ՀԱՎԻՏԵՆԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔ մահվան, մահանալու եվ ապագա հույսի մասին

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿ ՇԱԲԱԹՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑԻ ՀԱՄԱՐ Հոկտեմբեր, նոյեմբեր, դեկտեմբեր 2022թ. ՀԱՎԻՏԵՆԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔ ՄԱՀՎԱՆ, ՄԱՀԱՆԱԼՈՒ ԵՎ ԱՊԱԳԱ ՀՈՒՅՍԻ ՄԱՍԻՆ Ալբերտո Թիմմ Բովանդակություն Դաս 1. 4.09–30.09 Ապստամբություն կատարյալ տիեզերքում .. 5 Դաս 2. 01.10–07.10 Մահը մեղավոր աշխարհում ............ 15 Դաս 3. 08.10–14.10 Հասկանալով մարդկային բնույթը ........ 25 Դաս 4. 15.10–21.1 Հին կտակարանյան հույսը ............. 35 Դաս 5. 22.10–28.10 Հարությունը նախքան խաչը ............ 44 Դաս 6. 29.10–04.11 Նա մեռավ մեզ համար ................. 54 Դաս 7. 05.11–11.11 Մահվան նկատմամբ տարած Քրիստոսի հաղթանակը ......................... 64 Դաս 8. 12.11–18.11 Նոր Կտակարանի հույսը ............... 74 Դաս 9. 19.11–25.11 Հակասող տեքստե՞ր .................. 84 Դաս 10. 26.11–02.12 Դժոխքի կրակները .................... 94 Դաս 11. 03.12–09.12 Վերջին ժամանակների մոլորությունները 104 Դաս 12. 10.12–16.12 Աստվածաշնչյան տեսակետը .......... 114 Դաս 13. 17.12–23.12 Դատական գործընթացը .............. 123 Դաս 14. 24.12–30.12 Ամեն բան նոր է ..................... 132

3 ՄԱՀՎԱՆ և ՄԱՀԱՆԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ. ՄԵՐ ԱՊԱԳԱ ՀՈՒՅՍԸ Աստված արարեց մարդ արարածին, որպեսզի վերջինս ապրի հավերժության մեջ՝ վայելելով սիրառատ հարաբերություններն Աստծո և Նրա ողջ արարչագործության հետ։ Սակայն այս հարաբերությունները քայքայվեցին՝ երկնային պալատներում մեղքի առեղծվածորեն ի հայտ գալով (Եսայի 14.12–15, Եզեկիել 28.12–19, Հայտնություն 12.7–12) և դրանց հետևանքով՝ Ադամի ու Եվայի մեղանչումով (Ծննդոց 3.1–19, Հռոմեացիներին 5.12)։ Ողբերգական կերպով մահը կլանեց ոչ միայն մարդկությանը, այլև իր մեջ կյանքի շունչ պարունակող ամեն ինչ։ Մահվան հետքերն այսօր կարելի է տեսնել ծառերից թափվող տերևների, մեր ծաղկամաններում թառամող ծաղիկների, հոգեվարքի մեջ մեռնող մեր անմեղ կենդանիների և մեզնից այդպես անխղճորեն վերցվող մեր սիրելիների հեռանալու մեջ։ Մեր աշխարհը լի է տառապանքով և չցամաքող արցունքներով։ Ձգտելով ավելի լավ աշխարհի՝ մարդիկ իրենց համար նկարել են շատ տարբեր «դրախտներ», որտեղ կցանկանային ապրել։ Օրինակ՝ 1933թ. անգլիացի գրող Ջեյմս Հիլթոնը լույս ընծայեց «Կորած հորիզոն» կոչվող իր գիրքը, որը մի քանի տարի անց էկրանավորվեց համանուն վերնագրով։ Ֆիլմը պատմում է վառելիքի պակասի պատճառով ձյունածածկ Հիմալայներին բախվելու հետևանքով վթարի ենթարկվող ինքնաթիռի մասին։ Օդաչուն վթարի հետևանքով մահանում է, սակայն կենդանի մնացած մի քանի մարդկանց Տիբեթի բնակիչները ուղեկցում են Շանգրի Լա կոչվող դրախտային հարթավայր։ Արտաքին աշխարհից մեկուսացված՝ այդ երկրի բնակիչների սերն ու իմաստությունը գնալով աճում են, և նրանք ապրում են անվերջ ներդաշնակությամբ ու ուրախությամբ լի գրեթե անմահ կյանք։ Բնականաբար սա ընդամենը մտացածին սյուժե է։ Որպես մահկանացուներ՝ մեզ հարկավոր է հավաստիացում՝ այժմյան և հույս՝ ապագա կյանքի համար։ Ինչպես հիանալի կերպով շարադրել է շվեյցարացի աստվածաբան Էմիլ Բրունները. «Հույսը նման է թոքեր մատակարարվող թթվածնի, մարդու կյանքի իմաստի համար։ Անջատեք թթվածինը, և մարդը խեղդամահ կլինի, հեռացրեք հույսը, և մարդկությունը կկծկվի շնչի պակասից, վրա կհասնի հուսալքությունը, որը կհանգեցնի մտավոր և հոգևոր ուժերի կաթվածի, ինչպես նաև անիմաստ ու աննպատակ գոյության զգացողության։ Ինչպես մարդ արարածի օրգանիզմի ճակատագիրը կախված է թթվածնից, այնպես

4 էլ մարդկության ճակատագիրը կախված է հույսից»։ Էմիլ Բրուններ, Հավերժական հույս (Լոնդոն, Լաթերվորթ հրատարակչություն, 1954), էջ 7։ Եվ իսկապես, Աստվածաշնչի տված հույսը պահում է մեզ էկզիստենցիալ ճգնաժամի պահերին, որին մենք հանդիպում ենք դեպի հավերժություն տանող մեր ճանապարհին։ Ի հակադրություն «Կորած հորիզոն» ֆիլմում ներկայացվող մտացածին Շանգրի Լա երկրի՝ հավիտենական կյանքի մեր հույսը չի հետևում «հնարված առասպելներին» (Բ Պետրոս 1.16)։ Այն հիմնված է առանց արցունքի, ցավի ու մահվան (Հայտնություն 21.1–5) կատարյալ աշխարհի՝ Աստծո արժանահավատ խոստման վրա։ Այս թանկ խոստումը ոգեշնչել է առաքյալների հիմնադրած եկեղեցիներին և պահպանվել, փայփայվել է շատ քրիստոնյաների կողմից դարեր շարունակ։ Այս նույն խոստումը, որը երբեք չի կորցնում իր զորությունը, իմաստ ու նպատակ է հաղորդում մեր կյանքին։ Այն մեզ թույլ է տալիս վստահությամբ նայել ապագային, հավաստիացնում է մեզ, որ Քրիստոսով ննջած մեր սիրելիները վերջում հարություն կառնեն մեռելներից հավիտենական կյանքի համար։ Աստվածաշնչի ուսումնասիրության սույն ձեռնարկն անդրադառնում է բարու և չարի միջև ծավալվող մեծ պայքարին երկու գերագույն թեմաների տեսանկյունից։ Դրանցից մեկը մեղքի ու մահվան ծագման և շարունակական գոյության թեման է։ Մյուս թեման Աստծո անխոնջ աշխատանքն է՝ ուղղված այս խնդիրների լուծմանն ու աշխարհն իր սկզբնական կատարյալ վիճակին բերելուն։ Հատուկ կերպով ընդգծվում է նաև մարդ արարածի մահկանացու բնույթը և այն, թե ինչպես է հարությունը տանում անմահության։ Իրականում մենք չպետք է վախենանք մահից, որովհետև Քրիստոսը մահացել է մեզ համար և հաղթել է մահին։ Եվ իրականում Աստված մեզ հավաստիացնում է, որ Քրիստոսն ունի «դժոխքի ու մահվան բանալիները» (Հայտնություն 1.18)։ Այս եռամսյակ մենք կուսումնասիրենք մահվան ցավալի թեման, սակայն այն դիտարկելու ենք Հիսուսի միջոցով մեզ առաջարկվող հույսի պրիզմայով։ Ալբերտո Թիմմը, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (Էնդրյուսի համալսարան), Էլեն Ուայթի գրական ժառանգություն միավորման փոխտնօրենն է և Աստվածաշնչյան ուսումնասիրության ինստիտուտի կոմիտեի, ինչպես նաև Երկրաբանության ինստիտուտի կոմիտեի անդամ։ Նախկինում ծառայել է որպես Լատինամերիկյան ադվենտիստական աստվածաբանական ճեմարանի նախագահ։

աս 5 ԴԱՍ 1 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 24–30 ԱՊՍՏԱՄԲՈՒԹՅՈՒՆՏԻԵԶԵՐՔՈՒՄԿԱՏԱՐՅԱԼ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ա Հովհաննես 4.8,16, Ա Հովհաննես 4.7–16, Եզեկիել 28.12–19, Եսայի 14.12–15, Հայտնություն 12։ Հիշելու համարը. «Ինչպե՜ս վայր ընկար երկնքից, ո՜վ առավոտյան արուսյակ, արշալույսի որդի, գետնին տապալվեցիր. դու, որ ստորացնում էիր ազգերին» (Եսայի 14.12)։ Շատ գիտնականներ են փորձել բացատրել չարի ծագումը։ Ոմանք ասում են, թե չարը գոյություն է ունեցել միշտ, ի սկզբանե, քանի որ, ըստ նրանց, բարին կարող է գնահատվել միայն չարի հետ հակադրության պայմաններում։ Մյուսները հավատում են, որ աշխարհը կատարյալ է արարվել, սակայն չարն ինչ­որ կերպ ներխուժել է աշխարհ։ Օրինակ` հունական դիցաբանության մեջ չարը գլուխ բարձրացրեց, երբ հետաքրքրասեր Պանդորան բացեց կողպված արկղը, որից և դուրս պրծավ ողջ աշխարհի չարիքը (սակայն այս առասպելը սպառիչ բացատրություն չի տալիս այս արկղում թաքնված չարիքի ծագմանը)։ Դրան հակառակ` Աստվածաշունչը մեզ սովորեցնում է, որ մեր սիրող Հայրն ամենակարող է (Ա Մնացորդաց 29.10,11) և կատարյալ (Մատթեոս 5.48)։ Այն ամենը, ինչ Նա անում է, պետք է ևս կատարյալ լինի (Բ Օրենք 32.4), և սա ներառում է նաև մեր աշխարհի արարումը։ Այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող էին չարիքն ու մեղքը հայտնվել կատարյալ աշխարհում։ Ըստ Ծննդոց 3 րդ գլխի՝ Ադամի ու Եվայի մեղանչումն այս աշխարհ բերեց մեղքը, չարիքը և մահը։ Սակայն այս պատասխանը մեկ այլ խնդիր է առաջացնում։ Նույնիսկ Ադամի ու Եվայի մեղանչումից առաջ չարիքն արդեն գոյություն է ունեցել, ինչը դրսևորվում է «օձի» կերպարի մեջ, որը մոլորեցրեց Եվային (Ծննդոց 3.1–5)։ Ուստի հարկավոր է հետ գնալ, նույնիսկ մեղանչումից առաջ՝ գտնելու չարի աղբյուրն ու ծագումը, որն այնքան գերակշռում է

6 ­աս մեր ներկայիս լինելիության մեջ և շատ հաճախ այնքան թշվառ է դարձնում այն։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 25 Արարչագործությունը որպես սիրո արտահայտում Բնությունն այժմյան վիճակում իր մեջ կրում է երկիմաստ ուղերձ, որը միախառնում է և՛ բարին, և՛ չարը: Վարդի թփերի վրա աճում են գեղեցիկ և բուրավետ վարդեր, սակայն նաև վնասակար ու ցավ պատճառող փշեր: Սղոցակտուցը կարող է տպավորել մեզ իր գեղեցկությամբ, իսկ հետո հիասթափեցնել՝ հարձակվելով այլ թռչունների բների վրա և ուտելով նրանց նորածին ճտերին։ Նույնիսկ մարդ արարածը, որ ընդունակ է բարության, հաջորդ պահին կարող է դառնալ չար, ատող, նույնիսկ դաժան: Զարմանալի չէ, որ ցորենի և որոմի առակում ծառաները արտատիրոջը հարցրին. «Տե՛ր, չէ՞ որ արտիդ մեջ լավ սերմ ցանեցիր։ Ուրեմն այդ որոմը որտեղի՞ց է» (Մատթեոս 13.27), իսկ տերը պատասխանեց. «Թշնամի մարդն է դա արել» (Մատթեոս 13.28)։ Նույն կերպ էլ Աստված կատարյալ ստեղծեց տիեզերքը, բայց թշնամին մեղքի առեղծվածային սերմերով պղծեց այն: Կար­դա­ցե՛ք Ա Հով­հան­նես 4.8,16 հա­մար­նե­րը։ Աստ­ծո ա­րար­չա­գործա­կան գոր­ծու­նեու­թյան բնույ­թի մա­սին ի՞նչ կա­րող է մեզ պատ­մել այն հա­մոզ­մուն­քը, որ «Աստ­ված սեր է»։ ________________________________________________________________________ Այն փաստը, որ «Աստված սեր է» (Ա Հովհաննես 4.8,16), ենթադրում է առնվազն երեք միտք։ Առաջին, սերը չի կարող գոյություն ունենալ ինքն իր մեջ պարփակված, այն պետք է արտահայտվի (իսկ կա՞ սեր, որ չի արտահայտվում)։ Աստծո սերն ունի ինչպես ներքին՝ Աստվածության երեք Անձերի միջև, այնպես էլ արտաքին դրսևորում՝ Աստծո հարաբերություններն Իր արարածների հետ։ Երկրորդ, այն ամենը, ինչ Աստված անում է, Իր անպայմանական ու անփոփոխ սիրո արտահայտումն է։ Սա ներառում է Նրա ստեղծարար գործունեությունը, Նրա փրկարար գործունեությունը, ինչպես նաև Նրա պատժիչ դատաստանի դրսևորումը։ Իրականում «Աստծո սերն արտահայտվում է Նրա արդարության մեջ ոչ պակաս, քան Նրա գթասրտության մեջ: Արդարությունը Նրա աթոռի հիմքն է և Նրա սիրո պտուղը»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի

աս 7 փափագը, էջ 762։ Եվ երրորդ, քանի որ Աստված սեր է, և այն ամենը, ինչ Նա անում է, արտահայտում է Նրա սերը, Նա չի կարող լինել մեղքի ստեղծողը, քանի որ դա ուղղակիորեն հակասում է Նրա բնավորությանը։ Իսկ Աստված իսկապե՞ս տիեզերքը ստեղծելու կարիքն ուներ։ Եթե հարցը դիտարկենք Նրա ինքնիշխանության տեսանկյունից, բնականաբար կարող ենք պատասխանել՝ ոչ. դա ընդամենը Նրա ազատ կամքի որոշումն էր։ Սակայն եթե հարցը դիտարկում ենք Նրա սիրող բնույթի տեսանկյունից, Նա տիեզերքի կարիքն ուներ՝ որպես Իր սիրո դրսևորման միջոցի։ Եվ որքան հրաշալի է, որ Նա արարեց կյանքի որոշ տեսակներ՝ օրինակ, մարդուն, ով ոչ միայն ունակ է պատասխանելու Աստծո սիրուն, այլև ունակ է սեր արտահայտելու ոչ միայն Աստծո, այլև ուրիշների նկատմամբ (տե՛ս նաև Մարկոս 12.30,31)։ Նա­յե՛ք ձեզ շրջա­պա­տող ա­րար­ված աշ­խար­հին։ Ինչ­պե՞ս կարող եք դրա­նում տես­նել Աստ­ծո սի­րո ար­տա­ցո­լան­քը՝ հա­կառակ մեղ­քի կար­ծա­նա­րար ազ­դե­ցու­թյա­նը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել հույ­սի դա­սեր քա­ղել Աստ­ծո սի­րո ար­տա­հայտու­մից, ո­րը դրսևոր­ված է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մեջ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 26 Ազատ կամք՝ սիրո հիմքը Կար­դա­ցե՛ք Ա Հով­հան­նես 4.7–16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է այս հատվածն ա­սում մեզ ա­զատ կամ­քի մա­սին՝ որ­պես սի­րո զար­գաց­ման պայ­մա­նի։ Արհեստական ծաղիկները կարող են հիասքանչ լինել, սակայն դրանք բնական ծաղիկների պես չեն աճում ու ծաղկում։ Ռոբոտներին ծրագրավորում են այնպես, որ դրանք խոսում և իրականացնում են տարատեսակ առաջադրանքներ, սակայն չունեն ո՛չ կյանք, ո՛չ հույզեր։ Իրականում, կյանքն ու ազատ կամքը պարտադիր պայմաններ են, որպեսզի մարդը սեր ստանա, զարգացնի ու փոխադարձաբար սիրի։ Ուստի մեր սիրող Հայրն ստեղծեց հրեշտակներին (այդ թվում և Արուսյակին) և մարդկանց ու նրանց ազատություն տվեց, որպեսզի նրանք կատարեն իրենց սեփական ընտրությունը, որը ներառում էր նաև սխալ ճանապարհ ընտրելու հավանականությունը։ Այլ խոսքերով, Աստված

8 ­աս արարեց ողջ տիեզերքը որպես կատարյալ և ներդաշնակ միջավայր, որպեսզի Իր կողմից արարված էակներն ապրեն սիրո և իմաստության մեջ և զարգացնեն այդ հատկանիշները։ Ա Հովհաննես 4.7–16 համարներում Հովհաննես առաքյալն ընդգծում է, որ «Աստված սեր է», և որ Նա Իր սերը մեր նկատմամբ դրսևորեց Իր Որդուն ուղարկելով մեր մեղքերի համար մահանալու։ Եվ ուրեմն, մեզ պատշաճում է արտահայտել մեր երախտագիտությունը Նրա անսահման սիրո համար՝ սիրելով մեկս մյուսին։ Նման սերը, որն ունի աստվածային ծագում, կլինի ամենահամոզիչ ապացույցը, որ Աստված բնակվում է մեզանում, իսկ մենք՝ Նրանում։ Աստծո սերը մեկս մյուսի նկատմամբ ցուցաբերելու այս կոչը իմաստ ունի, միայն երբ ուղղված է այն արարածներին, որոնք ունեն ընտրության հնարավորություն զարգացնելու և արտահայտելու այդ սերը, կամ, ընդհակառակը, ապրելու եսակենտրոն կյանքով։ Սակայն ընտրության ազատությունը հեշտությամբ կարելի է չարաշահել. սա տխուր փաստ է, որը դրսևորում է գտնում երկնքում Արուսյակի տխրահռչակ ապստամբության մեջ։ Նույնիսկ գիտակցելով ազատ կամքի կարևորությունը՝ որոշ մարդիկ դեռևս հարց են տալիս՝ եթե Աստված գիտեր, որ Արուսյակը կապստամբի, ինչո՞ւ Նա արարեց նրան։ Մի՞թե Արուսյակի արարումն Աստծուն չի դարձնում մեղքի ծագման իսկական պատասխանատուն։ Սա շատ բարդ հարց է, որի շուրջ կարող են բազմաթիվ շահարկումներ ծավալվել, քանի որ այն կախված է բազում գործոններից, այդ թվում նաև՝ թե ինչ իմաստ է իրականում թաքնված «պատասխանատու» բառի տակ։ Մեղքի ծագումն ու բնույթն առեղծվածներ են, որոնք ոչ ոք չի կարող մինչև վերջ բացատրել։ Եվ այդուհանդերձ, Աստված չէր նախատեսել մեղքի գոյությունը, Նա ընդամենը թույլ տվեց դրա գոյությունը և հետո խաչի վրա Իր վրա վերցրեց մեղքի պատիժը, ինչը Նրան հնարավորություն տվեց վերջնականապես արմատախիլ անել մեղքը։ Չարի մասին մեր բոլոր ցավոտ մտորումներում մենք երբեք չպետք է մոռանանք, որ Աստված Ինքն է վճարել մեղքի ու չարիքի գոյության ամենաթանկ գինը (տե՛ս Մատթեոս 5.43–48, Հռոմեացիներին 5.6–11), և որ դրանք Նրան անհամեմատ ավելի մեծ տառապանք են պատճառել, քան մեզնից որևէ մեկին։ Ա­զատ կամ­քը Աստ­ծո պարգևն է և սուրբ է, սա­կայն կրում է հզոր հետևանք­ներ ոչ միայն մեզ, այլև ու­րիշ­նե­րի հա­մար։ Օգ­տա­գոր­ծելով այս պարգևը՝ ի՞նչ կարևոր ո­րո­շում­ներ կա­յաց­նե­լու շե­մին եք, և­ ինչ­պի­սի՞ն կլի­նեն ձեր կա­յաց­րած ո­րոշ­ման հետևանք­նե­րը, ինչ ո­րո­շում էլ որ դա լի­նի։

աս 9 Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 27 Առեղծվածային երախտամոռություն Կար­դա­ցե՛ք Ե­զե­կիել 28.12–19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վորել այս հատ­վա­ծից մեղ­քի ա­ռեղծ­վա­ծա­յին ծագ­ման մա­սին։ ________________________________________________________________________ Եզեկիելի գրքի մեծ մասը գրված է վերջին ժամանակների խորհրդանշական լեզվով։ Շատ դեպքերում որոշ էակներ (օրինակ՝ մարդիկ, կենդանիները) կամ առարկաներ, ինչպես նաև տեղական իրադարձություններն օգտագործվում են ներկայացնելու և նկարագրելու ավելի լայն տիեզերական և/կամ պատմական իրողություններ։ Եզեկիել 28.1–10 համարներում Տերը խոսում է Տյուրոսի թագավորի մասին (Տյուրոսն ինքնին հին փյունիկյան բարգավաճ նավահանգիստ էր) որպես հարուստի և հպարտացած սրտով մեկի, ով ընդամենը «մարդ» էր, սակայն ով հայտարարում էր, թե աստված է, և ով նույնիսկ նստում էր (ըստ իր ասելու) աստվածների գահի վրա։ Այնուհետև, Եզեկիել 28.12–19 համարներում այս պատմական իրողությունը դառնում է նախատիպ՝ երկնային պալատներում Արուսյակի մեղանչումը նկարագրելու համար։ Այսպիսով, Տյուրոսի թագավորը, ով մարդ արարած էր և ապրում էր «ծովի սրտում» (Եզեկիել 28.2,8), այս պատմության մեջ ներկայացնում է օծված «պահապան քերովբեի» (Եզեկիել 28.13), որն ապրում էր «Եդեմում՝ Աստծու պարտեզում» և «Աստծու սուրբ սարի վրա» (Եզեկիել 28.14)։ Այս ողջ պատմության ամենակարևոր միտքը գտնում ենք Եզեկիել 28.15 համարում, որն ասում է. «Դու քո ստեղծման օրից կատարյալ էիր քո ճանապարհներում, մինչև որ քեզանում անիրավություն գտնվեց»։ Հետևաբար, ինչը շատ կարևոր է հասկանալ, Արուսյակի կատարելությունը ներառում էր չարիք կամ սխալ գործելու ներուժը, և դա՝ այն պատճառով, որ որպես բանական էակ՝ Արուսյակն ուներ ազատ կամքի իրավունք՝ այն, ինչը կազմում է կատարյալ էակ լինելու մասնիկը։ Իրականում Արուսյակը կատարյալ էր ստեղծվել, ինչը ներառում էր նաև ազատորեն ընտրություն կատարելու նրա իրավունքը։ Այդուհանդերձ, չարաշահելով այդ կատարելությունն իր ազատ կամքի սխալ կիրառությամբ՝ նա տրվեց իրեն ավելի կարևոր կարծելու այլասերությանը, քան ինքը կար։

0 ­աս Արուսյակը կորցրեց իր երախտագիտությունն առ Աստված և ցանկացավ ավելի մեծ ճանաչում ու գնահատանք ստանալ, քան իրականում արժանի էր՝ այլևս չբավարարվելով նրանով, թե ինչպես էր Աստված ստեղծել իրեն ու ինչ պատվի էր արժանացրել։ Թե ինչպես կարող էր նման բան պատահել կատարյալ տիեզերքում ապրող կատարյալ հրեշտակային էակի հետ, ինչպես արդեն ասվեց, առեղծված է։ «Մեղքը առեղծվածային, անբացատրելի բան է։ Դրա գոյության համար ոչ մի պատճառ չկար։ Այն բացատրելու փորձերը նշանակում են փորձել դրա գոյության համար պատճառներ գտնել, ինչը կնշանակի արդարացնել այն։ Մեղքն ի հայտ եկավ կատարյալ տիեզերքում, ինչը, պարզվեց, աններելի է»։ Էլեն Ուայթ, Ճշմարտությունը հրեշտակների մասին, էջ 30։ Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցի­նե­րին 5.18 հա­մա­րում Պո­ղոսն ա­սում է, որ «ա­մեն բա­նում» մենք պետք է գո­հու­թյուն հայտ­նենք։ Ինչ­պե՞ս կա­րող են այս բա­ռերն օգ­նել մեզ հաղ­թա­հա­րե­լու ե­րախ­տա­մո­ռու­թյան և­ինքնախղ­ճա­հա­րու­թյան ցան­կա­ցած դրսևո­րում, հատ­կա­պես փոր­ձության ժա­մե­րին։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 28 Հպարտության գինը Սուրբ Գրքում կարելի է տեսնել երկու գերակշռող թեմաներ, որոնք մրցակցում են միմյանց հետ։ Դրանցից մեկն Աստծո արքայությունը ներկայացնող Սալեմի, Սիոն լեռան, Երուսաղեմի և Նոր Երուսաղեմի թեման է։ Մյուսը Բաբելոնի թեման է, որը խորհրդանշում է սատանայի շինծու տիրապետությունը։ Մի քանի անգամ Աստված կանչել է Իր ժողովրդին դուրս գալ հեթանոսական Բաբելոնից և ծառայել Իրեն խոստացված երկրում։ Օրինակ՝ Աբրամին (հետագայում Աբրահամ) Աստված ասաց դուրս գալ Քաղդեացիների երկրի Ուր քաղաքից և գնալ Քանանի երկիր (Ծննդոց 11.31–12.9)։ Իրենց երկարատև գերության վերջում հրեաները լքեցին Բաբելոնը և վերադարձան Երուսաղեմ (Եզրաս 2)։ Իսկ Հայտնություն գրքում Աստված դուրս է կանչում Իր ժողովրդին վերջին ժամանակների Բաբելոնից (Հայտնություն 14.8)՝ բնակվելու Իր հետ Սիոն լեռան վրա և Նոր Երուսաղեմում (Հայտնություն 14.1, Հայտնություն 21.1–3,10).

աս ­Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յի 14.12–15 հա­մար­նե­րը։ Երբ Ա­րուս­յա­կը դեռևս երկն­քում էր, նրա հպար­տու­թյունն ի՞նչ եր­կա­րատև հետևանք­նե­րի հան­գեց­րեց տիե­զեր­քի և­այս աշ­խար­հի համար։ Աստվածաշնչում Բաբելոն քաղաքը խորհրդանշում է Աստծուն ու Նրա արքայությանը հակառակ ուժ, իսկ Բաբելոնի թագավորը (հատուկ ակնարկով Նաբուգոդոնոսորին) դառնում է հպարտության ու գոռոզության խորհրդանիշ։ Աստված Նաբուգոդոնոսոր թագավորին հայտնեց, որ Բաբելոնը միայն ոսկյա գլուխն էր այն մեծ արձանի, որը ներկայացնում էր իրար հաջորդող կայսրությունները (Դանիել 2.37,38)։ Ձեռնոց նետելով Աստծո հայտնությանը՝ թագավորն ամբողջությամբ ոսկուց մի արձան կառուցեց, որն, ըստ իրեն, խորհրդանշում էր իր թագավորության հավերժությունը, և նույնիսկ պահանջեց, որ բոլորը երկրպագեն այդ արձանին (Դանիել 3)։ Ինչպես Տյուրոսի թագավորի դեպքում (Եզեկիել 28.12–19), Բաբելոնի թագավորը ևս դարձավ Արուսյակի խորհրդանիշը:Եսայի 14.3–11 համարները նկարագրում են Բաբելոնի գոռոզ ու դաժան թագավորի անկումը։ Այնուհետև, Եսայի 14.12–15 համարները պատմական թագավորությունից տեղափոխվում են երկնային պալատներ և ներկայացնում, որ նմանատիպ հպարտ ու գոռոզ ոգին դարձավ Արուսյակի մեղանչման պատճառը։ Տեքստը բացատրում է, որ Արուսյակը նախատեսել էր իր գահը բարձրացնել ամպերի գագաթին և իրեն հռչակել «Ամենաբարձրյալ» (Եսայի 14.14)։ Սա հիմք դրեց նոր և թշնամական մի իրավիճակի, որտեղ Աստծո այլասիրությունն ու համագործակցությունը բախվում էր Արուսյակի եսասիրության և մրցակցության հետ։ Թշնամին չվախեցավ մեղադրել Աստծուն նրա մեջ, ինչը հատուկ էր հենց իրեն, ոչ էլ երկյուղեց իր ստերն ուրիշ հրեշտակների շրջանում տարածելուց։ Ահա այսպիսին է տիեզերքում մեղքի առեղծվածային ծագումը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան հեշտ հպար­տա­նալ և պար­ծե­նալ ինչ­պես մեր դիրքով, այն­պես էլ ձեռք­բե­րում­նե­րով։ Ինչ­պե՞ս է խա­չի գա­ղա­փա­րը միշտ մեր տե­սա­դաշ­տում պա­հե­լը պահ­պա­նում մեզ նման ծու­ղա­կի մեջ ընկ­նե­լուց։

2 ­աս ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 29 Անհավատության տարածումը ­Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 12­րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ է սո­վո­րեց­նում այս գլու­խը ապս­տամ­բու­թյան՝ երկն­քից դե­պի եր­կիր տա­րած­վե­լու մասին։ ________________________________________________________________________ Արուսյակի անկումը պարզապես հակասական գաղափարների բախման հետևանք չէր։ Հայտնություն 12­րդ գլուխը մեզ պատմում է, որ երկնքում մեծ պատերազմ բռնկվեց Արուսյակի ու նրա հրեշտակների և Քրիստոսի ու Նրա հրեշտակների միջև։ Այս հատվածում Արուսյակն անվանվում է «մեծ վիշապ», «առաջին օձ», «դև և սատանա» և «մեր եղբայրների դեմ չարախոսը» (Հայտնություն 12.9,10)։ Քրիստոսը ներկայանում է որպես «Միքայել» (Հայտնություն 12.7), ինչը նշանակում է «ով է ինչպես Աստված»։ Հիմնվելով «հրեշտակապետ Միքայելի» (Հուդա 9) գաղափարի վրա՝ որոշ մեկնաբաններ կարծում են, թե Նա միայն հրեշտակային էակ է։ Սակայն Դանիելի գրքում յուրաքանչյուր մեծ տեսիլք եզրափակվում է Քրիստոսով ու Նրա հավիտենական արքայությամբ, ինչպես առանց մարդկանց ձեռքի պոկված քարը (Դանիել 2.34,45), ինչպես մարդի Որդին (Դանիել 7.13), ինչպես զորքերի Իշխանը ու իշխանաց Իշխանը (Դանիել 8.11,25) և ինչպես մեծ իշխան Միքայելը (Դանիել 12.1)։ Այնպես, ինչպես Տիրոջ Հրեշտակը հենց Ինքը Տերն է (Ելք 3.1–6, Գործք առաքելոց 7.30–33 և այլն), Միքայելը պետք է որ լինի միևնույն աստվածային Էակը, այսինքն Ինքը՝ Քրիստոսը։ Հայտնություն 12 րդ գլխում ներկայացված է ընդհանուր տեղեկություն այս շարունակական պայքարի մասին, որը 1) սկսվեց երկնքում Արուսյակի և երկնային հրեշտակների մեկ երրորդի ապստամբությամբ, 2) եզրափակվեց խաչի վրա Քրիստոսի տարած վճռական հաղթանակով և 3) մինչ օրս շարունակվում է Աստծո վերջին ժամանակների մնացորդ ժողովրդի դեմ։ Մտորելով այս պայքարի ծագման շուրջ՝ Էլեն Ուայթը բացատրում է, որ «Աստված Իր մեծ ողորմությամբ երկար հանդուրժեց Արուսյակին: Նա իր բարձր դիրքից չզրկվեց անմիջապես, երբ նոր էր սկսել փայփայել դժգոհության ոգին, ոչ էլ նույնիսկ այն ժամանակ, երբ սկսեց իր կեղծ պահանջները ներկայացնել հավատարիմ հրեշտակներին: Նա դեռ եր­

աս 3 կար ժամանակ մնաց երկնքում: Նորից ու նորից նրան ներում առաջարկվեց` ապաշխարության և հնազանդության պայմանով»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 495,496։ Մենք տեղեկություն չունենք այն մասին, թե որքան է տևել այդ պատերազմը երկնային արքայությունում։ Անկախ դրա ինտենսիվության և երկարատևության փաստից՝ այս ողջ պայքարի ամենակարևոր տեսանկյունն այն է, որ սատանան ու նրա հրեշտակները «չկարողացան դիմադրել, ոչ էլ նրանց համար երկնքում տեղ գտնվեց» (Հայտնություն 12.8, տե՛ս նաև Ղուկաս 10.18)։ Այժմ խնդիրը բնականաբար այն է, որ նրանք եկան այստեղ՝ երկիր։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք տես­նել Եր­կիր մո­լո­րա­կի վրա տե­ղի ու­նե­ցող այս ճա­կա­տա­մար­տի ի­րո­ղու­թյու­նը։ Ո՞րն է այս պայ­քա­րում թշնամուն հաղ­թե­լու մեր միակ հույ­սը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ՍԵՊ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 30 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Նահապետներ և մարգարեներ գրքի 33–43 էջերի «Ինչո՞ւ մեղքը թույլ տրվեց» և Մեծ պայքար գրքի 492–504 էջերի «Չարի ծագումը» գլուխները։ «Չ­կար փրկագն­ման հնա­րա­վոր հույս նրանց (սա­տա­նան ու նրա հրեշտակ­նե­րը) հա­մար, ով­քեր վկա էին ե­ղել և վա­յե­լել էին երկն­քի անն­կա­րագրե­լի փառ­քը, տե­սել էին Աստ­ծո սար­սա­փազ­դու մե­ծու­թյու­նը և­ այս ողջ փառ­քի ներ­կա­յու­թյամբ ապս­տամ­բել էին Աստ­ծո դեմ։ Չ­կա­յին Աստ­ծո մեծ զո­րու­թյան նոր և հիաս­քանչ դրսևո­րում­ներ, ո­րոնք կա­րող էին այն­քան խորա­պես տպա­վո­րել նրանց, որ­քան ար­դեն տե­սած­նե­րը։ Ե­թե նրանք կա­րողա­ցան ապս­տամ­բել անն­կա­րագ­րե­լի փառ­քի պայ­ման­նե­րում, նրանք չէին կա­րող դրվել ա­վե­լի բա­րեն­պաստ պայ­ման­նե­րում, որ փորձ­վեին։ Չ­կար ա­վե­լի հզոր պա­հես­տա­յին ուժ, չկա­յին ան­սահ­ման փառ­քի ա­վե­լի մեծ բարձրու­թյուն­ներ ու խո­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք կա­րող էին հաղ­թա­հա­րել նրանց նախանձ կաս­կած­ներն ու ապս­տամբ մտքե­րը։ Նրանց հան­ցանքն ու պա­տի­ժը պետք է հա­մա­պա­տաս­խա­նեն նրանց տրված ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րին երկնա­յին պա­լատ­նե­րում»։ Է­լեն Ուայթ, Բա­խում, էջ 21։ «Հենց սկզբից Աստված և Քրիստոսը գիտեին սատանայի ապստամբության, ինչպես նաև մարդու անկման մասին` խռովարարի մոլորեցնող ուժի միջոցով: Աստված չէր սահմանել, որ մեղքը գոյություն ունենա, բայց Նա կանխատեսել էր դրա գոյությունը և միջոցներ ձեռ­

4 ­աս նարկել` կասեցնելու այդ սոսկալի աղետը: Այնքան մեծ էր Նրա սերն աշխարհի հանդեպ, որ Նա համաձայնեց տալ Իր միածին Որդուն, որպեսզի «ով Նրան հավատում է, չկորչի, այլ հավիտենական կյանք ունենա» (Հովհաննես 3.16)»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 22։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Դասարանում փորձե՛ք պարզաբանել այն հարցը, թե արդյո՞ք Աստված է կրում մեր աշխարհում մեղքի ծագման և գոյության վերջնական պատասխանատվությունը։ Ինչպե՞ս կարող ենք մենք փորձել պատասխանել այս մեղադրանքին։ 2. Ինչպե՞ս է խաչը տեղավորվում չարի ողջ հարցի մեր հասկացողության մեջ։ Ինչո՞ւ պետք է խաչը և դրա վրա կատարվածը լինի չարիքի ծագման ցանկացած հասկացողության հիմքում։ 3. Այս աշխարհում այսքան շատ հազարամյակների ընթացքում մեղքի ու տառապանքի գոյության ընթացքում սատանան արդեն պետք է որ լիարժեքորեն տեղյակ լինի իր ապստամբության ողբերգական հետևանքներին։ Այդ դեպքում, ինչո՞ւ է նա դեռևս շարունակում իր ապստամբությունն Աստծո դեմ։ 4. Մատթեոս 5.43–48 համարներում Քրիստոսը խոսում է բոլոր մարդկանց նկատմամբ դրսևորվող Աստծո անպայմանական սիրո մասին՝ որպես մեր բոլոր փոխհարաբերությունների օրինակ։ Ինչպե՞ս կարող եք ավելի լավ արտացոլել այս օրինակը ձեր ընտանիքում և եկեղեցում։ 5. Պետրոս առաքյալը զգուշացնում է մեզ, որ «սատանան մռնչացող առյուծի պես շրջում է և փնտրում, թե ո՛ւմ կուլ տա» (Ա Պետրոս 5.8)։ Կարդացե՛ք նաև Եփեսացիներին 6.10–20 համարները։ Ինչպե՞ս կարող ենք դիմադրել «սատանայի հնարներին» (Եփեսացիներին 6.11)։

աս2 5 ԴԱՍ 2 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 1–7 ՄԱՀԸ ՄԵՂԱՎՈՐ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ծննդոց 2.16,17, Ծննդոց 3.1–7, Սաղմոսներ 115.17, Հովհաննես 5.28,29, Հռոմեացիներին 5.12, Բ Կորնթացիներին 5.21։ Հիշելու համարը. «Ուստի ինչպես որ մեկ մարդու միջոցով մեղքն աշխարհ մտավ, մեղքի միջոցով էլ՝ մահը, այդպես էլ մահը բոլոր մարդկանց վրա տարածվեց, որովհետև բոլորը մեղանչեցին» (Հռոմեացիներին 5.12)։ Քրիստոսը Աստվածային Միջնորդն էր, Ում միջոցով Աստված կյանքի կոչեց տիեզերքն ու մեր աշխարհը (Հովհաննես 1.1–3,10, Կողոսացիներին 1.16, Եբրայեցիներին 1.2)։ Սակայն, երբ Հայր Աստվածը հատուկ պատվի արժանացրեց Քրիստոսին ու հայտարարեց, որ Նրանք միասին են արարելու աշխարհը, «Արուսյակը նախանձեց Հիսուս Քրիստոսին» (Էլեն Ուայթ, Փրկության պատմություն, էջ 14) և դավեր նյութեց ՆրաՎռնդդեմ։վելով երկնքից՝ սատանան որոշեց «կործանել Ադամի ու Եվայի երջանկությունը» երկրի վրա և այդպիսով «տրտմություն առաջացնել երկնքում»։ Նա երևակայեց, որ «եթե կարողանար որևէ կերպ շեղել նրանց (Ադամի ու Եվայի) ուշադրությունը՝ սերմանելով նրանց սրտում անհնազանդություն, ապա Աստված որևէ որոշում կկայացներ, որով Ադամն ու Եվան ներում կստանային, և ինքն ու ընկած հրեշտակները արդարացիորեն կկիսեին նրանց հետ Աստծո ողորմությունը» Էլեն Ուայթ, Փրկության պատմություն, էջ 27։ Ամենայն մանրամասնությամբ տեղյակ լինելով սատանայի ռազմավարությանը՝ Աստված Ադամին ու Եվային զգուշացրեց չենթարկվել գայթակղությանը (Ծննդոց 2.16,17)։ Սա նշանակում է, որ նույնիսկ երբ աշխարհը դեռևս կատարյալ ու անմեղ էր, արդեն մարդ արարածի համար հստակ սահմանափակումներ կային, որոնց նա պետք է ենթարկվեր։

6 ­աս2 Այս շաբաթ մենք կանդրադառնանք Ադամի ու Եվայի մեղանչմանը, թե ինչպես մեղքն ու մահը ներխուժեցին մեր աշխարհ, և թե ինչպես Աստված հույսի սերմ ցանեց մարդկության համար դեռևս Եդեմի պարտեզում։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 2 Հակադիր պնդումներ Աշխարհը, ինչպես այն մտահղացել էր Տերը, կատարյալ էր (Ծննդոց 1.31)։ Մահի գաղափարն անծանոթ էր Ադամին ու Եվային։ Այս համատեքստում Աստված եկավ Եդեմի պարտեզ և նախազգուշացրեց. «Պարտեզի բոլոր ծառերից համարձակ կե՛ր, բայց բարու և չարի գիտության ծառից մի՛ կեր, որովհետև այն օրը, երբ նրանից ուտես, անպայման կմեռնես» (Ծննդոց 2.16,17)։ Ինչ­պե՞ս են Ծնն­դոց 2.16,17 հա­մար­նե­րը ցույց տա­լիս ա­զատ կամ­քի ի­րո­ղու­թյու­նը Ե­դե­մի կա­տա­րե­լու­թյան մեջ։ Այ­սինքն, ինչո՞ւ պետք է Աստ­ված զգու­շաց­ներ նրանց, ե­թե նրանք ա­զատ ընտ­րու­թյան ի­րա­վունք չու­նե­նա­յին։ ________________________________________________________________________ Աստծո այս զգուշացումից որոշակի ժամանակ անց սատանան ընդունեց օձի կերպարն ու մտավ Եդեմի պարտեզ։ Եվան նկատեց, որ օձն ուրախ ուրախ ուտում է արգելված պտուղն ու չի մահանում։ «Նա ինքն ուտում էր արգելված պտուղը» (Էլեն Ուայթ, Նահապետներ և մարգարեներ, էջ 54), և նրան ոչինչ չէր պատահում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.1–4 հա­մար­նե­րը։ Մի պահ ձեզ պատ­կե­րացրե՛ք Ե­վա­յի փո­խա­րեն. ին­չո՞ւ կա­րող էին այդ բա­ռե­րը հա­մո­զիչ լինել։ Մարդկային տրամաբանության տեսանկյունից սատանայի փաստարկն ավելի համոզիչ հնչեց, քան Աստծո խոսքը։ Նախ և առաջ, բնության մեջ ոչինչ չէր խոսում մեղքի ու մահվան գոյության մասին։ Երկրորդ, օձն իրականում ուտում էր արգելված պտուղը, և նա դրանից հաճույք էր ստանում։ Ապա ինչո՞ւ պետք է Եվան իրեն զրկեր նույնն անելուց։ Աստծո պատվերը չափազանց խիստ ու անիմաստ թվաց։

աս2 7 Ցավոք, երկու հակասական դրույթների մեջ ընտրություն կատարելիս Եվան անտեսեց երեք հիմնական սկզբունքներ՝ 1) մարդկային բանականությունը միշտ չէ, որ հոգևոր հարցերի գնահատման ամենավստահելի գործիք է, 2) Աստծո Խոսքը մեզ կարող է անտրամաբանական ու անիմաստ թվալ, բայց այն միշտ ճիշտ ու վստահելի է, և 3) կան բաներ, որոնք ինքնին չար կամ սխալ չեն, այլ Աստված դրանք ընտրել է որպես մեր հնազանդությունը փորձելու միջոց։ Մենք պետք է գիտակցենք, որ Եդեմի պարտեզում Եվայի փորձառությունը մեկանգամյա դեպք չէ, որը պատահեց այն ժամանակ։ Ամեն օր, ամեն պահի մենք ընտրություն ենք կատարում Աստծո Խոսքի (որը շատերի համար մեծ հեղինակություն չունի) և մեզ շրջապատող մշակույթի գայթակղիչ կոչերի միջև։ Իսկ այդ ընտրությունը կունենա հավիտենական հետևանքներ։ Ի՞նչ կերպ և­ի՞նչ ձևե­րով է աստ­վա­ծաշնչ­յան հստակ ուս­մուն­քը հակա­սում աշ­խար­հի դրված­քին։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 3 Օձից խաբված Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.1–7 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ չա­փա­նի­շով ա­ռաջնորդ­վեց Ե­վան՝ Աստ­ծո Խոս­քի ու օ­ձի խոս­քի միջև ընտ­րու­թյուն կա­տա­րե­լու հա­մար։ Ծննդոց 3 րդ գլուխը գայթակղության հոգեբանության ամենապարզ օրինակներից մեկն է։ Աստված նախազգուշացրել էր Ադամին ու Եվային, որ եթե ուտեին արգելված ծառից, անպայման կմեռնեին (Ծննդոց 2.16,17)։ Օձի տեսք ընդունելով՝ սատանան կիրառեց ճարտասանական ռազմավարություն՝ Եվային ուղուց շեղելու և մեղքի դրդելու համար։Առաջինը, նա ընդհանրացրեց Աստծո որոշակի արգելքը։ Նա Եվային հարցրեց. «Իսկապե՞ս Աստված ասաց, որ պարտեզի ոչ մի ծառից չուտեք» (Ծննդոց 3.1)։ Եվան առարկեց, որ արգելքը վերաբերում է միայն մեկ հատուկ ծառի, որ եթե նրանք երբևէ ուտեն այդ ծառի պտուղը կամ դիպչեն դրան, կմեռնեն։ Այնուհետև սատանան հակասեց Աստծո պատվերին։ Նա կտրականապես հավաստիացրեց. «Բնավ չեք մեռնի» (Ծննդոց 3.4)։

8 ­աս2 Եվ վերջապես, սատանան մեղադրեց Աստծուն Եվային ու նրա ամուսնուն անհրաժեշտ գիտությունից կանխամտածված կերպով զրկելու մեջ։ Մոլորեցնողն առարկեց. «Այլ Աստված գիտե, որ այն օրը, երբ դրանից (արգելված պտղից) ուտեք, ձեր աչքերը կբացվեն, և աստվածների նման կլինեք՝ բարին և չարն իմացող» (Ծննդոց 3.5)։ Եվայի հետաքրքրասիրությունը նրան սատանայի կախարդված դաշտ առաջնորդեց: Այնտեղ նա ստիպված եղավ որոշում կայացնել՝ հավատարիմ մնալ Աստծո սահմանափակող պատվերի՞ն, թե՞ ընդունել սատանայի հրապուրիչ գայթակղությունները։ Կասկածելով Աստծո խոսքին՝ նա օգտագործեց իր սեփական զգայարանները՝ անձնական դիտարկման էմպիրիկ1 մեթոդը, որպեսզի ընտրություն կատարի երկու հակասական հայտարարությունների միջև։ Նախ, նա տեսավ, որ սննդակարգի տեսանկյունից «ծառի պտուղը լավ էր ուտելու համար»։ Երկրորդ, գեղագիտական տեսանկյունից այն «հաճելի էր աչքերին»։ Եվ երրորդ, տրամաբանական վերլուծության տեսանկյունից «ծառը ցանկալի էր մարդուն իմաստուն անելու համար» (Աստվածաշնչի KJV թարգմանություն)։ Ուստի իր մտքում նա հաստատ ուներ ծանրակշիռ պատճառներ՝ օձի խորհրդին հետևելու և արգելված ծառի պտուղն ուտելու համար։ Ցավոք, դա հենց այն է, ինչ Եվան արեց։ Ոմանք վիճում են, թե կարևոր են գիտության բոլոր ձևերը, քանի դեռ մենք բարին ամուր ենք պահում (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 5.21)։ Սակայն Եդեմի պարտեզում Ադամի ու Եվայի ողբերգական փորձը ցույց է տալիս, որ գիտությունն ինքնին կարող է կործանիչ լինել։ Կան բաներ, որոնք, իսկապես, ավելի լավ է ընդհանրապես չիմանալ։ Ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում այս պատ­մու­թյունն այն մա­սին, թե որ­քան հեշտ է հիմ­նա­վո­րել և­ ար­դա­րաց­նել մեր մեղ­սա­վոր ընտ­րու­թյուննե­րը։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 4 «Չեք մեռնի» ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.4 հա­մա­րը։ Ի՞նչ տա­րա­տե­սակ դրսևո­րումնե­րով է այս սու­տը կրկնվել ու հրամց­վել մարդ­կու­թյա­նը դա­րե­րի ըն­թաց­քում։ 1 Էմպիրիզմը տեսություն է, համաձայն որի գիտելիքը գալիս է միայն կամ հիմնականում զգայական փորձից։

աս2 9 Այս ստի հզոր դրսևորումներից մեկին հանդիպում ենք հոգու անմահության տարածված հավատամքի մեջ։ Այս գաղափարը կազմել է շատ հին կրոնների ու փիլիսոփայությունների հիմնաքարը։ Հին Եգիպտոսում այն դարձավ մարդկանց դիերը զմռսելու, ինչպես նաև հանդերձյալ կյանքի համար հատուկ շենքեր կառուցելու (ինչպես, օրինակ, բուրգերը) պատճառը։ Այս տեսությունը դարձավ նաև հունական փիլիսոփայության անկյունաքարերից մեկը։ Օրինակ՝ Պլատոնի Պետության մեջ Սոկրատեսը հարցնում է Գլաուկոնին. «Մի՞թե դու չգիտես, որ մեր հոգին անմահ է և հավերժ»։ Պլատոնի Ֆեդոնում Սոկրատեսը նման վիճաբանության մեջ է մտնում՝ ասելով, որ «հոգին անմահ և հավերժ է, և մեր հոգիները իսկապես ապրելու են Հադեսում»։ Այս փիլիսոփայական գաղափարները ձևավորում են արևմտյան մշակույթի մեծ մասը, նույնիսկ առաքյալներից հետո հիմնադրվող քրիստոնեությունը։ Սակայն այս փիլիսոփայությունը սկիզբ է առնում անհամեմատ ավելի վաղ, դեռևս Եդեմի պարտեզում հենց սատանայից։ Եդեմի պարտեզում տեղի ունեցած գայթակղության հիմքում սատանան դրեց հետևյալ հավաստիացումը. «Բնավ չեք մեռնի» (Ծննդոց 3.4)։ Հենց այս համառ պնդմամբ էլ սատանան իր խոսքը վեր դասեց Աստծո Խոսքից։ Հա­կա­ռակ հո­գու ան­մա­հու­թյա­նը՝ ինչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տե­րը, և­ ինչ­պես կա­րող են դրանք կի­րառ­վել՝ ա­ռար­կե­լու այդ ստին (­Սաղ­մոս­ներ 115.17, Հով­հան­նես 5.28,29, Սաղ­մոս­ներ 146.4, Մատ­թեոս 10.28, Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.51–58)։ ________________________________________________________________________ Հոգու անմահության սատանայական տեսությունը ներխուժել է նույնիսկ ժամանակակից աշխարհ։ Շատ գրքեր, ֆիլմեր և հեռուստատեսային ծրագրեր շարունակում են առաջ տանել այն գաղափարը, որ երբ մենք մահանում ենք, պարզապես անցնում ենք մեկ այլ գիտակից վիճակի։ Որքա՜ն ցավալի է, որ այս սխալը հռչակվում է նաև շատ քրիստոնեական ամբիոններից։ Ներգրավվել է նաև գիտությունը։ Միացյալ Նահանգներում կա մի հիմնադրամ, որը փորձում է ստեղծել այնպիսի տեխնոլոգիա, որը, ըստ հիմնադրամի հայտարարության, հնարավորություն կտա մարդկանց կապ հաստատելու մահացածների հետ, որոնք, ըստ նրանց, դեռևս ապրում են որպես «ոչ նյութական, բայց իրական անձնավորություններ»։ Այս մոլորությունը շատ մեծ տարա­

20 ­աս2 ծում է ստացել, և զարմանալի չէ, որ այն կարևոր դեր կխաղա մարդկության պատմության եզրափակիչ գործողության ժամանակ։ Ի՞նչ դրսևո­րում ու­նի այս մո­լո­րու­թյու­նը ձեր սե­փա­կան մշա­կույթում։ Ին­չո՞ւ պետք է մենք վստա­հենք Աստ­ծո Խոս­քին ա­վե­լի շատ, քան նրան, ինչ մեզ ա­սում են մեր զգա­յա­րան­նե­րը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 5 Մեղքի հետևանքները ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.7–19 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 5.12 հա­մար­նե­րը։ Ո­րոնք էին մեղ­քի հիմ­նա­կան հետևանք­նե­րը։ Զմայլված օձի համոզիչ խոսքով՝ Եվան չկանխատեսեց այն լուրջ ու հեռու գնացող հետևանքները, որին կհանգեցներ իր ընտրությունը։ Արգելված պտղից ուտելու բուն գործողությունն այնքան նշանակալից ու կարևոր չէ, որքան այն, թե ինչ էր դա ներկայացնում։ Նման անհնազանդություն դրսևորելով՝ Եվան խախտեց իր հավատարմությունն առ Աստված և հավատարիմ եղավ սատանային։ Ծննդոց 3­րդ գլուխը նկարագրում է Ադամի ու Եվայի մեղանչելը, ինչպես նաև դրա ողբերգական հետևանքներից մի քանիսը։ Աստվածաբանական տեսանկյունից երկուսին էլ պարուրել էր թեոֆոբիան (վախ Աստծուց), և նրանք թաքնվեցին Նրանից (Ծննդոց 3.8)։ Սոցիալ հոգեբանական տեսանկյունից նրանք ամաչում էին իրենց արածից և սկսեցին մեղադրել մեկը մյուսին (Ծննդոց 3.7,9–13)։ Ֆիզիկական տեսանկյունից նրանք պետք է քրտնեին (ֆիզիկական ծանր աշխատանք), ցավ զգային և վերջում մահանային (Ծննդոց 3.16–19)։ Իսկ էկոլոգիական տեսանկյունից բնությունը հետընթաց ապրեց (երկիրն անիծվեց) (Ծննդոց 3.17,18)։ Եդեմի պարտեզն այլևս այն գեղեցիկ ու հաճելի վայրը չէր, ինչպիսին եղել էր։ «Երբ նրանք ականատես եղան թառամող ծաղիկներին և ընկնող տերևներին՝ քայքայման առաջին նշաններին, Ադամն ու նրա կինն ավելի մեծ ցավով ողբացին, քան այժմ մարդիկ ողբում են իրենց հարազատների մահը։ Փխրուն ու նուրբ ծաղիկների մահն իսկապես որ ողբի պատճառ էր, սակայն, երբ հիասքանչ ծառերից թափվեցին տերևները, տեսարանը հստակորեն ցույց տվեց այն ցավալի փաստը, որ մահը յու­

աս2 2 րաքանչյուր ապրող մարդու բաժինն է»։ Էլեն Ուայթ, Նահապետներ և մարգարեներ, էջ 62։ Ադամն ու Եվան անմիջապես չմահացան, սակայն հենց այդ օրը նրանք ստացան իրենց մահապատիժը։ Տերն Ադամին ասաց. «Երեսիդ քրտինքով ուտես հացդ, մինչև որ ետ դառնաս դեպի հողը, որովհետև նրանից առնվեցիր. որովհետև հող ես դու և դեպի հողը կդառնաս» (Ծննդոց 3.19)։ Մեղանչումը ողբերգական հետևանքներ ունեցավ իսկապես ամբողջ մարդկության համար։ Պողոս առաքյալը բացատրում է, որ «ինչպես որ մեկ մարդու միջոցով մեղքն աշխարհ մտավ, մեղքի միջոցով էլ՝ մահը, այդպես էլ մահը բոլոր մարդկանց վրա տարածվեց, որովհետև բոլորը մեղանչեցին» (ՀռոմեացիներինՏ5.12)։խուր ու ցավալի փաստն այն է, որ մենք այսօր տառապում ենք Եդեմում կատարվածի հետևանքներից ճիշտ այնպես, ինչպես ողջ մարդկությունը՝ բոլոր դարերի ընթացքում։ Այդուհանդերձ, որքան երախտապարտ մենք կարող ենք լինել, որ Հիսուսի և խաչի միջոցով ունենք հավիտենական կյանքի հույս այն աշխարհում, որտեղ մեղքն այլևս երբեք գլուխ չի բարձրացնի։ Երբ խոր­հում ենք Ե­վա­յի ող­բեր­գա­կան փոր­ձա­ռու­թյան մա­սին, ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել դրա­նից, թե ինչ հետևանք­ներ կա­րող են ու­նե­նալ մեր սե­փա­կան մեղ­սա­վոր ա­րարք­նե­րը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 6 Ավետարանի առաջին խոստումը ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.15,21 հա­մա­րե­րը։ Ի՞նչ հույս կա­րե­լի է գտնել այս տեքս­տե­րում ողջ մարդ­կու­թյան հա­մար։ ________________________________________________________ Ծննդոց 3­րդ գլուխը նկարագրում է այն սարսափելի ողբերգությունը, որը ներխուժեց աշխարհ մեղանչումից հետո։ Ամեն ինչ փոխվեց, և Ադամն ու Եվան տեսնում էին սկզբնական աշխարհի և ներկայիս աշխարհի միջև տարբերությունը։ Սակայն Աստված նրանց չթողեց իրենց հուսահատության ու անելանելիության մեջ, այլ տվեց հույս ինչպես ներկայի, այնպես էլ ապագայի համար։ Նախ Նա անիծեց օձին Մեսիական հույսի բառերով։ Նա հայտարարեց. «Ես թշնամություն եմ դնում քո և կնոջ միջև,

22 ­աս2 քո սերնդի և նրա սերնդի միջև. նա քո գլուխը կջախջախի, իսկ դու կխայթես նրա գարշապարը» (Ծննդոց 3.15)։ «Թշնամություն» (եբրայերեն՝ էբա) բառը ենթադրում է ոչ միայն բարու և չարի միջև գոյություն ունեցող երկարատև տիեզերական հակամարտությունը, այլև մեղքի նկատմամբ անձնական հակակրանք, որն Աստծո շնորհով պատվաստվել է մարդու մտքի մեջ։ Մեր բնույթով մենք միանգամայն մեղավոր ենք (Եփեսացիներին 2.1,5) և «մեղքի ծառաներ» (Հռոմեացիներին 6.20)։ Այդուհանդերձ, այն շնորհը, որը Քրիստոսը պատվաստում է յուրաքանչյուր մարդու կյանքում, մեր մեջ սատանայի հանդեպ թշնամություն է ստեղծում։ Եվ հենց այս «թշնամությունն է»՝ Եդեմից եկած Աստծո պարգևը, որը մեզ թույլ է տալիս ընդունել Աստծո փրկարար շնորհը։ Առանց այս վերափոխող շնորհի ու նորացնող զորության, մարդկությունը կշարունակեր մնալ սատանայի ստրուկը՝ ծառա, որ ամեն պահի պատրաստ կլիներ կատարել նրա հրամանները։ՀետոՏերը կիրառեց կենդանական զոհը, որպեսզի պատկերավոր կերպով ներկայացնի Մեսիական խոստումը (տե՛ս Ծննդոց 3.21)։ «Երբ Ադամը, Աստծո հատուկ ցուցումներին հետևելով, մեղքի ընծա մատուցեց, նրա համար դա ամենացավալի արարողակարգն էր։ Նա պետք է բարձրացներ ձեռքը և կյանք խլեր, որը կարող էր տալ բացառապես Աստված, և այդպիսով նա պետք է մեղքի ընծա մատուցեր։ Դա առաջին անգամն էր, երբ նա ականատես եղավ մահվան։ Մահվան հոգեվարքում գալարվող արյունահոսող կենդանուն նայելով՝ նա պետք է հավատով տեսներ Աստծո Որդուն, Ով ներկայացնում էր զոհը և պետք է մեռներ մեղավոր մարդկանց համար։ Էլեն Ուայթ, Փրկության պատմություն, էջ 50։ Կար­դա­ցե՛ք Բ Կորն­թա­ցի­նե­րին 5.21 և Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 9.28 համար­նե­րը։ Ի՞նչ են սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տե­րը այն մա­սին, ինչն ա­ռա­ջին ան­գամ բաց­վեց Ե­դե­մում։ ________________________________________________________________________ Գիտակցելով, որ իրենք վաղ թե ուշ պետք է մահանան (Ծննդոց 3.19,22–24), Ադամն ու Եվան լքեցին Եդեմի պարտեզը, սակայն ոչ մերկ կամ իրենց թզենու տերևներով (Ծննդոց 3.7)։ Աստված Ինքը «կաշվից հանդերձներ պատրաստեց» նրանց համար, Նա նույնիսկ «հագցրեց նրանց» (Ծննդոց 3.21)։ Դա Նրա ծածկող արդարության խորհրդանիշն էր (տե՛ս Զաքարիա 3.1–5, Ղուկաս 15.22)։ Ուստի նույնիսկ Եդեմի պարտեզում, հենց սկզբից սկսած, մարդկությանը բացվեց Ավետարանի լուրը։

աս2 23 ՈՒՐ­ԲԱԹ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 7 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Նահապետներ և մարգարեներ գրքի 52–62 էջերի «Գայթակղությունն ու մեղանչումը», 63 70 էջերի «Փրկագնման ծրագիրը» և Կրթություն գրքի 23–27 էջերի «Չարի և բարու գիտությունը»Վերգլուխները։ջինտարիներին ուսումնասիրություններ են կատարվել «Կլինիկական մահվան փորձառություններ» կոչվող երևույթի վերաբերյալ: Տեղի է ունենում հետևյալը՝ մարդիկ «մահանում են», նրանց սրտերը դադարում են բաբախել, և նրանք դադարում են շնչել: Այդուհանդերձ, նրանք հետո վերադառնում են կյանք գոյության մեկ այլ տիրույթում ճախրելու և լույսի էակի հանդիպելու զարմանահրաշ պատմություններով: Ոմանք նույնիսկ խոսում են վաղուց մահացած հարազատների հետ հանդիպելու մասին։ Շատ մարդիկ, նույնիսկ քրիստոնյաները, ովքեր չեն հասկանում մահվան մասին ճշմարտությունը, կարծում են, որ այս պատմությունները ևս մեկ անգամ ապացուցում են հոգու անմահության գաղափարը: Այդուհանդերձ (և սա պետք է լինի ամենահստակ նախազգուշացումը, որ ինչ­որ բան այն չէ), շատերը, ովքեր անցնում են այս փորձառության միջով, պնդում են, որ այն հոգևոր էակները, որոնց նրանք հանդիպել են, ասել են իրենց մխիթարական խոսքեր, գեղեցիկ արտահայտություններ` սիրո, խաղաղության և բարության մասին: Սակայն ոչինչ չեն լսել Քրիստոսով փրկության, մեղքի և դատաստանի մասին: Համտեսելով քրիստոնեական հետմահու կյանքը՝ չպե՞տք է արդյոք դրա հետ մեկտեղ լսեին հիմնական քրիստոնեական ուսմունքներից գոնե մի խոսք: Այնուամենայնիվ, այն, ինչ նրանց սովորեցնում են, հիմնականում հնչում է որպես «Նոր դարաշրջանի» դոգմա, որն էլ հենց բացատրում է, թե ինչու են նրանք շատ դեպքերում ավելի քիչ հակված դեպի քրիստոնեությունը, քան «մահանալուց առաջ»: Բացի այդ, ինչո՞ւ քրիստոնյաներից ոչ մեկը, համոզված լինելով, որ իրենց այդ փորձառությունը քրիստոնեական երկնքի նախադիտումն է, երբևէ չստացավ որևէ քրիստոնեական աստվածաբանություն այնտեղ գտնվելու ժամանակ՝ ի տարբերություն «Նոր դարաշրջանի» սենտիմենտալիզմի մեծ չափաբաժնի: Պատասխանն այն է, որ նրանց խաբում է նույն այն մեկը, ով Եդեմում խաբեց Եվային և խաբում է հենց նույն մոլորությամբ (տե՛ս դաս 11):

24 ­աս2 Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ադամի ու Եվայի փորձառությունն ինչպե՞ս է ի ցույց դնում այն փաստը, որ Աստծո ներողամտությունը ոչ միշտ է վերացնում մեղքի բոլոր հետևանքները։ Ինչո՞ւ է սա այսքան կարևոր ճշմարտություն, որը հարկավոր է միշտ հիշել։ 2. Բարու և չարի գիտության ծառը Ադամի ու Եվայի համար թշնամու «կախարդված դաշտն» էր։ Ինչպիսի՞ «կախարդված դաշտ» մտնելու գայթակղություն կարող ենք մենք ունենալ։ 3. Սատանան փորձում է ստիպել Աստծո ժողովրդին հավատալ, որ «Քրիստոսի պահանջները նվազ խիստ են, քան նրանք ժամանակին կարծել են, և որ աշխարհի հետ փոխզիջման գնալով՝ նրանք մեծ ազդեցություն կունենան աշխարհիկ մարդկանց վրա»։ Էլեն Ուայթ, Վկայություններ ծառայողների ու Ավետարանի գործիչների համար, էջ 474։ Ի՞նչ պետք է անենք, որպեսզի չընկնենք այս աննկատ ծուղակը։

աս 3 25 ԴԱՍ 3 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 8–14 ՀԱՍԿԱՆԱԼՈՎԲՆՈՒՅԹԸՄԱՐԴԿԱՅԻՆ2 Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ծննդոց 1.24–27, Ծննդոց 2.7,19, Մատթեոս 10.28, Ժողովող 12.1–7, Գ Թագավորների 2.10, Գ Թագավորների 22.40։ Հիշելու համարը. «Տեր Աստված մարդուն ձևավորեց հողի փոշուց և նրա ռունգերի մեջ կենդանության շունչ3 փչեց, և մարդը կենդանի հոգի4 եղավ» (Ծննդոց 2.7)։ Աստծո Խոսքի «Անպայման կմեռնես» (Ծննդոց 2.16,17) և սատանայի կեղծ խոստման «Բնավ չեք մեռնի» (Ծննդոց 3.4) միջև լարվածությունը չսահմանափակվեց։ Այն մշտապես առկա է եղել մարդկության ողջ պատմության ընթացքում։ Շատ մարդիկ աշխատում են սատանայի խոսքերն Աստծո Խոսքի հետ ներդաշնակեցնել։ Նրանց համար «Անպայման կմեռնես» նախազգուշացումը վերաբերում է բացառապես մահկանացու մարմնին, մինչդեռ «Բնավ չեք մեռնի» խոստումը հոգու անմահությանը վերաբերող ակնարկ է։ Սակայն այս մոտեցումն իրեն չի արդարացնում։ Օրինակ՝ կարո՞ղ են արդյոք Աստծո և սատանայի իրար հակասող խոսքերը ներդաշնակեցվել։ Կա՞ արդոք ոչ նյութական հոգի, որը մահից հետո շարունակում է իր գիտակից գոյությունը։ Այս հարցերին պատասխանելու համար կատարվել են շատ փիլիսոփայական, նույնիսկ գիտական փորձեր։ Սակայն որպես Աստվածաշնչի վրա հիմնվող քրիստոնյաներ՝ մենք պետք է ընդունենք, որ Ամենակարող Աստված, Ով արարել է մեզ, նաև կատարելապես ճանաչում է մեզ (տե՛ս Սաղմոսներ 139)։ Ուստի, միայն 2  Սիրելի ընթերցող, այս դասի մեջ մենք բառերի թարգմանության հետ կապված որոշ խնդիրներ ունենք , քանի որ եբրայերեն, հունարեն և անգլերեն օգտագործվող երկու բառերը բազում դեպքերում հայերեն մեկ բառով ենք թարգմանում։ Խոսքը հոգի բառին է 3 վերաբերում։Եբրայերեն նշամա 4  Եբրայերեն նեֆեշ

26 ­աս 3 Սուրբ Գրքում՝ մեզ ուղղված Նրա Խոսքում, մենք կարող ենք գտնել այս կարևոր հարցերի պատասխանները։ Այս շաբաթ մենք կանդրադառնանք այն հարցին, թե ինչպես է Հին Կտակարանը սահմանում մարդու բնույթը, և թե ինչպիսի վիճակում է հայտնվում մարդ արարածը մահից հետո։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 9 «Կենդանի հոգի» ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.24–27 և 2.7,19 հա­մար­նե­րը։ Կեն­դա­նի­նե­րին ու մարդ­կու­թյանն ա­րա­րե­լու Աստ­ծո ո­ճի մեջ ի՞նչ նմա­նու­թյուն­ներ ու տար­բե­րու­թյուն­ներ եք տես­նում։ Ծնն­դոց 2.7 հա­մարն ի՞նչ է մեզ ա­սում մար­դու բնույ­թի մա­սին։ Ծննդոցի պատմությունը հայտնում է, որ արարչագործության շաբաթի վեցերորդ օրը Տեր Աստված կյանքի կոչեց ցամաքային կենդանիներին և առաջին մարդկանց՝ զույգին (Ծննդոց 1.24–27)։ Ասվում է, որ Նա «հողից շինեց դաշտի բոլոր կենդանիներին և երկնքի բոլոր թռչուններին» (Ծննդոց 2.19)։ Նա նաև «մարդուն ձևավորեց հողի փոշուց» (Ծննդոց 2.7)։ Թեև ինչպես կենդանիները, այնպես էլ մարդը միանման ձևով արարվել էին «հողից», մարդու արարումը երկու հիմնական կետերով տարբերվում էր կենդանիների արարումից։ Առաջինը, Աստված նախ արարեց մարդու ֆիզիկական մարմինը, հետո «նրա ռունգերի մեջ կենդանության շունչ փչեց, և մարդը կենդանի հոգի եղավ» (Ծննդոց 2.7)։ Մարդը, նախքան կենդանի արարած դառնալը, ֆիզիկական էակ էր։ Երկրորդ, Աստված արարեց մարդկությանը, ինչպես տղամարդուն, այնպես էլ կնոջը, Աստվածության պատկերով (Ծննդոց 1.26,27)։Ծննդոց 2.7 համարը բացատրում է, որ «կենդանության շնչի» փչումն Ադամի ֆիզիկական մարմին նրան դարձրեց «կենդանի հոգի» (եբրայերեն նեֆեշ խայյա)։ Սա նշանակում է, որ մեզնից ոչ ոք չունի հոգի, որը կարող է գոյություն ունենալ մարմնից առանձին։ Ավելի շուտ մենք բոլորս կենդանի էակ կամ կենդանի շունչ ենք։ Այն պնդումը, որ այս հոգին գիտակից գոյ է և կարող է գոյություն ունենալ մարմ­

աս 3 27 նից անկախ, ոչ թե աստվածաշնչյան, այլ հեթանոսական գաղափար է։ Մարդկության ճիշտ բնույթը հասկանալը մեզ օգնում է չընդունել ոչ նյութական հոգու և դրա վրա հիմնված բոլոր վտանգավոր մոլորությունները։Մարդարարածի ընդհանուր անձից ու մարմնից առանձնացված ոչ մի առանձին մաս չի կարող գիտակից գոյություն ունենալ։ Աստված մեզ արարել է անհավանականորեն հիասքանչ կերպով, և մենք չպետք է գուշակություններ անենք այս հարցի շուրջ, այլ պարզապես պետք է հիմնվենք նրա վրա, ինչ ասում է Սուրբ Գիրքը։ Առեղծվածային է ոչ միայն հենց կյանքի բնույթը (գիտնականները մինչ օրս չեն կարողանում ընդհանուր հայտարարի գալ այն հարցի շուրջ, թե ինչ ասել է լինել կենդանի), առավել առեղծվածային է գիտակցության բնույթը։ Ինչպես կարող է մեր գլխում տեղ զբաղեցնող այդքան փոքր ծավալի ու կշռի նյութական հյուսվածքը (բջիջներ և քիմիական նյութեր)՝ մեր ուղեղը, իր մեջ կրել ու ստեղծել ոչ նյութական բաներ, ինչպիսիք են մեր մտքերն ու հույզերը։ Այս հարցն ուսումնասիրող մարդիկ ընդունում են, որ մենք այդ հարցի պատասխանը չունենք։ Ինչ­պի­սի՜ հրաշք է կյան­քը։ Ին­չո՞ւ մեզ պետք է ու­րա­խաց­նի ոչ միայն կյան­քի, այլև հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի պարգևը, որն ա­վե­լի մեծ հրաշք է։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 10 «Մեղանչող հոգին պիտի մեռնի» ­Կար­դա­ցե՛ք Ե­զե­կիել 18.4,20 և Մատ­թեոս 10.28 հա­մար­նե­րը։ Ինչպե՞ս կա­րող են այս տեքս­տերն օգ­նել մեզ հաս­կա­նալ մարդ­կա­յին հո­գու բնույ­թը։ ________________________________________________________________________ Այս մեղավոր աշխարհում մարդու կյանքը փխրուն ու անցողիկ է (Եսայի 40.1–8)։ Մեղքի ազդեցությունը կրած ոչինչ չի կարող իր բնույթով հավիտենական լինել։ «Ուստի ինչպես որ մեկ մարդու միջոցով մեղքն աշխարհ մտավ, մեղքի միջոցով էլ՝ մահը, այդպես էլ մահը բոլոր մարդկանց վրա տարածվեց, որովհետև բոլորը մեղանչեցին» (Հռոմեացիներին 5.12)։ Մահը մեղքի բնական հետևանքն է, ինչը ազդում է կյանքի վրա այս աշխարհում։

28 ­աս 3 Այս հարցի շուրջ գոյություն ունի երկու շատ կարևոր աստվածաշնչյան գաղափար։ Առաջինն այն է, որ ինչպես մարդիկ, այնպես էլ կենդանիները մահանում են։ Սողոմոն թագավորն ասում է. «Արդարև, մարդկանց որդիների վախճանը և անասունների վախճանը նույնն է։ Ինչպես մեռնում է սա, նույնպես և նա է մեռնում։ Եվ բոլորի շունչը5 միևնույնն է, և մարդն անասունից ոչ մի առավելություն չունի …։ Բոլորը նույն տեղն են գնում. ամեն բան հողից է եղել, և ամենը հող է դառնալու» (Ժողովող 3.19,20)։ Երկրորդ գաղափարն այն է, որ մարդու ֆիզիկական մահը ենթադրում է նրա գոյության դադարումը որպես կենդանի հոգի (եբրայերեն՝ նեֆեշ)։ Ծննդոց 2.16,17 համարներում Աստված նախազգուշացնում է Ադամին ու Եվային, որ եթե երբևէ մեղք գործեն՝ ուտելով բարու և չարի գիտության ծառի պտղից, կմեռնեն։ Կրկնելով այս զգուշացումը՝ Տերը հաստատեց այն Եզեկիել 18.4,20 համարներում. «Մեղանչող հոգին6 ինքը պիտի մեռնի»։ Այս պնդումն ունի երկու հիմնական իմաստ։ Առաջինն այն է, որ քանի որ բոլոր մարդիկ մեղավոր են, բոլորը ենթակա են ծերանալու ու մահանալու անխուսափելի գործընթացին (Հռոմեացիներին 3.9–18,23)։ Մյուս իմաստն այն է, որ աստվածաշնչյան այս գաղափարը ոչինչ է դարձնում հոգու անմահության գաղափարը։ Եթե հոգին անմահ է և մահից հետո շարունակում է իր գիտակից գոյությունը մեկ այլ հարթությունում, սա նշանակում է, որ մենք ընդհանրապես չենք մահանում, այնպեսԴրանչէ՞։ հակառակ, մահվան խնդրի աստվածաշնչյան լուծումը մարմնից առանձնացված հոգին չէ, որը գնում է դրախտ, քավարան կամ նույնիսկ դժոխք։ Դրա լուծումը վերջնական հարությունն է նրանց համար, ովքեր մահանում են Քրիստոսով։ Կյանքի հացի մասին Իր քարոզում Հիսուսն ասաց. «ով Որդուն տեսնի ու հավատա Նրան, հավիտենական կյանք կունենա, ու Ես վերջին օրը հարություն կտամ նրան» (Հովհաննես 6.40)։ Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գա­լուս­տի նկատ­մամբ վստա­հու­թյու­նը, ո­րը հաս­տատ­վել է Նրա ա­ռա­ջին գա­լուս­տով (ի վեր­ջո, ի՞նչ ի­մաստ ուներ Նրա ա­ռա­ջին գա­լուս­տը, ե­թե չլի­ներ երկ­րոր­դը), ին­չո՞ւ է այդքան կարևոր նրա հա­մար, ին­չին մենք հա­վա­տում ենք։ Ի՞նչ հույս կա­րող էինք ու­նե­նալ ա­ռանց Նրա վե­րա­դար­ձի խոստ­ման։ 5  Եբրայերենում ռուախ 6  Եբրայերեն նեֆեշ

աս 3 29 Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 11 «Հոգին դառնում է Աստծո մոտ» ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.7 և Ժո­ղո­վող 12.1–7 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ հակադ­րու­թյուն եք տես­նում այս եր­կու աստ­վա­ծաշնչ­յան հատ­ված­ների մեջ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող են դրանք օգ­նել մեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ մար­դու վի­ճա­կը մա­հա­ցած ժա­մա­նակ։ Տե՛ս նաև Ծնն­դոց 7.22 համա­րը։ ________________________________________________________________________ Ինչպես մենք արդեն տեսանք, Աստվածաշունչը սովորեցնում է, որ մարդ արարածը հոգի է (Ծննդոց 2.7), և հոգին7 դադարում է գոյություն ունենալ, երբ մարմինը մահանում է (Եզեկիել 18.4,20). Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել «ոգու»8 մասին։ Մի՞թե այն չի շարունակում իր գիտակից գոյությունը նույնիսկ մարմնի մահից հետո։ Շատ քրիստոնյաներ հավատում են, որ դա այդպես է, նույնիսկ փորձում են արդարացնել իրենց տեսակետը՝ մեջբերելով Ժողովող 12.7 համարը, որն ասում է. «Հողը առաջվա պես երկրին պիտի դառնա, հոգին9 պիտի դառնա Աստծու մոտ, որ այն տվել էր»։ Սակայն այս պնդումը չի ենթադրում, որ մեռելների հոգին շարունակում է իր գիտակից գոյությունն Աստծո ներկայությամբ։ Ժողովող 12.1–7 համարները բավականին դրամատիկ կերպով նկարագրում են ծերության գործընթացը, որը եզրափակվում է մահվամբ։ 7­րդ համարը վերաբերում է մահվանը՝ որպես Ծննդոց 2.7 համարում նշված արարման գործընթացի հակադարձում։ Ինչպես արդեն ասվեց, արարչագործության շաբաթվա վեցերորդ օրը «Տեր Աստված մարդուն ձևավորեց հողի փոշուց և նրա ռունգերի մեջ կենդանության շունչ փչեց, և մարդը կենդանի հոգի եղավ» (Ծննդոց 2.7)։ Բայց հիմա Ժողովող 12.7 համարը մեզ ասում է, որ «հողը առաջվա պես երկրին պիտի դառնա, հոգին պիտի դառնա Աստծու մոտ, որ այն տվել էր»։ Այսպիսով, կենդանության շունչը, որ Աստված փչեց Ադամի ռունգերի մեջ, և որը Նա տվեց նաև մյուս բոլոր մարդկանց, վերադառնում է Աստծուն, կամ, այլ կերպ ասած, պարզապես դադարում է հոսել այդ ռունգերի մեջ: 7  Եբրայերեն նեֆեշ 8  Եբրայերեն ռուախ 9 Եբրայերեն ռուախ

30 ­աս 3 Մենք պետք է հիշենք, որ Ժողովող 12.7 համարը նկարագրում է բոլոր մարդկանց մահվան գործընթացը և դա անում է առանց արդարներին ու ամբարիշտներին առանձնացնելու։ Եթե ենթադրում ենք, որ բոլոր մահացածները շարունակում են իրենց գիտակից գոյությունն Աստծո ներկայությամբ, ապա ամբարիշտների հոգիները և՞ս Աստծո հետ են։ Այս գաղափարը հակասում է Սուրբ Գրքի ընդհանուր վարդապետությանը։ Քանի որ մահվան միևնույն գործընթացը կատարվում է ինչպես մարդու, այնպես էլ կենդանիների կյանքում (Ժողովող 3.19,20), մահը ոչ այլ ինչ է, քան որպես կենդանի էակ գոյության դադարում։ Ինչպես ասում է սաղմոսերգուն. «Ծածկում ես Քո երեսը, սարսափում են, առնում ես նրանց հոգին10, մեռնում են և վերադառնում են իրենց հողը» (Սաղմոսներ 104.29։ Մենք հա­ճախ ենք ա­սում, որ մա­հը կյան­քի մաս­նիկն է։ Ին­չո՞ւ է սա այդ­քան սխալ։ Մա­հը կյան­քի հա­կադ­րու­թյունն է, կյան­քի թշնա­մին։ Այդ դեպ­քում ի՞նչ մե­ծա­գույն հույս ենք գտնում հետև­յալ տեքստում. «­Վեր­ջին թշնա­մին, որ կխա­փան­վի, մահն է» (Ա Կորն­թա­ցինե­րին 15.26)։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 12 «Մեռելները ոչ մի բան չգիտեն» ­Կար­դա­ցե՛ք Հոբ 3.11–13, Սաղմոս­ներ 115.17, Սաղմոս­ներ 146.4 և Ժո­ղո­վող 9.5,10 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել այս տեքս­տերից մար­դու վի­ճա­կի մա­սին մա­հա­ցած ժա­մա­նակ։ Աստվածաշնչյան որոշ մեկնաբաններ վիճում են, որ այս տեքստերը (Հոբ 3.11–13, Սաղմոսներ 115.17, Սաղմոսներ 146.4, Ժողովող 9.5,10), որոնք գրված են բանաստեղծական լեզվով, չեն կարող կիրառվել մահացած ժամանակ մարդկանց վիճակը սահմանելու համար։ Ճիշտ է, որ երբեմն պոեզիան կարող է լինել երկիմաստ և հեշտությամբ սխալ հասկացվել, սակայն դա բնավ չի վերաբերում այս տեքստերին։ Դրանց լեզուն պարզ է, իսկ դրանց ներկայացրած գաղափարները լիակատար ներդաշնակության մեջ են այս հարցին վերաբերող Հին Կտակարանի ընդհանուր ուսմունքին։ 10  Եբրայերեն ռուախ

աս 3 3 Հոբ 3 րդ գլխում նահապետը զղջում է իր ծնվելու համար, քանի որ տառապում է (ամենասարսափելի պահերին ո՞վ չի կամեցել, որ երբեք էլ ծնված չլիներ)։ Նա ընդունում է, որ եթե ծննդյան ժամանակ մահացած լիներ, քնած և հանգիստ կլիներ (Հոբ 3.11,13)։ 115­րդ Սաղմոսը վայրը, որտեղ պահվում են մեռելները, սահմանում է որպես լռության վայր, որովհետև մեռելները չեն օրհնում Տիրոջը (Սաղմոսներ 115.17)։ Այս նկարագրությունը հազիվ թե նման է նրան, որ հավատարիմ (ու երախտապարտ) մեռելները երկնքում են և երկրպագում են Աստծուն։ Համաձայն Սաղմոսներ 146 ի՝ անհատի մտավոր գործունեությունը դադարում է մահվան հետ մեկտեղ. «Նրա հոգին11 պիտի դուրս ելնի, նա պիտի վերադառնա դեպի իր հողը, նույն օրն էլ պիտի կորչեն նրա մտադրությունները» (Սաղմոսներ 146.4)։ Սա աստվածաշնչյան կատարյալ նկարագրություն է, թե ինչ է կատարվում մահանալիս։ Իսկ Ժողովող 9 րդ գլուխն ավելացնում է, որ «մեռելները ոչ մի բան չգիտեն», և գերեզմանում «գործ, նշանակություն, գիտություն և իմաստություն չկա» (Ժողովող 9.5,10)։ Այս պնդում ները հաստատում են աստվածաշնչյան այն ուսմունքը, որ մեռելները անգիտակիցԱստեն։վածաշնչյան այն ուսմունքը, որ մեռելներն անգիտակից են, չպետք է խուճապ առաջացնի քրիստոնյաների շրջանում։ Նախ և առաջ, չփրկված մեռելների համար չկա հավիտենական այրում դժոխքի կրակներում կամ էլ ժամանակավոր քավարան։ Երկրորդ, հիասքանչ պարգև է սպասվում նրանց, ովքեր մահանում են Քրիստոսով։ Զարմանալի չէ, որ «հավատացյալի համար մահը չնչին բան է: … Քրիստոնյայի համար մահն ընդամենը քուն է` լռության ու խավարի մի ակնթարթ: Կյանքը Քրիստոսի հետ ծածկված է Աստծո մեջ, ու «երբ որ Քրիստոսը` մեր կյանքը, հայտնվի, այն ժամանակ դուք էլ նրա հետ կհայտնվեք փառքով» (Հովհաննես 8.51,52, Կողոսացիներին 3.4)»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 787։ Խոր­հե՛ք Քրիս­տո­սով մա­հա­ցած­նե­րի մա­սին։ Նրանք մա­հա­նա­լիս փա­կում են ի­րենց աչ­քե­րը, և նրանց հա­մար միան­գա­մայն նույնն է՝ գե­րեզ­մա­նում անց­կաց­րել են 1500 տա­րի՞, թե՞ 5 ա­միս։ Հա­ջորդ բա­նը, որ նրանք ի­մա­նում են, Քրիս­տո­սի վե­րա­դարձն է։ Ա­պա ինչպե՞ս կա­րե­լի է վի­ճա­բա­նել, թե ինչ­որ ա­ռու­մով մե­ռել­ներն ա­վե­լի լավ են «ապ­րում», քան կեն­դա­նի մար­դիկ։ 11  Եբրայերեն ռուախ

32 ­աս 3 ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 13 Հանգստանալով նախահայրերի հետ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 25.8, Բ Թա­գա­վոր­նե­րի 7.12, Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 2.10 և Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 22.40 հա­մար­նե­րը։ Այս տեքս­տերն ի՞նչ են ա­վե­լաց­նում մահ­վան ձեր ըն­կալ­մա­ն մեջ։ ________________________________________________________________________ Հին Կտակարանը տարբեր ձևերով է արտահայտում մահվան և թաղման արարողության գաղափարները։ Վերջինս իր սեփական ժողովրդի հետ միավորված լինելու գաղափարն է։ Օրինակ՝ Աբրահամի մասին ասվում է, որ նա «բարի ծերության մեջ, ալևորած և իր օրերից կշտացած, ավանդեց իր հոգին ու մեռավ և միացավ իր ժողովրդին» (Ծննդոց 25.8)։ Ահարոնն ու Մովսեսը ևս միացան իրենց ժողովրդին (Բ Օրենք 32.50)։ Այն փաս­տը, որ ինչ­պես բա­րի, այն­պես էլ ամ­բա­րիշտ թա­գա­վոր­նե­րը մա­հա­նա­լիս գնա­ցին միև­նույն վայ­րը, ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում մահվան բնույ­թի մա­սին (Դ Թա­գա­վոր­նե­րի 24.6, Բ Մ­նա­ցոր­դաց 32.33)։ Մահը նկարագրելու մեկ այլ ձև է այն, երբ նշվում է, որ ինչ­որ մեկը հանգստացավ իր նախահայրերի հետ: Դավիթ թագավորի մահվան մասին Աստվածաշունչն ասում է, որ նա «ննջեց իր հայրերի հետ և թաղվեց Դավթի քաղաքում» (Գ Թագավորների 2.10)։ Միևնույն արտահայտությունն օգտագործվում է նաև ինչպես հավատարիմ, այնպես էլ անհավատարիմ մի քանի այլ հրեա թագավորների մասին։ Մենք կարող ենք առանձնացնել նախահայրերի հետ ննջելու առնվազն երեք իմաստալից տեսանկյուններ: Մեկն այն գաղափարն է, որ վաղ թե ուշ կգա ժամանակը, երբ մենք պետք է հանգստանանք մեր հոգնեցուցիչ աշխատանքից և տառապանքից: Մյուսն այն է, որ մենք այդ անցանկալի արահետով գնացող ո՛չ առաջինն ենք, ո՛չ միակը, քանի որ մեր նախնիներն արդեն մեզնից առաջ անցել են այն։ Երրորդն այն է, որ թաղվելով նրանց մոտ՝ մենք միայնակ չենք, այլ մնում ենք միասին նույնիսկ մահվան անգիտակից վիճակում: Սա կարող է այնքան էլ մեծ նշանակություն չունենա ժամանակակից անհատապաշտ մշակույթների համար, սակայն այն շատ մեծ տեղ ուներ հին ժամանակներում:

աս 3 33 Քրիստոսով մահացածները կարող են թաղվել իրենց սիրելիների կողքին, սակայն նույնիսկ այս դեպքում նրանց միջև ոչ մի տեսակի հաղորդակցություն տեղի չի ունենում։ Նրանք կմնան անգիտակից մինչև այն փառահեղ օրը, երբ կարթնանան իրենց խորը քնից՝ միանալու իրենց սիրելիներին, որոնք մահացել են Քրիստոսով։ Խորհե՛ք այն մասին, թե ինչի նման կլիներ (հատկապես այդ մեռած մարդկանց սիրելիների համար, որոնք հաճախ նրանց մահից հետո սարսափելի տառապանքներ են կրում), եթե մեռելներն իսկապես շարունակեին իրենց գիտակից գոյությունն ու տեսնեին, թե ինչի է նման կյանքն այստեղ՝ ներքևում։ Այն ճշմարտությունը, որ մեռելները քնած են, ինչո՞ւ պետք է մխիթարիչ լինի կենդանի մարդկանց համար։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 14 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Մեծ պայքար գրքի 531–550 էջերի «Առաջին մեծ խաբեությունը» գլուխը։ Եթե երբևէ տարել եք վիրահատություն ընդհանուր անզգայացմամբ, միգուցե շատ թույլ պատկերացում ունենաք այն մասին, թե ինչպիսին է մահացածների վիճակը: Սակայն նույնիսկ անզգայացած վիճակում ձեր ուղեղը շարունակում է աշխատել: Պատկերացրե՛ք, թե ինչպիսին կլինի մահացածների վիճակը, երբ ուղեղի բոլոր գործառույթները, ամեն ինչ ամբողջովին դադարի: Այդ դեպքում նրանց մահը ոչ այլ ինչ է, քան փակել աչքերը, իսկ ինչ վերաբերում է երբևէ ապրած յուրաքանչյուր մահացածի, հաջորդ բանը, որ նրանք կիմանան, կա՛մ Հիսուսի երկրորդ գալուստն է, կա՛մ Նրա վերադարձը հազարամյակից հետո (տե՛ս Հայտնություն 20.7–15): Մինչ այդ, բոլոր մահացածները՝ թե՛ արդար, թե՛ամբարիշտ, ննջում են, քանի որ նրանց դա մեկ ակնթարթ է թվալու: Նրանց համար, ովքեր ողջ են մնում, մահը կարծես երկար է տևում: Ապրողների համար դա այդպես է. բայց մահացածների համար դա ասես տևում է ընդամենը մի ակնթարթ։«Եթեճիշտ լիներ այն, որ մահվան ժամին բոլոր մարդկանց հոգիներն ուղղակիորեն երկինք են գնում, մենք ավելի շուտ մահը կփափագեինք, քան կյանքը: Շատերին այս համոզմունքը մղել է վերջ տալու իրենց կյանքին: Վշտից, հոգսերից ու հիասթափությունից

34 ­աս 3 ճնշված մարդուն ավելի հեշտ է թվում կյանքի թելը կտրելն ու հավերժական երանության աշխարհ թռչելը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 539։«Սուրբ Գրքում ոչ մի տեղ մենք չենք գտնում պնդումներ, թե արդարներն իրենց վարձքը կամ ամբարիշտներն իրենց պատիժը ստանում են մահվան պահին: Նահապետներն ու մարգարեները նման հավաստիացում չեն թողել: Քրիստոսն ու Նրա առաքյալները ակնարկ անգամ չեն արել այդ մասին: Աստվածաշունչը հստակորեն սովորեցնում է, որ մեռյալներն անմիջապես երկինք չեն գնում: Նրանք քնած են մինչև հարության պահը»։ Էջ 549,550։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Մարդ արարածի ամբողջականության մասին աստվածաշնչյան գաղափարը, որ մարդը մնում է գիտակից բացառապես որպես չբաժանված անձ, ինչպե՞ս է մեզ օգնում ավելի լավ հասկանալ մահվան բնույթը։ 2. Աշխարհը հեղեղված է հոգու անմահության տեսությամբ իր անթիվ­անհամար ճյուղավորումներով։ Ինչո՞ւ է այդ դեպքում մեռելների վիճակի մասին մեր լուրն այդ աստիճան կարևոր։ Ինչո՞ւ է նույնիսկ քրիստոնյաների շրջանում այնքան ուժեղ ընդդիմության հանդիպում այն ուսմունքը, որն իրականում հիասքանչ ուսմունք է։ 3. Մեռելների վիճակի մասին ընկալումը ինչպե՞ս կարող է պաշտպանել մեզ նրանից, ինչը կարող է «հայտնվել» մեր աչքերի առաջ։ Այսինքն, ինչո՞ւ չպետք է միշտ վստահենք մեր տեսածին, հատկապես, եթե այն, ինչ տեսնում ենք կամ կարծում ենք, թե տեսնում ենք, մահացած բարեկամի հոգին է, ինչպես շատերն են հայտարարել, թե տեսել են։

աս 4 35 ԴԱՍ 4 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 15–21 ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆՅԱՆ ՀՈՒՅՍԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Հոբ 19.25–27, Ա Տիմոթեոսին 6.16, Սաղմոսներ 49, Սաղմոսներ 71, Եսայի 26.14,19, Դանիել 12։ Հիշելու համարը. «Հավատով Աբրահամն Իսահակին զոհ մատուցեց, երբ փորձվեց. նա, որ խոստումն ընդունել էր, իր միակ որդուն զոհ մատուցեց։ … Աբրահամը մտածեց, որ Աստված կարող է Իսահակին մեռելներից էլ հարություն տալ, ուստի նա հետ ստացավ իր որդուն» (Եբրայեցիներին 11.17,19)։ Հինկտակարանյան հույսը հիմնավորվում է ոչ թե հոգու անմահության վերաբերյալ հունական փիլիսոփայության գաղափարներով, այլ մեռելների վերջնական հարության մասին աստվածաշնչյան ուսմունքով։ Սակայն ինչպե՞ս կարող է կրկին կյանքի կոչվել այլևս գոյություն չունեցող մարդկային մարմինը, որը կա՛մ դիակիզվել է, կա՛մ քայքայվել` թաղված լինելով հողում։ Ինչպե՞ս կարող է մարդը, որ մահացել է դարեր, միգուցե հազարամյակներ առաջ, կրկին վերականգնել սեփական ինքնությունը։Այսհարցերը ստիպում են մեզ խորհել կյանքի առեղծվածի մասին։ Մենք ողջ ենք և վայելում ենք կյանքը, որն Աստված ողորմածաբար մեզ է շնորհում ամեն օր։ Նույնիսկ մոտ գտնվելով կյանքի գերբնական ծագումը հասկանալուն՝ մենք գիտենք, որ Աստված կյանքն արարեց ոչնչից Իր Խոսքի զորությամբ (Ծննդոց 1, Սաղմոսներ 33.6,9)։ Այսպիսով, եթե Աստված առաջին անգամ կարողացավ երկրի վրա կյանք արարել ոչնչից (լատիներեն՝ էքս նիհիլո), ինչո՞ւ մենք պետք է կասկածենք մարդկային կյանքը վերստեղծելու և դրա նախնական ինքնությունը վերականգնելու Նրա ունակությանը։ Այս շաբաթ կուսումնասիրենք, թե ինչպես է վերջնական հարության գաղափարը բացահայտվում հինկտակարանյան ժամանակներում՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Հոբի, որոշ սաղմոսերգուների, ինչպես նաև Եսայի և Դանիել մարգարեների ներկայացրած պնդումների վրա։

36 ­աս 4 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 16 «Աստծուն եմ տեսնելու» ­Կար­դա­ցե՛ք Հոբ 19.25–27 հա­մար­նե­րը և հա­մե­մա­տե՛ք Հով­հան­նես 1.18 և Ա Տի­մո­թեո­սին 6.16 հա­մար­նե­րի հետ։ Ե՞րբ և­ի՞նչ պայ­մաննե­րում էր նա ակն­կա­լում «տես­նել Աստ­ծուն»։ ________________________________________________________________________ Կյանքն արդար չէ։ Մենք սրան բախվում ենք, հատկապես, երբ տեսնում ենք «արդարին» տառապելիս և «ամբարիշտին» բարգավաճելիս (տե՛ս Սաղմոսներ 73.12–17, Մաղաքիա 3.14–18)։ Օրինակ Հոբը «կատարյալ և արդար էր», «աստվածավախ էր» և «չարությունից հեռու էր մնում» (Հոբ 1.1)։ Եվ այդուհանդերձ, Աստված թույլ տվեց, որ սատանան նրան վնասի իր կործանարար ազդեցությամբ։ Նրա մարմինը քայքայվում էր սարսափելի հիվանդությունից (Հոբ 2.1–8)։ Նյութական տեսանկյունից նա կորցրեց իր հոտերն ու սեփականությունը (Հոբ 1.13–17)։ Կորցրեց նաև իր ծառաներին ու սեփական երեխաներին (Հոբ 1.16,18)։ Իսկ հուզական տեսանկյունից շրջապատված էր այնպիսի ընկերներով, որոնք Հոբին մեղադրում էին, թե նա անապաշխար մեղավոր է, ով արժանի էր նրան, ինչ ստացավ (Հոբ 4.1–5.27, Հոբ 8.1–22, Հոբ 11.1–20 և այլն)։ Նույնիսկ նրա սեփական կինն ասաց. «Դեռ քո կատարելությանը կառչա՞ծ ես։ Աստծուն հայհոյի՛ր ու մեռի՛ր» (Հոբ 2.9)։ Հոբը չէր գիտակցում, որ դարձել է Աստծո և սատանայի միջև ընթացող տիեզերական բախման էպիկենտրոնը։ Ճնշված այդ պայքարներից՝ նա զղջաց, որ լույս աշխարհ է եկել, և կամենում էր ընդհանրապես ծնված չլինել (Հոբ 3.1–26)։ Սակայն նրա անպայմանական հավատարմությունն առ Աստված հրաշալի կերպով արտահայտված է հետևյալ բառերում. «Թե որ ինձ սպանի էլ, ես Իրեն եմ հուսալու» (Հոբ 13.15)։ Նույնիսկ ենթադրելով, որ շուտով իր կյանքը կավարտվի՝ նա հավատացած էր, որ վերջին խոսքը մահվանը չի լինելու։ Մեծ վստահությամբ նա ասում է, որ թեև ինքը մեռնի, իր Փրկիչը մի օր ոտքի կկանգնի, և ինքը՝ Հոբն իր մարմինը հագած կտեսնի Աստծուն (Հոբ 19.25–27)։ «Սա հարության մասին անվրեպ ակնարկ է»։ ՅՕԱ աստվածաշնչյան մեկնաբանություններ, հատոր 3, էջ 549։ Ինչպիսի՜ փառահեղ հույս այս մեծ ողբերգության մեջ։ Շրջապատված հիվանդությամբ ու ցավով, տնտեսական անկումով, հասա­

աս 4 37 րակության կողմից տրվող կշտամբանքով, ինչպես նաև հուզական թուլացմամբ՝ Հոբը դեռևս հավատում էր, որ կգա մի օր, երբ ինքը հարություն կառնի մեռելներից և կտեսնի իր սիրելի Փրկչին։ Իրականում, հարության մասին Հոբի հայտարարությունը լցված էր միևնույն հավաստիացմամբ, որը դարեր անց Մարթան ասաց Հիսուսին. «Գիտեմ, որ հարություն կառնի (Ղազարոսը) վերջին օրը՝ հարության ժամանակ» (Հովհաննես 11.24)։ Հոբը Մարթայի նման պետք է այս խոստմանը կառչեր հավատով, եթե անգամ, ի տարբերություն Մարթայի, նրան կարճ ժամանակ անց չտրվեց իր հավատի զգայական ապացույցը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել վստա­հել Աստ­ծուն նույ­նիսկ կյան­քի դա­ժան ա­նար­դա­րու­թյան պայ­ման­նե­րում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 17 «Գերեզմանի ձեռքից» ­Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս­ներ 49­ը։ Ի՞նչն է ստի­պում սաղ­մո­սեր­գուին այս­քան վստահ լի­նել իր վերջ­նա­կան հա­րու­թյան մեջ (­Սաղ­մոս­ներ 49.15)՝ հա­կա­ռակ նրանց, ով­քեր վե­րա­ցան ա­ռանց այդ հա­վաստիաց­ման (­Սաղ­մոս­ներ 49.6–14)։ ________________________________________________________________________ Սաղմոսներ 49 ը խոսում է հիմարների կեղծ վստահության մասին, որոնք, «իրենց ունեցվածքի վրա հույս դրած, պարծենում են իրենց մեծ հարստությամբ» (Սաղմոսներ 49.6), որոնք իրենց երկրներն էլ կոչում են իրենց անուններով (Սաղմոսներ 49.11), և որոնք ապրում են միայն իրենց անձը օրհնելու համար (Սաղմոսներ 49.18)։ Նրանք այնպես են վարվում, ասես իրենց տներն ու սեփական փառքը հավերժ են (Սաղմոսներ 49.11,17)։ Սակայն հիմարները մոռանում են, որ իրենց պատիվը հօդս է ցնդում, իսկ իրենք կորչում են ինչպես անասունները (Սաղմոսներ 49.12)։ «Ոչխարների պես նրանք գերեզմանի պիտի մատնվեն. մահը նրանց հովիվն է … և նրանց կերպարանքը կմաշվի գերեզմանում՝ իրենց բնակարաններից դուրս» (Սաղմոսներ 49.14)։ Ինչպես դարեր առաջ ասել է Հոբը. «Իմ մոր արգանդից մերկ եմ դուրս եկել, մերկ էլ այնտեղ պիտի վերադառնամ» (Հոբ 1.21, Ա Տիմոթեոսին 6.7)։ Սաղմոսերգուն նշում է, որ մահանում են ինչպես հիմար­

38 ­աս 4 ները, այնպես էլ իմաստունները, և «իրենց հարստությունը թողնում են ուրիշներին» (Սաղմոսներ 49.10)։ Սակայն նրանց մեջ արմատական հակադրություն կա։ Մի կողմից ներկայացված են հիմարները, որոնք կորչում են, չնայած որ փորձում են հավաստիացում գտնել իրենց ժամանակավոր ունեցվածքի և ձեռքբերումների մեջ։ Դրան հակառակ՝ իմաստունը նայում է մարդկային պատմությունից ու գերեզմանի ճաղերից այն կողմ և փառահեղ պարգևին, որն Աստված պատրաստել է իր համար (Ա Պետրոս 1.4)։ Այս ընկալումը պահելով մտքում՝ սաղմոսերգուն կարող է վստահաբար ասել. «Բայց Տերն իմ անձը կփրկի գերեզմանի ձեռքից, որովհետև Նա ընդունում է ինձ» (Սաղմոսներ 49.15)։ Համապատասխանելով հինկտակարանյան հույսին՝ այս հայտարարությունը չի ակնարկում, որ մահվան ժամին սաղմոսերգուի հոգին անմիջապես երկինք կթռչի: Սաղմոսերգուն պարզապես ասում է, որ հավերժ չի մնալու գերեզմանում։ Կգա ժամանակ, երբ Աստված կփրկագնի նրան մահից և կտանի երկնային պալատներ։ Կրկին ու կրկին նկարագրվում է ապագա հարության հավաստիացումը և այժմյան գոյությանը հաղորդում հույս, հավաստիացում և իմաստ։ Այսպիսով իմաստունները կստանան ավելի փառահեղ և հավիտենական պարգև, քան հիմարները կարող են երբևէ հավաքել իրենց համար այս կարճատև կյանքի ընթացքում։ Ի՞նչ կերպ և­ ի՞նչ ե­ղա­նա­կով եք ա­կա­նա­տես ե­ղել այն մարդ­կանց անմ­տու­թյա­նը, ո­րոնք վստա­հում են ի­րենց սե­փա­կան ու­նեց­վածքին ու ձեռք­բե­րում­նե­րին։ Ձեր աչ­քը մշտա­պես խա­չին հա­ռած լինելն ինչ­պե՞ս կա­րող է պաշտ­պա­նել ձեզ միև­նույն մո­լո­րու­թյան մեջ ընկ­նե­լուց։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 18 «Երկրի անդունդից» ­Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս­ներ 71­ը։ Ի՞նչ նկա­տի ու­նի սաղ­մո­սեր­գուն, երբ խնդրում է Աստ­ծուն դարձ­յալ ի­րեն հա­նել երկ­րի ան­դուն­դից (­Սաղ­մոս­ներ 71.20)։ Սաղմոս 49 ում մենք տեսնում ենք առ հարության գաղափարն արտահայտված հուզիչ հույս՝ հակառակ հիմարների կեղծ հույսերի, որոնք

աս 4 39 վստահում են իրենց հարստությանը։ Սաղմոսներ 71 ում սաղմոսերգուն ապահովություն ու հույս է փնտրում Աստծո մոտ՝ շրջապատված լինելով թշնամիներով և կեղծ մեղադրանքներ առաջադրողներով, որոնք ասում են, թե Աստված լքել է նրան (Սաղմոսներ 71.10,11)։ Իր փորձությունների մեջ էլ սաղմոսերգուն մխիթարություն ու վստահություն է գտնում՝ մտաբերելով, թե ինչպես է Աստված իր մասին հոգ տարել անցյալում։ Նախ նա գիտակցում է, որ Աստված իրեն պահպանել է իր ծննդյան պահից սկսած և նույնիսկ հանել է իրեն իր մոր արգանդից (Սաղմոսներ 71.6)։ Հետո նա ընդունում է, որ Աստված սովորեցրել է իրեն իր մանկությունից (Սաղմոսներ 71.17)։ Այն վստահությամբ, որ Աստված իր վեմն ու իր ամրոցն է, սաղմոսերգուն խնդրում է Նրան. «Ապավինության վե՛մ եղիր ինձ համար, որ միշտ գամ Քեզ մոտ» (Սաղմոսներ 71.3)։ «Իմ ծերության ժամանակ մի կողմ մի՛ նետիր ինձ. մի՛ լքիր ինձ զորությունս պակասելիս» (Սաղմոսներ 71.9)։ «Ո՜վ Աստված, մի՛ հեռացիր ինձնից. ո՛վ իմ Աստված, շուտ օգնի՛ր ինձ» (Սաղմոսներ 71.12)։ Այնուհետև սաղմոսերգուն ավելացնում է. «Դու, որ նեղություններ և չարչարանքներ ցույց տվեցիր ինձ, դարձյալ Դու ես, որ կենդանացնում ես ինձ, դարձյալ Դու ես ինձ հանում երկրի անդունդից» (Սաղմոսներ 71.20)։ «Երկրի անդունդից» արտահայտությունը կարող է տառացիորեն ընկալվել որպես սաղմոսերգուի ապագա հարությանը վերաբերող ակնարկ։ Սակայն համատեքստն ասես նպաստում է սաղմոսերգուի խորը ընկճախտի մեջ լինելու փոխաբերական նկարագրությանը, ասես երկիրը կուլ է տալիս նրան (համեմատե՛ք Սաղմոսներ 88.6 և Սաղմոսներ 130.1 համարների հետ)։ Այսպիսով, կարող ենք ասել, որ «սա հիմնականում փոխաբերական խոսք է, բայց այստեղ նաև ֆիզիկական հարության ակնարկ կա»: Էնդրյուսի Աստվածաշնչի ուսումնասիրություն, Սաղմոսներ 71.20 համարի վերաբերյալ ծանոթագրություն։Իվերջոշատ կարևոր է նկատել, որ ինչպիսին էլ լինի մեր իրավիճակը, Աստված միշտ մեր կողքին է, Նա հոգ է տանում մեր մասին, և մեր վերջնական հույսը կապված չէ այս աշխարհի հետ. այն կապված է գալիք աշխարհի՝ հավիտենական կյանքի հետ, որը մեզ տրված է Հիսուսով Նրա վերադարձին հարության տեսքով։ ­Մենք բո­լորս ու­նե­ցել ենք հիաս­թա­փու­թյան սար­սա­փե­լի պա­հեր։ Այն փաս­տը, որ Աստ­ված ձեզ հետ է ե­ղել անց­յա­լում, ինչ­պե՞ս կարող է օգ­նել ձեզ ա­ռաջ շարժ­վել հա­վա­տով և վս­տա­հել Աստ­ծուն այն պա­հե­րին, երբ Նա հե­ռու է թվում։

40 ­աս 4 ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 19 «Քո մեռելները պիտի կենդանանան» ­Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յի 26.14 և 19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ հա­կադ­րու­թյուն կա նրանց մեջ, ով­քեր մե­կընդ­միշտ վե­րա­նա­լու են (Ե­սա­յի 26.14, տե՛ս նաև Մա­ղա­քիա 4.1), և նրանց մեջ, ով­քեր հա­վի­տե­նա­կան կյանքն են ժա­ռան­գե­լու (Ե­սա­յի 26.19)։ Եսայի մարգարեի գիրքը ներկայացնում է Աստծո մեծության և մեր մարդկային թուլությունների միջև եղած մեծագույն հակադրությունը (տե՛ս Եսայի 40)։ Մենք նման ենք չորացող խոտի և թառամող ծաղկի, իսկ Աստծո Խոսքը մնում է հավիտյան (Եսայի 40.6–8)։ Եվ ի հեճուկս մեր մարդկային մեղսավորությանը՝ Աստծո փրկարար շնորհը հասանելի է բոլոր մարդկանց և գործում է նույնիսկ հեթանոսների համար, որոնք ընդունում են Նրա ուխտը և պահում են շաբաթը (Եսայի 56)։ Եսայի մարգարեի գրքում հարության հույսը զգալիորեն ընդլայնված է։ Մինչ հարությանը վերաբերող աստվածաշնչյան նախորդ ակնարկները ներկայացված են ավելի անձնական տեսանկյունից (Հոբ 19.25–27, Սաղմոսներ 49.15, Սաղմոսներ 71.20), Եսայի մարգարեն այդ մասին խոսում է ներառելով ինչպես իրեն, այնպես էլ հավատացյալների ուխտի համայնքը (Եսայի 26.19)։ Եսայի 26 րդ գլուխը հակադրում է ամբարիշտների ու արդարների տարբեր ճակատագրերը։ Մի կողմից՝ ամբարիշտները մեռած կմնան, առանց երբևէ կրկին կյանքի կոչվելու, առնվազն «երկրորդ մահից» հետո(Հայտնություն 21.8)։ Նրանք վերջնականապես կկործանվեն, նրանց մասին ողջ հիշողությունը հավիտյանս հավիտենից կկորչի (Եսայի 26.14)։ Այս հատվածն ընդգծում է այն ուսմունքը, որ մահից հետո կենդանի մնացած հոգիներ կամ ոգիներ չկան: Խոսելով ամբարիշտների վերջնական ոչնչացման մասին, որը կգա ավելի ուշ, Տերը մեկ այլ տեղ հայտարարում է, որ ամբարիշտները ամբողջությամբ այրվելու են, նրանցից «արմատ և ոստ» չի թողնվելու» (Մաղաքիա 4.1)։ Մյուս կողմից՝ արդար մեռելները հարություն կառնեն՝ ստանալու իրենց օրհնված պարգևը։ Եսայի 25 րդ գլուխն ընդգծում է, որ Տեր Աստվածը «պիտի կլանի մահն առհավետ» և «պիտի սրբի արտասուքը բոլորի երեսից» (Եսայի 25.8)։ Եսայի 26 րդ գլխում գտնում ենք հետևյալ խոսքերը. «Քո մեռելները պիտի կենդանանան, նրանց դիակները ոտքի

աս 4 4 պիտի կանգնեն. արթնացե՛ք և ցնծացե՛ք, ո՛վ փոշու բնակիչներ, որովհետև քո ցողը դալարի վրայի ցող է. այն ստվերների երկրի վրա պիտի տեղացնես» (Եսայի 26.19)։ Փրկված բոլոր արդարները պետք է մասնակցեն այն խնջույքին, որը տերը պատրաստելու է բոլոր ժողովուրդների համար (Եսայի 25.6)։ Վերջնական հարությունը իրար հետ մեկտեղ կհավաքի բոլոր դարերի բոլոր արդարներին՝ ներառյալ ձեր սիրելիներին, որոնք արդեն ննջել են Քրիստոսում։ Պատ­կե­րաց­րե՛ք՝ ե­թե ոչ մի հույս, հա­վաս­տիա­ցում կամ որևէ պատճառ չու­նե­նա­յինք մտա­ծե­լու, որ մա­հով ա­մեն ինչ մեզ հա­մար վերջա­ցած չէ։ Հե­տո, ա­վե­լի վատ, մեզ երբևէ ճա­նա­չող բո­լոր մար­դիկ կմա­հա­նան, և շու­տով կգա ժա­մա­նակ՝ ա­սես մենք երբևէ գո­յու­թյուն չենք էլ ու­նե­ցել, և մեր կյան­քը եր­բեք ո­չինչ չի էլ նշա­նա­կել։ Ինչ­պե՞ս է այս ճա­կա­տա­գի­րը հա­կադր­վում այն հույ­սին, ո­րը մենք ու­նենք։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 20 Նրանք, ովքեր քնած են հողի մեջ Ինչպես կտեսնենք, Նոր Կտակարանը շատ է խոսում մեռելների հարության մասին, և ինչպես արդեն տեսանք, մեռելների հարության գաղափարը հանդիպում է նաև Հին Կտակարանում։ Հինկտակարանյան ժամանակների մարդիկ ունեին վերջնական հարության այն նույն հույսը, որն ունենք մենք այժմ։ Հիսուսի ժամանակներում ապրող Մարթան արդեն ուներ այդ հույսը (Հովհաննես 11.24)։ Կասկած չկա, որ նույնիսկ այն ժամանակ հրեաները տեղյակ էին վերջին օրերին սպասվելիք հարության մասին, անգամ եթե ոչ բոլորն էին դրան հավատում (տե՛ս Գործք առաքելոց 23.8)։ ­Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 12­րդ գ­լու­խը։ Հա­րու­թյան ի՞նչ հույս ենք գտնում այդ­տեղ՝ այս մեծ մար­գա­րեի գրվածք­նե­րում։ ________________________________________________________________________ Դանիել 12.1 համարը խոսում է «մեծ իշխան» Միքայելի մասին, ում ինքնության մասին շատ վեճեր են ծավալվել։ Քանի որ Դանիելի գրքում ներկայացված բոլոր մեծագույն տեսիլքները եզրափակվում են Քրիստոսի ու Նրա արքայության հայտնությամբ, նույնը պետք է որ տեղին լինի այս որոշակի հատվածի համար։ Դանիելի գրքում հանդիպում ենք ակնարկների այն մասին, որ Աստվածային Էակը ինքը «զորքերի Իշխանն» է (Դանիել 8.11), «Իշխանաց իշխանը» (Դանիել 8.25), «Մեսիան՝ Առաջնորդը» (Դանիել 9.25) և վերջապես «մեծ իշխան Միքայելը» (Դանիել

42 ­աս 4 12.1)։ Ուստի պետք է Միքայելին նույնականացնենք որպես Քրիստոս։ Մինչև հիմա դիտարկված հինկտակարանյան տեքստերը (Հոբ 19.25–27, Սաղմոսներ 49.15, Սաղմոսներ 71.20, Եսայի 26.19) խոսում են արդարների հարության մասին։ Սակայն Դանիել 12 րդ գլուխը պատմում է ինչպես արդարների, այնպես էլ ամբարիշտների հարության մասին։ Երբ Միքայելը ոտքի է կանգնում, «երկրի հողում քնածներից շատերը պիտի արթնանան, ոմանք՝ ի հավիտենական կյանք, իսկ ոմանք էլ՝ ի հավիտենական նախատինք և անարգանք» (Դանիել 12.2)։ Շատերը համարում են, որ այս տեքստը խոսում է Քրիստոսի վերադարձին որոշակի մարդկանց՝ ինչպես հավատարիմ, այնպես էլ անհավատարիմ, հատուկ հարության մասին։ «Գերեզմանները բացվում են, և «երկրի հողում ննջածներից շատերն» արթնանում են` «ոմանք` ի հավիտենական կյանք, իսկ ոմանք` ի հավիտենական նախատինք և անարգանք» (Դանիել 12.2): Բոլոր նրանք, ովքեր մեռել էին` հավատալով երրորդ հրեշտակի պատգամին, գերեզմաններից դուրս են գալիս փառավորված` լսելու Աստծո խաղաղության ուխտը նրանց հետ, ովքեր պահել են Նրա օրենքը: Հարություն են առնում նաև «նրանք, որ խոցեցին նրան» (Հայտնություն 1.7), որ ծաղրեցին Քրիստոսին Իր մահացու հոգեվարքի ժամին, և Նրա ճշմարտության ու Նրա ժողովրդի ամենակատաղի թշնամիները, որպեսզի տեսնեն Նրան Իր փառքի մեջ և այն պատիվը, որին արժանանում են հավատարիմներն ու հնազանդները»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 637։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 21 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Մարգարեներ և թագավորներ գրքի 722–733 էջերի «Ապագա փառքի տեսիլքները» գլուխը։ Ժամանակակից գիտությունը սովորեցնում է, որ նյութը կազմված է ատոմներից, որոնք էլ իրենց հերթին կազմված են երկու ավելի փոքր մասնիկներից՝ քվարկներից և լեպտոններից, որոնք համարվում են ողջ ֆիզիկական իրողության հիմնաքարերը։ Եթե ֆիզիկական աշխարհի կորիզը կազմում են քվարկներն ու լեպտոնները, ապա չի՞ կարող արդյոք Աստված, Ով ոչ միայն արարել և պահում է այս աշխարհը, պարզապես վերափոխել քվարկներն ու լեպտոնները, երբ գա մեզ հարություն տալու ժամանակը։ Ծաղրելով հարությունը՝ աթեիստ Բերտրան Ռասելը հարց է տվել, թե ինչ է պատահում այն մարդկանց հետ, ում կերել

աս 4 43 են մարդակերները, քանի որ նրանց մարմիններն այժմ մարդակերների մարմինների մաս են կազմում, ով ինչ է ստանալու հարության ժամանակ։ Բայց ենթադրենք, որ Տերը ինչ որ տեղից պարզապես վերցնում է քվարկներն ու լեպտոնները՝ գոյության վերջնական հիմնաքարերը, և հիմնվելով մեզանից յուրաքանչյուրի մասին ունեցած տեղեկության վրա, վերականգնում է մեզ այդ քվարկներից և լեպտոններից: Նրան պետք չեն մեր նախնական քվարկներն ու լեպտոնները. ցանկացածները հարմար կլինեն: Կամ, իրականում, Նա կարող է պարզապես նոր քվարկներ և լեպտոններ ստեղծել Իր խոսքով և հենց այդտեղից սկսել: Ինչպես էլ որ Նա անի դա, Աստված, ով արարել է տիեզերքը, կարող է վերստեղծել մեզ, ինչը Նա խոստանում է անել հարության ժամանակ։ «Կյանք Տվողը կյանքի կկոչի Իր փրկագնվածներին առաջին հարության ժամանակ, և մինչ այդ հաղթական ժամը, երբ կհնչի վերջին փողը, և հսկայական բանակը դուրս կգա դեպի հավերժական հաղթանակ, յուրաքանչյուր քնած սուրբ կպահվի ապահով՝ որպես թանկարժեք գոհար, որին Աստված անունով է ճանաչում: Փրկչի զորությամբ, որը ապրել է նրանց մեջ նրանց կենդանության տարիներին, և քանի որ նրանք աստվածային բնության հաղորդակիցներ էին, նրանք հարություն են առնում մեռելներից»։ Էլեն Ուայթի մեկնաբանություններ, ՅՕԱ աստվածաշնչյան մեկնաբանություններ, հատոր 4, էջ 1143։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Գոյություն ունի մոտ 2 տրիլիոն գալակտիկա, որոնցից յուրաքանչյուրը բաղկացած է միլիարդավոր աստղերից: Այս աստղերից որոշներն ունեն իրենց շուրջը պտտվող մոլորակներ, ճիշտ այնպես, ինչպես մեր արեգակնային համակարգի մոլորակներն են պտտվում արեգակի շուրջը: Այժմ խորհե՛ք Աստծո անհավատալի զորության մասին, Ով ոչ միայն արարել է այս բոլոր աստղերը, այլև պահպանում է և գիտի նրանց անուններով (Սաղմոսներ 147.4): Թեև այս զարմանահրաշ իրականությունը չի ապացուցում, որ այս նույն Աստվածը կարող է հարություն տալ մեռելներին կամ կանի դա, ինչպե՞ս է այն մեզ բացահայտում նույն ահռելի զորությունը, որն Աստված ունի, և ինչու հարության նման մի բանը Նրա ուժերից վեր չի կարող լինել: 2. Եբրայեցիներին 11 րդ գլուխն ընդգծում է հնագույն ժամանակների այսպես կոչված «հավատի հերոսներից» շատերի հավատարմությունն ու ակնկալիքները։ Ինչպե՞ս կարող է այս գլուխը հարստացնել մեր հասկացողությունը հինկտակարանյան հերոսների հույսի մասին, որը նրանք ունեին նույնիսկ մինչև Հիսուսի հարությունը:

44 ­աս 5 ԴԱՍ 5 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 22–28 ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆԱԽՔԱՆ ԽԱՉԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Հուդա 9, Ղուկաս 9.28–36, Գ Թագավորների 17.8–24, Ղուկաս 7.11–17, Մարկոս 5.35–43, Հովհաննես 11.1–44 Հիշելու համարը. «Հիսուսը նրան ասաց. «Ես եմ հարությունը և կյանքը. ով հավատում է Ինձ, թեկուզ և մեռնի, կապրի։ Եվ ամեն ոք, ով կենդանի է ու Ինձ հավատում է, հավիտյան չի մեռնի։ Սրան հավատո՞ւմ ես»» (Հովհաննես 11.25,26)։ Հարության մասին հինկտակարանյան հիշատակումները, որոնք մենք մինչ այժմ դիտարկել ենք, հիմնականում հիմնված են եղել անձնական ակնկալիքների (Հոբ 19.25–27, Եբրայեցիներին 11.17–19, Սաղմոսներ 49.15, Սաղմոսներ 71.20), ինչպես նաև ապագա խոստումների (Դանիել 12.1,2, 13) վրա։ Այնուամենայնիվ, մենք ունենք նաև աստվածաշունչ արձանագրություններ այն դեպքերի մասին, երբ մարդիկ իսկապես հարություն են առել մեռելներից: Մովսեսի հարությունն արձանագրված է որպես առաջին հարություն (Հուդա 9, Ղուկաս 9.28–36)։ Իսրայելի միապետության ժամանակ հարություն առան նաև Սարեփթա քաղաքում ապրող որբևայրու (Գ Թագավորների 17.8–24), ինչպես նաև սունամացի կնոջ որդիները (Դ Թագավորների 4.18–37)։ Երկրում ապրելու տարիներին Քրիստոսը հարություն տվեց Նային քաղաքի որբևայրու որդուն (Ղուկաս 7.11–17), Հայրոսի աղջկան (Ղուկաս 8.40–56), հետո Ղազարոսին (Հովհաննես 11)։ Բացի Մովսեսից, այս բոլոր մարդիկ հարություն առան որպես մահկանացուներ, որոնք վերջում էլի մահանալու էին։ Այս դեպքերը ևս հաստատում են մահացածների անգիտակից լինելու վերաբերյալ աստվածաշնչյան ուսմունքը (Հոբ 3.11–13, Սաղմոսներ 115.17, Սաղմոսներ 146.4, Ժողովող 9.5,10): Այս պատմություններից և ոչ մեկում, ոչ էլ հարության մասին պատմող որևէ այլ աստվածաշնչյան դրվագի մեջ ակնարկ անգամ չկա հետմահու կյանքի մասին։

աս 5 45 Այս շաբաթ ավելի խորապես կուսումնասիրենք հարության այն դեպքերը, որոնք տեղի ունեցան նախքան Քրիստոսի սեփական մահն ու հարությունը։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 23 Մովսեսի հարությունը ­Կար­դա­ցե՛ք Հու­դա 9 և Ղու­կաս 9.28–36 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ա­պացույց­ներ եք գտնում այս տեքս­տե­րում Մով­սե­սի՝ մարմ­նով հա­րություն առ­նե­լու մա­սին։ ________________________________________________________________________ Որոշ հույն եկեղեցու հայրեր Ալեքսանդրիայից առարկում էին, թե երբ Մովսեսը մահացավ, երկու Մովսես էին երևում, մեկը՝ կենդանի հոգի, մյուսը՝ մեռած մարմին, մեկը հրեշտակների հետ համբարձվում էր երկինք, մյուսը թաղված էր հողի մեջ (տե՛ս Որոգինես, Զրույցներ Հեսուի մասին 2.1, Կղեմես Ալեքսանդրացի, Ստրոմատիս 6.15)։ Հոգու ընդունման և մարմնի թաղման միջև տարանջատման այս գաղափարն իմաստ կարող է ունենալ նրանց համար, ովքեր հավատում են հոգու անմահության հունական տեսությանը, սակայն այս տեսությունն Աստվածաշնչում գտնել հնարավոր չէ։ Հուդա 9­րդ համարը հաստատում է Մովսեսի մարմնի հարության աստվածաշնչյան ուսմունքը, քանի որ վիճաբանությունը «Մովսեսի մարմնի մասին» էր, ոչ թե ենթադրյալ կենդանի մնացած հոգու։ Բ Օրենք 34.5–7 համարներում ասվում է, որ Մովսեսը մահացավ 120 տարեկան հասակում, և Տերը նրան թաղեց թաքնված մի վայրում՝ Մովաբի երկրի ձորում։ Սակայն Մովսեսը շատ երկար չմնաց գերեզմանում։ «Քրիստոսն Ինքը, այն հրեշտակների հետ, որոնք թաղել էին Մովսեսին, իջավ երկնքից՝ կյանքի կոչելու ննջած սուրբին։ … Քրիստոսն առաջին անգամ պետք է կյանք տար մեռածին։ Երբ կյանքի Իշխանն ու լուսարձակող հրեշտակները մոտեցան գերեզմանին, սատանան անհանգստացավ իր գերակայության համար։ … Քրիստոսը չիջավ սատանայի հետ հակամարտության մեջ մտնելու աստիճանի։ … Քրիստոսն ընդամենը ամեն ինչ վերագրեց Իր Հորն ու ասաց. «Տերը թող քեզ նախատի» (Հուդա 9)։ … Հարությունը մեկընդմիշտ երաշխավորվեց։ Սատանան զրկվեց իր որսից. արդար մեռելները նորից են ապրելու»։ Էլեն Ուայթ, Նահապետներ և մարգարեներ, էջ 478,479։

46 ­աս 5 Մովսեսի հարության հստակ ապացույցը մենք տեսնում ենք այլակերպման ժամանակ։ Այլակերպման սարի վրա Մովսեսը հայտնվում է Եղիա մարգարեի հետ, ով համբարձվել էր առանց մահ ճաշակելու (Դ Թագավորների 2.1–11)։ Մովսեսն ու Եղիան նույնիսկ խոսում են Հիսուսի հետ (տե՛ս Ղուկաս 9.28–36)։ «Եվ ահա Նրա հետ խոսում էին երկու մարդ, որ Մովսեսն ու Եղիան էին։ Նրանք, փառքով երևալով, Նրա վախճանի մասին էին խոսում, որ կատարվելու էր Երուսաղեմում» (Ղուկաս 9.30,31)։ Այստեղ անկասկած խոսվում է Մովսեսի մարմնական հայտնության մասին, որը մեղքի ու մահվան նկատմամբ Քրիստոսի գալիք հաղթանակի ապացույցն էր։ Այլակերպման սարի վրա Հիսուսին հայտնվել էին հենց Մովսեսն ու Եղիան, ոչ թե նրանց «հոգիները» (չէ որ Եղիան ընդհանրապես չի էլ մահացել)։ ­Մով­սե­սին թույլ չտրվեց մտնել երկ­րա­յին Քա­նան (Բ Օ­րենք 34.1–4), սա­կայն նա վերց­վեց երկ­նա­յին Քա­նան։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեցնում այն մա­սին, թե ինչ­պես Աստ­ված «մեր մեջ ներ­գոր­ծող զո­րությամբ կա­րող է ա­ռա­տու­թյամբ ա­մեն բա­նից ա­վե­լին ա­նել, քան որ խնդրում ենք ու ի­մա­նում» (Ե­փե­սա­ցի­նե­րին 3.20)։ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 24 Հինկտակարանյան երկու դեպք ­Կար­դա­ցե՛ք Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 17.8–24 և Դ Թա­գա­վոր­նե­րի 4.18–37 հա­մար­նե­րը։ Հա­րու­թյան այս եր­կու պատ­մու­թյուն­նե­րի մեջ ի՞նչ նմա­նու­թյուն­ներ ու տար­բե­րու­թյուն­ներ եք տես­նում։ Եբրայեցիներին թղթի 11 րդ գլխում կարդում ենք, որ հավատով «կանայք իրենց մեռելներին հարության միջոցով վերստացան» (Եբրայեցիներին 11.35)։ Հենց սա տեղի ունեցավ վերոնշյալ տեքստերում նկարագրված հարությունների ժամանակ։ Առաջին հարությունը (տե՛ս Գ Թագավորների 17.8–24) տեղի ունեցավ Իսրայելում համատարած հավատուրացության ժամանակ, որն Աքաաբ թագավորի ու նրա հեթանոս կնոջ՝ Հեզաբելի կառավարման հետևանքն էր։ Քանի որ երկրում սարսափելի երաշտ էր, Տերը հրամայեց Եղիային գնալ Սարեփթա քաղաք, որն Իսրայելի տարածքից դուրս էր գտնվում։ Այնտեղ Եղիան հանդիպեց աղքատ փյունիկացի այրուն, ով իր և որդու համար վերջին աղքատիկ ուտեստն էր պատրաստե­

աս 5 47 լու, որն ուտելուց հետո նրանք մահանալու էին։ Սակայն նրանց կյանքը խնայվեց ալյուրի ու յուղի հրաշքի միջոցով, որոնք չէին վերջանում, մինչև որ երաշտը չավարտվեց։ Որոշ ժամանակ անց այդ կնոջ որդին հիվանդացավ ու մահացավ։ Հուսահատված մայրը աղաչեց Եղիային, որն էլ իր հերթին աղաղակեց Տիրոջը։ «Տերը լսեց Եղիայի ձայնը, և երեխայի շունչը վերադարձավ նրա մեջ, ու նա կենդանացավ» (Գ Թագավորների 17.22)։ Երկրորդ հարությունը (տե՛ս Դ Թագավորների 4.18–37) տեղի ունեցավ Սունամում՝ Գեղբուե լեռան հարավում գտնվող մի փոքրիկ գյուղում։ Եղիսեն օգնել էր մի աղքատ այրու վճարել պարտքերը շատ անոթներ յուղով լցնելու հրաշքի օգնությամբ (Դ Թագավորների 4.1–7)։ Ավելի ուշ Սունամում Եղիսեն հանդիպեց մի հարուստ ամուսնացած կնոջ, որը երեխաներ չուներ։ Մարգարեն ասաց, որ նա որդի կունենա, և կատարվեց ճիշտ այնպես, ինչպես կանխագուշակվել էր։ Երեխան մեծանում էր և առողջ էր, սակայն մի օր հիվանդացավ ու մահացավ։ Սունամացի կինը գնաց Կարմեղոս լեռ և Եղիսեին խնդրեց գալ իր հետ ու տեսնել իր որդուն։ Եղիսեն համառ ու շարունակական աղոթք արեց Աստծուն, և երեխան կենդանացավ։ Այս կանայք ունեին տարբեր ծագում ու կենսակերպ, սակայն միևնույն փրկարար հավատը։ Փյունիկացի այրին ընդունեց Եղիա մարգարեին ծայրահեղ ծանր շրջանում, երբ մարգարեի համար Իսրայելում մնալն ապահով չէր։ Սունամացի կինն ու նրա ամուսինը հատուկ սենյակ կառուցեցին, որտեղ Եղիսե մարգարեն կարող էր կանգ առնել իրենց տարածաշրջանով անցնելիս։ Երբ երկու երեխաները մահացան, նրանց հավատավոր մայրերը դիմեցին Աստծո մարգարեներին և տեսան իրենց երեխաների՝ նորից կյանքի կոչվելու երջանկությունը։ Ս­րանք հրա­շա­լի պատ­մու­թյուն­ներ են, սա­կայն քա­նի՜­քա­նի՜ նմանա­տիպ պատ­մու­թյուն­ներ չեն ա­վարտ­վել նման հրաշ­քով։ Այս տխուր փաստն ի՞նչ պետք է սո­վո­րեց­նի մեզ այն մա­սին, թե որ­քան կարևոր է մեր հա­վա­տի հա­մար ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում խոս­տացված հա­րու­թյու­նը»: Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 25 Նային քաղաքի այրու որդին Աստվածաշունչն ասում է, որ Հիսուսը «շրջում էր՝ բարիք գործելով ու սատանայից բռնված բոլորին բժշկելով, որովհետև Աստված Նրա հետ

48 ­աս 5 էր» (Գործք առաքելոց 10.38)։ Եվ իսկապես, բոլոր Ավետարանները լի են պատմություններով, որտեղ Հիսուսը ծառայում է շատ կարիքավոր ու տառապող հոգիներին, ահա թե ինչու հետագայում շատ հրեաներ հավատացին, որ Հիսուսը խոստացված Մեսիան էր։ «Կային ամբողջ գյուղեր, որտեղ ոչ մի հարկի տակ հիվանդի տնքոց անգամ չէր լսվում, քանի որ Նա անցել էր այդ գյուղերով և բժշկել մարդկանց բոլոր հիվանդությունները: Նրա գործերը վկայում էին Իր աստվածային օծության մասին: Նրա կյանքի յուրաքանչյուր գործողություն սեր ու գթություն էր արտահայտում: Նրա սիրտը քնքուշ կարեկցանքով էր համակված մարդկանց որդիների հանդեպ: Նա մարդկային բնություն առավ, որ անձամբ զգա մարդկանց կարիքները: Ամենաչքավորն ու նվաստն անգամ չէին վախենում մոտենալ Նրան: Նա գրավում էր նույնիսկ մանուկներին»։ Էլեն Ուայթ, Քայլեր դեպի Քրիստոս, էջ 11,12։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 7.11–17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կարևոր տար­բե­րություն կա ե­րեկ­վա դա­սի ըն­թաց­քում և­այս­տեղ մեր դի­տար­կած հարու­թյուն­նե­րի միջև։ ________________________________________________________________________ Գա­լի­լեա­յում Իր ծա­ռա­յու­թյան ըն­թաց­քում Հի­սու­սը բժշկում էր հի­վանդնե­րին և դուրս հա­նում դևե­րին։ Մի ան­գամ Նա և Իր հետևորդ­նե­րը մո­տենում էին Նա­յին քա­ղա­քի դար­պաս­նե­րին, երբ այդ դար­պաս­նե­րով անց­նում էր թաղ­ման թա­փո­րը։ Բաց դա­գա­ղի մեջ դրված էր տե­ղաբ­նակ այ­րու միակ որ­դին։ Անս­փոփ այ­րին ա­նընդ­հատ լաց էր լի­նում։ Վշ­տա­բեկ մոր նկատմամբ կա­րեկ­ցան­քով լի՝ Հի­սու­սը նրան ա­սաց. «­Մի՛ լար», այ­նու­հետև դի­մելով դա­գա­ղում պառ­կած մա­հա­ցած որ­դուն՝ հրա­մա­յեց. «­Պա­տա­նի՛, քե՛զ եմ ա­սում, վե՛ր կաց»։ Պա­տա­նին վե­րա­կեն­դա­նա­ցավ, և Հի­սու­սը «նրան իր մորը տվեց» (­Ղու­կաս 7.13–15)։ Հի­սու­սի ներ­կա­յու­թյունն ար­մա­տա­պես փոխեց սյու­ժեն, և հ­րաշ­քին ա­կա­նա­տես շատ մար­դիկ ի­մա­ցան, որ ոչ միայն զար­մա­նահ­րաշ բան է պա­տա­հել, այլ որ ի­րենց մեջ ապ­րում էր յու­րա­հատուկ մե­կը (նրանք Նրան ան­վա­նում էին «մեծ մար­գա­րե»)։ Եվ՛ փյունիկացի այրին (Գ Թագավորների 17.8–24), և՛ սունամացի կինը (Դ Թագավորների 4.18–37) օգնություն խնդրեցին, մեկը՝ Եղիայից, մյուսը՝ Եղիսեից։ Սակայն Նային քաղաքի այրին օգնություն ստացավ առանց նույնիսկ այդ մասին խնդրելու։ Սա նշանակում է, որ Աստված մեր մասին հոգ է տանում նույնիսկ այն ժամանակ, երբ մենք ի վիճակի չենք կամ մեզ անարժան ենք համարում օգնություն խնդրել Իրենից։

աս 5 49 Հիսուսը նկատեց խնդիրը և լուծեց այն, ինչը շատ հատկանշական էր Հիսուսի համար Իր ծառայության ողջ ընթացքում։ Ճշ­մա­րիտ կրո­նա­սի­րու­թյու­նը մեզ շրջա­պա­տող որ­բե­րի ու այ­րի­նե­րի մա­սին հոգ տա­նելն է (­Հա­կո­բոս 1.27)։ Թեև մենք չենք կա­րո­ղանա ա­նել այն­պի­սի հրաշք­ներ, ինչ­պի­սին ա­նում էր Հի­սու­սը, սա­կայն ի՞նչ կա­րող ենք ա­նել մեր շուր­ջը գտնվող տա­ռապ­յալ­նե­րին ծա­ռայե­լու հա­մար։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 26 Հայրոսի դուստրը Հիսուսի մահվանը և հարությանը նախորդող հարությունները չունեին էթնիկ խմբի կամ սոցիալական կարգավիճակի սահմանափակումներ։ Մովսեսը թերևս Աստծո ժողովրդի երբևէ ապրած ամենամեծ մահկանացու առաջնորդն է եղել (Բ Օրենք 34.10–12)։ Դրան հակառակ՝ աղքատ փյունիկիացի այրին նույնիսկ իսրայելացի չէր (Գ Թագավորների 17.9)։ Սունամացի կինն իր համայնքում հարուստ կին էր (Գ Թագավորների 4.8), սակայն հրեա չէր։ Նայինի այրին միայն մեկ որդի ուներ, ով հավանաբար և ապահովում էր նրան (Ղուկաս 7.12)։ Դրան հակառակ՝ Հայրոսը ղեկավարում էր ժողովարանը հավանաբար Կափառնայումում (Մարկոս 5.22)։ Անկախ այս մարդկանց մշակույթի ու սոցիալական կարգավիճակի տարբերությունից, նրանք բոլորն օրհնվեցին Աստծո կենսատու զորությամբ։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մար­կոս 5.21–24,35–43 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել մահ­վան մա­սին Քրիս­տո­սի խոս­քե­րից. «Ե­րե­խան մե­ռած չէ, այլ քնած է» (­Մար­կոս 5.39)։ Հայրոսի տասներկուամյա դուստրը մերձիմահ հիվանդ պառկած էր տանը։ Հայրոսը գնաց Հիսուսի մոտ և աղաչեց Նրան գալ իր տուն և Իր բժշկող ձեռքը դնել իր դստեր վրա։ Մինչ նրանք տուն կհասնեին, տանից մեկը եկավ նրանց ընդառաջ ու բերեց գույժը. «Աղջիկդ մեռավ, էլ ինչո՞ւ ես Վարդապետին նեղություն տալիս» (Մարկոս 5.35)։ Այդ ժամանակ Հիսուսը վշտաբեկ հորն ասաց. «Մի՛ վախենա, այլ միայն հավատա՛» (Մարկոս 5.36)։ Եվ իսկապես, այն ամենը, ինչ կարող էր անել հայրը, ամբողջովին Աստծո միջամտությանը վստահելն էր։

50 ­աս 5 Հասնելով Հայրոսի տուն՝ Հիսուսն այնտեղ հավաքվածներին ասաց. «Ինչո՞ւ եք իրար անցել ու լաց լինում։ Երեխան մեռած չէ, այլ քնած է» (Մարկոս 5.39)։ Մարդիկ սկսեցին ծաղրել Նրան, որովհետև 1) նրանք գիտեին, որ աղջիկը մեռած է, և 2) չհասկացան Հիսուսի խոսքերի իմաստը։ ««Մահը» «քուն» կոչելու մխիթարիչ փոխաբերությունն ասես այս երևույթը նկարագրելու Հիսուսի ամենասիրած ձևն էր (Մատթեոս 9.24, Ղուկաս 8.52, տե՛ս նաև Հովհաննես 11.11–15)։ Մահը քուն է, սակայն շատ խորը քուն է, որից արթնացնել կարող է բացառապես մեծ Կենսատուն, քանի որ միայն Նա ունի մահվան և դժոխքի բանալիները (տե՛ս Հայտնություն 1.18, համեմատե՛ք Հովհաննես 3.16, Հռոմեացիներին 6.23 համարների հետ)»։ ՅՕԱ աստվածաշնչյան մեկնաբանություններ, հատոր 5, էջ 609։ Այս աղջկա հարությունից հետո, այդ տեսնողները «բոլորը շատ զարմացան» (Մարկոս 5.42)։ Եվ դա բնավ զարմանալի չէ։ Այդ մարդկանց համար մահը վերջնական, բացարձակ ու թվացյալ կերպով անդառնալի երևույթ էր, և իրենց սեփական աչքերով հարություն տեսնելը հաստատապես նրանց համար պետք է որ ապշեցուցիչ, կյանք փոխող փորձառություն լիներ։ «­Մի՛ վա­խե­նա, այլ միայն հա­վա­տա՛» (­Մար­կոս 5.36) Հի­սու­սի խոսքե­րը մեզ հա­մար էլ այ­սօր ար­դիա­կան են։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել կի­րա­ռել այդ խոր­հուր­դը նույ­նիսկ սար­սա­փե­լի հան­գամանք­նե­րում, ո­րոնք հենց ա­մե­նա­կարևոր պա­հերն են, երբ պետք է շա­րու­նա­կել հա­վա­տալ։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 27 Ղազարոս ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 11.1–44 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ի­մաս­տով Հիսու­սը «փա­ռա­վոր­վեց» Ղա­զա­րո­սի հի­վան­դու­թյամբ ու մա­հով (­Հով­հան­նես 11.4)։ ________________________________________________________________________ Այստեղ ևս մահվան մասին խոսելիս Հիսուսն օգտագործում է քնի փոխաբերությունը։ «Մեր բարեկամը՝ Ղազարոսը, ննջել է, սակայն Ես գնում եմ, որ նրան արթնացնեմ» (Հովհաննես 11.11)։ Երբ ոմանք կարծեցին, թե Նա խոսում է բառացի մահվան մասին (Հովհաննես 11.11–

աս 5 5 13), Հիսուսը հստակեցրեց, թե ինչ նկատի ուներ. «Ղազարոսը մահացել է» (Հովհաննես 11.12–14)։ Իրականում, երբ Հիսուսը եկավ Բեթանիա, Ղազարոսն արդեն չորս օր էր, ինչ մահացել էր, նրա մարմինն արդեն նեխում էր (Հովհաննես 11.17,39)։ Երբ մարդու մարմինն արդեն սկսում է այնքան քայքայվել, որ սկսում է վատ հոտ գալ, այլևս ոչ մի կասկած չի մնում. մարդը մահացած է։ Այս համատեքստում, երբ Հիսուսը Մարթային ասաց՝ «Քո եղբայրը հարություն կառնի» (Հովհաննես 11.23), Մարթան հաստատեց իր հավատքը վերջնական հարության նկատմամբ։ Սակայն Հիսուսը հայտարարեց. «Ես եմ հարությունը և կյանքը. ով հավատում է Ինձ, թեկուզ և մեռնի, կապրի։ Եվ ամեն ոք, ով կենդանի է ու Ինձ հավատում է, հավիտյան չի մեռնի։ Սրան հավատո՞ւմ ես» (Հովհաննես 11.25–26)։ Հիսուսը նաև ավելացրեց. «Եթե հավատաս, Աստծու փառքը կտեսնես» (Հովհաննես 11.40)։ Մարթան հավատաց և տեսավ Աստծո փառքը իր եղբոր հարության մեջ։ Աստվածաշունչն ասում է, որ կյանքն արարվեց Աստծո խոսքով (Սաղմոսներ 33.6), և Նրա խոսքով կյանքը կարող է վերստեղծվել, ինչպես Ղազարոսի դեպքում։ Կարճ աղոթքից հետո Հիսուսը հրամայեց. «Ղազարո՛ս, դո՛ւրս եկ» (Հովհաննես 11.43)։ Հենց այնտեղ և հենց այդ պահին ներկա բոլոր մարդիկ տեսան Աստծո կենսատու զորությունը, որը միայն խոսքով մեր աշխարհը կյանքի կոչեց, և հենց այս նույն զորությունն է, որ ժամանակների վերջում մեռելներին կրկին կյանքի է կոչելու՝ նրանց հարություն տալով։ Ղազարոսին հարություն տալով՝ Հիսուսն ապացուցեց, որ Իր զորությունը պարտության է մատնում մահը։ Մեր նման էակների համար, որոնք վաղ թե ուշ մահանում են, Աստծո փառքի ավելի մեծ ի՞նչ դրսևորում կարող է լինել։ ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 11.25,26 հա­մար­նե­րը։ Մի տեղ Հի­սու­սը խո­սում է մեռ­նող հա­վա­տաց­յալ­նե­րի մա­սին, մյուս տե­ղում հա­վատաց­յալ­նե­րի մա­սին, ո­րոնք եր­բեք չեն մեռ­նում։ Ի՞նչ է Հի­սու­սը սովո­րեց­նում մեզ այս­տեղ, և­ այն ըն­կա­լու­մը, որ մա­հը ան­գի­տա­կից քուն է, ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր Քրիս­տո­սի բա­ռե­րը հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Եվ ին­չո՞ւ են Նրա խոս­քե­րը մեզ՝ մահ­վան դա­տա­պարտ­ված էակ­նե­րիս, այս­քան մեծ հույս տա­լիս։ ________________________________________________________________________

52 ­աս 5 ՈՒՐ­ԲԱԹ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 28 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Նահապետներ և մարգարեներ գրքի 469–480 էջերի «Մովսեսի մահը», Մարգարեներ և թագավորներ գրքի 129–142 «Խիստ հանդիմանության ձայնը», 237–243 էջերի «Խաղաղության մարգարեն», Դարերի փափագը գրքի 318,319 էջերի «Հարյուրապետը», 342,343 էջերի «Հավատի հպումը» և 524–536 էջերի «Ղազարո՛ս, դո՛ւրս եկ»«Քրիսգլուխները։տոսի մեջ է կյանքը` նախասկզբնական, անփոխառյալ և անածանցյալ` «Ով որ Որդուն ունի, նա կյանքն ունի» (Ա Հովհաննես 5.12): Քրիստոսի աստվածությունը հավիտենական կյանքի երաշխիքն է հավատացյալի համար: «Ինձ հավատացողը, ասաց Հիսուսը, թեև մեռնի էլ, կապրի: Եվ ամեն ով որ կենդանի է և Ինձ հավատում է, հավիտյան չի մեռնի, հավատո՞ւմ ես սրան» (Հովհաննես 11.25,26): Քրիստոսն այստեղ նայում է առաջ` դեպի Իր երկրորդ գալստյան ժամանակը, երբ արդար մեռյալները հարություն կառնեն անապական մարմիններով, իսկ ապրող արդարները երկինք կփոխադրվեն` առանց մահ տեսնելու: Հրաշքը, որ Քրիստոսը պատրաստվում էր գործել` Ղազարոսին մեռելներից հարություն տալով, պետք է ներկայացներ բոլոր արդար մեռյալների հարությունը: Իր խոսքով և Իր գործերով Նա իրեն հարության Հեղինակ հռչակեց: Նա, ով Ինքն էլ շուտով պիտի մեռներ խաչի վրա, կանգնած էր մահվան բանալիները ձեռքին` պատրաստ խորտակելու գերեզմանը և հաստատելու հավիտենական կյանք պարգևելու Իր իրավունքն ու զորությունը»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 530։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ինչպես Եղիայի ու Եղիսեի մարգարեական ծառայության, այնպես էլ Քրիստոսի երկրային ծառայության ժամանակ շատ մարդիկ մահացան։ Սակայն հարություն տրվեց ընդամենը մի քանիսին (տե՛ս Ղուկաս 4.24–27)։ Խորհե՛ք այն բոլոր մեռելների մասին, որոնց հարություն է տրվել անցյալում, կամ որոնք հարություն կառնեն Քրիստոսի երկրորդ գալստյան ժամանակ։ Կա՞ արդյոք որևէ տարբերություն։ 2. Դարեր շարունակ շատ հեղինակներ են գրել կյանքի ունայնության մասին, որը վաղ թե ուշ ավարտվում է մահվամբ։ Կենդանիների նման մենք էլ մահանում ենք։ Սակայն ինչ որ առումով մարդկանց վիճակն ավելի ծանր է, քանի որ մենք գիտենք, որ մահանալու ենք

աս 5 53 (տ՛ես Ժողովող 9.5), իսկ կենդանիները՝ ոչ։ Ինչո՞ւ է այդ դեպքում հարության խոստումն այդ աստիճան կարևոր մեզ համար։ 3. Եթե կարծում եք, որ հոգին անմահ է, և մեռելները, հատկապես արդար մեռելները, շարունակում են ապրել երկնքում, ապա հարության ի՞նչ կարիք կա ժամանակների վերջում։ 4. Եթե ձեզ հարցնեն՝ ո՞ւր է Սալլին, կպատասխանեք՝ այստեղ է, սակայն քնած է։ Բայց եթե նա մահացած լինի, չեք ասի՝ այստեղ է, բայց մահացած է։ Իսկ ինչո՞ւ։ Ի՞նչ է սա մեզ ասում մահվան բնույթի մասին։

54 ­աս 6 ԴԱՍ 6 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 29–ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 4 ՆԱ ՄԵՌԱՎ ՄԵԶ ՀԱՄԱՐ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Հայտնություն 13.8, Մատթեոս 17.22,23, Մարկոս 9.30–32, Հովհաննես 19.1–30, Հռոմեացիներին 6.23, Ա Կորնթացիներին 1.18–24: Հիշելու համարը. «Եվ ինչպես Մովսեսն անապատում օձին բարձրացրեց, այնպես էլ Մարդու Որդին պետք է բարձրանա, որպեսզի ով Նրան հավատում է, հավիտենական կյանք ունենա» (Հովհաննես 3.14,15)։ Ինչ­որ մեկը ժամանակին ասել է, որ մահից ու հարկերից խուսափել հնարավոր չէ։ Դա բացարձակ ճշմարտություն չէ։ Մարդիկ կարող են խուսափել հարկերից, սակայն խուսափել մահից չեն կարող։ Միգուցե մի քանի տարով հետաձգեն մահը, սակայն վաղ թե ուշ այն միշտ վրա է հասնում։ Եվ քանի որ մենք գիտենք, որ բոլոր մահացածները՝ արդար թե ամբարիշտ, սկզբում հայտնվում են միևնույն վայրում, հարության մեր հույսն ամեն ինչ է մեզ համար։ Պողոսն ասել է, որ առանց այս հույսի «նրանք էլ, ովքեր Քրիստոսով ննջեցին, կորան» (Ա Կորնթացիներին 15.18)։ Այս խոսքերը կհնչեին բավականին տարօրինակ կերպով, եթե պատկերացնենք, որ Քրիստոսվ ննջածներն այժմ գտնվում են Աստծո ներկայության մեջ։ Ուստի և Քրիստոսի հարությունը շատ կարևոր է մեր հավատի համար, քանի որ Նրա հարությամբ մենք ունենք մեր սեփական հարության վստահություն։ Սակայն մինչ Քրիստոսը հարություն կառներ, Նա, բնականաբար, պետք է մահանար։ Ահա թե ինչու Գեթսեմանի այգու ծանր հոգեվարքի պահին, երբ սպասում էր Իր մահվանը, Նա աղոթեց. «Այժմ հոգիս խռովված է։ Ի՞նչ ասեմ. Հա՛յր, փրկի՛ր Ինձ այս ժամից։ Բայց Ես հենց դրա համար եմ եկել» (Հովհաննես 12.27)։ Եվ այդ նպատակը հենց մահանալն էր։ Այս շաբաթ մենք կուսումնասիրենք Քրիստոսի մահը, և թե ինչ է այն նշանակում հավիտենական կյանքի խոստման ենթատեքստում։

աս 6 55 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 30 Աշխարհի սկզբից ի վեր ­Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 13.8, Գործք ա­ռա­քե­լոց 2.23 և Ա Պետրոս 1.19,20 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող էր Քրիս­տո­սը հա­մար­վել աշ­խար­հի սկզբից ի վեր մորթ­ված։ ________________________________________________________________________ «Նրան երկրպագելու են երկրի վրա բնակվող բոլոր նրանք, որոնց անունները աշխարհի սկզբից ի վեր գրված չեն մորթված Գառան կյանքի գրքում» (Հայտնություն 13.8)։ Մեզ համար կարևորն այստեղ Քրիստոսի՝ «աշխարհի սկզբից ի վեր մորթված» լինելու գաղափարն է։ Ակնհայտ է, որ մենք սա պետք է խորհրդանշական իմաստով հասկանանք (Հայտնություն գիրքը լի է խորհրդանիշերով), որովհետև Քրիստոսը խաչվեց երկրի արարումից հազարավոր տարիներ անց։ Այս տեքստն իրականում ասում է, որ փրկության ծրագիրը սահմանվեց աշխարհի արարումից դեռ շատ առաջ։ Եվ այս ծրագրի գլխավոր գաղափարը հենց Հիսուսի՝ Աստծո Գառի մահն էր խաչի վրա։ Կար­դա­ցե՛ք Տի­տո­սին 1.2 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքստն այն մա­սին, թե որ­քան վա­ղուց է կազմ­վել փրկու­թյան ծրագի­րը, ո­րի հիմ­քում ըն­կած է Քրիս­տո­սի մա­հը։ ________________________________________________________________________ «Մեր փրկության ծրագիրն ուշացած մտահղացում չէր` ի հայտ եկած Ադամի անկումից հետո: … Դա բացահայտումն էր այն սկզբունքների, որոնք հավերժական դարերից ի վեր Աստծո գահի հիմքն են եղել»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 22։ Այս ծրագիրն առաջինը ներկայացվեց Ադամին ու Եվային Եդեմի պարտեզում (Ծննդոց 3.15,21), և ողջ Հին Կտակարանի ընթացքում արված յուրաքանչյուր արյան զոհ խորհրդանշում էր հենց այս ծրագիրը։ Օրինակ, Աբրահամի հավատը փորձելիս Աստված խոյ տրամադրեց, որպեսզի վերջինս զոհաբերվի Իսահակի փոխարեն (Ծննդոց 22.11–13). Այս փոխարինումն է՛լ ավելի հստակորեն էր խորհրդանշում խաչի վրա Քրիստոսի քավիչ զոհի բնույթը։

56 ­աս 6 Այսպիսով, փրկության ողջ ծրագրի կարևորագույն կետը Հիսուսի փոխարինող մահն է, ինչը դարեր շարունակ խորհրդանշել է կենդանիների զոհը։ Դրանից յուրաքանչյուրը խորհրդանշել է խաչի վրա Հիսուսի մահը որպես «Աստծո Գառ, որ Իր վրա է վերցնում աշխարհի մեղքը» Հովհաննես 1.29։ Ոչ ոք չի հեր­քում, որ կեն­դա­նի­նե­րի զո­հա­բե­րու­թյուն­նե­րը սար­սափե­լի ու ար­յու­նա­լի են։ Սա­կայն ին­չո՞ւ հենց այս սար­սա­փե­լիությունն ու ար­յու­նա­լիու­թյունն են մեզ քիչ թե շատ մո­տեց­նում այն հաս­կա­ցո­ղու­թյա­նը, թե ինչ սար­սա­փե­լի գին վճա­րեց Քրիս­տո­սը մեղ­քի հա­մար՝ մեր փո­խա­րեն մա­հա­նա­լով։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՀՈԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 31 Խաչի նախանշանը Ա­շա­կերտ­ներն ինչ­պե՞ս ար­ձա­գան­քե­ցին, երբ Հի­սու­սը կան­խագու­շա­կեց Իր սե­փա­կան տա­ռա­պանք­ներն ու մա­հը, և­ ի՞նչ պետք է այդ ար­ձա­գան­քը սո­վո­րեց­նի մեզ Սուրբ Գիր­քը սխալ հաս­կա­նա­լու վտանգ­նե­րի մա­սին։ Մատ­թեոս 16.21–23 ________________________________________________________________________ Մատ­թեոս 17.22,23, Մար­կոս 9.30–32, Ղու­կաս 9.44,45 Ղու­կաս 18.31–34 Հիսուսը ծնվել էր մահանալու համար։ Եվ Նա ապրում էր մահանալու համար։ Նրա արած յուրաքանչյուր քայլ Նրան ավելի էր մոտեցնում Գողգոթայի խաչի վրա Նրա մեծագույն քավիչ զոհին։ Լիակատար կերպով գիտակցելով սեփական առաքելությունը՝ Նա թույլ չէր տալիս, որպեսզի որևէ մեկը կամ որևէ բան Իրեն շեղի այդ առաքելությունից։ Իրականում, «Նրա ողջ կյանքը խաչի վրա Իր մահվան նախանշանն էր»։ Էլեն Ուայթ, Քրիստոնեական դաստիարակության հիմունքներ, էջ 382։ Իր երկրային ծառայության վերջին տարվա ընթացքում Հիսուսն ավելի ու ավելի բացահայտորեն էր աշակերտների հետ խոսում Իր գալիք մահվան մասին։ Սակայն թվում էր, թե նրանք չեն կարողանում ու

աս 6 57 չեն ուզում ընդունել Նրա ասածների իրողությունը։ Սխալ հասկանալով Մեսիայի դերը՝ վերջին բանը, որ նրանք կակնկալեին Հիսուսի՝ Մեսիայի համար, մահն էր։ Կարճ ասած՝ աշակերտների սխալ աստվածաբանությունը նրանց հանգեցրեց անտեղի ցավի ու տառապանքի։ Դեռևս Նիկոդիմոսին Հիսուսն ասել էր. «Եվ ինչպես Մովսեսն անապատում օձին բարձրացրեց, այնպես էլ Մարդու Որդին պետք է բարձրանա, որպեսզի ով Նրան հավատում է, հավիտենական կյանք ունենա» (Հովհաննես 3.14,15)։ Փիլիպպյան Կեսարիայում գտնվելու ժամանակ Հիսուսն Իր աշակերտներին ասաց, որ Ինքը պետք է «Երուսաղեմ գնա, ծերերից, քահանայապետներից, դպիրներից շատ չարչարանքներ կրի, սպանվի ու երրորդ օրը հարություն առնի» (Մատթեոս 16.21)։ Անցնելով Գալիլեայի միջով (Մարկոս 9.30–32), ինչպես նաև դեպի Երուսաղեմ Իր վերջին ճամփորդության ժամանակ (Ղուկաս 18.31–34), Հիսուսն Իր աշակերտների հետ կրկին խոսեց Իր մահվան ու հարության մասին։ Քանի որ դա բնավ այն չէր, ինչ աշակերտները ցանկանում էին լսել, նրանք ոչ մի ուշադրություն չէին դարձնում այդ խոսքերին։ Եվ որքա՜ն հեշտությամբ մենք կարող ենք հայտնվել համանման իրավիճակում։ ­Մար­դիկ, հատ­կա­պես Աստ­ծո ընտր­յալ ժո­ղո­վուր­դը, Մե­սիա­յի ա­ռա­ջին գա­լուս­տի մա­սին կար­դա­լիս սխալ պատ­կե­րա­ցում­ներ էին կազ­մում։ Ինչ­պի­սի՞ սխալ պատ­կե­րա­ցում­ներ գո­յու­թյուն ունեն այ­սօր Հի­սու­սի երկ­րորդ գալստ­յան վե­րա­բեր­յալ։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 1 «Կատարված է» ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 19.1–30 հա­մար­նե­րը։ Հի­սու­սի «­Կա­տար­ված է» խոս­քի մեջ ի՞նչ կարևո­րա­գույն լուր կա մեզ հա­մար։ ________________________________________________________________________ Վերջապես վրա հասավ Հիսուսի, մարդկության, ինչպես նաև ողջ տիեզերքի համար ամենակարևոր պահը։ Խորը հոգեվարքի մեջ՝ Հիսուսը պայքարում էր խավարի ուժերի դեմ։ Դանդաղ քայլերով Նա անցնում էր Գեթսեմանի այգու, Իր անարդար դատավարության միջով և ուղղվում դեպի Գողգոթա լեռը։ Չար հրեշտակները փորձում էին պարտության մատնել Նրան։ Երբ Հիսուսը կախված էր խաչից, քահանայապետները, դպիրներն ու ծերերը ծաղրում էին Նրան՝ ասելով.

58 ­աս 6 «Ուրիշներին փրկեց, Ինքն Իրեն չի կարողանում փրկել։ Եթե Իսրայելի թագավորն է, թող հիմա խաչից ցած իջնի, և Նրան կհավատանք» (Մատթեոս 27.42)։ Քրիստոսը կարո՞ղ էր իջնել խաչից և փրկել Ինքն Իրեն։ Այո՛, Նա կարող էր դա անել, սակայն չկամեցավ։ Ողջ մարդկության, ինչպես նաև Իրեն ծաղրողների նկատմամբ Նրա անպայմանական սերը Նրան թույլ չտվեց հանձնվել։ Իրականում այդ ծաղրողները հենց այն մարդկանց թվում էին, ում փրկելու համար Հիսուսը մահանում էր։ Նա չէր կարող իջնել խաչից ու փրկել Ինքն Իրեն, քանի որ Նրան պահում էին ոչ թե մեխերը, այլ այդ մարդկանց փրկելու Նրա կամքը»։ Ալֆրեդ Փլամեր, Սրբ. Մատթեոսի Ավետարանի էգզեգետիկ մեկնաբանություն (Լոնդոն, Էլիոթ սթոք, 1910), էջ 397) ։ Այստեղ՝ տառապանքների մեջ, Հիսուսը պարտության էր մատնում սատանայի թագավորությունը, թեև հենց սատանան էր հրահրել այնպիսի իրադարձություններ, որոնք հանգեցրին խաչին, ներառյալ Հուդայի մատնությունը (Հովհաննես 6.70, Հովհաննես 13.2,27)։ Ինչ­որ առումով, ինչը ավետարանիչը չի էլ փորձում նկարագրել, Հիսուսի մահը և՛ սատանայի բանսարկությունների հետևանք է, և՛ գործողություն, որի միջոցով Հիսուսը հաղթանակ է տանում սատանայի նկատմամբ»։ Ջորջ Լադ, Նոր Կտակարանի աստվածաբանությունը, (Քեմբրիջ, ՄԹ, Լաթթերվորթ փրես, 1994), էջ 192։ Խաչի վրա աղաղակելով «Կատարված է» (Հովհաննես 19.30)՝ Քրիստոսը նկատի ուներ, որ ոչ միայն Իր հոգեվարքն ավարտվեց, այլև, հատկապես, որ Ինքը հաղթեց սատանայի ու նրա չար հրեշտակների դեմ մղվող մեծագույն տիեզերա պատմական պայքարը։ «Ամբողջ երկինքը տոնում էր Փրկչի հաղթանակը: Սատանան պարտված էր և գիտեր, որ կորցրեց իր թագավորությունը»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 758։ Շատ դժվար է այստեղ նկատել զարմանահրաշ հակադրությունը՝ լինելով առավելապես նվաստացած, Աստծո Որդին մեզ և ողջ տիեզերքի համար տարավ ամենամեծ ու ամենափառավոր հաղթանակը։ ­Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե որ­քան սար­սա­փե­լի բան է մեղ­քը, որ դրա քա­վու­թյան հա­մար հար­կա­վոր ե­ղավ Քրիս­տո­սի մա­հը։ Այս ճշմարտու­թյունն ի՞նչ պետք է սո­վո­րեց­նի մեզ այն մա­սին, թե որ­քան ա­նօգուտ են Աստ­ծո ա­ռաջ ար­ժա­նիք­ներ ձեռք բե­րե­լուն ուղղ­ված մեր գոր­ծե­րը։ Ի վեր­ջո, ի՞նչ կա­րող ենք ա­նել՝ որևէ բան ա­վե­լաց­նե­լու հա­մար նրան, ինչ Քրիս­տոսն ար­դեն ա­րել է մեզ հա­մար։ Շա­բաթ օ­րը դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։

աս 6 59 ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 2 Նա մեռավ մեզ համար ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 3.14–18 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 6.23 հա­մարնե­րը։ Այս տեքս­տերն ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այն մա­սին, թե ինչ ա­րեց մեզ հա­մար Քրիս­տո­սի մա­հը։ ________________________________________________________________________ Երբ Հիսուսը եկավ Հորդանան՝ մկրտվելու, Հովհաննես Մկրտիչը բացականչեց. «Ահա Աստծու Գառը, որ Իր վրա է վերցնում աշխարհի մեղքը» (Հովհաննես 1.29)։ Այս տեքստը ցույց է տալիս, որ Քրիստոսն էր Աստծո Գառի իրական կերպարը, որին մատնացույց էին անում Հին Կտակարանի բոլոր զոհաբերությունները։ Սակայն կենդանիների զոհերը չէին կարող մեղքեր քավել (Եբրայեցիներին 10.4)։ Դրանք տրամադրում էին բացառապես պայմանական ներում, որը հիմնվում էր խաչի վրա կատարվելիք Քրիստոսի ապագա զոհի վրա։ «Իսկ եթե մեր մեղքերը խոստովանենք, Նա հավատարիմ է ու արդար՝ մեր մեղքերը ներելու մեզ և մաքրելու մեզ ամեն անիրավությունից» (Ա Հովհաննես 1.9)։ Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 3.16,17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ մեծ հույս կարող ենք քա­ղել այս տեքս­տե­րից, հատ­կա­պես երբ ար­դա­րա­ցիո­րեն զգում ենք, որ ար­ժա­նի ենք դա­տա­պարտ­վե­լու մեր ա­րած­նե­րի համար։ Խորհե՛ք այն մասին, թե ինչ է այս ամենը նշանակում։ Հիսուսը՝ ողջ տիեզերքն արարողը (Հովհաննես 1.1–3), Իրեն առաջարկեց մեզնից յուրաքանչյուրի համար որպես մեղքի զոհ, և այս ամենը՝ հանուն այն բանի, որ մենք չդատապարտվենք նրա համար, ինչի համար կարող էինք արդարացիորեն դատապարտվել։ Սա է Ավետարանի մեծագույն խոստումը։ՀիսուսՔրիստոսը հայտարարեց, որ «Աստված այնքան սիրեց աշխարհը, որ Իր միածին Որդուն տվեց» (Հովհաննես 3.16), որ մեռնի մեզ համար։ Սակայն մենք չպետք է երբեք մոռանանք, որ Քրիստոսն Իրեն մեր փոխարեն կամովին առաջարկեց (Եբրայեցիներին 9.14)։ Լյութերը

60 ­աս 6 խաչն անվանում է «զոհասեղան, որտեղ Նա (Քրիստոսը), վառվելով Իր սրտում բոցկլտացող անսահման սիրո կրակով, ջերմեռանդ միջնորդությամբ, ուժգին աղաղակով ու տաք արցունքներով Հորը ներկայացրեց Իր մարմնի ու արյան կենդանի ու սուրբ զոհը (Եբրայեցիերին 5.7)»։ Լյութերի աշխատանքներ, հատոր 13 (Սենթ Լյուիս, Միսսուրի, Կոնկորդիա հրատարակչական տուն, 1956), էջ 319։ Քրիստոսը մահացավ մեկ անգամ, և մահացավ բոլորի համար (Եբրայեցիներին 10.10) և մշտնջենապես(Եբրայեցիներին 10.12), քանի որ Նրա զոհը լիարժեք է և երբեք չի կորցնում իր զորությունը։ Եվ դեռ ավելին. «Եթե նույնիսկ Նրա շնորհի Ավետարանն ընդուներ ընդամենը մեկ մարդ, այդ մեկ հոգուն փրկելու համար Քրիստոսը կընտրեր անցնել դժվարության, նվաստացման ու նախատինքի մահվան Իր ճանապարհով»։ Էլեն Ուայթ, Առողջության ծառայություն, էջ 135։ Կր­կի՛ն կար­դա­ցեք Հով­հան­նես 3.16 հա­մա­րը՝ «աշ­խար­հը» և «ով որ» բա­ռե­րը փո­խա­րի­նե­լով ձեր սե­փա­կան ան­վամբ։ Ինչ­պե՞ս կարող եք սո­վո­րել քայլ առ քայլ, հատ­կա­պես մեղ­քի գայ­թակ­ղու­թյան մեջ լի­նե­լիս այս հրա­շա­լի խոս­տու­մը ձեր սե­փա­կա­նը դարձ­նել։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 3 Խաչի իմաստը ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 1.18–24 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է Պո­ղոսն ա­սում խա­չի մա­սին, և­ ինչ­պե՞ս է նա դա հա­կադ­րում «աշ­խար­հի ի­մաս­տու­թյան» հետ։ Նույ­նիսկ այ­սօր, երբ «աշ­խար­հի ի­մաս­տության» մեջ գե­րիշ­խում է «մա­տե­րիա­լիզ­մի» գա­ղա­փա­րը (ողջ ի­րակա­նու­թյու­նը բա­ցա­ռա­պես նյու­թա­կան է, ին­չը բա­ցա­ռում է Աստ­ծո և հոգևոր ի­րա­կա­նու­թյան գո­յու­թյու­նը), ին­չո՞ւ է խա­չի լուրն այդքան կարևոր։ ________________________________________________________________________ Քրիստոսի խաչը փրկության պատմության մեջ գլխավորն է։ «Հավերժությունը երբեք չի կարող հասնել սիրո այն խորությանը, որը դրսևորվեց Գողգոթայի խաչի վրա։ Հենց այդտեղ Քրիստոսի անսահման սերն ու սատանայի չափ ու սահման չճանաչող եսասիրությունը

աս 6 6 կանգնեցին դեմ առ դեմ»։ Սթիվեն Հասկել, Խաչն ու դրա ստվերը (Սաութ Լանչեստեր, Մասաչուսեթս, Աստվածաշնչյան վերապատրաստման դպրոց, 1914)։ Մինչ Քրիստոսը խոնարհաբար Իրեն առաջարկում էր որպես մարդկության համար վճարվող փրկագին, սատանան եսասիրաբար ներքաշում էր Նրան տառապանքի ու չարչարանքի մեջ։ Քրիստոսը չմահացավ այն բնական մահով, որով մարդիկ մահանում են։ Նա մահացավ երկրորդ մահով, ուստի և բոլոր Նրան ընդունողները երբեք չեն ճաշակի երկրորդ մահը։ Ինչ վերաբերում է Գողգոթայի խաչի իմաստին, կան մի քանի կարևոր տեսանկյուններ, որոնք մենք պետք է հիշենք։ Առաջինը, խաչը մեղքի նկատմամբ Աստծո արդարադատության գերագույն հայտնությունն է (Հռոմեացիներին 3.21–26)։ Երկրորդ, խաչը մեղավորների նկատմամբ Աստծո սիրո գերագույն հայտնությունն է (Հռոմեացիներին 5.8)։ Երրորդ, խաչը մեղքի կապանքները քանդող զորության մեծագույն աղբյուրն է (Հռոմեացիներին 6.22,23, Ա Կորնթացիներին 1.17–24)։ Չորրորդ, խաչը հավիտենական կյանք ունենալու մեր միակ հույսն է (Փիլիպպեցիներին 3.9–11, Հովհաննես 3.14–16, Ա Հովհաննես 5.11,12)։ Եվ հինգերորդ, խաչը տիեզերքում ապագա ապստամբության դեմ միակ հակաթույնն է (Հայտնություն 7.13–17, Հայտնություն 22.3)։ Խաչի մասին այս կարևոր ճշմարտություններից ոչ մեկը չի կարող բացահայտվել «աշխարհի իմաստության կողմից»։ Ընդհակառակը, այն ժամանակ, ինչպես և այսօր, խաչը քարոզելը «հիմարություն» է աշխարհի իմաստության համար, որը հաճախ չի ընդունում նույնիսկ ամենաակնհայտ ճշմարտությունը, օրինակ՝ որ Արարիչը գոյություն ունի (տե՛ս Հռոմեացիներին 1.18–20)։ Հունարեն «հիմարություն» բառը կապված է անգլերեն «հիմար, տխմար» բառի հետ, այսինքն խաչը քարոզելը ըստ «աշխարհի իմաստության» «տխմարություն» է։ Աշխարհի իմաստությունը չի ճանաչում Հիսուսին, ոչ էլ խաչի վրա Իր փոխարինչի մահվան միջոցով մեզ առաջարկվող Նրա փրկությունը։ Ինչ ար­ժեք­ներ էլ որ «աշ­խար­հի ի­մաս­տու­թյունն» ա­ռա­ջար­կի, ինչո՞ւ մենք չպետք է եր­բեք թույլ տանք, որ դա մեզ շե­ղի նրա­նից, ին­չին մենք հա­վա­տում ենք Հի­սու­սի մա­սին, ինչ­պես նաև այն հույսից, ո­րը մեզ ա­ռա­ջարկ­վում է «հի­մա­րու­թյուն հա­մար­վող քա­րո­զությամբ» (Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 1.21)։­

62 ­աս 6 ՈՒՐ­ԲԱԹ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 4 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Դարերի փափագը գրքի 685–697 էջերի «Գեթսեման», 741–758 էջերի «Գողգոթա», Քայլեր դեպի Քրիստոս գրքի 27 էջի «Ապաշխարություն» գլուխները։ «Ես տեսա, որ ամբողջ երկինքն է շահագրգռված մեր փրկությամբ, ապա մի՞թե մենք պետք է անտարբեր լինենք։ Մի՞թե մենք պետք է հոգ չտանենք այս հարցի համար, ասես աննշան ինչ որ հարց է՝ կփրկվե՞նք մենք, թե՞ կկորչենք։ Մի՞թե մենք կանտեսենք այն զոհը, որն արվել է մեզ համար։ Ոմանք հենց այդպես էլ արեցին։ Նրանք անլուրջ վերաբերվեցին իրենց առաջարկվող ողորմությանը, և Աստված Իր սրտացավ դժգոհությունը արտահայտեց նրանց։ Աստծո Հոգին ոչ միշտ է վշտանալու։ Այն պարզապես կհեռանա, եթե Նրան շարունակաբար վշտացնեն։ Երբ այն բանից հետո, երբ Աստված մարդուն փրկելու համար արել է ամեն հնարավորը, մարդիկ իրենց կյանքով ցույց տան, որ անտեսում են Հիսուսի առաջարկած ողորմությունը, նրանք շատ թանկ կվճարեն, նրանց բաժինը մահը կլինի։ Դա սարսափելի մահ կլինի, քանի որ նրանք կվերապրեն այն չարչարանքները, որոնք կրեց Քրիստոսը խաչի վրա նրանց համար փրկության գինը վճարելիս, որը նրանք մերժեցին։ Այն ժամանակ միայն այս մարդիկ կգիտակցեն, թե ինչ են կորցրել՝ հավիտենական կյանք ու անմահ ժառանգություն։ Մարդկանց փրկելու համար արված մեծագույն զոհը ցուց է տալիս նրանց արժեքը։ Երբ թանկագին հոգին կորչում է մեկ անգամ, կորչում է հավերժ»։ Էլեն Ուայթ, Վկայություններ եկեղեցու համար, հատոր 1, էջ 124։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Եբրայեցիներին 10.4 համարն ասում է. «Անկարելի է, որ նոխազների և ցուլերի արյունը մեղքերը վերացնի»։ Ապա ինչպե՞ս էին մարդիկ փրկվում Հին Կտակարանի ժամանակներում։ Ինչպե՞ս կարող է հետվճարային բջջային քարտի օրինակը (որի դեպքում վճարումը կատարվում է միայն փաթեթում առկա րոպեներն օգտագործելուց հետո) օգնել մեզ ավելի լավ հասկանալ այս թեման։ 2. Կարդացե՛ք Բ Կորնթացիներին 5.18–21 համարները։ Եթե Քրիստոսը մահացել է ողջ աշխարհի մեղքերի համար, ինչո՞ւ բոլորը չեն փրկվի։ Ինչո՞ւ է անձնական ընտրությունը որոշիչ դեր կատարում

աս 6 63 այն հարցում, թե ով կփրկվի, և ով կկորչի՝ ի հեճուկս իր համար արված մեծագույն զոհի։ 3. Ի՞նչ կարող է սովորեցնել «աշխարհի իմաստությունը», ինչը կարող է «հիմարություն» լինել Աստծո համար։ Ի՞նչ կասեք այն գաղափարի մասին, որ աշխարհի ողջ անհավանական նախագիծն ու գեղեցկությունը պարզապես պատահականության արդյունք է։ Կամ որ տիեզերքն առաջացել է բացարձակապես ոչնչից։ Ուրիշ ի՞նչ օրինակներ կարող եք բերել։ 4. Խորհե՛ք երեքշաբթի օրվա դասի վերջում տրված հարցի շուրջ։ Ինչպե՞ս է խաչը ու դրա վրա կատարվածը գործերով փրկության գաղափարն այդքան ունայն, սխալ ու փրկության մեծագուն ծրագրին հակասող դարձնում։

64 ­աս 7 ԴԱՍ 7 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 5–11 ՄԱՀՎԱՆ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՏԱՐԱԾ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Մատթեոս 27.62–66, Հովհաննես 10.17,18, Մատթեոս 27.51–53, Հովհաննես 20.11–29, Ա Կորնթացիներին 15.5–8: Հիշելու համարը. «Երբ Նրան տեսա, մեռածի պես Նրա ոտքերի առաջ ընկա, իսկ Նա Իր աջն ինձ վրա դրեց ու ինձ ասաց. «Մի՛ վախեցիր, Ես եմ Առաջինն ու Վերջինը և ողջը։ Ես մեռա և ահա կենդանի եմ հավիտյանս հավիտենից։ Ամեն։ Եվ ունեմ դժոխքի ու մահվան բանալիները» (­Հայտ­նու­թյուն 1.17, 18)։ Հիսուսի հարությունը առանցքային գաղափար է քրիստոնեական հավատի համար։ Պողոսը հզոր կերպով է ներկայացնում այս միտքը, երբ գրում է. «Որովհետև եթե մեռելները հարություն չեն առնում, ապա Քրիստոսն էլ հարություն չի առել։ Եվ եթե Քրիստոսը հարություն չի առել, ձեր հավատն ունայն է, ու դեռ ձեր մեղքերի մեջ եք։ Ուրեմն նրանք էլ, ովքեր Քրիստոսով ննջեցին, կորան» (Ա Կորնթացիներին 15.16–18)։ Այս հարցին ավելի մանրակրկիտ կերպով կանդրադառնանք հաջորդ շաբաթ։Այսպիսով, ինչպիսի շեշտադրում էլ որ Պողոսն անում է Քրիստոսի մահվան վերաբերյալ, և որքան էլ որ այն կարևոր էր («Որովհետև մտադիր չէի ձեր մեջ մի ուրիշ բան իմանալ, բացի Հիսուս Քրիստոսից՝ խաչվածից» (Ա Կորնթացիներին 2.2)), այն մեզ ոչ մի օգուտ չի տալիս, եթե չլիներ հարությունը։ Ահա թե որքան կարևոր է Հիսուսի հարությունը ողջ քրիստոնեական հավատի, ինչպես նաև փրկության ծրագրի համար։ Այդուհանդերձ, բարդ է հասկանալ, թե ինչու է Քրիստոսի հարությունը, դրա հետ մեկտեղ նաև մեր հարությունն այդքան կարևոր, եթե, ինչպես շատերն են հավատում, Քրիստոսով ննջածներն արդեն վայելում են երկնքի երանությունը, քանի որ «վերադարձել են տուն՝ Տիրոջ հետ լինելու համար»։

աս 7 65 Այս բոլոր հարցերի հետ մեկտեղ այս շաբաթ մենք կուսումնասիրենք Քրիստոսի հարությունը և այն բոլոր համոզիչ ապացույցները, որ Նա տրամադրել է մեզ՝ դրան հավատալու համար։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 6 Կնքված գերեզման Թվում էր, թե Քրիստոսի առաքելությունն ավարտվեց (նույնիսկ ձախողվեց) խաչի վրա Նրա մահվամբ։ Սատանային հաջողվեց հրահրել Հուդային մատնել Փրկչին (Ղուկաս 22.3,4, Հովհաննես 13.26,27), իսկ քահանայապետներին և ծերերին՝ պահանջել Նրա մահը (Մատթեոս 26.59, Մատթեոս 27.20)։ Երբ Հիսուսը ձերբակալվեց, «բոլոր աշակերտները Նրան թողեցին ու փախան» (Մատթեոս 26.56), իսկ Պետրոսը երեք անգամ ուրացավ Նրան (Մատթեոս 26.69–75)։ Այժմ Հիսուսը պառկած էր ժայռի վրա փորված գերեզմանում, որը կնքված էր մեծ քարով, պաշտպանվում էր հռոմեացի զինվորների (Մատթեոս 27.57–66), ինչպես նաև անտեսանելի դիվական ուժերի կողմից։ «Եթե նա (սատանան) կարողանար, Քրիստոսին փակված կպահեր այս գերեզմանում»։ Էլեն Ուայթ, Ձեռագրեր, հատոր 12, էջ 412։ Իր երկրային ծառայության ժամանակ Քրիստոսը կանխագուշակել էր ոչ միայն խաչի վրա Իր մահը, այլև Իր հարությունը։ Կիրառելով արևելյան ներառական լեզուն, որում օրվա մի հատվածը նշանակում է ամբողջ օրը, Հիսուսը նշեց, որ «ինչպես Հովնանը երեք օր ու երեք գիշեր մնաց կետի փորում, այնպես էլ Մարդու Որդին երեք օր ու երեք գիշեր կմնա երկրի սրտում» (Մատթեոս 12.40)։ Այլ առիթներով Հիսուսն ընդգծում էր, որ Ինքը կսպանվի, սակայն երրորդ օրը հարություն կառնի (Մատթեոս 16.21, Մատթեոս 17.22,23, Մատթեոս 20.17–19)։ Քահանայապետներն ու փարիսեցիները տեղյակ էին այս հայտարարություններին և միջոցներ էին ձեռնարկում՝ հուսալով կանխել Նրա հարությունը։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 27.62–66 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս գործո­ղու­թյուն­ներն ա­վե­լի հա­վաս­տի ա­պա­ցույց­ներ տրա­մադ­րում աշխար­հին Հի­սու­սի հա­րու­թյան վե­րա­բեր­յալ։ ________________________________________________________________________ Անվտանգության բոլոր միջոցառումները, որոնք ձեռնարկվեցին Հիսուսին գերեզմանում փակված պահելու նպատակով, մահվան ու չարի զորքերի դեմ տարած Նրա հաղթանակն ավելի ակնառու դարձրին, քա­

66 ­աս 7 նի որ չարն ըստ հնարավորին անում էր ամեն բան՝ հավաստիանալու, որ նման բան երբեք տեղի չի ունենա։ Չէ՞ որ այս մարդիկ հաստատապես լսել էին Հիսուսի կատարած հրաշքների մասին, նաև տեսել էին դրանցից մի քանիսը։ Ու դեռևս միամտաբար հավատացած էին, որ գերեզմանի առջև պահակախումբ կարգելը կկանխեր Նրա հարությունը, Ով այդքան շատ հրաշքներ էր գործել։ Իսկ գերեզմանի առջև պահակախումբ ինչի՞ համար էին կարգում։ Աշակերտները կարող էին գողանալ Հիսուսի մարմինն ու հայտարարել, թե Նա հարությո՞ւն է առել։ Եվ երբ մարդիկ հարցնեին՝ ո՞ւր է հարություն առած Հիսուսը, նրանք կպատասխանեին՝ պարզապես հավատացեք մեր խոսքի՞ն։ Քահանայապետների գործողությունները ևս մեկ անգամ ցույց են տալիս, թե որքան էին նրանք վախենում Հիսուսից նույնիսկ Նրա մահից հետո։ Միգուցե հոգու խորքում նրանք վախենում էին, որ Հիսուսն իսկապես կարող է հարություն առնել։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 7 «Նա հարությո՛ւն առավ» Սատանայի ու նրա չար ուժերի նկատմամբ Քրիստոսի հաղթանակը տեղի ունեցավ խաչի վրա և հաստատվեց դատարկ գերեզմանով։ «Երբ Հիսուսը դրված էր գերեզմանում, սատանան ցնծում էր: Նա համարձակվեց հուսալ, որ Փրկիչն այլևս հետ չի առնի Իր կյանքը: Նա իրենն էր համարում Տիրոջ մարմինը, և իր պահապաններին կանգնեցրել էր գերեզմանի շուրջը` ձգտելով Քրիստոսին ընդմիշտ պահել մահվան գերության մեջ: Նա խիստ զայրացավ, երբ իր հրեշտակները փախան երկնային լրաբերի առաջից: Տեսնելով, թե ինչպես Քրիստոսը դուրս եկավ հաղթությամբ, նա հասկացավ, որ իր թագավորության վերջը եկել է, և որ ինքն, ի վերջո, պետք է մեռնի»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 782։ Ու թեև Քրիստոսի մարդեղությունը մեռավ, Նրա աստվածությունը կենդանի մնաց։ Իր Աստվածությամբ Հիսուսն ուներ մահվան կապանքները քանդելու զորությունը։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 28.1–6, Հով­հան­նես 10.17,18 և Հռո­մեա­ցինե­րին 8.11 հա­մար­նե­րը։ Ո՞վ էր ուղ­ղա­կիո­րեն ներգ­րավ­ված Հի­սուսի հա­րու­թյան մեջ։

աս 7 67 Իր վերջին շրջագայության ժամանակ Հիսուսը նշում է, որ Իր կյանքը տալու և վերստին վերցնելու իշխանություն ունի (Հովհաննես 10.17,18)։ Մարթային Նա ասաց. «Ես եմ հարությունը և կյանքը» (Հովհաննես 11.25)։ Այլ տեքստերում Նրա հարության մասին խոսվում է որպես Աստծո գործ (Գործք առաքելոց 2.24, Հռոմեացիներին 8.11, Գաղատացիներին 1.1, Եբրայեցիներին 13.20)։ Այս փառահեղ գործողության մեջ ներգրավված էր նույնիսկ Տիրոջ զորավոր հրեշտակը (Մատթեոս 28.1,2)։ Միևնույն ժամանակ, Մատթեոս 28.11–15 համարները հայտնում են Հիսուսի դեմ պայքարելուն ուղղված կրոնական ղեկավարների անօգուտ ու անմիտ փորձերը։ Հռոմեական պահակազորից ոմանք «քահանայապետներին պատմեցին ամբողջ պատահածը» (Մատթեոս 28.11)։ Այս պատմությունը ենթադրում է, որ պահակազորի անդամները տեսել էին հարությունը։ Իսկ եթե ոչ, ապա ի՞նչ էին նշանակում նրանց բառերը։ Երկնքից հրեշտակ իջավ, շարժեց քարը, նստեց դրա վրա, և պահակազորի անդամներն ուշաթափվեցի՞ն։ Հաջորդ բանը, որ նրանք տեսան, դատարկ գերեզմա՞նն էր։ Միգուցե, մինչև հռոմեացիներն ուշաթափված պառկած էին, հրեշտակը տարա՞վ Հիսուսի մարմինը։ Կամ միգուցե աշակերտնե՞րը տարան։ Կամ մեկ ուրի՞շը գողացավ այն։ Ինչ էլ որ պատահած լիներ, ակնհայտ էր մի փաստ. Հիսուսի մարմինը չկար։ Երկնքից իջած հրեշտակը, վախից ուշաթափվող մարդիկ, դատարկ գերեզմանը բավական էին կրոնական առաջնորդներին շփոթության մեջ գցելու համար։ Սակայն այն, որ նրանք «զինվորներին բավական արծաթ տվեցին» (Մատթեոս 28.12), որպեսզի վերջիններս լռեն, խոսում է այն մասին, որ նրանք խորապես անհանգստացան զինվորների պատմածից։ Եվ այն, ինչի մասին զինվորները պատմում էին, բնականաբար, Հիսուսի հարությունն էր։ Ո­մանք ծաղ­րում են այն գա­ղա­փա­րը, որ Քրիս­տո­սի հա­րու­թյունն ա­ռա­ջի­նը տե­սել են հռո­մեա­ցի­նե­րը։ Ին­չո՞ւ։ Ինչ­պե՞ս էր այս ճշմարտու­թյու­նը խորհր­դան­շում գա­լիք այն ի­րո­ղու­թյու­նը, որ Ա­վե­տա­րանը ևս պետք է փո­խանց­վեր հե­թա­նոս­նե­րին։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 8 Շատերը հարություն առան Նրա հետ «Եվ ա­հա տա­ճա­րի վա­րա­գույ­րը վե­րից վար եր­կու մա­սի պատռ­վեց. եր­կի­րը ցնցվեց, ժայ­ռե­րը ճեղք­վե­ցին։ Գե­րեզ­ման­նե­րը բաց­վե­ցին, և նն­ջեց­յալ բա­զում սրբե­րի մար­մին­ներ հա­րու­թյուն ա­ռան։ Ու գե­

68 ­աս 7 րեզ­ման­նե­րից դուրս ել­նե­լով՝ Հի­սու­սի հա­րու­թյու­նից հե­տո մտան սուրբ քա­ղա­քը և շա­տե­րին հայտն­վե­ցին» (­Մատ­թեոս 27.51–53)։ Այս ան­հա­վա­նա­կան պատ­մու­թյունն ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում Հի­սուսի հա­րու­թյան մա­սին, և­այն մա­սին, թե այդ հա­րու­թյունն ինչ ի­րակա­նաց­րեց։ Հիսուսի մահանալու պահին երկրաշարժ տեղի ունեցավ (Մատթեոս 27.50,51), մեկ այլ երկրաշարժ տեղի ունեցավ Նրա հարության ժամանակ (Մատթեոս 28.2)։ Այն պահին, երբ Հիսուսը մահացավ, «երկիրը ցնցվեց, ժայռերը ճեղքվեցին։ Գերեզմանները բացվեցին, և ննջեցյալ բազում սրբերի մարմիններ հարություն առան։ Ու գերեզմաններից դուրս ելնելով՝ Հիսուսի հարությունից հետո մտան սուրբ քաղաքը և շատերին հայտնվեցին» (Մատթեոս 27.51–53)։ Այս սուրբերը հարություն առան ու փառավորվեցին որպես Քրիստոսի հարության ականատեսներ և որպես այն մարդկանց նախակերպարներ, որոնք հարություն են առնելու Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ։ Այսպիսով, Հիսուսի հարությունից անմիջապես հետո հրեա ժողովրդից շատերին հզոր ապացույց տրվեց՝ Նրա հարությանը հավատալու և Նրան որպես իրենց Փրկիչ ընդունելու համար, ինչը և շատերն արեցին, ներառյալ շատ քահանաներ (տե՛ս Գործք առաքելոց 6.7)։ «Իր ծառայության ընթացքում Հիսուսը հարություն էր տվել մեռածներին: Նա կենդանացրել էր Նայինի որբևայրու որդուն, Հայրոսի դստերը և Ղազարոսին: Բայց նրանց անմահություն չէր շնորհված: Հարություն առնելուց հետո էլ նրանք ենթակա էին մահվան: Բայց նրանք, ովքեր դուրս եկան գերեզմաններից Քրիստոսի հարության ժամանակ, հառնեցին հավիտենական կյանքի համար: Նրանք համբարձվեցին Նրա հետ որպես մահվան և գերեզմանի դեմ Նրա տարած հաղթության շքանշաններ։ … Սրանք, մտնելով քաղաք, երևացին շատերին` հռչակելով, որ Քրիստոսը հարություն է առել մեռելներից, և իրենք էլ` Նրա հետ: Այսպես հավերժացվեց հարության մասին սրբազան ճշմարտությունը»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 786։ Մարդկայնորեն դատելով՝ քահանայապետներն ու ծերերը մեծ առավելություն ունեին։ Նրանց ձեռքում էր ազգի կրոնական իշխանությունը, և նրանք կարող էին նույնիսկ համոզել հռոմեացի կառավարիչներին ու ամբոխին՝ նպաստել իրենց ծրագրերին։ Սակայն նրանք մոռացան, որ

աս 7 69 «Ամենաբարձրյալն է տիրում մարդկանց թագավորության վրա և այն տալիս է նրան, ում որ ուզում է» (Դանիել 4.32)։ Նրանց ստերը բացահայտվեցին ու անվավեր հայտարարվեցին հարություն առած սրբերի ներկայությամբ։ ­Կարևոր չէ, թե որ­քան վատ է ի­րե­րի վի­ճակն այժմ, և­ այ­դու­հանդերձ, ին­չո՞ւ կա­րող ենք վստա­հել մեզ հա­մար Աստ­ծո վերջ­նա­կան հաղ­թա­նա­կին, քա­նի դեռ պայ­քա­րում ենք ըն­կած ու մե­ղա­վոր այս աշ­խար­հում։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 9 Հարություն առած Քրիստոսի վկաները ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 20.11–29 և Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.5–8 համար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս ար­ձա­գան­քե­ցին ա­շա­կերտ­նե­րը, երբ ա­ռա­ջին ան­գամ հան­դի­պե­ցին հա­րու­թյուն ա­ռած Քրիս­տո­սին։ Դատարկ գերեզմանի մոտ երկու հրեշտակները Մարիամ Մագդաղենացուն և մի քանի այլ կանանց ասացին, որ Հիսուսը հարություն է առել (Մատթեոս 28.1,5–7, Մարկոս 16.1–7, Ղուկաս 23.55, Ղուկաս 24.1–11)։ Սակայն շուտով Հիսուսն Ինքը հայտնվեց նրանց, և նրանք երկրպագեցին Նրան (Մատթեոս 28.1,9, 10, Հովհաննես 20.14–18)։ Նա հայտնվեց նաև Պետրոսին (Ղուկաս 24.34, Ա Կորնթացիներին 15.5) և Էմմաուս գնացող երկու աշակերտներին, ում սրտերը վառվում էին, մինչև Նա խոսում էր նրանց հետ (Մարկոս 16.12, Ղուկաս 24.13–35)։ Երբ Հիսուսը եկավ վերնատուն, սկզբում աշակերտները վախեցան ու սարսափեցին, սակայն հետո լցվեցին ուրախությամբ և զարմանքով կատարվածի համար (Ղուկաս 24.33–49, Հովհաննես 20.19–23)։ Մեկ շաբաթ անց Հիսուսը կրկին եկավ միևնույն սենյակը առանց դուռը բացելու, և այն ժամանակ նույնիսկ Թովմասը հավատաց Նրա հարությանը (Հովհաննես 20.24–29)։ Իր հարության և համբարձման միջև ընկած քառասուն օրերի ընթացքում Հիսուսը «միանգամից երևաց հինգ հարյուրից ավելի եղբայրների» (Ա Կորնթացիներին 15.6), ինչպես նաև Հակոբոսին(Ա Կորնթացիներին 15.7)։ Հիսուսը միացավ մի քանի առաքյալների Գալիլեայի ծովի ափին և նախաճաշեց նրանց հետ, ինչին հետևեց Պետրոսի հետ զրույցը (Հովհաննես 21.1–23)։ Նախքան Հիսուսի վերջնական

70 ­աս 7 հայտնությունը համբարձումից առաջ (Ղուկաս 24.50–53, Գործք առաքելոց 1.1–11), կարող են եղած լինել այլ հայտնություններ ևս (Գործք առաքելոց 1.3)։ Պողոսն իրեն ևս համարում էր հարություն առած Քրիստոսի ականատես, Ով հայտնվեց իրեն Դամասկոսի ճանապարհին (Ա Կորնթացիներին 15.8, համեմատե՛ք Գործք առաքելոց 9.1–9 համարների հետ)։ Երբ մյուս ա­շա­կերտ­ներն ա­ռա­ջին ան­գամ Թով­մա­սին (ով այդ ժա­մանակ բա­ցա­կա էր) ա­սա­ցին, որ տե­սել են Հի­սու­սին, նա ա­սաց. «Ե­թե Նրա ձեռ­քե­րի վրա մե­խե­րի նշա­նը չտես­նեմ ու իմ մա­տը մե­խե­րի տե­ղե­րը չդնեմ և­իմ ձեռ­քը Նրա կո­ղի մեջ չխրեմ, չեմ հա­վա­տա» (Հովհաննես 20.25)։ Մեկ շաբաթ անց, երբ Հիսուսը հայտնվեց աշակերտներին, երբ Թովմասը նրանց մեջ էր, Հիսուսը նրան ասաց. «Բե՛ր քո մատը այստեղ և տե՛ս Իմ ձեռքերը, բե՛ր քո ձեռքը և Իմ կողի մե՛ջ խրիր. մի՛ երկմտիր, այլ հավատա՛» (­Հովհաննես 20.27)։ Այդ ժա­մա­նակ Թով­մա­սը խոս­տո­վա­նեց. «­Դու իմ Տերն ես և­իմ Աստ­վա­ծը»։ Եվ Հի­սուսն ա­վե­լաց­րեց. «­Հա­վա­տա­ցիր, քանի որ տե­սար Ինձ. ե­րա­նի՜ նրանց, ով­քեր կհա­վա­տան ա­ռանց տես­նե­լու» (­Հովհաննես 20.29)։ «Ե­րա­նի՜ նրանց, ով­քեր կհա­վա­տան ա­ռանց տես­նե­լու»։ Նույ­նիսկ ե­թե ձեր աչ­քով չեք տե­սել հա­րու­թյուն ա­ռած Քրիս­տո­սին, առ Հի­սուսն ու­նե­ցած ձեր հա­վա­տի ի՞նչ հիմ­նա­վո­րում­ներ ու­նեք։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 10 Ննջեցյալներից առաջինը ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.20 հա­մա­րը Բ Օ­րենք 26.1–11 հա­մար­նե­րի լույ­սի ներ­քո։ Ի՞նչ ի­մաս­տով է Պո­ղո­սը հա­րու­թյուն ա­ռած Քրիս­տո­սին ան­վա­նում «ննջեց­յալ­նե­րից ա­ռա­ջի­նը»։ ________________________________________________________________________ «Երախայրիի» ընծան հին իսրայելական գյուղատնտեսական սովորույթ էր, որն ուներ խորը կրոնական նշանակություն։ Այս սուրբ սովորույթը Աստծուն ճանաչում էր որպես ողորմած Տվող, Ով Իր տնտեսներին էր վստահել հողը, որտեղ աճում էր բերքահավաքի պատրաստ հացահատիկը (տե՛ս Ելք 23.19, Ելք. 34.26, Ղևտական 2.11–16, Բ Օրենք 26.1–11). Երախայրին ոչ միայն ազդարարում էր բերքահավաքի սկիզբը, այլև պատմում բերքի որակի մասին։

աս 7 7 Ըստ Վայնե Գրուդեմի՝ «Քրիստոսին երախայրի (հունարեն՝ ապարխե) անվանելով»՝ Պողոսն օգտագործում է գյուղատնտեսական այս սովորույթի փոխաբերությունը՝ մատնանշելու համար, որ մենք կլինենք ինչպես Քրիստոսը։ Այնպես, ինչպես «երախայրին» կամ հասունացող հացահատիկի առաջին համտեսը ցույց են տալիս, թե ինչպիսին է լինելու բերքը, այդպես էլ Քրիստոսը որպես «երախայրի» ցույց է տալիս, թե ինչպիսին են լինելու մեր հարություն առած մարմինները, երբ Աստված վերջին «բերքահավաքի» ժամանակ հարություն տա մեզ մեռելներից և մեզ Իր ներկայության մեջ բերի»։ Վայնե Գրուդեմ, Համակարգված աստվածաբանություն (Գրանդ րափիդս, Միչիգան: Զոնդերվան, 1994), էջ 615։ Հարկավոր է հիշել, որ Հիսուսը գերեզմանից դուրս եկավ փառավորված մարդկային մարմնով, սակայն դեռևս կրում էր Իր խաչելության նշանները (Հովհաննես 20.20,27)։ Մի՞թե սա նշանակում է, որ Աստծո հարություն առած զավակները ևս կրելու են իրենց տառապանքների նշանները։ Օրինակ՝ Պողոս առաքյալն իր փառավորված մարմնում շարունակելո՞ւ է կրել իր մարմնի խայթը (Բ Կորնթացիներին 12.7) և «Տեր Հիսուսի վերքի նշանները» (Գաղատացիներին 6.17)։Մինչև իր մահը Պողոսը «պետք է միշտ իր մարմնում կրեր Քրիստոսի փառքի նշանները, իր աչքերում, որոնք կուրացան երկնային լույսից (տե՛ս Գործք առաքելոց 9.1–9)»։ էլեն Ուայթ, Փրկության պատմություն, էջ 275։ Սակայն սա չի նշանակում, որ նա կամ փառավորված փրկվածներից որևէ մեկը պետք է հարություն առնեն իրենց տառապանքների նշաններով (համեմատե՛ք Ա Կորնթացիներին 15.50–54 համարների հետ)։ Քրիստոսի դեպքում այլ է՝ «Նա մշտապես պետք է կրի այս դաժանության նշանները։ Մեխի յուրաքանչյուր նշան պետք է պատմի մարդկության փրկության հրաշալի պատմության և այն թանկ գնի մասին, որը վճարվել է այդ փրկությունը ձեռք բերելու համար»։ Էլեն Ուայթ, Վաղ գրվածքներ, էջ 179։ Նրա տառապանքի նշանները երաշխավորում են, որ մեր տառապանքի հետքերը մեկընդմիշտ կվերանան։ Քրիս­տոսն ընդ­միշտ պետք է կրի Իր խա­չե­լու­թյան սպի­նե­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում մեր հան­դեպ ու­նե­ցած Աստ­ծո սի­րո մա­սին, և թե ինչ ար­ժե­ցավ Աստ­ծուն մեր փրկու­թյու­նը։ Ինչ­պե՞ս է դա մեզ ցույց տալիս նաև, թե ինչ­քան մեծ ներդ­րում է ա­րել Սուրբ Եր­րոր­դու­թյու­նը մեր փրկու­թյան մեջ։

72 ­աս 7 ՈՒՐ­ԲԱԹ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 11 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Դարերի փափագը գրքի 769–778 էջերի «Հովսեփի գերեզմանում», 779 787 էջերի «Տերը հարություն է առել», 788­794 էջերի «Ինչո՞ւ ես լաց լինում», 795­801 էջերի «Էմմաուսի ճանապարհին» և 802 808 էջերի «Խաղաղություն ձեզ» գլուխները: Ժամանակակից աշխարհում ապրող շատ շատերը չեն հավատում Հիսուսի հարությանը։ Այդուհանդերձ, պատմական ապացույցներն այնքան ուժեղ են, որ նույնիսկ այն մարդիկ, ովքեր չեն ընդունում հարության իրականությունը, այնուամենայնիվ ստիպված են ընդունել, որ շատ տարբեր մարդիկ էին տեսել հարություն առած Հիսուսին։ Այսպիսով, հարությանը դեմ բերվող փաստարկներից շատերն ընդամենը փորձ են ապացուցելու, թե ինչը կարող էր պատճառ հանդիսանալ, որ այս իրարից տարբեր մարդիկ հավատային հարություն առած Քրիստոսին։Ոմանք վիճաբանում են, թե աշակերտները հարություն առած Քրիստոսին տեսնում էին իրենց զգայապատրանքներում, մյուսները պնդում էին, թե Հիսուսն իրականում չէր մահացել, այլ ընդամենն ուշաթափվել էր, հետո կրկին կյանքի վերադարձել, երբ իջեցվել էր խաչից, և երբ Նա կրկին հայտնվեց, Նրա հետևորդները կարծեցին, թե Նա հարություն է առել մեռելներից։ Եվ ուզում եք հավատացե՛ք, ուզում եք՝ ոչ, եղան մարդիկ, ովքեր պնդում էին, թե Հիսուսը երկվորյակ եղբայր ուներ, ում էլ աշակերտները համարեցին հարություն առած Քրիստոսը։ Այլ խոսքերով, Քրիստոսի հարության պատմական ապացույցն այնքան հզոր է, որ մարդիկ հորինում են այսպիսի փաստարկներ՝ նպատակ ունենալով այն հերքել։ Հարությունն ինքնին շատ կարևոր է, ուստի մենք չպետք է զարմանանք, որ մեզ տրվել են ծանրակշիռ փաստարկներ դրան հավատալու«Նրահամար։ձայնը, ով խաչից աղաղակեց` «Կատարված է», լսվեց մեռածների ականջներում: Քանդելով գերեզմանի պատերը` այդ ձայնը կյանքի կոչեց մեռածներին: Նույնը կկրկնվի, երբ Քրիստոսի ձայնը հնչի երկնքից: Այդ ձայնը կթափանցի գերեզմանները և կներխուժի հանգչարանները, և Քրիստոսով մեռածները հարություն կառնեն: Փրկչի հարության ժամանակ մի քանի գերեզմաններ բացվեցին, բայց Նրա երկրորդ գալստյան ժամանակ բոլոր սուրբ ննջեցյալները, լսելով Նրա ձայնը, դուրս կգան` փառավորված և անմահացած: Այն նույն զորությունը, որ

աս 7 73 հարություն տվեց Քրիստոսին, կկենդանացնի նաև Նրա եկեղեցին և Նրա հետ կփառավորի սուրբերին բոլոր իշխանություններից, բոլոր զորություններից և բոլոր անուններից վեր ոչ միայն այս, այլ նաև գալիք աշխարհում»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 787։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. «Կատարված է» (Հովհաննես 19.30) և «Նա հարությո՛ւն առավ» (Մատթեոս 28.6) պնդումները երբևէ արված ամենաիմաստալից պնդումներն են։ Ինչպե՞ս են դրանք լրացնում միմյանց փրկության պատմության ընթացքում։ Ի՞նչ մեծ հույս կա դրանց մեջ մեզ համար։ 2. Սկզբում կրոնական առաջնորդները գերզմանի մոտ պահակազոր կարգեցին, որպեսզի աշակերտները չգողանային Հիսուսի մարմինը։ Հետո նրանք վճարեցին պահակազորի անդամներին, որպեսզի վերջիններս ասեին, թե աշակերտները գողացել են Հիսուսի մարմինը։ Ինչպե՞ս է այս պատմությունն օգնում բացահայտել Քրիստոսի դատարկ գերեզմանի իրողությունը, և ինչո՞ւ է այդ դատարկ գերեզմանն այդքան կարևոր մեզ՝ քրիստոնյաներիս համար։

74 ­աս 8 ԴԱՍ 8 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 12–18 ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆԻ ՀՈՒՅՍԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ա Կորնթացիներին 15.12–19, Հովհաննես 14.1–3, Հովհաննես 6.26–51, Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.13–18, Ա Կորնթացիներին 15.51–55։ Հիշելու համարը. «Եվ սա է վկայությունը, որ Աստված մեզ հավիտենական կյանք տվեց, և այս կյանքը Նրա Որդու մեջ է։ Ով Որդուն ունի, նա կյանք ունի, և ով Աստծու Որդուն չունի, կյանք չունի» (Ա Հովհաննես 5.11,12)։ Թեև Նոր Կտակարանի հեղինակները գրում էին հունարենով (բացի Ղուկասից), նրանք բոլորը հրեաներ էին։ Եվ նրանք, իհարկե, մարդու բնույթին մոտենում էին ոչ թե հունական հեթանոսական, այլ եբրայական հինկտակարանյան տեսանկյունից։ Ուստի Քրիստոսի ու առաքյալների համար քրիստոնեական հույսը նորություն չէր, այլ ավելի շուտ դեռևս նահապետների ու մարգարեների կողմից փայփայված հույսի արտահայտում։ Օրինակ՝ Քրիստոսը նշեց, որ Աբրահամը ցնծում էր այն մտքից, որ կարող է Իր օրերը տեսնել (Հովհաննես 8.56)։ Հուդան նշում է, որ Ենովքը մարգարեացավ Քրիստոսի երկրորդ գալուստի վերաբերյալ (Հուդա 14,15)։ Իսկ Եբրայեցիներին գիրքը խոսում է հավատի հերոսների մասին, որոնք ակնկալում էին երկնային պարգև ստանալ մեզ հետ միասին Երկրորդ Գալուստին (Եբրայեցիներին 11.39,40)։ Այս պնդումն անիմաստ է դառնում, եթե ընդունենք, որ նրանց հոգիներն արդեն Տիրոջ հետ երկնքում են։ Շեշտադրելով այն փաստը, որ միայն Քրիստոսի մեջ եղածներն ունեն հավիտենական կյանք (Ա Հովհաննես 5.11,12)՝ Հովհաննեսը ժխտում է հոգու անմահության տեսությունը։ Եվ իսկապես, չկա հավիտենական կյանք առանց Քրիստոսի հետ փրկարար հարաբերությունների։ Ուստի և Նոր Կտակարանի հույսը Քրիստոսի վրա կենտրոնացած հույս է և միակ հույսն է այն բանի, որ մեր մահկանացու էությունը մի օր կդառնա անմահ։

աս 8 75 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 13 Հույս, որն այս կյանքի սահմաններից անդին է Հույն պատմիչ Հերոդոտոսը (ՔԱ 5­րդ դար) գրել է մի ցեղի մասին, որի ներկայացուցիչները երեխայի ծննդյան ժամանակ սգում էին, քանի որ հասկանում էին, թե ինչ տառապանքների միջով է անցնելու այդ մանուկը, երբ մեծանա։ Որքան էլ որ այս ծիսակատարությունը խորթ թվա մեզ, դրանում կա տրամաբանություն։ Հազարամյակներ անց 20 րդ դարի սկզբի ամերիկյան մի գովազդ ասում էր. «Ինչո՞ւ ապրել, եթե քեզ կարող են թաղել տասը դոլարով»։ Մենք գիտենք, որ կյանքը կարող է բավականին բարդ լինել, նույնիսկ եթե մենք հավատում ենք Աստծուն և ունենք հավերժության հույսը։ Պատկերացրե՛ք, թե որքան ավելի բարդ է կյանքը նրանց համար, ովքեր ոչ մի այլ հույս չունեն, բացի այս կարճ ու հաճախ անհանգիստ գոյությունն այս երկրի վրա։ Աշխարհիկ շատ գրողներ են խոսել մարդու գոյության անիմաստ լինելու մասին, քանի որ մենք բոլորս ոչ միայն ի վերջո մեռնում ենք, այլ մեր գոյության ողջ ընթացքն ուղեկցվում է այդ անխուսափելի մահվան գիտակցումով։ Եվ այս գիտակցումն է, որ մարդկային ողջ կյանքը՝ հաճախ ինքնին արդեն բարդ ու վշտալից, դարձնում է ասես թշվառ ու անիմաստ։ Մի մտածող մարդուն անվանել է ոչ այլ ինչ, քան «քայքայվող ոսկորների վրա նեխող մսի կույտեր»։ Սարսափազդու է, սակայն, կրկին, բարդ է վիճաբանել տրամաբանության դեմ։ Իհարկե, այս ամենին հակառակ, մենք ունենք հավերժական կյանքի աստվածաշնչյան խոստումը Հիսուսով։ Եվ ամենակարևորը հենց դա է՝ մենք այդ հույսն ունենք Հիսուսի մեջ՝ Նրա մահվան ու հարության շնորհիվ։ Այլապես ի՞նչ հույս պետք է ունենայինք։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նեին 15.12–19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է Պողոսն ա­սում այս­տեղ այն մա­սին, թե որ­քան սեր­տո­րեն է կապ­ված Քրիս­տո­սի հա­րու­թյու­նը մեր սե­փա­կան հա­րու­թյան հույ­սի հետ։ Պողոսն ասում է ուղիղ՝ մեր հարությունն անքակտելիորեն կապված է Քրիստոսի հարության հետ։ Եվ եթե մենք հարություն չենք առնում, ապա Քրիստոսն էլ հարություն չի առել։ Ու եթե Քրիստոսը հարություն չի առել, ապա՝ ի՞նչ. «Ձեր հավատն ունայն է, ու դեռ ձեր մեղքերի մեջ եք»։ Այլ խոսքերով, եթե մենք մեռնում ենք, հավիտյան մնում ենք մեռած, ուստի և ամեն ինչ ունայն ու անիմաստ է։ Ա Կորնթացիներին 15.32 հա­

76 ­աս 8 մարում Պողոսն ասում է գրեթե նույն բանը. «Եթե մեռելները հարություն չեն առնում, ուրեմն ուտենք ու խմենք, որովհետև վաղը մեռնելու ենք»։ Եթե ածխածնային պրոտոպլազմայի տեսքով մեր ներկայիս գոյությունը մեր ունեցած ամեն ինչն է, և մեզ հատկացված «յոթանասուն» տարին (մի քիչ ավելին, եթե չենք ծխում ու չափից շատ անառողջ սնունդ չենք օգտագործում) այն ամենն է, ինչ մենք երբևէ ստանալու ենք, ապա բնավ նախանձելի վիճակում չենք։ Զարմանալի չէ, որ Էլեն Ուայթն ավելացնում է. «Երկինքը մեզ համար ամեն ինչ է, եթե կորցնենք երկինքը, կկորցնենք ամեն ինչ»։ Աստծո որդիներ և դուստրեր, էջ 349։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե որ­քան թանկ է մեր հույսն ու հա­վա­տը։ Ինչո՞ւ պետք է Աստ­ծո շնոր­հով ա­նենք ա­մեն բան՝ այն պահ­պա­նե­լու հա­մար։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 14 «Վերստին կգամ» ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 14.1–3 հա­մար­նե­րը։ Ար­դեն մոտ 2000 տարի է ան­ցել այն օ­րից, երբ Հի­սու­սը խոս­տա­ցավ նո­րից գալ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք օգ­նել մարդ­կանց տես­նել, որ թեև իս­կա­պես մեծ ժա­մանակ է ան­ցել, այս խոս­տու­մը մնում է նույն­քան ար­դիա­կան նաև մեր սե­րունդ­նե­րի հա­մար, որն այդ­քան հե­ռու է այն ժա­մա­նակ­ներից, երբ Հի­սուսն ա­սաց այս բա­ռե­րը։ Հայտնություն գրքում Հիսուսը չորս անգամ ասում է. «Ահա շուտով ես գալիս եմ» (Հայտնություն 3.11, Հայտնություն 22.7,12,20)։ Նրա մոտալուտ գալուստի ակնկալիքը ոչ միայն առաքյալների կողմից հիմնած եկեղեցու շարժիչ ուժն էր, այլև հույսով էր լցնում անթիվ­անհամար քրիստոնյաների կյանքեր դարեր շարունակ։ Սակայն սերունդ սերնդի հետևից մահանում են, բայց այս խոստացված իրադարձությունը դեռևս չի իրականանում։ Եվ շատերն են հարցնում՝ դեռևս ինչքա՞ն պետք է քարոզենք, որ «Հիսուսը շուտով գալիս է»։ Միգուցե այս բառերը ծնել են անիրական ակնկալիքնե՞ր (տե՛ս Բ Պետրոս 3.4)։ Շատ քրիստոնյաներ են բողոքել այս «ուշացման» դեմ (համեմատե՛ք Մատթեոս 25.5)։ Իսկ ի՞նչ չափանիշներով ենք առաջնորդվում, որ դա «ուշացում» ենք համարում։ Ո՞րը կլիներ Քրիստոսի վերադարձի «ամենահարմար» ժամանակը՝ արդյո՞ք 50 տարի առաջ, թե՞ 150 կամ

աս 8 77 500 տարի առաջ։ Իրականում այն, ինչն իսկապես կարևոր է, աստվածաշնչյան խոստումն է, որ «Տերը խոստումը չի ուշացնի, ինչպես ոմանք կարծում են, թե ուշացնում է, այլ մեր նկատմամբ համբերատար է, որովհետև չի ցանկանում, որ որևէ մեկը կորստյան մատնվի, այլ որ բոլորն էլ ապաշխարության գան» (Բ Պետրոս 3.9)։ Ի հեճուկս Հիսուսի համբարձումից հետո անցած երկար ու ձիգ հարյուրամյակների՝ Նրա վերադարձի խոստումը մնում է արդիական նույնիսկ այսօր։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև մեզ տրված է ընդամենը մի կարճ կյանք (Սաղմոսներ 90.10), որին հետևելու է գերեզմանում անգիտակից նինջը (Ժողովող 9.5,10), իսկ հետո հարություն, որից հետո մեր կյանքը փոփոխելու հնարավորություն մեզ չի տրվի (Եբրայեցիներին 9.27)։ Ինչ վերաբերում է յուրաքանչյուր մահացածի (ինչպես քննարկվեց երրորդ դասում), քանի որ բոլորը քնած են և անգիտակից, Քրիստոսի երկրորդ գալուստը նրանց համար տեղի կունենա իրենց մահից ընդամենը մեկ ակնթարթ հետո։ Ձեզ համար ևս (ինչպես բոլոր դարերի Աստծո ողջ ժողովրդի համար) Քրիստոսի վերադարձը տեղի կունենա ձեր մահից ընդամենը մեկ ակնթարթ հետո։ Դա շատ շուտ է, այնպես չէ՞։ Անցնող յուրաքանչյուր օր մեզ մոտեցնում է երկնքի ամպերով Տեր Հիսուս Քրիստոսի փառավոր հայտնության օրվան։ Թեև մենք չգիտենք, թե երբ Նա կգա, այդուհանդերձ կարող ենք վստահ լինել, որ Նա անպայման կգա, և իրականում ամենակարևորը հենց սա է։ Մի հո­վիվ քա­րո­զի ժա­մա­նակ ա­սաց, որ ի­րեն չի հե­տաքրք­րում, թե երբ է գա­լու Քրիս­տո­սը։ Միակ բա­նը, որ ի­րեն հե­տաքրք­րում է, այն է, որ Քրիս­տոսն ան­պայ­ման վե­րա­դառ­նա։ Աշ­խա­տո՞ւմ է արդ­յոք այս տրա­մա­բա­նու­թյու­նը ձեզ հա­մար, և­ ինչ­պե՞ս կա­րող է այն օգնել, երբ հու­սալք­վում եք այն փաս­տից, որ Քրիս­տո­սը դեռևս չի ե­կել։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 15 «Հարություն կտամ նրան» Իր կատարած հրաշքներից մեկի ժամանակ Հիսուսը կերակրեց հինգ հազար հոգու մի փոքր հացով ու ձկով (Հովհաննես 6.1–14)։ Տեղեկանալով, որ ամբոխն ուզում է Իրեն թագավոր հռչակել (Հովհաննես 6.15)՝ Հիսուսն Իր աշակերտների հետ լողաց Գալիլեայի ծովի մյուս ափը։ Սակայն հաջորդ օրը ժողովուրդը հետևեց Նրան այնտեղ, որտեղ և Նա ասաց Իր հզոր քարոզը Կյանքի Հացի մասին՝ հատուկ շեշտադրելով հավերժական կյանքի պարգևը (Հովհաննես 6.22–59)։

78 ­աս 8 ­Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 6.26–51 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Հի­սու­սը կա­պում հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի պարգևն ար­դար­նե­րի վերջ­նա­կան հա­րու­թյան հետ։ Իր քարոզում Հիսուսն ընդգծեց հավիտենական կյանքին վերաբերող երեք հիմնական գաղափարներ։ Առաջինը, Նա Իրեն ներկայացրեց որպես հաց, «որ երկնքից է իջնում և կյանք է տալիս աշխարհին» (Հովհաննես 6.33,58)։ Հայտարարելով «Ես եմ (հունարեն՝ էգո էիմի) կյանքի հացը» (Հովհաննես 6.35,48)՝ Հիսուսն Իրեն ներկայացրեց որպես Հին Կտակարանի ՄԵԾ «ԵՍ ԵՄԸ» (Ելք 3.14)։ Երկրորդ, Հիսուսը բացատրում է, որ հավիտենական կյանքի հավաստիացում կարելի է ձեռք բերել միայն Իրենով՝ «դեպի Ինձ եկողը» և «ինձ հավատացողը» կունենա այս օրհնությունը (Հովհաննես 6.35)։ Եվ վերջում, Հիսուսը անմահության պարգևը կապում է վերջնական հարության հետ՝ երեք անգամ Իր ունկնդրին հավաստիացնելով. «Ու Ես վերջին օրը հարություն կտամ նրան» (Հովհաննես 6.40,44,54)։ Հիսուսը տվեց նաև այս հրաշալի խոստումը. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ. ինձ հավատացողը հավիտենական կյանք ունի» (Հովհաննես 6.47)։ Այսպիսով, հավիտենական կյանքի պարգևն արդեն ներկա իրողություն է։ Սակայն սա չի նշանակում, թե հավատացյալը երբեք չի մահանալու, քանի որ «հարություն կտամ նրան» (Հովհաննես 6.40) արտահայտությունը ենթադրում է կյանքի կոչվել մահանալուց հետո։ Պատկերը պարզից էլ պարզ է։ Առանց Քրիստոսի հնարավոր չէ հավիտենական կյանք ձեռք բերել։ Սակայն նույնիսկ Քրիստոսին ընդունելուց ու հավիտենական կյանքի հավաստիացումն ստանալուց հետո մենք դեռևս շարունակում ենք մնալ մահկանացու, այսինքն բնական մահվան ենթակա։ Երկրորդ գալստյան ժամանակ Հիսուսը մեզ հարություն կտա և հենց այդտեղ ու հենց այդ պահին Նա մեզ կտա անմահության պարգևը, որն արդեն իսկ մեզ էր պատկանում։ Այս պարգևն իրական է ոչ թե հոգու ենթադրյալ անմահության միջոցով, այլ Հիսուսի արդարության միջոցով, որը մեզ է շնորհվում, երբ հավատում ենք Նրան։ ­Խոր­հե՛ք Հի­սու­սի այն խոս­քե­րի մա­սին, որ ե­թե Նրան հա­վա­տաք, ա­պա կու­նե­նաք հա­վի­տե­նա­կան կյանք (հենց հի­մա)։ Ինչ­պե՞ս կարող է այս հրա­շա­լի խոս­տումն օգ­նել ձեզ դի­մա­կա­յել մահ­կա­նա­ցու լի­նե­լու (թե­կուզ և ժա­մա­նա­կա­վոր) մեր ներ­կա ցա­վա­լի ի­րա­կա­նությա­նը։

աս 8 79 ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 16 Փողը հնչելիս Թեսաղոնիկեցիները հավատացած էին, թե հավիտենական կյանքը շնորհվելու է բացառապես նրանց, ովքեր կենդանի էին մնալու մինչև Քրիստոսի երկրորդ գալուստը։ «Նրանք մեծ հոգատարությամբ էին վերաբերվում իրենց ընկերներին, որպեսզի վերջիններս չմահանային ու չկորցնեին այն օրհնությունը, որը նրանք սպասում էին ստանալ իրենց Տիրոջ գալստյան ժամանակ։ Սակայն նրանց սիրելիները մեկը մյուսի հետևից վերցվում էին նրանցից, և թեսաղոնիկեցիները մեծ վշտով վերջին անգամ նայում էին իրենց մեռելների դեմքին՝ չհամարձակվելով նույնիսկ հուսալ, որ կհանդիպեն նրանց հավիտենական կյանքում»։ Էլեն Ուայթ, Գործք առաքելոց, էջ 258։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցի­նե­րին 4.13–18 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Պո­ղոսն ուղ­ղում այս մո­լո­րու­թյու­նը։ «Հիսուսով ննջեցյալներին կյանքի կբերի Նրա հետ» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.14) արտահայտության մեջ ավելին կարդալու պատմական միտում կա, քան տեքստն իրականում ասում է։ Հոգու անմահության տեսությունն ընդունածներից շատերը ենթադրում են, որ Իր երկրորդ գալստյան ժամանակ Քրիստոսն Իր հետ երկնքից բերելու է մահացած արդարների հոգիները, որոնք արդեն իսկ երկնքում են՝ Աստծո մոտ։ Այդպիսով այդ հոգիները կարող են վերամիավորվել իրենց հարություն առած մարմինների հետ։ Սակայն այս ուսմունքը ներդաշնակ չէ այս թեմայի շուրջ Պողոսի ներկայացրած ուսմունքին։ Կարդացե՛ք ոչ ադվենտիստ այս աստվածաբանի խոսքերն այս տեքստի իրական իմաստի վերաբերյալ. «Պատճառը, թե ինչու թեսաղոնիկեցի հավատացյալները կարող էին հույս ունենալ իրենց եկեղեցու անդամների մահը սգալիս, այն է, որ Աստված նրանց «կբերի», այսինքն Նա հարություն կտա այս մահացած հավատացյալներին, և նրանք ներկա կլինեն Քրիստոսի վերադարձին այնպես, որ նրանք «Նրա հետ» լինեն։ Իմաստն այն է, որ այս մահացած հավատացյալներն ինչ որ ոչ շահավետ դիրքում չեն լինելու Քրիստոսի երկրորդ գալստյան ժամանակ, նրանք լինելու են «Նրա հետ» այնպես, որ կենդանի հավատացյալների հետ հավասարապես կիսեն Քրիստոսի վերադարձին ուղեկցող փառքը»։ Ջեֆրի Վեյմա, Ա և Բ Թեսաղոնիկեցիներին, Բեյքերի էգզեգե­

80 ­աս 8 տիկ մեկնաբանություններ Նոր Կտակարանի վերաբերյալ (Գրանդ Րեփիդս, Միչիգան: Բեյքեր Աքադեմիք, 2014), էջ 319։ Եթե մահացած արդարների հոգիներն արդեն երկնքում՝ Տիրոջ մոտ լինեին, Պողոսը վերջնական հարությունը չէր նշի որպես քրիստոնյայի հույս, նա պարզապես կնշեր, որ արդարներն արդեն Տիրոջ հետ են։ Սակայն դրա փոխարեն նա ասում է, որ ժամանակների վերջում «Հիսուսով ննջեցյալներին» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.14) հարություն կտրվիՎերջմեռելներից։նականհարության հույսը մխիթարություն բերեց վշտաբեկ թեսաղոնիկեցիներին։ Միևնույն հույսը կարող է օգնել մեզ վստահությամբ դիմակայել այն ցավալի պահերին, երբ մահվան սառը ճիրանները մեզնից խլում են մեր սիրելիներին։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 17 Հանդիպում հավիտենության մեջ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.51–55 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ «խորհուրդ» է (Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.51) Պո­ղո­սը բա­ցատ­րում։ Որոշ հայտնի քարոզիչներ ասում են, որ այս «խորհուրդը» (Ա Կորնթացիներին 15.51) եկեղեցու «գաղտնի հափշտակությունն» է, որը պետք է տեղի ունենա Քրիստոսի փառավոր երկրորդ գալուստից յոթ տարի առաջ։ Այս «գաղտնի հափշտակության» ժամանակ հավատարիմ քրիստոնյաները հանկարծ, հանգիստ ու գաղտնի կերպով վերցվում են երկինք, մինչդեռ մյուսները մնում են երկրի վրա՝ այդպես էլ չհասկանալով, թե նրանց հետ ինչ պատահեց։ Օրինակ՝ մարդիկ կարող են հանկարծ հայտնվել առանց վարորդի մեքենայում, քանի որ նրանց վարորդը հափշտակվում է երկինք, և նրանից «մնում է միայն նրա հագուստը»։ 16 հատորանի Հետևում մնացած բեստսելլերի հիման վրա նկարահանվել է չորս մասից բաղկացած ֆիլմ, որը քարոզում է այս կեղծ ուսմունքը՝ միլիոնավոր մարդկանց ենթարկելով դրա ազդեցությանը։ Բնականաբար, աստվածաշնչյան ոչ մի տեքստ չի հաստատում Քրիստոսի երկրորդ գալուստի և հափշտակման միջև այս արհեստական տարանջատումը։ «Խորհուրդը», որի մասին Պողոսը խոսում է, պարզապես Հիսուսին կենդանի դիմավորող արդարների վերափոխությունն է, որոնք պետք է միանան հարություն առած արդարներին

աս 8 8 Քրիստոսի երկրորդ գալստյան ժամանակ։ Ահա հենց սա է «հափշտակությունը»։ Չի լինելու ոչ մի «գաղտնի հափշտակություն», որովհետև երկրորդ գալուստը տեսանելի է լինելու բոլոր կենդանի մարդկանց (Հայտնություն 1.7), և ինչպես մեռելների հարությունը, այնպես էլ կենդանիների վերափոխությունը տեղի են ունենալու Քրիստոսի վերադարձի ժամանակ՝ փողը հնչելիս (Ա Կորնթացիներին 15.51,52). Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ կլինի երբևէ տեղի ունեցած ամենազարմանահրաշ հանդիպումը։ Կենդանի մնացած արդարները կփոխվեն «հանկարծ, մի ակնթարթում» (Ա Կորնթացիներին 15.52)։ Աստծո ձայնը հնչելիս նրանք կվերափոխվեն. ու երբ նրանք անմահ դառնան, հարություն առած սուրբերի հետ վերցվելու են վերև՝ իրենց Տիրոջը երկնքում դիմավորելու։ Հրեշտակները հավաքում են «Նրա ընտրյալներին չորս հողմերից՝ երկնքի ծայրից մինչև մյուս ծայրը» (Մատթեոս 24.31)։ «Սուրբ հրեշտակները փոքր երեխաներին բերում և տալիս են իրենց մայրերի ձեռքը: Ընկերները, որոնց մահը վաղուց բաժանել էր իրարից, այժմ միանում են, որպեսզի այլևս երբեք չբաժանվեն, և ցնծագին երգերով միասին բարձրանում են դեպի Աստծո քաղաքը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 645։ Սա մի հրա­շա­լի խոս­տում է և­ այն­քան է տար­բեր­վում մեզ ծա­նոթ ա­մեն ին­չից, որ մենք դժվա­րա­նում ենք այն հաս­կա­նալ ու պատկե­րաց­նել։ Սա­կայն խոր­հե՛ք տիե­զեր­քի մե­ծու­թյան, ինչ­պես նաև այս կյան­քի ան­հա­վա­նա­կան բար­դու­թյան մա­սին։ Ա­րար­չա­գոր­ծությունն ինք­նին վկա­յում է Աստ­ծո զար­մա­նահ­րաշ զո­րու­թյան մա­սին։ Ի՞նչ է այս ա­մե­նը մեզ սո­վո­րեց­նում Աստ­ծո զո­րու­թյան մա­սին, ո­րը կա­րող է կեր­պա­րա­նա­փո­խել կեն­դա­նի­նե­րին և հա­րու­թյուն տալ մա­հա­ցած­նե­րին Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­լուս­տի ժա­մա­նակ։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 18 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Գործք առաքելոց գրքի 255–268 էջերի «Թեսաղոնիկեցիներին ուղղված նամակները» և 319–321 էջերի «Կանչված հասնելու ավելի բարձր չափանիշի» գլուխները։ Սթիվեն Քեյվը գրում է. «Հռոմեացիները քաջատեղյակ էին քրիստոնեական այն ուսմունքից, որ մեռելները մի օր մարմնով հարություն են առնելու գերեզմանից, և անում էին ամեն հնարավորն ու անհնարինը՝

82 ­աս 8 այդ ուսմունքը ծաղրելու ու հույսերը խորտակելու համար։ ՔՀ 177թ. Գալլիայում տեղի ունեցած հալածանքների մասին պատմող արձանագրություներից մեկն ասում է, որ մարտիրոսներին նախ մահապատժի էին ենթարկում, այնուհետև վեց օր չէին թաղում նրանց մարմինները, որոնք սկսում էին նեխել, հետո այրում ու մոխիրը լցնում էին Ռոն գետը։ Արձանագրությունը փաստում է հռոմեացիների խոսքերը. «Հիմա տեսնենք, թե ինչպես են հարություն առնելու»»։ Սթիվեն Քեյվ, Անմահություն. հավերժ ապրելու ձգտումը, և թե ինչպես է այն ղեկավարում քաղաքակրթությունը (Նյու Յորք, Քրաուն փաբլիշերս, 2012), էջ 104,105։ Աստվածաբանական սկեպտիցիզմի12 այս փոքրիկ տեսանելի դասը, որքան էլ այն դրամատիկ լինի, ոչ մի արժեք չունի, քանի որ ոչ մի կերպ չի հերքում հարության մասին աստվածաշնչյան խոստումը։ Հիսուսին մեռելներից հարություն տված Զորությունը կարող է միևնույնը մեզ համար անել՝ անկախ այն փաստից, թե ինչ վիճակում է գտնվում մեր մարմինը։ Ի վերջո, եթե այդ նույն Զորությունն արարել և պահում է ողջ տիեզերքը, հաստատապես կարող է կերպարանափոխել կենդանի մնացածներին և հարություն տալ մեռածներին։ ««Այդպես էլ Աստված Հիսուսով ննջեցյալներին կյանքի կբերի նրա հետ» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.14), գրում է Պողոսը։ Շատերն այս հատվածը բացատրում են, թե ննջեցյալներին Քրիստոսը երկնքից է բերելու Իր հետ։ Սակայն Պողոսն ի նկատի ուներ, որ ինչպես Քրիստոսն է հարություն առել մեռելներից, ճիշտ այդպես էլ Աստված ննջած սուրբերին դուրս կկանչի իրենց գերեզմաններից և Իր հետ երկինք կտանի։ Ինչպիսի՜ թանկ մխիթարություն և փառավոր հույս ոչ միայն Թեսաղոնիկեի եկեղեցու, այլև բոլոր քրիստոնյաների համար, որտեղ էլ որ նրանք լինեն»։ Էլեն Ուայթ, Գործք առաքելոց, էջ 259։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ինչ­որ մեկն ասել է. «Մահը ոչնչացնում է ձեզ։ … Իսկ եթե այն ոչնչացնում է ձեզ ամբողջովին, հետք անգամ չի թողնում ձեզնից, ապա կործանում է կյանքի իմաստը»։ Այս մտքի հեղինակը ճիշտ է։ Իսկ ի՞նչ հույս ունենք մենք որպես քրիստոնյաներ, որպեսզի նման անիմաստ կյանքից խուսափենք։ 2. Ինչպե՞ս կարող ենք ներդաշնակեցնել դեպի կատարելություն ձգտելու անհրաժեշտությունը (Փիլիպպեցիներին 3.12–16) այն փաստի հետ, որ բացառապես Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժա12  Սկեպտիցիզմ, սկեպտիկականություն (հուն․՝ σκεπτικός հետազոտող), փիլիսոփայական դիրքորոշում, որն ընդգծում է գիտելիքի հարաբերական բնույթը և մերժում ճշմարտության որևէ հավաստի չափանիշի գոյությունը։

աս 8 83 մանակ մենք ձեռք կբերենք անապական ու անմեղ բնություն (Ա Կորնթացիներին 15.50–55)։ 3. Ինչպե՞ս կարող ենք օգնել «գաղտնի հափշտակության» գաղափարով տարված մեկին հասկանալ, որ դա սխալ ուսմունք է։ 4. Կրկի՛ն կարդացեք Ա Կորնթացիներին 15.12–19 համարները։ Այս տեքստերում ի՞նչ հզոր ապացույց կա այն ուսմունքի, որ մահացածները ննջած են, ոչ թե գտնվում են երկնքում Հիսուսի հետ։ Ի՞նչ իմաստ կունենան այս տեքստերը, եթե մեռած արդարներն իսկապես երկնքում լինեն հիմա։

84 ­աս 9 ԴԱՍ 9 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 19–25 ՀԱԿԱՍՈՂ ՏԵՔՍՏԵ՞Ր Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ղուկաս 16.19–31, Ղուկաս 23.43, Հովհաննես 20.17, Փիլիպպեցիներին 1.21–24, Ա Պետրոս 3.13–20, Հայտնություն 6.9–11։ Հիշելու համարը. «Քննեցե՛ք գրքերը, քանի որ կարծում եք, թե նրանցով հավիտենական կյանք կունենաք, բայց նրանք վկայում են Իմ մասին» (Հովհաննես 5.39, թարգ.՝ Կ. Պապյան)։ Պետրոսը նախազգուշացնում է մեզ. «Միշտ պատրա՛ստ եղեք պատասխան տալու ամեն մեկին, ով ձեր մեջ եղած հույսի մասին հարցնի» (Ա Պետրոս 3.15)։ Պողոսն ավելացնում է. «Քարոզի՛ր Աստծու խոսքը՝ պատեհ թե անպատեհ առիթով, հանդիմանի՛ր, սաստի՛ր, հորդորի՛ր ամենայն համբերատարությամբ և վարդապետությամբ։ Որովհետև ժամանակ կգա, որ ողջամիտ վարդապետությունը չեն հանդուրժի» (Բ Տիմոթեոսին 4.2,3)։ Նման դեպքերում մենք պետք է իմանանք ոչ միայն այն տեքստերը, որոնք հեշտությամբ տեղավորվում են մեր ուսմունքի շրջանակներում, այլև նրանք, որոնք սովորաբար օգտագործվում են այլ ուսմունքները հաստատելու համար։ Այսպես վարվելիս մենք պետք է հետևենք Քրիստոսի ոգեշնչող օրինակին։ «Քրիստոսն Ինքը ճշմարտության ոչ մի խոսք չէր թաքցնում, այլ միշտ հայտնում էր այն սիրով: … Նա երբեք կոպիտ չէր լինում, երբեք ավելորդ սուր խոսք չէր ասում ու երբեք անտեղի ցավ չէր պատճառում զգայուն հոգուն: Նա չէր քննադատում մարդկային թուլությունը»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 353։ Այս շաբաթ մենք կուսումնասիրենք որոշ ինտրիգային հատվածներ, որոնք մարդիկ օգտագործում են հոգու անմահության տեսությունն արդարացնելու համար։ Այս մտորումները միտված են ամրացնելու մեր սեփական համոզմունքները և օգնելու մեզ սիրով ու բարությամբ պատասխանելու այն մարդկանց, ովքեր մեզ հարցեր են տալիս այս կարևորագույն ուսմունքի վերաբերյալ։

աս 9 85 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 20 Հարուստ մարդը և Ղազարոսը ­Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 16.19–31 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ այս պատ­մությու­նը անդր­շի­րիմ­յան կյան­քի տա­ռա­ցի նկա­րագ­րու­թյուն չի կա­րող լի­նել։ ________________________________________________________________________ Որոշ գիտնականներ պնդում են, թե Ղուկաս 16.19–31 համարները հարկավոր է բառացիորեն հասկանալ, այսինքն որ դրանք նկարագրում են մահացածների վիճակը։ Բայց նման մոտեցումը կհանգեցնի տարատեսակ ոչ աստվածաշնչյան եզրահանգումների և կհակասի շատ հատվածների, որոնք մենք արդեն դիտարկել ենք։ Նախ, մենք պետք է ընդունենք, որ երկինքն ու դժոխքն այնքան մոտ են իրար, որ երկու տեղում բնակվողների միջև երկխոսություն է ծավալվում (Ղուկաս 16.23–31)։ Հարկավոր է նաև ենթադրել, որ հանդերձյալ կյանքում, մինչ մարմինը պառկած է գերեզմանում, հոգին շարունակում է իր գիտակից կյանքը «աչքերով», «մատով», «լեզվով» հանդերձ, նույնիսկ ծարավ է զգում (Ղուկաս 16.23,24)։ Եթե այս տեքստերը լինեին մահից հետո մարդու վիճակի նկարագրություն, ապա երկինքը բնավ չէր լինի ուրախության և երջանկության վայր, քանի որ փրկվածներն ուշի ուշով կհետևեին իրենց չփրկված սիրելիների տառապանքներին, նույնիսկ կկարողանային խոսել նրանց հետ (Ղուկաս 16.23–31)։ Ինչպես կարող է մայրը երջանիկ լինել, երբ տեսնում է իր սիրելի զավակի անվերջանալի տառապանքները դժոխքում։ Այս համատեքստում պարզապես անհնար է, որ Աստծո՝ «չի լինելու նաև ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցավ» (Հայտնություն 21.4) խոստումն իրականանա։Նմանանհամապատասխանությունների պատճառով ժամանակակից շատ աստվածաշնչյան գիտնականներ հարուստի ու Ղազարոսի մասին պատմող պատմությունը համարում են առակ, որի ոչ բոլոր մանրամասները կարելի է տառացիորեն մեկնաբանել։ Ջորջ Լեդդը՝ ոչ ադվենտիստ գիտնական, ասում է, որ այս պատմությունը հավանաբար «առակ է, որը ներկայացնում էր այն ժամանակների հրեական մտածելակերպը, և միտված չէ որևէ բան սովորեցնելու մեռածների վիճակի մասին»։ Ջ. Լեդդ, Վախճանաբանությունը նոր աստվածաշնչ­

86 ­աս 9 յան բառարանում, խմբագիր Ջ. Դ. Դուգլաս (Գրանդ Րեփիդս, Միչիգան: Էերդմանս, 1962), էջ 388։ Հարուստ մարդու և Ղազարոսի առակը սուր հակադրություն է ներկայացնում գեղեցիկ հագնված «հարուստ մարդու» և Ղազարոս անունով «մի աղքատ մարդու» միջև, «որ վերքերով ծածկված էր» (Ղուկաս 16.19,20)։ Այս պատմությունն ուսուցանում է, որ 1) ներկա կյանքում ունեցած կարգավիճակն ու սոցիալական ճանաչումն ապագա պարգևատրման ճափանիշը չեն, և 2) յուրաքանչյուր մարդու հավիտենական ճակատագիրը որոշվում է այս կյանքում և չի կարող փոփոխվել մահից հետո (Ղուկաս 16.25,26)։ «Եվ նրան ա­սաց. «Ե­թե Մով­սե­սին ու մար­գա­րե­նե­րին չեն լսում, չեն էլ հա­մոզ­վի, ե­թե մե­ռել­նե­րից մե­կը հա­րու­թյուն առ­նի»» (­Ղու­կաս 16.31)։ Հի­սու­սի հզոր խոս­քե­րից ի՞նչ դաս պետք է քա­ղենք մեզ համար Աստ­վա­ծաշն­չի հե­ղի­նա­կու­թյան ու դրա հան­դեպ ու­նե­ցած մեր վե­րա­բեր­մուն­քի մա­սին։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 21 «Այսօր Ինձ հետ դրախտում» Հոգու անմահության տեսությունն ապացուցելու համար թերևս ամենահաճախ օգտագործվող աստվածաշնչյան տեքստերից մեկը Ղուկաս 23.43 համարն է. «Ճշմարիտ եմ ասում քեզ. դու այսօր Ինձ հետ դրախտում կլինես»։ Աստվածաշնչյան գրեթե բոլոր (շատ քիչ բացառություններով) թարգմանություններում այս տեքստն ունի միևնույն ձևակերպումը՝ հենց այն օրը, երբ Քրիստոսը մահացավ, Նա ու ավազակը հայտնվեցին դրախտում։ Այս փաստը չպետք է զարմացնի մեզ, քանի որ այդ թարգմանություններն արվել են աստվածաշնչյան գիտնականների կողմից, որոնք հավատում են հոգու անմահության դոգմային։ Սակայն արդյո՞ք սա այս տեքստի լավագույն թարգմանությունն է։ ­Հա­մե­մա­տե՛ք Ղու­կաս 23.43 հա­մա­րը Հով­հան­նես 20.17 և Հով­հաննես 14.1–3 հա­մար­նե­րի հետ։ Խա­չի վրա ա­պաշ­խա­րած ա­վա­զա­կին տրված խոս­տումն ինչ­պե՞ս պետք է հաս­կաց­վի Մա­րիամ Մագ­դաղե­նա­ցուն ուղղ­ված Հի­սու­սի խոս­քե­րի և Իր ա­շա­կերտ­նե­րին Նրա տված խոստ­ման լույ­սի ներ­քո։ ________________________________________________________________________

աս 9 87 Ենթադրությունը, որ Քրիստոսն ու ավազակը միևնույն օրը գնացին դրախտ (կամ երկինք), հակասում է Իր հարությունից հետո Մարիամ Մագդաղենացուն ասած Հիսուսի խոսքերին, որոնք հաստատում են, որ Նա դեռևս չի գնացել Իր Հոր ներկայության մեջ երկինք (Հովհաննես 20.17)։ Այս սխալ միտքը, թե և՛ Հիսուսը, և՛ապաշխարած ավազակն այդ օրը երկինք գնացին, հակասում է նաև Իր աշակերտներին տված Հիսուսի խոստմանը, որ նրանք երկինք կվերցվեն միմիայն Իր երկրորդ գալուստի ժամանակ (Հովհաննես 14.1–3)։ Ղուկաս 23.43 համարի խնդիրն այն է, որ հարկավոր է պարզել, թե «այսօր» (հունարեն սեմերոն) մակբայը հարկավոր է կապել դրան հետևող բայի՞ն («լինել»), թե՞ դրան նախորդող բային («ասել»)։ Ուլիսոն Պարոսկին ընդունում է, որ «քերականական տեսանկյունից» պարզապես անհնար է որոշել ճշգրիտ տարբերակը։ «Այդուհանդերձ, Ղուկասն այս մակբայն իրեն հետևող բայի հետ օգտագործելու վճռական միտում է ցուցաբերում։ Ղուկաս և Գործք առաքելոց գրքերում սեմերոն բառը 20 դեպքերից 14­ում կիրառվում է հաջորդող բայի հետ»։ Ուիլսոն Պարոսկի, «Ստորակետի նշանակությունը. Ղուկաս 23.43 համարի վերլուծություն», Ծառայություն, 2013­ի հունիս, էջ 7։ Այսպիսով Ղուկաս 23.43 համարի ամենաճիշտ տարբերակը կլինի. «Ճշմարիտ եմ ասում քեզ այսօր. դու Ինձ հետ դրախտում կլինես»։ Այս դեպքում «Ասում եմ քեզ այսօր» կայուն ոճական արտահայտությունն ընդգծում է «դու Ինձ հետ դրախտում կլինես» պնդման արդիականությունն ու հանդիսավորությունը։ Կարճ ասած՝ Հիսուսը հենց այնտեղ և հենց այդ պահին ապաշխարած ավազակին խոստացավ, որ նա կփրկվի։ ­Կար­դա­ցե՛ք ա­պաշ­խա­րած ա­վա­զա­կի պատ­մու­թյու­նը (­Ղու­կաս 23.39–43), ով, ի հե­ճուկս իր մեղ­քե­րի, այն փաս­տի, որ Աստ­ծուն ա­ռա­ջար­կե­լու ո­չինչ չու­ներ, Քրիս­տո­սի կող­մից հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի խոս­տումն ստա­ցավ։ Ինչ­պե՞ս է այս պատ­մու­թյու­նը հզոր կեր­պով բա­ցա­հայ­տում բա­ցա­ռա­պես հա­վա­տով փրկվե­լու մե­ծագույն ճշմար­տու­թյու­նը։ Ին­չո՞վ ենք մենք նման այդ ա­վա­զա­կին։ Ինչո՞վ ենք տար­բեր նրա­նից։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 22 Հեռանալ և Քրիստոսի հետ լինել ­Կար­դա­ցե՛ք Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 1.21–24 և Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցի­նե­րին 4.13–18 հա­մար­նե­րը։ Ե՞րբ էր Պո­ղոսն ակն­կա­լում լի­նել «Քրիս­տո­սի

88 ­աս 9 հետ» (­Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 1.23) և «­Տի­րոջ հետ» (Ա Թե­սա­ղո­նի­կե­ցինե­րին 4.17)։ ________________________________________________________________________ Պողոսը համակված էր «Քրիստոսի հետ» հիմա ապրելու ցանկությամբ (Բ Կորնթացիներին 5.17) և «Տիրոջ հետ»՝ Նրա երկրորդ գալուստից հետո (տե՛ս Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.17)։ Նույնիսկ մահը չէր սարսափեցնում առաքյալին և չէր կոտրում նրա համոզվածությունը, որ ինքը պատկանում է իր Փրկչին և Տիրոջը։ Ինչպես նա ասում է հռոմեացիներին ուղղված իր նամակում. «ո՛չ մահը, ո՛չ կյանքը» «չեն կարող մեզ բաժանել Աստծու սիրուց, որ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի մեջ է» (Հռոմեացիներին 8.38,39)։ «Եթե ապրում ենք, Տիրոջ համար ենք ապրում, իսկ թե մեռնում ենք, Տիրոջ համար ենք մեռնում։ Ուրեմն թե՛ ապրենք և թե՛ մեռնենք, Տիրոջն ենք» (Հռոմեացիներին 14.8)։ Այս համոզվածությունը մտքում՝ Պողոսը խոսում էր այն հավատացյալների մասին, որոնք արդեն մեռել էին որպես Հիսուսով ննջեցյալներ (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.14), և որոնք պետք է հարություն առնեին Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ՝ հավիտենական կյանքն ստանալու համար (Ա Կորնթացիներին 15.16–18, Ա ԹեսաղոնիկեցիներինԵրբ4.13–18)։Պողոսը նշեց «հեռանալու … և Քրիստոսի հետ լինելու» (Փիլիպպեցիներին 1.23) իր փափագը, արդյո՞ք նա նկատի ուներ, որ մահից հետո իր հոգին գիտակից վիճակում ապրելու է Քրիստոսի հետ։ Բնա՛վ ոչ։ Այս տեքստում «Պողոսն արտահայտում է ներկայիս անհանգիստ կյանքը թողնելու և Քրիստոսի հետ լինելու իր ցանկությունը և ոչ մի ակնարկ չի անում այն ժամանակահատվածի վերաբերյալ, որը կարող է լինել այս երկու իրադարձությունների միջև։ Այս տեքստը բնավ չի խոսում այն մասին, որ Պողոսն ակնկալում էր երկինք տեղափոխվել իր մահից հետո։ Նա շատ հստակ կերպով ասում է, որ չի ստանա իր պարգևը, մինչև որ չլինի Քրիստոսի երկրորդ գալուստը» (Բ ՏիմոթեոսինԿարճ4.8)։ ասած՝ Պողոսն «ասում է, որ հեռանալուց (մահից) հետո հաջորդ բանը, որ կիմանա, երկնքի ամպերով Քրիստոսի գալուստն է՝ մեռելներին հարություն տալու համար, երբ ինքը «Տիրոջ հետ» կլինի (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.17)։ Հարկավոր է նաև նշել, որ Աստվածաշնչի հեղինակները երբեմն հղում են կատարում այս երկու իրադարձություններին իրար հետ, որոնք կարող են բաժանված լինել երկար ժամանակահատվածով»։ Էնդրյուսի աստվածաշնչյան ուսումնասիրություն, էջ 1555։

աս 9 89 Բայց ինչո՞ւ պետք է Պողոսը մահը նախընտրեր կյանքից։ Որովհետև միայն այդ ժամանակ նա կարող էր հանգստանալ իր բոլոր խնդիրներից և այլևս չտառապել իր մարմնի տկարություններից (Ա Կորնթացիներին 9.27)։ Նա մահը նախընտրում էր՝ լիակատար վստահություն ունենալով, որ Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ կստանա «արդարության պսակը» (Բ Տիմոթեոսին 4.6–8)։ Թեև Պողոսը հաստատապես չէր ուզում մահանալ, նա գիտեր, թե ինչ է լինելու մահից հետո։ Հատ­կա­պես դժվա­րին ժա­մա­նակ­նե­րին ո՞վ չի մտա­ծել, թե որ­քան լավ կլի­ներ փա­կել աչ­քե­րը մահ­վան մահ­ճում և հա­ջորդ պա­հին լինել «Քրիս­տո­սի հետ»։ Ինչ­պե՞ս է այս միտքն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ, թե ինչ էր Պո­ղոսն ա­սում փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին ուղղ­ված իր խոս­քե­րում։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 23 Քարոզել բանտում եղող հոգիներին ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Պետ­րոս 3.13–20 հա­մար­նե­րը։ Քրիս­տոսն ինչ­պե՞ս քա­րո­զեց «բան­տում ե­ղող հո­գի­նե­րին …­ այն օ­րե­րին, երբ Նո­յը կառու­ցում էր տա­պա­նը» (տե՛ս նաև Ծնն­դոց 4.10)։ Հոգու անմահության տեսությանը հավատացող մեկնաբանները սովորաբար նշում են, թե Քրիստոսը քարոզեց «բանտում եղող հոգիներին» (Ա Պետրոս 3.19), երբ դեռ անձամբ գտնվում էր գերեզմանում։ Ըստ նրանց տեսության՝ Քրիստոսի մարմնից բաժանված հոգին գնաց դժոխք և քարոզեց ջրհեղեղից առաջ ապրած մարդկանց այնտեղ գտնվող հոգիներին։ Այս ծայրահեղական գաղափարն Աստվածաշնչի կողմից ընդունելի չէ, քանի որ մահացածներին փրկության երկրորդ հնարավորություն չի տրվում (Եբրայեցիներին 9.27,28)։ Ապա ինչո՞ւ պետք է Հիսուսը քարոզեր նրանց, ովքեր փրկության հնարավորություն այլևս չունեն։ Բացի այդ, ինչը շատ կարևոր է, այս տեսությունը հակասում է այն աստվածաշնչյան ուսմունքին, որ մահացածները մնում են գերեզմանում անգիտակից վիճակում մինչև վերջնական հարությունը (Հոբ 14.10–12, Սաղմոսներ 146.4, Ժողովող 9.5,10, Ա Կորնթացիներին 15.16–18, Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.13–15)։ Բացի այդ, եթե այս տեքստերն իսկապես նշանակեին, որ Հիսուսի հոգին գնաց դժոխք և քարոզեց ամբարիշտ նախաջրհեղեղյան մարդ­

90 ­աս 9 կանց, մինչ Նրա մարմինը պառկած էր գերեզմանում, ապա ինչո՞ւ միայն նախաջրհեղեղյան մարդիկ լսեցին Նրա լուրը։ Մի՞թե դժոխքում այլևս ոչ ոք չկար։ Ինչո՞ւ միայն նախաջրհեղեղյան մարդիկ լսեցին Հիսուսի քարոզը։ Անիմաստ է նաև պնդել, որ Քրիստոսը քարոզում էր ընկած հրեշտակներին, որոնք անհնազանդ էին Նոյի օրերում։ Ճիշտ է, «բանտում գտնվող հոգիները» նկարագրվում են որպես անհնազանդ «մի ժամանակ» (Ա Պետրոս 3.19,20), Աստվածաշունչը պարզորոշ կերպով ասում է, որ չար հրեշտակները մինչ օրս անհնազանդ են (Եփեսացիներին 6.12, Ա Պետրոս 5.8)։ Բացի այդ, ընկած հրեշտակները «մեծ օրվա դատաստանի համար հավիտենական կապանքներով խավարի մեջ» են պահվում (Հուդա 6)՝ առանց փրկության որևէ հնարավորության։ Հարկավոր է ուշադրություն դարձնել, որ Ա Պետրոս 3.19 համարի «բանտում եղող հոգիները» 20 րդ համարում նույնականացվում են որպես Նոյի օրերի «ապստամբ» նախաջրհեղեղյան մարդիկ։ Հոգի եզրույթը (հունարեն պնեումա) այս տեքստում և նորկտակարանյան այլ տեքստերում (Ա Կորնթացիներին 16.18, Գաղատացիներին 6.18) օգտագործվում է մատնանշելու կենդանի մարդկանց, որոնք կարող են լսել ու ընդունել փրկության հրավերը։ «Բանտում եղող» արտահայտությունն ակնհայտորեն վերաբերում է ոչ թե բառացի բանտին, այլ մեղքի բանտին, որում գտնվում է չվերածնված մարդկային բնույթը։ Քրիստոսը ապաշխարության չեկած նախաջրհեղեղյան մարդկանց քարոզում էր Նոյի միջոցով, ով հստակ ցուցումներ ստացավ Աստծուց (Եբրայեցիներին 11.7) և իր ժամանակակիցների համար «արդարության քարոզիչ» (Բ Պետրոս 2.5) դարձավ։ Պետրոսն այս բառերը գրել է այն համատեքստում, թե ինչ ասել է լինել հավատարիմ. դրանք մեռելների վիճակի մասին մեկնաբանություն չեն։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 24 Զոհասեղանի տակ եղող հոգիները ­Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 6.9–11 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող են մա­հա­ցած մար­տի­րոս­նե­րի «հո­գի­ներն» ա­ղա­ղա­կել «զո­հա­սե­ղա­նի տակ»։ ________________________________________________________________________

աս 9 9 Հինգերորդ կնիքի բացումը բացահայտում է անսովոր մի տեսարան։ Նահատակների հոգիները փոխաբերական իմաստով երևում են «զոհասեղանի տակ» և աղաղակում Աստծուն՝ վրեժ լուծելու համար (Հայտնություն 6.9–11)։ Որոշ մեկնաբաններ հակված են կարծելու, որ այս «զոհասեղանը» յոթերորդ կնիքի տակ ներկայացված խնկարկման զոհասեղանն է (Հայտնություն 8.1–6)։ Սակայն Հայտնություն 6.9–11 համարներում ներկայացված «արյունը» («խնկի» փոխարեն) հուշում է մեզ, որ սա ակնարկ է ողջակեզի զոհասեղանին, որտեղ հեղվում էր զոհի արյունը (Ղևտական 4.18,30,34)։ Քանի որ այս զոհերի արյունը պետք է ցողվեր զոհասեղանի շուրջը, այդպես էլ նահատակների արյունը խորհրդանշական կերպով ցողվեց Աստծո զոհասեղանի շուրջը, երբ, մնալով հավատարիմ Աստծո խոսքին ու Հիսուսի վկայությանը (Հայտնություն 6.9, տե՛ս նաև Հայտնություն 12.17, Հայտնություն 14.12), նրանք կորցրին իրենց կյանքը։ Զոհասեղանի տակ գտնվող «հոգիները» ևս խորհրդանշական են։ Դրանք տառացիորեն ընդունելով՝ հարկավոր է եզրահանգել, որ նահատակները երկնքում լիարժեքորեն երջանիկ չեն, քանի որ դեռևս աղաղակում են վրեժի համար։ Սա հազիվ թե ապացուցի, որ նրանք վայելում են փրկության պարգևը։ Վրեժի ծարավը մարդու կյանքը թշվառ է դարձնում։ Իսկ մահը նույնպե՞ս։ Կարևոր է նաև հիշել, որ Հովհաննեսը երկինքը չի տեսել այնպիսին, ինչպիսին այն իրականում կա։ «Երկնքում չկան սպիտակ, կարմիր, սև կամ դեղնականաչ ձիեր ռազմաշունչ հեծյալներով։ Հիսուսն այնտեղ չի հայտնվում արյունահոսող դանակի վերք ունեցող գառան տեսքով։ Չորս գազանները ներկայացնում են իրական թևավոր կենդանիների, ինչպես պատկերված են։ … Նույն կերպ էլ երկնքում չկան զոհասեղանի տակ պառկած «հոգիներ»։ Այս ողջ տեսարանը խորհրդանշական բնույթ է կրում»։ ՅՕԱ աստվածաշնչյան մեկնաբանություններ, հատոր 7, էջՈչ778։ադվենտիստ աստվածաբան Ջորջ Լեդդը գրել է (ասես ադվենտիստ լինի). «Տվյալ դեպքում (Հայտնություն 6.9–11) զոհասեղանն այն զոհասեղանն է, որտեղ ցողվում է զոհերի արյունը։ Այն փաստը, որ Հովհաննեսը տեսել է նահատակների հոգիները զոհասեղանի տակ, ոչ մի ընդհանուր բան չունի մահացածների վիճակի հետ, դա ընդամենը վառ նկարագրություն է այն փաստի, որ նրանք նահատակվել են իրենց Աստծո անվան համար»։ Հովհաննեսի Հայտնության մեկնաբանություն (Գրանդ Րեփիդս, Միչիգան, Էերդմանս, 1972), էջ 103։

92 ­աս 9 Ո՞վ (հատ­կա­պես ա­նար­դա­րու­թյան զո­հե­րը) չի ա­ղա­ղա­կել ար­դարու­թյան հա­մար, ո­րը դեռևս չի ե­կել։ Ին­չո՞ւ պետք է մենք հա­վա­տով վստա­հենք, որ վերջ­նա­կան ար­դա­րու­թյու­նը, որն այդ­քան շատ է պա­կա­սում այս աշ­խար­հում, միև­նույն է, գա­լու է։ Ի՞նչ մխի­թա­րություն կա­րող եք քա­ղել այս հրա­շա­լի խոս­տու­մից։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 25 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Քրիստոսի առակները գրքի 260–271 էջերի «Մեծ անդունդ», Դարերի փափագը գրքի 749–752 էջերի «Գողգոթա» և Քրիստոնեական կրթության հիմունքները գրքի 504 էջի «Ուսուցիչները՝ որպես քրիստոնեական ազնվության օրինակներ» գլուխները։ «Հարուստ մարդու ու Ղազարոսի առակում Քրիստոսը ցույց է տալիս, որ այս կյանքում մարդիկ որոշում են իրենց հավիտենական ճակատագիրը։ Այս փորձաշրջանի ընթացքում Աստծո շնորհն առաջարկվում է բացառապես բոլորին։ Սակայն եթե մարդիկ կորցնում են իրենց հնարավորությունը՝ տրվելով հաճույքներին, իրենք իրենց զրկում են հավիտենական կյանքից։ Լրացուցիչ հնարավորություն նրանց այլևս չի տրվի։ Իրենց սեփական ընտրություններով նրանք անանցանելի անդունդ են ստեղծել իրենց և Աստծո միջև»։ Էլեն Ուայթ, Քրիստոսի առակները, էջ 260։ «Երբ վաղ քրիստոնյաներն աքսորվեցին լեռներ և անապատներ, երբ նրանց թողնում էին զնդաններում՝ սովից, ցրտից ու կտտանքներից տանջամահ լինելու, երբ նահատակությունն այս մարդկանց համար իրենց տառապանքներից ազատվելու միակ միջոցն էր թվում, նրանք ուրախանում էին, որ արժանացել են Քրիստոսի համար տառապելու պատվին, Ով խաչվել էր իրենց համար։ Նրանց արժանապատիվ օրինակը մխիթարություն և քաջալերություն կլինի Աստծո ժողովրդի համար, որը հայտնվելու է հալածանքների այնպիսի ժամանակներում, ինչպիսին երբեք չի եղել»։ Էլեն Ուայթ, Վկայություններ եկեղեցու համար, հատոր 5, էջ 213։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ինչպե՞ս կարող է մարդու բնույթի մասին աստվածաշնչյան տեսակետն օգնել մեզ ավելի լավ հասկանալ այն տեքստերը, որոնք մենք ուսումնասիրեցինք այս շաբաթ։

աս 9 93 2. Խորհե՛ք քրիստոնյա նահատակների փոխզիջման չգնացող և ներկայիս պոստմոդեռնիստական սերնդի ճկուն կրոնների տարբերությունների մասին։ Այլ խոսքերով, ինչի՞ համար արժե մեռնել։ Այդուհանդերձ, եթե ինչ որ մեկի կարծիքով բոլոր ճշմարտությունները հարաբերական են կամ մշակութային ֆոն ունեն, ապա ինչո՞ւ մեռնել դրանցից որևէ մեկի համար։ Միևնույն ժամանակ, ի՞նչ կարող ենք սովորել մարդկանցից, որ պատրաստ էին մեռնել այն գաղափարների համար, որոնք, ըստ մեզ, սխալ են։ 3. Խորհե՛ք հարուստ մարդու և Ղազարոսի առակի շուրջ։ Երբ Հիսուսը հարություն առավ մեռելներից, շատերը հավատացին Նրան։ Բայց շատերն էլ, ունենալով միևնույն ապացույցը, չհավատացին։ Ի՞նչ է սա մեզ սովորեցնում այն մասին, թե որքան խստացած կարող են լինել մարդկանց սրտերը ճշմարտության նկատմամբ։ Ի՞նչ կարող ենք անել նմանատիպ խստապարանոցությունից խուսափելու համար։ 4. Հիսուսը խոսում է այն ժամանակի մասին, երբ մեռելները, «ովքեր բարիք են գործել, հարություն կառնեն կյանքի համար, իսկ նրանք, որ չարիք են գործել, հարություն կառնեն դատաստանի համար» (Հովհաննես 5.29)։ Այս երկու իրադարձություններն իրարից բաժանում է հազար տարի, թեև տեքստը հնչում է այնպես, ասես դրանք միասին են տեղի ունենալու։ Ինչպե՞ս կարող է այս գիտակցումն օգնել մեզ ավելի լավ հասկանալ, թե ինչ է ասում Պողոսը Փիլիպպեցիներին 1.23 համարում։

94 ­աս 0 ԴԱՍ 10 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 26–ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2 ԴԺՈԽՔԻ ԿՐԱԿՆԵՐԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Մարկոս 9.42–48, Մաղաքիա 4.1, Հուդա 7, Ա Տիմոթեոսին 2.5, Գործք առաքելոց 2.29,34,35, Ա Հովհաննես 5.3–12: Հիշելու համարը. «Ամեն բան քննե՛ք. բարին ամո՛ւր պահեք» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 5.21)։ Իտալացի բանաստեղծ Դանթե Ալիգիերին (1265–1321թթ.) իր հանրաճանաչ գործում՝ Աստվածային կատակերգությունում, նկարագրում է մահից հետո հոգու մտացածին ճամփորդությունը։ Հոգին գնում է կա՛մ ինֆերնո՝ դժոխք երկրի ընդերքում, կա՛մ քավարան, որտեղ կարող է մաքրվել և դառնալ երկինք համբարձվելուն արժանի, կա՛մ էլ հայտնվում է դրախտում՝ Իր՝ Աստծո ներկայության մեջ։ Թեև սա ընդամենը գեղարվեստական գրականություն է, սակայն Դանթեի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել քրիստոնեական աստվածաբանություն՝ հատկապես հռոմեական կաթոլիկ աստվածաբանությունը։ Այս եկեղեցուն հատուկ է հոգու անմահության գաղափարը, որը գնում է դժոխք, քավարան կամ էլ դրախտ։ Պահպանողական բողոքական շատ հարանվանություններ ևս հավատում են անմահ հոգու գաղափարին, որը մահից հետո կա՛մ բարձրանում է դրախտ, կա՛մ իջնում դժոխք։ Իսկապես որ, եթե ընդունենք, որ մարդու հոգին երբեք չի մահանում, ապա այն պետք է ինչ­որ տեղ գնա, երբ մարմինը մահանում է։ Կարճ ասած՝ մարդու բնույթի սխալ ընկալումը հանգեցնում է սարսափելի աստվածաբանական սխալների։ Այս շաբաթ մենք կանդրադառնանք որոշ ոչ աստվածաշնչյան տեսությունների, ինչպես նաև աստվածաշնչյան տեսակետին այն մասին, թե ինչ է պատահում մահից հետո։

աս 0 95 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 27 Անմահ որդե՞ր ­Հա­մե­մա­տե՛ք Մար­կոս 9.42–48 հա­մար­նե­րը Ե­սա­յի 66.24 հա­մարի հետ։ Ինչ­պե՞ս եք հաս­կա­նում «նրանց ու­տող որ­դը չի մեռ­նում» (­Մար­կոս 9.48) ար­տա­հայ­տու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ Ոմանք համարում են, որ եզակի թվով դրված «որդ» (Մարկոս 9.48) գոյականն ակնարկում է ամբարիշտների հոգին, որը մահից հետո ընկնում է դժոխք, որտեղ այն երբեք չի մեռնում, այլ կրում է հավիտենական տառապանքներ։Սակայնայսմեկնաբանությունը հակասում է անգիտակից մահվան վերաբերյալ աստվածաշնչյան գաղափարին, ինչպես նաև անտեսում է այս հատվածին վերաբերող հինկտակարանյան ֆոնը։ Իրականում «եզակի թվով դրված «որդ» գոյականն ընդհանուր առմամբ օգտագործվում է «որդեր» գոյականի փոխարեն. այն չի նշանակում ընդամենը մեկ որդ։ Այն վերաբերում է այն որդերին, որոնք սնվում են փտող լեշերով»։ Ռոբերտ Բրատչեր և Յուջին Նիդա, Մարկոսի Ավետարանի թարգմանչի ձեռնարկ (Լոնդոն, Յունայթիդ բայբլս սըսայըթիս, 1961), էջ 304։ Մարկոս 9.48 համարում Հիսուսը մեջբերում է Եսայի 66.24 համարը, որը ասում է. «Նրանք պիտի դուրս գան և տեսնեն Իմ դեմ ըմբոստացող մարդկանց դիակները, որովհետև նրանց որդը չի մեռնելու, և նրանց կրակը չի հանգչելու. նրանք զզվելի պիտի լինեն ամեն մարմնի համար»։ Այս սարսափազդու փոխաբերական տեսարանը նկարագրում է մարտի դաշտը, որտեղ մահացած գետնին պառկած են Աստծո թշնամիները։ Կրակով չայրված մարմինները ուտում են որդերը կամ միգուցե սկզբում ուտում են որդերը, հետո այրում է կրակը։ Ցանկացած դեպքում, ոչ մի խոսք չկա կարծեցյալ հոգու մասին, որը խուսափում է մարմնի կործանումից և ընկնում դժոխք։ Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել «որդերի» մասին, որոնք չեն մեռնում։ Եսայի 66.24 համարի (որը մեջբերվում է Մարկոս 9.48 համարում) փոխաբերական լեզուն չի ենթադրում, որ այդ որդերն անմահ են։ Այստեղ շեշտադրվող իմաստն այն է, որ այդ որդերն իրենց հանձնված քայքայման առաջադրանքն անավարտ չեն թողնում։ Այլ խոսքերով ասած՝ նրանք շարունակում են ուտել ամբարիշտների մարմինները, մինչև որ այդ մարմինները ոչնչացվում են։ Դրան հակառակ՝ Աստծո հավատարիմ

96 ­աս 0 զավակները ուրախությամբ կբնակվեն նոր երկնքում ու նոր երկրում և կերկրպագեն Աստծուն հենց Նրա ներկայությամբ (Եսայի 66.22,23)։ Աչքի առաջ ունենալով այսքան տարբեր ճակատագրեր՝ զարմանալի չէ, որ Հիսուսն ասում է՝ անհամեմատ ավելի լավ է, որ մարդ Աստծո արքայություն մտնի առանց իր մարմնի շատ կարևոր որևէ մասի, օրինակ՝ ձեռքի, ոտքի կամ նույնիսկ աչքի, քան կատարյալ մարմնով դառնա որդերի կերակուր, վերջում էլ այրվի կրակով (Մարկոս 9.42–48)։ Ի վեր­ջո, մենք կա՛մ փրկվե­լու ենք, կա՛մ կոր­չենք։ Եր­րորդ տարբե­րակ տրված չէ։ Կա՛մ կու­նե­նանք հա­վի­տե­նա­կան կյանք, կա՛մ կբախ­վենք հա­վի­տե­նա­կան ոչն­չաց­ման ի­րա­կա­նու­թյա­նը։ Ի՞նչ ընտրու­թյուն­ներ է հար­կա­վոր ա­նել հի­մա։ Ինչ­պե՞ս պետք է հա­վի­տե­նական կյան­քի կամ հա­վի­տե­նա­կան կոր­ծան­ման ի­րո­ղու­թյունն ազ­դի այդ ընտ­րու­թյուն­նե­րի վրա։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 28 Դժոխքի կրակները Երեխաների համար գրված Դժոխքի տեսիլ (The Sight of Hell) վերնագրված իր գրքում անգլիացի հռոմեական կաթոլիկ քահանա Ջոն Ֆըրնիսը (1809–1865թթ.) հավիտենական չարչարանքը պատկերում է մեծ երկաթյա գնդակի միջոցով, որն ավելի մեծ է, քան երկինքն ու երկիրը։ «Հարյուր միլիոն տարին մեկ անգամ մի թռչուն է անցնում երկաթյա գնդակի կողքով և դիպչում դրան իր թևի փետուրով»։ Հեղինակը պնդում է, որ մեղավորների տանջանքները շարունակվելու են, նույնիսկ երբ այդ մեծ երկաթե գնդակը մաշվի թռչնի փետուրի այդ հպումներից։ Տխուր փաստն այն է, որ շատ բողոքականներ մինչ օրս հավատում են չփրկվողների նմանատիպ ճակատագրին։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մա­ղա­քիա 4.1 և Հու­դա 7 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող են այս տեքս­տերն օգ­նել մեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ «հա­վի­տե­նական կրա­կի» գա­ղա­փա­րը կամ Հի­սու­սի ար­տա­հայ­տած այն միտ­քը, որ ամ­բա­րիշտ­նե­րը լի­նե­լու են «հա­վի­տե­նա­կան կրա­կի» (­Մատ­թեոս 18.8) կամ «ան­շեջ կրա­կի» մեջ (­Մար­կոս 9.43)։ ________________________________________________________________________ «Հավիտենական» (եբրայերեն՝ օլամ, հունարեն՝ աիոն, աիոնիոս) բառը տարբեր իմաստներ է կրում՝ կախված անմիջական համատեքս­

աս 0 97 տից։ Օրինակ՝ Աստված բառի հետ օգտագործվելիս (Բ Օրենք 33.27, «հավիտենական») այս եզրույթն արտահայտում է Նրա հավերժությունը։ Երբ օգտագործվում է մարդ բառի հետ (Ելք 21.6, «հավիտյան»), այս եզրույթը սահմանափակված է մարդուն տրված կյանքի օրերի չափով։ Երբ այն օգտագործվում է կրակ բառի (Մատթեոս 18.8, Մատթեոս 25.41, «հավիտենական») հետ, նշանակում է, որ կրակը չի հանգչի, մինչև որ վերջնականապես չսպառի այն, ինչն այրվում է։ Սա նշանակում է, որ «հավիտենական կրակը» հավիտենական է միայն այն իմաստով, որ մինչև վերջ և անդառնալիորեն պետք է սպառի ամբարիշտներին և նրանցից «արմատ և ոստ չի թողնելու» (Մաղաքիա 4.1)։ Ամբարիշտների հավիտենական պատժի տեսությունը լուրջ հետևանքներ է կրում։ Եթե ամբարիշտները պետք է պատժվեն հավիտյան, ապա սա նշանակում է, որ չարը երբեք արմատախիլ չի արվի։ Բացի այդ, մարդկային կյանքը բխում է Աստծուց (Բ Օրենք 32.39, Սաղմոսներ 36.9), Ով ասում է. «Ես ամբարիշտի մեռնելուց հաճույք չեմ ստանում» (Եզեկիել 33.11)։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ պիտի Նա շարունակի պահպանել ամբարիշտների կյանքը, որպեսզի նրանք անվերջ չարչարվեն։ Մի՞թե Աստծո համար ավելի արդար չի լինի պարզապես վերջ տալ նրանց կյանքին։ Եթե ամբարիշտները պետք է պատժվեն «իրենց գործերի համաձայն» (Հայտնություն 20.12), ապա ինչո՞ւ պետք է կարճ մարդկային կյանքի դիմաց նրանք ստանան հավիտենական չարչարանքներ։Աստվածաշնչի բոլոր հղումները «հավիտենական կրակին» պետք է հասկացվեն որպես ակնարկ Հայտնություն 20 րդ գլխում (տե՛ս դաս 13) ներկայացված «կրակի լճին», որը լինելու է հազարամյակից հետո։ Ուստի Աստվածաշնչին հակասում է այն միտքը, թե այժմ գոյություն ունի հավերժ վառվող դժոխք։ Որ­քան էլ որ սար­սա­փե­լի են դժոխ­քի կրակ­նե­րը, դժոխ­քի մա­սին ճշմար­տու­թյունն ի՞նչ է մեզ բա­ցա­հայ­տում Աստ­ծո սի­րո մա­սին, հատ­կա­պես հա­կա­ռակ հա­վեր­ժա­կան տան­ջանք­նե­րի գա­ղա­փա­րի։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 29 Սուրբերը քավարանում Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցին ասում է, որ այն մահացածները, որոնք արժանի չեն դժոխք ընկնելուն, սակայն դեռևս պատրաստ չեն դրախտի համար, կարող են մեղքերից մաքրվել քավարանում, հետո այնտե­

98 ­աս 0 ղից բարձրանալ դրախտ։ Քավարանում նրանց տանջանքները կարող են կրճատվել իրենց սիրելիների աղոթքների ու ապաշխարության շնորհիվ։Կաթոլիկ եկեղեցու Կատեխիզիսը շատ հստակ է խոսում քավարանի մասին. «Բոլոր նրանք, ովքեր մահանում են Աստծո շնորհում և Նրա ընկերակցության մեջ, սակայն դեռևս կատարելապես մաքրագործված չեն, միևնույն է, ունեն հավիտենական փրկության հավաստիացում, սակայն մահից հետո նրանք անցնում են մաքրագործում, որպեսզի հասնեն երկնքի ուրախությանը միանալու համար անհրաժեշտ սրբությանը»։ Կաթոլիկ եկեղեցու Կատեխիզիս (Նյու Յորք, Դաբլդեյ, 1995), էջ 291։ Այն նաև ասում է, որ քավարանում գտնվողների տառապանքները կարող են թեթևացվել նրանց սիրելիների աղոթքներով, ինչպես նաև մեռելների անունից արված այլ գործերով։ «Եկեղեցին նաև խորհուրդ է տալիս մահացածների անունից արվող ընծաներ, մեղքերի թողություններ, ինչպես նաև ապաշխարություն»։ Կաթոլիկ եկեղեցու Կատեխիզիս, էջ 291։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ժո­ղո­վող 9.10, Ե­զե­կիել 18.20–22 և Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 9.27 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը ժխտում քա­վա­րա­նի տե­սու­թյու­նը։ Քավարանի դոգման իր մեջ միատեղում է վառվող դժոխքի ու մահացածների համար աղոթելու հեթանոսական գաղափարները։ Այս դոգման անընդունելի է նրանց համար, ովքեր հավատում են աստվածաշնչյան այն ուսմունքներին, որ 1) մահացածներն անգիտակից ննջում են իրենց գերեզմաններում (Ժողովող 9.10), 2) մի մարդու արդարությունը չի կարող փոխանցվել մեկ այլ մարդու (եզեկիել 18.20–22), 3) մեր միակ Միջնորդը Հիսուս Քրիստոսն է (Ա Տիմոթեոսին 2.5), և 4) մահվանը հաջորդում է վերջնական դատաստանը, և այս կյանքի ծուղակներից ապաշխարելու երկրորդ հնարավորություն չի տրվում (Եբրայեցիներին 9.27)։ Անհամեմատ ավելի լուրջ հետևանք կրում է այն փաստը, թե ինչպես է Աստվածաշնչին հակասող քավարանի այս տեսությունը խեղաթյուրում Աստծո բնավորությունը։ Եվ իսկապես, «իր մեղանչումից հետո սատանայի անխոնջ գործը եղել է մեր երկնային Հորը սխալ ներկայացնելը։ Նա հեղինակել է հոգու անմահության դոգման։ … Հավիտենական կրակով վառվող դժոխքի, ինչպես նաև քավարանի գաղափարները ևս նրա գյուտերն են։ Այս ուսմունքները կեղծում են Աստծո բնավորությու­

աս 0 99 նը, որպեսզի մարդիկ նրան տեսնեն որպես խիստ, վրեժխնդիր, բռնատիրական և ներումից զուրկ»։ Էլեն Ուայթ, Ձեռագիր 51 (դեկտեմբերի 10), 1890թ։ Այս տեսակետն ասում է, որ մարդիկ, Քրիստոսի վերադարձին ննջած վիճակով սպասելու փոխարեն, տառապում են քավարանում, մինչև որ ինչ­որ մեկին հաջողվում է նրանց այնտեղից դուրս բերել։ Քա­վա­րա­նի կամ հա­վի­տե­նա­կան տան­ջանք­նե­րի նման սխալ տեսու­թյուն­ներն ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում վար­դա­պե­տու­թյան կարևորու­թյան մա­սին։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր ոչ միայն այն, թե Ում ենք հա­վա­տում, այլև այն, թե ինչ­պես ենք հա­վա­տում։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ՆՈ­ՅԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 30 Դրախտ՝ անմարմին հոգիներով Թեև բողոքականները չեն ընդունում քավարանի գաղափարը, շատերն այնուամենայնիվ հավատում են, որ արդարների հոգիներն արդեն վայելում են դրախտն Աստծո ամիջական ներկայությամբ։ Ոմանք վիճում են, թե այս «հոգիները» մարմնից առանձնացված հոգիներն են, մյուսներն ասում են, թե դրանք մարմնից առանձնացված հոգիներ են, սակայն ծածկված փառքի հոգևոր մարմնով։ Ինչպիսին էլ որ լինի կենդանի մեռածների ենթադրյալ մետաֆիզիկական վիճակը, այս տեսությունները խարխլում են վերջնական հարության և մեռելների դատաստանի մասին աստվածաշնչյան վարդապետությունը։ Էլ ինչու է հարկավոր հարությունն ու դատաստանը (Հայտնություն 20.12–14), եթե արդարների հոգիներն արդեն վայելում են դրախտը։ ­Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 2.29,34,35 և Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 15.16–18 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը լույս սփռում հա­րու­թյա­նը սպա­սող մե­ռել­նե­րի վի­ճա­կի վրա։ ________________________________________________________________________ Աստվածաշնչյան ուսմունքն ասում է, որ բոլոր մարդիկ, որոնք այժմ երկնքում են, կա՛մ վերցվել են կենդանի վիճակում, ինչպես Ենոքը (Ծննդոց 5.24) և Եղիան (Դ Թագավորների 2.9–11), կա՛մ հարություն են առել մեռելներից, ինչպես Մովսեսը (Հուդա 9) և Քրիստոսի հետ հարություն առածները (Մատթեոս 27.51–53)։ Ինչպես արդեն տեսանք, Աստծուն վրեժխնդրության համար աղաղակող (Հայտնություն 6.9–11) «զոհասեղանի տակ» եղող հոգիների ակ­

00 ­աս 0 նարկն ընդամենը արդարության փոխաբերություն է և չի ապացուցում հոգու անմահության տեսությունը։ Այլապես դժվար թե այս մարդիկ վայելելիս լինեին իրենց հավերժական կյանքը։ Իրականում գերեզմանը մեռելների հանգստյան վայրն է, որոնք անգիտակից վիճակում սպասում են վերջնական հարությանը, երբ կվերականգնվի նրանց գիտակից գոյությունը։ Մահացածները, նույնիսկ մահացած արդարները մարմիններից առանձնացած հոգիներ չեն, որոնք ճախրում են երկնքում՝ համբերատարությամբ սպասելով, թե երբ են վերամիավորվելու իրենց մարմինների հետ վերջնական հարության ժամանակ։ Բացի այդ, ինչի՞ մասին կարող էր խոսել Պողոսը Ա Կորնթացիներին 15.18 համարում, երբ ասում է, որ եթե չկա մեռելների հարություն, ապա «նրանք էլ, ովքեր Քրիստոսով ննջեցին, կորան»։ Ինչպե՞ս կարող էին նրանք կորչել, եթե արդեն իսկ երկնային երանության մեջ են և այնտեղ են իրենց մահվան պահից։ Քրիստոսի վերադարձին մեռելների հարության վարդապետությունը, որն այդքան կարևոր է Նոր Կտակարանի համար, անվավեր է ճանաչվում այն կեղծ ուսմունքով, որ մեռած արդարները ճախրում են դեպի իրենց հավիտենական պարգևը մահից անմիջապես հետո։ Այդուհանդերձ, այս գաղափարը հաճախ ենք լսում, հատկապես թաղման արարողությունների ժամանակ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք օգ­նել մարդ­կանց հաս­կա­նալ, որ գե­րեզ­մա­նում ննջած մե­ռել­նե­րի գա­ղա­փարն իս­կա­պես «բա­րի լուր» է այն ի­մաստով, որ նրանք ի­րա­պես հանգս­տա­նում են և­ ոչ մի ցավ կամ տառա­պանք չեն զգում։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 1 Աստվածաշնչյան տեսակետը ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Հով­հան­նես 5.3–12 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Հով­հաննես ա­ռաք­յա­լը «հա­վի­տե­նա­կան կյան­քը» սահ­մա­նա­փա­կում միայն նրան­ցով, ով­քեր Քրիս­տո­սի մեջ են։ ________________________________________________________________________ Մարդ արարածի պայմանական անմահության մասին աստվածաշնչյան վարդապետությունը, հակառակ հոգու անմահության ոչ աստվածաշնյան տեսության, հստակորեն ի ցույց է դրվում Ա Հովհաննես 5.11,12 համարներում։ Այս կարևոր հատվածի իմաստը հասկանալու համար հարկավոր է հիշել, որ միայն Աստվածությունն «ունի

աս 0 0 անմահություն» (Ա Տիմոթեոսին 6.15,16) և կյանքի միակ Աղբյուրն է (Սաղմոսներ 36.9, Կողոսացիներին 1.15–17, Եբրայեցիներին 1.2)։ Երբ Ադամի ու Եվայի մեղանչումով (Ծննդոց 3) մեղքն աշխարհ մտավ, նրանք ու նրանց բոլոր սերունդները (ներառյալ մենք) ընկան ֆիզիկական մահվան անեծքի տակ և կորցրին հավիտենական կյանքի պարգևը։ Սակայն մեր սիրող Աստվածն իրականացրեց փրկության ծրագիրը, որպեսզի մարդ արարածը վերստին ստանար հավիտենական կյանք, այն կյանքը, որը նրանցը պետք է լիներ ի սկզբանե։ Ինչպես Պողոսն է գրում. «Ինչպես որ մեզ Նրա միջոցով ընտրեց աշխարհի ստեղծումից առաջ, որպեսզի մենք սուրբ և անարատ լինենք Նրա առաջ սիրո մեջ» (Եփեսացիներին 1.4)։ Պողոս առաքյալը բացատրում է, որ «ինչպես որ մեկ մարդու (Ադամի) միջոցով մեղքն աշխարհ մտավ, մեղքի միջոցով էլ՝ մահը» այդպես էլ «մեկ մարդու՝ Հիսուս Քրիստոսի» շնորհիվ հավիտենական կյանքի փառավոր պարգևը հասանելի դարձավ բոլոր մարդկանց (Հռոմեացիներին 5.12–21)։ Պողոսն այստեղ պարզորոշ կերպով խոսում է տառացիորեն Ադամի մասին, ով մեղքն ու մահն այս աշխարհ մտցրեց։ Աստվածաշնչում ոչինչ հասկանալ հնարավոր չէ առանց առաջին մարդ Ադամի, ով օրինախախտության միջոցով այս աշխարհ բերեց մեղքն ու մահը։ Այսպիսով, Հովհաննես առաքյալն ավելացնում է. «Աստված մեզ հավիտենական կյանք տվեց, և այս կյանքը Նրա Որդու մեջ է։ Ով Որդուն ունի, նա կյանք ունի, և ով Աստծու Որդուն չունի, կյանք չունի» (Ա Հովհաննես 5.11,12)։ Ողջ պատկերն ավելի պարզորոշ է դառնում Հիսուսի խոսքերի լույսի ներքո. «Ով Որդուն տեսնի ու հավատա Նրան, հավիտենական կյանք կունենա, ու Ես վերջին օրը հարություն կտամ նրան» (Հովհաննես 6.40) և «Ես եմ հարությունը և կյանքը. ով հավատում է Ինձ, թեկուզ և մեռնի, կապրի» (Հովհաննես 11.25)։ Սա նշանակում է, որ հավիտենական կյանքն Աստծո պարգևն է՝ տրված Քրիստոսի միջոցով։ Այն արդեն իսկ այսօր տրված է մեզ, սակայն դրանից լիարժեքորեն կարող ենք օգտվել միայն արդարների վերջնական հարության ժամանակ։ Եզրակացությունը շատ պարզ է՝ եթե հավիտենական կյանքը տրվում է միայն նրանց, ովքեր Քրիստոսի մեջ են, ապա նրանք, ովքեր Քրիստոսի մեջ չեն, չունեն հավիտենական կյանք (Ա Հովհաննես 5.11,12)։ Դրան հակառակ՝ հոգու անմահության տեսությունը հավիտենական կյանք (լինի դրախտում թե դժոխքում) շնորհում է բացարձակապես բոլոր մարդկանց, նույնիսկ նրանց, որոնք

02 ­աս 0 Քրիստոսի մեջ չեն։ Ինչքան էլ այս տեսությունը լայն ընդունելություն գտնի, այն հակասում է Աստվածաշնչին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 2 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Մեծ պայքար գրքի 531–550 էջերի «Առաջին մեծ խաբեությունը» և 551­562 էջերի «Ոգեհարցություն» գլուխները։ «Բնական անմահության հիմնովին սխալ գաղափարի վրա է հենվում մահվան մեջ գիտակից վիճակի, ինչպես նաև հավերժական տանջանքների մասին ուսմունքը, որը հակասում է թե՛ Սուրբ Գրքին, թե՛ առողջ դատողությանն ու մարդասիրության մեր զգացումներին: Ըստ այդ հանրաճանաչ ուսմունքի` փրկվածները երկնքում տեղյակ են այն ամենին, ինչ տեղի է ունենում երկրի վրա, և հատկապես իրենց այն ընկերների կյանքին, որոնք մնացել են այստեղ: Բայց ինչպե՞ս կարող են մեռյալներն իրենց երջանիկ զգալ` տեսնելով ողջերի նեղությունները, իրենց սիրելիների գործած մեղքերը, նրանց վշտերով, հիասթափությամբ ու տառապանքով լի կյանքը: Ինչպե՞ս կարող են նրանք վայելել երկնքի բերկրանքը` թևածելով երկրում գտնվող իրենց ընկերների վերևում: Իսկ որքա՜ն նողկալի է այն համոզմունքը, թե հենց որ շունչը լքում է մարմինը, անզեղջ մարդու հոգին գցվում է դժոխքի կրակների մեջ: Ինչպիսի՜ խոր կսկիծ պիտի ունենան նրանք, ովքեր տեսնում են անպատրաստ գերեզման իջնող և հավերժական թշվառության ու մեղքի մեջ ընկնող իրենց ընկերներին»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 545։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Եթե շփվել եք այլ քրիստոնյաների հետ մեռելների վիճակի ու դժոխքի բնույթի մասին, հավանաբար նկատել եք, թե որքան ամուր ու անդրդվելի են մարդիկ իրենց հավատամքում, որ փրկվածներն անմիջապես գնում են երկինք, իսկ ամբարիշտները հավիտենական տանջանքների մեջ են դժոխքում։ Ըստ ձեզ՝ ինչո՞ւ է այդպես։ Ինչ որ առումով հասկանալի է, որ նրանք ուզում են հավատալ, որ իրենց սիրելիները, որոնք մահացել են, «Տիրոջ հետ են» (թեև ինչպես տեսանք, դեռևս հարց է, թե որքան տխուր կլինի նրանց համար տեսնել այստեղ կատարվող քաոսը)։ Սակայն ինչո՞ւ են մարդիկ այդքան ուժգին կերպով կառչած այն սարսափելի գաղափարին, որ ամբարիշտները հավիտենապես տանջվելու են դժոխքում։ Ի՞նչ է մեզ սո­

աս 0 03 վորեցնում այս փաստն այն մասին, թե որքան հզոր ուժ կարող է ունենալ ավանդույթը։ Դասարանում քննարկե՛ք այն։ 2. Շատ քրիստոնեական հարանվանություններ հռչակում են Աստվածաշնչին հակասող հոգու անմահության տեսությունն իր բոլոր ածանցյալներով։ Էլ ի՞նչ կարող ենք անել որպես եկեղեցի (ի լրումն նրա, ինչ արդեն անում ենք)՝ աշխարհին տեղեկացնելու մահվան և հանդերձյալ կյանքի վերաբերյալ Աստվածաշնչի տեսակետը։ 3. Թեև Դանթեի Աստվածային կատակերգությունն ընդամենը հորինվածք է, այն խիստ ազդեցիկ բնույթ ստացավ և օգնեց մարդկանց մտքերում դաջել այն կեղծ տեսությունը, թե ինչ է կատարվում «հոգու» հետ մահից հետո։ Ի՞նչ կարող ենք սովորել այն մասին, թե որքան հեշտությամբ կարող է աշխարհիկ ուսմունքն ազդել քրիստոնեական աստվածաբանության վրա։ Ուրիշ ի՞նչ ոչ քրիստոնեական գաղափարներ են ազդում քրիստոնեական մտքի վրա նույնիսկ այսօր, և ինչպե՞ս կարող ենք պաշտպանվել դրանցից։

04 ­աս ԴԱՍ 11 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 3–9 ՎԵՐՋԻՆՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԻ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Մատթեոս 7.21–27, Հովհաննես 11.40–44, Ա Պետրոս. 3.18, Ա Թագավորների 28.3–25, Եփեսացիներին 6.10–18։ Հիշելու համարը. «Եվ զարմանալի էլ չէ, որովհետև սատանան ինքն էլ լույսի հրեշտակի կերպարանքն է ընդունում։ Ուրեմն մեծ բան չէ, որ նրա սպասավորներն էլ արդարության սպասավորների կերպարանքն ընդունեն։ Նրանց վերջը իրենց գործերի պես է լինելու» (Բ Կորնթացիներին 11.14,15)։ Մեր ժամանակակից աշխարհը գերբնականի ու առեղծվածայինի հալման կաթսայի է վերածվել, որի վրա անընդհատ յուղ է լցնում Հոլիվուդը, որը հոգևոր և առեղծվածային թեմատիկաներով ֆիլմեր է նկարահանում, որոնցում միախառնվում են սխալն ու մոլորությունը։ «Բնավ չեք մեռնի» (Ծննդոց 3.4) դարավոր սուտը ոգեշնչել է վերջին տասնամյակի որոշ բեստսելլեր գրքերի և առավելագույն դիտումներ ունեցող ֆիլմերի, ինչպես նաև շատ հանրահայտ տեսախաղերի ստեղծումը։ Հերքել հնարավոր չէ, որ մենք ենթարկվում ենք սատանայի քողարկված ազդեցությանը, որը կարող է դրսևորվել հազարավոր ձևերով ու եղանակներով, երբեմն էլ քողարկված լինել գիտության վարագույրով։Ամենամոլորեցնող երևույթներից մեկը դարձել է այսպես կոչված «կլինիկական մահը», որի ժամանակ «մահացածները» վերադառնում են կյանքի՝ հանդերձյալ կյանքի իրենց պատմությամբ։ Շատ մարդիկ այս իրադարձությունների մեջ գտնում են հոգու անմահության ապացույց։Այս շաբաթվա ընթացքում մենք կանդրադառնանք վերջին ժամանակների որոշ մոլորությունների՝ ներառյալ խորհրդապաշտությունը, կլինիկական մահը, ռեինկարնացիան, նեկրոմանտիան (մեռելահար­

աս 05 ցությունը), նախնիների պաշտամունքը և այլն։ Սրանք վտանգավոր թեմաներ են, որոնցից մենք պետք է տեղյակ լինենք, սակայն չենթարկվենք դրանց ազդեցությանը։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 4 Խորհրդապաշտություն Մեր աշխարհը հեղեղված է խորհրդապաշտությամբ։ «Խորհրդապաշտություն» բառը բարդ եզրույթ է, որն իր մեջ ներառում է գաղափարների մի մեծ փունջ։ Կրոնական տեսանկյունից այս բառը ենթադրում է անհատի միությունը Աստվածայինի կամ Բացարձակի հետ որևէ հոգևոր փորձառության կամ խոր էքստազի շրջանակներում։ Այս երևույթը առկա է նույնիսկ որոշ եկեղեցիների երկրպագության մեջ։ Այն կարող է տարբերվել ձևով ու հաճախականությամբ, սակայն միտումը միշտ նույնն է՝ Աստծո Գրավոր Խոսքի հեղինակությունը փոխարինել ինչ որ մեկի սեփական սուբյեկտիվ փորձառությամբ։ Նման դեպքերում Աստվածաշունչը կորցնում է վարդապետական իր հեղինակությունը, իսկ քրիստոնյան մնում է մենակ իր խոցելի փորձառությունների հետ։ Նմանօրինակ սուբյեկտիվ կրոնը չի կարող պաշտպանություն առաջարկել որևէ մոլորությունից, հատկապես վերջին ժամանակների մոլորություններից։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 7.21–27 հա­մար­նե­րը։ Հի­սու­սի խոս­քե­րի լույ­սի ներ­քո ի՞նչ է նշա­նա­կում կա­ռու­ցել մեր հո­գոևր տու­նը «ժայռի վրա» և «ա­վա­զի վրա»։ Պոստմոդեռնիստական քրիստոնեական աշխարհում կա աստվածաշնչյան վարդապետությունների արդիականությունը նսեմացնելու արագ զարգացող միտում՝ համարելով դրանք կրոնի հնացած ձևի հոգնեցնող արձագանքներ։ Այս գործընթացում Քրիստոսի ուսմունքներն արհեստականորեն փոխարինվում են Քրիստոսի անձով՝ վիճաբանելով, օրինակ, որ այս կամ այն աստվածաշնչյան պատմությունը չի կարող ճշմարիտ լինել, քանի որ Հիսուսը, ինչպես իրենք ճանաչում են Նրան, ոչ մի դեպքում թույլ չէր տա, որ այն կատարվեր հենց այնպես, ինչպես գրված է։ Ստացվում է, որ անձնական ճաշակն ու զգացմունքները դառնում են Սուրբ Գիրքը մեկնաբանելու չափանիշ և նույնիսկ հանգեցնում են այն ուսմունքների մերժմանը, ինչն այդքան հստակ

06 ­աս կերպով սովորեցնում է Աստվածաշունչը։ Եվ շատ հաճախ խոսքը հենց Աստծուն հնազանդվելու մասին է, որը, ինչպես Հիսուսն ասաց, այնքան կարևոր է տունը ժայռի վրա կառուցելու համար։ Շատ վտանգավոր հողի վրա են այն մարդիկ, որոնք կարծում են, թե ոչ մի նշանակություն չունի, թե ինչ վարդապետության են իրենք հավատում. իրենց համար կարևորն այն է, որ հավատում են Հիսուս Քրիստոսին։ Հռոմի ինկվիզիտորները, որոնք մահվան դատապարտեցին անթիվ անհամար բողոքականների, նույնպես հավատում էին Հիսուս Քրիստոսին։ Նրանք, ովքեր դևեր էին հանում Քրիստոսի անունով (Մատթեոս 7.22), նույնպես հավատում էին Նրան։ «Այն կարծիքը, որ կարևոր չէ, թե մարդ ինչպես է հավատում, սատանայի ամենահաջող խաբեություններից մեկն է: Նա գիտի, որ սիրով ընդունված ճշմարտությունը սրբագործում է հոգին, ուստի անդադար փորձում է այն փոխարինել կեղծ տեսություններով, առասպելներով և ուրիշ ավետարանով»: Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 520։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք պայ­քա­րել մարդ­կա­յին այն միտ­ման դեմ, երբ մեր հու­զերը ու ցան­կու­թյուն­ներն ստի­պում են մեզ ա­նել Աստ­ծո Խոս­քին հա­կա­սող բա­ներ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 5 Կլինիկական մահ Հոգու անմահության տեսությունն «ապացուցող» ամենահայտնի ժամանակակից փաստարկներից մեկը կլինիկական մահն է։ Ռայմոնդ Մուդի Կրտ. Կյանք կյանքից հետո, երևույթի ուսումնասիրություն՝ մարմնական մահից հետո կենդանություն (Ատլանտա, Ջորջիա, Մոքինգբըրդ, 1975) վերնագրված իր գրքում ներկայացնում է հինգ տարի տևած իր ուսումնասիրությունների արդյունքները, որոնց ժամանակ նա աշխատել է կլինիկական մահ վերապրած հարյուրից ավելի մարդկանց հետ։ Այս մարդիկ հայտնում էին, որ տեսել են լույս հագած ջերմ ու սիրալիր էակների՝ նախքան կյանք վերադառնալը։ Սա համարվում է որպես «մահից հետո մարդկային հոգու կենդանի մնալու փաստի զարմանահրաշ ապացույց»։ Վերջին տարիների ընթացքում շատ նմանատիպ գրքեր են հրատարակվել, որոնք խթանել են միևնույն գաղափարը (տե՛ս դաս 2)։ ­Կար­դա­ցե՛ք Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 17.22–24, Դ Թա­գա­վոր­նե­րի 4.34–37, Մար­կոս 5.41–43, Ղու­կաս 7.14–17 և Հով­հան­նես 11.40–44 հա­մար­

աս 07 նե­րում ներ­կա­յաց­ված հա­րու­թյան պատ­մու­թյուն­նե­րը։ Դրան­ցից քա­նի՞սն են հա­վաս­տում, որ հա­րու­թյուն առ­նող մարդ­կանց հո­գին շա­րու­նա­կում էր իր գի­տա­կից գո­յու­թյու­նը, երբ նրանք դեռ մե­ռած էին։ Ին­չո՞ւ է պա­տաս­խանն այդ­քան կարևոր։ Ժամանակակից գրականության մեջ ներկայացված բոլոր կլինիկական մահվան դեպքերում մարդիկ ունենում են կլինիկական մահ, նրանք իրապես չեն մահանում այնպես, ինչպես Ղազարոսն էր չորս օրվա մահացած, և նրա մարմինն արդեն նեխում էր (Հովհաննես 11.39)։ Ո՛չ Ղազարոսը, ո՛չ աստվածաշնչյան ժամանակներում մեռելներից հարություն առած որևէ մեկը երբեք չի պատմել ո՛չ դրախտում, ո՛չ քավարանում, ո՛չ էլ դժոխքում ունեցած անդրշիրիմյան կյանքի փորձառություն։ Թեև սա տեղեկության բացակայության վրա հիմնված փաստարկ է, սակայն այն մեռածների անգիտակից վիճակի մասին աստվածաշնչյան ուսմունքի հետ կատարյալ համաձայնության մեջ է։ Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել կլինիկական մահվան փորձառության մասին, որի մասին այդքան շատ են խոսում այսօր։ Եթե մենք ընդունում ենք մեռելների անգիտակից վիճակի մասին աստվածաշնչյան ուսմունքը (Հոբ 3.11–13, Սաղմոսներ 115.17, Սաղմոսներ 146.4, Ժողովող 9.10), ապա կլինիկական մահվան բացատրության երկու տարբերակ է մնում. կա՛մ դա ծայրահեղ հանգամանքներից բխող բնական հոգեքիմիական զգայապատրանք է, կա՛մ էլ գերբնական սատանայական մոլորեցնող փորձառություն (Բ Կորնթացիներին 11.14)։ Սատանայական մոլորություններն իսկապես կարող են լինել այս երևույթի լավագույն բացատրությունը, հատկապես որովհետև որոշ դեպքերում մարդիկ հաստատում են, որ խոսել են իրենց մահացած հարազատների հետ։ Չի բացառվում, որ այն լինի վերը նշված երկու գործոնների համադրություն։Քանիորայս մոլորությունն այսքան տարածված ու շատերի համար համոզիչ է, շատ կարևոր է, որ մենք ամուր կառչենք Աստծո Խոսքի ուսմունքին, անկախ այն փաստից, թե ինչ փորձառություններ են եղել մեր կամ ուրիշների կյանքում, որոնք հակասում են Աստվածաշնչի ուսմունքին։ Որ­քան զար­մա­նա­լի է, որ կլի­նի­կա­կան մահ­վան փոր­ձա­ռու­թյու­նը մեր օ­րե­րում հա­ճախ ու­ղեկց­վում է «գի­տու­թյան» հաս­տատ­մամբ։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում այն մա­սին, թե որ­քան զգույշ պետք է

08 ­աս լի­նենք նույ­նիսկ այն բա­նե­րից, ո­րոնք գի­տու­թյունն իբրև թե «ա­պացու­ցում» է։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 6 Ռեինկարնացիա Հոգու անմահության հեթանոսական գաղափարը հիմք է ծառայում մեկ այլ ոչ աստվածաշնչյան՝ ռեինկարնացիայի կամ հոգու վերաբնակեցման տեսության համար։ Այս տեսությունը որդեգրվել է որոշ համաշխարհային կրոնների կողմից։ Մինչ շատ քրիստոնյաներ հավատում են անմահ հոգու գոյությանը, որը մահից հետո ապրում է երկնքում կամ դժոխքում, այն մարդիկ, որոնք հավատում են ռեինկարնացիային, պնդում են, որ այդ անմահ հոգին այս երկրի վրա անցնում է ծծնդյան և մահվան բազում ցիկլեր։ Ոմանք ռեինկարնացիան համարում են հոգևոր էվոլյուցիայի գործընթաց, որը հոգուն թույլ է տալիս դեպի կատարելությունն ուղղված իր ճամփորդության ընթացքում ձեռք բերել գիտության ու բարոյականության է՛լ ավելի բարձր մակարդակ։ Հնդիկները հավատում են, որ անմահ հոգին անցնում է գիտակցության զարգացման կամ «սամսարայի» միջով կյանքի վեց դասակարգերում՝ ջրային բուսականություն, բուսականություն, սողուններ և միջատներ, թռչուններ, կենդանիներ և մարդ արարածներ՝ ներառյալ երկնքի բնակիչները։ ­Կար­դա­ցե՛ք Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 9.25–28 և Ա Պետ­րոս 3.18 հա­մարնե­րը։ Ե­թե Հի­սու­սը մա­հա­ցել է ըն­դա­մե­նը «մեկ» ան­գամ (Եբրա­յե­ցի­նե­րին 9.28, Ա Պետ­րոս 3.18), ին­չո՞ւ են ո­րոշ են­թադր­յալ քրիս­տոն­յա­ներ հա­վա­տում ռեին­կար­նա­ցիա­յին։ Շատ մարդիկ հավատում են ոչ թե նրան, ինչին պետք է հավատան, այլ նրան, ինչին ուզում են հավատալ։ Եթե որևէ տեսություն նրանց բերում է էկզիստենցիալ խաղաղություն ու հարմարավետություն, դա նրանց համար բավական է այս տեսության կողմը բռնելու համար։ Սակայն այն մարդիկ, որոնք Աստվածաշնչին շատ լուրջ տեղ են տալիս, ոչ մի կերպ չեն կարող ընդունել ռեինկարնացիայի տեսությունը։ Առաջինը, այս տեսությունը հակասում է մահկանացու «հոգու» և մարմնի հարության աստվածաշնչյան ուսմունքներին (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.13–18)։

աս 09 Երկրորդ, այն ժխտում է Հիսուս Քրիստոսի փրկագնող աշխատանքին (Եփեսացիներին 2.8–10) հավատալու միջոցով շնորհով փրկության վարդապետությունը և փոխարինում է այն մարդկային գործերով։ Երրորդ, այս տեսությունը հակասում է աստվածաշնչյան այն ուսմունքին, որ հավիտենական ճակատագիրը որոշվում է այս կյանքում մարդու ընդունած որոշմամբ (Մատթեոս 22.1–14, Մատթեոս 25.31–46)։ Չորրորդ, այս տեսությունը նսեմացնում է Քրիստոսի երկրորդ գալուստի իմաստն ու արդիականությունը (Հովհաննես 14.1–3)։ Եվ հինգերորդ, այս տեսությունը մահից հետո առաջարկում է կյանքի սխալներն ուղղելու հնարավորություն, ինչը հակասում է Աստվածաշնչին (Եբրայեցիներին 9.27)։ Կարճ ասած՝ քրիստոնեական հավատում ռեինկարնացիայի գաղափարի համար տեղ չկա։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 7 Նեկրոմանտիա (մեռելահարցություն) ու նախնիների պաշտամունք «Նեկրոմանտիա» բառը կազմված է հունարեն նեկրոս (մահացած) և մանտեիա (գուշակություն) արմատներից։ Նեկրոմանտիան իր կիրառությունը գտել է դեռևս հինավուրց ժամանակներից և մեռելների ենթադրյալ կենդանի հոգիներին կանչելու ձև է՝ ապագա իրադարձությունների վերաբերյալ տեղեկություններ ստանալու նպատակով։ Մինչդեռ նախնիների պաշտամունքը մահացած նախնիներին հարգանքի տուրք մատուցելու ավանդույթն է, քանի որ նրանք համարվում են ընտանիքի ներկա անդամներ, և նրանց հոգիները իբրև թե կարող են ազդեցություն ունենալ կյանքի ընթացքի վրա։ Հեթանոսական այս տեսությունները կարող են շատ գրավիչ լինել այն մարդկանց համար, որոնք հավատում են հոգու անմահությանն ու կարոտում են իրենց՝ արդեն մահացած սիրելիներին։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Թա­գա­վոր­նե­րի 28.3–25 հա­մար­նե­րը։ Են­դով­րի վհուկ կնոջ հետ ու­նե­ցած Սա­վու­ղի փոր­ձա­ռու­թյու­նից ի՞նչ հոգևոր դա­սեր կա­րե­լի է քա­ղել, ին­չը խո­սում է մա­հա­ցած­նե­րի հետ ցան­կա­ցած տեսա­կի հա­ղոր­դակ­ցու­թյան դեմ։ ________________________________________________________________________

0 ­աս Աստվածաշունչը շատ հստակ կերպով ասում է, որ հին Իսրայելի կրոնապետության մեջ եղող բոլոր սպիրիտիստները, մեռելահարցուկները, վհուկները և նեկրոմանտիայով զբաղվողները գարշելի էին Տիրոջ առաջ և նրանց պետք էր քարկոծելով սպանել (Ղևտական 19.31, Ղևտական 20.6,27, Բ Օրենք 18.9–14)։ Այս օրենքին համապատասխան՝ Սավուղը ոչնչացրեց Իսրայելի բոլոր մեռելահարցուկներին ու սպիրիտիստներին (Ա Թագավորների 28.3,9)։ Սակայն հետո, երբ Տերը մերժեց Սավուղին, նա անձամբ գնաց քանանացիների Ենդովր քաղաք վհուկ կնոջ մոտ (Ա Թագավորների 28.6,7, 15, համեմատե՛ք Հեսու 17.11, Սաղմոսներ 83.10 համարների հետ)։ Նա վհուկին խնդրեց կանչել մահացած Սամուել մարգարեին, ով իբր թե հայտնվեց և խոսեց Սավուղի հետ (Ա Թագավորների 28.13–19)։ Մոլորեցնող հոգին, որը ներկայանում էր որպես Սամուել, Սավուղին ասաց. «Վաղը դու և քո որդիները ինձ մոտ կլինեք» (Ա Թագավորների 28.19)։ Կանխագուշակելով Սավուղի մահը՝ այդ մոլորեցնող հոգին, որն ընդամենը Սամուելի կերպարն էր ընդունել, փորձում էր հաստատել հոգու անմահության՝ Աստվածաշնչին հակասող տեսությունը։ Սա հզոր խաբեություն էր, և ով, եթե ոչ Սավուղը, այդ մասին պետք է շատ լավ տեղյակ լիներ և չտրվեր այն խաբեությանը, ինչ ժամանակին դատապարտել էր։ Ավելի քան երկու հարյուրամյակ հետո Եսայի մարգարեն գրեց. «Եվ երբ որ ձեզ ասեն. «Հարցրե՛ք մեռելահարցուկներին և վհուկներին, և փսփսողներին և քրթմնջողներին», դուք էլ նրանց ասե՛ք. «Չէ՞ որ ժողովուրդը պետք է իր Աստծուն հարցնի. կենդանիների համար մեռածների՞ն դիմի»։ Օրենքին ու վկայությանը դիմեք, եթե նրանք չխոսեն այս խոսքի համեմատ, նրանք արշալույս չունեն» (Եսայի 8.19,20, տե՛ս նաև Եսայի 19.3)։ Որ­քա՜ն հա­ճախ ենք սթրե­սի ազ­դե­ցու­թյամբ ա­նում բա­ներ՝ գի­տենա­լով, որ դրանք սխալ են։ Ին­չո՞ւ են հա­վա­տը, ա­ղոթ­քը և հ­նա­զանդու­թյունն Աստ­ծո Խոս­քին մեր միակ հա­վաս­տի պաշտ­պա­նու­թյու­նը մեր սե­փա­կան ես­ից։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 8 Կերպարավորում և այլ դրսևորումներ Նեկրոմանտիայի պես կան նաև մեռելների տեսքով հայտնվելու այլ դիվական դրսևորումներ։ Այդ հայտնությունները կարող են լինել

աս ընտանիքի մահացած անդամի, ընկերոջ կամ որևէ այլ մեկի տեսքով։ Հայտնվածի ինչպես ֆիզիկական տեսքը, այնպես էլ ձայնը շատ նման են մահացածի տեսքին ու ձայնին։ Բոլոր այս սատանայական մոլորությունները կօգտագործվեն՝ մոլորեցնելու նրանց, ովքեր ամուր կանգնած չեն Աստծո Խոսքի հողի վրա։ Էլեն Ուայթը նախազգուշացնում է. «Հայտնվելով առաքյալների տեսքով` այս մոլորեցնող ոգիներն ասում են բոլորովին հակառակը, ինչ նրանք Սուրբ Հոգու թելադրանքով գրել են երկրի վրա»։ Մեծ պայքար, էջ 557։ Ավելին, «որպես խաբեության մեծ դրամայի եզրափակիչ գործողություն` սատանան ինքը կհայտնվի Քրիստոսի կերպարանքով»։ Մեծ պայքար, էջ 624։ ­Կար­դա­ցե՛ք Բ Կորն­թա­ցի­նե­րին 11.14,15 և Ե­փե­սա­ցի­նե­րին 6.10–18 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք պաշտ­պան­վել նման դի­վա­կան մո­լո­րու­թյուն­նե­րից։ ________________________________________________________________________ Պողոս առաքյալը մեզ զգուշացնում է, որ «մեր պատերազմն արյան և մարմնի դեմ չէ, այլ իշխանությունների և պետությունների դեմ, այս խավար աշխարհի տիրակալների դեմ, երկնքում գտնվող չար ոգիների դեմ» (Եփեսացիներին 6.12)։ Այս մոլորություններից պաշտպանվել կարող ենք բացառապես «Աստծու սպառազինությունը» հագնելով (Եփեսացիներին 6.13), որի ամբողջական նկարագրությունը տրված է Եփեսացիներին 6.13–18 համարներում։ Սատանայական անձնավորումներն ու հայտնությունները կարող են լինել շատ վախեցնող և մոլորեցնող, սակայն դրանք չեն կարող ուղուց շեղել այն մարդկանց, որոնք գտնվում են Աստծո հովանու ներքո և Աստծո Խոսքը մեծ հեղինակություն են համարում։ Վարդապետական տեսանկյունից բոլոր նրանք, ովքեր հավատում են մարդու պայմանական անմահության աստվածաշնչյան տեսությանը, գիտեն, որ մեռելների ցանկացած հայտնություն կամ նրանց հետ ցանկացած հաղորդակցություն սատանայական ծագում ունի և հարկավոր է դա մերժել Աստծո զորավոր շնորհով։ Եվ կրկին, կարևոր չէ, թե որքան հզոր, համոզիչ կամ արտաքուստ իրական է այդ դրսևորումը, մենք պետք է մշտապես ամուր կանգնած լինենք այն ուսմունքի օգտին, որ մեռելները ննջած են գերեզմաններում։ Պատկերացրեք այսպիսի մի իրավիճակ։ Մարդը կորցնում է իր սիրելիին։ Հանկարծ այդ նույն սիրելի մեկը հայտնվում է նրան։ Արտահայտում է իր սերը նրա նկատմամբ, ասում, թե որքան է նրան կարոտել, ասում է բաներ, որ, այո՛, միայն ինքը գիտեր, ասում է, որ ինքն այժմ

2 ­աս ավելի լավ վայրում է։ Եթե այսքանը լսող մարդն ամուր չէ մեռելների վիճակի մասին Աստվածաշնչի ուսմունքի մեջ, ամենայն հավանականությամբ կընկնի այս մոլորության ծուղակը։ Դեր կարող է խաղալ նաև այն գործոնը, որ տվյալ մարդը ուզում է հավատալ դրան։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում հագ­նել «Աստ­ծու սպա­ռա­զի­նու­թյու­նը»։ Ա­մե­նօրյա գործ­նա­կան ի­մաս­տով ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սա ա­նել մեր կյան­քի բո­լոր ո­լորտ­նե­րում, ոչ միայն վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի մո­լո­րու­թյուննե­րի դեմ պայ­քա­րե­լիս։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 9 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Ավետարանչություն գրքի 602–609 էջերի «Ինչպես վարվել կեղծ գիտության, պաշտամունքների և գաղտնի հասարակությունների հետ» և Բախում գրքի 86–93 էջերի «Սպիրիտիզմ» գլուխները։Ստեղծվել է հիմնադրամ, որը հայտարարում է, թե մշակում է տեխնոլոգիա, որը մեզ թույլ կտա կապ հաստատել մահացածների հետ «հաղորդագրությունների, հեռախոսազանգերի և տեսազանգերի միջոցով»։ Մահացածներին անվանելով պոստմատերիալ անձնավորություններ՝ նրանց ինտերնետային կայքը հայտարարում է, որ երբ մարդիկ մահանում են, նրանք անցնում են «հավիտենության մեկ այլ փուլ», սակայն «պահպանում են իրենց գիտակցությունը, ինքնությունը և իրենց նախկին ֆիզիկական տեսքի կարևորագույն հատկանիշներ»։ Սակայն ամենակարևորը՝ Սոուլֆոն հիմնադրամը հայտարարում է, որ մշակում է տեխնոլոգիա, որը երեք փուլով կիրականացնի կենդանիների ու մեռածների միջև հաղորդակցություն։ Առաջին փուլը «հնարավորություն կտա մահացած ընկերներին, ընտանիքի անդամներին և բոլոր ոլորտներում փորձագետներին գրել հաղորդագրություններ»։ Երկրորդ փուլը ենթադրում է «երկխոսություն ձեր սիրելիների հետ, որոնք տխրում են հավիտենության մեկ այլ հարթությունում»։ Իսկ երրորդ փուլը, ինչպես տեղեկացնում է հիմնադրամը, «հնարավորություն կտա լսելու և տեսնելու նրանց, ովքեր ճաշակում են բոլոր հնարավորությունները մեկ այլ ռակուրսից»։ Հատկապես սարսափելի է այն, թե ինչպես են այս մարդիկ ստուգելու, թե արդյոք մահացածները հենց նրա՞նք են, ով ներկայանում են։ Կայքն ասում է. «Օրինակ՝ որդեկորույս մայրը կարող է իր զավակին

աս 3 հարցնել՝ երբ փոքր էիր, Սնուփի անունով շուն ունեի՞ր, կամ մենք քեզ քո տասներորդ տարեդարձին գրպանի դանակ նվիրեցի՞նք»։ Այս ամենը շատ հետաքրքիր է հատկապես հետևյալ նախազգուշացման լույսի ներքո. «Հոգևոր էակները երբեմն հայտնվում են մարդկանց նրանց հարազատների տեսքով, պատմում բաներ, որոնք կապված են այդ մարդկանց կյանքի հետ, անում գործողություններ, որոնք արել են կենդանի եղած ժամանակ»։ Էլեն Ուայթ, Նահապետներ և մարգարեներ, էջ 684։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Շատ քրիստոնյաներ պարզապես կլանում են հեռուստացույցով ներկայացվող բովանդակությունը՝ պատճառաբանելով, որ այն մշակութային տեսանկյունից ընդունելի է։ Աստվածաշնչյան ի՞նչ սկզբունքներով մենք պետք է առաջնորդվենք նման հարցերում, հատկապես երբ ներկայացվում են տեսակետներ, որոնք, մենք գիտենք, որ սխալ և մոլորեցնող են (տե՛ս Սաղմոսներ 101.1–8, Առակներ 4.23, Փիլիպպեցիներին 4.8)։ 2. Ինչպե՞ս կարող ենք օգնել ուրիշներին հաղթահարելու վերջին ժամանակների սատանայի մոլորությունները՝ առանց ինքներս տրվելու այդ նույն մոլորությունների ազդեցությանը։ 3. Շատ քրիստոնյաներ «Սամուելին» գերեզմանից կանչելու պատմության տակ տեսնում են հոգու անմահության աստվածաշնչյան ապացույց։ Ի՞նչ է մեզ սովորեցնում այս պատմությունն այն մասին, թե ինչու չենք կարող ապավինել ընդամենը մեկ տեքստի կամ պատմության՝ աստվածաշնչյան վարդապետություն կառուցելու համար, այլ պետք է ուսումնասիրենք այն ամենը, ինչ Աստվածաշունչն ասում է տվյալ թեմայի շուրջ։

4 ­աս 2 ԴԱՍ 12 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 10–16 ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՏԵՍԱԿԵՏԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Ղուկաս 2.52, Մատթեոս 4.23, Ա Կորնթացիներին 6.19,20, Սաղմոսներ 24.3,4, Գործք առաքելոց 8.4–24, Ա Հովհաննես 3.1–3։ Հիշելու համարը. «Եվ Ինքը՝ խաղաղության Աստվածը, ձեզ ամբողջովին թող մաքրի, ու ձեր ամբողջ հոգին, շունչը և մարմինը անարատ պահվեն մինչև մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի գալուստը» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 5.23)։ Հայտնություն գիրքը խոսում է Քրիստոսի երկրորդ գալուստից առաջ տեղի ունենալիք երկու հիմնական «գլոբալիզացիաների» մասին։ Հայտնություն 13­րդ գլուխը նկարագրում է սխալի գլոբալիզացիան, երբ «ամբողջ երկիրը» կզարմանա ու կհետևի ծովից դուրս եկած գազանին (Հայտնություն 13.3,7, 8,12,16)։ Հայտնություն 14­րդ գլուխն ընդգծում է ճշմարտության գլոբալիզացիան, երբ «հավիտենական ավետիսը» կքարոզվի «բոլոր ազգերին ու ցեղերին, բոլոր լեզուներին ու ժողովուրդներին» (Հայտնություն 14.6,7)։ Այս «չար ժամանակների» ընթացքում (Բ Տիմոթեոսին 3.1) կքշի «ամեն վարդապետության քամին» (Եփեսացիներին 4.14), և մարդիկ «իրենց ականջները ճշմարտությունից կդարձնեն ու առասպելներին հետևելով՝ կմոլորվեն» (Բ Տիմոթեոսին 4.4)։ «Երկու մեծ կեղծիքի` հոգու անմահության և կիրակի օրվա սրբության միջոցով սատանան մոլորեցնելու է ողջ աշխարհը: Մինչ առաջինը հիմք է դնում ոգեհարցության համար, երկրորդը մտերմացնում է Հռոմի հետ»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 588։ Մինչ կիրականանան այս վերջին իրադարձությունները, մենք պետք է ամուր մնանք մեր հավատամքում, այն ողջ ճշմարտության մեջ, որ ունենք, ինչը ներառում է նաև մարդու և մահվան բնույթը, քանի որ փորձում ենք առաջնորդվել Սուրբ Հոգով, որպեսզի պատրաստ լինենք Քրիստոսի փառավոր հայտնությանը։

աս 2 5 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 11 Հիսուսի օրինակը ­Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 2.52 հա­մա­րը։ Հի­սու­սի զար­գաց­ման ո՞ր չորս ո­լորտ­ներն են նշված այս տեքս­տում։ Հիսուսը կատարյալ Մարդ էր, և Նրա զարգացման գործընթացը ներառում էր մարդու գոյության բոլոր հիմնական փուլերը։ Ղուկաս 2.52 համարի համաձայն՝ «Հիսուսն Աստծու (հոգևորապես) ու մարդկանց (սոցիալապես) առաջ զարգանում էր իմաստությամբ (մտավորապես), հասակով (ֆիզիկապես) ու շնորհով», «Նրա միտքը գործուն էր և խորաթափանց: Իր տարիքի համեմատ Նա շատ ավելի խորամիտ էր և իմաստուն: Նրա բնավորությունը շատ գեղեցիկ էր իր հավասարակշռվածությամբ: Մարմնի և մտքի կարողությունները զարգանում էին աստիճանաբար, մանկության օրենքներին համապատասխան: Մանուկ հասակում Հիսուսը բնավորության մի արտասովոր գրավչություն ուներ: Նրա հոժար ձեռքերը պատրաստ էին սիրով ծառայել ուրիշներին: Նրան ոչ մի կերպ հնարավոր չէր հանել համբերությունից: Անկեղծությամբ՝ անբասիր և սկզբունքներում ժայռի պես ամուր՝ Նրա կյանքն անշահախնդիր սիրալիրության օրինակ էր»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 68,69։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 4.23 հա­մա­րը։ Կա­րո՞ղ ենք արդ­յոք մենք այսօր արդ­յու­նա­վե­տո­րեն շա­րու­նա­կել Հի­սու­սի՝ ե­րեք մա­սից բաղ­կացած ծա­ռա­յու­թյու­նը՝ ու­սու­ցա­նենք, քա­րո­զենք ու բժշկենք։ Եթե մենք ընդունում ենք, որ մարդ արարածն ամբողջական ու անբաժանելի էակ է, ապա չենք կարող կրոնը սահմանափակել բացառապես հոգևոր հարցերով։ Ճշմարտությունն իրականում ընդգրկում է մեր ողջ էությունը, ծածկում է մեր ողջ կյանքի տևողությունը և ներառում է մեր կյանքի բոլոր ոլորտները։ Կյանքի ֆիզիկական ու հոգևոր տարրերն այնքան հզոր կերպով են միաձուլված, որ դրանք բաժանել հնարավոր չէ։ Ու թեև որպես մեղավոր մարդիկ մենք երբեք չենք կարող հավասարվել վերևում մեջբերված Հիսուսի նկարագրությանը, այդուհանդերձ, պետք է նմանակենք դրան, քանի որ փրկագն­

6 ­աս 2 ման գործի իմաստը մարդու մեջ իր Տիրոջ պատկերը վերականգնելը, նրան իր սկզբնական կատարելությանը վերադարձնելը և մարմնի, մտքի ու հոգու զարգացումն է։ Հենց սա է Աստված փորձում անել Իր ժողովրդի մեջ որպես Իր վերադարձին նախապատրաստելու գործընթացի մի մաս։ ­Մեզ Հի­սու­սի հետ հա­մե­մա­տե­լով՝ մենք կա­րող ենք հեշ­տու­թյամբ հիաս­թափ­վել ահ­ռե­լի տար­բե­րու­թյու­նից։ Ինչ­պե՞ս է խա­չի նշա­նակու­թյու­նը մեր կյան­քում պաշտ­պա­նում մեզ հու­սա­հատ­վե­լուց, երբ հա­մե­մատ­վում ենք Հի­սու­սի հետ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 12 Մարմինը՝ որպես տաճար Մահկանացու մարմնում անմահ հոգու դուալիստական տեսությունը մարդկային մարմնի մասին տարատեսակ տեսությունների ծնունդ է տվել։ Օրինակ՝ հին հունական փիլիսոփաների համար մարդու մարմինը հոգու բանտն էր, և մահով վրա էր հասնում հոգու ազատագրումը։ Արձագանքելով այս հեթանոսական գաղափարին՝ այսօր շատ քրիստոնյաներ հավատում են, որ մարմինն անմահ հոգու ժամանակավոր կացարանն է, որը կվերամիավորվի մարմնի հետ հարության ժամանակ։ Դրան հակառակ՝ պանթեիստները մարդկային մարմինն աստվածացնում են. նրանք կարծում են, որ Աստված և տիեզերքը միևնույնն են։ Ըստ նրանց՝ ամեն ինչ Աստված է, իսկ մարդկային մարմինը մեկ ամբողջական և համընդհանուր Աստվածային մատերիայի մաս է։ Թեմայի վերաբերյալ հակասող տեսություններով շրջապատված՝ մենք պետք է ամուր բռնենք մարդու բնույթի մասին աստվածաշնչյան ուսմունքից։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 6.19,20 և Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 10.31 հա­մար­նե­րը։ Այն հաս­կա­ցու­մը, որ մեր մար­մին­ներն «Աստ­ծո տա­ճարն են» և «­Սուրբ Հո­գու տա­ճարն են», ինչ­պե՞ս կա­րող է դրակա­նո­րեն ազ­դել մեր կեն­սա­կեր­պի վրա։ Ադամն ու Եվան արարվեցին Աստծո սեփական պատկերով ու նմանությամբ (Ծննդոց 1.26,27), ինչն արտացոլվում էր ոչ միայն նրանց բնավորության, այլև ֆիզիկական տեսքի մեջ։ Եվ քանի որ մեղքը խեղա­

աս 2 7 թյուրել և նույնիսկ թաքցրել է այդ պատկերն ու նմանությունը, փրկագնման իմաստը մարդկանց իրենց սկզբնական վիճակին վերականգնելն է, ներառյալ նրանց ֆիզիկական առողջությունը, որքանով որ դա հնարավոր է էակների համար, որոնք կյանքի ծառից ճաշակելու իրավունք չունեն։Այս վերականգնումը մի ամբողջ կյանք տևող գործընթաց է, որն ավարտին կհասնի Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ, երբ ապական մարմինն անապականություն է հագնում, իսկ մեր մահկանացու բնույթը դառնում է անմահ (Ա Կորնթացիներին 15.53,54)։ Հովհաննես առաքյալը գրում է իր ընկեր Գայիոսին. «Սիրելի՛ս, աղոթում եմ քո բոլոր հաջողությունների և քո առողջության համար, ինչպես քո հոգին է հաջողության մեջ» (Գ Հովհաննես 1.2)։ Եթե ընդունում ենք, որ մարդ արարածը անբաժանելի ամբողջություն է, և որ կրոնը ներառում է մարդկային կյանքի բոլոր ասպեկտները, ապա մեր ֆիզիկական առողջության մասին հոգալը ևս պետք է համարենք կրոնական պարտականություն։ Մենք պետք է առաջնորդվենք ոգեշնչման սկզբունքով. «Ուրեմն ուտեք թե խմեք, ինչ գործ էլ որ անեք, ամեն բան Աստծու փառքի համա՛ր արեք» (Ա Կորնթացիներին 10.31)։ Սակայն հիշե՛ք, որ մենք դեռևս ապրում ենք մի երկրում, որտեղ բարի մարդիկ կարող են իրենց ուժերի ներածին չափով լավ կյանք վարել, սակայն կրել մարդկային մեղսավոր բնույթի և մեղքով ողողված շրջակա միջավայրի տառապալից հետևանքները։ Ուստի մենք պետք է վստահենք Աստծուն և անենք մեզնից պահանջվող ամեն հնարավորը, իսկ արդյունքների մասին հոգ կտանի Աստված։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 13 Քրիստոսի միտքը Ոմանք հավատում են, որ, միջավայրը փոխելով, մարդը վերափոխվում է։ Բնականաբար, մենք պետք է խուսափենք այնպիսի վայրերից ու հանգամանքներից, որոնք մեզ ավելի խոցելի կդարձնեն գայթակղությունների նկատմամբ (Սաղմոսներ 1.1, Առակներ 5.1­8)։ Սակայն մեղքի ու գայթակղության հետ ունեցած մեր խնդիրը կարող է լուծվել միայն մեր սեփական սրտի (մտքի) վերափոխմամբ։ Քրիստոսն անդրադարձավ խնդրի հիմնահարցին, երբ ասաց. «Որովհետև մարդկանց սրտի միջից դուրս են գալիս չար մտքեր, պոռնկություն, գողություններ, սպանություններ, շնություններ, ագահություն, չարություններ, նենգություն,

8 ­աս 2 գիջություն, նախանձ, հայհոյություն, ամբարտավանություն, անզգամություն» (­Մար­կոս 7.21, 22)։ Սա նշանակում է, որ մեր մտքերը կարիք ունեն վերափոխվելու, որպեսզի փոխվի մեր վարքագիծը։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 2.16, Սաղ­մոս­ներ 24.3,4, Հռո­մեացի­նե­րին 12.2, Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 4.8 և Կո­ղո­սա­ցի­նե­րին 3.2։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում ու­նե­նալ «Քրիս­տո­սի միտ­քը»։ ________________________________________________________________________ Տերը խոստացել է, որ «նոր ուխտի» շրջանակներում Իր օրենքը կդնի Իր ժողովրդի մտքում և կգրի այն նրանց սրտերում (Երեմիա 31.31–33, համեմատե՛ք Եբրայեցիներին 8.8–10, Եբրայեցիներին 10.16 համարների հետ)։ Զարմանալի չէ, որ Լեռան քարոզում Քրիստոսը լայնացրեց և խորացրեց Աստծո պատվիրանների իմաստը՝ հասցնելով դրանք մտքերի ու մտադրությունների մակարդակի (տե՛ս Մատթեոս 5.17–48)։ Այսպիսով, մենք հաղթանակ կարող ենք տանել գայթակղության նկատմամբ բացառապես Աստծո վերափոխող շնորհով, և մտքերի ու մտադրությունների մակարդակում պետք է ձգտենք ստանալ այդ խոստումը, որպեսզի այլևս մեղսավոր մտքեր չունենանք։ Կապ չունի, թե որքան հավատարիմ ենք, այս կյանքում մենք երբեք չենք հասնի կատարյալ անմեղության։ Բայց եթե Քրիստոսի մեջ ենք, ամբողջությամբ ծածկված ենք Նրա արդարությամբ։ Ու թեև մենք դեռևս կատարյալ չենք, այդպիսին համարվում ենք Նրա մեջ (Փիլիպպեցիներին 3.12–15)։ «Երբ մենք միանում ենք Քրիստոսի հետ, Քրիստոսի միտքն ենք ունենում։ Մեր բնավորությունից ճառագում են մաքրությունն ու սերը, մեր կյանքը կառավարում են խոնարհությունն ու ճշմարտությունը։ Փոխվում է նույնիսկ մեր դեմքի արտահայտությունը։ Մեր հոգում բնակվող Քրիստոսն ազդում է Իր վերափոխող զորությամբ, և մեր արտաքինը վկայում է մեր մեջ թագավորող խաղաղության ու ուրախության մասին»։ Էլեն Ուայթ, Ընտիր լուրեր, գիրք 1, էջ 337։ Միայն ամեն օր Հիսուսին հանձնվելով, ամեն օր մեռցնելով մեր ես­ը, ամենօրյա վճռական ջանքերով, հավատով ու Հիսուսին հնազանդ լինելով մենք կարող ենք մեր կյանքում ունենալ նկարագրված վերափոխումը։ Պատ­կե­րաց­րե՛ք, թե ինչ­պի­սին կլի­ներ ձեր կյան­քը, ե­թե կա­րո­ղանա­յիք գո­նե դա­դա­րել ու­նե­նալ մեղ­սա­վոր մտքեր։ Տար­բեր կլի­նե՞ր արդ­յոք ձեր կյան­քը։ Ո՞րն է միակ հնա­րա­վոր տար­բե­րակն այս ա­մենը ձե­րը դարձ­նե­լու հա­մար։

աս 2 9 ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 14 Հոգու առաջնորդությունը Սուրբ Հոգին Աստծո հզոր Գործակալն է, Ով Աստծո սերը սփռում է մեր սրտերի մեջ (Հռոմեացիներին 5.5), տանում է մեզ ճշմարիտ, փրկարար ուղով (Հովհաննես 16.7–11), առաջնորդում դեպի ճշմարտություն (Հովհաննես 16.13) և զորություն տալիս՝ իրականացնելու Ավետարանի առաքելությունը (Գործք առաքելոց 1.8)։ Քանի որ հենց Սուրբ Հոգին է հակառակում սատանայի կործանարար աշխատանքին, բնավ զարմանալի չէ, թե ինչու է սատանան ամեն կերպ փորձում խեղաթյուրել Սուրբ Հոգու բնույթի ու Նրա աշխատանքի մասին մեր պատկերացումները։ Մինչ ոմանք մերժում են Սուրբ Հոգու՝ անձ լինելը, մյուսները ավելի կարևորում են Հոգու պարգևները Նրա վերափոխող զորության միջոցով։ ­Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 8.4–24 հա­մար­նե­րը։ Սա­մա­րա­ցի մոգ Սի­մո­նը կա­մե­նում էր ստա­նալ Սուրբ Հո­գու պարգևն ա­ռանց Հո­գուց վե­րածն­վե­լու։ Ինչ­պե՞ս է այս նույն դիր­քո­րո­շու­մը դեռևս դրսևորվում մեր կյան­քում։ Աստ­ծո զա­վակ­նե­րը նրանք են, ով­քեր Սուրբ Հո­գով ա­ռաջ­նորդ­վում են (Հռոմեացիներին 8.14) դեպի Աստծո խոսքի ամբողջ ճշմարտությունը (Հովհաննես 16.13, Հովհաննես 17.17)։ Հիսուսը պարզ ու հասկանալի կերպով նախազգուշացրեց. «Ոչ թե ամեն Ինձ «Տե՛ր, Տե՛ր» ասողն է երկնքի արքայություն մտնելու, այլ նա, ով կատարում է Իմ Հոր կամքը, որ երկնքում է։ Այն օրը շատերն Ինձ կասեն. «Տե՛ր, Տե՛ր, չէ՞ որ Քո անունով մարգարեացանք, Քո անունով դևեր հանեցինք և Քո անունով շատ հրաշքներ գործեցինք»։ Ես էլ այն ժամանակ նրանց կհայտնեմ. «Ես ձեզ երբեք չեմ ճանաչել. Ինձանից հեռացե՛ք, ո՛վ անօրենություն գործողներ»» (­Մատ­թեոս 7.21–23)։ Սա նշա­նա­կում է, որ Սուրբ Հո­գին եր­բեք ոչ ո­քի չի հե­ռաց­նում Աստ­ծո Խոս­քից, ո­րը հենց Իր ներշն­չան­քով է գրվել, այլ միշտ մեզ ա­ռաջ­նոր­դում է հա­մա­պա­տաս­խա­նել այդ Խոս­քին։ Մեզ ամեն ճշմարտության մեջ առաջնորդող Սուրբ Հոգին նաև մեզ զորացնում է, որպեսզի ուրիշներին առաջնորդենք այդ հրաշալի ճշմարտության մեջ (Մատ­թեոս 28.18–20, Գործք առաքելոց 1.8)։ Մեր սրբազան առաքելությունը կատարելիս մենք ստանում ենք Նրա հատուկ աջակցությունը։ Ուստի ամեն առավոտ պետք է ծնկի գանք Տիրոջ առաջ և

20 ­աս 2 թարմացնենք Նրան նվիրվելու մեր երդումը։ Սա անելով՝ ինքներս մեզ հանձնում ենք Նրա Հոգու ներկայությանը և ստանում Հոգու վերածնող ու սրբագործող զորությունը։ Սակայն մենք միշտ պետք է բաց լինենք Նրա առաջնորդության համար՝ ամեն օր գիտակցաբար ընտրելով անել այն, ինչը մենք գիտենք, որ ճիշտ է, և խուսափելով նրանից, ինչը, հստակ գիտենք, որ սխալ է։ Այսինքն, միայն Աստծուց մեզ շնորհված զորությամբ փորձելով ապրել Նրա խոսքի համաձայն՝ մենք բաց կլինենք ստանալու Սուրբ Հոգու զորությունը մեր կյանքում, որն Աստված մեզ խոստանում է։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր ա­մեն ա­ռա­վոտ ա­ղոթ­քով հա­վաս­տել, որ բաց ենք մեր կյան­քում Սուրբ Հո­գու ա­ռաջ­նոր­դու­թյան հա­մար։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 15 Պատրաստ Նրա հայտնությանը Մենք ապրում ենք խելահեղ աշխարհում, որտեղ արհեստականորեն ուռճացված են կարիքները, ու չափից շատ ուշադրություն շեղող գործոններ կան։ Եթե ուշադիր չլինենք, դրանք կարող են խլել մեր ողջ ժամանակը և խեղաթյուրել մեր առաջնահերթությունները։ Սա մեր գլոբալիզացված կիբերաշխարհի ևս մեկ արգասիք չէ, բոլոր դարերի քրիստոնյաները պետք է միշտ զգուշանան սատանայի՝ այս աշխարհում իրենց ամենակարևորից շեղելու ջանքերից։ Ո՞վ կարող է պարծենալ, որ անզգույշ լինելու դեպքում չի հայտնվում Աստծուց հեռանալու և աշխարհային ու ժամանակավոր արժեքների հետևից ընկնելու վտանգի մեջ, որոնք ի վերջո չեն էլ բավարարում մեր կարիքները, այլ միայն տանում են դեպի հոգևոր կործանում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 3.14 և Ա Հով­հան­նես 3.1–3 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ տար­բե­րու­թյուն եք տես­նում Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գա­լուս­տին պատ­րաստ­վե­լու և­այդ փա­ռա­վոր ի­րա­դար­ձու­թյա­նը պատ­րաստ լինե­լու մեջ։ ________________________________________________________________________ Շատ հաճախ Քրիստոսի երկրորդ գալուստին շարունակաբար պատրաստվելու գաղափարը ձգձգման պատճառ է դառնում։ Այս գաղափարը հեշտությամբ կարող է ստիպել մարդկանց բռնել չար ծառայի ուղին. «Իմ տերն ուշանում է գալ» (Մատթեոս 24.48)։ Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս­ներ 95.7,8, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 3.7,8, 15 և Եբ­րա­

աս 2 2 յե­ցի­նե­րին 4.7 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են այս տեքս­տե­րը մեզ ա­սում հենց հի­մա պատ­րաստ լի­նե­լու մա­սին։ ________________________________________________________________________ Ըստ Աստվածաշնչի տեսանկյունի՝ փրկության ժամանակը միշտ «այսօր» է և երբեք ոչ վաղը (տե՛ս Սաղմոսներ 95.7,8, Եբրայեցիներին 3.7,8, 15, Եբրայեցիներին 4.7)։ Ավելին, եթե տեղի չունենա լուրջ վերածնունդ, կշարունակենք մնալ այն, ինչ հիմա ենք։ Չվերածնվածներին ժամանակը չէ, որ վերածնում է։ Եթե մարդը շարունակական կերպով չի աճում շնորհում և հավատով առաջ չի գնում, նրա մոտ կգրանցվի Աստծուց հեռանալու, սիրտը խստացնելու, սկեպտիկ, ցինիկ, նույնիսկ անհավատ դառնալու միտում։ Այս տեսանկյունից մենք կարող ենք ասել, որ մեր կյանքի յուրաքանչյուր օր մեր ամբողջ կյանքի մանրանկարն է։ Այսպիսով, Աստծո շնորհով մենք կարող ենք պլանավորել ապագան, սակայն պետք է ամեն օրն ապրենք Հիսուսի վերադարձին պատրաստ. չէ՞ որ, հաշվի առնելով ժամանակակից կյանքի չնախատեսված հանգամանքները, այսօր կարող է լինել ձեր վերջին օրը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք այ­սօր պատ­րաստ լի­նել Հի­սու­սի վե­րա­դար­ձին, ե­թե Նա վե­րա­դառ­նա­լիս լի­ներ հենց այ­սօր։ Ձեր պա­տաս­խան­նե­րը քննար­կե՛ք դա­սա­րա­նում շա­բաթ օ­րը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 16 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Առողջության ծառայության գրքի 241–259 էջերի «Մտքի բժշկություն» և Սրբագործված կյանք գրքի 7–16 էջերի «Ճշմարիտ և կեղծ տեսությունների հակադրությունը» գլուխները։ «Մեծ պայքարը մոտենում է իր ավարտին։ Ցամաքում և ծովում տեղի ունեցող աղետները հուշում են, որ ամեն բաների վերջը դռներին է։ Այդ մասին են խոսում նաև պատերազմներն ու պատերազմների մասին լուրերը։ Կա՞ արդյոք մի քրիստոնյա, ում զարկերակը չի արագանում մեր առջև բացվող մեծագույն իրադարձություններին սպասելիս։ Տերն է գալիս։ Մենք լսում ենք մոտեցող Աստծո ոտնաձայները»։ Էլեն Ոայթ, Մարանաթա, էջ 220։ «Ամեն օր հավատի կյա՛նք ապրեք։ Մի՛ անհանգստացեք գալիք դժվար օրերի համար և այդպիսով ձեզ համար նախօրոք դժվարության

22 ­աս 2 օրեր մի՛ ստեղծեք։ Շարունակ մի՛ մտածեք. «Վախենում եմ, որ ուժս չի հերիքի վերջին դատաստանի օրվան դիմակայելու համար»։ Ձեր խնդիրը միմիայն ներկա ժամանակին, հենց այսօր ապրելն է։ Վաղվա օրը ձերը չէ՛։ Հենց այսօր դուք պետք է հաղթանակ տանեք ձեր ես ի նկատմամբ։ Հենց այսօր պետք է աղոթքի կյանք ապրեք։ Հենց այսօր պետք է հավատի բարի պատերազմը մղեք։ Հենց այսօր պետք է հավատաք, որ Աստված օրհնում է ձեզ։ Եվ խավարի ու անհավատության նկատմամբ հաղթանակ տանելով՝ կհամապատասխանեք Տիրոջ պահանջներին և ձեզ շրջապատողների համար օրհնություն կդառնաք»։ Էլեն Ուայթ, Ժամանակների նշանները, 1887 ի հոկտեմբերի 20։ «Տերը շուտով գալիս է, և մենք պետք է պատրաստ լինենք Նրան խաղաղությամբ դիմավորելու։ Եկեք վճռենք անել մեր ուժերի սահմաններում ամեն բան՝ մեզ շրջապատողների վրա լույս սփռելու համար։ Մենք պետք է ուրախ լինենք, ոչ թե տխուր, պետք է մշտապես Տեր Հիսուսին մեր առջև ունենանք։ … Մեզ պատշաճում է լինել պատրաստ և սպասել Նրա հայտնությանը։ Ո՜հ, որքա՜ն փառավոր կլինի Նրան տեսնելը և Նրա փրկագնվածների շարքերում հայտնվելը։ Մենք երկար ենք սպասել, սակայն մեր հավատը չպետք է թուլանա։ Եթե միայն մենք կարողանանք տեսնել Թագավորին Իր ողջ հմայքով, մեկընդմիշտ օրհնված կլինենք։ Զգում եմ, որ պետք է բարձրաձայն աղաղակեմ՝ տո՛ւն ենք գնում։ Մենք մոտենում ենք այն ժամանակին, երբ Քրիստոսը զորությամբ և մեծ փառքով կգա՝ Իր փրկագնվածներին տանելու նրանց հավիտենական տներ»։ Էլեն Ուայթ, Երկինք, էջ 165,166։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Ինչպե՞ս կարող է անձի մարմնի, հոգու ու մտքի անբաժանելիության գաղափարն օգնել մեզ ավելի լավ հասկանալ կրոնի համապարփակությունը և մեր անձնական կենսակերպի կարևորությունը։ 2. Բոլոր ճշմարիտ վերածնունդներն ու բարեփոխություններն աստվածակենտրոն են (կենտրոնացած Աստծո մեջ) և երբեք ոչ մարդակենտրոն (կենտրոնացած մարդու վարքագծի մեջ)։ Ինչպե՞ս է փարիսեցու և մաքսավորի առակը (տե՛ս Ղուկաս 18.9–14) պատկերում այս սկզբունքը։ 3. Դասարանում քննարկե՛ք հինգշաբթի օրվա դասի վերջին հարցին ձեր տված պատասխանները։ Ինչպե՞ս կարող եք իմանալ, որ պատրաստ եք, և ինչպե՞ս կարող եք վստահություն ունենալ՝ առանց ինքնավստահ լինելու։

աս 3 23 ԴԱՍ 13 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 17–23 ԴԱՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԸ Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Մատթեոս 25.31–46, Դանիել 7.9–14, Ա Կորնթացիներին 6.2,3, Բ Պետրոս 2.4–6, Մաղաքիա 4.1, Հայտնություն 21.8։ Հիշելու համարը. «Որովհետև մենք բոլորս պետք է ներկայանանք Քրիստոսի ատյանի առաջ, որպեսզի ամեն մեկն իր մարմնով ստանա իր արարքի հատուցումը՝ բարի կամ չար» (Բ Կորնթացիներին 5.10)։ Սուրբ Գիրքը շատ հստակորեն է խոսում դատաստանի իրողության մասին։ Աստված դատելու է աշխարհը։ Ինչպես Հին, այնպես էլ Նոր Կտակարանում բազմաթիվ տեքստեր կան, որոնք ոչ մի երկիմաստ բան չեն պարունակում, այլ պարզորոշ խոսում են այդ մասին։ Այն արդարությունը, որն այնքան շատ է պակասում այս աշխարհում, մի օր վերջապես գալու է։ Աստվածաշունչն ասում է, որ Աստված «գիտությամբ կատարյալ» է (Հոբ 37.16) և «ամեն բան գիտի» (Ա Հովհաննես 3.20), ներառյալ մեր ամենագաղտնի մտադրությունները (Ժողովող 12.14, Երեմիա 17.10)։ Մենք կարող ենք թաքնվել ամենքից ու ամեն ինչից, սակայն Աստծուց ոչինչ թաքցնել հնարավոր չէ։ Դատաստանն Աստծուն հարկավոր չէ յուրաքանչյուր անհատի կյանքն ուսումնասիրելու համար։ Իրականում այն հաշտեցման քայլ է, որն արվում է հանուն Իր արարածների՝ թե՛ երկնքում, թե՛ երկրի վրա։ Այս գործընթացը կրում է տիեզերապատմական բնույթ, քանի որ Արուսյակն ապստամբություն սկսեց երկնքում, այնուհետև տարածեց այն այս աշխարհում (Հայտնություն 12.7–9)։ Այս շաբաթվա ընթացքում կուսումնասիրենք վերջին դատաստանը դրա երեք հիմնական փուլերով՝ գալուստին նախորդող դատաստան, հազարամյա դատաստան և դատաստանի վերջնական վճռի իրականացում։ Այս ողջ գործընթացն ավարտվում է փրկվածների արդարացմամբ և ամբարիշտների երկրորդ մահով։

24 ­աս 3 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 18 Վերջնական դատաստանը Շատ շատերի համար դատաստանի գաղափարը նշանակում է դատապարտում։ Ու թեև դատապարտումն իսկապես որ այս գործընթացի մի մասն է, սակայն մենք չպետք է մոռանանք, որ դատաստանի գաղափարն ունի նաև դրական կողմ և ներառում է նաև փրկվածների արդարացումը։ Դանիելն իր գրքում ասում է, որ վերջին դատաստանը «իրավունք տվեց Ամենաբարձրյալի սրբերին» (Դանիել 7.22)։ Աստծո դատաստանը ներառում է երկու կողմն էլ և այս սկզբունքը կարելի է գտնել Հին Կտակարանում. «Այն ժամանակ դու լսի՛ր երկնքում և կատարի՛ր. դատի՛ր քո ծառաներին, դատապարտի՛ր մեղապարտին, որ նրա արածը բերես նրա գլխին, և արդարացրո՛ւ արդարին, որ ըստ իր արդարության հատուցես նրան» (Գ Թագավորների 8.32)։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 25.31–46 և Հով­հան­նես 5.21–29 հա­մարնե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Քրիս­տո­սը մատ­նան­շում վեր­ջին դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ ինչ­պես դա­տա­պարտ­ման, այն­պես էլ ար­դա­րաց­ման գաղա­փար­նե­րը։ Ոմանք պնդում են, որ «չպիտի դատապարտվի» (Հովհաննես 3.18) և «չի դատապարտվի» (Հովհաննես 5.24) արտահայտությունները նշանակում են, որ նրանք, ովքեր Քրիստոսի մեջ են, ընդհանրապես դատի չեն ենթարկվելու։ Սակայն այս արտահայտությունների իմաստն այն է, որ հավատացյալները դատի ժամանակ չեն դատապարտվի։ Ուստի այս տեքստերը հարկավոր է հասկանալ հետևյալ կերպ. «պետք է արդարացվի» (Հովհաննես 3.18) և «կարդարացվի» (Հովհաննես 5.24)։ Կարճ ասած՝ մեր ճակատագիրը որոշվում է այս կյանքի ընթացքում։ Իսկ դատաստանի ժամանակ Քրիստոսի մեջ լինողներին տրվում է արդարացումը, որի հավաստիացումը նրանք ստացել էին այս կյանքում, իսկ Քրիստոսի մեջ չլինողները դատապարտվում են։ Նկարագրելով դատաստանը (Մատթեոս 25.31–46)՝ Քրիստոսը նշեց ոչ միայն այծերի (ամբարիշտների), այլև ոչխարների ներկայությունը (արդարների)։ Պողոս առաքյալը հստակորեն նշում է. «Որովհետև մենք բոլորս պետք է ներկայանանք Քրիստոսի ատյանի առաջ, որպեսզի ամեն մեկն իր մարմնով ստանա իր արարքի հատուցումը՝ բարի կամ չար» (Բ Կորնթացիներին 5.10)։

աս 3 25 Դատաստանի մասին խորհելիս մենք պետք է միշտ հիշենք, որ փրկված ենք շնորհով (Եսայի 55.1, Եփեսացիներին 2.8–10), արդարացված՝ հավատով (Ծննդոց 15.6, Հռոմեացիներին 5.1) և դատվում ենք գործերով (Ժողովող 12.14, Մատթեոս 25.31–46, Հայտնություն 20.11–13)։ Որպես դատական գործընթացի հիմք է ծառայում Աստծո բարոյական օրենքը, որն ամփոփված է Տասը պատվիրաններում (Ժողովող 12.13,14, Հակոբոս 1.25, Հակոբոս 2.8–17)։ Մեր գործերը մեր փրկարար փորձառության իսկականության արտաքին ապացույցներն են, հետևաբար և՝ դատի ընթացքում գնահատման ենթակա տարրերը։ Հիշե՛ք՝ չկա Աստծո կողմից արձակված ոչ մի հրաման, որը պատահականության սկզբունքով ընտրում է ոմանց՝ փրկության, ոմանց՝ կորստի համար։ Յուրաքանչյուր մարդ ինքն է կրում իր կյանքի ելքի բարոյական պատասխանատվությունը։ Վերջ ի վերջո, դատաստանն այն ժամանակը չէ, երբ Աստված որոշում է կայացնում ընդունել կամ մերժել մեզ, այլ այն ժամանակը, երբ Աստված վերջնական է դարձնում մեր սեփական ընտրությունը՝ ընդունել կամ մերժել Իրեն, և այդ ընտրությունը դրսևորվել է մեր կյանքի ընթացքում մեր գործերով։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 19 Գալուստին նախորդող դատաստան Քրիստոսի վերադարձից առաջ տեղի ունեցող, կամ ինչպես մենք ենք այն անվանում՝ «գալուստին նախորդող» դատաստանի գաղափարը, Սուրբ Գրքում շատ տեղերում է հանդիպում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.9–14, Մատ­թեոս 22.1–14, Հայտ­նու­թյուն 11.1,18,19 և Հայտ­նու­թյուն 14.6,7 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը լույս սփռում երկ­նա­յին դա­տա­րա­նում գա­լուս­տին նախոր­դող հե­տաքն­նիչ դա­տա­վա­րու­թյան գա­ղա­փա­րի վրա։ Ո՞րն է այս դա­տա­վա­րու­թյան նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ Աստծո ժողովրդի՝ գալուստին նախորդող հետաքննիչ դատավարության գաղափարը հիմնված է երեք աստվածաշնչյան ուսմունքների վրա։ Առաջին, բոլոր մեռածները՝ արդար թե ամբարիշտ, անգիտակից մնում են իրենց գերեզմաններում մինչև վերջնական հարությունը (Հովհաննես 5.25–29)։

26 ­աս 3 Երկրորդ, բոլոր մարդկանց համար համընդհանուր դատաստանի գոյությունը (Բ Կորնթացիներին 5.10, Հայտնություն 20.11–13)։ Երրորդն այն փաստն է, որ առաջին հարությունը լինելու է արդարների երանելի պարգևը, իսկ երկրորդ հարությունը լինելու է ամբարիշտների հավիտենական մահը (Հովհաննես 5.28,29, Հայտնություն 20.4–6,12–15)։Սանշանակում է, որ եթե բոլոր մարդիկ պետք է դատվեն, դա պետք է տեղի ունենա նրանց համապատասխան հարությունից առաջ, քանի որ հենց հարության ժամանակ նրանք արդեն պետք է ստանան իրենց վերջնական վճիռը։ Դանիել մարգարեի գիրքն օգնում է մեզ հասկանալ գալուստին նախորդող այս դատի ինչպես ժամանակը, այնպես էլ վայրը։ 2300 խորհրդանշական օրերից հետո՝ 1844 թվականին, երկնային սրբարանը կմաքրվի (Դանիել 8.14, համեմատե՛ք Եբրայեցիներին 9.23 համարի հետ), և կսկսվի գալուստին նախորդող հետաքննիչ դատավարությունը (Դանիել 7.9–14)՝ միևնույն իրադարձության երկու տարբեր արտահայտումներ։ Եվ դատաստանը «իրավունք տվեց Ամենաբարձրյալի սրբերին» (Դանիել 7.22)։ Սա նշանակում է, որ այս դատը բարի լուր է Աստծո ժողովրդի համար։ Մատթեոս 22.1–14 համարներում Հիսուսն ասում է, որ հարսանեկան խնջույքն սկսվելուց առաջ են հյուրերն անցնում ստուգումը։ Եվ Հայտնություն գրքում գալուստին նախորդող հետաքննիչ դատավարությունը ներկայացվում է Աստծո տաճարում գտնվող «երկրպագողներին» չափելու (Հայտնություն 11.1) և «Նրա դատաստանի ժամը եկել է» (Հայտնություն 14.6,7, համեմատե՛ք Հայտնություն 14.14–16 համարների հետ) հայտարարությունն անելու առաջադրանքի տեսքով: Ինչ­պե՞ս պետք է երկն­քում տե­ղի ու­նե­ցող դա­տաս­տա­նի գի­տությունն ազ­դի մեր կյան­քի վրա այս­տեղ՝ երկ­րի վրա։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 20 Հազարամյա դատաստան Աստվածաշունչը մեզ ասում է, որ Քրիստոսի երկրորդ գալուստի ժամանակ 1) և՛ կենդանի, և՛ հարություն առած սուրբերն «ամպերի մեջ կհափշտակվենք՝ Տիրոջը դիմավորելու» (Ա Թեսաղոնիկեցիներին 4.16,17), 2) բոլոր սուրբերը վերցվելու են երկինք՝ ապրելու երկնային «օթևաններում», որ Հիսուսն Ինքն է պատրաստել նրանց համար

աս 3 27 (Հովհաննես 14.1–3), և 3) միայն հազարամյակի վերջում Նոր Երուսաղեմը կիջնի երկրի վրա և կդառնա սուրբերի հավիտենական տունը (Հայտնություն 21.1–3,9–11)։ Այսպիսով, հազարամյակի ընթացքում, երբ այս երկիրն ամայացած է լինելու, սուրբերը Քրիստոսի հետ թագավորելու են երկնքում (Երեմիա 4.23, Հայտնություն 20.4)։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 6.2,3 և Հայտ­նու­թյուն 20.4–6,11–13 հա­մար­նե­րը։ Ին­չու պետք է սուր­բե­րը մաս­նակ­ցեն հա­զա­րամ­յա դա­տաս­տա­նին։ Ողջ դատավարության ընթացքում 1) արդարացվելու է Աստծո բնավորությունը սատանայի այն մեղադրանքներից, թե իբր Աստված արդար չէր վարվում Իր արարածների նկատմամբ, 2) հաստատվելու է արդարների պարգևի անկողմնակալությունը, 3) ի ցույց է դրվելու ամբարիշտների պատժի արդարացիությունը և 4) ցրելու է բոլոր կասկածները, որոնք կարող են հանգեցնել տիեզերքում հավանական մեկ այլ ապստամբության։ Արդարների՝ գալուստին նախորդող հետաքննիչ դատավարության ժամանակ ներկա են միայն երկնային զորքերը (Դանիել 7.9,10)։ Սակայն ամբարիշտների և ընկած հրեշտակների՝ հազարամյակի ընթացքում տեղի ունեցող դատավարությանը մասնակցելու են նաև սուրբերը (Ա Կորնթացիներին 6.3, Հուդա 6, Հայտնություն 20.4–6)։Գալուստին նախորդող հետաքննիչ դատավարությունն սկսվել է 1844թ., երբ «գահեր տեղադրվեցին … Դատարանը նստեց, և գրքերը բացվեցին» (Դանիել 7.9,10)։ Սակայն հազարամյա դատաստանն սկսվելու է, երբ սուրբերը տարվեն երկինք, նստեն գահերի վրա. և նրանց կհանձնվի դատավարությունը։ Այն ժամանակ ևս մեկ անգամ կբացվեն երկնային գրքերը, և մեռելները կդատվեն «ըստ այդ գրքերում գրվածի՝ իրենց գործերի համաձայն» (Հայտնություն 20.4,12)։ Այս գործընթացը սուրբերին հնարավորություն է տալիս գնահատել երկնքում կատարված արձանագրությունները և տեսնել Աստծո արդար դիրքորոշումը բոլորի նկատմամբ։ Նա ոչ միայն բոլոր մարդկանց հատուցում է իրենց որոշումների համեմատ, այլև բացատրում է նրանց, թե ինչու է այդպես վարվում։ Այն փաս­տը, որ նախ­քան որևէ ննջեց­յալ ամ­բա­րիշտ հա­րու­թյուն կա­ռի՝ երկ­րորդ մահ­վան ա­ռաջ կանգ­նե­լու, փրկված­նե­րը ներգ­րավված են լի­նե­լու դա­տա­վա­րու­թյա­նը, և­ ոչ ոք չի պատժ­վի, մինչև որ մենք ևս հա­մոզ­վենք Աստ­ծո ար­դա­րու­թյան ու ազն­վու­թյան մեջ,

28 ­աս 3 ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյան մա­սին։ Շա­բաթ օ­րը դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 21 Վերջնական վճռի իրականացում Միջին դարերում Աստծուն խիստ ու պատժող դատավորի կերպարում պատկերելու ուժեղ միտում կար։ Այսօր այդ միտումը հակառակ դրսևորումն է ստացել, Աստծուն ներկայացնում են որպես սիրող ու թողություն տվող Հայր, Ով երբեք չի պատժում Իր զավակներին։ Այդուհանդերձ, առանց արդարադատության դրսևորվող սերը կվերածվի քաոսի ու անօրենության, իսկ արդարադատությունն առանց սիրո՝ ճնշման ու հպատակեցման։ Աստծո դատավարությունը արդարության ու ողորմության կատարյալ միախառնություն է, և այդ երկուսն էլ բխում են մեր հանդեպ ունեցած Նրա անպայմանական սիրուց։ Վերջնական վճռի իրականացումն Աստծո անդառնալի պատժիչ միջամտությունն է մարդկության պատմությանը։ Իհարկե, տեղի են ունեցել որոշ պատժիչ դատաստաններ, օրինակ՝ սատանայի ու ապստամբ հրեշտակների վտարումը երկնքից (Հայտնություն 12.7–12), Ադամի ու Եվայի զրկվելը Եդեմի պարտեզից (Ծննդոց 3), ջրհեղեղը (Ծննդոց 6–8), Սոդոմի ու Գոմորի կործանումը (Ծննդոց 19, Հուդա 7), առաջնեկների մահը Եգիպտոսում (Ելք 11–12), ինչպես նաև Անանիայի ու Սափիրայի մահը (Գործք առաքելոց 5.1–11)։ Ուստի զարմանալի չէ, որ մարդկության պատմության ավարտին ամբարիշտների համար կլինի դատավճռի վերջնական իրականացում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 2.4–6 և Բ Պետ­րոս 3.10–13 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տերն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ վերջ­նա­կան դա­տավճ­ռի բնույ­թը։ Ինչ­պես են դրանք ներ­կա­յաց­նում վճռի վերջնա­կան ի­րա­կա­նաց­ման, այլ ոչ թե դրա հա­վերժ շա­րու­նակ­վե­լու գաղա­փա­րը, ինչն ա­վե­լի շուտ կլի­ներ ար­դա­րու­թյան խե­ղա­թյու­րում, քան ի­րա­կա­նա­ցում։ «Իր ենթակաների նկատմամբ Աստծո դրսևորած բարությունը և երկայնամտությունը, Նրա համբերատարությունը և ողորմությունը չեն խանգարի Նրան պատժել ամբարիշտներին, որոնք հրաժարվեցին

աս 3 29 հնազանդվել Իր պահանջներին։ Աստծուն թելադրել չի կարող այն մարդը, ով հանցանք է գործել Աստծո սուրբ օրենքի նկատմամբ և ներվել բացառապես այն մեծ զոհի շնորհիվ, որ Աստված արել է՝ տալով Իր Որդուն մեռնելու հանցագործների փոխարեն, քանի որ Նրա օրենքն անփոփոխ է»։ Էլեն Ուայթ, Ձեռագրեր, հատոր 12, էջ 208։ Այն ամենը, ինչ Աստված կարող էր անել մարդուն հավիտենական կորստից փրկելու համար, արել է։ Նա դա արել է նույնիսկ Իր համար սարսափելի մեծ գնով։ Նրանք, ովքեր մեկընդմիշտ կկորչեն, իրենց ընտրությունների հետևանքով կունենան այդ տխրահռչակ ավարտը։ Այն գաղափարը, թե ամբարիշտներին դատելը, նրանց վերջնականապես ոչնչացնելը (ի հակադրություն հավերժ տանջանքների) դեմ է սիրող Աստծո բնավորությանը, պարզապես մոլորություն է։ Աստծո սերը, բացառապես Աստծո սերն է, որ պահանջում է նաև արդարադատություն։ Ի՞նչ է սո­վո­րեց­նում մեզ խաչն այն մա­սին, թե ինչ էր Աստ­ված պատրաստ ա­նել՝ փրկե­լու բո­լո­րին, ով­քեր ցան­կա­նում են փրկվել։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 22 Երկրորդ մահը Աստված մարդկության պատմությունը տանում է դեպի վերջին ժամանակների հանգուցալուծում։ Հազարամյակի վերջում բոլոր մահացած ամբարիշտները հարություն կառնեն՝ ստանալու իրենց վերջնական պատիժը (Հայտնություն 20.5,11–15)։ Այդ ժամանակ, երբ դատավարության ողջ ընթացքն ավարտված լինի, և ուրիշ ոչինչ հնարավոր չլինի դրան ավելացնել, ամբարիշտները կընդունեն Աստծո արդարությունը։ «Մեծ պայքարի բոլոր փաստերն իրենց առաջ` ողջ տիեզերքը` հավատարիմ թե ապստամբ, միաձայն բացականչում է. «Արդար և ճշմարիտ են Քո ճանապարհները, ով սուրբերի Թագավոր»»։ Եվ սատանան ինքը «խոնարհվում է` խոստովանելով իր դատավճռի արդարացիությունը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 670,671։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մա­ղա­քիա 4.1, Հայտ­նու­թյուն 20.14,15 և Հայտ­նություն 21.8 հա­մար­նե­րը։ Որ­քա­նո՞վ ար­դիա­կան կլի­նեն «կրա­կի լիճն» ու «երկ­րորդ մա­հը»։ Սատանայի, նրա հրեշտակների ու բոլոր ամբարիշտների վերջնական ոչնչացումը տիեզերքը կմաքրի մեղքից ու դրա հետևանքներից։ Եվ

30 ­աս 3 այսուհանդերձ, նույնիսկ մեղավորների վերջնական ոչնչացումն Աստծո սիրո դրսևորում է ոչ միայն սուրբերի, այլև հենց իրենց՝ ամբարիշտների նկատմամբ։ Նրանք կնախընտրեն մեռնել, քան ապրել Աստծո ներկայությամբ, Ով «ոչնչացնող կրակ է» (Եբրայեցիներին 12.29) մեղքի համար։«Նրանք (չփրկվածները) կփափագեին փախչել այդ սուրբ վայրից: Նրանք կողջունեին մահը, միայն թե թաքնվեին Նրա երեսից, Ով մեռավ հանուն իրենց փրկության: Ամբարիշտներն իրենք են ընտրում իրենց ճակատագիրը: Նրանք կամովին հրաժարվում են երկնքից, իսկ Աստված մնում է արդար ու գթասիրտ»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 543։ Այսպիսով, մեղքի ու մեղավորների վերջնական ոչնչացումը, հակառակ դժոխքում նրանց հավիտենական տառապանքների մասին Աստվածաշնչին հակասող տեսությանը, արդար ու համարժեք պատիժ է մարդկանց գործած չարիքի համար։ Այն նաև հաստատում է, որ մեղքն ունեցել է սկիզբ ու կունենա նաև վերջ։ Այնուհետև ողջ տիեզերքը կվերադառնա իր նախկին կատարելությանը, երբ դեռ ո՛չ մեղքը, ո՛չ չարիքը, ո՛չ էլ անհնազանդությունն այդքան առեղծվածային ու չարդարացված կերպով գլուխ չէին բարձրացրել։ Փառք Տիրոջը, որ Նա՝ որպես մեր «արդար Դատավոր» (Բ Տիմոթեոսին 4.8), արդարներին անմահություն և ամբարիշտներին հավիտենական մահ տալու արդար որոշում կկայացնի։ Ի՞նչն այն չէ այն գա­ղա­փա­րի հետ, որ վեր­ջում Աստ­ված փրկե­լու է բա­ցա­ռա­պես բո­լո­րին։ Ին­չո՞ւ է դա այդ­քան վատ գա­ղա­փար։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 23 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Քրիստոսի առակները գրքի 307–319 էջերի «Առանց հարսանեկան հանդերձանքի» և Մեծ պայքար գրքի 653–661 էջերի «Երկրի ամայացումը», ինչպես նաև 662–673 էջերի «Պայքարն ավարտված է» գլուխները։ «Վերջին դատաստանի օրը կորած ամեն մի հոգի կհասկանա, թե ինչու մերժեց ճշմարտությունը: Խաչը կներկայացվի, և մեղքից կուրացած ամեն միտք կըմբռնի դրա իսկական իմաստը: Մեղավորները կմերկացվեն Գողգոթայի և նրա խորհրդավոր Զոհի տեսիլքի առջև: Չի ընդունվի ոչ մի կեղծ արդարացում: Մարդկանց դավաճանությունը հանդես կգա իր ողջ նողկալիությամբ: Մարդիկ կտեսնեն, թե ինչ ընտ­

աս 3 3 րություն են իրենք կատարել: Ճշմարտության և մոլորության դարավոր պայքարի բոլոր հարցերը պարզ կդառնան այն ժամանակ: Ամբողջ տիեզերքը կտեսնի, որ արդարացի չէ այն մեղադրանքը, թե Աստված է պատասխանատու մեղքի գոյության կամ նրա տևողության համար: Կապացուցվի, որ աստվածային օրենքները չեն հանգեցնում մեղքի: Աստծո կառավարման մեջ չի եղել ոչ մի թերություն, դժգոհության ոչ մի պատճառ: Երբ հայտնվեն բոլոր սրտերի խորհուրդները, արդարներն ու ամբարիշտները միաձայն կբացականչեն. «Արդար և ճշմարիտ են Քո ճանապարհները, ո՛վ սուրբերի Թագավոր: Ո՞վ է, որ Քեզանից չվախենա, ո՛վ Տեր, և Քո անունը չփառավորի... որովհետև Քո իրավունքները հայտնվեցին» (Հայտնություն 15.3,4)»։ Էլեն Ուայթ, Դարերի փափագը, էջ 58։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. «Եթե կառչում եք ես ին՝ մերժելով ձեր կամքը հանձնել Աստծուն, ընտրում եք մահը։ Ինչպիսի դրսևորում էլ որ մեղքն ունենա, դրա համար Աստված ոչնչացնող կրակ է։ Եթե ընտրում եք մեղքը և չեք ցանկանում դրանից բաժանվել, Աստծո ներկայությունը, որը ոչնչացնում է մեղքը, կոչնչացնի նաև ձեզ»։ Էլեն Ուայթ, Մտորումներ Օրհնությունների լեռից, էջ 62։ Ինչպե՞ս է այս մեջբերումն օգնում մեզ հասկանալ վերջնական դատավճռի բնույթը։ 2. Խորհե՛ք այն գաղափարի շուրջ (որը ներկայացված էր երեքշաբթի օրվա դասի վերջում), որ չփրկվածներից ոչ ոք չի կանգնի վերջնական դատավճռի առաջ, մինչև որ փրկվածների մասնակցությամբ նրանց դատավարությունը չավարտվի։ Ի՞նչ է սա մեզ սովորեցնում Աստծո՝ մեր հանդեպ բաց լինելու և ամեն ինչ թափանցիկ կերպով կազմակերպելու մասին։ Ինչո՞ւ է այս թափանցիկությունն այդքան կարևոր տիեզերքում, որտեղ թագավորում է սերը։ 3. Սուրբերի մասնակցությունը հազարամյա դատավարությանն ինչպե՞ս կմխիթարի նրանց ու ի՞նչ կերպ կամոքի նրանց ցավն իրենց չփրկված սիրելիների համար։

32 ­աս 4 ԴԱՍ 14 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 24–30 ԱՄԵՆ ԲԱՆ ՆՈՐ Է Այս շաբաթվա ուսումնասիրության համար կարդացե՛ք. Բ Պետրոս 3. 3, Հայտնություն 2 .3,22, Ա Հովհաննես 3.2,3, Ա Պետրոս .22, Եսայի 25.8, Հայտնություն 22.3–5: Հիշելու համարը. «Եվ գահի վրա նստողն ասաց. «Ահա ամեն բան նոր եմ դարձնում»։ Եվ ասաց. «Գրի՛ր, որ այս խոսքերը ճշմարիտ ու հավաստի են»» (Հայտնություն 21.5)։ Սուրբ Գիրքը տալիս է մեզ հետևյալ հույսը. «Բայց մենք, Նրա խոստման համաձայն, նոր երկնքի ու նոր երկրի ենք սպասում, որոնց մեջ արդարությունն է բնակվում» (Բ Պետրոս 3.13)։ Ոմանց համար թեև «նոր երկնքի ու նոր երկրի» (Հայտնություն 21.1) խոստումը հեքիաթ է թվում, որոնք պատմում են իշխանության գլուխ կանգնածները՝ զանգվածներին կառավարելու համար։ Օրինակ՝ թեև ներկա ժամանակները բարդ են, բայց մի օր երկնքում կստանաք ձեր պարգևատրումը։Ութեևորոշմարդիկ Աստվածաշնչում տրված այս հույսն իսկապես նման կերպ են օգտագործել, նրանց այդ չարաշահումն ոչինչ չի դարձնում այն խոստումների ճշմարտացիությունը, որոնք մեզ տրվել են նոր երկնքի ու նոր երկրի վերաբերյալ։ Վերջին ժամանակներում ծաղրողներ կհայտնվեն, որոնք կծաղրեն մեր երանելի հույսը (Բ Պետրոս 3.3–7)։ Սակայն նրանց ծաղրը, ինչպես և կանխագուշակվել է, կարող է դիտարկվել որպես ավելի մեծ ապացույց այն բանի, որ Աստվածաշունչը չի ստում, քանի որ նրանց ծաղրելը ևս կանխագուշակվել է Աստվածաշնչի կողմից։ Այս շաբաթ մենք կուսումնասիրենք նոր երկնքի ու նոր երկրի փառավոր խոստումը, ներառյալ երկնային տաճարը, Աստծո ներկայությունը, մահվան ու արցունքների վերջը և Աստծո սիրո վերջնական հաղթանակը։

աս 4 33 ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 25 Նոր երկինք ու նոր երկիր Հունական փիլիսոփայությանը հետևող որոշ մարդկանց կարծիքով ֆիզիկական ամեն ինչ վատ է։ Այդ է պատճառը, որ նրանց համար անպատկերացնելի է նոր երկնքի գաղափարը, որտեղ ապագայում կապրեն իրական մարդիկ։ Այսպիսի մտածողության տեսանկյունից, որպեսզի երկինքը բարի լինի, պետք է լինի բացարձակապես հոգևոր՝ զերծ այս ֆիզիկական աշխարհում եղած բոլոր թերություններից։ Նրանք պնդում են, որ եթե որևէ բան նյութական է, ապա հոգևոր չի կարող լինել, և հակառակը։ Դրան հակառակ Աստվածաշունչը խոսում է երկնքի մասին որպես կոնկրետ վայրի, որտեղ, սակայն, չկան մեղքի հարուցած սահմանափակումները։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յի 65.17–25, Ե­սա­յի 66.22,23, Բ Պետ­րոս 3.13 և Հայտ­նու­թյուն 21.1–5 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այս տեքս­տե­րի հա­ղորդած գա­ղա­փա­րը։ Եսայի մարգարեի գիրքը հետաքրքիր տեղեկություն է տալիս այն մասին, թե ինչպիսին կլիներ երկիրը, եթե Իսրայելը որպես ազգ հավատարիմ մնար Աստծո հետ իր ուխտին (Եսայի 65.17–25, Եսայի 66.22,23, համեմատե՛ք Բ Օրենք 28 րդ գլխի հետ)։ Ամբողջ շրջակա միջավայրն իր տարատեսակ դրսևորումներով պետք է ավելի ու ավելի մոտենար Աստծո սկզբնական ծրագրին, այսինքն երբ դեռ մեղքը չէր մտել աշխարհ։ Սակայն այդ ծրագիրը չաշխատեց, ինչպես որ նախատեսվել էր։ Ապա ստեղծվեց մի նոր ծրագիր, սակայն այժմ եկեղեցին բաղկացած էր լինելու հրեաներից ու բոլոր ազգերի հեթանոսներից (Մատթեոս 28.18–20, Ա Պետրոս 2.9)։ Ուստի Եսայու մարգարեությունները հարկավոր է վերընթերցել եկեղեցու տեսանկյունից (Բ Պետրոս 3.13, Հայտնություն 21.1–5)։«Աստվածաշնչում փրկվածների ժառանգությունը «հայրենիք» է կոչվում (Եբրայեցիս 11.14­16): Այնտեղ երկնային Հովիվն Իր հոտը տանում է կենդանի ջրերի աղբյուրների մոտ: Կյանքի ծառն ամեն ամիս իր պտուղն է տալիս, և նրա տերևները ազգերին ծառայելու համար են: Այնտեղ մշտահոս վտակներ կան` բյուրեղի պես ջինջ, և նրանց ափերին աճող ծառերն իրենց ստվերն են գցում շավիղների վրա` պատրաստված Տիրոջ փրկյալների համար: Այնտեղ ընդարձակ հարթավայրերը

34 ­աս 4 վերաճում են չքնաղ բլուրների, և երևում են Աստծո լեռների վեհապանծ գագաթները: Այս խաղաղ հովիտներում` կենդանի ջրի աղբյուրների մոտ, Աստծո ժողովուրդը` դարեր շարունակ պանդուխտ ու թափառական, կգտնի իր տունը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 675։ Շատ աշ­խար­հիկ գրող­ներ են գան­գատ­վել մարդ­կա­յին գո­յու­թյան ա­նի­մաս­տու­թյու­նից՝ չու­նե­նա­լով Սուրբ Գր­քում ներ­կա­յաց­ված հավեր­ժու­թյան հույ­սը։ Ու թեև նրանք սխալ էին ա­պա­գա­յի վե­րա­բերյալ, սա­կայն ին­չո՞ւ է դժվար նրանց հետ վի­ճել այն կար­ծի­քի շուրջ, որ ա­ռանց ա­պա­գա հույ­սի կյանքն իս­կա­պես ա­նի­մաստ է։ Շա­բաթ օ­րը քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 26 Աստծո տաճարում Ոմանք ասում են, թե հենց երկինքն է Աստծո սրբարանը։ Սակայն Հայտնություն գիրքը ներկայացնում է հատուկ սրբարան/տաճար, որը Նոր Երուսաղեմում է, որտեղ գտնվում են Աստծո գահն ու ապակե ծովը (Հայտնություն 4.2–6, Հայտնություն 7.9–15, Հայտնություն 15.5–8)։ Սուրբերի մեծ բազմությունը բոլոր ազգերից, ցեղերից, ժողովուրդներից ու լեզուներից այնտեղ հավիտյան կերկրպագի Աստծուն (Հայտնություն 7.9–17)։ ­Հա­մե­մա­տե՛ք Հայտ­նու­թյուն 7.9–15 հա­մար­նե­րը Հայտ­նու­թյուն 21.3,22 հա­մար­նե­րի հետ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք Աստ­ծուն՝ «Նրա տա­ճա­րում գի­շե­րու­զօր» (­Հայտ­նու­թյուն 7.15) Նրան երկր­պա­գող փրկված­նե­րի մեծ բազ­մու­թյան նկա­րագ­րու­թյու­նը ներ­դաշ­նա­կեցնել Հով­հան­նե­սի՝ Նոր Ե­րու­սա­ղե­մի «մեջ տա­ճար չտե­սա» պնդման հետ (­Հայտ­նու­թյուն 21.22)։ ________________________________________________________________________ Երկնային սրբարանը/տաճարը միշտ եղել է այն վայրը, որտեղ երկնային զորքերը երկրպագել են Աստծուն։ Սակայն մեղքի ի հայտ գալուն պես սրբարանը դարձավ նաև այն վայրը, որտեղից փրկություն է առաջարկվում մարդկությանը։ «Երբ մեղքի հարցը վերջնականապես լուծվի, երկնային սրբարանը նորից կվերադառնա իր սկզբնական գործառնության կատարմանը։ Հայտնություն 21.22 համարում Հովհաննեսն ասում է, որ քաղաքում տաճար չտեսավ, քանի որ Ամենակարող

աս 4 35 Տեր Աստվածն ու Գառն են դրա տաճարը։ Սակայն դա նշանակո՞ւմ է արդյոք, որ այլևս չկա Տիրոջ տուն, որտեղ Նրա արարածները կարող են գալ ու Նրա հետ հատուկ ընկերակցություն վայելել։ Ո՛չ մի դեպքում»։ Ռիչարդ Դևիդսոն, «Սրբարանը որպես Աստծո հմայքը վայելելու վայր», Խոսքը. ուսումնասիրություն, կյանք, ուսուցանում, հատոր 1 (Սիլվերսփրինգ, Մերիլենդ, Աստվածաշնչի հետազոտության ինստիտուտ, 2015), էջ 31։ Հայտնություն գիրքը հատուկ ուշադրության է արժանացնում ինչպես Նրան, Ում երկրպագում են, այնպես էլ նրանց, ովքեր երկրպագում են։ Երկնային երկրպագությունը կենտրոնացած է Աստծո և Գառի վրա (Հայտնություն 5.13, Հայտնություն 7.10)։ Ինչպես միշտ և ինչպես որ պետք է լինի, Քրիստոսը երկրպագության առարկան է։ Երկրպագողները նրանք են, «որ մեծ նեղությունից են գալիս և իրենց զգեստները լվացին ու Գառան արյունով սպիտակեցրին» (Հայտնություն 7.14)։ Նրանք Աստծո փրկագնող ու վերափոխող զորության կենդանի վկաներն են։ Նրանք գովերգում են Աստծուն Նրա էության ու իրենց կյանքում Նրա արածի համար։ ­Հայտ­նու­թյուն 21.3 հա­մարն ա­սում է. «Ա­հա Աստ­ծու խո­րա­նը, որ Նա բնակ­վե­լու է մարդ­կանց հետ։ Նրանք կլի­նեն Նրա ժո­ղո­վուրդնե­րը, իսկ Ին­քը կլի­նի նրանց Աստ­վա­ծը, որ նրանց հետ է»։ Այս տեքստն ար­տա­ցոլ­վում է շատ այլ տեքս­տե­րում (Ե­րե­միա 32.38, Ե­զե­կիել 37.27, Զա­քա­րիա 8.8, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 8.10)։ Ի՞նչ է նշանա­կում մեզ հա­մար այ­սօր, որ դեռևս այս­տեղ՝ այս երկ­րի վրա ենք, որ Աստ­ված լի­նե­լու է մեր Աստ­վա­ծը, և մենք լի­նե­լու ենք Նրա ժողո­վուր­դը։ Ինչ­պե՞ս ենք կյան­քի կո­չում այս զար­մա­նահ­րաշ ճշմարտու­թյու­նը հի­մա։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 27 Աստծո ներկայության մեջ Աստվածաշունչն ասում է, որ Աստված «բնակվում է անմատչելի լույսի մեջ» (Ա Տիմոթեոսին 6.16), և որ «Աստծուն ոչ ոք երբեք չի տեսել» (Հովհաննես 1.18, Ա Հովհաննես 4.12)։ Արդյո՞ք դա նշանակում է, որ սուրբերը երկնքում երբեք չեն տեսնելու Հայր Աստծուն։ Բնավ ո՛չ։ Ակնհայտ է, որ Աստծուն չտեսնելը վերաբերում է մարդ արարածին մեղանչելուց հետո։ Սուրբ Գրքում մի քանի ցուցումներ կան այն մասին, որ սուրբերը կտեսնեն Նրան երկնքում։

36 ­աս 4 ­Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 5.8, Ա Հով­հան­նես 3.2,3 և Հայտ­նու­թյուն 22.3,4 հա­մար­նե­րը։ Այս տեքս­տերն ի՞նչ են մեզ ա­սում Աստ­ծուն տես­նե­լու գե­րա­գույն ա­ռա­վե­լու­թյան մա­սին։ Նույն Հովհաննես առաքյալը, ով ասում էր, որ «Աստծուն ոչ ոք երբեք չի տեսել» (Հովհաննես 1.18, Ա Հովհաննես 4.12), հայտարարում է նաև, որ «կտեսնենք Նրան, ինչպես որ է» (Ա Հովհաննես 3.2,3), և կտեսնենք «Նրա երեսը» (Հայտնություն 22.3,4)։ Այս տեքստերի շուրջ կարելի է վիճել. դրանք խոսում են Հայր Աստծո՞, թե՞ Քրիստոսի մասին, սակայն բոլոր կասկածները ցրվում են Քրիստոսի պնդման լույսի ներքո. «Երանի՜ սրտով մաքուրներին, որովհետև նրանք Աստծուն կտեսնեն» (Մատթեոս 5.8)։ Ինչպիսի՜ առավելություն է լինելու սուրբերի համար երկրպագել Աստծուն Նրա տաճարում։ Սակայն ամենամեծ առավելությունը լինելու է Նրա երեսը տեսնելը։ «Աստծո ժողովրդին առավելություն է տրվում ուղղակիորեն հաղորդակցվելու Հոր և Որդու հետ: «Հիմա հայելու մեջ օրինակով ենք տեսնում» (Ա Կորնթացիներին 13.12): Ինչպես հայելու մեջ` մենք տեսնում ենք Աստծո պատկերն` արտացոլված բնության և մարդկանց հանդեպ Նրա վարքի մեջ, սակայն այն ժամանակ մենք Նրան կտեսնենք դեմառդեմ` առանց մեր միջև աղոտ վարագույրի: Մենք կկանգնենք Նրա ներկայության մեջ և կտեսնենք Նրա երեսի փառքը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 676,677։ Այսօրվա մի քանի տեքստերում ուշադրությո՛ւն դարձրեք մաքրության ու Աստծուն տեսնելու միջև կապին։ «Սրտով մաքուրներն» Աստծուն կտեսնեն, և Աստծուն տեսնողն «իր անձը մաքրում է, ինչպես որ Նա է մաքուր» (Ա Հովհաննես 3.3)։ Այս տեքստերի իմաստն այն է, որ Աստված մեր մեջ հիմա աշխատանք պետք է տանի, որպեսզի օգնի մեզ պատրաստվել երկնքին։ Թեև երկինք մտնելու մեր իրավունքը հաստատված է Հիսուսի մահվամբ, մաքրագործման գործընթացը մենք պետք է անցնենք այստեղ և հիմա, ինչը մեզ կօգնի նախապատրաստվել մեր հավիտենական տուն գնալուն։ Իսկ մաքրագործման գործընթացի կարևորագույն նախապայմանը Նրա Խոսքին հնազանդվելն է։ Կար­դա­ցե՛ք Ա Պետ­րոս 1.22 հա­մա­րը։ Ինչ­պե՞ս է այս տեքս­տը բացա­հայ­տում հնա­զան­դու­թյան և մաք­րա­գործ­ման միջև ե­ղած կապը։ Ի՞նչ կա հնա­զան­դու­թյան մեջ, ին­չը մաք­րա­գոր­ծում է մեզ։ Ըստ Պետ­րո­սի՝ հատ­կա­պես ինչ­պե՞ս կդրսևոր­վի մեր հնա­զան­դու­թյու­նը։

աս 4 37 ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 28 Այլևս ո՛չ մահ, ո՛չ արցունքներ Հավիտենական դժոխքի կրակներում անվերջ տառապող անմահ հոգու տեսությունը հակասում է աստվածաշնչյան այն ուսմունքին, որ նոր երկնքում ու նոր երկրում «այլևս մահ չի լինելու, չի լինելու նաև ո՛չ սուգ, ո՛չ աղաղակ, ո՛չ ցավ» (Հայտնություն 21.4)։ Եթե հավիտենապես այրվող դժոխքի տեսությունը ճիշտ լիներ, ապա «երկրորդ մահը» մեղքն ու մեղավորներին տիեզերքից արմատախիլ չէր անի, այլ ընդամենը «կբանտարկեր» նրանց հավերժական ցավի ու տառապանքի դժոխքում։ Ավելին, այս դեպքում տիեզերքը երբեք լիարժեքորեն չէր վերականգնվի իր սկզբնական կատարելությանը։ Բայց փա՛ռք Աստծո, որ Աստվածաշունչը ներկայացնում է լիովին այլ պատկեր։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յի 25.8, Հայտ­նու­թյուն 7.17 և Հայտ­նու­թյուն 21.4 հա­մար­նե­րը։ Այս տեքս­տերն ի՞նչ մխի­թա­րու­թյուն ու հույս են բե­րում մեզ ներ­կա աշ­խար­հի փոր­ձու­թյուն­նե­րի ու տա­ռա­պանք­նե­րի մեջ։ ________________________________________________________________________ Կյանքը կարող է լինել շատ բարդ, անարդար, դաժան։ Մեզ համար թանկ մարդիկ երբեմն այնքա՜ն անողոքաբար են մեզնից վերցվում ու հայտնվում մահվան սառը ճիրաններում։ Կամ էլ մարդիկ սողոսկում են մեր կյանք, գողանում մեր զգացմունքներն ու անհետանում, ասես ոչինչ էլ չի պատահել։ Որքա՜ն սարսափելի է, երբ մեզ դավաճանում է մեկը, ում սիրել ու վստահել ենք։ Լինում են պահեր, երբ մեր սիրտն այնքան է կոտրված, որ նույնիսկ կասկածում ենք՝ առհասարակ արժե՞ ապրել։ Սակայն, անկախ մեր տառապանքից, Աստված միշտ կամենում է մեր այտերից սրբել մեր արցունքները։ Բայց չի բացառվում, որ մենք դեռ կշարունակենք արցունք թափել մինչև այն փառավոր օրը, երբ մահը, վիշտն ու լացը կդադարեն գոյություն ունենալ (Հայտնություն 21.1–5)։ Մենք կարող ենք վստահ լինել, որ վերջին դատաստանի ժամանակ Աստված բոլորին արդարությամբ ու սիրով է վերաբերվելու։ Քրիստոսի մեջ ննջած մեր բոլոր սիրելիները հարություն կառնեն մեռելներից և մեզ հետ կլինեն մի ամբողջ հավերժություն։ Հավիտենական կյանքին անարժան գտնված մարդիկ ի վերջո կդադարեն իրենց գոյությունը և ստիպված չեն լինի ապրելու «տհաճ» երկնքում, ոչ էլ հավերժ վառվող

38 ­աս 4 դժոխքում։ Մեր մեծագույն մխիթարությունն այն է, որ Աստված արդարությամբ է վարվում բոլորի հետ։ Երբ մահը վերջնականապես դադարի գոյություն ունենալ, փրկվածները ուրախությամբ կաղաղակեն. «Մահը հաղթության մեջ ընկղմվեց։ Ո՛վ մահ, ո՞ւր է քո խայթոցը» (Ա Կորնթացիներին 15.54,55)։ Տերը խոստացել է, որ Իր ստեղծած նոր երկնքում և նոր երկրում «նախկին բաները չպիտի հիշվեն և մտաբերվեն» (Եսայի 65.17)։ Սա բնավ չի նշանակում, որ երկինքը հիշողության կորստի վայր է լինելու, այլ որ անցյալն ի զորու չի լինի խաթարել երկնքում տիրող հավիտենական երջանկությունը։ Ո՞վ իր վրա չի զգա­ցել մարդ­կա­յին գո­յու­թյան ա­նար­դար քայ­քա­յիչ ազ­դե­ցու­թյունն այս­տեղ։ Հատ­կա­պես այդ դժվա­րին օ­րե­րին ինչպե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել վստա­հել Աստ­ծուն և­ ըստ հնա­րա­վո­րին ու­րա­խա­նալ Աստ­ծո բա­րու­թյամբ ու սի­րով։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 29 Նրա անունը նրանց ճակատներին ­Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 22.3–5 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ կլի­նենք նրանց շար­քե­րում, ում ճա­կատ­նե­րի վրա կլի­նի Աստ­ծո ա­նու­նը։ Եվ կամ հնա­րա­վո՞ր է արդ­յոք դրա­նում վստահ լի­նել։ Արուսյակի ապստամբությունից ու Ադամի ու Եվայի մեղանչումից հետո Աստված կարող էր ոչնչացնել երկու մեղավորներին։ Սակայն որպես Իր արարածների նկատմամբ Իր անպայմանական սիրո դրսևորում՝ Աստված գործի դրեց ողորմությամբ լի Իր ծրագիրը՝ փրկելու բոլոր նրանց, ովքեր կընդունեն Իր առաջարկը։ Սա հենց այն է, ինչը հայտնի է «փրկության ծրագիր» անվամբ, որը թեև գոյություն ուներ նույնիսկ աշխարհի արարումից առաջ (Եփեսացիներին 1.3,4, Բ Տիմոթեոսին 1.9, Տիտոսին 1.2, Հայտնություն 13.8), մարդկությանն առաջին անգամ ներկայացվեց Եդեմի պարտեզում, մեղանչումից անմիջապես հետո։ Հետագայում այն արտահայտություն ստացավ հրեական սրբարանում կատարվող ծառայություններում (Ելք 25)։ Իսկ վերջում իր լիակատար արտահայտությունն ստացավ Հիսուսի կյանքով, մահվամբ ու հարությամբ (տե՛ս Հռոմեացիներին 5)։

աս 4 39 Փրկության ծրագրի առանցքում Հիսուսի արժանիքների վրա հիմնված հավիտենական կյանքի խոստումն է բոլոր նրանց, ովքեր հավատով ընդունում են խաչի վրա իրենց մատուցված մեծագույն զոհը։ Ինչպես խաչելությունից առաջ, այնպես էլ հետո փրկությունը եղել է միայն հավատով և երբեք ոչ գործերով, թեև շատ գործեր կարող են ծառայել որպես մեր փրկության արտահայտում։ Աբ­րա­հա­մի մա­սին, ով Քրիս­տո­սի ծննդից դեռ շատ ա­ռաջ է ապ­րել, Պո­ղո­սը գրում է որ­պես հա­վա­տով փրկու­թյան օ­րի­նակ. «Ո­րով­հետև ե­թե Աբ­րա­հա­մը գոր­ծե­րով ար­դա­րա­ցած լի­ներ, պար­ծե­նա­լու բան կու­նե­նար, բայց ո՛չ Աստ­ծու ա­ռաջ։ Ո­րով­հետև Գիրքն ի՞նչ է ա­սում. «Աբ­րա­համն Աստ­ծուն հա­վա­տաց, և դա ար­դա­րու­թյուն հա­մար­վեց նրան»» (Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.2,3)։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տերն օգնում մեզ հաս­կա­նալ, թե ինչ ա­սել է հա­վա­տով փրկու­թյուն։ ________________________________________________________________________ Այսպիսով, այո՛, մենք կարող ենք վստահ լինել մեր փրկության հարցում, եթե ընդունել ենք Հիսուսին, հանձնվել ենք Նրան և ուզում ենք, որ Նրա խոստումները մեր կյանքում իրականություն դառնան, ներառյալ Նրանում հենց հիմա նոր կյանք ունենալու խոստումը, ինչպես նաև՝ եթե ապավինում ենք բացառապես Նրա արժանիքներին և ուրիշ ոչնչի։ Աբրահամը հավատաց, և դա արդարություն համարվեց նրան։ Միևնույն սկզբունքը գործում է և մեզ համար։ Ահա հենց սա էլ նշանակում է Նրա անունը ճակատին գրված ունենալ։ Եթե մենք այն ունենք հիմա և եթե Նրանից երես չթեքենք, ապա այն գրված կլինի մեր ճակատին նաև նոր երկնքում և նոր երկրում։ ՈՒՐ­ԲԱԹ ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 30 Հետագա ուսումնասիրության համար Կարդացե՛ք Էլեն Ուայթի Մեծ պայքար գրքի 674–678 էջերի «Պայքարն ավարտված է», Երկինք գրքի 133–145 էջերի «Նոր երկիր», 146–158 էջերի «Երկինքը դպրոց է», 159–166 էջերի «Երկար չի տևի», 167–176 էջերի «Երկինքը կարող է սկսվել հիմա», 177–184 էջերի «Երկնային մեղեդին» և 185–192 էջերի «Այնտեղ լինելու մեզ ուղղված կանչ» գլուխները։ «Քրիստոսի խաչը փրկվածների ուսումնասիրության առարկան ու փառաբանության երգն է լինելու ամբողջ հավերժության ընթացքում: Փառավորյալ Քրիստոսի մեջ նրանք տեսնելու են խաչյալ Քրիստոսին:

40 ­աս 4 Երբեք չի մոռացվի, որ Նա, ով Իր զորությամբ ստեղծել ու պահել էր անսկիզբ ու անծայր տիեզերքի անհամար աշխարհները, Աստծո Սիրելին, երկնքի Վեհափառությունը, Նա, ում քերովբեներն ու լուսաշող սերովբեները հիացմունքով երկրպագում էին, խոնարհեցրեց Իրեն` վեհացնելու ընկած մարդուն, որ Նա կրեց մեղքի պատիժն ու ամոթը, և Հայրը երեսը ծածկեց Իրենից, մինչև որ կորած աշխարհի վշտերը փշրեցին Նրա սիրտը և խլեցին Նրա կյանքը Գողգոթայի խաչի վրա: Այն, որ բոլոր աշխարհների Ստեղծողը, բոլոր ճակատագրերի Դատավորը մի կողմ դրեց Իր փառքը և մարդու հանդեպ սիրուց դրդված` խոնարհեցրեց Իր անձը, ընդմիշտ առաջացնելու է տիեզերքի զարմանքն ու հիացմունքը»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 651։ «Մեծ պայքարն ավարտված է: Մեղք և մեղավորներ այլևս չկան: Ամբողջ տիեզերքը մաքուր է: Ներդաշնակության և ուրախության մեկ զարկ է բաբախում ամբողջ անծայրածիր արարչագործության մեջ: Նրանից, ով ստեղծել է ամենը, կյանք, լույս ու բերկրանք է հորդում անեզր տիեզերքի բոլոր տիրույթներում: Փոքրագույն ատոմից մինչև մեծագույն աշխարհը, ամեն բան` շնչավոր թե անշունչ, իր անսքող գեղեցկությամբ և կատարյալ ուրախությամբ հռչակում է, որ Աստված սեր է»։ Էլեն Ուայթ, Մեծ պայքար, էջ 678։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Շատ աշխարհիկ դարձած քրիստոնյաներ այնպես են ապրում իրենց կյանքը, ասես այս աշխարհը հավերժ է (Ղուկաս 12.16–21)։ Ինչպե՞ս կարող ենք հավասարակշռության մեջ պահել մեր երկրային երազանքներն ու երկնային առաջնահերթությունները։ Ինչպե՞ս կարող ենք զգուշանալ նրանից, ինչի մասին Հիսուսը խոսում է Ղուկաս 12­րդ գլխում։ 2. Եթե երկինքն սկսվում է այստեղից, ապա ի՞նչ պետք է անենք՝ մեր տներն ու կյանքը երկնային սկզբունքների փոքրիկ դրսևորումների վերածելու համար։ 3. Խորհե՛ք միաշաբթի օրվա դասի վերջում տրված հարցի շուրջ։ Ի՞նչ տրամաբանություն կա հավիտենական կյանքին չհավատացողների հոռետեսության տակ։ Միևնույն ժամանակ, նման մարդկանցից ոմանք կարողանում են բավականին «երջանիկ» կյանք ապրել նույնիսկ առանց ապագա հույսի։ Ըստ ձեզ՝ ինչպե՞ս է դա նրանց հաջողվում։ Ինչպե՞ս են նրանք կարողանում բացատրություն տակ այս կյանքում տեղի ունեցող ամեն ինչին, նույնիսկ գոհանալ ամեն բանից՝ չհավատալով այս կյանքից վեր ոչնչի։