հնա­րա­վոր է, ու­նեն թարգ­մա­նու­ թյան ըն­դա­մե­նը մեկ տար­բե­րակ։ Սա­կայն, ան­կախ նրա­նից, թե ձեր մայ­րե­նի լեզ­վով թար­գ­մա­նու­թյան քա­նի տար­բե­րակ կա, կարևորն այն է, որ դրան վե­րա­բեր­վեք որ­պես Աստ­ծո Խոս­քի և, ինչն ա­մե­նա­ կարևորն է, հնա­զանդ­վեք այն ա­մե­նին, ինչ դա սո­վո­րեց­նում է։ Ին­չո՞ւ եր­բեք «դա­տարկ բան չէ» (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.47) Աստ­ ծո Խոս­քին հնա­զանդ­վե­լը, ինչ­պես նաև այն մեր ե­րե­խա­նե­րին սո­վո­րեց­նե­լը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 11

Բառերը և դրանց իմաստը Յու­րա­քանչ­յուր լեզ­վում կան բա­ռեր, ո­րոնք այն­քան հա­րուստ և խո­րի­մաստ են, որ շատ բարդ է դրանք մեկ բա­ռով լիար­ժե­քո­րեն թարգ­մա­նել մեկ այլ լեզ­վով։ Նման բա­ռե­րը պա­հան­ջում են Աստ­վա­ ծաշն­չում ի­րենց կի­րա­ռու­թյան լուրջ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն, որ­պես­զի դրանց ի­մաս­տի խո­րու­թյու­նը հաս­կա­նա­լի լի­նի։ Կար­դա­ցե՛ք Գ Թա­գա­վո­րաց 3.6, Սաղ­մոս 57.3, Սաղ­մոս 66.20, Սաղ­մոս 143.8 և Մի­քիա 7.20 հա­մար­նե­րը։ Աստ­ծո ո­ղոր­մու­ թյունն ու բա­րու­թյունն ինչ­պե՞ս են տա­րած­վում Նրա ստեղ­ծած ա­րա­րած­նե­րի վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եբ­րա­յե­րեն չե­սեդ (ո­ղոր­մու­թյուն) բա­ռը Հին Կ­տա­կա­րա­նի ա­մե­ նա­հա­րուստ և խո­րի­մաստ բա­ռե­րից մեկն է։ Այն նկա­րագ­րում է Իր ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ ուն­եցած Աստ­ծո սե­րը, բա­րու­թյու­նը, ո­ղոր­մու­ թյու­նը և­ ուխ­տի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը։ Այս մի քա­նի հատ­վա­ծում մենք տես­նում ենք Նրան ցու­ցա­բե­րե­լիս «մեծ ո­ղոր­մու­թյուն (չե­սեդ) … Դավ­թին՝ Քո ծա­ռա­յին … և նրա հա­մար պա­հե­ցիր այդ մեծ ո­ղոր­մու­ թյու­նը (չե­սեդ)» (Գ Թա­գա­վո­րաց 3.6): Նա «ու­ղար­կում է Իր ո­ղոր­մու­ թյունն (չե­սեդ) ու ճշմար­տու­թյու­նը» (­Սաղ­մոս 57.3)։ Ինչ վե­րա­բե­րում է Իս­րա­յե­լին, Նրա կամ­քը հա­վա­տար­մու­թյուն կա­նի «­Հա­կո­բին և­ ո­ ղոր­մու­թյուն (չե­սեդ)՝ Աբ­րա­հա­մին» (­Մի­քիա 7.20): Չե­սեդ բա­ռի վե­ րա­բեր­յալ ան­գամ գրքեր են գրվել, ո­րոնք փոր­ձել են բա­ցա­հայ­տել մեր նկատ­մամբ Աստ­ծո սի­րո և­ո­ղոր­մու­թյան խո­րու­թյու­նը։ Դաս 7

67

Կար­դա­ցե՛ք Թվոց 6.24–26, Հոբ 3.26, Սաղ­մոս 29.11, Ե­սա­յիա 9.6 և Ե­սա­յիա 32.17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ «խա­ղա­ղու­թյան» կամ շա­լո­մի մա­սին է խոս­վում այս տեքս­տե­րում ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եբ­րա­յե­րեն «շա­լոմ» բա­ռը հա­ճախ թարգ­ման­վում է «խա­ղա­ղու­ թյուն»։ Սա­կայն բա­ռի ի­մաստն ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի լայն ու խորն է։ Այն կա­րող է թարգ­ման­վել որ­պես «ամ­բող­ջու­թյուն, լիար­ժե­քու­թյուն և բա­րե­կե­ցու­թյուն»։ Աստ­ծո օրհ­նու­թյուն­ներն ու գթասր­տու­թյու­նը մեզ պա­հում են շա­լոմ վի­ճա­կում, ինչն Աստ­ծո պարգևն է (Թվոց 6.24–26): Հա­կա­ռակ սրա, Հո­բի խնդիր­ներն ստեղ­ծում են մի ի­րա­վի­ճակ, ո­ րի պատ­ճա­ռով նա «ոչ խաղաղություն» ունի «ոչ հանգստություն, և ոչ հանդարտություն», քանի որ նրան պա­կա­սում է շա­լո­մը։ Այս ան­ հան­գիստ աշ­խար­հում ան­հուն օրհ­նու­թյուն է ող­ջու­նել շա­բաթ օ­րը «շա­լոմ շա­բաթ» բա­ռե­րով, քա­նի որ Աստ­ծո հետ մեր հա­ղոր­դակ­ցու­ թյու­նը մեզ տա­լիս է բա­ցար­ձակ խա­ղա­ղու­թյուն և լիար­ժե­քու­թյուն, ո­րը մեր կյան­քի փա­փագն է։ Որ լեզ­վով էլ որ մենք խո­սենք կամ գրենք, նույ­նիսկ չի­մա­նա­լով այս բա­ռե­րի բուն ի­մաս­տը, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք ա­ռա­վե­լա­գույնս ըմբռ­նել և վե­րապ­րել այն ի­րա­կա­նու­թյու­նը, որն այս բա­ռե­րը են­ թադ­րում են։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 12

Կրկնությունը, բառերի օրինակները և իմաստը Եբ­րա­յա­կան մտա­ծո­ղու­թյան հա­մա­ձայն՝ կան շատ ձևեր՝ ար­տա­ հայ­տե­լու այն գա­ղա­փար­նե­րը, ո­րոնք ամ­րապն­դում են ի­մաս­տը և շեշ­տադ­րում գա­ղա­փա­րի կարևո­րու­թյու­նը։ Ի տար­բե­րու­թյուն եվ­րո­ պա­կան լե­զու­նե­րի՝ եբ­րա­յե­րե­նում (բնօ­րի­նակ) չկան կե­տադ­րա­կան նշան­ներ, ուս­տի լեզ­վի կա­ռույ­ցը մշա­կել է այլ ձևեր նմա­նա­տիպ գա­ ղա­փար­ներն ար­տա­հայ­տե­լու հա­մար։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.26, 27 և Ե­սա­յիա 6.1–3 հա­մար­նե­րը։ Ո՞ր բա­ռերն են կրկնվում այս տեքս­տե­րում։ Ինչ­պե՞ս են այս կրկնվող բա­ռերն ընդգծ­վում տար­բեր գա­ղա­փար­նե­րով, ո­րոնք ներ­կա­յաց­ վում են կրկնու­թյան մի­ջո­ցով։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 68

Դաս 7

Եբ­րա­յե­րեն գրո­ղի հա­մար Աստ­ծո ո­րո­շա­կի հատ­կա­նիշ շեշ­ տադ­րե­լու ձև­ էր հան­դի­սա­նում այն ե­րեք ան­գամ կրկնե­լը։ Քա­նի որ ա­րար­ման պատ­մու­թյունն Աստ­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան գա­գաթ­ նա­կետն է, տեքստն ընդգ­ծում է ա­րար­ված մարդ­կու­թյան ե­զա­կի կարևո­րու­թյու­նը։ «Բա­րա» - «ա­րա­րել» եզ­րույ­թը որ­պես են­թա­կա միշտ ըն­դու­նում է միայն Աստ­ծուն։ Սա նշա­նա­կում է, որ միայն Աստ­ ված ու­նի զո­րու­թյուն ա­րա­րե­լու ա­ռանց նա­խա­պես գո­յու­թյուն ու­ նե­ցող նյու­թի։ Այս­տեղ տեքս­տը նկա­րագ­րում է մար­դու ա­րա­րու­մը. «Եվ Աստ­ված ստեղ­ծեց մար­դը Իր պատ­կե­րով. Աստ­ծո պատ­կե­րով ստեղ­ծեց նրան. ա­րու և­ էգ ստեղ­ծեց նրանց» (Ծնն­դոց 1.27)։ Նկա­ տե՛ք «ստեղ­ծել» բա­ռի ե­ռա­կի կրկնու­թյու­նը։ Այս կերպ Մով­սե­սը շեշ­ տադ­րում է, որ մարդ ա­րա­րածն ստեղծ­վել է Աստ­ծո կող­մից, և­ որ նա ստեղծ­վել է նաև Աստ­ծո պատ­կե­րով։ Նա ընդգ­ծում է հենց այս ճշմար­տու­թյուն­նե­րը։ Ե­սա­յիա­յի տե­սիլ­քի և կանչ­վե­լու ժա­մա­նակ սե­րով­բեն կրկնում է սուրբ բա­ռը. «­Սուրբ, Սուրբ, Սուրբ է Զո­րաց Տե­րը» (Ե­սա­յիա 6.3): Այս­տեղ շեշ­տադր­վում է սքան­չե­լի Աստ­ծո սրբու­թյու­նը, Ում ներ­ կա­յու­թյու­նը լցնում է տա­ճա­րը։ Այս սրբու­թյու­նը մենք տես­նում ենք նաև Ե­սա­յիա­յի բա­ռե­րի մի­ջո­ցով, երբ նա կանգ­նած է Ա­մե­ նա­կա­րո­ղի ներ­կա­յու­թյան մեջ. «­Վա՜յ ինձ, ո­րով­հետև կո­րած եմ» (Ե­սա­յիա 6.5): Նույ­նիսկ Ե­սա­յիա­յի պես մար­գա­րեն, հան­դի­պե­լով Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյանն ու սրբու­թյա­նը, կծկվեց իր սե­փա­կան ա­նար­ժա­նու­թյու­նից։ Այս­պի­սով, նույ­նիսկ այս­տեղ, մարդ­կա­յին մե­ղա­վո­րու­թյան և Փրկ­չի կա­րիք ու­նե­նա­լու մա­սին Պո­ղո­սի բա­ ցատ­րու­թյու­նից շատ տա­րի­ներ ա­ռաջ (Հռո­մեա­ցիս 1–3), տես­նում ենք, որ Աստ­վա­ծա­շունչն ար­տա­հայ­տում է մարդ­կու­թյան ըն­կած բնու­թյու­նը, նույ­նիսկ այն­պի­սի «լավ» մար­դու մեջ, ինչ­պի­սին էր Ե­սա­յիան։ Դա­նիե­լի գրքի 3-րդ գլ­խում մենք տես­նում ենք «այն ար­ձա­նը, ո­ րը Նա­բու­գո­դո­նո­սոր թա­գա­վո­րը կանգ­նաց­րեց» ար­տա­հայ­տու­թյան կրկնու­թյուն (փոքր տար­բե­րու­թյուն­նե­րով) (­Դա­նիել 3.1, 2, 3, 5, 7, 12, 14, 15, 18)։ Այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը կամ դրա փո­փոխ­ված ձևե­ րը գլխում կրկնվում են 10 ան­գամ՝ հա­կադ­րե­լու Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն՝ ուղղ­ված այն ար­ձա­նի դեմ, ո­րի մա­սին Աստ­ ված հայտ­նեց նրան Դա­նիե­լի մի­ջո­ցով (­Դա­նիել 2.31–45)։ Այս­տեղ շեշ­տադր­վում է մարդ ա­րա­րա­ծի փա­փա­գը դարձ­նել ի­րեն աստ­ված, ում կպաշ­տեն՝ հա­կա­ռակ միակ ճշմա­րիտ Աստ­ծո, միա­կին, Ով ար­ ժա­նի է երկր­պա­գու­թյան։ Դաս 7

69

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 13

Տեքստեր և համատեքստեր Սուրբ Գր­քում բա­ռե­րը միշտ ներ­կա­յաց­ված են որևէ հա­մա­տեքս­ տում։ Դրանք հան­դես չեն գա­լիս ինք­նու­րույն։ Բառն ու­նի ան­մի­ ջա­կան հա­մա­տեքստ նա­խա­դա­սու­թյան մեջ, և սկզ­բում հենց այս միա­վորն է, ո­րը պետք է հաս­կա­նալ։ Հե­տո կա ամ­բողջ միա­վո­րի ա­ վե­լի լայն հա­մա­տեքստ, ո­րում և­ի հայտ է գա­լիս նա­խա­դա­սու­թյու­նը։ Սա կա­րող է լի­նել գրված­քի բա­ժին, գլուխ կամ գլուխ­նե­րի հեր­թա­ կա­նու­թյուն։ Կարևոր է ըստ հնա­րա­վո­րին լավ հաս­կա­նալ բա­ռե­րի և նա­խա­դա­սու­թյուն­նե­րի հա­մա­տեքս­տը՝ սխալ եզ­րա­հան­գում­նե­րի չգա­լու հա­մար։ Հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.27 հա­մա­րը Ծնն­դոց 2.7 հա­մա­րի հետ։ Հե­տո կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.15–23 հա­մար­նե­րը։ Այս տար­բեր տեքս­տե­րից և հա­մա­տեքս­տե­րից ինչ­պե՞ս կա­րող ենք հաս­կա­նալ եբ­րա­յե­րեն «ա­դամ»՝ «մարդ» բա­ռի նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մենք ար­դեն տե­սանք, որ Ծնն­դոց 1.27 հա­մա­րի «բա­րա» եզ­րույ­ թի կրկնու­թյունն ընդգ­ծում է մար­դու ա­րա­րու­մը։ Այժմ մենք տես­նում ենք, որ այս հա­մա­րի հա­մա­տեքս­տում մար­դը ներ­կա­յաց­վում է որ­ պես «ա­րու և­էգ»։ Սա նշա­նա­կում է, որ եբ­րա­յե­րեն «ա­դամ» եզ­րույթն այս հատ­վա­ծում հար­կա­վոր է հաս­կա­նալ որ­պես հղում ընդ­հա­նուր առ­մամբ մար­դկու­թյա­նը կամ մարդ­կա­յին ցե­ղին։ Այ­դու­հան­դերձ, Ծնն­դոց 2.7 հա­մա­րում միև­նույն «ա­դամ» եզ­ րույթն օգ­տա­գործ­վում է մատ­նան­շե­լու Ա­դա­մի ա­րա­րու­մը «հո­ղի» փո­շուց (եբ­րա­յե­րեն ա­դա­մահ. նկա­տե՛ք բա­ռա­խա­ղը)։ Այս­տեղ հղումն ար­վում է միայն տղա­մար­դուն՝ Ա­դա­մին, քա­նի որ Ե­վան ա­ րար­վում է ա­վե­լի ուշ և միան­գա­մայն այլ ե­ղա­նա­կով։ Ուս­տի, յու­րա­ քանչ­յուր հատ­վա­ծում, նույ­նիսկ եր­կու գլուխ­նե­րի հա­մա­տեքս­տում, մենք տես­նում ենք «ա­դամ» բա­ռի բա­ցատ­րու­թյու­նը որ­պես «մարդ­ կու­թյուն» (Ծնն­դոց 1.27) և­ որ­պես Ա­դամ մարդ (Ծնն­դոց 2.7): Այն փաս­տը, որ Ա­դա­մը մարդ է, հե­տա­գա­յում հաս­տատ­վում է ծա­գում­ նա­բա­նու­թյան մեջ (Ծնն­դոց 5.1–5, Ա Մ­նա­ցոր­դաց 1.1, Ղու­կաս 3.38), ինչ­պես նաև Հի­սու­սին վկա­յա­կո­չե­լիս, Ով դար­ձավ «երկ­րորդ Ա­դամ» (Հռո­մեա­ցիս 5.12–14)։ 70

Դաս 7

Ինչ­պես «Ա­դամ» բառն է հան­դի­պում ո­րո­շա­կի տեքս­տում, այն­ պես էլ Ա­դա­մի և Ե­վա­յի ա­րար­ման հա­մա­տեքստն է հան­դի­պում Արար­ման մա­սին ա­վե­լի մեծ պատ­մու­թյան մեջ, ո­րը երևում է Ծնն­ դոց 1-ին և 2-րդ գ­լուխ­նե­րում։ Ա­հա սա է նշա­նա­կում ա­վե­լի լայն միա­վոր։ Միա­վո­րը մեկ­նա­բա­նո­ղին տե­ղե­կաց­նում է լրա­ցու­ցիչ թե­ մա­նե­րի, գա­ղա­փար­նե­րի և զար­գա­ցում­նե­րի մա­սին։ Ծնն­դոց 2.4–25 հա­մար­նե­րը եր­բեմն ան­վա­նում են ա­րար­ման երկ­րորդ պատ­մու­ թյուն, սա­կայն ի­րա­կա­նում շեշ­տադր­ման տար­բե­րու­թյուն կա (տե՛ս հա­ջորդ շա­բաթ)։ Եր­կու պատ­մու­թյուն­նե­րում էլ, սա­կայն, մեզ ցույց է տրվում մարդ­կու­թյան վերջ­նա­կան ծա­գու­մը։ Ինչ­պես տես­նում ենք, տղա­մար­դիկ և կա­նայք՝ մարդ­կու­թյու­նը, Աստ­ծո ուղ­ղա­կի ա­րար­ման արդ­յունք են։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե ի­րա­պես որ­քան հի­մար է «այս աշ­խար­հի ի­մաս­ տու­թյու­նը» (Ա Կորն­թա­ցիս 1.20), երբ սո­վո­րեց­նում է, թե մենք ա­ռա­ջա­ցել ենք պա­տա­հա­կա­նու­թյան արդ­յուն­քում։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 14

Գրքերը և դրանց լուրը Աստ­վա­ծաշն­չում ա­մե­նա­մեծ միա­վոր­նե­րը Գր­քերն են։ Աստ­վա­ ծաշնչ­յան Գր­քե­րը գրվել են տար­բեր նպա­տակ­նե­րով և տար­բեր պայ­ման­նե­րում։ Ո­րոշ գրքեր ծա­ռա­յել են որ­պես մար­գա­րեա­կան լու­րեր, մյուս­նե­րը ե­ղել են բա­նա­քա­ղու­թյուն­ներ, ինչ­պես, օ­րի­նակ, Սաղ­մոս­նե­րը։ Կան նաև պատ­մա­կան գրքեր, ինչ­պի­սիք են Գ և Դ Թա­գա­վո­րաց գրքե­րը, ինչ­պես նաև տար­բեր ե­կե­ղե­ցի­նե­րի ուղղ­ ված նա­մակ­ներ, ինչ­պի­սիք են Պո­ղո­սի և­այ­լոց կող­մից գրված նա­ մակ­նե­րը։ Երբ փոր­ձում ենք հաս­կա­նալ գրքի ի­մաստն ու լու­րը, կարևոր է սկսել հե­ղի­նա­կու­թյու­նից և պայ­ման­նե­րից, ո­րոն­ցում գիր­քը գրվել է։ Աստ­վա­ծաշն­չի շատ գրքեր ու­նեն նշա­նակ­ված հե­ղի­նակ­ներ։ Հին Կտա­կա­րա­նի ա­ռա­ջին հինգ գրքե­րը նշվում են որ­պես Մով­սե­սի կող­ մից հե­ղի­նակ­ված (­Հե­սու 8.31, 32, Գ Թա­գա­վո­րաց 2.3, Դ Թա­գա­վո­րաց 14.6, 21.8, Եզ­րաս 6.18, Նեե­միա 13.1, Դա­նիել 9.11–13, Մա­ղա­քիա 4.4)։ Այս փաս­տը հաս­տա­տում են Հի­սու­սը (­Մար­կոս 12.26, Հով­հան­ նես 5.46, 47, Հով­հան­նես 7.19) և­ ա­ռաք­յալ­նե­րը (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 3.22, Հռո­մեա­ցիս 10.5): Կան դեպ­քեր, երբ աստ­վա­ծաշնչ­յան ո­րոշ հե­ղի­նակ­ներ նշված չեն (օ­րի­նակ՝ նշված չեն Ես­թեր և Հռութ գրքե­րի Դաս 7

71

հե­ղի­նակ­նե­րը, ինչ­պես նաև պատ­մա­կան գրքե­րից շա­տե­րի հե­ղի­ նակ­նե­րը, ինչ­պի­սիք են Թա­գա­վո­րաց և Մ­նա­ցոր­դաց գրքե­րը): Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 15.1–5 և Ծնն­դոց 22.17, 18 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի մեզ հա­մար այն փաս­տը, որ Մով­սե­սը գրել է Ծնն­դոց գիր­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­լից գրքից մինչև Երկ­րորդ Օ­րի­նաց գիր­քը գրել է Մով­սե­սը, ի­հար­ կե, Ե­գիպ­տո­սից դուրս գա­լուց հե­տո։ Սա­կայն, քա­նի որ Ծնն­դոցն անկ­յու­նա­քա­րա­յին դեր ու­նի Ա­րա­րու­մից մինչև նա­հա­պե­տա­կան դա­րաշր­ջան Աստ­ծո գոր­ծե­րի մա­սին պատ­մու­թյան հար­ցում, տրա­ մա­բա­նա­կան է, որ այն գրվել է Ե­գիպ­տո­սից դուրս գա­լուց ա­ռաջ։ «­Տա­րի­ներն անց­նում էին, և նա (­Մով­սե­սը) իր հո­տե­րի հետ թա­ փա­ռում էր մե­կու­սի վայ­րե­րում՝ խոր­հե­լով իր ժո­ղովր­դի ճնշված վի­ճա­կի մա­սին: Նա վեր­հի­շեց իր հայ­րե­րի հա­մար ա­րած Աստ­ծո գոր­ ծե­րը և­այն խոս­տում­նե­րը, ո­րոնք ընտր­ված ազ­գի ժա­ռան­գու­թյունն էին, և Իս­րա­յե­լի հա­մար նրա ա­ղոթք­նե­րը վեր էին բարձ­րա­նում զօր ու գի­շեր։ Երկ­նա­յին հրեշ­տակ­ներն ի­րենց լույսն էին տա­րա­ծում նրա շուր­ջը։ Այս­տեղ, Սուրբ Հո­գու ներշն­չան­քով, նա գրեց Ծնն­դոց գիր­ քը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 251։ Ծնն­դոց գիր­քը մեզ պատ­մում է ոչ միայն մեր ծագ­ման, այլև փրկու­թյան պատ­մու­թյան կամ այն ճա­նա­պար­հի մա­սին, ո­րի մի­ ջո­ցով Աստ­ված փրկագ­նե­լու է ըն­կած մարդ­կու­թյու­նը։ Այս ծրա­գիրն ա­վե­լի ակն­հայտ է դառ­նում այն ուխ­տով, որն Աստ­ված կա­պում է Աբ­րա­հա­մի հետ, ո­րում Աստ­ված Աբ­րա­հա­մին խոս­տա­նում է նրա­ նով մեծ ազգ հաս­տա­տել «երկն­քի աստ­ղե­րի և ծո­վե­զեր­քում լի­նող ա­վա­զի պես» շատ սե­րունդ­նե­րից (Ծնն­դոց 22.17): Ու­րիշ ի՞նչ մեծ ճշմար­տու­թյուն­ներ ենք մենք սո­վո­րել Ծնն­դոց գրքի մի­ջո­ցով, ճշմար­տու­թյուն­ներ, ո­րոնց մա­սին այ­լա­պես կա­ րող էինք չի­մա­նալ։ Ի՞նչ է սա մեզ ու­սու­ցա­նում այն մա­սին, թե որ­քան կարևոր է Աստ­ծո Խոս­քը մեր հա­վա­տի հա­մար։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 15

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Մեծ պայ­քար գրքի 79-96 է­ջե­րի «­Ջոն Ուիկ­ լիֆ» և 145–170 է­ջե­րի «Լ­յու­թե­րը խորհր­դա­րա­նի ա­ռաջ» գլուխ­նե­րը, 72

Դաս 7

ինչ­պես նաև կար­դա­ցե՛ք «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­ նակ­նե­րը» փաս­տաթղ­թի 4.ա-ժ բա­ժին­նե­րը, ո­րը կա­րող եք գտնել հետև­յալ հղու­մով՝ www.adventistbiblicalresearch.org/materials/ bible-interpretation-hermeneutics/methods-bible-study։ «Իր խոս­քում Աստ­ված մարդ­կանց փրկու­թյան հա­մար անհ­րա­ ժեշտ գի­տե­լիք­ներ է տվել: Սուրբ Գիր­քը պետք է ըն­դուն­վի որ­պես Նրա կամ­քի հե­ղի­նա­կա­վոր, անս­խա­լա­կան հայտ­նու­թյուն: Այն բնա­ վո­րու­թյան չա­փա­նիշ է, և նրա­նով պետք է ստուգ­վի ցան­կա­ցած ուս­մունք և փոր­ձա­ռու­թյուն: … Բայց այն փաս­տը, որ Աստ­ված Իր կամ­քը մարդ­կանց հայտ­նել է Իր խոս­քի մի­ջո­ցով, չի վե­րաց­րել Սուրբ Հո­գու մշտա­կան ներ­կա­յու­թյան և­ա­ռաջ­նոր­դու­թյան անհ­րա­ժեշ­տու­ թյու­նը: Հա­կա­ռա­կը, Փր­կի­չը խոս­տա­ցավ ու­ղար­կել Հո­գին, որ­պես­ զի այն բա­ցա­հայ­տի խոս­քը Նրա ծա­ռա­նե­րին և պար­զա­բա­նի դրա ուս­մունք­նե­րը: Եվ քա­նի որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրվել է Աստ­ծո Հո­գու ներշնչ­մամբ, անհ­նար է, որ Հո­գու ու­սու­ցու­մը հա­կա­սի գրված խոս­ քին»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 9։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ան­կախ այն փաս­տից, թե ձեր լեզ­վով Աստ­վա­ծաշն­չի քա­նի թարգ­ մա­նու­թյուն կա, ի՞նչ կա­րող եք ա­նել ձեր ու­նե­ցա­ծը լա­վա­գույնս օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք սո­վո­րել փայ­փա­յել Աստ­վա­ծա­շուն­չը որ­պես Աստ­ծո Խոսք և հա­վա­տով փոր­ձել հնա­ զանդ­վել դրա ուս­մուն­քին։ 2. Խոր­հե՛ք մարդ­կա­յին ծագ­ման Աստ­վա­ծաշն­չի ուս­մուն­քի (որ մեզ ա­րա­րել է Աստ­ված ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան վե­ցե­րորդ օ­րը) և մարդ­ կու­թյան՝ «գի­տու­թյուն» ան­վան տակ քո­ղարկ­ված ուս­մուն­քի (թե մենք ձևա­վոր­վել ենք մի­լիար­դա­վոր տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում) միջև ե­ղած տար­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Այս եր­կու ուս­մունք­նե­րի միջև ե­ղած ակ­նա­ռու հա­կա­սու­թյունն ի՞նչ պետք է մեզ ա­սի այն մա­ սին, թե որ­քան կարևոր է հա­վա­տա­րիմ մնալ Աստ­վա­ծաշն­չի սո­ վո­րեց­րա­ծին, և թե որ­քան հե­ռու կա­րող է գնալ մարդ­կու­թյու­նը, երբ մեր­ժում է Աստ­ծո Խոսքն ու դրա պարզ ու հստակ ուս­մունք­ նե­րը։ 3. Ինչ­պի­սի՞ աստ­վա­ծաշնչ­յան գոր­ծիք­ներ են ձեզ հա­սա­նե­լի (ե­թե կան այդ­պի­սիք), ո­րոնք կա­րող են օգ­նել ձեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­ նալ Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Եվ նույ­նիսկ ե­թե չու­նեք հա­վել­յալ գոր­ծիք­ ներ, ինչ­պե՞ս կա­րող եք այս շա­բաթ սո­վո­րած դա­սե­րը կի­րա­ռել Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեկ­նա­բա­նե­լիս։ Դաս 7

73

4. Իս­րա­յե­լի որ­դի­նե­րին հանձ­նա­րար­վեց սո­վո­րեց­նել ի­րենց սե­փա­ կան ե­րե­խա­նե­րին ի­րենց վստահ­ված մե­ծա­գույն ճշմար­տու­թյուն­ նե­րը և պատ­մել ի­րենց կյան­քում Աստ­ծո ա­ռաջ­նոր­դու­թյան պատ­ մու­թյուն­նե­րը (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 4.9)։ Մի կողմ դնե­լով հա­վա­տը սերն­դեսե­րունդ փո­խան­ցե­լու ակն­հայտ ա­ռա­վե­լու­թյու­նը՝ ի՞նչ կա մեր կյան­քում Աստ­ծո ա­ռաջ­նոր­դու­թյան պատ­մու­թյուն­նե­րը սո­վո­ րեց­նե­լու և պատ­մե­լու մեջ, ո­րը կա­րող է ա­ճեց­նել նաև մեր սե­փա­ կան հա­վա­տը։ Այ­սինքն, ին­չո՞ւ է աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­ թյուն­ներն ու­րիշ­նե­րի հետ կի­սելն օգ­տա­կար նաև մեզ հա­մա­ր։

74

Դաս 7

­ԴԱՍ 8 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 16–22

ԱՐԱՐՈՒՄ. ԾՆՆԴՈՑԸ ՈՐՊԵՍ ՀԻՄՔ, ՄԱՍ 1 Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Հով­հան­նես 1.1–3, Ծնն­դոց 1.3–5, Ե­լից 20.8–11, Հայտ­նու­ թյուն 14.7, Մատ­թեոս 19.3–6, Հռո­մեա­ցիս 5.12։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Սկզ­բումն էր Բա­նը, և Բանն Աստ­ծո մոտ էր, և Բանն Աստ­ ված էր։ Նա սկզբումն Աստ­ծո մոտ էր։ Ա­մեն ինչ Նրա­նով ե­ղավ, և­ա­ռանց Նրան ո­չինչ չե­ղավ, ինչ որ ե­ղավ։ Նրա­նով էր կյան­քը, և կ­յան­քը մարդ­կանց լույսն էր» (­Հով­հան­նես 1.1–4): Ծնն­դոց գրքի ա­ռա­ջին գլուխ­նե­րը հիմք են ծա­ռա­յում ողջ Աստ­վա­ ծաշն­չի հա­մար։ Աստ­վա­ծաշն­չի ա­մե­նա­մեծ ուս­մունք­նե­րի ու վար­դա­ պե­տու­թյուն­նե­րի ար­մատ­նե­րը գնում են հետ դե­պի այս գլուխ­նե­րը։ Այս­տեղ մենք հան­դի­պում ենք Աստ­վա­ծու­թյա­նը, ո­րը ներ­դաշ­նա­կո­ րեն գոր­ծում է որ­պես Հայր, Որ­դի (­Հով­հան­նես 1.1–3, Եբ­րա­յե­ցիս 1.1, 2) և Հո­գի (Ծնն­դոց 1.2)՝ ա­րա­րե­լու աշ­խար­հը և դ­րա­նում ե­ղած ա­մեն ինչ, ո­րի գա­գաթ­նա­կե­տը դառ­նում է մարդ­կու­թյու­նը (Ծնն­դոց 1.26– 28)։ Ծնն­դո­ցը մեզ է ներ­կա­յաց­նում նաև շա­բա­թը (Ծնն­դոց 2.1–3), չա­րի ծա­գու­մը (Ծնն­դոց 3), Մե­սիա­յին և փր­կագն­ման ծրա­գի­րը (Ծնն­ դոց 3.15), հա­մաշ­խար­հա­յին ջրհե­ղե­ղը (Ծնն­դոց 6–9), ուխ­տը (Ծնն­ դոց 1.28, 2.2, 3, 15–17, 9.9–17, Ծնն­դոց 15), լե­զու­նե­րի և մարդ­կանց բա­ժա­նու­մը (Ծնն­դոց 10, 11), ինչ­պես նաև ծա­գում­նա­բա­նու­թյուն­նե­ րը, ո­րոնք ա­պա­հո­վում են աստ­վա­ծաշնչ­յան ժա­մա­նա­կագ­րու­թյան հիմ­քը՝ Ա­րա­րու­մից մինչև Աբ­րա­համ (Ծնն­դոց 5 և 11)։ Եվ վեր­ջա­պես Աստ­ծո ար­տա­բեր­ված Խոս­քի զո­րու­թյու­նը (Ծնն­դոց 1.3, Բ Տի­մո­թեոս 3.16, Հով­հան­նես 17.17), մարդ­կու­թյան բնույ­թը (Ծնն­դոց 1.26–28), Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյու­նը (­Մատ­թեոս 10.29, 30), տղա­մար­դու և կ­նոջ միջև ա­մուս­նու­թյու­նը (Ծնն­դոց 1.27, 28, Ծնն­դոց 2.18, 21–25), երկ­ րի և դ­րա ռե­սուրս­նե­րի տնտես­վա­րու­թյու­նը (Ծնն­դոց 1.26, 2.15, 19), ­Դաս

75

ինչ­պես նաև նոր ա­րար­ման խոս­տաց­ված հույ­սը (Ե­սա­յիա 65.17, 66.22, Հայտ­նու­թյուն 21.1) հիմն­ված են այս ա­ռա­ջին գլուխ­նե­րի վրա, ո­րոնք և կ­լի­նեն այս և­ե­կող շա­բաթ­վա մեր ու­սում­նա­սի­րու­թյան ա­ռար­կան։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 17

Սկզբումն էր … Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.1 հա­մա­րը։ Ի՞նչ խո­րը ճշմար­տու­թյուն­ներ են բա­ցա­հայտ­ված այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շունչն սկսվում է շատ վսեմ և խո­րի­մաստ բա­ռե­րով, ո­րոնք պարզ են, սա­կայն միև­նույն ժա­մա­նակ ու­շա­դիր ու­սում­նա­ սի­րո­ղի հա­մար պա­րու­նա­կում են ան­սահ­ման խո­րու­թյուն։ Ի­րա­ կա­նում, փի­լի­սո­փա­յու­թյան մե­ծա­գույն հար­ցերն այն մա­սին, թե ով ենք մենք, ին­չու ենք մենք այս­տեղ և­ ինչ­պես ենք հա­սել այս­տեղ, պա­տաս­խան են գտնում Աստ­վա­ծաշն­չի ա­ռա­ջին նա­խա­դա­սու­ թյան մեջ։ Մենք գո­յու­թյուն ու­նենք, ո­րով­հետև Աստ­ված ստեղ­ծեց մեզ ո­րո­ շա­կի ժա­մա­նակ անց­յա­լում։ Մենք ոչն­չից չենք զար­գա­ցել, ոչ էլ պա­ տա­հա­բար ենք գո­յու­թյան ե­կել՝ ա­ռանց որևէ հստակ նպա­տա­կի և­ ա­ռանց ծրագ­րա­վոր­ված ուղ­ղու­թյան, ինչ­պես սո­վո­րեց­նում են մեր ծագ­ման մա­սին ժա­մա­նա­կա­կից գի­տա­կան մո­դել­նե­րից շա­տե­րը։ Դար­վին­յան է­վոլ­յու­ցիոն տե­սու­թյու­նը հա­կա­սում է Աստ­վա­ծաշն­չին ա­մեն կերպ, և­ ո­մանց կող­մից այն Աստ­վա­ծաշն­չի հետ ներ­դաշ­նա­ կեց­նելն ստի­պում է քրիս­տոն­յա­նե­րին հի­մար թվալ։ Մենք նաև ստեղծ­վել ենք Աստ­ծո կող­մից ժա­մա­նա­կի մեջ բա­ցար­ ձակ պա­հի՝ «սկզբում»։ Սա պետք է նշա­նա­կի, որ Աստ­ված գո­յու­ թյուն է ու­նե­ցել այս «սկզբից» ա­ռաջ։ Այ­սինքն Աստ­ված գո­յու­թյուն է ու­նե­ցել ժա­մա­նա­կի ստեղծ­վե­լուց և «ա­ռա­վոտ­վա և­ ե­րե­կո­յի» օ­րա­ կան շրջափուլով, ա­միս­նե­րով և տա­րի­նե­րով ար­տա­հայտ­վե­լուց ա­ ռաջ, և­այս բո­լո­րը նշա­նա­վոր­վում են արևի և լուս­նի հետ աշ­խար­հի ու­նե­ցած հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րով։ Այս բա­ցար­ձակ սկիզ­բը կրկնվում և հաս­տատ­վում է Սուրբ Գր­քի այլ հատ­ված­նե­րով, ո­րոնք շա­րու­նա­ կա­բար վե­րա­հաս­տա­տում են Աստ­ծո ա­րար­չա­գոր­ծա­կան աշ­խա­ տան­քի բնույթն ու մի­ջոց­նե­րը (­Հով­հան­նես 1.1–3)։ 76 ­Դաս

Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 1.1–3 և Եբ­րա­յե­ցիս 1.1, 2 հա­մար­նե­րը։ Ո՞վ էր ա­րար­չա­գոր­ծու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նո­ղը։ Խոր­հե՛ք այն մա­ սին, թե ինչ է նշա­նա­կում, որ Նա նաև մա­հա­ցավ խա­չի վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շուն­չը սո­վո­րեց­նում է, որ Հի­սուսն էր ի­րա­կա­նաց­նում ա­րա­րու­մը։ Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է, որ «ա­մեն ինչ Նրա­նով ե­ղավ, և­ա­ռանց Նրա ո­չինչ չե­ղավ, ինչ որ ե­ղավ» (­Հով­հան­նես 1.3)։ Հի­սու­ սի մի­ջո­ցով «Աստ­ված …­ աշ­խարհն էլ ա­րեց» (Եբ­րա­յե­ցիս 1.1, 2)։ Քա­նի որ ա­մեն ինչ ծա­գում է Հի­սու­սից սկզբում, մենք կա­րող ենք հույս փայ­փա­յել, որ վեր­ջում Նա ա­վար­տին կհասց­նի այն, ինչ սկսել է, ո­րով­հետև Նա է «Ալ­ֆան և Օ­մե­գան», «Ա­ռա­ջի­նը և Վեր­ջի­նը» (­Հայտ­նու­թյուն 1.8, Հայտ­նու­թյուն 22.13)։ Ի՞նչ փո­փո­խու­թյուն է մտցնում ձեր կյանք ձեզ հա­սու դար­ձած այն փաս­տը, որ դուք ա­րար­վել եք Աստ­ծո կող­մից։ Պատ­կե­րաց­ րե՛ք, թե չեք հա­վա­տում դրան։ Ինչ­քա­նո՞վ կտար­բեր­վեր ձեր վե­ րա­բեր­մուն­քը ձեր իսկ ան­ձի և մ­յուս­նե­րի նկատ­մամբ և­ին­չո՞ւ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 18

Արարման օրերը Վեր­ջին տա­րի­նե­րին գրանց­վել է մի­տում դի­տար­կել Ա­րար­ման շա­բա­թը ոչ ու­ղիղ ի­մաս­տով, այլ որ­պես փո­խա­բե­րու­թյուն, ա­ռակ կամ նույ­նիսկ ա­ռաս­պել։ Այս մի­տումն ա­ռա­ջա­ցել է է­վոլ­յու­ցիոն տե­ սու­թյան հետևան­քով, ո­րը են­թադ­րում է եր­կար ու ձիգ դա­րեր Եր­կիր մո­լո­րա­կի վրա կյան­քի զար­գաց­ման հա­մար։ Ի՞նչ է սո­վո­րեց­նում Աստ­վա­ծա­շունչն այս թե­մա­յի առն­չու­թյամբ։ Ին­չո՞ւ պետք է Ծնն­դոց 1-ին գլխի «օ­րե­րը» հաս­կաց­վեն օ­րեր ուղ­ղա­ կի և­ոչ թե փո­խա­բե­րա­կան ի­մաս­տով։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.3–5 և Ե­լից 20.8–11 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է «օր» եզ­րույթն օգ­տա­գործ­վում այս հա­մա­տեքս­տե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եբ­րա­յե­րեն «յոմ» - «օր» բառն ա­րար­ման ողջ պատ­մու­թյան ըն­ թաց­քում օգ­տա­գործ­վում է իր ու­ղիղ ի­մաս­տով։ Ծնն­դո­ցի ա­րար­ման պատ­մու­թյան մեջ չկա ո­չինչ, ին­չը ցույց է տա­լիս, թե այս­տեղ խոս­ վում է այլ բա­նի մա­սին, քան այն, ին­չը մենք այ­սօր հաս­կա­նում ենք ­Դաս

77

որ­պես մեկ օր։ Ի­րա­կա­նում, ո­րոշ գիտ­նա­կան­ներ, ով­քեր չեն հա­ վա­տում, թե «օր» բառն ու­ղիղ ի­մաս­տով է օգ­տա­գործ­ված, այ­նուա­ մե­նայ­նիվ կըն­դու­նեն այն փաս­տը, որ հե­ղի­նա­կի նպա­տա­կը ե­ղել է նկա­րագ­րել բա­ռա­ցի օ­րեր։ Հե­տաքր­քիր է, որ Աստ­ված Ինքն այս ա­նունն է ո­րո­շում ժա­մա­ նա­կի ա­ռա­ջին միա­վո­րի հա­մար (Ծնն­դոց 1.5): Յոմ կամ օր բա­ռե­րը բնո­րոշ­վում են հետև­յալ ար­տա­հայ­տու­թյամբ. «Եվ ի­րի­կուն և­ ա­ռա­ վոտ ե­ղավ» (Ծնն­դոց 1.5, 8 և­այլն)։ Եզ­րույթն օգ­տա­գործ­վում է ե­զա­ կի թվով, ոչ թե հոգ­նա­կիով՝ նկա­տի ու­նե­նա­լով մեկ օր։ Այս­պի­սով ա­րար­ման յոթ օ­րե­րը պետք է հաս­կա­նալ որ­պես ժա­ մա­նա­կի լիար­ժեք միա­վոր՝ ներ­կա­յաց­ված քա­նա­կա­կան թվա­կա­նով է­չադ («մեկ»), ո­րին հետևում են դա­սա­կան թվա­կան­ներ (երկ­րորդ, եր­րորդ, չոր­րորդ, և­այլն)։ Այս օ­րի­նա­կը մատ­նա­ցույց է ա­նում օ­րե­րի հա­ջոր­դա­կան հեր­թա­կա­նու­թյու­նը, ո­րոնց գա­գաթ­նա­կե­տը յո­թե­րորդ օրն է։ Եզ­րույթ­նե­րի կի­րա­ռու­մը կամ պատ­մո­ղա­կան ո­ճը ոչ մի կերպ չեն ակ­նար­կում, որ այս օ­րե­րի միջև պետք է ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­ ներ լի­նեն։ Ա­րար­ման այս յոթ օ­րերն իս­կա­պես յոթ օր են, ինչ­պես մենք ըն­կա­լում ենք «օր» գա­ղա­փարն այ­սօր։ Բա­ցի այդ, օր­վա բա­ռա­ցի բնույ­թը հա­մար­վում է ինք­նին հաս­կա­ նա­լի, երբ Աստ­ված սե­փա­կան մա­տով գրեց չոր­րորդ պատ­վի­րա­նը՝ մատ­նան­շե­լով, որ յո­թե­րորդ օր շա­բա­թի հա­մար հիմք կծա­ռա­յի ա­ րար­ման շա­բաթ­վա բա­ռա­ցի յոթ օ­րե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու­նը։ Ծնն­դոց գրքում նկա­րագր­վող Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը միա­կը չէ Աստ­վա­ծաշն­չում։ Կա նաև վե­րաա­րա­րում, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նա­ լու երկ­րորդ գա­լուս­տի ժա­մա­նակ, երբ Աստ­ված մահ­կա­նա­ցու վի­ճա­կը կփո­խա­րի­նի ան­մա­հու­թյամբ «մի ակն­թար­թում հե­տին փո­ղի ժա­մա­նակ» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.52): Ե­թե Աստ­ված սա կա­ րող է ա­նել ակն­թար­թո­րեն վե­րաա­րար­ման ժա­մա­նակ, ա­պա ին­ չո՞ւ Նա պետք է օգ­տա­գոր­ծեր մի­լիար­դա­վոր տա­րի­ներ ա­ռա­ջին ա­րար­ման հա­մար, ինչ­պես սո­վո­րեց­նում է աստ­վա­ծա­բա­նա­կան է­վոլ­յու­ցիան։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 19

Շաբաթն ու արարումը Այ­սօր յո­թե­րորդ օր շա­բա­թը ծանր հար­ձակ­ման տակ է աշ­խար­ հիկ հա­սա­րա­կու­թյան, ինչ­պես նաև կրո­նա­կան հա­մայնք­նե­րի 78 ­Դաս

կող­մից։ Այս փաս­տը կա­րե­լի է տես­նել հա­մաշ­խար­հա­յին կոր­պո­ րա­ցիա­նե­րի աշ­խա­տան­քա­յին գրա­ֆի­կում, եվ­րո­պա­կան շատ երկր­նե­րում օ­րա­ցույ­ցի փո­փոխ­ման փոր­ձում, ո­րը նշում է եր­կու­ շաբ­թին որ­պես շա­բաթ­վա ա­ռա­ջին, իսկ կի­րա­կին՝ յո­թե­րորդ օր, ինչ­պես նաև կլի­մա­յի փո­փո­խու­թյան վե­րա­բեր­յալ վեր­ջին ժա­մա­ նակ­նե­րի պա­պա­կան կոն­դա­կում, ո­րը յո­թե­րորդ օր շա­բաթն ան­ վա­նում է «հրեա­կան շա­բաթ» և խ­րա­խու­սում է աշ­խար­հին պա­հել հանգս­տի օ­րը՝ գլո­բալ տա­քա­ցու­մը թեթևաց­նե­լու հա­մար (Ֆ­րան­ ցիս­կոս պապ, Լաու­դա­տո Սի, Վա­տի­կան, Վա­տի­կա­նի հրա­տա­ րակ­չու­թյուն, 2015թ., էջ 172, 173)։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.1–3, Ե­լից 20.8–11, Մար­կոս 2.27 և Հայտ­ նու­թյուն 14.7 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան շա­ բա­թի ի­մաս­տը հաս­կա­նա­լը կապ­ված չոր­րորդ պատ­վի­րա­նի հետ։ Ինչ­պե՞ս է այն կապ­ված ե­րեք հրեշ­տակ­նե­րի պատ­գա­մի հետ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է. «Եվ Աստ­ված կա­տա­րեց յո­թե­րորդ օ­ րում Իր գործ­քը, որ ա­րեց» (Ծնն­դոց 2.2): Շատ կրեա­ցիո­նիստ­ներ այ­սօր ընդգ­ծում են Աստ­ծո աշ­խա­տանքն ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան վեց օ­րե­րի ըն­թաց­քում, սա­կայն մեր­ժում են ըն­դու­նել, որ Աստ­ծո գոր­ ծը չա­վարտ­վեց վե­ցե­րորդ օ­րը։ Նրա գործն ա­վարտ­վեց, երբ Նա ստեղ­ծեց շա­բաթ օ­րը։ Սա է պատ­ճա­ռը, որ Հի­սու­սը կա­րող է ա­սել. «­Շա­բա­թը մար­դու հա­մար ե­ղավ, և­ ոչ թե մար­դը շա­բա­թի հա­մար» (­Մար­կոս 2.27)։ Հի­սու­սը կա­րող էր ա­նել այս հե­ղի­նա­կա­վոր հայ­տա­ րա­րու­թյու­նը, քա­նի որ Ինքն էր ստեղ­ծել կամ ա­րա­րել շա­բա­թը՝ որ­ պես Իր ժո­ղովր­դի հետ Աստ­ծո ուխ­տի հա­վի­տե­նա­կան նշան և կ­նիք։ Շա­բա­թը միայն հրեա ժո­ղովր­դի հա­մար չէր, այն ստեղծ­վել է հա­մայն մարդ­կու­թյան հա­մար։ Ծնն­դոց գիր­քը նշում է ե­րեք բան, որ Հի­սուսն ա­րեց շա­բաթն ստեղ­ծե­լուց հե­տո։ Ա­ռա­ջին, Նա «հանգս­տա­ցավ» (Ծնն­դոց 2.2)՝ տա­ լով մեզ հետ հանգս­տա­նա­լու Իր փա­փա­գի աստ­վա­ծա­յին օ­րի­նակ։ Երկ­րորդ, Նա «օրհ­նեց» յո­թե­րորդ օ­րը (Ծնն­դոց 2.3)։ Ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյան պատ­մու­թյան մեջ օրհն­վում են կեն­դա­նի­նե­րը (Ծնն­դոց 1.22) և Ա­դամն ու Ե­վան (Ծնն­դոց 1.28), սա­կայն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ օրհ­նու­ թյուն ստա­ցած օ­րը յո­թե­րորդ օրն է։ Եր­րորդ, Աստ­ված «սրբեց այն» (Ծնն­դոց 2.3) կամ «սուրբ դարձ­րեց այն»։ Աստ­վա­ծաշն­չում ու­րիշ ոչ մի օր չի ստա­նում այս ե­րեք նշան­նե­րը։ Այս ե­րեք գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը թերևս կրկնվում են չոր­րորդ պատ­վի­ ­Դաս

79

րա­նում, երբ Աստ­ված սե­փա­կան մա­տով գրում և մատ­նա­ցույց է ա­ նում Ա­րա­րու­մը որ­պես շա­բա­թի հիմք (Ե­լից 20.11)։ Հայտ­նու­թյուն 14.7 և Ե­լից 20.11 հա­մար­նե­րում շա­բա­թի պատ­ վի­րանն ուղ­ղա­կիո­րեն նշված է որ­պես Ա­րար­չին երկր­պա­գե­լու հիմ­նա­քար։ Ինչ­պե՞ս է շա­բա­թի հետ այս ուղ­ղա­կի կապն առնչ­ վում նաև վեր­ջին օ­րե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հետ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 20

Արարումն ու ամուսնությունը ­ եր­ջին տաս­նամ­յա­կը վկա է ե­ղել վիթ­խա­րի փո­փո­խու­թյուն­նե­ Վ րի, թե ինչ­պես են հա­սա­րա­կու­թյունն ու կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րը սահ­ մա­նում ա­մուս­նու­թյու­նը։ Աշ­խար­հի շատ ազ­գեր հա­վա­նու­թյան են ար­ժա­նաց­րել նույ­նա­սեռ ա­մուս­նու­թյուն­նե­րը՝ ան­տե­սե­լով նախ­կին օ­րենք­նե­րը, ո­րոնք պաշտ­պա­նել են ըն­տա­նի­քի կա­ռույ­ցը, ո­րի կենտ­ րո­նում գտնվում է մեկ տղա­մարդ և մեկ կին։ Սա ան­նա­խա­դեպ զար­գա­ցում է բազ­մա­թիվ ա­ռում­նե­րով և նոր հար­ցեր է հա­րու­ցում ա­մուս­նու­թյուն սահ­մա­նա­կար­գի, ե­կե­ղե­ցու և պե­տու­թյան հա­րա­բե­ րու­թյուն­նե­րի, ինչ­պես նաև ա­մուս­նու­թյան և­ըն­տա­նի­քի սրբու­թյան վե­րա­բեր­յալ, ինչ­պես սահ­ման­ված է Սուրբ Գր­քում: Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.26–28 և Ծնն­դոց 2.18, 21–24 հա­մար­ նե­րը։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տերն ա­մուս­նու­թյան՝ Աստ­ծո կա­տա­րե­լա­տի­պի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Վե­ցե­րորդ օրն Աստ­ված հաս­նում է ա­րար­ման գա­գաթ­նա­կե­տին՝ մարդ­կա­յին ցե­ղի ա­րար­մա­նը։ Հե­տաքրք­րա­շարժ է, որ Ծնն­դոց 1.26 հա­մա­րում ա­ռա­ջին ան­գամ Աստ­ծո հա­մար օգ­տա­գործ­վում է հոգ­ նա­կի թիվ. «­Մեր պատ­կե­րով և մեր նմա­նու­թյան պես մարդ շի­նենք»։ Եր­րոր­դու­թյան բո­լոր Ան­ձե­րը միմ­յանց հետ սի­րա­ռատ հա­րա­բե­ րու­թյուն­նե­րով այժմ ստեղ­ծում են աստ­վա­ծայ­նո­րեն հաս­տատ­ված մարդ­կա­յին ա­մուս­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն այս­տեղ՝ երկ­րի վրա։ «Աստ­ծո պատ­կե­րով ստեղ­ծեց նրան. ա­րու և­էգ ստեղ­ծեց նրանց» (Ծնն­դոց 1.27): Ա­դա­մը հայ­տա­րա­րում է. «­Սա հի­մա ոսկր է իմ ոսկ­ րից և մար­մին է իմ մարմ­նից» (Ծնն­դոց 2.23) և­ ան­վա­նում է նրան «կին»։ Ա­մուս­նու­թյու­նը պա­հան­ջում է. «­Մար­դը կթող­նի իր հայ­րը և­ իր մայ­րը, և կ­հա­րի իր կնո­ջը. և մեկ մար­մին կլի­նեն» (Ծնն­դոց 2.24)։ 80 ­Դաս

Սուրբ Գիր­քը միան­շա­նակ և միա­կար­ծիք է այն հար­ցում, որ այս հա­րա­բե­րու­թյու­նը պետք է տե­ղի ու­նե­նա տղա­մար­դու և կ­նոջ միջև, ով­քեր ի­րենց հեր­թին սեր­վել են ի­րենց հո­րից և մո­րից՝ նույն­պես տղա­ մար­դուց և կ­նո­ջից։ Այս գա­ղա­փա­րը հե­տա­գա­յում պար­զա­բան­վում է երկ­րի ա­ռա­ջին ծնող­նե­րին տրված ցու­ցում­նե­րում. «Եվ Աստ­ված օրհ­նեց նրանց և Աստ­ված ա­սաց նրանց. Ա­ճեք և շա­տա­ցեք և լց­րեք եր­կի­րը և տի­րեք նրան» (Ծնն­դոց 1.28): Հին­գե­րորդ պատ­վի­րա­նում զա­վակ­նե­րը պետք է պատ­վեն ի­րենց հո­րը և մո­րը (Ե­լից 20.12): Այս փոխ­հա­րա­բե­րու­թյու­նը կա­րող է տե­ղի ու­նե­նալ ոչ այլ կերպ, քան հե­ տե­րո­սեք­սուալ զույ­գի միջև։ Կար­դա­ցե՛ք Հի­սու­սի խոս­քե­րը Մատ­թեոս 19.3–6 հա­մար­նե­րում։ Ի՞նչ են դրանք մեզ սո­վո­րեց­նում ա­մուս­նու­թյան բնույ­թի և սր­բու­ թյան մա­սին։ Հի­սու­սի խոս­քե­րի լույ­սի ներ­քո, նաև չմո­ռա­նա­լով Աստ­ծո սե­րը հա­մայն մարդ­կու­թյան նկատ­մամբ և­ այն փաս­տը, որ մենք բո­լորս մե­ղա­վոր­ներ ենք, ինչ­պե՞ս մենք պետք է ա­մուր և հա­վա­տա­րիմ կեր­պով կանգ­նենք ա­մուս­նու­թյան աստ­վա­ծաշնչ­ յան սկզբունք­նե­րի կող­մը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 21

Արարումը, մեղանչումը և խաչը Աստ­վա­ծա­շուն­չը սերտ կապ է տրա­մադ­րում կա­տար­յալ ա­րար­ ման, մե­ղանչ­ման, խոս­տաց­ված Մե­սիա­յի և վերջ­նա­կան փրկագն­ ման միջև: Այս խո­շոր ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը դառ­նում են մարդ­կա­յին ցե­ղի հա­մար փրկու­թյան պատ­մու­թյան թե­մա­յի հիմ­քը: ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.31, Ծնն­դոց 2.15–17 և Ծնն­դոց 3.1–7 հա­ մար­նե­րը։ Ի՞նչ պա­տա­հեց Աստ­ծո կա­տար­յալ Ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյան հետ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված Իր ա­րա­րու­մը հայ­տա­րա­րում է «շատ բա­րի» (Ծնն­դոց 1.31): «Այժմ ա­րա­րումն ա­վարտ­ված էր։ … Երկ­րի վրա ծաղ­կում էր Ե­դե­մի պար­տե­զը։ Ա­դա­մին ու Ե­վա­յին ա­զատ կեր­պով հա­սա­նե­լի էր կե­նաց ծա­ռը։ Մեղ­քի ոչ մի բիծ, մահ­վան ոչ մի ստվեր չէր ա­պա­կա­ նում հիա­նա­լի ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 47։ Աստ­ված զգու­շաց­րել էր Ա­դա­մին ու Ե­վա­յին, որ ե­թե ու­տեն ար­գել­ված ծա­ռից, ա­պա ան­կաս­կած կմեռ­նեն (Ծնն­ ­Դաս

81

դոց 2.15–17)։ Օձն իր խոսքն սկսեց հար­ցից, հե­տո լիո­վին հա­կա­սեց Աստ­ծո ա­սա­ծին. «Բնավ չեք մեռ­նի» (Ծնն­դոց 3.4)։ Սա­տա­նան Ե­վա­ յին մեծ գի­տու­թյուն խոս­տա­ցավ, և­որ նա կլի­ներ Աստ­ծո նման։ Ակն­ հայ­տո­րեն, Ե­վան նրան հա­վա­տաց։ Ինչ­պե՞ս է Պո­ղո­սը հաս­տա­տում Ծնն­դոց 2.15–17 հա­մար­նե­րում ար­ված Աստ­ծո հայ­տա­րա­րու­թյու­նը։ Կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 5.12 և Հռո­մեա­ցիս 6.23 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս ուս­մունք­ ներն առնչ­վում աստ­վա­ծա­բա­նա­կան է­վոլ­յու­ցիա­յի հետ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սուրբ Գր­քում մենք տես­նում ենք, որ ա­վե­լի ուշ շրջա­նի գրող­նե­րը հաս­տա­տում են ա­վե­լի վաղ գրող­նե­րի պնդում­նե­րը և տ­րա­մադ­րում են լրա­ցու­ցիչ պատ­կե­րա­ցում­ներ։ Հռո­մեա­ցիս 5–8-րդ գ­լուխ­նե­րում Պո­ղո­սը գրում է մեղ­քի, ինչ­պես նաև փրկու­թյան գե­ղեց­կու­թյան մա­ սին. «­Մեկ մար­դի ձեռ­քով մեղ­քը մտավ աշ­խարհ, և­ այն մեղ­քով էլ մա­հը. և­ այս­պես մահն ա­մեն մարդ­կանց վրա տա­րած­վեց» (Հռո­ մեա­ցիս 5.12): Սա­կայն է­վոլ­յու­ցիա­յի տե­սանկ­յու­նից մա­հը գո­յու­ թյուն է ու­նե­ցել մարդ­կու­թյու­նից մի­լիո­նա­վոր տա­րի­ներ ա­ռաջ։ Այս գա­ղա­փա­րը լուրջ հետևանք­ներ ու­նի մեղ­քի ծագ­ման, խա­չի վրա Քրիս­տո­սի փո­խա­րի­նող մահ­վան և փր­կու­թյան ծրագ­րի մա­սին աստ­վա­ծաշնչ­յան վար­դա­պե­տու­թյուն­նե­րի հա­մար։ Ե­թե մա­հը կապ­ ված չէ մեղ­քի հետ, ա­պա մեղ­քի վարձ­քը մա­հը չէ (Հռո­մեա­ցիս 6.23), և Քրիս­տո­սը մեր մեղ­քե­րի հա­մար մեռ­նե­լու ոչ մի պատ­ճառ չէր ու­ նե­նա։ Այս­պի­սով, ա­րա­րու­մը, մե­ղան­չու­մը և խաչն ան­քակ­տե­լիո­րեն փոխ­կա­պակց­ված են։ Ա­ռա­ջին Ա­դա­մը կապ­ված է վեր­ջին Ա­դա­մին (Ա Կորն­թա­ցիս 15.45, 47): Դար­վին­յան է­վոլ­յու­ցիա­յին հա­վա­տա­լը, նույ­նիսկ ե­թե Աստ­ծո մա­սին ո­րո­շա­կի գա­ղա­փար է նե­րառ­ված գոր­ ծըն­թա­ցում, կքայ­քա­յի քրիս­տո­նեու­թյան հիմ­քե­րը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 22

Հետագա ուսումնասիրության համար ­ ար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 44Կ 51 է­ջե­րի «Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը» և 111-116 է­ջե­րի «­Տա­ռա­ցի շա­բա­թը» գլուխ­նե­րը։ «­Հա­մե­մա­տա­կան, գրա­կան, լեզ­վա­կան և­ այլ նկա­տա­ռում­նե­րի վրա հիմն­ված ամ­բող­ջա­կան ա­պա­ցույ­ցը հա­մընկ­նում է յու­րա­քանչ­ 82 ­Դաս

յուր մա­կար­դա­կի վրա, ին­չը հան­գեց­նում է միակ եզ­րա­կա­ցու­թյան, որ Ծնն­դոց 1-ին գլխում նշված «յոմ» - «օր» բա­ռը նշա­նա­կում է բա­ ռա­ցի 24-ժամ­յա օր: Ծնն­դոց 1-ին գլխի հե­ղի­նա­կը չէր կա­րող տրա­ մադ­րել ա­վե­լի հաս­կա­նա­լի և հա­մա­պար­փակ ճա­նա­պարհ­ներ՝ բա­ռա­ցի «օր­վա» գա­ղա­փարն ար­տա­հայ­տե­լու հա­մար, քան այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոնք և­ ընտր­վել են»։ Գեր­հարդ Ֆ. Հեյզլ, «Ծնն­ դոց 1-ին գլխի ա­րար­ման «օ­րե­րը». բա­ռա­ցի «օ­րե՞ր», թե՞ փո­խա­բե­ րա­կան «­Ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­ներ/դա­րաշր­ջան­ներ»», Ծա­գում­ներ 21/1 [1994թ.], էջ 30, 31։ «Ա­մե­նա­մեծ մտա­ծող­ներն ան­գամ, ե­թե չեն ա­ռաջ­նորդ­վում Աստ­ ծո Խոս­քով, մո­լոր­վում են գի­տու­թյան և հայտ­նու­թյան փոխ­հա­րա­բե­ րու­թյուն­ներն ու­սում­նա­սի­րե­լու ի­րենց փոր­ձե­րում։ Ա­րա­րիչն ու Նրա գոր­ծե­րը վեր են նրանց պատ­կե­րա­ցում­նե­րից, և քա­նի որ սա չի կա­ րող բա­ցատր­վել բնա­կան օ­րեն­քով, Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մու­թյուն­նե­ րը հայ­տա­րար­վում են անվս­տա­հե­լի»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 8, էջ 258։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Կար­դա­ցե՛ք վերևում բեր­ված մեջ­բե­րումն Է­լեն Ուայ­թի գրքից։ Նույ­նիսկ այ­սօր, որ­քան հա­ճախ ենք մենք տես­նում ճիշտ այն, ին­ չը նա գրել է, ան­գամ դա­վա­նող քրիս­տոն­յա­նե­րի շրջա­նում, ով­ քեր, բախ­վե­լով գի­տու­թյան պնդում­նե­րին, ավ­տո­մատ կեր­պով վեր կդա­սեն գի­տու­թյան պնդում­ներն աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­ մու­թյուն­նե­րից. դա կեն­թադ­րի, ինչ­պես գրել է Ուայ­թը, որ աստ­ վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյունն «անվս­տա­հե­լի է»։ 2. Ին­չո՞ւ է անհ­նար լրջո­րեն վե­րա­բեր­վել Աստ­վա­ծաշն­չին՝ ըն­դու­նե­ լով աստ­վա­ծա­բա­նա­կան է­վոլ­յու­ցիան։ Ե­թե ճա­նա­չում եք աստ­ վա­ծա­բա­նա­կան է­վոլ­յու­ցիո­նիս­տի, ով հայ­տա­րա­րում է, թե քրիս­ տոն­յա է, ին­չո՞ւ այդ դեպ­քում չխնդրել նրան բա­ցատ­րել Խա­չը Ա­դա­մի մե­ղանչ­ման ու մահ­վան և Հի­սու­սի խա­չի միջև ու­ղիղ կա­ պի մա­սին Պո­ղո­սի գրա­ծի (տե՛ս Հռո­մեա­ցիս 5) լույ­սի ներ­քո։ Ի՞նչ բա­ցատ­րու­թյուն է նա տա­լիս։ 3. Ե­թե Աստ­վա­ծա­շունչն Աստ­ծո հայտ­նու­թյունն է, չի՞ նշա­նա­կում արդ­յոք, որ հա­վա­տաց­յա­լի հա­վատն ու աչ­քե­րը բաց են Սուրբ Գր­քում ար­տա­հայտ­ված մե­ծա­գույն ի­րա­կա­նու­թյուն­նե­րի հա­ մար։ Այդ դեպ­քում ինչ­պե՞ս կա­րող են քրիս­տոն­յա­ներն ան­վան­ վել սահ­մա­նա­փակ մար­դիկ, երբ նրանք բա­ցում են ի­րենց միտքն ան­սահ­ման Աստ­ծո կող­մից բա­ցա­հայտ­ված սուրբգ­րա­յին ճշմար­ ­Դաս

83

տու­թյուն­նե­րի հա­մար։ Ի­րա­կա­նում, ա­թեիս­տա­կան և մա­տե­րիա­ լիս­տա­կան աշ­խար­հա­յացք­ներն ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի նեղ ու սահ­ մա­նա­փակ են, քան քրիս­տո­նեա­կա­նը։ 4. Որ­պես Աստ­ծո Խոս­քին հա­վա­տա­րիմ մնա­ցող հա­վա­տաց­յալ­ներ՝ ինչ­պե՞ս կա­րող ենք ծա­ռա­յել այն մարդ­կանց, ով­քեր պայ­քա­րում են սե­ռա­կան ինք­նու­թյան հար­ցե­րի դեմ։ Ին­չո՞ւ մենք չպետք է լի­ նենք այն մարդ­կան­ցից, ով­քեր քա­րեր են նե­տում նույ­նիսկ այն մարդ­կանց վրա, ով­քեր, շնա­ցող կնոջ նման, մե­ղա­վոր են որևէ հան­ցան­քում։

84 ­Դաս

ԴԱՍ 9 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 23–29

ԱՐԱՐՈՒՄ. ԾՆՆԴՈՑԸ ՈՐՊԵՍ ՀԻՄՔ, ՄԱՍ 2 Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Հոբ 26.7–10, Ծնն­դոց 1–2, Ծնն­դոց 5, Ծնն­դոց 11, Ա Մ­նա­ ցոր­դաց 1.18–27, Մատ­թեոս 19.4, 5, Հով­հան­նես 1.1–3: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եր­կինք­նե­րը պատ­մում են Աստ­ծո փառ­քը, և հաս­տա­տու­ թյու­նը ի­մաց­նում է Նրա ձեռ­քի գործ­ե­րը» (­Սաղ­մոս 19.1): Շատ մեծ մտա­ծող­ներ ներշնչ­վել են Սուրբ Գր­քից` բա­ցա­հայ­տե­լու Աստ­ծո ա­րա­րած աշ­խար­հը. արդ­յուն­քում ծնունդ ա­ռավ ժա­մա­նա­ կա­կից գի­տու­թյու­նը։ Յո­հան Կեպ­լե­րը, Ի­սա­հակ Նյու­տո­նը, Ջոն Ռե­ յը, Ռո­բերտ Բոյ­լը և վաղ շրջա­նի այլ մեծ գիտ­նա­կան­ներ հա­վա­տում էին, որ ի­րենց գոր­ծերն ա­վե­լի շատ են բա­ցա­հայ­տում Աստ­ծո ձեռ­քի գոր­ծե­րը։ Ֆ­րան­սիա­կան հե­ղա­փո­խու­թյու­նից հե­տո, սա­կայն, տաս­նին­նե­ րորդ դա­րի գի­տու­թյունն աստ­վա­ծա­բա­նա­կան տե­սա­կե­տից սկսեց շարժ­վել դե­պի նա­տու­րա­լիզ­մի և մա­տե­րիա­լիզ­մի վրա հիմն­ված տե­սա­կետ՝ հա­ճախ ոչ մի տեղ չթող­նե­լով գերբ­նա­կա­նի հա­մար։ Այս փի­լի­սո­փա­յա­կան գա­ղա­փար­նե­րը հան­րա­ծա­նոթ դար­ձան Չարլզ Դար­վի­նի Տե­սակ­նե­րի ծա­գու­մը աշ­խա­տու­թյամբ (1859թ.): Այդ ժա­ մա­նակ­վա­նից ի վեր գի­տու­թյու­նը մե­ծա­պես հե­ռա­ցել է իր աստ­ վա­ծաշնչ­յան հիմ­քից՝ հան­գեց­նե­լով Ծնն­դոց գրքի պատ­մու­թյան ար­մա­տա­կան վե­րաի­մաս­տա­վոր­մա­նը։ Արդ­յո՞ք Աստ­վա­ծա­շուն­չը տիե­զե­րա­գի­տու­թյան մա­սին տա­լիս է հնա­ցած, ոչ գի­տա­կան տե­սա­կետ։ Արդ­յո՞ք աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­ մու­թյու­նը պար­զա­պես փո­խառ­վել է շրջա­պա­տի հե­թա­նոս ժո­ղո­ վուրդ­նե­րից։ Արդ­յո՞ք Աստ­վա­ծա­շուն­չը պայ­մա­նա­վոր­ված էր իր տե­ղի և ժա­մա­նա­կի մշա­կույ­թով, թե՞ դրա ներշնչ­ված բնույ­թը բարձ­ րաց­նում է մեզ ծագ­ման այն տե­սա­կե­տին, որն ամ­բող­ջա­կան է իր աստ­վա­ծա­յին շրջա­նակ­նե­րում: Դաս 9

85

Ո­րո­շա­կիո­րեն սրանք են այն հար­ցե­րը, ո­րոնք մենք կքննար­կենք այս շա­բաթ­վա դա­սի ըն­թաց­քում։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 24

Երկիրը հա՞րթ է Ըն­դուն­ված է հա­վա­տալ, որ հին աշ­խար­հում շա­տերն էին կար­ ծում, թե եր­կի­րը հարթ է։ Այ­դու­հան­դերձ, շատ մար­դիկ մի շարք լավ պատ­ճառ­նե­րով հաս­կա­ցան, որ եր­կի­րը կլոր է։ Սա­կայն մինչ օրս ո­ մանք հայ­տա­րա­րում են, թե երկ­րի հարթ լի­նե­լու գա­ղա­փա­րը սո­վո­ րեց­րել է հենց Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 7.1 և 20.7, 8 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այս տեքս­տե­րի հա­մա­տեքս­տը։ Ինչն ա­վե­լի կարևոր է, արդ­յո՞ք դրանք սո­վո­րեց­նում են հարթ երկ­րի գա­ղա­փա­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հով­հան­նե­սը՝ այս տեքս­տե­րի հե­ղի­նա­կը, գրում է վեր­ջին ժա­ մա­նակ­նե­րի մար­գա­րեու­թյուն՝ նկա­րագ­րե­լով երկն­քի չորս հրեշ­ տակ­նե­րին «կանգ­նած երկ­րի չորս անկ­յու­նում և­ երկ­րի չորս քա­մին բռնած» (­Հայտ­նու­թյուն 7.1): Նա ե­րեք ան­գամ կրկնում է «չորս» բա­ռը՝ հրեշ­տակ­նե­րին կա­պե­լով կողմ­նա­ցույ­ցի չորս կե­ տե­րին։ Կարճ ա­սած, նա պար­զա­պես օգ­տա­գոր­ծում է փո­խա­բե­րա­կան լե­ զու, ինչ­պես ա­նում ենք մենք այ­սօր, երբ ա­սում ենք, օ­րի­նակ, «արևը մայր է մտնում» կամ քա­մին «բարձ­րա­ցավ արևել­քից»։ Հա­մա­ռել այս մար­գա­րեա­կան տեքս­տե­րի բա­ռա­ցի մեկ­նա­բա­նու­թյան վրա, երբ հա­մա­տեքս­տը մատ­նան­շում է հյու­սի­սի, հա­րա­վի, արևել­քի և­ արև­մուտ­քի փո­խա­բե­րա­կան գա­ղա­փա­րը, նշա­նա­կում է այս հատ­ ված­ներն ա­ռանձ­նաց­նել հա­մա­տեքս­տից և տալ դրանց այն ի­մաս­ տը, ին­չը դրանք չու­նեն։ Ի վեր­ջո, երբ Հի­սուսն ա­սաց. «Ո­րով­հետև սրտից դուրս են գա­լիս չար խոր­հուրդ­ներ, սպա­նու­թյուն­ներ, շնու­ թյուն­ներ, պոռն­կու­թյուն­ներ, գո­ղու­թյուն­ներ, սուտ վկա­յու­թյուն­ներ, հայ­հո­յու­թյուն­ներ» (­Մատ­թեոս 15.19), Նա չէր խո­սում մարդ­կա­յին ֆի­զիո­լո­գիա­յի մա­սին, ոչ էլ բա­ռա­ցիո­րեն մարդ­կա­յին սրտի մա­սին։ Նա օգ­տա­գոր­ծում էր խոս­քի փո­խա­բե­րու­թյու­նը՝ բա­րո­յա­կան տե­սա­ կետ հայտ­նե­լու հա­մար։ 86

Դաս 9

Կար­դա­ցե՛ք Հոբ 26.7–10 և Ե­սա­յիա 40.21, 22 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են դրանք մեզ պատ­մում երկ­րի բնույ­թի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հոբ 26.7 հա­մա­րում եր­կի­րը ներ­կա­յաց­ված է որ­պես տիե­զեր­քից կախ­ված. «­Նա տա­րա­ծում է հյու­սի­սը պա­րա­պի վրա և­եր­կի­րը կա­ խում է ոչն­չի վրա»։ Եր­կի­րը շրջան է կամ գունդ (­Հոբ 26.10): Ե­սա­ յիա 40.22 հա­մարն ա­սում է. «­Նա է երկ­րի շրջա­նի վրա նստո­ղը, ո­րի բնա­կիչ­նե­րը մա­րախ­նե­րի պես են, Նա է որ եր­կին­քը տա­րա­ծում է վա­րա­գույ­րի պես»։ ­Պատ­կե­րաց­րե՛ք, թե մեկն եք, ով ապ­րել է հա­զա­րա­վոր տա­րի­ ներ ա­ռաջ։ Ի՞նչ ա­պա­ցույց կու­նե­նա­յիք այն մա­սին, որ եր­կի­րը պտտվում է։ Թե՞ կհա­մա­րեիք, որ երկ­րի կանգ­նած լի­նե­լու ա­պա­ ցույցն ա­վե­լի հա­մո­զիչ է։ Կամ էլ ի՞նչ ա­պա­ցույց կգտնեիք այն մա­սին, որ այն հարթ է կամ կլոր։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 25

Արարումն ու հին աշխարհի գրականությունը Հնա­գետ­նե­րը հայտ­նա­բե­րել են տեքս­տեր հին Ե­գիպ­տո­սից և Մեր­ձա­վոր Արևել­քից, ո­րոնք պա­րու­նա­կում են ա­րար­ման և ջրհե­ ղե­ղի մա­սին նախ­նա­դար­յան պատ­մու­թյուն­ներ։ Սա պատ­ճառ դար­ձավ, որ­պես­զի ո­րոշ գիտ­նա­կան­ներ կաս­կա­ծեն, թե արդ­յո՞ք Ծնն­դո­ցի պատ­մու­թյու­նը չի փո­խառ­վել այս մշա­կույթ­նե­րից կամ ինչ-որ կերպ կախ­ված է ե­ղել դրան­ցից։ Բայց արդ­յո՞ք ի­րա­կա­նում դա այդ­պես է։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1-ին գլուխն ու 2.1-4 հա­մար­նե­րը, հե­տո կար­դա­ցե՛ք հետև­յալ հատ­ված­ներն Ատ­րա­հա­սիս է­պո­սից. «Երբ աստ­ված­նե­րը մարդ­կանց փո­խա­րեն/ Ա­րե­ցին գոր­ծը, կրե­ցին բե­ ռը,/ աստ­ված­նե­րի բե­ռը շատ մեծ էր,/ Աշ­խա­տան­քը՝ շատ ծանր, ան­հանգս­տու­թյու­նը՝ չա­փա­զանց շատ/ … «­Թող ար­գանդ-աստ­ վա­ծու­հին զա­վակ ստեղ­ծի,/ Եվ թող մար­դը կրի աստ­ված­նե­րի բե­ռը։» … Գեշ­տուե՝ աստ­ված, ով ու­նի միտք,/ Նրանք մոր­թե­ցին ի­ րենց ժո­ղո­վում։/ Նին­տուն խառ­նեց կա­վը/ իր մսով և­ար­յամբ…»։ Ս­տե­ֆա­նի Դալ­լի, Մի­ջա­գետ­քի ա­ռաս­պել­նե­րը. Ա­րա­րում, ջրհե­ ղե­ղը, Գիլ­գա­մեշ և­ այլն (Նյու Յորք, Օքս­ֆոր­դի հա­մալ­սա­րա­նի Դաս 9

87

տպագ­րու­թյուն, 1989թ.), էջ 9, 14, 15։ Ի՞նչ տար­բե­րու­թյուն­ներ եք տես­նում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Թեև պատ­մու­թյուն­նե­րի մեջ կան նմա­նու­թյուն­ներ (օ­րի­նակ՝ ա­ ռա­ջին մար­դիկ ստեղծ­վել են կա­վից), տար­բե­րու­թյուն­ներն ան­հա­մե­ մատ ա­վե­լի ցայ­տուն են։ 1. Ատ­րա­հա­սի­սում մարդն աշ­խա­տում է աստ­ված­նե­րի փո­խա­ րեն, որ­պես­զի աստ­ված­նե­րը հանգս­տա­նան։ Ծնն­դոց գրքում Աստ­ված ստեղ­ծեց եր­կիրն ու դրա­նում ե­ղող ա­մեն բան մար­ դու հա­մար, որն ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պսակն էր, իսկ հե­տո Նա հանգս­տա­ցավ մար­դու հետ։ Այս­տեղ նաև մար­դիկ են գտնվում պար­տե­զում և հ­րա­վիր­վում են հա­ղոր­դակց­վե­լու Աստ­ծո հետ և հոգ տա­նե­լու Նրա ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մա­սին։ Ատ­րա­հա­սի­ սում նման գա­ղա­փար չկա։ 2. Ատ­րա­հա­սի­սում ա­վե­լի փոքր աստ­վա­ծը սպան­վում է, ում ար­ յու­նը խառն­վում է կա­վի հետ յոթ տղա­մարդ և կին ստեղ­ծե­լու հա­մար։ Ծնն­դոց գրքում ա­ռա­ջի­նը «շին­վում» է Ա­դամն ան­մի­ ջա­կա­նո­րեն Աստ­ծո կող­մից, Ով նրա մեջ կեն­դա­նու­թյան շունչ է փչում, իսկ կի­նը «շին­վում» է ա­վե­լի ուշ՝ տղա­մար­դու «օգ­նա­ կա­նը» լի­նե­լու հա­մար։ Աստ­ված Ա­դա­մին ու Ե­վա­յին չի ստեղ­ծել սպան­ված աստ­ծո ար­յու­նից։ 3. Ծնն­դոց գրքի պատ­մու­թյան մեջ հա­կա­սու­թյան կամ բռնու­թյան նշույլ ան­գամ չկա, որն աչ­քի է զար­նում Ատ­րա­հա­սի­սի պատ­մու­ թյան մեջ։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյու­նը վսե­մա­գույն լեզ­վով է նկա­րագ­ րում ա­մե­նա­կա­րող Աստ­ծուն, Ով մարդ­կու­թյա­նը տա­լիս է ար­ժա­ նա­պա­տիվ նպա­տակ կա­տար­յալ աշ­խար­հում: Այս ար­մա­տա­կան տար­բե­րու­թյու­նը պատ­ճառ է դար­ձել, որ­պես­զի գիտ­նա­կան­նե­րը եզ­ րա­կաց­նեն, որ ի վեր­ջո սրանք եր­կու խիստ տար­բեր ա­րար­չա­գոր­ ծու­թյան պատ­մու­թյուն­ներ են։ Ո­մանք վի­ճում են, թե դա­րեր ի վեր ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան և ջր­հե­ ղե­ղի պատ­մու­թյուն­նե­րը փո­խանց­վել են՝ շատ քիչ չա­փով հիմն­ վե­լով նրա վրա, ինչ ի­րա­կա­նում պա­տա­հել է (այս­տե­ղից էլ գա­լիս են ո­րո­շա­կի նմա­նու­թյուն­ներ), և ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում խե­ղա­ թյուր­վել են։ Հա­կա­ռակ դրան, Մով­սե­սը Սուրբ Հո­գու ներշն­չան­ քով բա­ցա­հայ­տեց այն, ինչ ի­րա­կա­նում պա­տա­հել էր։ Ին­չո՞ւ է 88

Դաս 9

սա ա­վե­լի լավ բա­ցատ­րու­թյուն այն մի քա­նի նմա­նու­թյուն­նե­րի հա­մար, քան այն գա­ղա­փա­րը, թե Մով­սե­սը դրանք փո­խա­ռել է այս հե­թա­նո­սա­կան պատ­մու­թյուն­նե­րից։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 26

Ծննդոցն ընդդեմ հեթանոսության ­Հին աշ­խար­հի ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մա­սին ա­ռաս­պել­նե­րից շատ հե­ռու լի­նե­լով՝ Ծնն­դո­ցը գրված է այն­պես, որ հեր­քում է այդ ա­ռաս­ պել­նե­րը և հե­ռաց­նում դրան­ցից Աստ­ծուն որ­պես Ա­րա­րիչ։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.14–19 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են նկա­րագր­ վում չոր­րորդ օրն ի հայտ ե­կող մար­մին­նե­րը, և­ո­րո՞նք են դրանց գոր­ծա­ռույթ­նե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հե­ղի­նակն «արև» և «լու­սին» եզ­րույթ­նե­րից ի­հար­կե խու­սա­ փել է, ո­րով­հետև եբ­րա­յե­րե­նում դրանց ա­նուն­նե­րը հին Մեր­ձա­վոր Արևել­քի և Ե­գիպ­տո­սի արևի և լուս­նի աստ­ված­նե­րի ա­նուն­ներն էին (կամ սեր­տո­րեն կապ­ված էին այդ ա­նուն­նե­րին)։ «­Մեծ լույս» և «փոքր լույս» եզ­րույթ­նե­րի կի­րա­ռու­թյու­նը ցույց է տա­լիս, որ դրանք ա­րար­վել են հա­տուկ գոր­ծա­ռույ­թի հա­մար. «և նշան­նե­րի և ժա­մա­ նակ­նե­րի և­ օ­րե­րի և տա­րի­նե­րի հա­մար լի­նեն» և «երկ­րի վրա լույս տան» (Ծնն­դոց 1.14, 15): Սա նշա­նա­կում է, որ տեքս­տը շատ պարզ կեր­պով ցույց է տա­լիս, որ արևն ու լու­սինն աստ­ված­ներ չէին, այլ ստեղծ­ված օբ­յեկտ­ներ ո­րո­շա­կի բնա­կան գոր­ծա­ռույթ­նե­րով, այն­ պես, ինչ­պես մենք դրանք ըն­կա­լում ենք այ­սօր։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.7, 18–24 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­ված սեր­տո­րեն ներգ­րավ­ված Ա­դա­մի և Ե­վա­յի ա­րար­ման գոր­ծում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հին Մեր­ձա­վոր Արևել­քի ա­ռաս­պել­նե­րը միա­ձայն նկա­րագ­րում են մար­դու ա­րա­րու­մը որ­պես ու­շա­ցած միտք, ո­րը ծա­գել է աստ­ված­ նե­րին ծանր աշ­խա­տան­քից ա­զա­տե­լու գա­ղա­փա­րի արդ­յուն­քում։ Ա­ռաս­պե­լա­կան այս գա­ղա­փա­րին հա­կա­սում է աստ­վա­ծաշնչ­յան գա­ղա­փարն այն մա­սին, որ մար­դը պետք է իշ­խեր աշ­խար­հին որ­ պես Աստ­ծո տե­ղա­կալ։ Մարդ­կա­յին ցեղն ա­րա­րե­լու մեջ բա­ցար­ձա­ կա­պես ո­չինչ չի ե­ղել ու­շա­ցած միտք։ Հա­մե­նայն դեպս, տեքս­տը Դաս 9

89

մար­դուն նկա­րագ­րում է որ­պես ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան գա­գաթ­նա­կետ՝ ա­վե­լի հստա­կո­րեն ցույց տա­լով, թե ի­րա­կա­նում որ­քան տար­բեր են հե­թա­նո­սա­կան և­ աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­ թյուն­նե­րը։ Այս­պի­սով Ծնն­դոցն ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում է հին աշ­խար­հի ա­ ռաս­պել­նե­րի շտկում։ Մով­սեսն օգ­տա­գոր­ծել է հե­թա­նո­սա­կան գա­ղա­փար­նե­րի հետ ան­հա­մա­տե­ղե­լի ո­րո­շա­կի եզ­րույթ­ներ և գա­ ղա­փար­ներ։ Եվ նա դա ա­նում է՝ պար­զա­պես ար­տա­հայ­տե­լով ի­րա­ կա­նու­թյան աստ­վա­ծաշնչ­յան ըմբռ­նու­մը և­ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մեջ Աստ­ծո դերն ու նպա­տա­կը: ­Հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ ա­ռաջ աստ­վա­ծաշնչ­յան ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյան պատ­մու­թյու­նը հա­կա­սում էր գե­րա­կա­յող մշա­կույ­թին։ Այ­ սօր ևս­ աստ­վա­ծաշնչ­յան ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը հա­կա­սում է գե­րա­կա­յող մշա­կույ­թին։ Ին­չո՞ւ սա չպետք է զար­ մաց­նի մեզ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 27

Արարումն ու ժամանակը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 5-րդ և 11-րդ գ­լուխ­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­ վա­ծա­շուն­չը հետևում մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյանն Ա­դա­մից մինչև Նոյ և Նո­յից մինչև Աբ­րա­համ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Կա մի տարր, որն այս աստ­վա­ծաշնչ­յան ծա­գում­նա­բա­նու­թյուն­ նե­րը ե­զա­կի է դարձ­նում. դրանք պա­րու­նա­կում են ժա­մա­նա­կի տար­րը, որն ստի­պում է ո­րոշ գիտ­նա­կան­նե­րի դի­պուկ կեր­պով ան­ վա­նել դրանք «ժա­մա­նա­կագ­րա­կան ծա­գում­նա­բա­նու­թյուն­ներ»։ Այդ ծա­գում­նա­բա­նու­թյուն­նե­րը պա­րու­նա­կում են ծագ­ման տե­ղե­կատ­ վու­թյան փոխ­կա­պակց­ման մե­խա­նիզմ՝ զու­գակց­ված ժա­մա­նա­կի հետ։ Ս­տաց­վում է, որ «երբ անձ մեկն ապ­րեց x տա­րի, նա ծնեց անձ եր­կու­սին։ Այ­նու­հետև անձ մեկն անձ եր­կու­սին ծնե­լուց հե­տո ապ­րեց y տա­րի և ծ­նեց այլ որ­դի­ներ և դուստ­րեր»։ Ծնն­դոց 5-րդ գլ­խում ա­վե­ լա­նում է բա­նաձև-ար­տա­հայ­տու­թյու­նը. «Եվ անձ մե­կի բո­լոր օ­րերն էին z տա­րի»։ Այս փոխ­կա­պակց­ման հա­մա­կար­գը կան­խում է ո­րո­ շա­կի սե­րունդ­նե­րի ջնջու­մը կամ դրանց ա­վե­լա­ցու­մը: Ծնն­դոց 5-րդ և 11-րդ գ­լուխ­նե­րը պա­րու­նա­կում են ծագ­ման շա­րու­նա­կա­կան գիծ, 90

Դաս 9

ո­րում, ինչ­պես հա­վաս­տում են Ա Մ­նա­ցոր­դաց 1.18–27 հա­մար­նե­րը, չկան ա­վե­լաց­ված կամ ան­հայտ սե­րունդ­ներ: Այս կերպ Աստ­վա­ծա­ շուն­չը մեկ­նա­բա­նում է ինքն ի­րեն: Մոտ 2000 տա­րի շա­րու­նակ հրեա և ք­րիս­տոն­յա մեկ­նիչ­նե­րը մեկ­ նա­բա­նել են այս տեքս­տե­րը, որ­պես­զի ներ­կա­յաց­նեն պատ­մու­թյու­նը և ճշգ­րիտ կեր­պով ո­րո­շեն ջրհե­ղե­ղի ժամ­կե­տը, ինչ­պես նաև երկ­րի տա­րի­քը՝ առն­վազն Ծնն­դոց 1-ին և 2-րդ գ­լուխ­նե­րում ներ­կա­յաց­ված ա­րար­ման յոթ օր­վա­նից հաշ­ված։ Վեր­ջին տաս­նամ­յակ­նե­րի ըն­թաց­քում փոր­ձեր են ար­վել վե­րաի­ մաս­տա­վո­րել Ծնն­դոց 5-րդ և 11-րդ գ­լուխ­նե­րը՝ ա­վե­լի մեծ տա­րի­քի մեջ տե­ղա­վոր­վե­լու հա­մար, ինչ­պես ա­ռա­ջար­կում են ո­րոշ հնա­գի­ տա­կան և պատ­մա­կան տվյալ­նե­րի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րը (մե­ղա­ վոր մարդ­կանց կող­մից): Սա Աստ­վա­ծաշն­չի ար­ժա­նա­հա­վա­տու­թյան մա­սին լուրջ հար­ցեր է ա­ռաջ բե­րում։ Սա­կայն ե­թե մենք ու­զում ենք հաս­կա­նալ Աստ­ծո պատ­կե­րա­ցու­մը ժա­մա­նա­կի և պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում դրա զար­գաց­ման մա­սին, պետք է ըն­դու­նենք, որ այս եր­կու գլուխ­ներն «ինչ­պես պատ­մա­կան, այն­պես էլ աստ­վա­ծա­բա­նա­կան են, ո­րոնք կա­պում են Ա­դա­մին մարդ­կա­յին ցե­ղի, ինչ­պես նաև Աստ­ծուն՝ մար­դու հետ տա­րա­ծու­ թյան և ժա­մա­նա­կի թա­գա­վո­րու­թյան մեջ։ Ծնն­դոց 5-րդ գ­լու­խը, ինչ­ պես նաև 11.10–26 հա­մար­նե­րը տրա­մադ­րում են ժա­մա­նա­կա­յին սահ­ման­ներ և մարդ­կա­յին շղթա, որն Աստ­ծո ժո­ղովր­դին կա­պում է այն մար­դու հետ, ում Աստ­ված ա­րա­րեց որ­պես այս մո­լո­րա­կի վրա տե­ղի ու­նե­ցած վե­ցօր­յա ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պսակ»։ Գեր­հարդ Ֆ. Հեյզլ, «Ծնն­դոց 5-րդ և 11-րդ գ­լուխ­նե­րի ժա­մա­նա­կագ­րա­կան ծա­ գում­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի ի­մաս­տը», Ծա­գում 7/2 [1980թ.], էջ 69։ Թեև Հին Կ­տա­կա­րա­նում այս հա­մար­նե­րը տեղ են գտել բա­րի ու կարևոր նպա­տա­կով, ի՞նչ է ա­սում Պո­ղո­սը Ա Տի­մո­թեոս 1.4 և Տի­տոս 3.9 հա­մար­նե­րում, ին­չին պետք է ա­կան­ջա­լուր լի­նենք նման տեքս­տե­րի մա­սին խո­սե­լիս։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 28

Արարումը Սուրբ Գրքում Կար­դա­ցե՛ք սուրբգ­րա­յին հետև­յալ հատ­ված­նե­րը և գ­րի՛ ա­ռեք, թե ինչ­պես է այս հե­ղի­նակ­նե­րից յու­րա­քանչ­յու­րը հղում կա­տա­ րում Ծնն­դոց 1–11 գլուխ­նե­րի վրա։ Դաս 9

91

Մատ­թեոս 19.4, 5 ____________________________________________________ Մար­կոս 10.6–9 ______________________________________________________ Ղու­կաս 11.50, 51 ____________________________________________________ Հով­հան­նես 1.1–3 ___________________________________________________ Գործք ա­ռա­քե­լոց 14.15 ______________________________________________ Հռո­մեա­ցիս 1.20 __________________________________________________ Բ Կորն­թա­ցիս 4.6 ____________________________________________________ Ե­փե­սա­ցիս 3.9 _______________________________________________________ Ա Տի­մո­թեոս 2.12–15 ______________________________________________ Հա­կո­բոս 3.9 _________________________________________________________ Ա Պետ­րոս 3.20 ____________________________________________________ Հու­դա 11, 14 ________________________________________________________ Հայտ­նու­թյուն 2.7, 3.14, 22.2, 3 ____________________________________ Հի­սու­սը և Նոր Կ­տա­կա­րա­նի բո­լոր գրող­նե­րը վկա­յա­կո­չում են Ծնն­դոց 1–11-րդ գ­լուխ­նե­րը որ­պես ար­ժա­նա­հա­վատ պատ­մու­թյուն։ Հի­սու­սը վկա­յա­կո­չում է Մով­սե­սի գրվածք­նե­րը, ինչ­պես նաև տղա­ մար­դու և կ­նոջ ա­րա­րու­մը (­Մատ­թեոս 19.4): Պո­ղո­սը մշտա­պես օգ­ տա­գոր­ծում է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը՝ հաս­տա­տե­լու աստ­վա­ծա­բա­նա­կան տե­սա­կետ­նե­րը, ո­րոնք նա ներ­կա­յաց­նում է իր թղթե­րում։ Ա­թեն­քի ուս­յալ մարդ­կանց նա հայ­տա­րա­րում է. «Այն Աստ­վա­ծը, որ աշ­խար­հը և­ ա­մեն բան, որ նրա­նում կա, ա­րեց, Նա երկն­քի և­ երկ­րի Տե­րը լի­նե­լով, ձե­ռա­գործ տա­ճար­նե­րում չի բնակ­վում» (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.24): Այս կերպ Նոր Կ­տա­կա­րա­նի գրող­նե­րը հեն­վում էին Ծնն­դո­ցի հիմ­նադ­րա­կան բնույ­թի վրա՝ ժա­ մա­նա­կա­կից ըն­թեր­ցո­ղին ցույց տա­լու այս բա­ռա­ցի ի­րա­դար­ձու­ թյան նշա­նա­կու­թյու­նը։ Օ­րի­նա­կի հա­մար կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 5-րդ գ­լու­խը։ Ա­վե­լի քան վեց ան­գամ Պո­ղոսն ուղ­ղա­կի կապ է տա­նում Ա­դա­մից մինչև Հի­սուս (տե՛ս Հռո­մեա­ցիս 5.12, 14–19): Սա նշա­նա­կում է, որ նա ըն­դու­նում է պատ­մա­կան Ա­դա­մի բա­ռա­ցի գո­յու­թյու­նը, դիր­քո­րո­ շում, ո­րը ճա­կա­տագ­րա­կան կեր­պով փոխ­զիջ­վում է, երբ ծագ­ման է­վոլ­յու­ցիոն մո­դե­լը փո­խա­րի­նում է տեքս­տե­րի բա­ռա­ցի ըն­թերց­ մա­նը: Ե­թե Սուրբ Հո­գուց ներշնչ­ված Նոր Կ­տա­կա­րա­նի գրող­նե­րը և­ ան­ձամբ Հի­սու­սը դի­տար­կում էին ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­ մու­թյու­նը որ­պես հու­սա­լի պատ­մու­թյուն, ին­չո՞ւ նույ­նը չա­նե­լը հի­մա­րու­թյուն կլի­ներ մեր կող­մից՝ հիմն­վե­լով ըն­կած, սխալ­նե­րի են­թա­կա մարդ ա­րա­րած­նե­րի պնդում­նե­րի վրա։ 92

Դաս 9

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 29

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Ջե­րալդ Ա. Քլինգ­բեյ­լի խմբագ­րած Ծնն­դո­ցի ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը և դ­րա ար­ձա­գանք­նե­րը Հին Կտա­կա­րա­նում աշ­խա­տու­թյու­նը (­Բեր­րիեն Սփ­րինգս, Մի­չի­գան, Էնդր­յու­սի հա­մալ­սա­րա­նի տպագ­րու­թյուն, 2015թ.): «Աստ­վա­ծա­շուն­չը մարդ­կու­թյան գրա­կան ժա­ռան­գու­թյան ա­մե­ նաըն­կա­լե­լի և­ա­մե­նաու­սու­ցո­ղա­կան պատ­մու­թյունն է։ Այն բխում է հա­վի­տե­նա­կան ճշմար­տու­թյան թարմ աղբ­յու­րից, և­աստ­վա­ծա­յին ձեռ­քը պահ­պա­նել է դրա ա­նա­ղար­տու­թյու­նը դա­րե­րի ըն­թաց­քում։ … Միայն այս­տեղ մենք կա­րող ենք գտնել մեր ցե­ղի պատ­մու­թյու­նը՝ չա­րա­տա­վոր­ված մարդ­կա­յին նա­խա­պա­շար­մունք­նե­րով և հ­պար­ տու­թյամբ»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 5, էջ 25։ «Ինձ ցույց տրվեց, որ ա­ռանց Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մու­թյան երկ­րա­բա­նու­թյու­նը ո­չինչ չի կա­րող ա­պա­ցու­ցել։ Հո­ղում գտնված մա­սունք­նե­րը վկա­յում են այն մա­սին, որ ի­րե­րի վի­ճա­կը շատ ա­ռում­ նե­րով տար­բեր­վել է ներ­կա­յիս վի­ճա­կից։ Սա­կայն դրանց գո­յու­թյան ժա­մա­նա­կը և­ այն, թե որ­քան եր­կար են այդ ի­րե­րը գտնվել հո­ղի տակ, պետք է հաս­կաց­վեն միայն Աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյամբ։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյու­նից դուրս են­թադ­րու­թյու­ններ ա­նե­ լը կա­րող է անվ­նաս լի­նել, ե­թե դրանք չեն հա­կա­սում Սուրբ Գր­քում հայտ­նա­բեր­ված փաս­տե­րին։ Սա­կայն երբ ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան առն­չու­թյամբ մար­դիկ թող­նում են Աստ­ծո Խոս­քը և փոր­ձում են բա­ցատ­րել Աստ­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը բնա­կան երևույթ­նե­րով, նրանք հայտն­վում են ա­նո­րո­շու­թյան ան­սահ­ման օվ­կիա­նո­սում։ Թե ինչ­պես է Աստ­ված ի­րա­կա­նաց­րել ա­րար­ման գոր­ծըն­թա­ցը բա­ռա­ցիո­րեն վեց օ­րում, Նա եր­բեք չի բա­ցա­հայ­տել մահ­կա­նա­ցու­նե­րին։ Նրա ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը նույն­քան ա­նըն­կա­ լե­լի է, որ­քան և Նրա գո­յու­թյու­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Հոգևոր պարգև­ներ, գիրք 3, էջ 93։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Երբ գի­տա­կան բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րը ներ­կա ի­րա­կա­նու­թյան մա­ սին, այն, ինչ կա­րե­լի է բռնել, լսել, տես­նել, փոր­ձար­կել և վե­րա­ փոր­ձար­կել, լի են բա­նա­վե­ճե­րով և հա­կա­սու­թյուն­նե­րով, ին­չո՞ւ Դաս 9

93

են այդ­քան շատ մար­դիկ ան­վե­րա­պա­հո­րեն ըն­դու­նում են­թադ­ րա­բար մի­լիո­նա­վոր կամ նույ­նիսկ մի­լիար­դա­վոր տա­րի­ներ ա­ ռաջ տե­ղի ու­նե­ցած ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մա­սին բո­լոր գի­տա­ կան հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը։ 2. Ժա­մա­նա­կա­կից գի­տու­թյու­նը ել­նում է այն են­թադ­րու­թյու­նից (որն ա­ռա­ջին հա­յաց­քից ող­ջա­միտ է թվում), որ բնա­կան ի­րա­դար­ձու­ թյուն­նե­րը բա­ցատ­րե­լու հա­մար չի կա­րե­լի օգ­տա­գոր­ծել գերբ­նա­ կան մի­ջոց­ներ։ Ա­սել կու­զի՝ չի կա­րե­լի փոր­ձել սո­վը բա­ցատ­րել, օ­րի­նակ, այն փաս­տով, որ մի կա­խարդ ա­նի­ծել է եր­կի­րը։ Այ­դու­ հան­դերձ, ո­րո՞նք են այս մո­տեց­ման սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը, երբ խոս­քը վե­րա­բե­րում է Ծնն­դոց գրքում նկա­րագր­ված ա­րար­ման պատ­մու­թյա­նը։ Այլ խոս­քե­րով, Ծնն­դո­ցի պատ­մու­թյու­նը զուտ գերբ­նա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն է։ Ե­թե, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ինք­նա­ բե­րա­բար բա­ցա­ռեք գերբ­նա­կան գոր­ծո­նը որ­պես ա­րար­ման մի­ ջոց, այդ դեպ­քում ին­չո՞ւ ցպա­հանջ ձեր հո­րի­նած ցան­կա­ցած այլ մո­դել սխալ կլի­նի։

94

Դաս 9

ԴԱՍ 10 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 30–ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 5

ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ ՈՐՊԵՍ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ա Թա­գա­վո­րաց 17, Ե­սա­յիա 36.1–3, Ե­սա­յիա 37.14–38, Դա­ նիել 1, 5, Մատ­թեոս 26.57–67, Եբ­րա­յե­ցիս 11.1–40: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ես եմ Ե­հո­վան քո Աստ­վա­ծը՝ որ քեզ Ե­գիպ­տո­սի երկ­րից՝ ծա­ռա­յու­թյան տնից հա­նե­ցի» (Ե­լից 20.2 [նաև Երկ­րորդ Օ­ րի­նաց 5.6]): Աստ­վա­ծա­շուն­չը կազմ­ված է պատ­մու­թյու­նից։ Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մու­թյու­նը շարժ­վում է դե­պի ա­ռաջ բա­ցար­ձակ սկզբից, երբ Աստ­ված ստեղ­ծեց ա­մեն ինչ՝ դե­պի վերջ­նա­կան նպա­տակ, երբ Նա կվե­րա­կանգ­նի եր­կիրն Իր երկ­րորդ գա­լուս­տով: Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մա­կան բնույ­թը բնու­թագ­րե­րից մեկն է, որն այն տա­րան­ջա­տում է այլ կրոն­նե­րի սուրբ գրքե­րից։ Աստ­վա­ծա­ շունչն ըն­դու­նում է Աստ­ծո գո­յու­թյու­նը, Ով ան­ձամբ գոր­ծում է պատ­ մու­թյան ըն­թաց­քում. այն չի փոր­ձում ա­պա­ցու­ցել այդ գո­յու­թյու­նը։ Սկզ­բում Աստ­ված խո­սում է, և­երկ­րի վրա կյանք է ստեղծ­վում (Ծնն­ դոց 1.1–31): Նա դուրս է կան­չում Աբ­րա­հա­մին Քաղ­դեա­ցի­նե­րի երկ­ րից, ա­զա­տում է Իր ժո­ղովր­դին ե­գիպ­տա­կան ստրկու­թյու­նից։ Քա­րե տախ­տակ­նե­րի վրա Իր սե­փա­կան մա­տով գրում է Տա­սը պատ­վի­ րան­նե­րը (Ե­լից 31.18): Նա ու­ղար­կում է մար­գա­րե­ներ, ու­ղար­կում է դա­տաս­տան­ներ, կան­չում է մարդ­կանց ապ­րել և տա­րա­ծել Իր աստ­ վա­ծա­յին օ­րեն­քը, ինչ­պես նաև փրկու­թյան ծրա­գիրն այլ ազ­գե­րի հետ։ Ի վեր­ջո, Նա աշ­խարհ է ու­ղար­կում Իր Որ­դի Հի­սուս Քրիս­տո­ սին՝ առ­հա­վետ բա­ժա­նե­լով պատ­մու­թյու­նը։ Այս շա­բաթ մենք կանդ­րա­դառ­նանք Աստ­վա­ծաշն­չում նկա­րագր­ ված պատ­մա­կան մի քա­նի կարևոր հար­ցե­րի, ինչ­պես նաև ո­րոշ հնա­գի­տա­կան ա­պա­ցույց­նե­րի, ո­րոնք օգ­նում են հիմ­նա­վո­րել պատ­ մու­թյու­նը, ինչ­պես այն ար­տա­հայտ­ված է Աստ­վա­ծաշն­չում։ Դաս 10

95

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 31

Դավիթը, Սողոմոնը և միապետությունը Դավ­թի և Սո­ղո­մո­նի միա­պե­տու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նում է Իս­րա­յե­լի պատ­մու­թյան ոս­կի դա­րաշր­ջա­նը։ Իսկ ի՞նչ, ե­թե Դա­վիթն ու Սո­ղո­ մո­նը գո­յու­թյուն չեն ու­նե­ցել, ինչ­պես ո­մանք հայ­տա­րա­րում են։ Ի՞նչ, ե­թե նրանց թա­գա­վո­րու­թյու­նը չի ե­ղել այդ­քան լայ­նա­ծա­վալ, ինչ­պի­ սին նկա­րագ­րում է Աստ­վա­ծա­շուն­չը. կան նաև այս միտ­քը պնդող­ ներ։ Ա­ռանց Դավ­թի չէր լի­նի Ե­րու­սա­ղե­մը՝ ազ­գի մայ­րա­քա­ղա­քը (Բ Թա­գա­վո­րաց 5.6–10): Ա­ռանց Դավ­թի չէր լի­նի նրա որ­դի Սո­ղո­մո­նի կա­ռու­ցած տա­ճա­րը (Գ Թա­գա­վո­րաց 8.17–20): Վերջ ի վե­րջո, ա­ռանց Դավ­թի չէր լի­նի ա­պա­գա Մե­սիա, քա­նի որ Մե­սիան խոս­տաց­վել է Դավ­թի սերն­դից (Ե­րե­միա 23.5, 6, Հայտ­նու­թյուն 22.16): Իս­րա­յե­ լա­ցի­նե­րի պատ­մու­թյունն ամ­բող­ջո­վին վե­րար­տադր­վե­լու կա­րիք կու­նե­նար։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, այդ պատ­մու­թյու­նը, ինչ­պես այն ներ­ կա­յաց­նում է Սուրբ Գիր­քը, հենց այն է, ինչն Իս­րա­յե­լին և­ե­կե­ղե­ցուն տա­լիս է ի­րենց ու­րույն դերն ու ա­ռա­քե­լու­թյու­նը: Կար­դա­ցե՛ք Ա Թա­գա­վո­րաց 17-րդ գ­լու­խը։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­ված Իս­րա­յե­լին վճռա­կան հաղ­թա­նակ տրա­մադ­րում։ Ո՞վ է օգ­տա­ գործ­վում այս հաղ­թա­նա­կի հա­մար։ Որ­տե՞ղ է տե­ղի ու­նե­նում հաղ­թա­նա­կը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք Ա Թա­գա­վո­րաց 17.1–3 հա­մար­նե­րում ներ­կա­յաց­ված մար­տա­կան սահ­ման­նե­րի ճշգրիտ աշ­խար­հագ­րա­ կան նկա­րագ­րու­թյա­նը։ Խրի­բեթ Քե­յա­ֆա կոչ­վող տե­ղան­քը գտնվում է բլուր­նե­րի վրա՝ այս գլխում նկա­րագր­ված իս­րա­յե­լա­կան ճամ­բար­ նե­րի ճիշտ տե­ղում։ Վեր­ջերս կա­տար­ված պե­ղում­նե­րի արդ­յուն­քում այն­տեղ հայտ­նա­բեր­վել է հով­տին նա­յող, Դավ­թի և Սա­վու­ղի ժա­ մա­նակ­նե­րի հսկա­յա­կան պարս­պա­պատ, կա­յա­զո­րա­յին քա­ղաք։ Հայտ­նա­բեր­վել են նույն ժա­մա­նակ­նե­րին պատ­կա­նող եր­կու դար­ պաս­ներ։ Քա­նի որ հին Իս­րա­յե­լում քա­ղաք­նե­րի մեծ մասն ու­նե­նում էր ըն­դա­մե­նը մեկ դար­պաս, այս բնու­թագ­րու­մը կօգ­նի նույ­նաց­նել այդ քա­ղա­քը որ­պես Սա­գա­րիմ (Ա Թա­գա­վո­րաց 17.52), ո­րը եբ­րա­յե­ րեն նշա­նա­կում է «եր­կու դար­պաս»։ Ե­թե դա այդ­պես է, ա­պա մենք ա­ռա­ջին ան­գամ նույ­նա­կա­նաց­ րինք այս հի­նա­վուրց աստ­վա­ծաշնչ­յան քա­ղա­քը: 2008թ. և 2013թ.

96

Դաս 10

հայտ­նա­բեր­վել են եր­կու ար­ձա­նագ­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք ըստ շա­տե­ րի կար­ծի­քի, ներ­կա­յաց­նում են երբևէ հայտ­նա­բեր­ված եբ­րա­յե­րեն ա­մե­նա­հին գրու­թյու­նը։ Երկ­րորդ ար­ձա­նագ­րու­թյան մեջ նշված է Ես­ բաաղ ա­նու­նը, ո­րը Սա­վու­ղի որ­դի­նե­րից մե­կի ա­նունն է (Ա Մ­նա­ցոր­ դաց 9.39): 1993թ. հյու­սի­սա­յին քա­ղաք Թել Դա­նի պե­ղում­նե­րի արդ­յուն­քում հայտ­նա­բեր­վեց Դա­մաս­կո­սի Հա­զաել թա­գա­վո­րի հու­շագ­րու­թյու­ նը, ով ար­ձա­նագ­րում է «Իս­րա­յե­լի թա­գա­վո­րի» և «­Դավ­թի տան» թա­գա­վո­րի վրա տա­րած իր հաղ­թա­նա­կը։ Այս նույն կերպ Դավ­թի դի­նաս­տիան նկա­րագր­վում է Աստ­վա­ծաշն­չում՝ ա­վե­լաց­նե­լով ա­վե­ լի հզոր հնա­գի­տա­կան ա­պա­ցույց, որ Դա­վի­թը գո­յու­թյուն է ու­նե­ցել պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում, ճիշտ ինչ­պես ա­սում է Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե ի՞նչ կնշա­նա­կեր մեր հա­վա­տի հա­մար, ե­թե, ինչ­պես ո­րոշ մար­դիկ հայ­տա­րա­րում են, Դա­վիթ թա­գա­վորն ի­րա­կա­նում գո­յու­թյուն ու­նե­ցած չլի­ներ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 1

Եսայիան, Եզեկիան և Սենեքերիմը Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յիա 36.1–3 և Ե­սա­յիա 37.14–38 հա­մար­նե­րը։ Հու­դա­յի դեմ ա­սո­րա­կան զանգ­վա­ծա­յին պա­շար­ման այս պատ­ մու­թյան մեջ ինչ­պե՞ս է Աստ­ված ա­զա­տագ­րում Իր ժո­ղովր­դին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ՔԱ 701թ. Սե­նե­քե­րի­մը պա­շա­րում է Հու­դան։ Այս պատ­մու­թյունն ար­ձա­նագր­ված է Սուրբ Գր­քում։ Այն ար­ձա­նագր­ված է նաև ան­ձամբ Սե­նե­քե­րի­մի կող­մից տար­բեր ձևե­րով։ Նին­վե մայ­րա­քա­ղա­քում հայտ­նա­բեր­ված իր պատ­մա­կան տա­րեգ­րու­թյան մեջ նա պար­ծե­ նում է. «Նրա [Ե­զե­կիա­յի] ա­մուր պարս­պա­պատ քա­ղաք­նե­րից քա­ ռա­սուն­վե­ցը և դ­րանց հարևա­նու­թյամբ գտնվող ան­թիվ-ան­հա­մար փոքր գյու­ղե­րը ես պա­շա­րե­ցի և նվա­ճե­ցի»։ Սե­նե­քե­րի­մը Նին­վեում գտնվող իր պա­լա­տում նշում է Հու­դա­յի Լա­խիշ քա­ղա­քի պար­տու­ թյու­նը՝ պա­լա­տի կենտ­րո­նա­կան սեն­յա­կի պա­տե­րը ծած­կե­լով քա­ ղա­քի պա­շար­ման և դ­րա դեմ մղվող ճա­կա­տա­մար­տի ռե­լիե­ֆա­յին պատ­կեր­նե­րով։ Վեր­ջերս Լա­խիշ քա­ղա­քում կա­տար­ված պե­ղում­նե­րի արդ­յուն­ քում հայտ­նա­բեր­վել են քա­ղա­քի զանգ­վա­ծա­յին ա­վե­րա­ծու­թյուն­ Դաս 10

97

նե­րը, այն բա­նից հե­տո, երբ այն հրկիզ­վել էր Սե­նե­քե­րի­մի կող­մից: Սա­կայն Ե­րու­սա­ղե­մը հրա­շա­լի կեր­պով փրկվել է։ Սե­նե­քե­րի­մը կա­ րող է պար­ծե­նալ միայն հետև­յա­լով. «Ինչ վե­րա­բե­րում է հու­դա­յա­ ցի Ե­զե­կիա­յին, ես նրանց փա­կե­ցի իր քա­ղա­քում ինչ­պես մի թռչուն վան­դա­կում»։ Չ­կա Ե­րու­սա­ղե­մը կոր­ծա­նե­լու ոչ մի նկա­րագ­րու­թյուն, ինչ­պես նաև մարդ­կանց՝ գե­րու­թյան տար­վե­լու մա­սին ոչ մի պատ­ մու­թյուն։ Ճիշտ է, որ Ե­րու­սա­ղե­մը պա­շար­ված էր, սա­կայն Աստ­վա­ծա­շունչն ար­ձա­նագ­րում է, որ պա­շա­րու­մը տևեց ըն­դա­մե­նը մեկ օր, քա­նի որ Տի­րոջ Հրեշ­տակն ա­զա­տեց Ե­րու­սա­ղե­մը։ Ինչ­պես կան­խա­տե­սել էր Ե­սա­յիան. «Ս­րա հա­մար այս­պես է ա­սում Տե­րը Ա­սո­րես­տա­նի թա­ գա­վո­րի մա­սին. նա այս քա­ղաք չի մտնի, և մի նետ չի գցի այս­տեղ, և նրա ա­ռաջ չի գա վա­հա­նով, և նրա դեմ պատ­նեշ պի­տի չկանգ­ նեց­նի։ Իր ե­կած ճա­նա­պար­հով հետ պի­տի դառ­նա, և­ այս քա­ղաք չի մտնի, ա­սում է Տե­րը։ Եվ Ես պի­տի պաշտ­պա­նեմ այդ քա­ղա­քը, որ ա­զա­տեմ այն Ինձ հա­մար և Իմ ծա­ռա Դավ­թի հա­մար» (Ե­սա­յիա 37.33–35): Հե­տաքր­քիրն այն է, որ Ա­սո­րես­տա­նի մայ­րա­քա­ղաք Նին­վեում ակ­նա­ռու կեր­պով պատ­կեր­ված է միայն Լա­խի­շը։ Ե­րու­սա­ղե­ մի պատ­կեր­նե­րը պա­լա­տի պա­տե­րին չկան։ Սե­նե­քե­րի­մը կա­րող էր պար­ծե­նալ միայն Լա­խի­շին պար­տու­թյան մատ­նե­լով։ Երկն­քի Աստ­ծո և­ ա­սո­րա­ցի­նե­րի աստ­ված­նե­րի միջև վերջ­նա­կան ճա­կա­ տա­մարտն ի ցույց է դրվում Նրա ժո­ղովր­դի ա­զա­տագր­մամբ։ Նա տես­նում է Ա­սո­րես­տա­նի գոր­ծադ­րած ճնշու­մը։ Նա լսում է Ե­զե­կիա­յի ա­ղոթ­քը։ Աստ­ված գոր­ծում է պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք հի­շել, որ Աստ­ված, Ով հրա­շա­լի կեր­պով ա­զա­ տեց Իս­րա­յե­լին այս ժա­մա­նակ և­այս տե­ղում, նույն Աստ­վածն է, Ում դուք ա­ղո­թում, ա­պա­վի­նում և վս­տա­հում եք այ­սօր։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 2

Դանիելը, Նաբուգոդոնոսորը և Բաբելոնը 2007թ. հու­լի­սին Վիեն­նա­յի հա­մալ­սա­րա­նից մի գիտ­նա­կան աշ­ խա­տում էր Բրի­տա­նա­կան թան­գա­րա­նի ծրագ­րե­րից մե­կի վրա, երբ Բա­բե­լո­նի թա­գա­վոր Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ժա­մա­նակ­նե­րից մի տախ­ տակ գտավ։ Դրա վրա նա գտավ «­Ներ­գեղ­սա­րա­սար» ա­նու­նը, ո­րը Ե­րե­միա 39.3 հա­մա­րում հի­շա­տակ­վող բա­բե­լո­նա­ցի իշ­խա­նի ա­ 98

Դաս 10

նունն է։ Ներ­գեղ­սա­րա­սա­րը պատ­կա­նում է այն շատ ան­ձանց թվին, ինչ­պես թա­գա­վոր­նե­րի, այն­պես էլ իշ­խան­նե­րի ու պաշ­տոն­յա­նե­րի, ով­քեր (հնա­գի­տու­թյան շնոր­հիվ) վե­րա­բա­ցա­հայտ­վել են Դա­նիե­լի և Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ժա­մա­նակ­նե­րից ի վեր։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 1-ին և 5-րդ գ­լուխ­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են Դա­նիե­լի վաղ ո­րո­շում­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նում Աստ­ծո՝ նրան որ­պես Իր ծա­ռա և մար­գա­րե օգ­տա­գոր­ծե­լու գոր­ծե­րին, ով պետք է պատ­ մու­թյան ըն­թաց­քում ազ­դեր մի­լիո­նա­վոր մարդ­կանց վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լը «ո­րո­շեց իր սրտում» (­Դա­նիել 1.8) հա­վա­տա­րիմ մնալ Աստ­ծուն և՛ այն հար­ցում, թե ինչ է ու­տում, և՛ թե ում է ա­ղո­թում։ Վաղ տա­րի­քից ձևա­վոր­ված այս բա­րի սո­վո­րույթ­նե­րը դար­ձան այն օ­րի­նա­կը, որ նրան ուժ տվե­ցին իր եր­կար կյան­քի ըն­թաց­քում։ Արդ­ յուն­քում ի վե­րուստ նրան տրվեց սթափ միտք, ի­մաս­տու­թյուն և հան­ճար։ Սա ճա­նա­չե­ցին նաև Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը և Բաղ­դա­սա­րը, և նրան բարձ­րաց­րին թա­գա­վո­րու­թյու­նում ա­մե­նա­բարձր պաշ­տո­նին։ Սա­կայն այն, ին­չը թերևս ա­վե­լի կարևոր է, այդ ա­մե­նի արդ­յուն­քում Նա­բու­գո­դո­նո­սոր թա­գա­վո­րի դար­ձի գալն էր (­Դա­նիել 4.34–37)։ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը Նա­բո­պա­լա­սա­րի որ­դին էր։ Նրանք միա­սին փա­ռա­հեղ մի քա­ղաք էին կա­ռու­ցել, որն ան­գե­րա­զան­ցե­լի էր հին աշ­խար­հում (­Դա­նիել 4.30): Բա­բե­լո­նը վիթ­խա­րի քա­ղաք էր, ու­ներ մոտ 300 տա­ճար, սքան­չե­լի պա­լատ և շր­ջա­պատ­ված էր հսկա­յա­ կան կրկնա­կի պա­րիսպ­նե­րով, ո­րոնց հաս­տու­թյու­նը հա­մա­պա­ տաս­խա­նա­բար 365սմ և 670սմ­ էր։ Պա­րիսպ­ներն ընդ­միջ­վում էին ութ հիմ­նա­կան դար­պաս­նե­րով, ո­րոնք ան­վան­ված էին ի պա­տիվ բա­բե­լոն­յան աստ­ված­նե­րի։ Ա­մե­նա­հայտ­նին Իշ­տա­րի դար­պասն էր, ո­րը հայտ­նա­բեր­վել է գեր­մա­նա­ցի­նե­րի կող­մից և վե­րա­կա­ռուց­վել Բեռ­լի­նի Պեր­գա­մոն թան­գա­րա­նում։ Դա­նիել 7.4 հա­մա­րում Բա­բե­լո­նը նկա­րագր­վում է որ­պես առ­յուծ՝ արծ­վի թևե­րով։ Իշ­տա­րի դար­պաս­նե­րին տա­նող շքերթ­նե­րի և թա­ փոր­նե­րի ճա­նա­պար­հը պատ­ված է առ­յուծ­նե­րի 120 պատ­կեր­նե­րով։ Պե­ղում­նե­րի ժա­մա­նակ գտնվել է նաև մար­դու վրա հար­ձակ­վող ահ­ ռե­լի առ­յու­ծի պատ­կեր և մինչև հի­մա կանգ­նած է քա­ղա­քից դուրս։ Այս ա­մե­նը վկա­յում է, որ առ­յու­ծը պատ­շաճ խորհր­դա­նիշ է Մեծ Բա­ բե­լո­նի հա­մար։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյունն ու դրա մար­գա­ րեա­կան լու­րը հաս­տատ­ված են։ Դաս 10

99

Դա­նիել 1.8 հա­մարն ա­սում է, որ Դա­նիե­լը «ո­րո­շեց իր սրտում»։ Ի՞նչ է սա նշա­նա­կում։ Կա՞ն արդ­յոք բա­ներ, ո­րոնք ա­նել կամ չա­ նե­լու հա­մար դուք պետք է «ո­րո­շեք ձեր սրտում»։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 3

Պատմական Հիսուսը ­ ար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 26.57–67, Հով­հան­նես 11.45–53 և Հով­ Կ հան­նես 18.29–31 հա­մար­նե­րը։ Ո՞վ էր Կա­յիա­փան, և­ ի՞նչ դեր ու­նե­ցավ նա Քրիս­տո­սի մահ­վան մեջ։ Ո՞վ էր Պոն­տա­ցի Պի­ղա­տո­ սը, և­ինչ­պե՞ս նրա ո­րո­շու­մը դար­ձավ շատ կարևոր Սի­նեդ­րիո­նի հա­մար սե­փա­կան նպա­տակ­ներն ի­րա­կա­նաց­նե­լու հար­ցում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Կա­յիա­փան քա­հա­նա­յա­պետ էր և հ­րահ­րեց Հի­սու­սի մա­հը ո­րո­ նող դա­վադ­րու­թյու­նը։ Նրա գո­յու­թյունն ար­ձա­նագ­րում է նաև Հով­ սե­փոս Փ­լա­վիո­սը՝ հռո­մեա­ցի­նե­րի ա­նու­նից գրող հրեա պատ­մի­չը։ «­Բա­ցի այդ, նա նաև զրկեց Հով­սե­փին քա­հա­նա­յա­պե­տու­թյու­նից, ում ա­նու­նը ևս Կա­յիա­փա էր, և նշա­նա­կեց Հով­նա­թա­նին՝ նախ­կին քա­հա­նա­յա­պետ Ա­նա­նու­սի որ­դուն, որ­պես­զի հա­ջոր­դի նրան»։ Հով­ սե­փոս Փ­լա­վիոս, Ա­վար­տուն գոր­ծեր (Գրանդ Ռե­փիդս, Մի­չի­գան, Կրե­գել հրա­տա­րակ­չու­թյուն, 1969թ.), գիրք 18, գլուխ 4, էջ 381։ 1990թ. Ե­րու­սա­ղե­մի հա­րա­վա­յին մա­սում հայտ­նա­բեր­վել է տոհ­ մա­կան գե­րեզ­մա­նա­տուն, որ­տեղ գտնվել է տաս­ներ­կու աճ­յու­նա­ սա­փոր։ Գե­րեզ­մա­նից գտնված մե­տա­ղադ­րամ­նե­րը և կա­վե ի­րե­րը դրանց ծա­գու­մը հասց­նում են մո­տա­վո­րա­պես ՔՀ ա­ռա­ջին դա­րի կե­ սե­րը։ Ա­մե­նաշ­քեղ զար­դա­րուն աճ­յու­նա­սա­փո­րի վրա, ո­րի մեջ կան բազ­մա­թիվ ոս­կոր­ներ, գրված է «­Հով­սեփ, Կա­յիա­փա­յի որ­դի»։ Շատ գիտ­նա­կան­ներ հա­վա­տում են, որ սա Հի­սու­սի մահ­վան մեջ ա­մե­նա­ ան­մի­ջա­կան դե­րա­կա­տա­րու­թյուն ու­նե­ցող քա­հա­նա­յա­պետ Կա­յիա­ փա­յի գե­րեզ­մանն ու դամ­բա­րանն է։ 1961թ. Տի­բե­րիոս կայս­րի օ­րոք Հու­դա­յի կա­ռա­վա­րիչ Պոն­տա­ցի Պի­ղա­տո­սի ա­նու­նը կրող մի ար­ձա­նագ­րու­թյուն հայտ­նա­բեր­վեց Կե­ սա­րիա­յի թատ­րո­նում գտնվող քա­րե­րից մե­կի վրա։ Այս­պի­սով, այս եր­կու դեպ­քե­րում էլ, Քրիս­տո­սի մահ­վան հետ կապ ու­նե­ցող գլխա­վոր դեմ­քե­րից ո­մանց գո­յու­թյու­նը պատ­մա­կա­ նո­րեն հաս­տատ­վել է։ 100

Դաս 10

Ա­ռա­ջին եր­կու դա­րե­րի աշ­խար­հիկ պատ­միչ­նե­րը ևս խո­սում են Նա­զով­րե­ցի Հի­սու­սի մա­սին։ Հռո­մեա­ցի պատ­միչ Կոռ­նե­լիոս Տա­կի­ տո­սը գրում է Քրիս­տո­սի, Տի­բե­րիո­սի կա­ռա­վար­ման օ­րոք Պոն­տա­ցի Պի­ղա­տո­սի կող­մից Նրա մա­հա­պատ­ժի և Հռո­մի վաղ քրիս­տոն­յա­ նե­րի մա­սին։ Հռո­մեա­ցի կա­ռա­վա­րիչ Պ­լի­նիոս Կրտ­սե­րը ՔՀ 112– 113թթ. գրում է Տ­րա­յա­նոս կայս­րին՝ հարց­նե­լով, թե ինչ­պես վար­վել քրիս­տոն­յա­նե­րի հետ։ Նա նրանց նկա­րագ­րում է ո­րո­շա­կի օր կար­ ծես Աստ­ծուն եր­գեր եր­գե­լիս։ Հնա­գի­տա­կան այս բա­ցա­հայ­տում­նե­րը, ինչ­պես նաև պատ­մա­ կան աղբ­յուր­նե­րը տրա­մադ­րում են լրա­ցու­ցիչ, ոչ աստ­վա­ծաշնչ­յան հիմք Հի­սու­սի գո­յու­թյան մա­սին, Ում երկր­պա­գում էին Իր մա­հից հե­ տո ա­ռա­ջին 50 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում։ Հի­սու­սի մա­սին ա­ռաջ­նա­ յին աղբ­յուր­ներ են Ա­վե­տա­րան­նե­րը, և մենք պետք է դրանք շատ ու­շա­դիր ու­սում­նա­սի­րենք՝ Հի­սու­սի ու Նրա կյան­քի մա­սին ա­վե­լին ի­մա­նա­լու հա­մար։ ­Թեև միշտ էլ հա­ճե­լի է, որ կան մեր հա­վա­տին ա­ջակ­ցող հնա­գի­ տա­կան ա­պա­ցույց­ներ, ին­չո՞ւ մենք պետք է սո­վո­րենք չկա­ռու­ցել մեր հա­վատն այս բա­նե­րի վրա, որ­քան էլ որ դրանք կա­րող են եր­բեմն շատ օգ­տա­կար լի­նել։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 4

Հավատ և պատմություն Մենք չենք ապ­րում ա­նօդ տա­րա­ծու­թյան մեջ։ Մեր ընտ­րու­թյուն­ ներն ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­նում ոչ միայն մեր, այլև ու­րիշ­նե­րի վրա։ Նույն կերպ, հին ժա­մա­նակ­նե­րում ևս Աստ­ծո ժո­ղովր­դից շատ շա­տե­ րի կյան­քը մեծ ազ­դե­ցու­թյուն է ու­նե­ցել ի­րենց և­ու­րիշ­նե­րի ա­պա­գա­ յի վրա։ Եբ­րա­յե­ցիս 11-րդ գլ­խում, այն հայտ­նի «հա­վա­տի» գլխում, մենք ամ­փոփ կեր­պով տես­նում ենք հին ժա­մա­նակ­նե­րի հա­վա­տի այս հե­րոս­նե­րից շա­տե­րի ազ­դե­ցու­թյու­նը։

Կար­դա­ցե՛ք Եբ­րա­յե­ցիս 11.1–40 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել այս հին ժա­մա­նակ­նե­րի հե­րոս­նե­րից և նրանց կյանքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս։ Ե­նովք _________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Նոյ _________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 10

101

Աբ­րա­համ ____________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սա­րա _________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հով­սեփ _______________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մով­սես _______________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ռա­խաբ _______________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սամ­սոն _______________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Հա­վա­տը պար­զա­պես ինչ-որ բա­նի կամ ինչ-որ մե­կի հա­վա­տա­լը չէ, այն այդ հա­վա­տին ի պա­տաս­խան քայ­լեր ձեռ­նար­կելն է։ Դա հա­ վատ է, ո­րը գոր­ծում է, այն է, ինչ հա­մար­վում է ար­դա­րու­թյուն։ Դա հա­վա­տի այն գոր­ծերն են, որ փո­խում են պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը։ Այս գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից յու­րա­քանչ­յու­րը կախ­ված է Աստ­ծո Խոս­քի նկատ­մամբ վստա­հու­թյու­նից։ Նո­յը գոր­ծում էր հա­վա­տով, երբ կա­ռու­ցեց տա­պա­նը՝ փոր­ձա­ռու­ թյու­նից ու բա­նա­կա­նու­թյու­նից ա­վե­լի վստա­հե­լով Աստ­ծո Խոս­քին։ Քա­նի որ եր­բեք անձրև չէր ե­կել, փոր­ձա­ռու­թյունն ու բա­նա­կա­նու­ թյու­նը հու­շում էին, որ ջրհե­ղե­ղի սպառ­նա­լի­քը բա­ցար­ձակ ան­հե­ թե­թու­թյուն է։ Բայց Նո­յը հնա­զանդ­վեց Աստ­ծուն, և մարդ­կու­թյան կյան­քը շա­րու­նակ­վեց։ Աբ­րա­հա­մը, ում ա­նունն այն ժա­մա­նակ Աբ­ րամ էր, լքեց Հա­րա­վա­յին Մի­ջա­գետ­քի Ու­րը՝ այն ժա­մա­նակ­վա ա­ մե­նա­զար­գա­ցած քա­ղա­քը, դուրս ե­կավ՝ ա­ռանց ի­մա­նա­լու, թե ուր է ի­րեն տա­նե­լու Աստ­ված։ Բայց նա ո­րո­շեց գոր­ծել Աստ­ծո Խոս­քի հա­ մա­ձայն։ Մով­սեսն ընտ­րեց լի­նել Աստ­ծո ժո­ղովր­դին դե­պի Խոս­տաց­ ված եր­կիր ա­ռաջ­նոր­դող հո­վիվ, քան Ե­գիպ­տո­սի՝ իր ժա­մա­նակ­նե­րի ա­մե­նա­մեծ կայս­րու­թյան թա­գա­վո­րը։ Նա վստա­հեց Ա­մե­նա­կա­րո­ղի ձայ­նին, ո­րը կան­չում էր վառ­վող մո­րե­նու մի­ջից։ Ռա­խա­բը ո­րո­շեց վստա­հել Աստ­ծո ա­զա­տագր­ման մա­սին վկա­յու­թյուն­նե­րին, պաշտ­ պա­նեց եր­կու լրտես­նե­րին և­իր տեղն զբա­ղեց­րեց Հի­սու­սի տոհ­մա­ ծա­ռում։ Որ­քան քիչ բան գի­տենք մենք այն մա­սին, թե ինչ­պես մեր ո­րո­շում­նե­րը կազ­դեն ան­թիվ-ան­հա­մար մարդ­կանց կյան­քի վրա այս և գա­լիք սե­րունդ­նե­րում։ Ի՞նչ կարևոր ո­րո­շում­ներ են ծա­ռա­ցել ձեր առջև։ Ինչ­պե՞ս եք ա­ նում այն ընտ­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք ա­նում եք, և­ին­չո՞ւ։ 102

Դաս 10

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 5

Հետագա ուսումնասիրության համար ­ ար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 643Կ 648 է­ջե­րի «­Դա­վիթ և Գո­ղիաթ», Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ գրքի 331-339 է­ջե­րի «Ե­զե­կիա», 349–366 է­ջե­րի «Ա­զա­տագ­րում Ա­սո­րես­ տա­նից» գլուխ­նե­րը և «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­ նակ­նե­րը» փաս­տաթղ­թի 4.11 բա­ժի­նը, ո­րը կա­րե­լի է գտնել հետև­յալ հղու­մով՝ www.adventistbiblicalresearch.org/materials/bibleinterpretation-hermeneutics/methods-bible-study)։ «Աստ­վա­ծա­շուն­չը մարդ­կու­թյան գրա­կան ժա­ռան­գու­թյան ա­մե­ նա­հին ու ա­մե­նաըն­կա­լե­լի պատ­մու­թյունն է։ Այն բխում է հա­վի­տե­ նա­կան ճշմար­տու­թյան թարմ աղբ­յու­րից, և­ աստ­վա­ծա­յին ձեռ­քը պահ­պա­նել է դրա ա­նա­ղար­տու­թյու­նը դա­րե­րի ըն­թաց­քում։ Այն լու­ սա­վո­րում է հե­ռա­վոր անց­յա­լը, որ­տեղ ա­պարդ­յուն կեր­պով փոր­ ձում են ներ­թա­փան­ցել մարդ­կու­թյան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը։ Միայն Աստ­ծո Խոս­քում ենք մենք տես­նում այն զո­րու­թյու­նը, ո­րը դրեց երկ­րի հիմ­քը և տա­րա­ծեց եր­կինք­նե­րը։ Մի­միայն այս­տեղ ենք մենք գտնում ազ­գե­րի ծագ­ման հա­վաս­տի պատ­մու­թյու­նը։ Միայն այս­տեղ է տրված մեր ցե­ղի պատ­մու­թյու­նը՝ չա­րա­տա­վոր­ված մարդ­կա­յին հպար­տու­ թյամբ և նա­խա­պա­շար­մունք­նե­րով»։ Է­լեն Ուայթ, Կր­թու­թյուն, էջ 173։ «­Նա, ով ու­նի Աստ­ծո և Նրա Խոս­քի մա­սին գի­տու­թյուն, հաս­տա­ տուն հա­վատ ու­նի Սուրբ Գր­քի աստ­վա­ծայ­նու­թյան հան­դեպ։ Նա չի ստու­գում Աստ­վա­ծա­շուն­չը գի­տու­թյան մա­սին մարդ­կա­յին գա­ ղա­փար­նե­րով։ Նա այս գա­ղա­փար­ներն ստու­գում է անս­խա­լա­կան չա­փա­նի­շով։ Նա գի­տի, որ Աստ­ծո Խոս­քը ճշմար­տու­թյուն է, իսկ ճշմար­տու­թյու­նը եր­բեք չի կա­րող հա­կա­սել ինքն ի­րեն։ Այն, ինչ այս­ պես կոչ­ված գի­տու­թյան ուս­մուն­քում հա­կա­սում է Աստ­ծո հայտ­նու­ թյան ճշմար­տու­թյա­նը, ըն­դա­մե­նը մարդ­կա­յին են­թադ­րու­թյուն է։ Իս­կա­պես ի­մաս­տուն­նե­րի հա­մար գի­տա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­ նե­րը մտքի և տե­ղե­կու­թյան հսկա­յա­կան ո­լորտ­ներ են բա­ցում»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 8, էջ 325։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Անդ­րա­դար­ձե՛ք չո­րեք­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջում տրված հար­ ցին։ Ա­յո՛, լավ է, երբ հնա­գի­տա­կան ա­պա­ցույց ենք գտնում, ո­րը հաս­տա­տում է աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյու­նը։ Սա­կայն ի՞նչ է Դաս 10

103

պա­տա­հում, երբ հնա­գի­տա­կան ա­պա­ցույց­նե­րը մեկ­նա­բան­վում են այն կերպ, որ հա­կա­սում են աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյա­նը։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն փաս­տի մա­սին, որ մենք պետք է կախ­ ված լի­նենք Աստ­ծո Խոս­քից որ­պես Աստ­ծո Խոսք և վս­տա­հենք դրան որ­պես այդ­պի­սին՝ ան­կախ հնա­գի­տա­կան կամ որևէ այլ մարդ­կա­յին գի­տու­թյան պնդում­նե­րից։ 2. Խոր­հե՛ք բո­լոր աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի մա­սին, ո­րոնք ի­րա­կա­նա­ցել են անց­յա­լում, ո­րոնք այ­սօր­վա շա­հե­կան տե­սանկ­յու­նից մեզ երևում են որ­պես կա­տար­ված­ներ։ Խոր­հե՛ք, օ­րի­նակ, Դա­նիել 2-րդ և 7-րդ գ­լուխ­նե­րում նկա­րագր­ված թա­գա­ վո­րու­թյուն­նե­րից շա­տե­րի մա­սին։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք դա­սեր քա­ղել պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում ի­րա­կա­նա­ցած այս մար­գա­ րեու­թյուն­նե­րից և սո­վո­րել վստա­հել Տի­րո­ջը դեռևս կա­տար­վե­լիք մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի վե­րա­բեր­յալ։

104

Դաս 10

ԴԱՍ 11 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 6–12

ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉՆ ՈՒ ՄԱՐԳԱՐԵՈՒԹՅՈՒՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 2.27–45, Հով­հան­նես 14.29, Թվոց 14.34, Դա­նիել 7.1–25, Դա­նիել 8.14, Ա Կորն­թա­ցիս 10.1–13: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ նա ա­սաց ինձ. Մինչև եր­կու հա­զար ե­րեք հար­յուր ի­րի­ կուն-ա­ռա­վոտ, հե­տո սրբա­րա­նը պի­տի ար­դա­րա­նա» (­Դա­ նիել 8.14): Աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյու­նը շատ կարևոր է մեր ինք­նու­ թյան և­ ա­ռա­քե­լու­թյան հար­ցում։ Մար­գա­րեու­թյունն Աստ­ծո Խոս­քի ճշգրտու­թյու­նը հաս­տա­տե­լու ներ­քին և­ ար­տա­քին մե­խա­նիզմ­ներ է տրա­մադ­րում։ Հի­սուսն ա­սաց. «Եվ հի­մա ա­սա­ցի ձեզ՝ լի­նե­լուց ա­ ռաջ, որ երբ որ լի­նի, հա­վա­տաք» (­Հով­հան­նես 14.29, տե՛ս նաև Հով­հան­նես 13.19): Կարևո­րա­գույն հարցն է՝ ինչ­պե՞ս ճիշտ մեկ­նա­ բա­նենք մար­գա­րեու­թյու­նը, որ­պես­զի ի­մա­նանք, թե ի­րա­կա­նում այն երբ է կա­տար­վել: Ռե­ֆոր­մա­ցիա­յի ըն­թաց­քում դրա մաս­նա­կից­նե­րը հետևում էին հիս­տո­րիզ­մի ե­ղա­նա­կին։ Դա այն նույն ե­ղա­նակն է, որն օգ­տա­գոր­ ծում էին Դա­նիելն ու Հով­հան­նե­սը որ­պես ի­րենց սե­փա­կան մեկ­նա­ բա­նու­թյան բա­նա­լի։ Հիս­տո­րիզ­մը մար­գա­րեու­թյու­նը հա­մա­րում է պատ­մու­թյան զար­գա­ցող և շա­րու­նա­կա­կան ի­րա­կա­նա­ցում, որն սկսվել է անց­յա­լում և կա­վարտ­վի Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­ րու­թյան հաս­տա­տու­մով։ Այս շա­բաթ մենք կու­սում­նա­սի­րենք մար­գա­րեա­կան մեկ­ նա­բա­նու­թյան ե­ղա­նակ­նե­րից հիս­տո­րիզ­մի հիմ­նաս­յու­նե­րը։ «­Պատ­մու­թյան մեջ մենք պետք է տես­նենք մար­գա­րեու­թյան ի­րա­ կա­նա­ցու­մը, պետք է ու­սում­նա­սի­րենք Նա­խախ­նա­մու­թյան գոր­ ծե­րը մեծ ռե­ֆոր­մա­ցիոն շար­ժում­նե­րի ժա­մա­նակ և հաս­կա­նանք ի­րե­րի զար­գա­ցու­մը մեծ պայ­քա­րի վեր­ջին բախ­ման հա­մար ազ­գե­ Դաս 11

105

րի մո­բի­լի­զա­ցիա­յի ժա­մա­նակ»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ ցու հա­մար, հա­տոր 8, էջ 307։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 7

Հիստորիզմն ու մարգարեությունը Այն հիմ­նա­րար ե­ղա­նա­կը, ո­րը Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րը կի­րա­ռում են մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ժա­մա­նակ, կոչ­վում է հիս­տո­րիզմ։ Դրա գա­ղա­փարն է, որ աստ­վա­ծաշնչ­յան շատ մեծ մա­գա­րեու­թյուն­ներ հետևում են ան­խա­փան պատ­մա­ կան ըն­թաց­քի՝ անց­յա­լից ներ­կա և­ ա­պա­գա։ Դա նման է նրան, թե ինչ­պես եք սո­վո­րում Պատ­մու­թյուն ա­ռար­կան դպրո­ցում։ Մենք այդ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներն ի­րա­կա­նաց­նում ենք այս կերպ, քա­նի որ հենց այդ­պես է Աստ­վա­ծա­շունչն ին­քը մեկ­նա­բա­նում այդ մար­գա­ րեու­թյուն­նե­րը մեզ հա­մար։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.27–45 հա­մար­նե­րը։ Ե­րա­զի ո՞ր տե­սանկ­ յուն­ներն են մատ­նա­ցույց ա­նում պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի շա­րու­նա­կա­կան, ան­խա­փան հեր­թա­կա­նու­ թյու­նը։ Ի՞նչ կերպ է Աստ­վա­ծա­շունչն ին­քը մեզ ցույց տա­լիս, թե ինչ­պես մեկ­նա­բա­նենք վախ­ճա­նա­բա­նա­կան (վեր­ջին ժա­մա­նակ­ նե­րի) մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի թա­գա­վո­րու­թյու­ նը ճա­նաչ­վում է որ­պես ոսկ­յա գլուխ։ Այս­պի­սով Դա­նիե­լը նույ­նաց­ նում է Բա­բե­լո­նը որ­պես ա­ռա­ջին թա­գա­վո­րու­թյուն (­Դա­նիել 2.38): Այ­նու­հետև Դա­նիելն ա­սում է. «Եվ քե­զա­նից հե­տո վեր է կե­նա­լու մի ու­րիշ թա­գա­վո­րու­թյուն … և մի ու­րիշ եր­րորդ թա­գա­վո­րու­թյուն» (­Դա­նիել 2.39), իսկ հե­տո՝ մի չոր­րորդ թա­գա­վո­րու­թյուն (­Դա­նիել 2.40): Այն փաս­տը, որ այս թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րը միմ­յանց հա­ջոր­ դում են ան­մի­ջա­պես, ա­ռանց որևէ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծի, ցույց է տրվում նաև ար­ձա­նի վրա, քա­նի որ թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րից յու­ րա­քանչ­յու­րը ներ­կա­յաց­ված է մարմ­նի որևէ մա­սի տես­քով՝ սկսած գլխից մինչև ոտ­քե­րի մատ­նե­րը։ Դրանք կապ­ված են այն­պես, ինչ­ պես կապ­ված են ժա­մա­նակն ու պատ­մու­թյու­նը։ 106

Դաս 11

Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րում ար­ձա­նի փո­խա­րեն օգ­տա­ գործ­վում են խորհր­դան­շա­կան գա­զան­ներ, սա­կայն ու­սու­ցան­վում է միև­նույն բա­նը։ Մեզ տրվում է երկ­րա­յին չորս թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­ րի ան­խախտ հա­ջոր­դա­կա­նու­թյուն (­Դա­նիել 8-րդ գլ­խում՝ ըն­դա­մե­նը ե­րեք)։ Դրանք սկսվում են հին աշ­խար­հում, անց­նում պատ­մու­թյան մի­ջով՝ հաս­նե­լով ներ­կա և­ընդ­հուպ մինչև ա­պա­գա, երբ Քրիս­տո­սը վե­րա­դառ­նում է, և Աստ­ված հաս­տա­տում է Իր հա­վի­տե­նա­կան թա­ գա­վո­րու­թյու­նը։ Այս­պի­սով, Դա­նիել 2-րդ գլ­խի ար­ձա­նը, ինչ­պես նաև դրան հա­ ջոր­դող տե­սիլք­նե­րը Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րում, տրա­մադ­րում են հիմք մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի՝ բո­ղո­քա­կան հիս­տո­րիզ­մի ե­ղա­նա­ կով մեկ­նա­բա­նու­թյան հա­մար, ո­րին Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ նե­րը մինչ օրս հա­վա­տա­րիմ են։ ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 14.29 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է ա­սում Հի­սու­սը, որն օգ­նում է մեզ հաս­կա­նալ, թե ինչ­պես կա­րող է մար­գա­րեու­ թյու­նը գոր­ծել։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ի՞նչ մեծ ա­ռա­վե­լու­թյուն ու­նենք մենք, որ ապ­րում ենք այ­սօր, երբ այս­քան շատ պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ են ար­դեն ի­րա­ կա­նա­ցել, ին­չը չու­նեին այն մար­դիկ, ով­քեր ապ­րում էին Բա­բե­լո­ նի ժա­մա­նակ­նե­րում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 8

Տարի-օր սկզբունքը ­Հիս­տո­րիզ­մի մեկ­նա­բա­նա­կան բա­նա­լի­նե­րից մե­կը տա­րի-օր սկզբունքն է։ Դա­րեր շա­րու­նակ շատ գիտ­նա­կան­ներ կի­րա­ռել են այս սկզբուն­քը Դա­նիել և Հայտ­նու­թյուն գրքե­րի ժա­մա­նա­կա­յին մար­գա­ րեու­թյուն­նե­րի հա­մար։ Նրանք այդ սկզբունքն ստա­ցել են մի քա­նի հիմ­նա­կան տեքս­տե­րից և հենց մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ան­մի­ջա­կան հա­մա­տեքս­տից: Կար­դա­ցե՛ք Թվոց 14.34 և Ե­զե­կիել 4.6 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­ված բա­ցատ­րում տա­րի-օր սկզբունքն այս տեքս­տե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 11

107

Այս տեքս­տե­րում մենք շատ պարզ տես­նում ենք տա­րի-օր սկզբուն­քի գա­ղա­փա­րը։ Բայց ինչ­պե՞ս ենք մենք ար­դա­րաց­նում այս սկզբուն­քի կի­րա­ռու­թյու­նը ո­րոշ ժա­մա­նա­կա­յին մար­գա­րեու­թյուն­նե­ րի դեպ­քում, ինչ­պի­սիք են Դա­նիել 7.25, Դա­նիել 8.14 հա­մար­նե­րը, ինչ­պես նաև Հայտ­նու­թյուն 11.2, 3, Հայտ­նու­թյուն 12.6, 14 և Հայտ­ նու­թյուն 13.5 հա­մար­նե­րը։ Ե­րեք այլ տար­րեր խո­սում են տա­րի-օր սկզբուն­քի օգ­տին Դա­ նիե­լի և Հայտ­նու­թյուն գրքե­րի այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի դեպ­քում՝ խորհր­դա­նիշ­նե­րի, եր­կար ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րի և հա­տուկ ար­ տա­հայ­տու­թյուն­նե­րի կի­րա­ռու­մը։ Ա­ռա­ջին, թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րը ներ­կա­յաց­նող այս գա­զան­նե­րի և­ եղջ­յուր­նե­րի խորհր­դան­շա­կան բնույ­թը են­թադ­րում է, որ ժա­մա­ նա­կին վե­րա­բե­րող ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րը ևս պետք է խորհր­դան­ շա­կան կեր­պով ըն­կալ­վեն։ Գա­զան­նե­րը և­ եղջ­յուր­նե­րը չպետք է դի­տար­կել բա­ռա­ցի։ Դրանք մեկ այլ բա­նի խորհր­դա­նիշ­ներ են։ Ուս­ տի, քա­նի որ մար­գա­րեու­թյան մնա­ցած մա­սը խորհր­դան­շա­կան է և­ ոչ թե բա­ռա­ցի, ա­պա ին­չո՞ւ պետք է միայն ժա­մա­նա­կին վե­րա­բե­րող մա­սը բա­ռա­ցի ըն­դու­նենք։ Պա­տաս­խանն է՝ ի­հար­կե՛ չպետք է այդ­ պես ըն­դու­նենք։ Երկ­րորդ, մար­գա­րեու­թյան մեջ նկա­րագր­վող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­ րից ու թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րից շա­տե­րը նե­րա­ռում են բա­զում դա­րեր տևող ժա­մա­նա­կա­հատ­ված, ին­չը պար­զա­պես անհ­նա­րին կլի­ներ, ե­ թե ժա­մա­նա­կա­յին մար­գա­րեու­թյուն­ներն ըն­դուն­վեին բա­ռա­ցի։ Իսկ տա­րի-օր սկզբուն­քի կի­րա­ռու­թյան դեպ­քում ժա­մա­նա­կը հա­մա­պա­ տաս­խա­նում է ի­րա­դար­ձու­թյանն ակն­հայտ ճշգրտու­թյամբ, մի բան, որն անհ­նա­րին կլի­ներ, ե­թե ժա­մա­նա­կա­յին մար­գա­րեու­թյուն­ներն ըն­դուն­վեին բա­ռա­ցի։ Եվ վեր­ջա­պես, յու­րա­հա­տուկ ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք օգ­ տա­գործ­վում են այս ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րը նշե­լու հա­մար, են­ թադ­րում են խորհր­դան­շա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյուն։ Այլ խոս­քե­րով, այն ձևե­րը, ո­րոն­ցով այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րում ար­տա­հայտ­ված է ժա­մա­նա­կը (օ­րի­նակ, Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի 2300 ե­րե­կո­նե­րը և­ա­ ռա­վոտ­նե­րը), ժա­մա­նակ ար­տա­հայ­տե­լու նոր­մալ ձևեր չեն, ին­չը մեզ ցույց է տա­լիս, որ նկա­րագր­ված ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րը պետք է ըն­դուն­վեն խորհր­դան­շա­կան ձևով, ոչ թե բա­ռա­ցի։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.24–27 հա­մար­նե­րի 70 շա­բա­թի մար­գա­ րեու­թյու­նը։ Տեքս­տում աս­վում է, որ «Ե­րու­սա­ղե­մը դարձ­յալ շի­ նե­լու հա­մար հրա­մա­նը դուրս գա­լուց մինչև Մե­սիա իշ­խա­նը» 108

Դաս 11

(­Դա­նիել 9.25) կլի­նի տա­ռա­ցիո­րեն 69 շա­բաթ կամ մեկ տա­րի, չորս ա­միս և մեկ շա­բաթ։ Մար­գա­րեու­թյունն ա­նի­մաստ է, երբ ըն­կալ­վում է այս կերպ, այն­պես չէ՞։ Սա­կայն ի՞նչ է պա­տա­հում, երբ կի­րա­ռում ենք Աստ­վա­ծաշն­չի՝ տա­րի-օր սկզբուն­քը, և 70 շա­բա­թը դառ­նում է 490 տա­րի։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 9

Նույնականացնելով փոքր եղջյուրը ­Դա­րեր շա­րու­նակ բո­ղո­քա­կան ռե­ֆոր­մա­տոր­նե­րը Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րի փոքր եղջ­յու­րի իշ­խա­նու­թյու­նը նույ­նաց­րել են Հռո­մի ե­կե­ղե­ցու հետ։ Ին­չո՞ւ։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.1–25 և 8.1–13 հա­մար­նե­րը։ Ո­րո՞նք են փոքր եղջ­յու­րի ընդ­հա­նուր բնու­թագ­րե­րը եր­կու գլուխ­նե­րում էլ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք ճա­նա­չել այն։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րում ներ­կա­յաց­ված փոքր եղջ­յուր­նե­ րի միջև կա յոթ ընդ­հա­նուր բնու­թա­գիր՝ (1) եր­կուսն էլ նկա­րագր­վում են որ­պես եղջ­յուր, (2) եր­կուսն էլ հա­լա­ծիչ ու­ժեր են (­Դա­նիել 7.21, 25, 8.10, 24), (3) եր­կուսն էլ ինք­նա­մե­ծար և հայ­հո­յիչ են (­Դա­նիել 7.8, 20, 25, 8.10, 11, 25), (4) եր­կու­սի թի­րա­խում էլ Աստ­ծո ժո­ղո­վուրդն է (­Դա­նիել 7.25, 8.24), (5) եր­կու­սի գոր­ծու­նեու­թյան ժա­մա­նակն էլ ուր­ վագծ­ված է մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կով (­Դա­նիել 7.25, 8.13, 14), (6) եր­կուսն էլ գո­յատևում են մինչև ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջը (­Դա­նիել 7.25, 26, 8.17, 19) և (7) եր­կուսն էլ պետք է գերբ­նա­կա­նո­րեն ոչն­չաց­ վեն (­Դա­նիել 7.11, 26, 8.25)։ Պատ­մու­թյունն ա­ռա­ջին թա­գա­վո­րու­թյու­նը նույ­նաց­նում է որ­պես Բա­բե­լոն (­Դա­նիել 2.38), երկ­րոր­դը՝ որ­պես Մա­րա-­Պարս­կաս­տան (­Դա­նիել 8.20), իսկ եր­րոր­դը՝ որ­պես Հու­նաս­տան (­Դա­նիել 8.21)։ Պատ­մու­թյունն ա­ներկ­բա կեր­պով փաս­տում է, որ այս հա­մաշ­խար­ հա­յին տե­րու­թյուն­նե­րից հե­տո գա­լիս է Հռո­մը։ Դա­նիե­լի գրքի 2-րդ գլ­խում Հռո­մը ներ­կա­յաց­նող եր­կա­թը շա­ րու­նակ­վում է մինչև եր­կա­թի և կա­վի խառ­նուրդ ոտ­քե­րը, այ­սինքն մինչև ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջը։ Դա­նիե­լի գրքի 7-րդ գլ­խի փոքր եղջ­ յու­րը վեր է ել­նում չոր­րորդ գա­զա­նից, սա­կայն մնում է որ­պես այս չոր­րորդ գա­զա­նի մի մաս։ Դաս 11

109

Ի՞նչ իշ­խա­նու­թյուն վեր ե­լավ Հռո­մից և շա­րու­նա­կեց իր քա­ղա­ քա­կան-կրո­նա­կան ազ­դե­ցու­թյու­նը առն­վազն 1260 տա­րի (տե՛ս Դա­նիել 7.25): Կա միայն մեկ իշ­խա­նու­թյուն, ո­րը հա­մա­պա­տաս­ խա­նում է և՛ պատ­մու­թյա­նը, և՛ մար­գա­րեու­թյա­նը՝ պա­պա­կա­ նու­թյու­նը։ Պա­պա­կա­նու­թյունն իշ­խա­նու­թյան ե­կավ Եվ­րո­պա­յի բար­բա­րո­սա­կան տա­սը ցե­ղե­րից և­ ար­մա­տա­խիլ ա­րեց դրան­ցից ե­րե­քին (­Դա­նիել 7.24): Պա­պա­կա­նու­թյու­նը տար­բեր էր «ա­ռա­ ջին­նե­րից» (­Դա­նիել 7.24)՝ նշե­լով իր ե­զա­կիու­թյու­նը մյուս ցե­ղե­րի հա­մե­մատ։ Պա­պա­կա­նու­թյու­նը «­Բարձր­յա­լի դեմ խոս­քեր» խո­սեց (­Դա­նիել 7.25) և «մինչև զո­րաց Իշ­խա­նը բարձ­րա­ցավ» (­Դա­նիել 8.11)՝ հափշ­տա­կե­լով Հի­սու­սի դերն ու այն փո­խա­րի­նե­լով պա­ պով։ Պա­պա­կա­նու­թյունն ի­րա­կա­նաց­րեց «­Բարձր­յա­լի սուր­բե­րին» (­Դա­նիել 7.25) հա­լա­ծե­լու մա­սին կան­խա­գու­շա­կու­մը և գե­տի­նը գցեց «զոր­քից» ո­մանց (­Դա­նիել 8.10) հա­կա­ռե­ֆոր­մա­ցիոն շրջա­ նում, երբ սպա­նում էին բո­ղո­քա­կան­նե­րին։ Պա­պա­կա­նու­թյու­նը խոր­հեց, որ «ժա­մա­նակ­ներն ու օ­րենք­նե­րը փո­խի» (­Դա­նիել 7.25)՝ հե­ռաց­նե­լով երկ­րորդ պատ­վի­րա­նը և շա­բա­թը փո­խա­րի­նե­լով կի­ րա­կիով։ ­Դա­նիել 2-րդ, 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րում Հու­նաս­տա­նից հե­տո բարձ­րա­նում է մի իշ­խա­նու­թյուն, ո­րը պահ­պա­նում է իր գո­յու­ թյու­նը մինչև ժա­մա­նա­կի վեր­ջը։ Ի՞նչ իշ­խա­նու­թյուն կա­րող էր դա լի­նել այժմ իր պա­պա­կան փու­լում գտնվող Հռո­մից բա­ցի։ Ան­ կախ նրա­նից, թե որ­քան է այս տե­սա­կե­տը քա­ղա­քա­կա­նու­թյան տե­սանկ­յու­նից ոչ զուսպ, ին­չո՞ւ է այն երեք հրեշ­տակ­նե­րի պատ­ գա­մի կարևո­րա­գույն մաս և, հետևա­բար, ներ­կա ճշմար­տու­թյան կարևո­րա­գույն բա­ղադ­րիչ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 10

Քննչական դատը Այս շա­բաթ մեր ու­սում­նա­սի­րած մար­գա­րեա­կան ու­րվա­գի­ծը մեծ ա­ջակ­ցու­թյուն գտավ բո­ղո­քա­կան պատ­մա­բան­նե­րի մոտ Ռե­ֆոր­մա­ցիա­յի ժա­մա­նակ­նե­րից ի վեր։ Սա­կայն միայն Միլ­ե­րա­ կան շարժ­ման ժա­մա­նակ վաղ 1800-ա­կան թվա­կան­նե­րին 2300 օ­րե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը և քնն­չա­կան դատն ու­շադ­րու­թյամբ վե­րա­նայ­վե­ցին և­ ու­սում­նա­սիր­վե­ցին։ Ու­սում­նա­սի­րե՛ք հետև­յալ աղ­յու­սա­կը՝ 110

Դաս 11

­Դա­նիել 7

­Դա­նիել 8

­Բա­բե­լոն (առ­յուծ)

------------

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան (արջ)

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան (խոյ)

­Հու­նաս­տան (ինձ)

­Հու­նաս­տան (այ­ծե­րի քոշ)

­ ե­թա­նո­սա­կան Հռոմ (չոր­րորդ Հ գա­զան)

­ ե­թա­նո­սա­կան Հռոմ (եղջ­յու­րը Հ շարժ­վում է հո­րի­զո­նա­կան)

­ ա­պա­կան Հռոմ (փոքր եղջ­ Պ յուր)

­ ա­պա­կան Հռոմ (եղջ­յու­րը Պ շարժ­վում է ուղ­ղա­հա­յաց)

­ ար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.9–14, 8.14, 26 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է կա­ Կ տար­վում երկն­քում, ին­չը նկա­րագ­րում են այս տեքս­տե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Միջ­նա­դար­յան հա­լա­ծանք­նե­րի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նից հե­տո, որն ա­վարտ­վեց 1798թ. գե­նե­րալ Բեր­տիեի կող­մից պա­պի ձեր­բա­կա­ լու­թյամբ և բան­տար­կու­թյամբ (­Հայտ­նու­թյուն 13.3), Դա­նիե­լի գրքի 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րը խո­սում են դա­տաս­տա­նի մա­սին։ Դա­տաս­ տա­նը պետք է տե­ղի ու­նե­նա երկն­քում, որ­տեղ «ատ­յա­նը նստեց» (­Դա­նիել 7.10), և Մե­կը «երկն­քի ամ­պե­րով գա­լիս էր մար­դի Որ­դիի նման, և մինչև Հի­նա­վուր­ցը ե­կավ» (­Դա­նիել 7.13)։ Սա դա­տաս­տա­ նի տե­սա­րանն է, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նում 1798 թ. հե­տո և Հի­սու­սի երկ­ րորդ գա­լուս­տից ա­ռաջ։ Դա­նիել 7-րդ գլ­խում ներ­կա­յաց­ված այս դա­տաս­տա­նի տե­սա­ րանն ուղ­ղա­կիո­րեն զու­գա­հեռ է Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի սրբա­րա­նի ար­դա­րաց­մա­նը։ Դրանք խո­սում են միև­նույն բա­նի մա­սին։ Հա­մա­ ձայն Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի՝ «սրբա­րա­նի ար­դա­րաց­ման» այս ժա­մա­ նա­կը, ո­րը «­Քա­վու­թյան օր»-ին առնչ­վող եզ­րա­բա­նու­թյուն է, 2300 ե­րե­կո-ա­ռա­վոտ կամ օր է։ Տա­րի-օր սկզբուն­քի հա­մա­ձայն՝ այս օ­րե­ րը ներ­կա­յաց­նում են 2300 տա­րի։ 2300 տա­րի­նե­րի սկիզ­բը գտնում ենք Դա­նիել 9.24 հա­մա­րում, որ­տեղ 70 շա­բաթ­վա (490 տար­վա) մար­գա­րեու­թյու­նը «չա­տակ» է լի­նում կամ «կտրվում է» 2300 օր­վա տե­սիլ­քից (­Դա­նիել 9.24): Ի­րա­ կա­նում շատ գիտ­նա­կան­ներ ճշգրտո­րեն տես­նում են Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի 2300 օր­վա (տար­վա) և Դա­նիել 9.24–27 հա­մար­նե­րի 70 շա­բաթ­վա (490 տար­վա) մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը որ­պես միև­նույն Դաս 11

111

մար­գա­րեու­թյան եր­կու մա­սեր։ 70 շա­բաթ­վա մար­գա­րեու­թյան հա­ջորդ՝ Դա­նիել 9.25 հա­մա­րը նշա­նա­վո­րում է ժա­մա­նա­կա­հատ­ վա­ծի սկիզ­բը. «Ե­րու­սա­ղե­մը դարձ­յալ շի­նե­լու հա­մար հրա­մա­նը դուրս գա­լուց» հե­տո։ Այս ի­րա­դար­ձու­թյան տա­րե­թիվն «Ար­տա­ շես թա­գա­վո­րի յո­թե­րորդ տա­րին» է (Եզ­րաս 7.7) կամ ՔԱ 457թ.: Այդ տա­րեթ­վից հաշ­վար­կե­լով 2300 տա­րի՝ հաս­նում ենք 1844թ., որն այն­քան էլ հե­ռու չէ 1798 թ.-ից և Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­լուս­տից ա­ռաջ է։ Սա հենց այն տա­րե­թիվն է, երբ Հի­սու­սը մտավ Սր­բու­ թյունների սր­բություն և սկ­սեց բա­րե­խո­սու­թյան, երկ­նա­յին սրբա­ րանն ար­դա­րաց­նե­լու Իր ծա­ռա­յու­թյու­նը։ Ու­սում­նա­սի­րե՛ք ուր­բաթ օր­վա դա­սում տրված աղ­յու­սա­կը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 11

Տիպաբանությունը որպես մարգարեություն ­ ախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի խորհր­դա­նիշ­նե­րը, Վ ինչ­պի­սիք հան­դի­պում ենք Դա­նիե­լի և Հայտ­նու­թյուն գրքե­րում, ու­ նեն ըն­դա­մե­նը մեկ ի­րա­կա­նա­ցում։ Օ­րի­նակ, այ­ծե­րի քոշն իր ի­րա­ կա­նա­ցու­մը գտավ Հու­նաս­տա­նի մեջ որ­պես մեկ թա­գա­վո­րու­թյուն (­Դա­նիել 8.21): Ի վեր­ջո տեքստն ինքն է այն մեզ հա­մար ան­վա­նում։ Էլ որ­քա՞ն ա­վե­լի պարզ կա­րող էր այն լի­նել։ Այ­դու­հան­դերձ, տի­պա­բա­նու­թյու­նը (կերպարաբանությունը) կենտ­րո­նա­նում է Հին Կ­տա­կա­րա­նի ի­րա­կան մարդ­կանց, ի­րա­ դար­ձու­թյուն­նե­րի և հաս­տա­տու­թյուն­նե­րի վրա, ո­րոնք հիմն­ված են պատ­մա­կան ի­րա­կա­նու­թյան վրա, սա­կայն ա­պա­գա­յում ա­վե­լի մեծ ի­րա­կա­նու­թյուն են մատ­նա­ցույց ա­նում։ Տի­պա­բա­նու­թյան կի­րա­ռու­ մը՝ որ­պես մեկ­նա­բա­նու­թյան ե­ղա­նակ, հետ է գնում դե­պի Հի­սուսն ու Նոր Կ­տա­կա­րա­նի գրող­նե­րը և հան­դի­պում է նույ­նիսկ Հին Կ­տա­ կա­րա­նում։ Նախակերպարը և կերպարը ճա­նա­չե­լու միակ ճա­նա­ պար­հը Սուրբ Գր­քի ներշնչ­ված գրո­ղի հու­շումն է։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցիս 10.1–13 հա­մար­նե­րը։ Պատ­մա­կան ի՞նչ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի վրա է Պո­ղո­սը հղում կա­տա­րում, երբ հոր­դո­րում է Կորն­թո­սի ե­կե­ղե­ցուն։ Ինչ­պե՞ս է սա վե­րա­բե­րում մեզ այ­սօր։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 112

Դաս 11

Պո­ղո­սը վե­րա­դառ­նում է Ե­գիպ­տո­սից դուրս գա­լու պատ­մա­կան ի­րա­կա­նու­թյա­նը և մ­շա­կում է տի­պա­բա­նու­թյուն՝ հիմն­ված ա­նա­ պա­տում հին աշ­խար­հի հրեա­նե­րի փոր­ձա­ռու­թյան վրա։ Այս կերպ Պո­ղո­սը ցույց է տա­լիս, որ Աստ­ված, Ով ներշն­չեց Մով­սե­սին գրի առ­ նել այս ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, նպա­տակ ու­ներ, որ «սրանք մեզ օ­ րի­նա­կի հա­մար» լի­նեն (Ա Կորն­թա­ցիս 10.6)՝ այդ­պի­սով հոր­դո­րե­լով հոգևոր Իս­րա­յե­լին դի­մա­նալ գայ­թակ­ղու­թյա­նը, քա­նի որ մենք ապ­ րում ենք վեր­ջին օ­րե­րում։ Կար­դա­ցե՛ք ստորև տրված հատ­ված­նե­րը և գ­րա­ռե՛ք յու­րա­քանչ­ յուր նախակերպարի և կերպարի ի­րա­կա­նա­ցու­մը, ինչ­պես նկա­ րագր­վում է Հի­սու­սի ու Նոր Կ­տա­կա­րա­նի գրող­նե­րի կող­մից։ Մատ­թեոս 12.40 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հով­հան­նես 19.36 ____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հով­հան­նես 3.14, 15 _________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հռո­մեա­ցիս 5.14 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հով­հան­նես 1.29 _____________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ա­մեն դեպ­քում, Հի­սուսն ու Նոր Կ­տա­կա­րա­նի գրող­նե­րը կի­րա­ ռում են նախակերպարի և կերպարի մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը, ո­րը թույլ է տա­լիս ակն­հայտ դարձ­նել մար­գա­րեա­կան նշա­նա­կու­թյու­նը։ Այս կերպ նրանք մատ­նան­շում են պատ­մա­կան ի­րա­կա­նու­թյան ա­վե­լի մեծ ի­րա­կա­նա­ցում։ Խոր­հե՛ք երկ­րա­յին սրբա­րա­նի ծա­ռա­յու­թյան մա­սին, ո­րը գոր­ ծում էր որ­պես փրկու­թյան ողջ ծրագ­րի տիպ։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­ վո­րեց­նում մեզ հա­մար սրբա­րա­նի լու­րի կարևո­րու­թյան մա­սին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 12

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Քլի­ֆորդ Գոլդշ­թեյ­նի 1844 թվա­կա­նը հեշտ է բա­ցատ­ րել աշ­խա­տու­թյու­նը (­Բոյ­սե, Այ­դա­հո, Փա­սի­ֆիք Փ­րես, 1988թ.)

2300 օ­րե­րի մար­գա­րեու­թյան մա­սին ա­վե­լի շատ նյու­թեր գտնե­ լու հա­մար։ Ու­սում­նա­սի­րե՛ք նաև 1844madesimple.org կայ­քը։ Դաս 11

113

Ու­սում­նա­սի­րեք ստորև տրված աղ­յու­սա­կը՝ Դ ­ ա­նիել 7

­Դա­նիել 8

­Բա­բե­լոն (առ­յուծ)

------------

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան (արջ)

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան (խոյ)

­Հու­նաս­տան (ինձ)

­Հու­նաս­տան (այ­ծե­րի քոշ)

­ ե­թա­նո­սա­կան Հռոմ (չոր­րորդ Հ գա­զան)

­ ե­թա­նո­սա­կան Հռոմ (եղջ­յու­րը Հ շարժ­վում է հո­րի­զո­նա­կան)

­ ա­պա­կան Հռոմ (փոքր եղջ­ Պ յուր)

­ ա­պա­կան Հռոմ (եղջ­յու­րը Պ շարժ­վում է ուղ­ղա­հա­յաց)

Դ ­ ա­տաս­տա­նը երկն­քում

Երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­դա­ րա­ցու­մը

Այս­տեղ շատ կարևոր է նկա­տել, որ Դա­նիել 7-րդ գլ­խի դա­տաս­ տա­նի տե­սա­րա­նը, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նում հա­լա­ծան­քի 1260 տա­րի­նե­ րից հե­տո (­Դա­նիել 7.25), նույն բանն է, ինչ Դա­նիել 8.14 հա­մա­րում ներ­կա­յաց­ված սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը։ Եվ երկ­նա­յին դա­տաս­ տա­նի այս տե­սա­րա­նը վերջ­նա­կա­նա­պես հան­գեց­նում է Աստ­ծո հա­ վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյան հաս­տատ­մանն այս մե­ղա­վոր երկ­րի տխուր պատ­մու­թյան ա­վար­տին։ Ուս­տի, մենք ու­նենք հզոր աստ­վա­ ծաշնչ­յան ա­պա­ցույց Աստ­վա­ծաշն­չի կող­մից Դա­նիել 8.14 հա­մա­րին և դ­րա նշա­նա­կած ի­րա­դար­ձու­թյա­նը տրվող մեծ կարևո­րու­թյան հա­մար։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Կար­դա­ցե՛ք և­ ու­սում­նա­սի­րե՛ք Դա­նիել 2-րդ գ­լու­խը։ Նկա­տե՛ք, թե որ­քան պար­զո­րոշ է հիս­տո­րիզ­մը բա­ցա­հայտ­վում այս­տեղ. հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի ան­խախտ հեր­թա­կա­նու­ թյուն՝ սկսած հին աշ­խար­հից, վեր­ջաց­րած Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­ կան թա­գա­վո­րու­թյան հաս­տատ­մամբ։ Աստ­ված մեզ բա­նա­լի է տա­լիս այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը վեր­ծա­նե­լու հա­մար։ Այ­դու­հան­ դերձ, ի՞նչ է սա մեզ ա­սում քրիս­տո­նեա­կան աշ­խար­հի վի­ճա­կի մա­սին, որ այ­սօր շատ քիչ քրիս­տոն­յա­ներ են այլևս կի­րա­ռում հիս­տո­րիզ­մի ե­ղա­նա­կը։ Ին­չո՞ւ է այս փաստն օգ­նում ա­վե­լի լավ 114

Դաս 11

հաս­տա­տել ադ­վեն­տիս­տա­կան լու­րի կարևո­րու­թյունն աշ­խար­հի հա­մար այս ժա­մա­նակ­նե­րում։ 2. Որ­քա՞ն լավ եք հաս­կա­նում Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի 2.300 ե­րե­կո­նե­ րի և­ա­ռա­վոտ­նե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը։ Ե­թե այն չեք հաս­կա­նում, ին­չո՞ւ չտրա­մադ­րել ժա­մա­նակ այն ու­սում­նա­սի­րե­լու և դա­սա­րա­ նում Ձեր ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րով կիս­վե­լու հա­մար։ Դուք կա­ րող եք զար­մա­նալ, թե ի­րա­կա­նում որ­քան ա­մուր հիմ­քե­րի վրա է այդ մար­գա­րեու­թյան մեր մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը։ 3. Կար­դա­ցե՛ք 7.18, 21, 22, 25, 27 հա­մար­նե­րը։ Նկա­տե՛ք ու­շադ­րու­ թյան կենտ­րո­նա­ցու­մը սուր­բե­րի հետ կա­տար­վա­ծի վրա։ Ի՞նչ է նրանց հետ ա­նում փոքր եղջ­յու­րի իշ­խա­նու­թյու­նը։ Հա­կա­ռակ դրան, ի՞նչ է ա­նում Տե­րը նրանց հա­մար։ Ո՞րն է բա­րի լու­րը սրբե­ րի հա­մար դա­տաս­տա­նի առն­չու­թյամբ։ Ի վեր­ջո ի՞նչ է նրանց տա­լու դա­տաս­տա­նը։

Դաս 11

115

ԴԱՍ 12 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 13–19

ԳՈՐԾ ՈՒՆԵՆԱԼՈՎ ԲԱՐԴ ՀԱՏՎԱԾՆԵՐԻ ՀԵՏ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Բ Տի­մո­թեոս 2.10–15, Ա Մ­նա­ցոր­դաց 29.17, Հա­կո­բոս 4.6– 10, Գա­ղա­տա­ցիս 6.9, Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.11: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ մեր Տի­րոջ եր­կայնմ­տու­թյու­նը փրկու­թյուն հա­մա­րեք, ինչ­պես մեր սի­րե­լի եղ­բայր Պո­ղոսն էլ Աստ­ծուց ի­րեն տրված ի­մաս­տու­թյան պես գրեց ձեզ։ Ինչ­պես ա­մեն թղթե­րում էլ խո­սում է այս բա­նե­րի հա­մար, ո­րոն­ցում մի քա­նի դժվա­ րի­մաց բա­ներ կան, որ ա­նու­սում­նե­րը և­ ան­հաս­տատ­նե­րը նրանց ծռում են, ինչ­պես մյուս գրքերն էլ՝ ի­րենց ան­ձե­րի կորստ­յան հա­մար» (Բ Պետ­րոս 3.15, 16): Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լի նա­մակ­նե­րի մա­սին խո­սե­լիս Պետ­րո­սը գրում է, որ դրան­ցում, ինչ­պես նաև Սուրբ Գր­քի ո­րոշ այլ մա­սե­րում «մի քա­նի դժվա­րի­մաց բա­ներ կան» (Բ Պետ­րոս 3.16): Այդ խոս­քե­րը շեղ­վում ու ա­ղա­վաղ­վում են «ա­նու­սում­նե­րի ու ան­հաս­տատ­նե­րի կող­մից» (Բ Պետ­րոս 3.16) ի­րենց կորստ­յան հա­մար։ Պետ­րո­սը չի ա­սում, թե բո­ լոր գրվածք­ներն են բարդ, այլ ըն­դա­մե­նը այդ մի քա­նի­սը։ Եվ մենք դա գի­տենք, այդ­պես չէ՞։ Աստ­վա­ծաշն­չի ո՞ր ան­կեղծ ըն­ թեր­ցո­ղը չի հան­դի­պել տեքս­տե­րի, ո­րոնք տա­րօ­րի­նակ և բարդ են թվում։ Ի­հար­կե, ինչ-որ պա­հի մենք բո­լորս էլ ու­նե­ցել ենք այս փոր­ ձա­ռու­թյու­նը։ Ա­հա թե ին­չու այս շա­բաթ մենք կանդ­րա­դառ­նանք ոչ այն­քան հենց այդ բարդ տեքս­տե­րին, որ­քան՝ թե ին­չը կա­րող է լի­նել նման մար­տահ­րա­վեր­նե­րի պատ­ճա­ռը, և­ որ­պես Աստ­ծո Խոս­քի ճշմար­ տու­թյուն­նե­րի հա­վա­տա­րիմ ո­րո­նող­ներ՝ ինչ­պես կա­րող ենք գլուխ հա­նել դրան­ցից։ Ի վեր­ջո, մի­գու­ցե այս բարդ տեքս­տե­րից մի քա­ նիսն այդ­պես էլ լու­ծում չստա­նան երկ­րի պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, Աստ­վա­ծաշն­չի տեքս­տե­րի ճնշող մե­ծա­մաս­ նու­թյու­նը որևէ դժվա­րու­թյուն չի ներ­կա­յաց­նում, և կա­րիք չկա թույլ 116

Դաս 12

տալ, որ փոք­րա­թիվ դժվար տեքս­տե­րը թու­լաց­նեն ընդ­հա­նուր առ­ մամբ Աստ­ծո Խոս­քի հու­սա­լիու­թյան և հե­ղի­նա­կու­թյան նկատ­մամբ մեր վստա­հու­թյու­նը: ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 14

Թվացյալ հակասությունների հավանական պատճառներ

Կար­դա­ցե՛ք Բ Տի­մո­թեոս 2.10–15 հա­մար­նե­րը։ Պո­ղո­սը հոր­դո­ րում է Տի­մո­թեո­սին. «­Ջանք ա­րա ... որ ճշմար­տու­թյան խոսքն ու­ղիղ մա­տա­կա­րա­րես»։ Ի՞նչ կարևոր լուր է նա այս­տեղ տա­լիս մեզ բո­լո­րիս։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշն­չի ոչ մի լրջա­խոհ և­ազ­նիվ ու­սում­նա­սի­րող չի ժխտի այն փաս­տը, որ կան բա­ներ, ո­րոնք դժվար է հաս­կա­նալ: Այս ի­ րա­վի­ճա­կը չպետք է ան­հանգս­տաց­նի մեզ։ Ի­րա­կա­նում, ինչ-որ ի­ մաս­տով հար­կա­վոր է ակն­կա­լել այս դժվա­րու­թյուն­նե­րը։ Ի վեր­ջո, մենք ան­կա­տար և մահ­կա­նա­ցու էակ­ներ ենք, և­ ոչ մի մարդ չու­նի գի­տու­թյան բո­լոր ո­լորտ­նե­րի ըն­կա­լում, էլ չխո­սենք աստ­վա­ծա­յին բա­նե­րի մա­սին։ Ուս­տի, երբ ա­նի­րա­զեկ և մահ­կա­նա­ցու մարդ ա­ րա­րա­ծը փոր­ձում է հաս­կա­նալ Աստ­վա­ծաշն­չի ան­սահ­ման Աստ­ծո ի­մաս­տու­թյու­նը, ան­խու­սա­փե­լիո­րեն ո­րո­շա­կի դժվա­րու­թյուն­ներ կա­ռա­ջա­նան։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան ուս­մունք­նե­րը հաս­կա­նա­լու այս բար­դու­թյու­նը, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ոչ մի կերպ չի խո­սում այն մա­սին, թե Աստ­վա­ծաշն­չի պնդում­նե­րը ճշմա­րիտ չեն։ Այն մար­դիկ, ով­քեր մեր­ժում են աստ­վա­ծաշնչ­յան ուս­մունք­նե­ րի աստ­վա­ծա­յին հայտ­նու­թյունն ու ներշնչ­վա­ծու­թյու­նը, հա­ճախ հայ­տա­րա­րում են, թե այդ դժվա­րու­թյուն­նե­րը հա­կա­սու­թյուն­ներ և սխալ­ներ են։ Քա­նի որ նրանց հա­մար Աստ­վա­ծա­շուն­չը քիչ թե շատ մարդ­կա­յին գիրք է, նրանք կար­ծում են, որ այն պետք է պա­րու­նա­կի թե­րու­թյուն­ներ և ս­խալ­ներ։ Նման դիր­քո­րոշ­մամբ մար­դիկ հա­ճախ լուրջ փորձ չեն ա­նում ո­րո­նե­լու բա­ցատ­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք հաշ­վի են առ­նում Սուրբ Գր­քի միաս­նա­կա­նու­թյունն ու ար­ժա­նա­հա­վա­տու­ թյու­նը, ո­րը դրա ներշնչ­ված լի­նե­լու արդ­յունքն է։ Մար­դիկ, ով­քեր սկսում են կաս­կա­ծի տակ դնել Սուրբ Գր­քի ա­ռա­ջին է­ջե­րը՝ ա­րար­ ման պատ­մու­թյու­նը (օ­րի­նակ), կարճ ժա­մա­նակ անց կաս­կա­ծի և­ ա­նո­րո­շու­թյան տակ կդնեն նաև Աստ­վա­ծաշն­չի մնա­ցած մա­սե­րը։ Դաս 12

117

Սուրբ Գր­քում առ­կա անն­շան ան­հա­մա­պա­տաս­խա­նու­թյուն­ նե­րը կա­րող են լի­նել ար­տագ­րող­նե­րի և թարգ­մա­նիչ­նե­րի փոքր սխալ­նե­րի արդ­յունք։ Է­լեն Ուայթն ա­սում է. «Ո­մանք լուրջ հա­յաց­ քով նա­յում են մեզ ու ա­սում. «­Չե՞ք կար­ծում արդ­յոք, որ ար­տագ­ րո­ղը կամ թարգ­մա­նի­չը կա­րող է սխալ­ված լի­նել»։ Այս ա­մե­նը, ի­հա՛ր­կե, հա­վա­նա­կան է, և­ այն միտ­քը, որն այն­քան նեղ է, որ կվա­րա­նի և կ­սայ­թա­քի այս հնա­րա­վո­րու­թյան կամ հա­վա­նա­կա­ նու­թյան պատ­ճա­ռով, նույն­քան հեշ­տու­թյամբ կսայ­թա­քի Ներշնչ­ ված Խոս­քի ա­ռեղծ­ված­նե­րի պատ­ճա­ռով, ո­րով­հետև այդ մար­դիկ ի­րենց տկա­րամ­տու­թյամբ չեն կա­րող ամ­բող­ջա­պես ըն­կա­լել Աստ­ծո նպա­տակ­նե­րը։ Ա­յո՛, նրանք նույն­քան հեշ­տու­թյամբ կսայ­ թա­քեն պարզ ու հստակ փաս­տե­րի վրա, ո­րոնք սթափ միտ­քը կըն­ դու­նի և դ­րան­ցում կտես­նի աստ­վա­ծա­յի­նը, ում հա­մար Աստ­ծո Խոս­քը պարզ ու գե­ղե­ցիկ է, լի «յու­ղով և պա­րար­տու­թյու­նով»։ Ոչ մի սխալ չի ստի­պի ան­հանգս­տա­նալ կամ սայ­թա­քել այն մար­դուն, ով չի ո­րո­նում բար­դու­թյուն­ներ այն­տեղ, ուր ճշմար­տու­թյու­նը բա­ ցա­հայտ­ված է պար­զո­րոշ կեր­պով»։ Է­լեն Ուայթ, Ըն­տիր լու­րեր, գիրք 1, էջ 16։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր, որ մենք Աստ­վա­ծաշն­չին մո­տե­նանք խո­նար­հու­թյան և հ­նա­զան­դու­թյան հո­գով։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 15

Դժվարությունների հետ վարվեք ազնվությամբ և զգուշությամբ

Երբևէ ու­նե­ցե՞լ եք այն­պի­սի փոր­ձա­ռու­թյուն, երբ հան­դի­պել եք տեքս­տի կամ տեքս­տե­րի, ո­րոնք չեք հաս­կա­ցել կամ գտել եք, որ դրանք ներ­դաշ­նակ չեն այլ տեքս­տե­րի կամ առ­հա­սա­րակ ի­րա­կա­ նու­թյան հետ։ Դժ­վար է պատ­կե­րաց­նել, որ ինչ-որ մի պա­հի չեք բախ­ վել այս խնդրին։ Հարց է ծա­գում՝ ինչ­պե՞ս եք ար­ձա­գան­քել։ Կամ, ինչն ա­վե­լի կարևոր է, ինչ­պե՞ս պետք է ար­ձա­գան­քեք։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Մ­նա­ցոր­դաց 29.17, Ա­ռա­կաց 2.7 և Ա Տի­մո­թեոս 4.16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են ա­սում այս տեքս­տե­րը, ին­չը կա­րող է կի­րառ­վել այն հար­ցի հա­մար, թե ինչ­պես ենք վար­վում բարդ հատ­ված­նե­րի հետ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 118

Դաս 12

Բար­դու­թյուն­նե­րին ճիշտ ար­ձա­գանք կա­րող ենք տալ միայն այն դեպ­քում, երբ ան­կեղծ ենք։ Ան­կեղ­ծու­թյու­նը մեզ պաշտ­ պա­նում է որևէ բար­դու­թյու­նից խու­սա­փե­լուց կամ դրանք քո­ ղար­կե­լուց։ Ան­կեղ­ծու­թյու­նը նաև թույլ չի տա, որ մենք տանք մա­կե­րե­սա­յին պա­տաս­խան­ներ, ո­րոնք չեն հաղ­թա­հա­րում ու­շա­ դիր զննու­թյան ստու­գար­քը։ Աստ­ծուն հա­ճե­լի է ան­կեղ­ծու­թյունն ու ազն­վու­թյու­նը։ Ուս­տի մենք պետք է ըն­դօ­րի­նա­կենք Նրա բնա­ վո­րու­թյունն այն ա­մե­նում, ինչ ա­նում ենք, նույ­նիսկ Աստ­վա­ծա­ շունչն ու­սում­նա­սի­րե­լիս։ Ան­կեղծ մար­դիկ Աստ­վա­ծաշն­չի բար­դու­թյուն­նե­րի հետ կվար­ վեն զգու­շո­րեն, որ­պես­զի տե­ղե­կու­թյու­նը հա­մա­տեքս­տից դուրս չդի­տար­կեն, չա­ղա­վա­ղեն ճշմար­տու­թյու­նը չա­փա­զանց պեր­ճա­ խո­սու­թյամբ և ճա­նա­պար­հից չշե­ղեն ու­րիշ­նե­րին ա­պա­ցույց­նե­րը շա­հար­կե­լու մի­ջո­ցով։ Ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի լավ է սպա­սել կա­յուն պա­տաս­խա­նի, քան փոր­ձել տրա­մադ­րել խու­սա­փո­ղա­կան կամ ան­բա­վա­րար լու­ծում։ Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րե­լիս ան­կեղծ լի­նե­լու դրա­կան կողմ­նա­կի ազ­դե­ցու­թյունն այն է, որ այն վստա­ հու­թյուն է ստեղ­ծում, իսկ վստա­հու­թյու­նը բո­լոր ա­ռողջ անձ­նա­ կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հիմքն է։ Մարդ­կանց այն ա­վե­լի շատ է հա­մո­զում, քան ան­հիմն պա­տաս­խա­նը։ Ա­վե­լի լավ է ա­սել, որ դուք պար­զա­պես չգի­տեք, թե ինչ­պես պա­տաս­խա­նել այդ հար­ցին կամ չեք կա­րող ճշգրտո­րեն մեկ­նա­բա­նել հա­մա­րը, քան փոր­ձել մեկ­ նա­բա­նել այն այն­պես, ինչ­պես դուք եք ու­զում, այն դեպ­քում, երբ դա կրում է այլ ի­մաստ։ Զ­գու­շա­վոր մար­դիկ ան­կեղ­ծո­րեն ցան­կա­նում են ի­մա­ նալ Աստ­ծո Խոս­քի ճշմար­տա­ցիու­թյու­նը, ուս­տի և մշ­տա­պես հետևում են, որ­պես­զի չա­նեն հապշ­տապ եզ­րա­հան­գում­ներ, ո­ րոնք հիմն­ված են սահ­մա­նա­փակ գի­տե­լիք­նե­րի և շին­ծու ա­պա­ ցույց­նե­րի վրա։ Այս մար­դիկ վճռա­կան են բաց չթող­նե­լու որևէ տե­սանկ­յուն կամ ման­րա­մասն, ո­րը կա­րող է կարևոր լի­նել։ Նրանք շտա­պո­ղա­կան չեն ի­րենց խո­հե­րում, այլ ման­րակր­կիտ և­ ե­ռան­դուն՝ Աստ­ծո Խոս­քի և դ­րան վե­րա­բե­րող տե­ղե­կու­թյուն­նե­ րի ու­սում­նա­սի­րու­թյան մեջ։ Ի՞նչ եք ա­նում կամ ի՞նչ պետք է ա­նեք այն տեքս­տե­րի հետ, ո­րոնք լիար­ժե­քո­րեն չեք հաս­կա­նում, կամ ո­րոնք կար­ծես թե չեն հա­մա­ պա­տաս­խա­նում ճշմար­տու­թյան՝ ձեր ըն­կալ­մա­նը։

Դաս 12

119

Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 16

Դժվարությունների հետ վարվեք խոնարհությամբ

Կար­դա­ցե՛ք Հա­կո­բոս 4.6–10, Բ Մ­նա­ցոր­դաց 7.14 և Սո­փո­նիա 3.12 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է խո­նար­հու­թյու­նը կարևոր, երբ մենք փոր­ձում ենք հաս­կա­նալ Սուրբ Գր­քի բարդ հատ­ված­նե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Շատ մար­դիկ հա­սել են այն զար­մա­նա­լի գի­տակց­մա­նը և խո­ նարհ խո­րա­թա­փան­ցու­թյա­նը, որ ի­րենք կախ­ված են ի­րեն­ցից վեր գտնվող ինչ-որ բա­նից և­ ինչ-որ մե­կից։ Նրանք գի­տակ­ցել են, որ ի­րենք չեն բո­լոր բա­նե­րի կշեռ­քը։ Այս մար­դիկ ճշմար­տու­թյու­նը վեր են դա­սում ի­րենց ես-ի՝ ճիշտ լի­նե­լու ցան­կու­թյու­նից և հաս­ կա­նում են, որ ճշմար­տու­թյունն ի­րենք չեն ստեղ­ծել, այլ դա այն է, ին­չին ի­րենք բախ­վում են։ Թերևս ա­մե­նա­մեծ ճշմար­տու­թյու­նը, որ այս մար­դիկ հաս­կա­նում են, այն է, թե ի­րա­կա­նում որ­քան քիչ բան գի­տեն ի­րենք ճշմար­տու­թյան մա­սին։ Նրանք գի­տեն, ինչ­պես Պո­ղոսն է գրում, որ ի­րենք «հա­յե­լու մեջ օ­րի­նա­կով» են տես­նում (Ա Կորն­թա­ցիս 13.12)։ Այս խո­նար­հու­թյան օ­գուտ­նե­րը բազ­մա­թիվ են. խո­նարհ հար­ ցադ­րում­նե­րի սո­վո­րույ­թը գի­տու­թյան մեջ ա­ճե­լու առ­հա­վատչ­յան է, քա­նի որ դրա­նից բխում է ա­զա­տու­թյուն, ո­րը բնա­կան կեր­պով ծնունդ է տա­լիս ու­սու­ցո­ղա­կան հո­գուն։ Սա չի նշա­նա­կում, որ խո­նարհ մար­դիկ հա­ճախ սխալ են, կամ որ նրանք միշտ կփո­ խեն ի­րենց կար­ծի­քը և­ եր­բեք հաս­տա­տուն հա­մոզ­վա­ծու­թյուն չեն ու­նե­նա։ Սա նշա­նա­կում է մի­միայն, որ նրանք հնա­զանդ են աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­թյա­նը։ Նրանք տեղ­յակ են ի­րենց գի­տե­լիք­նե­րի սահ­մա­նա­փա­կու­թյան մա­սին, ուս­տի և­ ու­նակ են ըն­դար­ձա­կել Աստ­ծո Խոս­քի՝ ի­րենց գի­տու­թյունն ու ըն­կա­լումն այն­պես, ինչ­պես խե­լա­ցի մար­դը, ով գո­ռոզ ու հպարտ է, չի կա­րող ա­նել։ «­Բո­լոր մար­դիկ, ով­քեր ա­ռաջ­նոր­դու­թյան հա­մար կմո­տե­նան Աստ­ծո Խոս­քին խո­նարհ և քն­նող մտքով՝ վճռա­կան տրա­մադր­ ված ծա­նո­թա­նա­լու փրկու­թյան պայ­ման­նե­րին, կհաս­կա­նան, թե ինչ է ա­սում Սուրբ Գիր­քը։ Սա­կայն այն մար­դիկ, ով­քեր Խոս­քի ու­սում­նա­սի­րու­թյանն են մո­տե­նում այն հո­գով, ո­րին Աստ­վա­ծա­ շուն­չը հա­վա­նու­թյուն չի տա­լիս, ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նից կտա­նեն 120

Դաս 12

միայն այն հո­գին, ո­րը Սուրբ Գիր­քը չի փո­խան­ցում։ Տե­րը չի խո­սի ան­տար­բեր մտքի հետ։ Նա չի վատ­նում Իր խրատ­ներն այն մարդ­ կանց վրա, ով­քեր կա­մո­վի ան­պատ­կառ են ու ա­րա­տա­վոր­ված: Իսկ գայ­թակ­ղի­չը կրթում ու սո­վո­րեց­նում է բո­լոր նրանց, ով­քեր ի­րենց դնում են նրա տրա­մադ­րու­թյան տակ և պատ­րաստ են ա­ պարդ­յուն դարձ­նել Աստ­ծո սուրբ օ­րեն­քը։ Մենք պետք է խո­նար­հեց­նենք մեր սրտե­րը և­ ան­կեղ­ծու­թյամբ և­ ակ­նա­ծան­քով ու­սում­նա­սի­րենք կյան­քի Խոս­քը, քա­նի որ մի­ միայն խո­նարհ ու զղջա­ցող միտ­քը կա­րող է տես­նել լույ­սը»։ Ադ­ վենտ ռևյու և Սա­բաթ հե­րալդ, 1907 թ. օ­գոս­տո­սի 22։ Ինչ­պե՞ս եք պա­հում խո­նար­հու­թյան և վս­տա­հու­թյան միջև հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյու­նը։ Օ­րի­նակ, ինչ­պե՞ս կպա­տաս­խա­նեիք հետև­յալ մե­ղադ­րան­քին՝ ինչ­պես կա­րող եք դուք՝ Յո­թե­րորդ օր­ վա ադ­վեն­տիստ­ներդ, այդ­քան վստահ լի­նել, որ ճիշտ եք Շա­բա­ թի հար­ցում, և­որ մնա­ցած բո­լո­րը սխալ են։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 17

Վճռականություն և համբերություն Կար­դա­ցե՛ք Գա­ղա­տա­ցիս 6.9 հա­մա­րը։ Պո­ղոսն այս­տեղ խո­ սում է ու­րիշ­նե­րին բա­րին ա­նե­լու մեջ հա­րատևե­լու մա­սին, սա­ կայն միև­նույն դիրք­րո­շու­մը հար­կա­վոր է նաև, երբ բախ­վում ենք բարդ հար­ցե­րի։ Ին­չո՞ւ են խնդիր­նե­րի լուծ­ման մեջ կարևոր վճռա­կա­նու­թյունն ու համ­բե­րու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ի­րա­կան ձեռք­բե­րում­նե­րը միշտ հա­մա­ռու­թյուն են պա­հան­ ջում։ Այն, ինչ ձեռք ենք բե­րում շատ հեշ­տու­թյամբ, հա­ճախ շատ քիչ ենք գնա­հա­տում։ Աստ­վա­ծաշն­չում հան­դի­պող բար­դու­թյուն­ նե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն են տա­լիս մեր ու­ղե­ղին աշ­խա­տել, և­ այն վճռա­կա­նու­թյունն ու հա­մա­ռու­թյու­նը, ո­րով մենք լու­ծում ենք ո­ րո­նում, ցույց են տա­լիս, թե որ­քան կարևոր է հար­ցը մեզ հա­մար։ Այն ժա­մա­նա­կը, ո­րը մենք տրա­մադ­րում ենք Աստ­վա­ծաշն­չի ու­ սում­նա­սի­րու­թյա­նը և փոր­ձում ենք ա­վե­լին բա­ցա­հայ­տել դրա ի­ մաս­տի ու լու­րի մա­սին, ա­մե­նա­լավ անց­կաց­ված ժա­մա­նակն է։ Դաս 12

121

Մի­գու­ցե որևէ հար­ցի պա­տաս­խան գտնե­լու հա­մար Սուրբ Գիր­քը ջա­նա­սի­րա­բար ու­սում­նա­սի­րե­լու փոր­ձա­ռու­թյու­նը, նույ­նիսկ ե­թե այն լի­նի եր­կա­րատև, ա­վե­լի մեծ օրհ­նու­թյուն լի­նի, քան այդ հար­ ցի պա­տաս­խա­նը, երբ այն գտնենք։ Ի վեր­ջո, երբ մենք գտնում ենք մեզ ան­հանգս­տաց­նող խնդրի լու­ծու­մը, այն շատ թանկ է դառ­նում մեզ հա­մար։ Այն փաս­տը, որ չեք կա­րող բար­դու­թյու­նը շատ ա­րագ լու­ծել, բնավ չի նշա­նա­կում, որ այն ան­լու­ծե­լի է։ Հատ­կան­շա­կան է, թե որ­քան հա­ճախ ենք ան­տե­սում այս ակն­հայտ փաս­տը։ Շատ մար­ դիկ, Աստ­վա­ծաշն­չում որևէ բար­դու­թյան հան­դի­պե­լով, մի փոքր խոր­հում են դրա շուրջ, տես­նում, որ ոչ մի լու­ծում չեն կա­րո­ղա­ նում գտնել, միան­գա­մից եզ­րա­կաց­նում են, որ այդ խնդիրն ան­լու­ ծե­լի է։ Իսկ ո­մանք, ընդ­հան­րա­պես, սկսում են կաս­կա­ծի տակ դնել Աստ­վա­ծաշն­չի ար­ժա­նա­հա­վա­տու­թյու­նը։ Սա­կայն մենք չպետք է մո­ռա­նանք, որ այդ հար­ցի լու­ծու­մը կա­րող է շատ պարզ ու հեշտ լի­նել, նույ­նիսկ ե­թե մենք մեր մարդ­կա­յին սա­հմ ­ ա­նա­փակ ի­մաս­ տու­թյամբ և­ա­նի­րա­զե­կու­թյամբ չենք տես­նում այն։ Օ­րի­նակ, ի՞նչ կմտա­ծենք այն մար­դու մա­սին, ով նոր է սկսել ու­սում­նա­սի­րել հան­րա­հա­շի­վը և մե­կու­կես ժամ բարդ խնդրի վրա տանջ­վե­լուց հե­տո հայ­տա­րա­րում է, թե այդ խնդի­րը լու­ծում չու­նի, ո­րով­հետև ին­քը չի կա­րո­ղա­նում այն լու­ծել։ Միև­նույն սկզբուն­քը գոր­ծում է Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րե­լիս։ Երբ ո­րոշ բար­դու­թյուն­ներ ձեռ­նոց են նե­տում դրանք լու­ծե­լու հա­մար ար­ված ձեր նույ­նիսկ ա­մե­նաե­ռան­դուն ջան­քե­րին, ո­րո­շա­ կի ժա­մա­նա­կով մի կո՛ղմ դրեք դրանք ու միև­նույն ժա­մա­նակ կի­ րա­ռե՛ք այն, ինչ Աստ­ված պար­զո­րոշ կեր­պով բա­ցել է ձեզ։ Ո­րոշ հոգևոր խո­հեր ձեռք են բեր­վում միայն այն բա­նից հե­տո, երբ մենք պատ­րաս­տա­կա­մու­թյամբ հետևում ենք նրան, ինչ Աստ­ված ար­ դեն ա­սել է մեզ ա­նել։ Այդ պատ­ճա­ռով Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­ սի­րե­լիս ե­ղե՛ք հա­մառ և համ­բե­րա­տար։ Ի վեր­ջո, համ­բե­րու­թյու­նը հա­վա­տաց­յալ­նե­րի ա­ռա­քի­նու­թյունն է վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րում (տե՛ս Հայտ­նու­թյուն 14.12): Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել այլ մարդ­կան­ցից, ով­քեր ջա­նադ­րա­ բար և համ­բե­րա­տա­րու­թյամբ ու­սում­նա­սի­րել են Աստ­վա­ծաշն­չի բարդ հատ­ված­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք խրա­խու­սել ու­րիշ­նե­ րին չթող­նել ճշմար­տու­թյան ի­րենց ո­րո­նում­նե­րը։ Ին­չո՞ւ չպետք է վա­խե­նանք Սուրբ Գր­քում բարդ հատ­վա­ծի հան­դի­պե­լիս։ 122

Դաս 12

ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 18

Դժվարությունների հետ վարվեք Սուրբ Գրքով և աղոթքով

Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.11, 8.35 և 15.15, 16 հա­մար­ նե­րը։ Ի՞նչ ա­րե­ցին ա­ռաք­յալ­ներն ու վաղ ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րը, երբ ա­ռե­րես­վե­ցին բարդ հար­ցե­րի հետ։ Ին­չո՞ւ է Սուրբ Գիր­քը մինչ օրս մնում իր իսկ մեկ­նա­բան­ման լա­վա­գույն աղբ­յու­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշն­չում հան­դի­պող բար­դու­թյուն­նե­րի լա­վա­գույն լու­ծու­ մը գտնվում է հենց Աստ­վա­ծաշն­չում։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան խնդիր­նե­ րի լա­վա­գույն լու­ծումն այն է, որ դրանք ու­սում­նա­սի­րենք ողջ Սուրբ Գրքի լույ­սի ներ­քո, ոչ թե դի­տար­կենք այլ տեքս­տե­րից և­ ամ­բողջ Սուրբ Գր­քից դուրս բեր­ված միայն մի տեքստ։ Մենք իս­կա­պես պետք է օգ­տա­գոր­ծենք Աստ­վա­ծա­շուն­չը, որ­պես­զի այն մեզ օգ­նի հաս­կա­ նալ Աստ­վա­ծա­շուն­չը։ Սուրբ Գր­քի մե­ծա­գույն ճշմար­տու­թյուն­նե­րը պե­ղել սո­վո­րելն ա­մե­նա­կարևոր բա­նե­րից է, որ մենք կա­րող ենք ա­ նել։ Ե­թե Աստ­վա­ծաշն­չում որևէ հատ­ված չեք հաս­կա­նում, փոր­ձե՛ք ո­ րոշ տե­ղե­կու­թյուն հա­վա­քել այլ հատ­ված­նե­րից, ո­րոնք վե­րա­բե­րում են միև­նույն թե­մա­յին։ Միշտ փոր­ձե՛ք գտնել Աստ­վա­ծաշն­չի պարզ ու հստակ պնդում­ներ, ո­րոնք լույս են սփռում այն հատ­ված­նե­րի վրա, ո­րոնք հա­մե­մա­տա­բար քիչ պարզ են։ Շատ կարևոր է նաև չմթագ­նել և չ­խամ­րեց­նել Սուրբ Գր­քի պարզ պնդում­նե­րը՝ դրանց վե­րագ­րե­լով դժվա­րա­մատ­չե­լի հատ­ված­ներ։ Աստ­վա­ծաշն­չի ի­մաս­տը բա­ցատ­րե­ լու հա­մար դրա­նից դուրս գտնվող աղբ­յուր­նե­րի, փի­լի­սո­փա­յու­թյա­նը կամ գի­տու­թյա­նը դի­մե­լու փո­խա­րեն՝ լավ կա­նենք թույլ տանք, որ Սուրբ Գր­քի տեքս­տերն ի­րենք բա­ցա­հայ­տեն ի­րենց ի­մաս­տը։ Ա­սում են, որ ծնկի ի­ջած, մենք տա­ռա­ցիո­րեն նոր տե­սանկ­յու­նից ենք նա­յում դժվա­րու­թյուն­նե­րին, քա­նի որ ա­ղո­թե­լիս մենք ըն­դու­ նում ենք, որ աստ­վա­ծա­յին օգ­նու­թյան կա­րիք ու­նենք Սուրբ Գիր­քը մեկ­նա­բա­նե­լու և հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Ա­ղոթ­քի մեջ մենք ո­րո­նում ենք մեր մտքե­րի լու­սա­վո­րում այն նույն Սուրբ Հո­գու մի­ջո­ցով, Ով ներշն­չել է աստ­վա­ծաշնչ­յան հե­ղի­նակ­նե­րին՝ գրե­լու այն, ինչ նրանք գրել են։ Դաս 12

123

Ա­ղոթ­քում մեր դրդա­պատ­ճառ­նե­րը չեն քո­ղարկ­վում, և մենք կա­ րող ենք ա­սել Աստ­ծուն, թե ին­չու ենք ու­զում հաս­կա­նալ այն, ինչ կար­դում ենք։ Ա­ղոթ­քում մենք խնդրում ենք Աստ­ծուն բա­ցել մեր աչ­ քե­րը, որ­պես­զի տես­նենք Իր Խոս­քը, և խնդ­րում ենք տալ մեզ պատ­ րաս­տա­կա­մու­թյուն Իր ճշմար­տու­թյա­նը հետևե­լու և­այն կի­րա­ռե­լու հա­մար (սա շա՛տ կարևոր է)։ Երբ Աստ­ված ա­ռաջ­նոր­դում է մեզ Իր Սուրբ Հո­գու մի­ջո­ցով ի պա­տաս­խան մեր ա­ղոթք­նե­րի, Նա չի հա­կա­ սում նրան, ինչ հայտ­նել է Աստ­վա­ծաշն­չում։ Աստ­ված միշտ ներ­դաշ­ նակ է Աստ­վա­ծաշն­չի հետ, Նա միշտ հաս­տա­տում և­ որ­պես հիմք է ըն­դու­նում այն, ինչ ներշն­չել է աստ­վա­ծաշնչ­յան գրող­նե­րին փո­խան­ ցել մեզ։ Ինչ­պե՞ս է ա­ղոթքն օգ­նում ձեզ ձեռք բե­րել ճիշտ մտա­ծե­լա­կերպ, որ­պես­զի ու­նակ լի­նեք ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ և հ­նա­զանդ­վել Աստ­ծո Խոս­քին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 19

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Քայ­լեր դե­պի Քրիս­տոս գրքի 133–144 է­ջե­րի «Ինչ­պես հաղ­թա­հա­րել կաս­կած­նե­րը» գլու­խը։ Կար­դա­ցե՛ք «Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան ե­ղա­նակ­նե­րը» փաս­տաթղ­ թի 8-րդ բա­ժի­նը, ո­րը կա­րե­լի է գտնել հետև­յալ հղու­մով՝ www. adventistbiblicalresearch.org/materials/bible-interpretationhermeneutics/methods-bible-study)։ Աստ­վա­ծաշն­չում կան շատ ա­ռեղծ­ված­ներ, որ սահ­մա­նա­փակ մարդ ա­րարած­նե­րը հա­մա­րում են դժվա­րըմբռ­նե­լի և չա­փա­զանց խո­րը, որ­պես­զի կա­րո­ղա­նան լիար­ժե­քո­րեն բա­ցատ­րել։ Այս պատ­ ճա­ռով է, որ մենք խո­նարհ մտքի կա­րիք ու­նենք և պետք է կա­մե­ նանք ա­ղոթ­քով սո­վո­րել Սուրբ Գր­քից։ Հա­վա­տար­մու­թյու­նը Սուրբ Գր­քին հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս տեքս­տը հաս­կա­նալ իր ի­րա­կան ի­մաս­տով, նույ­նիսկ ե­թե այդ ի­մաս­տը հա­կա­ռակ է մեր ցան­կու­թյա­ նը։ Հա­վա­տար­մու­թյու­նը Սուրբ Գր­քին կմղի հար­գան­քով վե­րա­բեր­ վել տեքս­տի բո­վան­դա­կու­թյա­նը, այլ ոչ թե ձևա­փո­խել այն (ա­յո՛, ի­րա­կա­նում ո­մանք ձևա­փո­խում են տեքս­տե­րը) կամ խու­սա­փել դրա ի­րա­կան ի­մաս­տից։ «Երբ Աստ­ծո Խոս­քը բաց­վում է ա­ռանց ակ­նա­ծան­քի ու ա­ղոթ­քի, երբ մտքերն ու հա­կում­նե­րը կենտ­րո­նաց­ված չեն Նրա վրա կամ ներ­ 124

Դաս 12

դաշ­նակ չեն Նրա կամ­քին, միտ­քը հա­մակ­վում է կաս­կած­նե­րով, և հենց Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյունն ու­ժե­ղաց­նում է կաս­կած­ նե­րը։ Թշ­նա­մին իշ­խում է մտքե­րին և թե­լադ­րում մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ ներ, ո­րոնք ճիշտ չեն։ Ե­թե մար­դիկ չեն ձգտում խոս­քով ու գոր­ծով ներ­դաշ­նակ լի­նել Աստ­ծո հետ, որ­քան էլ գրա­գետ լի­նեն՝ վտանգ կա, որ սխալ կհաս­կա­նան Գր­քե­րը, և­անվ­տանգ չէ նաև վստա­հել նրանց բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րին։ Նրանք, ով­քեր ըն­թեր­ցում են Գիր­քը հա­կա­ սու­թյուն­ներ գտնե­լու հա­մար, հոգևոր նե­րըմբռ­նում չու­նեն։ Ի­րենց մշու­շա­պատ հա­յաց­քով նրանք կաս­կա­ծի ու ան­հա­վա­տու­թյան շատ պատ­ճառ­ներ կտես­նեն այն բա­նե­րում, ո­րոնք ի­րա­կա­նում պարզ են ու հաս­կա­նա­լի»։ Է­լեն Ուայթ, Քայ­լեր դե­պի Քրիս­տոս, էջ 141,142: Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Աստ­վա­ծաշն­չի վե­րա­բեր­յալ այս շա­բաթ մեր քննար­կած դիր­քո­րո­ շում­ներն ին­չո՞ւ են այդ­քան կարևոր Սուրբ Գիր­քը պատ­շաճ կեր­ պով հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Ձեր կար­ծի­քով, Աստ­վա­ծաշն­չի վե­րա­ բեր­յալ ու­րիշ ի՞նչ դիր­քո­րո­շում­ներ են կարևոր, ո­րոնք օգ­նում են ձեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ այն։ 2. Ին­չո՞ւ չպետք է զար­մա­նանք, երբ Աստ­վա­ծաշն­չում գտնում ենք հատ­ված­ներ, ո­րոնք դժվար է բա­ցատ­րել և հաս­կա­նալ։ Ի վեր­ջո բնու­թյան մեջ քա­նի՜-քա­նի՜ երևույթ­ներ կան, ո­րոնք եր­բեմն շատ դժվար է հաս­կա­նալ։ Օ­րի­նակ, մինչ օրս ջու­րը (ա­յո՛, հե՛նց ջու­րը) լի է ա­ռեղծ­ված­նե­րով։ 3. Որ­պես ադ­վեն­տիստ­ներ՝ ինչ­պե՞ս կա­րող ենք պա­տաս­խա­նել Ղու­կաս 23.43-ի հար­ցին, որ­տեղ (ըստ շատ թարգ­մա­նու­թյուն­նե­ րի) Հի­սուսն ա­վա­զա­կին ա­սում է, որ նա այդ օ­րը Հի­սու­սի հետ երկն­քում կլի­նի։ Ո­րո՞նք են այս հար­ցին պա­տաս­խա­նե­լու ազ­նիվ ճա­նա­պարհ­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս, օ­րի­նակ, Հով­հան­նես 20.17, Ժո­ղո­վող 9.5, Ա Կորն­թա­ցիս 15.16–20 հա­մար­նե­րը կօգ­նեն մեզ հաս­կա­նալ այս հար­ցում առ­կա խնդի­րը։

Դաս 12

125

ԴԱՍ 13 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 20–26

ԱՊՐԵԼՈՎ ԱՍՏԾՈ ԽՈՍՔՈՎ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Փի­լիպ­պե­ցիս 2.12–16, Ղու­կաս 4.4, 8, 10–12, Սաղ­մոս 37.7, Սաղ­մոս 46.10, Սաղ­մոս 62.1, 2, 5, Կո­ղո­սա­ցիս 3.16: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Բայց խոս­քը ա­նող ե­ղեք և­ ոչ միայն լսող­ներ՝ ձեր ան­ձե­րը խա­բե­լով» (­Հա­կո­բոս 1.22): Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան նույ­նիսկ ա­մե­նա­լավ ե­ղա­ նակ­ներն ա­նօ­գուտ են, ե­թե չենք վճռել ապ­րել նրա­նով, ինչ սո­վո­րում ենք Սուրբ Գր­քից։ Այն, ինչ ընդ­հա­նուր առ­մամբ ճիշտ է կրթու­թյան հա­մար, ճիշտ է նաև Աստ­վա­ծաշն­չի ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­ մար, մաս­նա­վո­րա­պես՝ լա­վա­գույնս սո­վո­րում եք ոչ թե կար­դա­լով կամ լսե­լով, այլ գործ­նա­կա­նում կի­րա­ռե­լով ձեր գի­տե­լիք­նե­րը։ Այս հնա­զան­դու­թյու­նը բա­ցում է աստ­վա­ծա­յին օրհ­նու­թյուն­նե­րի մի հա­րուստ գան­ձա­տուն, ո­րը հա­կա­ռակ դեպ­քում փակ կլի­ներ մեր առջև, և­ այն ա­ռաջ­նոր­դում է մեզ հու­զիչ և կ­յան­քը վե­րա­փո­խող ճա­նա­պար­հով՝ ա­վե­լաց­նե­լով մեր ըն­կա­լումն ու գի­տե­լիք­նե­րը։ Ե­թե մենք չենք կա­մե­նում հա­վա­տա­րիմ մնալ Աստ­ծո Խոս­քին և կի­րա­ռել այն, ինչ սո­վո­րել ենք, հոգևոր աճ չենք ու­նե­նա։ Իսկ մեր տված վկա­ յու­թյու­նը կար­ժեզրկ­վի, քա­նի որ մեր ապ­րած կյան­քը մեր բա­ռե­րի հետ ներ­դաշ­նակ չէ։ Մենք ա­ճում ենք շնոր­հի և­ո­ղոր­մու­թյան մեջ ո­գեշն­չող օ­րի­նակ­նե­ րի մի­ջո­ցով, ո­րոնք մեզ ցույց են տա­լիս, թե ինչ է նշա­նա­կում ապ­րել Աստ­ծո Խոս­քով։ Չ­կա ա­վե­լի լավ օ­րի­նակ և­ա­վե­լի զո­րեղ դրդա­պատ­ ճա­ռա­յին ուժ, քան Հի­սուս Քրիս­տոսն է։ Նա մեզ հիա­նա­լի օ­րի­նակ է թո­ղել։ Նա ապ­րեց Աստ­ծո կամ­քի հետ լիա­կա­տար ներ­դաշ­նա­կու­ թյամբ կյանք։ Այս շա­բաթ մենք կու­սում­նա­սի­րենք, թե ինչ է նշա­նա­կում ապ­րել Աստ­ծո Խոս­քով և դ­րա աստ­վա­ծա­յին հե­ղի­նա­կու­թյան ներ­քո։

126

Դաս 13

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 21

Աստծո կենդանի Խոսքը և Սուրբ Հոգին Աստ­ծո Խոս­քը ու­շադ­րու­թյամբ և պատ­շաճ ե­ղա­նա­կող ու­սում­ նա­սի­րե­լը շատ կարևոր է։ Սա­կայն նույն­քան կարևոր, մի­գու­ցե նույ­նիսկ ա­վե­լի կարևոր է այն, որ մենք կի­րա­ռենք մեր սո­վո­րա­ծը։ Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րե­լու վերջ­նա­կան նպա­տակն ա­վե­լի շատ գի­տե­լիք­ներ ձեռք բե­րե­լը չէ, որ­քան էլ որ դա հրա­շա­լի կա­րող է լի­նել։ Նպա­տա­կը ոչ թե մեր կող­մից Աստ­ծո Խոս­քի յու­րա­ցումն է, այլ Աստ­ծո Խոս­քի կող­մից՝ մեր յու­րա­ցու­մը, մեր կեն­սա­կերպն ու մտա­ ծե­լա­կեր­պը փո­խե­լը։ Այ սա է ի­րա­կա­նում կարևոր։ Պատ­րաս­տա­կամ լի­նել ապ­րե­լու մեր սո­վո­րած ճշմար­տու­թյան հա­մա­ձայն՝ նշա­նա­ կում է պատ­րաս­տա­կամ լի­նել հնա­զանդ­վե­լու այդ աստ­վա­ծաշնչ­ յան ճշմար­տու­թյա­նը։ Այս ընտ­րու­թյու­նը եր­բեմն նե­րա­ռում է բուռն պայ­քար, ո­րով­հետև մենք պայ­քա­րում ենք մի ճա­կա­տա­մար­տում, որ­տեղ ո­րոշ­վում է, թե ում է տրվե­լու մեր կյան­քի ու մտքի գե­րիշ­խա­ նու­թյու­նը։ Ի վեր­ջո կա ընտ­րու­թյան ըն­դա­մե­նը եր­կու տար­բե­րակ։ Կար­դա­ցե՛ք Փի­լիպ­պե­ցիս 2.12–16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են այս տեքս­տերն ա­սում այն մա­սին, թե ինչ­պես մենք պետք է ապ­րենք։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ա­յո, Աստ­ված աշ­խա­տում է մեզ հետ, Նա դա ա­նում է Սուրբ Հո­գու մի­ջո­ցով, Ով միակն է, որ Սուրբ Գր­քե­րը հաս­կա­նա­լու ի­մաս­տու­թյուն է տա­լիս։ Ա­վե­լին, որ­պես մե­ղա­վոր մար­դիկ՝ մենք հա­ճախ հա­կադր­ վում ենք Աստ­ծո ճշմար­տու­թյա­նը, և­ե­թե թողն­վեինք մեր սե­փա­կան հա­յե­ցո­ղու­թյա­նը, ա­պա չէինք հնա­զանդ­վի Աստ­ծո Խոս­քին (Հռո­ մեա­ցիս 1.25, Ե­փե­սա­ցիս 4.17, 18): Ա­ռանց Սուրբ Հո­գու չէր լի­նի սեր Աստ­ծո լու­րի նկատ­մամբ։ Ի պա­տաս­խան չէր լի­նի հույս, վստա­հու­ թյուն, սեր։ Սուրբ Հո­գու մի­ջո­ցով Աստ­ված իս­կա­պես «ներ­գոր­ծում է ձե­զա­նում կա­մե­նալն էլ՝ ա­նելն էլ Իր հա­ճու­թյան պես» (­Փի­լիպ­պե­ցիս 2.13): Սուրբ Հո­գին ու­սու­ցիչ է, Ով կա­մե­նում է ա­ռաջ­նոր­դել մեզ Սուրբ Գր­քի ա­վե­լի խորն ըն­կալ­ման և Աստ­ծո Խոս­քի ու­րախ գնա­հատ­ման։ Նա Աստ­ծո Խոս­քի ճշմար­տու­թյուն­նե­րը ներ­կա­յաց­նում է մեր ու­շադ­ րու­թյա­նը և թարմ պատ­կե­րա­ցում է տա­լիս մեզ այդ ճշմար­տու­թյուն­ նե­րի մա­սին, որ­պես­զի մեր կյան­քը բնու­թագր­վի հա­վա­տար­մու­թյամբ և Աստ­ծո կամ­քին սի­րա­ռատ հնա­զան­դու­թյամբ։ «Ոչ ոք ի վի­ճա­կի չէ Դաս 13

127

բա­ցատ­րել Սուրբ Գիրքն ա­ռանց Սուրբ Հո­գու օգ­նու­թյան։ Ե­թե Աստ­ ծո Խոս­քը վերց­նեք խո­նարհ ու սո­վո­րե­լու պատ­րաստ սրտով, Աստ­ծո հրեշ­տակ­նե­րը ձեր կող­քին կլի­նեն՝ ճշմար­տու­թյան ա­պա­ցույց­նե­րը ձեզ ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար»։ Է­լեն Ուայթ, Ըն­տիր լու­րեր, գիրք 1, էջ 411։ Այս կերպ հոգևոր բա­նե­րը մեկ­նա­բան­վում են հոգևոր կեր­պով (Ա Կորն­թա­ցիս 2.13, 14), և մենք կա­րող ենք ու­րա­խու­թյամբ հետևել Աստ­ծո Խոս­քին «ա­մեն ա­ռա­վոտ» (Ե­սա­յիա 50.4, 5)։ ­Փի­լիպ­պե­ցիս 2.16 հա­մարն ա­սում է, որ մենք պետք է պա­հենք «կյան­քի խոս­քը»։ Ըստ ձեզ, ի՞նչ է դա նշա­նա­կում։ Եվ ինչ­պե՞ս ենք մենք դա ա­նում։ Կար­դա­ցե՛ք նաև Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 4.4 հա­ մա­րը, ո­րը նույ­նան­ման բան է սո­վո­րեց­նում։ Ո՞րն է մեր դերն այս ողջ գոր­ծըն­թա­ցում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 22

Սովորելով Հիսուսից Չ­կա ա­վե­լի լավ և­ա­վե­լի ո­գեշն­չող օ­րի­նակ, քան Հի­սուս Քրիս­տո­ սը։ Նա գի­տեր Սուրբ Գիր­քը և պատ­րաս­տա­կամ էր հետևե­լու Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քին և հա­վա­տա­րիմ մնա­լու դրան։ Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 4.4, 8, 10–12 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Հի­ սուսն օգ­տա­գոր­ծում Սուրբ Գիր­քը սա­տա­նա­յի գայ­թակ­ղու­թյուն­ նե­րին հա­կա­դար­ձե­լու հա­մար։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե որ­քան ա­ռանց­քա­յին պետք է լի­նի Սուրբ Գիր­քը մեր հա­վա­ տում, հատ­կա­պես փոր­ձու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հի­սու­սը լավ գի­տեր Սուրբ Գր­քե­րը։ Նա քա­ջա­տեղ­յակ էր Աստ­ծո Խոս­քին և դ­րա­նից ան­գիր մեջ­բե­րում­ներ էր ա­նում։ Աստ­ծո գրա­վոր Խոս­քին այս­քան լավ ծա­նոթ լի­նե­լը պետք է որ Սուրբ Գր­քե­րի ու­սում­ նա­սի­րու­թյամբ Աստ­ծո հետ անց­կաց­րած ո­րակ­յալ ժա­մա­նա­կի արդ­ յունք լի­ներ։ Ե­թե Նա չի­մա­նար Սուրբ Գր­քի ճշգրիտ բա­ռե­րը և­ այն հա­մա­ տեքս­տը, ո­րում դրանք ի հայտ են գա­լիս, հեշ­տու­թյամբ կխաբ­վեր սա­տա­նա­յի կող­մից։ Նույ­նիսկ սա­տա­նան էր մեջ­բե­րում­ներ ա­նում Սուրբ Գր­քից և­ օգ­տա­գոր­ծում դրանք իր սե­փա­կան մո­լո­րեց­նող նպա­տակ­նե­րի հա­մար։ Ուս­տի, բա­վա­րար չէ ու­նակ լի­նել Սուրբ 128

Դաս 13

Գր­քից պար­զա­պես մեջ­բե­րում­ներ ա­նել: Հար­կա­վոր է ի­մա­նալ, թե ինչ է ա­սում Սուրբ Գիրքն այս կամ այն թե­մա­յի մա­սին և­ ի­մա­նալ դրա ճիշտ նշա­նա­կու­թյու­նը։ Միայն Աստ­ծո Խոս­քի նման տե­ղե­կաց­ վա­ծու­թյու­նը կօգ­նի մեզ չխաբ­վել Աստ­ծո թշնա­մուց, ինչ­պես օգ­նեց Հի­սու­սին, այլ ու­նակ լի­նել դի­մա­կա­յե­լու սա­տա­նա­յի հար­ձա­կում­ նե­րին։ Նո­րից ու նո­րից մենք կար­դում ենք, որ Հի­սու­սը բա­ցեց Իր հետևորդ­նե­րի մտքե­րը՝ հաս­կա­նա­լու Սուրբ Գիր­քը՝ վկա­յա­կո­չե­լով այն, ինչ «գրված է» (­Ղու­կաս 24.45, 46, Մատ­թեոս 11.10, Հով­հան­ նես 6.45 և­այլն): Նա վստահ էր, որ նրանք, ով­քեր կար­դում են Սուրբ Գիր­քը, կա­րող են գալ դրա ի­մաս­տի ճիշտ ըն­կալ­ման. «Օ­րեն­քում ի՞նչ է գրված, ինչ­պե՞ս ես կար­դում» (­Ղու­կաս 10.26)։ Հի­սու­սի հա­ մար այն, ինչ գրված էր Սուրբ Գր­քում, նորմ էր, ո­րի հա­մա­ձայն մենք պետք է ապ­րենք։ Հով­հան­նես 7.38 հա­մա­րում Հի­սու­սը՝ մար­մին դար­ձած Աստ­ծո Բա­նը, Իր հետևորդ­նե­րին վկա­յա­կո­չում է այն, ինչ ա­սում է Սուրբ Գիր­քը։ Մի­միայն Աստ­վա­ծաշն­չի մի­ջո­ցով է, որ մենք ի­մա­նում ենք, որ Հի­սու­սը խոս­տաց­ված Մե­սիան է։ Աստ­վա­ծա­շունչն է, որ վկա­յում է Նրա մա­սին (­Հով­հան­նես 5.39): Հի­սուսն Ին­քը պատ­րաս­տա­կամ էր հա­վա­տա­րիմ մնալ Սուրբ Գր­քին, Աստ­ծո՝ թղթին հանձն­ված Խոս­քին։ Ե­թե Նա պատ­րաս­տա­կամ էր ա­նել դա, ա­պա ի՞նչ է դա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե ինչ պետք է ա­նենք նաև մենք։ ­Գայ­թակ­ղու­թյան դեմ պայ­քա­րե­լիս Սուրբ Գիրքն օգ­տա­գոր­ծե­ լու ի՞նչ փոր­ձա­ռու­թյուն եք ու­նե­ցել։ Այ­սինքն, երբ փորձ­վել եք, սկսե՞լ եք արդ­յոք կար­դալ Աստ­վա­ծա­շունչն ու մեջ­բե­րել դրա տեքս­տե­րը։ Արդ­յուն­քում ի՞նչ է պա­տա­հել, և­ի՞նչ դաս եք քա­ղել այդ փոր­ձա­ռու­թյու­նից։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 23

Հիսուսն ընդդեմ Սուրբ Գրքի՞ Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 5.45–47 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ հզոր պատ­ գամ է Հի­սու­սը տա­լիս մեզ այս­տեղ Աստ­վա­ծաշն­չի հետ ու­նե­ցած Իր կա­պի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ո­րոշ մար­դիկ հայ­տա­րա­րում են, թե երբ Հի­սու­սը խո­սում էր, Նա Իր խոս­քե­րը խստիվ կեր­պով հա­կադ­րում էր Հին Կ­տա­կա­րա­նում Դաս 13

129

տրված Սուրբ Գր­քի խոս­քե­րին։ Նրանք ա­սում են, թե Հի­սու­սի խոս­ քերն ա­վե­լի վեր են, քան Սուրբ Գր­քի խոս­քե­րը։ Կ­տա­կա­րա­նում կար­դում ենք Հի­սու­սի խոս­քե­րը. «Լ­սել եք, որ աս­ վեց … բայց Ես ա­սում եմ ձեզ …» (­Մատ­թեոս 5.43, 44 հա­մար­նե­րը հա­մե­մա­տե՛ք Մատ­թեոս 5.21, 22, 27, 28, 33, 34, 38, 39 հա­մար­նե­րի հետ)։ Երբ Հի­սուսն ա­սաց այս հան­րա­հայտ խոս­քե­րը Լե­ռան քա­րո­զի ժա­մա­նակ, Նա Հին Կ­տա­կա­րա­նից հրա­ժար­վե­լու կամ այն չե­ղար­ կե­լու փորձ չէր ա­նում, ինչ­պես հայ­տա­րա­րում են ո­րոշ մեկ­նիչ­ներ։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, Նա պա­տաս­խա­նում էր Սուրբ Գր­քի բազ­մա­զան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րին և բա­նա­վոր ա­վան­դույթ­նե­րին, ո­րոնք կի­ րառ­վում էին Իր ժա­մա­նակ­նե­րի ո­րոշ մեկ­նիչ­նե­րի կող­մից՝ ար­դա­ րաց­նե­լու այլ ազ­գե­րի նկատ­մամբ այն վե­րա­բեր­մուն­քը, որն Աստ­ված եր­բեք չէր խրա­խու­սել և­ին­չը եր­բեք չի պատ­վի­րել, ինչ­պես, օ­րի­նակ, թշնա­մուն ա­տե­լը (տե՛ս Մատ­թեոս 5.43)։ Հի­սու­սը ոչ մի կերպ չի չե­ղար­կել Հին Կ­տա­կա­րա­նը, ոչ մի աս­տի­ ճան չի նսե­մաց­րել դրա հե­ղի­նա­կու­թյու­նը։ Ճիշտ հա­կա­ռա­կը։ Հենց Հին Կ­տա­կա­րանն է ի­րա­պես ա­պա­ցու­ցում, թե Ով է Նա։ Փո­խա­րե­նը, Նա ուժգ­նաց­նում էր Հին Կ­տա­կա­րա­նի պնդում­նե­րի ի­մաս­տը՝ ցույց տա­լով մեզ Աստ­ծո սկզբնա­կան մտադ­րու­թյուն­նե­րը։ Օգ­տա­գոր­ծել Հի­սու­սի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը Սուրբ Գիր­քը ո­րա­կազր­ կե­լու կամ Աստ­վա­ծաշն­չի ո­րոշ հատ­ված­ներ որ­պես չներշնչ­ված զրպար­տե­լու հա­մար, Սուրբ Գր­քի թերևս ա­մե­նանր­բին, սա­կայն ա­ մե­նավ­տան­գա­վոր քննա­դա­տու­թյուն­նե­րից մեկն է, քա­նի որ ար­վում է հենց Հի­սու­սի ա­նու­նից: Մենք ու­նենք Հի­սու­սի օ­րի­նա­կը, թե որ­քան մեծ հե­ղի­նա­կու­թյուն էր Նա հատ­կաց­նում Սուրբ Գր­քին, որն Իր օ­րե­ րում բաղ­կա­ցած էր միայն Հին Կ­տա­կա­րա­նից։ Ա­վե­լի մեծ ի՞նչ ա­պա­ ցույց է մեզ հար­կա­վոր, թե մենք ևս­ ինչ­պես պետք է վե­րա­բեր­վենք Հին Կ­տա­կա­րա­նին։ Սուրբ Գր­քի հե­ղի­նա­կու­թյու­նը թու­լաց­նե­լուց շատ հե­ռու Հի­սու­սը հետևո­ղա­կա­նո­րեն վկա­յա­կո­չում էր այն որ­պես հու­սա­լի և վս­տա­հե­լի ու­ղե­ցույց: Ի­րա­կա­նում, նույն Լե­ռան քա­րո­զում Նա միան­շա­նակ կեր­ պով հայ­տա­րա­րում է. «­Մի՛ կար­ծեք, թե Ես ե­կա օ­րեն­քը կամ մար­գա­ րե­նե­րը քան­դե­լու. Ես չե­կա քան­դե­լու, այլ կա­տա­րե­լու» (­Մատ­թեոս 5.17): Եվ Նա շա­րու­նա­կում է ա­սել. «Ով որ այս ա­մե­նա­փոքր պատ­վի­ րան­նե­րից մե­կը քան­դի և մարդ­կանց այն­պես սո­վո­րեց­նի, նա փոք­ րա­գույն կկոչ­վի երկն­քի ար­քա­յու­թյու­նում» (­Մատ­թեոս 5.19): Թվար­կե՛ք մի քա­նի կարևոր վար­դա­պե­տու­թյուն­ներ, ո­րոնք մինչ օրս ի­րենց հիմ­նա­վո­րու­մը գտնում են Հին Կ­տա­կա­րա­նում։ Խոր­ 130

Դաս 13

հե՛ք, օ­րի­նակ, ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան (Ծնն­դոց 1–2) և մե­ղանչ­ման մա­սին (Ծնն­դոց 3)։ Ու­րիշ ի՞նչ կարևոր քրիս­տո­նեա­կան ճշմար­ տու­թյուն­ներ ենք մենք գտնում Հին Կ­տա­կա­րա­նում, ո­րոնք հե­ տա­գա­յում հաս­տա­տում են ստա­նում Նոր Կ­տա­կա­րա­նում։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 24

Հանդարտ պահեր Աստծո Խոսքի հետ Մեր կյան­քը քաո­սա­յին է՝ լի լար­վա­ծու­թյամբ և սթ­րե­սով։ Եր­ բեմն, մեր գո­յու­թյու­նը պահ­պա­նե­լու հա­մար, ստիպ­ված ենք լի­նում քրտնա­ջան աշ­խա­տել՝ գո­յատևե­լու և­ ու­տե­լու հաց ու­նե­նա­լու հա­ մար։ Եր­բեմն պա­տա­հում է այն­պես, որ նույ­նիսկ երբ մեր բո­լոր կեն­ սա­կան նշա­նա­կու­թյան կա­րիք­նե­րը բա­վա­րար­ված են, միև­նույնն է, մենք ընկ­նում ենք վազվ­զու­քի մեջ՝ ցան­կա­նա­լով ա­վե­լին ու ա­վե­լին։ Մենք ու­զում ենք բա­ներ, ո­րոնք, կար­ծում ենք, թե մեզ եր­ջա­նիկ ու լիար­ժեք կդարձ­նեն։ Սա­կայն, ինչ­պես Սող­ոմո­նը Ժո­ղո­վող գրքում զգու­շաց­նում է մեզ, դա միշտ չէ, որ պա­տա­հում է։ Ինչ էլ որ լի­նի պատ­ճա­ռը, մենք կա­րող ենք խիստ զբաղ­ված լի­նել մեր կյան­քում, և շատ հեշտ է այդ զբաղ­վա­ծու­թյան պայ­ման­նե­րում տե­սա­դաշ­տից դուրս թող­նել Աստ­ծուն։ Հարցն այն չէ, որ մենք չենք հա­վա­տում, այլ այն, որ մենք ո­րակ­յալ ժա­մա­նակ չենք անց­կաց­նում Աստ­ծո հետ, չենք կար­դում, չենք ա­ղո­թում և չենք մո­տե­նում Տի­րո­ջը, Ում «ձեռ­քին է քո շուն­չը» (­Դա­նիել 5.23): Կա­րող ենք այն­քան տար­վել այլ բա­նե­րով, որ Աստ­ծո հետ անց­կաց­նե­լու ժա­մա­նակ չու­նե­նանք։ Բո­լո­րիս հար­կա­վոր են պա­հեր, երբ մենք նպա­տա­կադր­ված կդան­ դա­ղեց­նենք մեր կյան­քի ռիթ­մը՝ հան­դի­պե­լու այն Մե­կին՝ Հի­սու­սին, Ով մեր Փր­կիչն է։ Ինչ­պե՞ս կա­րող է Սուրբ Հո­գին մեզ հետ խո­սել, ե­ թե մենք դա­դար չենք տա­լիս Նրան լսե­լու։ Աստ­ծո հետ անց­կաց­ված հա­տուկ, խա­ղաղ ժա­մա­նա­կը, երբ մենք կար­դում ենք Նրա Խոսքն ու հա­ղոր­դակց­վում Նրա հետ ա­ղոթ­քի մի­ջո­ցով, մեր հոգևոր կյան­քի աղբ­յուրն է։ Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս 37.7, 46.10 և 62.1, 2, 5 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տերն Աստ­ծո հետ խա­ղաղ ժա­մա­ նակ անց­կաց­նե­լու մա­սին։ Ին­չո՞ւ է այն այդ­քան կարևոր։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 13

131

Երբ մե­կին սի­րում եք, հա­ճույք եք ստա­նում նրա հետ ա­ռան­ձին անց­կաց­ված ժա­մա­նա­կից։ Ընտ­րե՛ք տեղ, որ­տեղ կա­րող եք կար­ դալ Աստ­ծո Խոս­քը և­ ա­ռանց ընդ­հա­տում­նե­րի խոր­հել դրա շուրջ։ Մեր ան­հան­գիստ կյան­քում սա կա­րող է տե­ղի ու­նե­նալ, երբ միայն նպա­տա­կամղ­ված ժա­մա­նա­կի մի հատ­ված եք հատ­կաց­նում այս հան­դիպ­ման հա­մար։ Հա­ճախ օր­վա սկիզ­բը լա­վա­գույն պահն է հանգս­տու­թյան և մ­տո­րում­նե­րի այս րո­պե­նե­րի հա­մար։ Նման պա­ հե­րը, նախ­քան աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա սկիզ­բը, կա­րող են օր­վա մնա­ցած մա­սի հա­մար օրհ­նու­թյուն դառ­նալ, ո­րով­հետև այն ար­ժե­ քա­վոր մտքե­րը, ո­րոնք ձեռք կբե­րեք այդ հան­դի­պու­մից, կու­ղեկ­ցեն ձեզ հե­տա­գա ժա­մե­րի ըն­թաց­քում։ Ե­ղե՛ք ստեղ­ծա­գործ՝ գտնե­լու ճիշտ ժա­մա­նա­կը, ո­րը ձեզ հար­կա­վոր է Աստ­ծո հետ ա­ռանց ընդ­հա­ տում­նե­րի հան­դի­պե­լու հա­մար։ Աստ­վա­ծաշն­չի կեն­դա­նի Աստ­ծո հետ ա­ղոթ­քի մի­ջո­ցով կապ­ված լի­նելն ազ­դում է ձեր կյան­քի վրա այն­պես, ինչ­պես եր­բեք ո­չինչ չի կա­րող ազ­դել։ Եվ, ի վեր­ջո, այն նպաս­տում է, որ­պես­զի դուք ա­վե­լի ու ա­վե­լի նման­վեք Հի­սու­սին։ Որ­քա՞ն վճռա­կան եք Տի­րոջ հետ ա­ռան­ձին անց­կաց­նե­լու ժա­ մա­նակ ո­րո­նե­լու ձեր ջան­քե­րում։ Ին­չի՞ են նման այդ ժա­մա­նակ­ նե­րը, և­ ինչ­պե՞ս են դրանք օգ­նում ձեզ է՛լ ա­վե­լի լավ ճա­նա­չել Աստ­ծո ի­րա­կա­նու­թյունն ու սե­րը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 25

Հիշողություն և երգ «Իմ սրտում թաքց­րի Քո խոս­քե­րը, որ չմե­ղան­չեմ Քեզ դեմ» (­Սաղ­մոս 119.11)։ Սուրբ Գր­քի տեքս­տերն ան­գիր սո­վո­րե­լը բազ­մա­թիվ օրհ­նու­թյուն­ ներ է բե­րում։ Երբ Աստ­ծո Խոս­քի թան­կա­գին հատ­ված­նե­րը պա­ հես­տա­վո­րում ենք մեր մտքում, կա­րող ենք կյան­քի կո­չել այն, ինչ հանձ­նա­րար­վել է մեր հի­շո­ղու­թյա­նը և կի­րա­ռել դրանք նոր և փո­ փոխ­վող հան­գա­մանք­նե­րում։ Այդ կերպ Աստ­վա­ծա­շունչն ան­մի­ջա­ կա­նո­րեն ներ­գոր­ծում է մեր մտքի, ո­րո­շում­նե­րի, ինչ­պես նաև մեր ար­ժեք­նե­րի և վար­վե­լա­կեր­պի վրա։ Սուրբ Գր­քի տեքս­տերն ան­գիր սո­վո­րելն Աստ­վա­ծա­շուն­չը կյան­քի է կո­չում մեր ա­ռօր­յա փոր­ձա­ռու­ թյան ժա­մա­նակ։ Ա­վե­լին, այն օգ­նում է մեզ երկր­պա­գել Աստ­ծուն և­ ապ­րել հա­վա­տա­րիմ կյանք հա­մա­ձայն Սուրբ Գր­քի։ 132

Դաս 13

Աստ­վա­ծա­շուն­չը բառ առ բառ հի­շե­լը վիթ­խա­րի պաշտ­պա­ նու­թյուն է մո­լո­րու­թյուն­նե­րից և կեղծ մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րից։ Սուրբ Գիրքն ան­գիր սո­վո­րե­լը մեզ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս դրա­նից մեջ­բե­րում­ներ ա­նել նույ­նիսկ այն ժա­մա­նակ, երբ ձեռ­քի տակ չու­նենք Աստ­վա­ծա­շունչ։ Սա կա­րող է լի­նել ահ­ռե­լի զո­րու­ թյուն ի բա­րին այն ի­րա­վի­ճակ­նե­րում, երբ գայ­թակ­ղու­թյուն­ներ են ա­ռա­ջա­նում կամ երբ բախ­վում ենք տա­րա­տե­սակ մար­տահ­ րա­վեր­նե­րի։ Աստ­ծո խոս­տում­նե­րը հի­շե­լը և մեր մտքերն Աստ­ծո Խոս­քի և­ոչ թե մեր խնդիր­նե­րի վրա կենտ­րո­նաց­նե­լը մեր մտքե­րը բարձ­րաց­նում է առ Աստ­ված, Ով մեզ օգ­նե­լու հա­զա­րա­վոր ճա­ նա­պարհ­ներ ու­նի, այն դեպ­քում, երբ մենք նույ­նիսկ մե­կը չենք տես­նում։ Կար­դա­ցե՛ք Ե­փե­սա­ցիս 5.19 և Կո­ղո­սա­ցիս 3.16 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող է Աստ­ծո Խոս­քը եր­գե­լը հաս­տա­տել և­ամ­րապն­ դել այն մեր մտքե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշն­չի բա­ռե­րը եր­գե­լը ևս կա­րող է զո­րա­վոր ճա­նա­պարհ ծա­ռա­յել Սուրբ Գր­քի տեքս­տերն ան­գիր ա­նե­լու հա­մար։ Եր­գի մեջ բա­ռերն ա­վե­լի հեշտ են հիշ­վում։ Սուրբ Գր­քի բա­ռե­րը հիաս­քանչ մե­ղե­դի­նե­րի հետ զու­գակ­ցե­լը դրանք մեր մտքում ա­վե­լի ա­մուր կխարս­խի և կ­լի­նի մեր ան­հան­գիստ տրա­մադ­րու­թյու­նը ցրե­լու արդ­ յու­նա­վետ մի­ջոց։ Պարզ, բայց ներ­դաշ­նակ մե­ղե­դի­նե­րի հետ կա­ պակց­ված սուրբգ­րա­յին տեքս­տե­րը կա­րող են հեշ­տու­թյամբ երգ­վել և հիշ­վել ինչ­պես ե­րե­խա­նե­րի, այն­պես էլ մե­ծա­հա­սակ­նե­րի կող­մից։ Սուրբ Գիր­քը հան­դի­սա­ցել է բազ­մա­թիվ հա­մաշ­խար­հա­յին ճա­նա­ չում ու­նե­ցող օ­րա­տո­րիա­նե­րի, սիմ­ֆո­նիա­նե­րի և­այլ ժան­րի ե­րաժշ­ տու­թյան ո­գեշն­չում, ո­րոնք ձևա­վո­րել են քրիս­տո­նեա­կան մշա­կույ­թը և դա­րեր շա­րու­նակ ազ­դել են դրա վրա։ Մեր մտքե­րը դե­պի Աստ­ված և Նրա Խոս­քը բարձ­րաց­նող և­ ուղ­ղոր­դող ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը հիա­նա­լի օրհ­նու­թյուն են և դ­րա­կան ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­նում մեր կյան­քում։ «Ե­րաժշ­տու­թյու­նը կազ­մում է երկ­նա­յին պա­լատ­նե­րում Աստ­ծո երկր­պա­գու­թյան մի մա­սը, և մեր փա­ռա­բա­նա­կան եր­գե­րում մենք պետք է ձգտենք ըստ հնա­րա­վո­րին շատ մո­տե­նալ երկ­նա­յին երգ­ չախմ­բի ներ­դաշ­նա­կու­թյա­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­ գա­րե­ներ, էջ 594։­ Դաս 13

133

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 26

Հետագա ուսումնասիրության համար ­Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Քայ­լեր դե­պի Քրիս­տոս գրքի 117–132 է­ջե­րի «Ա­ղոթ­քի ա­ռա­վե­լու­թյու­նը» գլու­խը։ «­Սո­վո­րա­կան աչ­քը եր­բեք չի կա­րող նկա­տել Քրիս­տո­սի գե­ղեց­ կու­թյունն ու սի­րու­նա­տե­սու­թյու­նը։ Միայն Սուրբ Հո­գու ներ­քին լու­ սա­վո­րու­թյու­նը, ո­րը մար­դուն բա­ցա­հայ­տում է իր` ճշմար­տա­պես ան­հույս ու ա­նօգ­նա­կան վի­ճակն ա­ռանց մեղ­քեր Կ­րո­ղի ո­ղոր­մու­ թյան ու ներ­ման՝ Քրիս­տո­սի ա­մե­նա­բա­վու­թյան, կա­րող է մար­դուն ցույց տալ Նրա ան­սահ­ման ո­ղոր­մու­թյու­նը, ան­չա­փե­լի սե­րը, բա­րու­ թյու­նը և փառ­քը»։ Է­լեն Ուայթ, Հայացք դեպի վեր, էջ 155։ «­Սուրբ Գր­քի հատ­ված­ներ, նույ­նիսկ ամ­բող­ջա­կան գլուխ­ներ հնա­րա­վոր է ան­գիր սո­վո­րել և պատ­րաստ լի­նել, երբ սա­տա­նան ներ­խու­ժի իր գայ­թակ­ղու­թյուն­նե­րով։ Երբ սա­տա­նան դրդի մար­դուն կենտ­րո­նա­նալ երկ­րա­յին և զ­գա­յա­կան բա­նե­րի վրա, նրան դի­մա­ կա­յե­լու ա­մե­նաարդ­յու­նա­վետ ձևն­է՝ գրված է»։ Ադ­վենտ ռևյու և Սա­ բաթ հե­րալդ, 1884թ. ապ­րի­լի 8։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ինչ­պե՞ս է ա­զատ կամ­քի և­ա­զատ ընտ­րու­թյան ի­րա­կա­նու­թյունն ազ­դում հա­վա­տի և հ­նա­զան­դու­թյան վե­րա­բեր­յալ մեր բո­լոր ո­րո­ շում­նե­րի վրա։ Թեև մեր կյան­քի շատ ո­լորտ­ներ դուրս են մեր վե­ րահս­կո­ղու­թյու­նից, կարևո­րա­գույն հար­ցե­րում, հա­վի­տե­նա­կան կյան­քին վե­րա­բե­րող հար­ցե­րում մեզ տրված է ա­զատ ընտ­րու­ թյուն։ Ինչ­պե՞ս եք վար­վում այն ա­զատ կամ­քի հետ, որ Աստ­ված տվել է ձեզ։ Ի՞նչ հոգևոր ընտ­րու­թյուն­ներ եք դուք ա­նում։ 2. Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե ինչ դեր է խա­ղում և պետք է խա­ղա շա­ բաթն Աստ­ծո հետ մեզ խա­ղաղ ժա­մա­նա­կի հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռե­լու առն­չու­թյամբ։ Ինչ­պե՞ս է շա­բա­թը պա­հե­լը պաշտ­պա­ նում ձեզ չա­փից դուրս աշ­խա­տան­քով տար­վե­լու և Աստ­ծո հետ բա­վա­րար ժա­մա­նակ չանց­կաց­նե­լու վտան­գից։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք սո­վո­րել դարձ­նել շա­բաթն ա­վե­լի շատ հոգևոր օրհ­նու­թյուն, ինչ­պի­սին և­այն նա­խա­սահ­ման­վել է լի­նել։ 3. Ինչ­պի­սի՞ն է ե­ղել Աստ­ծո հետ ա­ռան­ձին ա­ղոթ­քով և­ ու­սում­նա­ սի­րու­թյամբ ժա­մա­նակ անց­կաց­նե­լու ձեր փոր­ձա­ռու­թյու­նը։ Ինչ­ պե՞ս է այս հոգևոր փորձն ազ­դում ձեր հա­վա­տի վրա։ Իսկ ինչ­ 134

Դաս 13

պե՞ս պետք է ազ­դի։ Ե­թե չեք կաշ­կանդ­վում, դա­սա­րա­նում խո­ սե՛ք ըն­թեր­ցա­նու­թյան և­ա­ղոթ­քի ձեր անձ­նա­կան ժա­մա­նակ­նե­րի մա­սին և թե ինչ եք քա­ղել դրան­ցից։ Ի՞նչ օ­գուտ կա­րող են քա­ղել ու­րիշ­նե­րը ձեր ա­ռած դա­սե­րից։ 4. Ո­րո՞նք են ձեր սի­րե­լի հա­մար­նե­րը, ո­րոնք նույ­նիսկ ան­գիր եք սո­ վո­րել։ Դրանց մեջ ձեզ ի՞նչն է ա­մե­նա­շա­տը դուր գա­լիս։ Ինչ­պե՞ս է դրանք ան­գիր սո­վո­րելն օրհ­նու­թյուն ե­ղել ձեզ հա­մար։

Դաս 13

135

ÐÇëáõëÇ Ñ»ïù»ñáí §ÐÇëáõëÇ Ñ»ïù»ñáí¦ ·ÇñùÁ Ù»½ ÃáõÛÉ Ïï³ ×³Ý³­å³ñ­Ñáñ¹»É øñÇëïáëÇ Ñ»ï ¨ Ïû·ÝÇ Ñ³ëÏ³Ý³É áõ ·Ý³Ñ³ï»É ³ÛÝ ¹³ë»ñÁ, áñáÝù î»ñÁ ó³ÝϳÝáõÙ ¿ ëáíáñ»óÝ»É Æñ Ñ»­ ï¨áñ¹Ý»ñÇÝ: ¶ñùáõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ¿ îÇñáç ׳ݳå³ñÑÁ ÙëáõñÇó ÙÇÝ㨠¶áÕ·áó: Àëï ¿áõÃÛ³Ý, ·ÇñùÝ Çñ»ÝÇó Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ ãáñë ²í»ï³ñ³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï³½áïáõÃÛáõݪ Çñ»Ýó ųٳݳϳ·ñ³Ï³Ý ϳñ·áí: àÕç áõÕáõ ÁÝóóùáõÙ ÁÝûñóáÕÝ Çñ ѳٳñ ϳñ¨áñ ¹³ë»ñ Ïù³ÕǪ ϳåí³Í øñÇëïáëÇ ÏÛ³ÝùÇ, ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ¨ áõëÙáõÝùÇ Ñ»ï: ²Ûë ·ÇñùÁ Ó»½ ÃáõÛÉ Ïï³ ×³Ý³ã»É ÐÇëáõë øñÇëïáëÇÝ, í»ñ³­ ÇÙ³ëï³íáñ»É Ó»ñ ÏÛ³ÝùÁ ¨ ³ÛÝ áõÕÕ»É ÐÇëáõëÇÝ Í³é³Û»­ÉáõÝ:

²éáÕçáõÃÛ³Ý µ³Ý³Ó¨»ñ, áñáÝù ϳñáÕ »Ý ÷áË»É Ó»ñ ÏÛ³ÝùÁ ²Ûë ·ÇñùÁ ·áñÍÝ³Ï³Ý ËáñÑáõñ¹Ý»ñ ¿ ï³ÉÇë ³éáÕ­ çáõÃÛ³Ý Ñ³ñó»ñÇ ßáõñçª ¹ñ³ ³ÙµáÕç³Ï³Ý ÁÙµéÝٳٵ: ¸ñ³ÝáõÙ ÑÇÙ­ ݳ­ Ï³Ý áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ Ï»Ýïñáݳóí³Í ¿ ³ÛÝ µ³ÝÇ íñ³, û ÇÝãå»ë å»ïù ¿ ³å­ñ»Éª Ëáõë³÷»Éáõ ѳٳñ ëñïÇ ÑÇí³Ý­¹áõ­ÃÛáõÝ­ Ý»ñÇó, ù³ÕóÏ»ÕÇó, ß³ù³­ñ³ÛÇÝ ¹Ç³­µ»­ïÇó ¨ ³ÛÉ ³Ñ»Õ ÑÇ­ í³Ý­ ¹áõ­ ÃÛáõÝÝ»ñÇó: ºÉÝ»Éáí ų­Ù³­­Ý³­Ï³­ÏÇó ·Çïáõ­ÃÛ³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇó ¨ µÅßϳ­Ï³Ý ÷áñ­Ó³ñ­ÏáõÙ­Ý»ñÇóª Ñ»ÕÇݳϭ Ý»ñÝ ÁÝûñóáÕÇÝ ÏÛ³ÝùÇ ¨ ë»­ ÷³­ Ï³Ý ³Ý­ÓÇ Ñ³Ý¹»å ѳí³ë³ñ³Ïßéí³Í ѳÙÁݹ­ ·ñÏáõÝ Ùá­ï»­óáõÙ »Ý ³é³ç³ñÏáõÙ: