ՍԿԶԲՈՒՄ... ԾՆՆԴՈՑ ԳԻՐՔ

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿ ՇԱԲԱԹՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑԻ ՀԱՄԱՐ Ապրիլ, մայիս, հունիս 2022թ.

ԾՆՆԴՈՑ Ժակ Դուկան

Բովանդակություն Դաս 1. Դաս 2. Դաս 3. Դաս 4. Դաս 5. Դաս 6. Դաս 7. Դաս 8. Դաս 9.

Դաս 10. Դաս 11. Դաս 12. Դաս 13.

26.03–01.04 02.04–08.04 09.04–15.04 16.04–22.04 23.04–29.04 30.04–06.05 07.05–13.05 14.05–20.05 21.05–27.05 28.05–03.06 04.06–10.06 11.06–17.06 18.06–24.06

Արարում. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Մեղանչում . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Կայենն ու նրա ժառանգությունը. . . . . . . . . . 24 Ջրհեղեղը . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Բոլոր ազգերն ու Բաբելոնը. . . . . . . . . . . . . . 43 Աբրահամի արմատները. . . . . . . . . . . . . . . . 53 Ուխտն Աբրահամի հետ. . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Խոստումը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Հակոբը՝ խաբեբան . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Հակոբ-Իսրայել. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Հովսեփը՝ երազների վարպետը . . . . . . . . . 102 Հովսեփը՝ Եգիպտոսի արքայազնը . . . . . . . 111 Իսրայելը Եգիպտոսում. . . . . . . . . . . . . . . . . 120

ՍԿԶԲԻ ԳԻՐՔԸ Ծնն­դոց գիր­քը Հի­սու­սի մա­սին է, Հի­սու­սի՝ որ­պես մեր Ա­րա­րիչ, մեզ Պահ­պա­նող, մեզ Փր­կագ­նող։ Մով­սե­սի կող­մից Ծնն­դոց գիր­քը գրե­լուց հա­զա­րամ­յակ­ներ հե­տո և դա­րեր անց ար­տա­ցո­լե­լով նա­հա­պե­տի բա­ռե­րը՝ Հով­հան­նես ա­ռաք­յա­լը Հի­սու­սին բա­ցա­հայ­տում է Ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան մեջ. «Սկզ­բում էր Բա­նը, և Բանն Աստ­ ծու մոտ էր, և Բանն Աստ­ված էր։ Նա սկզբում Աստ­ծու մոտ էր։ Ա­մեն ինչ Նրա­նով ե­ղավ, և­ա­ռանց Նրա ո­չինչ չե­ղավ, ինչ որ ե­ղավ։ Կ­յան­քը Նրա­նով էր, և կ­յան­քը մարդ­կանց լույսն էր» (­Հով­հան­նես 1.1-4)։ Ի՞նչ է գրում Հով­հան­նեսն այս­տեղ։ «Սկզ­բում» բո­լոր բա­նե­րը, որ ա­րար­վե­ցին, այն բո­լոր բա­նե­րը, որ գո­յու­թյուն չու­նեին, ստեղծ­վե­ ցին Հի­սու­սի կող­մից։ Ամ­բողջ ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը՝ կրա­կի ու լույ­սի ցնցող պտու­տան­նե­րի մեջ տիե­զեր­քով մեկ տա­րած­վող գա­լակ­տի­ կա­նե­րից սկսած մինչև զար­մա­նահ­րաշ կեր­պով բջջում հյուս­ված ԴՆԹ և ք­վան­տա­յին ա­լիք­ներ՝ այս ա­մե­նը ստեղ­ծել և պահ­պա­նում է Հի­սու­սը։ Եվ Ծնն­դոց գիր­քը Աստ­վա­ծաշն­չում ներ­կա­յաց­վող ա­ռա­ջին պատ­մու­թյունն է այս ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ու դրա փրկագն­ման մա­ սին։ Այս­տեղ՝ այս գրքում, ներ­կա­յաց­վում է մեր ծագ­ման մա­սին աշ­ խար­հի միակ «պաշ­տո­նա­կան» պատ­մու­թյու­նը։ Հա­յե­րեն Ծնն­դոց բա­ռը ծա­գում է հու­նա­րեն ջե­նե­սիս բա­ռից, ո­րը նշա­նա­կում է «սկիզբ», որն էլ իր հեր­թին ծա­գում է եբ­րա­յե­րեն բը­րե­ շիտ բա­ռից, ո­րը նշա­նա­կում է «սկզբում»՝ Ծնն­դոց գրքի (հետևա­բար և­ ամ­բողջ Աստ­վա­ծաշն­չի) ա­ռա­ջին բա­ռը։ Ծնն­դոց գիր­քը մեզ հիմք է տա­լիս, ո­րի վրա հիմն­վում է մնա­ցած ողջ Սուրբ Գիր­քը։ Քա­նի որ Ծնն­դոց գիրքն ա­ռա­ջին գիրքն է և­ այդ­քան հիմ­նա­քա­րա­յին է մնա­ ցած ողջ Աստ­վա­ծաշն­չի հա­մար, այն թերևս ա­մե­նա­շատ մեջ­բեր­վող գիրքն է ողջ Աստ­վա­ծաշն­չում։ Ծնն­դոց գիր­քը շատ կարևոր է, քա­նի որ դա այն գիրքն է, որ ա­վե­ լի, քան որևէ տեղ կա­տար­ված որևէ այլ գի­տա­կան աշ­խա­տանք, օգ­ նում է մեզ հաս­կա­նալ, թե ով ենք մենք` որ­պես մարդ ա­րա­րած, և­ այս ճշմար­տու­թյու­նը հատ­կա­պես կարևոր է այ­սօր, երբ մենք բո­լորս հա­մար­վում ենք ոչ այլ ինչ, քան պա­տա­հա­կա­նու­թյուն, բա­ցա­ռա­պես նյու­թա­կան տիե­զեր­քի պա­տա­հա­կան ա­րա­րում։ Կամ ինչ­պես մի ֆի­ զի­կոս է ար­տա­հայտ­վել, մար­դիկ «կազ­մա­կերպ­ված ցեխ են» (ին­չը ո­րոշ աս­տի­ճա­նով ճիշտ է, սա­կայն ըստ այդ ֆի­զի­կո­սի՝ դա բա­ցա­ ռա­պես բնու­թյան օ­րենք­նե­րի վաս­տակն է)։ Սա­կայն Ծնն­դոց գիր­քը բա­ցա­հայ­տում է մեզ մեր ի­րա­կան ծա­գու­մը, այն, որ մենք ստեղծ­վել 

3

ենք կա­տար­յալ աշ­խար­հում, ստեղծ­վել ենք նպա­տա­կով և կա­տա­ րե­լա­պես Աստ­ծո պատ­կե­րին հա­մա­պա­տաս­խան։ Ծնն­դո­ցը բա­ցատ­ րում է նաև մե­ղան­չու­մը, և թե ին­չու մեր աշ­խարհն ու մենք այլևս կա­տար­յալ չենք։ Այս­քա­նով հան­դերձ՝ Ծնն­դո­ցը նաև մխի­թա­րում է մեզ փրկու­թյան Աստ­ծո խոստ­մամբ այն աշ­խար­հից, ո­րը մեզ բա­ցի տա­ռա­պան­քից ու մա­հից ո­չինչ չի ա­ռա­ջար­կում։ Ծնն­դոց գիր­քը տպա­վո­րիչ է հրաշք­նե­րի (ա­րա­րում, ծնունդ­ներ, ծիա­ծան) ու դա­տաս­տան­նե­րի (ջրհե­ղեղ, Սո­դոմ և Գո­մոր) մա­սին իր դրա­մա­տիկ պատ­մու­թյուն­նե­րով, ո­րոնք վկա­յում են Աստ­ծո սուրբ ներ­կա­յու­թյան մա­սին։ Սա­կայն այն նաև սի­րո (­Հա­կոբ և Ռա­քել), ա­տե­լու­թյան (­Հա­կոբ և Ե­սավ), ծնունդ­նե­րի (Ի­սա­հակ, Հա­կոբ, Հա­ կո­բի որ­դի­ներ), մահ­վան (­Սա­ռա, Ռա­քել, Հա­կոբ, Հով­սեփ), սպա­նու­ թյան (­Կա­յեն, Սի­մոն և Ղևի) և ներ­ման (Ե­սավ և Հա­կոբ, Հով­սեփ և նրա եղ­բայր­նե­րը) մա­սին մարդ­կա­յին հու­զիչ պատ­մու­թյուն­նե­րի գիրք է։ Այն նաև բա­րո­յա­գի­տու­թյան (­Կա­յեն, Բա­բե­լոն), հա­վա­տի (Աբ­րա­ համ, Հա­կոբ) և հույ­սի ու փրկագն­ման խոստ­ման (օ­ձի գլու­խը ջար­ դե­լը, խոս­տաց­ված եր­կիր) դա­սե­րով լի դա­սա­գիրք է։ Այս ե­ռամս­յա­կի ըն­թաց­քում մենք ոչ միայն կըն­թեր­ցենք ու կու­ սում­նա­սի­րենք Ծնն­դոց գիր­քը, այլև կվա­յե­լենք դրա գե­ղե­ցիկ պատ­ մու­թյուն­նե­րը և կ­սո­վո­րենք վար­վել Ա­րար­ման Աստ­ծո՝ Աբ­րա­հա­մի, Ի­սա­հա­կի և Հա­կո­բի Աստ­ծո հետ։ Իսկ մինչ այդ, գրքի աշ­խար­հագ­րա­կան տե­ղա­շար­ժե­րը՝ Ե­դե­մից Բա­բե­լոն, խոս­տաց­ված եր­կիր, Ե­գիպ­տոս, հի­շեց­նում են մեզ մեր պանդխ­տա­կան ճամ­փոր­դու­թյուն­նե­րը և տա­լիս մեզ ի­րա­կան Խոս­ տաց­ված Եր­կիր՝ նոր եր­կինք ու նոր եր­կիր հաս­նե­լու հույս։ Ծնն­դո­ցի է­ջե­րում տար­բեր կեր­պար­նե­րի հետևե­լով՝ կբա­ցա­հայտ­նենք, որ որ­ քան էլ տար­բեր լի­նեն ժա­մա­նակ­նե­րը, վայ­րե­րը, մշա­կույթն ու հան­ գա­մանք­նե­րը, հա­ճախ նրանց պատ­մու­թյուն­նե­րը շատ ա­ռում­նե­րով նման են մեր կյան­քի պատ­մու­թյա­նը։ Ժակ Դու­կա­նը Էնդր­յու­սի հա­մալ­սա­րա­նի ՅՕԱ աստ­վա­ծա­բա­նա­ կան ճե­մա­րա­նում եբ­րա­յե­րե­նի ու Հին Կ­տա­կա­րա­նի մեկ­նու­թյան՝ աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան դոկ­տոր, պատ­վա­վոր դոկ­տոր, պոր­ֆե­սոր։

4

­ԴԱՍ 1 ՄԱՐ­ՏԻ 26-ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 1

ԱՐԱՐՈՒՄ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Սաղ­մոս­ներ 100.1–3, Ծնն­դոց 1–2, Ելք 20.8–11, Ելք 40.33, Մատ­թեոս 25.14–30, Մատ­թեոս 19.7–9։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Սկզ­բում Աստ­ված ստեղ­ծեց եր­կինքն ու եր­կի­րը» (Ծնն­դոց 1.1)։ Ծնն­դոց գիր­քը, հետևա­բար և­ամ­բողջ Աստ­վա­ծա­շունչը սկսվում է Աստ­ծո ի­րա­կա­նաց­րած ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան նկա­րագ­րու­թյամբ։ Այս փաս­տը շատ կարևոր է, քա­նի որ նշա­նա­կում է, որ մեր ա­րար­մամբ է սկսվում մարդ­կու­թյան, ինչ­պես նաև Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մու­ թյու­նը։ Այս ճշմար­տու­թյու­նը են­թադ­րում է նաև, որ Ծնն­դոց գրքում նկա­րագր­վող ա­րար­չա­գոր­ծու­թյունն ու­նի նույն­պի­սի պատ­մա­կան ար­ժա­նա­հա­վա­տու­թյուն, ինչ­պի­սին և մարդ­կու­թյան ու Աստ­վա­ծաշն­ չի պատ­մու­թյուն­նե­րի մյուս ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը։ Ծնն­դոց 1-ին և 2-րդ գ­լուխ­նե­րում նկա­րագր­ված ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյան վե­րա­բեր­յալ եր­կու տեքս­տեր դա­սեր են պա­րու­նա­կում Աստ­ծո և մարդ­կու­թյան մա­սին։ Այս շա­բաթ­վա դա­սերն ու­սում­նա­սի­րե­լիս ա­վե­լի լավ կհաս­կա­նանք յո­թե­րորդ օր­վա՝ շա­բա­թի խո­րը ի­մաս­տը։ Կ­խոր­հենք այն փաս­տի շուրջ, թե ին­չու Աստ­ված մար­դուն ա­րա­րեց Իր պատ­կե­րով և­ա­րա­րեց հո­ղից։ Չա­փա­զանց հե­տաքր­քիր փաս­տեր կբա­ցա­հայ­տենք բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռի նպա­տա­կի և կ­յան­ քի ծա­ռի հետ դրա կա­պի վե­րա­բեր­յալ։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­մու­թյուն­նե­րի ա­մե­նա­կարևոր դա­սը շնոր­ հի մա­սին դասն է։ Մեր գո­յու­թյու­նը բա­ցա­ռա­պես շնոր­հի դրսևո­րում է։ Աստ­ված ա­րա­րեց եր­կինք­ներն ու եր­կի­րը, երբ մար­դը դեռ չկար։ Եվ ինչ­պես մեր ա­րա­րու­մը, մեր փրկագ­նու­մը ևս Աստ­ծուց մեզ շնորհ­ված պարգև է։ Եվ որ­քա՜ն զար­մա­նա­լի ու խորն է այն փաս­տը, որ այս եր­ կու գա­ղա­փար­նե­րը՝ ա­րա­րումն ու փրկագ­նու­մը, ար­տա­հայտ­վում են յո­թե­րորդ օր­վա՝ շա­բա­թի պատ­վի­րա­նում։ ­Դաս

5

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 27

Արարման Աստվածը Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս­ներ 100.1–3 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է մարդ­կու­ թյան պա­տաս­խանն Ա­րար­ման Աստ­ծուն և­ին­չո՞ւ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ծնն­դոց 1-ին գլխում Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան հենց ա­ռա­ջին լուրն «Աստ­ված» է։ Եվ թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րում այն ևս պարզ երևում է. «Սկզ­բում Աստ­ված» (Ծնն­դոց 1.1)։ Ա­ռա­ջին տո­ղում (Ծնն­ դոց 1.1) «Աստ­ված» բա­ռը դրված է տեքս­տի մեջ­տե­ղում և­ընդգծ­վում է եբ­րա­յա­կան ա­վան­դա­կան ծի­սա­կան օրհ­ներ­գու­թյան ա­մե­նաուժ­ գին շեշ­տադ­րու­թյամբ, որ­պես­զի ցույց տա Աստ­ծո կարևո­րու­թյու­նը։ Այս­պի­սով, Ա­րար­ման մա­սին տեքստն սկսվում է այդ Ա­րար­ման Հե­ղի­ նա­կի՝ Աստ­ծո կարևո­րու­թյան շեշ­տադր­մամբ։ Ի­րա­կա­նում Ծնն­դոց գրքի սկզբում Աստ­ված ներ­կա­յաց­վում է եր­կու տար­բեր կեր­պեր։ Ա­րար­ման ա­ռա­ջին պատ­մու­թյունն (Ծնն­ դոց 1.1–2.4) Աստ­ծուն ներ­կա­յաց­նում է որ­պես մարդ­կու­թյու­նից ան­սահ­մա­նո­րեն հե­ռու, գե­րա­զանց Աստ­ված՝ Է­լո­հիմ, Ում ա­նունն ար­դեն իսկ խո­սում է Իր գե­րա­զան­ցու­թյան մա­սին։ Է­լո­հիմ ա­նու­նը նշա­նա­կում է մե­ծու­թյուն և­ ուժ, իսկ հոգ­նա­կի թվով այդ բա­ռի օգ­ տա­գոր­ծումն ար­տա­հայ­տում է վե­հա­փա­ռու­թյան ու ան­գե­րա­զան­ ցե­լիու­թյան գա­ղա­փար։ Ա­րար­ման երկ­րորդ պատ­մու­թյունն (Ծնն­դոց 2.4–25) Աստ­ծուն ներ­կա­յաց­նում է որ­պես մտե­րիմ, անձ­նա­կան ու ան­բա­ժա­նե­լի Աստ­ ված՝ ՅՀՎՀ, Ում ա­նու­նը, ըստ շա­տե­րի կար­ծի­քի, նշա­նա­կում է մտեր­ մու­թյուն ու փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն։ Այս­պի­սով, Ա­րար­ման մա­սին պատ­մող տեքս­տերն ընդ­հա­նուր առ­մամբ Աստ­ծուն երկր­պա­գե­լու կոչ են. նախ մենք պետք է գի­տակ­ցենք և տեղ­յակ լի­նենք Աստ­ծո ան­ սահ­ման մե­ծու­թյան ու զո­րու­թյան մա­սին, միև­նույն ժա­մա­նակ գի­ տակ­ցենք մեր կախ­վա­ծու­թյու­նը Նրա­նից, ո­րով­հետև Նա է ա­րա­րել մեզ, «և­ոչ թե մենք» (­Սաղ­մոս­ներ 100.3)։ Ա­հա թե ին­չու սաղ­մոս­նե­րից շա­տե­րը հա­ճախ կա­պակ­ցում են երկր­պա­գու­թյունն Ա­րար­ման հետ (­Սաղ­մոս­ներ 95.1–6, Սաղ­մոս­ներ 139.13, 14, հա­մե­մա­տե՛ք Հայտ­նու­ թյուն 14.7 հա­մա­րի հետ)։ Այս եր­կու տար­բեր տե­սա­կետ­ներն Աստ­ծո մա­սին, Ով վե­հա­փառ և հ­զոր է, և միև­նույն ժա­մա­նակ մտե­րիմ ու սի­րով լի հա­րա­բե­րու­ 6 ­Դաս

թյուն­նե­րի մեջ է մեզ հետ, կարևոր ի­մաստ են պա­րու­նա­կում այն մա­ սին, թե ինչ­պես մենք պետք է մո­տե­նանք Աստ­ծուն երկր­պա­գու­թյան ժա­մա­նակ։ Երկ­յու­ղա­ծու­թյունն ու ակ­նա­ծան­քը պետք է ու­ղեկ­ցեն այն վստա­հու­թյա­նը, որ Աստ­ված մեզ մոտ է, նե­րում ու սի­րում է (տե՛ս Սաղ­մոս­ներ 2.11)։ Աստ­ծո այս եր­կու տար­բեր նկա­րագ­րու­թյուն­նե­րի հեր­թա­կա­նու­թյունն ան­գամ ի­մաստ է պա­րու­նա­կում. Աստ­ծո մե­ծու­ թյան ու հե­ռու լի­նե­լու նկա­րագ­րու­թյա­նը հետևում է Նրա մտե­րիմ լի­ նելն ու Նրա ներ­կա­յու­թյան փոր­ձա­ռու­թյու­նը։ Երբ մենք գի­տակ­ցենք Աստ­ծո մե­ծու­թյու­նը, միայն այդ դեպ­քում ի վի­ճա­կի կլի­նենք գնա­հա­ տել Նրա շնոր­հը և դո­ղա­լով վա­յե­լել Նրա հրա­շա­լի ու սի­րով լի ներ­կա­ յու­թյու­նը մեր կյան­քում։ ­Խոր­հե՛ք Աստ­ծո ան­սահ­ման զո­րու­թյան մա­սին, Ով պա­հում է տիե­զեր­քը, և սա­կայն կա­րող է այդ­քան մոտ լի­նել մե­զա­նից յու­ րա­քանչ­յու­րին։ Ին­չո՞ւ է այս լուրն այդ­քան հրա­շա­լի։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 28

Արարումը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.4, 10, 12, 18, 21, 25, 31 և Ծնն­դոց 2.1–3 հա­մար­նե­րը։ Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ա­ռա­ջին պատ­մու­թյան մեջ ո՞րն է «բա­րի է» կրկնու­թյան նշա­նա­կու­թյու­նը։ Ի՞նչ դաս է պա­րու­նա­ կում Ա­րար­ման պատ­մու­թյան եզ­րա­հան­գու­մը (Ծնն­դոց 2.1–3)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ա­րար­ման պատ­մու­թյան յու­րա­քանչ­յուր քայ­լի ժա­մա­նակ Աստ­ված Իր գոր­ծը գնա­հա­տում է որ­պես թով՝ «բա­րի»։ Ընդ­հա­նուր առ­մամբ են­թադր­վում է, որ այս ա­ծա­կա­նը նշա­նա­կում է, որ Ա­րար­ման Աստ­ ծո գոր­ծը հա­ջող էր, և­ երբ Աստ­ված ա­սում է «բա­րի է», նշա­նա­կում է «ստաց­վեց»։ Լույ­սը լու­սա­վո­րում էր (Ծնն­դոց 1.4), բույ­սե­րը պտուղ էին տա­լիս (Ծնն­դոց 1.12), և­այդ­պես շա­րու­նակ։ Սա­կայն այս բա­ռը նշա­նա­կում է շատ ա­վե­լին, քան որևէ գոր­ծա­ ռույ­թի արդ­յու­նա­վե­տու­թյուն։ Եբ­րա­յե­րեն թով բառն Աստ­վա­ծաշն­չում օգ­տա­գործ­վում է նաև որևէ գե­ղե­ցիկ բա­նի գե­ղա­գի­տա­կան գնա­հա­ տում ար­տա­հայ­տե­լու հա­մար (Ծնն­դոց 24.16)։ Այն օգ­տա­գործ­վում է նաև ի հա­կադ­րու­թյուն չա­րին (Ծնն­դոց 2.9), ին­չը նույ­նա­կա­նաց­վում է մահ­վան հետ (Ծնն­դոց 2.17)։ ­Դաս

7

«­Բա­րի էր» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը նշա­նա­կում է, որ ա­րար­չա­գոր­ ծու­թյու­նը հրա­շա­լի կեր­պով ի­րա­կա­նաց­նում էր իր գոր­ծա­ռույ­թը, որ այն գե­ղե­ցիկ ու կա­տար­յալ էր, և­ որ դրա­նում չկար ոչ մի չար բան։ Աշ­խար­հը «դեռ» մեր աշ­խար­հի նման չէր՝ մեղ­քով ու մահ­վամբ ախ­ տա­հար­ված. այս գա­ղա­փա­րը մատ­նանշ­վում է Ա­րար­ման երկ­րորդ պատ­մու­թյան նե­րա­ծու­թյան մեջ (տե՛ս Ծնն­դոց 2.5)։ Ա­րար­ման այս նկա­րագ­րու­թյունն ար­մա­տա­պես հա­կա­սում է է­վոլ­ յու­ցիա­յի տե­սու­թյա­նը, ո­րը կտրա­կա­նա­պես հայ­տա­րա­րում է, թե աշ­խար­հը ձևա­վոր­վել է պա­տա­հա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հեր­ թա­կա­նու­թյան շնոր­հիվ՝ սկսե­լով ա­մե­նա­ցածր վի­ճա­կից, հաս­նե­լով բարձ­րա­գույ­նին։ Դրան հա­կա­ռակ, Ծնն­դոց գրքի հե­ղի­նա­կը հաս­տա­տում է, որ Աստ­ված նպա­տա­կամղ­ված և հան­կար­ծա­կիո­րեն ստեղ­ծեց աշ­խար­ հը (Ծնն­դոց 1.1)։ Աշ­խար­հի ա­րար­ման մեջ չկա ոչ մի եր­ջա­նիկ պա­ տա­հա­կա­նու­թյուն կամ քաո­սա­յին որևէ բան։ Աշ­խարհն ինքն ի­րե­նով չի ստեղծ­վել. այն բա­ցա­ռա­պես Աստ­ծո կամ­քի ու խոս­քի արդ­յունք է (Ծնն­դոց 1.3)։ Բա­ռա «ստեղ­ծել» բա­յը, ո­րը Ծնն­դոց 1-ին գլխում թարգ­ման­վում է որ­պես «սկզբում Աստ­ված ստեղ­ծեց եր­կինքն ու եր­ կի­րը», օգ­տա­գործ­վում է «ստեղ­ծել» ի­մաս­տով մի­միայն «Աստ­ված բա­ռի» հետ, որ­տեղ վեր­ջինս են­թա­կան է, և­իր մեջ կրում է կտրու­կու­ թյան ի­մաստ՝ Աստ­ված ա­սաց, և­այդ­պես ե­ղավ։ Ա­րար­ման մա­սին պատ­մող տեքս­տե­րը մեզ տե­ղե­կաց­նում են, որ «այն ա­մե­նը, ինչ» որ ա­րար­վել էր (Ծնն­դոց 1.31), Իր՝ Ա­րար­չի կող­մից ո­րակ­վեց որ­պես «շատ բա­րի» (Ծնն­դոց 1.31)։ Ծնն­դոց 1.1 հա­մա­րը հաս­տա­տում է այս ի­րա­դար­ձու­թյու­նը՝ երկն­քի ու երկ­րի ա­րա­րու­մը, իսկ Ծնն­դոց 2.1 հա­մա­րը հայ­տա­րա­րում է, որ այս ի­րա­դար­ձու­թյունն ա­վարտ­ված է։ Եվ այս ա­մե­նը, նե­րառ­յալ շա­բա­թը, ա­վարտ­վել է յոթ օ­րում։ Ին­չո՞ւ է է­վոլ­յու­ցիա­յի մի­լիար­դա­վոր տա­րի­նե­րի գա­ղա­փա­րը լիար­ ժե­քո­րեն առ ո­չինչ դարձ­նում Ծնն­դո­ցի Ա­րար­ման պատ­մու­թյու­նը։ Ին­չո՞ւ այս եր­կու տե­սա­կետ­նե­րը ոչ մի ա­ռու­մով հա­մա­տե­ղե­լի չեն։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 29

Շաբաթը ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.2, 3 և Ելք 20.8–11 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է յո­թե­րորդ օ­րը՝ շա­բա­թը, կապ­ված Ա­րար­ման հետ։ Ինչ­պե՞ս է այս 8 ­Դաս

կապն ազ­դում այն փաս­տի վրա, թե ինչ­պես ենք մենք պա­հում շա­բա­թը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված հիմ­նադ­րեց շա­բա­թը հենց այն պատ­ճա­ռով, որ «ա­վար­ տեց» Ա­րար­ման գոր­ծը։ Շա­բա­թը պա­հելն այս­պի­սով մեր հա­վա­տի դրսևո­րումն է առ այն, որ Աստ­ված Իր գոր­ծերն ա­վար­տեց այն ժա­ մա­նակ և­ որ այն հա­մա­րեց «շատ բա­րի»։ Շա­բա­թը պա­հե­լը նշա­ նա­կում է Աստ­ծո հետ միա­սին ճա­նա­չել Նրա ա­րար­ման ար­ժեքն ու գե­ղեց­կու­թյու­նը։ Մենք կա­րող ենք հանգս­տա­նալ մեր գոր­ծե­րից ճիշտ այն­պես, ինչ­ պես դա ա­րեց Աստ­ված։ Պա­հել շա­բա­թը նշա­նա­կում է ա­սել «ա­յո» Աստ­ծո «շատ բա­րի» ա­րար­չա­գոր­ծու­թյա­նը, ին­չի մաս կազ­մում են նաև մեր ֆի­զի­կա­կան մար­մին­նե­րը։ Ի հա­կադ­րու­թյուն հին աշ­խար­հի (նաև ժա­մա­նա­կա­կից) ո­րոշ հա­վա­տամք­նե­րի՝ ո՛չ Հին, ո՛չ Նոր Կ­տա­ կա­րան­նե­րը մար­դու ֆի­զի­կա­կան մար­մի­նը չար բան չեն հա­մա­րում։ Այդ գա­ղա­փա­րի սկզբնաղբ­յու­րը հե­թա­նո­սու­թյունն է, բնավ ոչ Աստ­ վա­ծա­շուն­չը։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, շա­բա­թը պա­հող­ներն Աստ­ծուն ե­րախ­ տա­պարտ են Նրա ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան հա­մար, ո­րի մեջ մտնում են նաև ի­րենց մար­մին­նե­րը, և­այդ պատ­ճա­ռով նրանք վա­յե­լում են շա­ բա­թը և հոգ տա­նում ի­րենց մար­մին­նե­րի մա­սին։ Շա­բա­թը, ո­րը մատ­նան­շում է մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան ա­ռա­ ջին «ա­վար­տը», նաև հույ­սի նշան է տա­ռա­պող մարդ­կու­թյան և հա­ ռա­չող աշ­խար­հի հա­մար։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ «ա­վար­տեց գործն» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը նո­րից հան­դի­պում է սրբա­րա­նի կա­ռուց­ման ա­վար­տի ժա­մա­նակ (Ելք 40.33) և ևս մեկ ան­գամ՝ Սո­ղո­մո­նի տա­ճա­ րի կա­ռուց­ման ա­վար­տի ժա­մա­նակ (Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 7.40, 51). այն եր­կու վայ­րե­րում, որ­տեղ ու­սու­ցան­վում էին Ա­վե­տա­րա­նի ու փրկու­ թյան դա­սե­րը։ Մե­ղան­չու­մից հե­տո շա­բա­թը՝ շա­բաթ­վա վեր­ջին օ­րը, մատ­նան­ շում է փրկու­թյան հրաշ­քը, ո­րը տե­ղի կու­նե­նա միայն նոր ա­րար­ման հրաշ­քի մի­ջո­ցով (Ե­սա­յի 65.17, Հայտ­նու­թյուն 21.1)։ Շա­բա­թը նշան է, որ մեր մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան շա­բա­թի վեր­ջում այս աշ­խար­հի փոր­ձու­թյուն­ներն ու տա­ռա­պանք­նե­րը ևս վերջ կու­նե­նան։ Ա­հա թե ին­չու Հի­սուսն ընտ­րեց շա­բաթ օ­րը որ­պես հի­վանդ­նե­ րին բժշկե­լու ա­մե­նա­հար­մար օր (­Ղու­կաս 13.13–16)։ Հա­կա­ռակ այն ա­վան­դույթ­նե­րի, ո­րոնց մեջ մխրճված էին կրո­նա­կան ա­ռաջ­նորդ­ նե­րը՝ շա­բաթ օ­րը բժշկու­թյուն ա­նե­լով Հի­սու­սը ժո­ղովր­դին (ինչ­պես ­Դաս

9

նաև մեզ) ցույց էր տա­լիս այն ժա­մա­նա­կը, երբ վերջ կդրվի բո­լոր ցա­վե­րին, տա­ռա­պանք­նե­րին, ինչ­պես նաև մահ­վա­նը, և սա հենց փրկու­թյան գոր­ծըն­թա­ցի գա­գաթ­նա­կետն է։ Այս­պի­սով, յու­րա­քանչ­ յուր շա­բաթ օր մեզ հի­շեց­նում է փրկագն­ման հույ­սի մա­սին։ Շա­բաթ օ­րը հանգս­տա­նա­լով՝ ինչ­պե՞ս ենք մենք վե­րապ­րում այն հան­գիս­տը և փր­կու­թյու­նը, ո­րը հի­մա ու­նենք Հի­սու­սի մեջ, և­ո­րը վերջ­նա­կան ի­րա­կա­նա­ցում կստա­նա նոր երկն­քի ու նոր երկ­րի ա­րար­ման տես­քով։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 30

Մարդկության արարումը ­Մար­դու ա­րա­րու­մը Աստ­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան վեր­ջին փուլն է, առն­վազն Ծնն­դոց գրքում ներ­կա­յաց­ված պատ­մու­թյան մեջ։ Մարդ ա­րա­րա­ծը ողջ երկ­րա­յին ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պսակն է, այն նպա­ տա­կը, ո­րի հա­մար եր­կիրն առ­հա­սա­րակ ա­րար­վեց։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 1.26–29 և Ծնն­դոց 2.7 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կապ կա այս եր­կու տար­բե­րակ­նե­րի մեջ՝ կապ­ված մարդ­կու­թյան ա­րար­ման հետ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այն, որ Աստ­ված մար­դուն ա­րա­րել է Իր պատ­կե­րով, Աստ­վա­ծաշն­ չի ա­մե­նա­հա­մար­ձակ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից մեկն է։ Միայն մարդն է ա­րար­վել Աստ­ծո պատ­կե­րով։ «Աստ­ված երկ­րի գա­զան­ներն ստեղ­ ծեց՝ ի­րենց տե­սա­կի պես» (Ծնն­դոց 1.25), սա­կայն «Աստ­ված ստեղ­ ծեց մար­դուն իր պատ­կե­րով» (Ծնն­դոց 1.27)։ Այս ձևա­կեր­պու­մը հա­ճախ սահ­մա­նա­փակ­վել է մարդ ա­րա­րա­ծի հոգևոր բնույթ ու­նե­ նա­լով, ին­չը մեկ­նա­բան­վել է հետև­յալ կերպ. այն է՝ «Աստ­ծո պատ­կե­ րը» նշա­նա­կում է Աստ­ծո ներ­կա­յա­ցու­ցիչ կամ էլ Աստ­ծո կամ միմ­յանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ ու­նե­նա­լու կա­րո­ղու­թյուն։ Այս մո­տե­ցում­նե­րը ճիշտ են, սա­կայն դրանք ձա­խո­ղում են ներ­կա­ յաց­նել այս ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան կարևոր ֆի­զի­կա­կան ի­րո­ղու­թյու­նը։ Այս եր­կու հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րը, իս­կա­պես և, նե­րառ­ված են եր­կու բա­ռե­րում՝ «պատ­կեր» և «նմա­նու­թյուն», ո­րոնք նկա­րագ­րում են այս գոր­ծա­ռույ­թը Ծնն­դոց 1.26 հա­մա­րում։ Եբ­րա­յե­րեն ցե­լեմ «պատ­կեր» բա­ռը վե­րա­բե­րում է ֆի­զի­կա­կան մարմ­նի կոնկ­րետ ձևի, իսկ դմուտ 10 ­Դաս

«նմա­նու­թյուն» բա­ռը՝ վե­րա­ցա­կան հատ­կա­նիշ­նե­րին, ո­րոնք հա­մե­ մա­տե­լի են աստ­վա­ծա­յին Ան­ձին։ Ուս­տի, «Աստ­ծո պատ­կե­րի» եբ­րա­յա­կան ըն­կա­լու­մը պետք է հաս­ կա­նալ մարդ­կա­յին բնույ­թի աստ­վա­ծաշնչ­յան տե­սանկ­յան լիար­ժեք ու հա­մա­պար­փակ ի­մաս­տով։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տը հաս­տա­ տում է, որ մարդ ան­հա­տը (տղա­մար­դիկ ու կա­նայք) ա­րար­վել են Աստ­ծո պատ­կե­րով ինչ­պես ֆի­զի­կա­պես, այն­պես էլ հոգևո­րա­պես։ Ինչ­պես պար­զո­րոշ կեր­պով գրում է Է­լեն Ուայ­թը. «Երբ Ա­դամն ա­րար­ վեց իր Ա­րար­չի ձեռ­քով, նա կրում էր իր Տի­րոջ նմա­նու­թյու­նը ֆի­զի­ կա­կան, մտա­վոր ու հոգևոր ա­ռում­նե­րով»։ Կր­թու­թյուն, էջ 15։ Ի­րա­կա­նում, Աստ­ծո պատ­կե­րի հա­մա­պար­փակ ըն­կա­լու­մը, ո­րը նե­րա­ռում է ֆի­զի­կա­կան մար­մի­նը, վե­րա­հաս­տատ­վում է Ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան մեկ այլ պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում, որն ա­սում է, որ «մար­դը կեն­դա­նի հո­գի ե­ղավ» (Ծնն­դոց 2.7), բա­ռա­ցիո­րեն՝ «կեն­դա­ նի հո­գի» (նե­ֆեշ)՝ աստ­վա­ծա­յին եր­կու գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի շնոր­հիվ. Աստ­ված «ձևա­վո­րեց», և Աստ­ված «շունչ փչեց»։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ «շունչ փչե­լը» հա­ճախ վե­րա­բե­րում է հոգևոր հար­թու­ թյա­նը, սա­կայն այն նաև սեր­տո­րեն կապ­ված է շնչե­լու կեն­սա­բա­նա­ կան ու­նա­կու­թյան հետ, ո­րը կազ­մում է այն մար­դու էու­թյան մա­սը, ում Աստ­ված «ձևա­վո­րեց հո­ղի փո­շուց»։ «­Կեն­դա­նու­թյան շունչ» բա­ ռա­կա­պակ­ցու­թյան մեջ «շունչ» բա­ռը հոգևոր մասն է, իսկ «կեն­դա­ նու­թյան» բա­ռը՝ ֆի­զի­կա­կան։ Ա­վե­լի ուշ Աստ­ված կի­րա­կա­նաց­նի եր­րորդ գոր­ծո­ղու­թյու­նը՝ այս ան­գամ տղա­մար­դու մարմ­նից կնո­ջը ստեղ­ծե­լու հա­մար (Ծնն­դոց 2.21, 22). այս կերպ Նա ընդգ­ծում է, որ կի­նը միև­նույն բնույթն ու­նի, ինչ տղա­մար­դը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 31

Մարդկության պարտականությունը Ա­ռա­ջին մար­դուն ստեղ­ծե­լուն պես Աստ­ված նրան տվեց ե­րեք նվեր՝ Ե­դե­մի պար­տե­զը (Ծնն­դոց 2.8), սնունդ (Ծնն­դոց 2.16) և կ­նո­ջը (Ծնն­դոց 2.22)։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.15–17 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է մար­դու պար­ տա­կա­նու­թյունն ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան և Աստ­ծո հան­դեպ։ Ինչ­ պե՞ս են այդ եր­կու պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը փոխ­կա­պակց­ված։ ________________________________________________________________________ ­Դաս 11

­ ար­դու ա­ռա­ջին պար­տա­կա­նու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է այն բնա­ Մ կան մի­ջա­վայ­րին, որ­տեղ Աստ­ված նրան դրել էր. նա պետք է այն մշա­կեր ու պա­հեր (Ծնն­դոց 2.15)։ «Մ­շա­կել»՝ ա­վադ բա­յը վե­րա­բե­րում է ֆի­զի­կա­կան աշ­խա­տան­քին։ Մենք չպետք է բա­վա­րար­վենք միայն պարգևն ստա­նա­լով, այլ ջանք թա­փենք դրա վրա և­ այն պտղա­տու դարձ­նենք։ Այս դա­սը հե­տա­գա­յում Հի­սու­սը կկրկնի տա­ղանդ­նե­րի Իր ա­ռա­կում (­Մատ­թեոս 25.14–30)։ Իսկ «պա­հել»՝ շա­մար բա­յը են­թադ­ րում է ստաց­վա­ծը պահ­պա­նե­լու պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն։ Երկ­րորդ պար­տա­կա­նու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է մար­դու սնուն­դին։ Մենք պետք է հի­շենք, որ Աստ­ված է այն տվել մար­դուն (տե՛ս Ծնն­ դոց 1.29)։ Աստ­ված նաև Ա­դա­մին ա­սաց. «­Հա­մար­ձակ կե՛ր» (Ծնն­դոց 2.16)։ Մար­դիկ չեն ստեղ­ծել ո՛չ ծա­ռե­րը, ո՛չ դրանց վրա ա­ճող պտուղ­ նե­րը. դրանք պարգև էին, շնոր­հի պարգև։ Սա­կայն այս­տեղ կա նաև պատ­վի­րան. նրանք պետք է ըն­դու­ նեին և վա­յե­լեին Աստ­ծո ա­ռա­տա­ձեռն պարգևը «բո­լոր ծա­ռե­րից»։ Սա­կայն որ­պես այս շնոր­հի մի մաս՝ Աստ­ված սահ­մա­նա­փա­կում է դնում։ Մար­դը չպետք է ու­տի մեկ հա­տուկ ծա­ռից։ Ա­ռանց սահ­մա­նա­ փակ­ման վա­յել­քը կհան­գեց­ներ մահ­վան։ Այս սկզբուն­քը կար դեռևս Ե­դե­մի պար­տե­զում, և շատ ա­ռում­նե­րով այդ նույն սկզբուն­քը գո­յու­ թյուն ու­նի նաև այ­սօր։ Տ­ղա­մար­դու եր­րորդ պար­տա­կա­նու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է կնո­ջը՝ Աստ­ծո եր­րորդ պարգևին. «­Մար­դը կթող­նի իր հո­րը և­ իր մո­րը ու կմիա­նա իր կնո­ջը» (Ծնն­դոց 2.24)։ Այս ար­տա­սո­վոր պնդու­մը հզոր կեր­պով ընդգ­ծում է մար­դու պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը ա­մուս­նա­ կան ուխ­տի նկատ­մամբ և «մեկ մար­մին» լի­նե­լու նպա­տա­կը, ո­րը նշա­նա­կում է մեկ մարդ (հա­մե­մա­տե՛ք Մատ­թեոս 19.7–9 հա­մար­նե­ րի հետ)։ Թե ին­չու տղա­մար­դը (ոչ թե կի­նը) պետք է թող­նի իր ծնող­նե­րին, հա­վա­նա­բար կապ­ված է այն փաս­տի հետ, որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը հիմ­ նա­կա­նում ըն­թեր­ցում էին տղա­մար­դիկ, ուս­տի, ըստ ա­մե­նայ­նի, պատ­վի­րա­նը վե­րա­բե­րում է նաև կնո­ջը։ Այս­պես թե այն­պես, ա­մուս­ նա­կան կա­պը, թեև պարգև է Աստ­ծուց, սա­կայն են­թադ­րում է մար­ դու կող­մից մեծ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն այն ստա­նա­լուց հե­տո. այս պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը դրված է և՛ տղա­մար­դու, և՛ կնոջ վրա և պա­հան­ջում է նրանց կող­մից հա­վա­տա­րիմ ի­րա­կա­նա­ցում։ ­Խոր­հե՛ք այն ա­մե­նի մա­սին, ինչ ստա­ցել եք Աստ­ծուց։ Ի՞նչ պա­ տաս­խա­նատ­վու­թյուն ու­նեք այդ ա­մե­նի նկատ­մամբ։ 12 ­Դաս

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 1

Հետագա ուսումնասիրության համար ­Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Կր­թու­թյուն գրքի 128, 129 է­ջե­րի «­Գի­տու­թյունն ու Աստ­վա­ծա­շուն­չը» և Փր­կու­թյան պատ­մու­թյուն գրքի 21, 22 է­ջե­րի «Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը» գլուխ­նե­րը։ «­Քա­նի որ բնու­թյան ու Աստ­վա­ծաշնչ­յան գրքե­րը կրում են միև­ նույն տի­րոջ մտքի կնի­քը, չեն կա­րող ներ­դաշ­նակ չլի­նել։ Տար­բեր մե­թոդ­նե­րով, տար­բեր լե­զու­նե­րով դրանք վկա­յում են միև­նույն մեծ ճշմար­տու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Գի­տու­թյու­նը շա­րու­նակ նո­րա­նոր հրաշք­ներ է բա­ցա­հայ­տում, սա­կայն դրա հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի արդ­յուն­քում չի բա­ցա­հայտ­վում որևէ բան, ո­րը, ճիշտ հաս­կաց­վե­լու դեպ­քում, հա­կա­սի աստ­վա­ծա­յին հայտ­նու­թյա­նը։ Բնու­թյան գիրքն ու Աստ­վա­ծա­շուն­չը լույս են սփռում միմ­յանց վրա։ Դրանք մեզ ծա­նո­ թաց­նում են Աստ­ծո հետ՝ մեզ սո­վո­րեց­նե­լով այն օ­րենք­նե­րը, ո­րոնց մի­ջո­ցով Աստ­ված գոր­ծում է։ Բնու­թյան մեջ դի­տարկ­վող երևույթ­նե­րի վե­րա­բեր­յալ սխալ եզ­րա­ հան­գում­նե­րը սա­կայն հան­գեց­րել են գի­տու­թյան ու հայտ­նու­թյան մեջ գո­յու­թյուն ու­նե­ցող են­թադր­յալ հա­կա­սու­թյան, և ներ­դաշ­նա­կու­թյու­ նը վե­րա­կանգ­նե­լու ջան­քե­րում ըն­դուն­վել են Սուրբ Գր­քի այն­պի­սի վեր­ծա­նում­ներ, ո­րոնք նսե­մաց­նում և­ առ ո­չինչ են դարձ­նում Աստ­ ծո խոս­քի ու­ժը։ Ըն­դուն­ված է այն կար­ծի­քը, որ երկ­րա­բա­նու­թյու­նը որ­պես գի­տու­թյուն հա­կա­սում է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան մով­սե­սա­կան նկա­րագ­րու­թյա­նը։ Հայ­տա­րար­վում է, որ մի­լիո­նա­վոր տա­րի­ներ են հար­կա­վոր ե­ղել քաո­սից երկ­րի կազ­մա­վոր­ման հա­մար, և­որ­պես­զի Աստ­վա­ծաշն­չի պատ­մու­թյու­նը հար­մա­րեց­վի գի­տու­թյան այս են­թադր­յալ հայտ­նու­թյա­նը, ըն­դուն­վում է այն փաս­տը, թե ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան օ­րե­րը ե­ղել են եր­կար, ա­նո­րոշ ժա­մա­նա­կաշր­ջան­ներ, ո­րոնք տևել են հա­զա­րա­վոր, նույ­նիսկ մի­լիո­նա­վոր տա­րի­ներ։ Նման եզ­րա­հան­գու­մը պար­զա­պես ան­պա­տեհ է։ Աստ­վա­ծաշնչ­ յան պատ­մու­թյու­նը ներ­դաշ­նա­կու­թյան մեջ է ինչ­պես ինքն իր, այն­ պես էլ բնու­թյան դա­սե­րի հետ»։ Է­լեն Ուայթ, Կր­թու­թյուն, էջ 128, 129։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ին­չո՞ւ մեր հա­վա­տի ո­րա­կը կտու­ժի, ե­թե մենք հա­վա­տանք, որ սկզբի մա­սին այս պատ­մու­թյուն­նե­րը լե­գենդ­ներ են, «մի­ֆեր», ո­րոնք միտ­ված են մեզ հոգևոր դա­սեր տալ, ո­րոնք սա­կայն չու­ ­Դաս 13

նեն պատ­մա­կան հիմք և­ ի­րո­ղու­թյուն։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­ տե­րում ո՞ր հու­շում­ներն են ցույց տա­լիս, որ հե­ղի­նա­կը գի­տեր, որ դրանք նույն­քան «պատ­մա­կան» են, որ­քան Ծնն­դոց գրքի մյուս պատ­մու­թյուն­նե­րը։ Ո՞րն է Հի­սու­սի վկա­յու­թյունն այս պատ­մու­ թյուն­նե­րի պատ­մա­կան ճշմար­տա­ցիու­թյան վե­րա­բեր­յալ։ 2. Ծնն­դոց գրքի պատ­մու­թյունն ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում եր­կիր մո­լո­ րա­կի մա­սին հոգ տա­նե­լու կարևո­րու­թյան մա­սին։ Ինչ­պե՞ս կա­ րող ենք լի­նել մեր մո­լո­րա­կի լավ տնտես­ներ՝ միև­նույն ժա­մա­նակ խու­սա­փե­լով Ա­րար­չի փո­խա­րեն ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը երկր­պա­ գե­լու վտան­գից, ին­չը շատ ի­րա­կան գայ­թակ­ղու­թյուն է (տե՛ս Հռո­ մեա­ցի­նե­րին 1.25)։ 3. Ի հե­ճուկս հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ շա­րու­նակ մեղ­քի բե­րած կոր­ծա­նում­նե­րի՝ ինչ­պե՞ս է «շատ բա­րի» ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան սկզբնա­կան հրաշ­քը, գե­ղեց­կու­թյունն ու վե­հու­թյու­նը դեռևս ի ցույց դրվում մեզ՝ տպա­վո­րիչ կեր­պով մեզ հետ խո­սե­լով Աստ­ծո բա­րու­թյան և զո­րու­թյան մա­սի­ն։

14 ­Դաս

­ԴԱՍ 2 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 2–8

ՄԵՂԱՆՉՈՒՄ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 3, Բ Կորն­թա­ցի­նե­րին 11.3, Հայտ­նու­թյուն 12.7–9, Հով­հան­նես 8.44, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 16.20, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 2.14, Ա Տի­մո­թեո­սին 2.14, 15։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ես թշնա­մու­թյուն եմ դնում քո և կ­նոջ միջև, քո սերն­դի և նրա սերն­դի միջև. նա քո գլու­խը կջախ­ջա­խի, իսկ դու կխայ­թես նրա գար­շա­պա­րը» (Ծնն­դոց 3.15)։ Այն ա­մե­նի հետ մեկ­տեղ, ինչ Աստ­ված տվել էր մեր նա­խած­նող­նե­ րին Ե­դե­մի պար­տե­զում, տրվեց նաև զգու­շա­ցում. «­Պար­տե­զի բո­լոր ծա­ռե­րից հա­մար­ձակ կե՛ր, բայց բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռից մի՛ կեր, ո­րով­հետև այն օ­րը, երբ նրա­նից ու­տես, ան­պայ­ման կմեռ­ նես» (Ծնն­դոց 2.16, 17)։ Բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռից չու­տե­լու այս նա­խազ­գու­շա­ցու­մը մեզ ցույց է տա­լիս, որ թեև նրանք պետք է ճա­նա­չեին բա­րին, սա­կայն չպետք է ճա­նա­չեին չա­րը։ Եվ սա միան­գա­մայն հաս­կա­նա­լի է, այն­պես չէ՞։ Կի­րա­կա­նաց­վեր նաև անհ­նա­զան­դու­թյան նա­խազ­գու­շաց­մա­նը կցված մահ­վան սպառ­նա­լի­քը (Ծնն­դոց 2.17). նրանք կմա­հա­նա­յին (Ծնն­դոց 3.19)։ Ար­գել­ված ծա­ռից ու­տե­լուց հե­տո նրանք վտար­վե­ցին Ե­դե­մի պար­տե­զից (Ծնն­դոց 3.24) և հ­նա­րա­վո­րու­թյուն չու­նեին այլևս մո­տե­նա­լու այն ծա­ռին, ո­րը կա­րող էր նրանց ան­մա­հու­թյուն տալ այդ մե­ղա­վոր վի­ճա­կում (Ծնն­դոց 3.22)։ Սա­կայն նույ­նիսկ այս ող­բեր­գու­թյան պայ­ման­նե­րում գա­լիս է հույ­սը, ո­րը գտնում ենք Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րում. այն կոչ­վում է պրո­ տոէ­վան­գե­լիում կամ «Ա­վե­տա­րա­նի ա­ռա­ջին խոս­տու­մը»։ Ա­յո, այս հա­մարն Ա­վե­տա­րա­նի ա­ռա­ջին խոս­տումն է, ո­րը հան­դի­պում է Աստ­ վա­ծաշն­չում։ Մարդ­կանց ա­ռա­ջին ան­գամ աս­վում է, որ, ի հե­ճուկս ի­րենց մե­ղան­չե­լուն, Աստ­ված փրկու­թյան ճա­նա­պարհ է պատ­րաս­ տել բո­լո­րի հա­մար։ ­Դաս 15

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 3

Օձը ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.1, Բ Կորն­թա­ցի­նե­րին 11.3 և Հայտ­նու­ թյուն 12.7–9 հա­մար­նե­րը։ Ո՞վ է օ­ձը, և­ ինչ­պե՞ս է նա մո­լո­րեց­ նում Ե­վա­յին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Տեքստը սկսվում է «օ­ձը» բա­ռով։ Նա­խա­դա­սու­թյան շա­րահ­յու­սու­ թյու­նը հու­շում է, որ այս­տեղ կա հա­տուկ շեշ­տադ­րում՝ «օ­ձը» բա­ռը նա­խա­դա­սու­թյան ա­ռա­ջին բառն է։ Բա­ցի դա, այդ բա­ռը դրված է ո­րոշ­յալ հո­դով, ին­չը ցույց է տա­լիս, որ նա լավ ճա­նաչ­ված կեր­պար է, ա­սես ըն­թեր­ցողն ար­դեն իսկ պետք է ի­մա­նա, թե ով է նա։ Այս­պի­սով այս էա­կի ի­րո­ղու­թյու­նը հաս­տատ­վում է գլխի հենց ա­ռա­ջին բա­ռով։ Եվ ի­հար­կե, Սուրբ Գիր­քը նույ­նա­կա­նաց­նում է օ­ձին Աստ­ծո թշնա­ մու հետ (Ե­սա­յի 27.1) և բա­ցա­հայտ կեր­պով ան­վա­նում նրան «դև և սա­տա­նա» (­Հայտ­նու­թյուն 12.9)։ Նմա­նա­պես և հին աշ­խար­հի Մեր­ ձա­վոր Արևել­քում էր օ­ձը հա­մար­վում չա­րի ու­ժի մարմ­նա­վո­րում։ «­Սա­տա­նան ո­րո­շեց օգ­տա­գոր­ծել օ­ձին, որ­պես­զի իր գործն անն­ կատ կեր­պով ա­ռաջ տա­նի։ Իր մո­լո­րեց­նե­լու նպա­տա­կի հա­մար օ­ձի տես­քը հիա­նա­լի դի­մակ էր։ Այն ժա­մա­նակ օ­ձը երկ­րի վրա ապ­րող ա­մե­նաի­մաս­տուն ու ա­մե­նա­գե­ղե­ցիկ կեն­դա­նի­նե­րից մեկն էր։ Նրա թևերն ու­նեին փայ­լեց­ված ոս­կու գույն ու փայլ, և նա ճախ­րում էր շլա­ցու­ցիչ պայ­ծա­ռու­թյամբ»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ ու մար­գա­ րե­ներ, էջ 53։ Դևի մա­սին խո­սե­լիս, ինչ տես­քով էլ որ այն ի հայտ է գա­լիս, Աստ­ վա­ծա­շուն­չը չի խո­սում ինչ-որ այլաբանական իմաստով։ Սուրբ Գր­ քում սա­տա­նան նկա­րագր­ված է որ­պես ի­րա­կան էակ, ոչ թե ինչ-որ ճար­տա­սա­նա­կան խորհր­դա­նիշ կամ էլ վե­րա­ցա­կան սկզբունք, ո­րը նկա­րագ­րում է չա­րու­թյու­նը կամ մարդ­կու­թյան վատ կող­մե­րը։ Օ­ձը չի ներ­կա­յա­նում որ­պես Աստ­ծո թշնա­մի։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, նա հղում է կա­տա­րում Աստ­ծո խոս­քե­րին, ո­րոնք ին­քը կրկնում ու կար­ծես թե հաս­տա­տում է։ Մենք տես­նում ենք, որ հենց սկզբից էլ սա­տա­նան սի­րում է մեջ­բե­րել Աստ­ծո խոս­քե­րը, և­ ինչ­պես ա­վե­ լի ուշ կտես­նենք, մեջ­բե­րում է նաև աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­րը (­Մատ­թեոս 4.6)։ 16 ­Դաս

Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ օ­ձը միան­գա­մից չի սկսում վի­ճա­բա­ նել կնոջ հետ, այլ ըն­դա­մե­նը հարց է տա­լիս, ին­չը են­թադ­րում է, որ նա հա­վա­տում է այն ա­մե­նին, ինչ Տերն ա­սել է նրանց։ Ի վեր­ջո նա հարց­նում է. «Իս­կա­պե՞ս Աստ­ված ա­սաց…» (Ծնն­դոց 3.1)։ Այս­պի­սով, նույ­նիսկ հենց սկզբից մենք տես­նում ենք, թե որ­քան խո­րա­մանկ ու սու­տա­սան էր այս էա­կը։ Եվ ինչ­պես կտես­նենք, այդ հատ­կա­նիշ­ներն աշ­խա­տե­ցին։ Ե­թե սա­տա­նա­յին հա­ջող­վեց Ե­դե­մի պար­տե­զում մո­լո­րեց­նել ան­ մեղ Ե­վա­յին, ա­պա որ­քա՜ն ա­վե­լի խո­ցե­լի ենք մենք։ Ո՞րն է մեր լա­վա­գույն պաշտ­պա­նու­թյու­նը նրա մո­լո­րու­թյուն­նե­րի դեմ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 4

Արգելված պտուղը ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 2.16, 17 և Ծնն­դոց 3.1–6 (տե՛ս նաև Հով­ Կ հան­նես 8.44)։ Ա­դա­մին տրված Աստ­ծո պատ­վե­րը հա­մե­մա­տե՛ք կնոջն աս­ված սա­տա­նա­յի խոս­քե­րի հետ։ Ի՞նչ տար­բե­րու­թյուն կա այդ եր­կու խոս­քե­րի միջև, և­ո՞րն է այդ տար­բե­րու­թյուն­նե­րի ի­մաս­տը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք Ա­դա­մի հետ Աստ­ծո (Ծնն­դոց 2.16, 17) և Ե­վա­յի հետ սա­տա­նա­յի խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րի միջև զու­գա­հեռ­նե­րին։ Ա­սես թե օձն այժմ փո­խա­րի­նում է Աստ­ծուն և Նրա­նից ա­վե­լի լավ է տի­րա­պե­տում տե­ղե­կու­թյա­նը։ Սկզ­բում նա ըն­դա­մե­նը հարց է տա­ լիս՝ ու­զե­նա­լով ցույց տալ, որ կի­նը են­թադ­րա­բար լավ չի հաս­կա­ցել Աստ­ծուն։ Սա­կայն հե­տո սա­տա­նան բա­ցա­հայտ կեր­պով կաս­կա­ծի տակ է դնում Աստ­ծո մտադ­րու­թյուն­ներն ու նույ­նիսկ Նրա ա­սա­ծի հա­կա­ռակն ա­սում։ Սա­տա­նա­յի հար­ձա­կու­մը վե­րա­բե­րում է եր­կու հար­ցի՝ մա­հին ու բա­րու և չա­րի գի­տու­թյա­նը։ Մինչ Աստ­ված հստակ ու շեշ­տադր­ ված կեր­պով ա­սում է, որ նրանց մահն ան­խու­սա­փե­լի կլի­նի (Ծնն­դոց 2.17), սա­տա­նան ա­սում է հա­կա­ռա­կը, նրանք չեն մեռ­նի՝ ա­սա­ծին տա­լով այն ի­մաս­տը, թե մար­դիկ ան­մահ են (Ծնն­դոց 3.4)։ Մինչ Աստ­ ված Ա­դա­մին ար­գե­լեց պտու­ղից ու­տել (Ծնն­դոց 2.17), սա­տա­նան նրանց խրա­խու­սեց ու­տել այդ պտու­ղը, քա­նի որ այն ճա­շա­կե­լով նրանք կդառ­նա­յին Աստ­ծո նման (Ծնն­դոց 3.5)։ ­Դաս 17

Սա­տա­նա­յի բե­րած եր­կու փաս­տարկ­նե­րը՝ ան­մա­հու­թյունն ու Աստ­ծուն նման լի­նելն էլ հենց հա­մո­զե­ցին Ե­վա­յին ճա­շա­կել պտու­ղը։ Ան­հանգս­տաց­նող է այն փաս­տը, որ երբ կի­նը ո­րո­շեց չհնա­զանդ­վել Աստ­ծուն և­ ու­տել ար­գել­ված պտու­ղը, նա սկսեց ի­րեն պա­հել այն­ պես, ա­սես Աստ­ված այլևս ներ­կա չէր, և Նրան փո­խա­րի­նում էր ին­քը։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տը հղում է կա­տա­րում ան­հա­տա­կա­ նու­թյան այս փո­փո­խու­թյա­նը։ Ե­վան օգ­տա­գոր­ծում է Աստ­ծո լե­զուն. ար­գել­ված պտղի՝ Ե­վա­յի նկա­րագ­րու­թյու­նը («տե­սավ, որ … լավ էր» (Ծնն­դոց 3.6)) հի­շեց­նում է Աստ­ծո գնա­հա­տա­կանն Իր ստեղ­ծա­գոր­ ծու­թյան մա­սին («տե­սավ, որ լույ­սը բա­րի է» (Ծնն­դոց 1.4))։ Ան­մահ և Աստ­ծուն նման լի­նե­լու այս եր­կու գայ­թակ­ղու­թյուն­ ներն ըն­կած են հին Ե­գիպ­տո­սի ու հին Հու­նաս­տա­նի կրոն­նե­րում տեղ գտած ան­մա­հու­թյան գա­ղա­փա­րի հիմ­քում։ Ան­մա­հու­թյան փա­ փա­գը, ին­չը նրանց կար­ծի­քով աստ­վա­ծա­յին հատ­կա­նիշ էր, ստի­ պեց այս մարդ­կանց ո­րո­նել աստ­վա­ծա­յին կար­գա­վի­ճակ, որ­պես­զի (նրանք հույս էին փայ­փա­յում) ան­մահ լի­նեին։ Գաղտ­նի կեր­պով այս մտա­ծե­լա­կեր­պը ներ­խու­ժեց նաև հրեա-քրիս­տո­նեա­կան մշա­կույթ և ծ­նունդ տվեց հո­գու ան­մա­հու­թյան մա­սին հա­վա­տամ­քին, ո­րը շատ ե­կե­ղե­ցի­նե­րում մինչ այ­սօր գո­յու­թյուն ու­նի։ ­Խոր­հե՛ք այ­սօր գո­յու­թյուն ու­նե­ցող այն բո­լոր ուս­մունք­նե­րի մա­ սին, ո­րոնք ու­սու­ցա­նում են, թե մեր բո­լո­րի մեջ կա ժա­ռան­գա­ բար փո­խանց­վող ան­մա­հու­թյուն։ Ինչ­պե՞ս է մար­դու բնույ­թի ու մե­ռել­նե­րի վի­ճա­կի մեր ըն­կա­լու­մը հզոր պաշտ­պա­նու­թյուն տրա­ մադ­րում մեզ այս վտան­գա­վոր մո­լո­րու­թյան դեմ։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 5

Թաքնվել Աստծո երեսից ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.7–13 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ Ա­դամն ու Ե­վան Աստ­ծո ե­րե­սից թաքն­վե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն զգա­ցին։ Ին­չո՞ւ Աստ­ված տվեց «Ո՞ւր ես» հար­ցը։ Ինչ­պե՞ս էին Ա­դամն ու Ե­վան փոր­ձում ար­դա­րաց­նել ի­րենց վար­քա­գի­ծը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Մե­ղան­չե­լուց հե­տո Ա­դամն ու Ե­վան մեր­կու­թյուն զգա­ցին, ո­րով­ հետև կորց­րին փառ­քի ի­րենց հան­դերձ­նե­րը, ո­րոնք ար­տա­ցո­լում էին Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյու­նը (տե՛ս Սաղ­մոս­ներ 8.5 հա­մա­րը, հա­մե­մա­ 18 ­Դաս

տե՛ք Սաղ­մոս­ներ 104.1, 2 հա­մար­նե­րի հետ)։ Մեղքն ախ­տա­հա­րեց Աստ­ծո պատ­կե­րը։ «Ի­րենց հա­մար ծած­կոց­ներ շի­նե­ցին» ար­տա­հայ­ տու­թյան մեջ հան­դի­պող «շի­նե­ցին» բա­ռը (Ծնն­դոց 3.7) մինչ այժմ օգ­տա­գործ­վել էր միայն Ա­րա­րիչ Աստ­ծո ան­վան հետ (Ծնն­դոց 1.7, 16, 25 և­այլն)։ Ա­սես նրանք փո­խա­րի­նում էին Ա­րար­չին՝ փոր­ձե­լով կոծ­կել ի­րենց մեղ­քը, ա­րարք, ո­րը Պո­ղո­սը հա­մա­րում է ար­դա­րա­ցում գոր­ծե­ րով (­Գա­ղա­տա­ցի­նե­րին 2.16)։ ­Մո­տե­նա­լով՝ Աստ­ված նրանց տվեց հռե­տո­րա­կան հարց՝ «Ո՞ւր ես» (Ծնն­դոց 3.9). նման հարց Աստ­ված հե­տա­գա­յում կտա նաև Կա­յե­նին (Ծնն­դոց 4.9)։ Ի­հար­կե, Աստ­ված գի­տեր այդ հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը։ Նա այդ հար­ցե­րը տա­լիս էր հօ­գուտ մե­ղա­վո­ րի՝ օգ­նե­լու նրանց հաս­կա­նալ, թե ինչ էին ա­րել, և միև­նույն ժա­մա­ նակ ա­ռաջ­նոր­դե­լու ա­պաշ­խա­րու­թյան ու փրկու­թյան։ Այն պա­հից ի վեր, երբ մար­դը մե­ղան­չեց, Տերն աշ­խա­տում է նրա փրկու­թյան ու փրկագն­ման հա­մար։ Ողջ տե­սա­րա­նը սկսվում է հե­տաքն­նա­կան դա­տավճ­ռի գա­ղա­ փա­րով, որ­տեղ դա­տա­վո­րը հար­ցաքն­նում է մե­ղադր­յա­լին (Ծնն­դոց 3.9), որ­պես­զի նա­խա­պատ­րաս­տի նրան դա­տավճ­ռի հա­մար (Ծնն­ դոց 3.14–19)։ Սա­կայն Նա դա ա­նում է նաև մար­դուն ա­պաշ­խա­րու­ թյան դրդե­լու հա­մար, որն ի վեր­ջո կտա­նի փրկու­թյան (Ծնն­դոց 3.15)։ Այս դրդա­պատ­ճա­ռը հան­դի­պում է ամ­բողջ Աստ­վա­ծաշն­չում։ Սկզ­բում, ինչն այդ­քան հատ­կան­շա­կան է մե­ղա­վոր­նե­րին, Ա­դամն ու Ե­վան փոր­ձում են խույս տալ մե­ղադ­րան­քից՝ փոր­ձե­լով մե­ղադ­րել միմ­յանց։ Աստ­ծո հար­ցին Ա­դա­մը պա­տաս­խա­նում է, թե մե­ղա­վորն այն կինն է, ո­րին Աստ­ված էր տվել ի­րեն (Ծնն­դոց 3.12). նա ի­րեն ստի­ պեց ա­նել դա։ Դա նրա սխալն էր (են­թադ­րա­բար Աստ­ծու­նը նույն­ պես), ոչ թե ի­րե­նը։ Իսկ Ե­վան ար­դա­րա­նում է, թե օձն ի­րեն խա­բեց։ Եբ­րա­յե­րեն նա­ շա «խա­բել» բա­յը (Ծնն­դոց 3.13 հա­մա­րում) նշա­նա­կում է մարդ­ կանց կեղծ հույ­սեր տալ և ս­տի­պել նրանց կար­ծել, թե ի­րենք ճիշտ ճա­նա­պար­հի վրա են (Դ Թա­գա­վոր­նե­րի 19.10, Ե­սա­յի 37.10, Ե­րե­միա 49.16)։ Ա­դա­մը մե­ղադ­րում է կնո­ջը՝ ա­սե­լով, թե նա տվեց ի­րեն պտու­ղը (այս­տեղ կա ճշմար­տու­թյան նշույլ), իսկ կի­նը մե­ղադ­րում է օ­ձին՝ ա­սե­լով, թե նա ի­րեն խա­բեց (այս­տեղ ևս կա ճշմար­տու­թյան ո­րո­շա­ կի մաս)։ Սա­կայն, ի վեր­ջո, նրանք եր­կուսն էլ մե­ղա­վոր էին։ ­Փոր­ձում էին ի­րենց ա­րա­ծի հա­մար մե­ղադ­րել մեկ ու­րի­շի՞ն։ Ին­ չո՞ւ է մեզ հա­մար այդ­քան հեշտ այս նույն ծու­ղակն ընկ­նե­լը։ ­Դաս 19

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 6

Օձի ճակատագիրը «Ես թշնա­մու­թյուն եմ դնում քո և կ­նոջ միջև, քո սերն­դի և նրա սերն­դի միջև. նա քո գլու­խը կջախ­ջա­խի, իսկ դու կխայ­թես նրա գար­շա­պա­րը» (Ծնն­դոց 3.15)։ Ի՞նչ է Տերն ա­սում օ­ձին այս­տեղ, և­ի՞նչ հույս կա այս տեքս­տե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված Իր դա­տաս­տանն սկսում է օ­ձից, քա­նի որ նա է սկսել այս ողջ դրա­ման։ Այս պատ­մու­թյան մեջ օ­ձը միակ ա­րա­րածն է, որն ա­նիծ­վում է։ Այս­տեղ մենք տես­նում ենք Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան այս­պես ա­սած «շրջա­դարձ»։ Մինչ Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը բե­րում էր կյանք, բա­րու գնա­հա­տում և­ օրհ­նու­թյուն­ներ, դա­տաս­տա­նը բե­րում է մահ, չա­ րու­թյուն ու ա­նեծք­ներ, սա­կայն նաև հույս ու փրկու­թյան խոս­տում։ Հող ու­տող ջախ­ջախ­ված օ­ձի (Ծնն­դոց 3.14) մռայլ պատ­կե­րի կող­ քին փայ­լում է մարդ­կու­թյան փրկու­թյան հույ­սը, որն ի հայտ է գա­լիս մար­գա­րեու­թյան տես­քով։ Նույ­նիսկ Ա­դա­մի ու Ե­վա­յի դա­տա­պար­ տու­թյու­նից ա­ռաջ, ո­րը դեռ պետք է հետևի, Տե­րը նրանց տա­լիս է փրկագն­ման հույ­սը (Ծնն­դոց 3.15)։ Ա­յո՛, նրանք մեղք են գոր­ծել, ա­յո՛, նրանք կտա­ռա­պեն ի­րեց մեղ­քի պատ­ճա­ռով, և­ա­յո՛, նրանք ի վեր­ջո կմա­հա­նան ի­րենց մեղ­քի պատ­ճա­ռով։ Սա­կայն, ի հե­ճուկս այս ա­մե­ նի, կա վերջ­նա­կան հույս՝ փրկու­թյան հույ­սը։ ­Հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րը Հռո­մեա­ցի­նե­րին 16.20, Եբ­ րա­յե­ցի­նե­րին 2.14 և Հայտ­նու­թյուն 12.17 հա­մար­նե­րի հետ։ Այս տեքս­տե­րում ինչ­պե՞ս են ի ցույց դրվում փրկու­թյան ծրա­գիրն ու մեծ պայ­քա­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք Ծնն­դոց 3.15 և Հայտ­նու­թյուն 12.17 հա­ մար­նե­րի միջև ե­ղած զու­գա­հե­ռին. վի­շա­պը (օձ), կա­տա­ղած (թշնա­ մու­թյուն), սե­րունդ­նե­րը (զա­վակ­ներ), ինչ­պես նաև Ե­դե­մի պար­տե­զի կինն ու Հայտ­նու­թյուն 12.17 հա­մա­րի կի­նը։ Պա­տե­րազ­մը (մեծ պայ­ քա­րը), ո­րը տե­ղա­փոխ­վեց Ե­դեմ մար­դու մե­ղան­չու­մով, կշա­րու­նակ­վի 20 ­Դաս

մինչև աշ­խար­հի պատ­մու­թյան ա­վար­տը։ Այ­դու­հան­դերձ, սա­տա­նա­ յի պար­տու­թյան խոս­տումն ար­դեն տրվել էր Ե­դե­մում, որ նրա գլու­խը կջախ­ջախ­վի, և­ այս թե­ման ա­վե­լի ման­րա­մաս­նո­րեն պար­զա­բան­ վում է Հայտ­նու­թյուն գրքում, որ­տեղ նկա­րագր­վում է նրա վախ­ճա­ նը (­Հայտ­նու­թյուն 20.10)։ Այ­սինքն, հենց սկզբից մարդ­կու­թյա­նը հույս է տրվում, որ կլի­նի չա­րի գի­տու­թյու­նից ստեղծ­ված այս սար­սա­փե­լի ի­րա­վի­ճա­կից դուրս գա­լու ճա­նա­պարհ, հույս, ո­րին մենք բո­լորս կա­ րող ենք մաս­նա­կից լի­նել հենց հի­մա։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան մխի­թա­րա­կան այն փաս­տը, որ հենց Ե­դե­մում, որ­տեղ սկիզբ ա­ռան երկ­րի վրա մո­լեգ­նող մեղքն ու չա­րի­քը, Տերն սկսեց բա­ցա­հայ­տել փրկու­թյան ծրա­գի­րը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 7

Մարդ արարածի ճակատագիրը ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 3.15–24 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ պա­տա­հեց Ա­դա­ Կ մի ու Ե­վա­յի հետ մե­ղան­չե­լու հետևան­քով։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Մինչ Աստ­ծո դա­տաս­տանն օ­ձի նկատ­մամբ պար­զո­րոշ կեր­պով դի­տարկ­վում է որ­պես ա­նեծք (Ծնն­դոց 3.14), կնոջ և տ­ղա­մար­դու հան­դեպ Նրա ի­րա­կա­նաց­րած դա­տաս­տանն ա­նեծք չի հա­մար­վում։ «Ա­նեծք» բա­ռը կրկնվում է ևս մեկ ան­գամ, և­այն վե­րա­բե­րում է «հո­ ղին» (Ծնն­դոց 3.17)։ Սա նշա­նա­կում է, որ, ի տար­բե­րու­թյուն օ­ձի, տղա­մար­դու և կ­նոջ վե­րա­բեր­յալ Աստ­ված այլ ծրագ­րեր ու­ներ։ Տ­ղա­ մար­դուն ու կնոջն ա­ռա­ջարկ­վեց հույս, ո­րը չտրվեց օ­ձին։ ­Քա­նի որ կի­նը մե­ղան­չեց օ­ձի հետ շփման պատ­ճա­ռով, կնոջ նկատ­մամբ կի­րառ­ված Աստ­ծո դա­տաս­տա­նը նկա­րագ­րող տեքս­ տը կապ­ված է օ­ձի դա­տաս­տա­նի հետ։ Ծնն­դոց 3.16 հա­մա­րը ոչ միայն ան­մի­ջա­պես հետևում է Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րին, այլև այս եր­ կու մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի միջև ե­ղած զու­գա­հեռ­նե­րը հստա­կո­րեն ցույց են տա­լիս, որ կնո­ջը վե­րա­բե­րող Ծնն­դոց 3.16 հա­մա­րի մար­ գա­րեու­թյու­նը պետք է ըն­թերց­վի Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րի Մե­սիա­կան մար­գա­րեու­թյան հա­մա­տեքս­տում։ Այս­պի­սով, կնո­ջը տրված Աստ­ծո դա­տաս­տա­նը, նե­րառ­յալ որ­դեծ­նու­թյու­նը, հար­կա­վոր է դի­տար­կել փրկու­թյան դրա­կան լույ­սի ներ­քո (հա­մե­մա­տե՛ք Ա Տի­մո­թեո­սին 2.14, 15 հա­մար­նե­րի հետ)։ ­Դաս

21

­ ա­նի որ տղա­մար­դու մեղ­քը կնո­ջը, ոչ թե Աստ­ծուն լսե­լու Ք հետևանք էր, ա­նիծ­վում է այն հո­ղը, ո­րից մար­դը ստեղծ­վել էր (Ծնն­ դոց 3.17)։ Մար­դը ստիպ­ված է լի­նե­լու ծանր աշ­խա­տանք կա­տա­րել (Ծնն­դոց 3.17–19) և վեր­ջում «ետ դառ­նալ» այն հո­ղին, ո­րից առն­վել է (Ծնն­դոց 3.19). սա մի բան էր, ո­րը եր­բեք չպետք է տե­ղի ու­նե­նար և­ եր­բեք չէր կազ­մել Աստ­ծո սկզբնա­կան ծրագ­րի մաս։ Նշա­նա­կա­լից է այն փաս­տը, որ ի հե­ճուկս մահ­վան այս ան­հույս հե­ռան­կա­րի՝ Ա­դա­մը շրջվում է դե­պի կի­նը՝ նրա մեջ տես­նե­լով կյան­քի հույ­սը որ­դեծ­նու­թյան տես­քով (Ծնն­դոց 3.20)։ Այ­սինքն՝ նույ­նիսկ մահ­ վան դա­տավճ­ռի պայ­ման­նե­րում նա կյան­քի հույս է տես­նում։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, ինչ­պես և ցան­կա­ցած սի­րող ծնող, Աստ­ ված նրանց հա­մար միայն բա­րին է կա­մե­ցել, ոչ չա­րը։ Սա­կայն այժմ, երբ նրանք ար­դեն տեղ­յակ էին չա­րից, Աստ­ված պատ­րաստ­վում էր ա­նել ա­մեն ինչ՝ նրանց չա­րից փրկե­լու հա­մար։ Ուս­տի և, նույ­նիսկ այս դա­տաս­տան­նե­րի պայ­ման­նե­րում, մեր նա­խած­նող­նե­րի հա­մար ամ­բողջ հույ­սը կորս­ված չէր, թեև նրանք բա­ցա­հայտ ու ճչա­ցող անհ­ նա­զան­դու­թյուն էին ցու­ցա­բե­րել Աստ­ծուն, այն էլ այն դեպ­քում, որ ապ­րե­լով իս­կա­պես դրախ­տում, բա­ցար­ձա­կա­պես ոչ մի պատ­ճառ չու­նեին Աստ­ծուն, Նրա խոս­քին կամ ի­րենց հան­դեպ Նրա սի­րուն կաս­կա­ծե­լու հա­մար։ ­Թեև մենք հակ­ված ենք կար­ծե­լու, թե «գի­տու­թյու­նը» ինքն ի­րե­ նով բա­րի բան է, ին­չո՞ւ է դա ոչ միշտ պա­տեհ։ Կան բա­ներ, ո­րոնք մենք ա­վե­լի լավ է չի­մա­նանք։ Ո­րո՞նք են դրանք: ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 8

Հետագա ուսումնասիրության համար ­Խոր­հե՛ք «կյան­քի ծա­ռի» և «բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռի» միջև կա­պի մա­սին։ Այս կա­պի մա­սին ար­դեն խո­սում է այն փաս­տը, որ դրանք եր­կուսն էլ գտնվում են «պար­տե­զի մեջ­տե­ղում» (Ծնն­դոց 2.9)։ Սա­կայն այս եր­կու ծա­ռե­րին կա­պում է շատ ա­վե­լին, քան պար­ զա­պես աշ­խար­հագ­րա­կան դիր­քը։ Մար­դիկ կորց­րե­ցին կյան­քի ծա­ ռից ու­տե­լու և հա­վերժ ապ­րե­լու (գո­նե այս վի­ճա­կով) ի­րա­վունքն այն պատ­ճա­ռով, որ չհնա­զանդ­վե­ցին Աստ­ծուն և կե­րան բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռի պտղից։ Այս կա­պի հիմ­քում ըն­կած է շատ խո­րը սկզբունք։ Բա­րո­յա­կան և հոգևոր ընտ­րու­թյուն­ներն ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­նում կեն­սա­բա­նա­կան կյան­քի վրա. ինչ­պես Սո­ղո­մոնն է խրա­ 22 ­Դաս

տում իր որ­դուն. «­Մի՛ մո­ռա­ցիր իմ ու­սու­ցու­մը, և քո սիր­տը թող պա­հի իմ պատ­վի­րան­նե­րը, ո­րով­հետև նրանք եր­կար օ­րեր, կեն­դա­նու­թյան տա­րի­ներ և բար­գա­վա­ճում կա­վե­լաց­նեն քեզ հա­մար» (Ա­ռակ­ներ 3.1, 2)։ Այս կա­պը նո­րից ի հայտ է գա­լիս ա­պա­գա երկ­նա­յին Ե­րու­սա­ղե­մի հա­մա­տեքս­տում, որ­տեղ ներ­կա է միայն կյան­քի ծա­ռը «նրա հրա­ պա­րա­կի մեջ­տե­ղում» (­Հայտ­նու­թյուն 22.2)։ «Երբ Աստ­ված ստեղ­ծեց Ե­վա­յին, Նա նա­խա­տե­սել էր, որ կի­նը տղա­մար­դուց ո՛չ վե­րա­դաս լի­նի, ո՛չ ստո­րա­դաս, այլ որ ա­մեն ին­չում նրան հա­վա­սար լի­նի։ Սուրբ զույ­գը չպետք է միմ­յան­ցից ա­ռան­ձին հե­ տաքրք­րու­թյուն­ներ ու­նե­նար, սա­կայն միև­նույն ժա­մա­նակ նրան­ցից յու­րա­քանչ­յուրն ու­ներ մտա­ծե­լու և գոր­ծե­լու ան­հա­տա­կա­նու­թյուն։ Սա­կայն Ե­վա­յի մեղ­քից հե­տո, քա­նի որ նա ա­ռա­ջի­նը խախ­տեց օ­րեն­ քը, Աստ­ված նրան ա­սաց, որ Ա­դա­մը նրա վրա կիշ­խի։ Նա պետք է են­ թարկ­վեր իր ա­մուս­նուն, և սա ա­նեծ­քի մի մասն էր։ Շատ դեպ­քե­րում ա­նեծ­քը կնոջ ճա­կա­տա­գի­րը դարձ­րել է տխուր, իսկ կյան­քը՝ բեռ։ Այն գե­րա­կա­յու­թյու­նը, որն Աստ­ված տվել էր տղա­մար­դուն, տղա­մար­դը շատ ա­ռում­նե­րով չա­րա­շա­հել է՝ գոր­ծադ­րե­լով կա­մա­յա­կան իշ­խա­ նու­թյուն։ Ան­սահ­ման ի­մաս­տու­թյամբ Աստ­ված գծեց փրկագն­ման ծրա­գի­րը, ո­րը մար­դուն տա­լիս է երկ­րորդ փոր­ձաշր­ջա­նի հնա­րա­վո­ րու­թյուն»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 3, էջ 484։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Աստ­ված Ե­դե­մի պար­տե­զում Ա­դա­մին հարց տվեց ոչ միայն նրան իր մեղ­քը գի­տակ­ցել ստի­պե­լու, այլև նրան ա­պաշ­խա­րու­թյան տա­նե­լու հա­մար։ Այս նույն դրդա­պատ­ճա­ռը գոր­ծում էր նաև Կա­յե­նի (Ծնն­դոց 4.9, 10), ջրհե­ղե­ղի (Ծնն­դոց 6.5–8), Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի (Ծնն­դոց 11.5) և Սո­դո­մի ու Գո­մո­րի (Ծնն­դոց 18.21) դեպ­քում։ Ինչ­պե՞ս է հե­տաքն­նա­կան դա­տավճ­ռի գա­ղա­փարն ի ցույց դրվում այս ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րում։ 2. Ին­չո՞ւ Ե­վան կար­ծեց, որ բա­րու և չա­րի գի­տու­թյան ծա­ռի պտղից ու­տելն ի­րեն ի­մաս­տու­թյուն կտա։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք մենք մեր ի­րա­վի­ճա­կում խու­սա­փել նմա­նա­տիպ սխալ գոր­ծե­լուց, այ­սինքն բա­ցա­հայ­տո­րեն ան­տե­սենք Աստ­ծո Խոսքն այն հույ­սով, որ «ա­վե­ լի լավ» ինչ-որ բան կստա­նանք, քան այն, ինչ Աստ­ված մեզ ա­ռա­ ջար­կել է։

­Դաս

23

­ԴԱՍ 3 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 9–15

ԿԱՅԵՆՆ ՈՒ ՆՐԱ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 4, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 11.4, Մի­քիա 6.7, Ե­սա­յի 1.11, Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 10.13, Ա Հով­հան­նես 3.12, Ծնն­դոց 5, Ծնն­ դոց 6.1–5։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Չէ՞ որ, ե­թե բա­րին ա­նես, ե­րեսդ կբարձ­րա­նա, բայց ե­թե բա­րին չա­նես, մեղ­քը դռանդ մոտ պառ­կած է, և նա քեզ է ցան­կա­նում. բայց դու իշ­խի՛ր նրա վրա» (Ծնն­դոց 4.7)։ Մե­ղան­չու­մից և դ­րա­նից հե­տո Ա­դա­մի ու Ե­վա­յի` Ե­դե­մի պար­տե­ զից վտա­րու­մից ան­մի­ջա­պես հե­տո հետևում են շատ ծնունդ­ներ ու մա­հեր, ո­րոնք բո­լո­րը հա­ջորդ գլուխ­նե­րի Աստ­ծո մար­գա­րեու­թյուն­նե­ րի ի­րա­կա­նա­ցում­ներ են։ Որ­պես զու­գա­հեռ գլուխ­ներ` Ծնն­դոց 3-րդ և 4-րդ գ­լուխ­նե­րը պա­րու­նա­կում են շատ ընդ­հա­նուր թե­մա­ներ և բա­ ռեր. մեղ­քի նկա­րագ­րու­թյուն­ներ (Ծնն­դոց 3.6–8, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­ դոց 4.8 հա­մա­րի հետ), ա­նեծք­ներ «հո­ղից»՝ ա­դա­մա (Ծնն­դոց 3.17, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 4.11 հա­մա­րի հետ) և վ­տա­րում (Ծնն­դոց 3.24, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 4.12, 16 հա­մար­նե­րի հետ)։ Այս զու­գա­հեռ­նե­րի նպա­տա­կը մե­ղան­չու­մից հե­տո Ա­դա­մին ու Ե­վա­յին Աստ­ծո կող­մից տրված մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ու կան­խա­գու­ շա­կում­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման ընդգ­ծումն է։ Ա­դա­մի վտա­րու­մից հե­տո կա­տար­վող ա­ռա­ջին ի­րա­դար­ձու­թյու­նը լի է հույ­սով. ծնվում է նրա ա­ռա­ջին որ­դին, սա մի ի­րա­դար­ձու­թյուն է, ո­րի մեջ Ե­վան տես­նում է Մե­սիա­կան մար­գա­րեու­թյան մեջ իր լսած խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցու­մը (Ծնն­դոց 3.15)։ Նա կար­ծում է, թե իր որ­դին կա­րող է լի­նել խոս­տաց­ ված Մե­սիան։ Հա­ջոր­դող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը՝ Կա­յե­նի ու Ղա­մե­քի մեղ­քե­րը, կյան­քի մի­ջին տևո­ղու­թյան կրճա­տումն ու հա­րա­ճուն չա­րու­թյուն­նե­ րը, այս բո­լո­րը Ծնն­դոց 3-րդ գլ­խում ար­տա­բեր­ված ա­նեծ­քի ի­րա­կա­ նա­ցում­ներն են։ 24 ­Դաս

Եվ, այ­սու­հան­դերձ, հույ­սը դեռ ամ­բող­ջո­վին կո­րած չէ։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 10

Կայեն և Աբել ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.1, 2 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են մեզ պատ­մում Կ այս տեքս­տե­րը եր­կու որ­դի­նե­րի ծնունդ­նե­րի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ծնն­դոց գրքի հե­ղի­նա­կի կող­մից ար­ձա­նագր­վող ա­ռա­ջին ի­րա­ դար­ձու­թյու­նը Ե­դե­մի պար­տե­զից Ա­դա­մի վտա­րու­մից ան­մի­ջա­պես հե­տո ծնունդն է։ Ծնն­դոց 4.1 հա­մա­րում «­Տի­րո­ջով» (ՅՀՎՀ) բա­ռը եբ­րա­յե­րեն տար­բե­րա­կում ուղ­ղա­կիո­րեն կապ­ված է «մարդ» բա­ռի հետ, ինչ­պես հետև­յալ տա­ռա­ցի թարգ­մա­նու­թյուն բա­ցա­հայ­տում է. «Ես մարդ ստա­ցա՝ Ի­րեն՝ Տի­րո­ջը»։ Անգ­լե­րեն թարգ­մա­նու­թյան Մի­ ջազ­գա­յին ստան­դարտ տար­բե­րակն այս թարգ­մա­նու­թյու­նը ներ­կա­ յաց­նում է հետև­յալ կերպ. «Ես որ­դի ծնե­ցի՝ Տի­րո­ջը»։ Այս բա­ռա­ցի թարգ­մա­նու­թյու­նը են­թադ­րում է, որ Ե­վան հի­շում է Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րում տրված մե­սիա­կան խոս­տու­մը և հա­վա­տում է, որ ծնել է Փրկ­չին՝ Տի­րո­ջը։ «Փրկ­չի գալստ­յան մա­սին աս­վել էր դեռևս Ե­դե­մում: Ա­ռա­ջին ան­գամ լսե­լով խոս­տու­մը` Ա­դամն ու Ե­վան սկսե­ ցին սպա­սել դրա շու­տա­փույթ կա­տար­մա­նը: Նրանք ու­րա­խու­թյամբ ող­ջու­նե­ցին ի­րենց անդ­րա­նիկ որ­դուն` հու­սա­լով, որ հենց նա պետք է լի­նի այդ Ա­զա­տա­րա­րը»։ Է­լեն Ուայթ, Դա­րե­րի փա­փա­գը, էջ 31։ Ի­րա­կա­նում, այս պատ­մու­թյու­նը մե­ծա­մա­սամբ պատ­մում է Կա­յե­ նի մա­սին։ Նա ոչ միայն ա­ռաջ­նեկն է, այն որ­դին, ում ծնող­նե­րը հա­ մար­յա թե «երկր­պա­գում են», նա այս գլխում միակ եղ­բայրն է, ով Ծնն­դոց գլխի տեքս­տում խո­սում է։ Մինչ Ե­վան ոգևո­րու­թյամբ խո­ սում է Կա­յե­նի ծննդյան մա­սին, նա ո­չինչ չի ա­սում Ա­բե­լի ծննդյան մա­սին, առն­վազն ո­չինչ, ինչն ար­ձա­նագր­ված կլի­նի տեքս­տում, հա­ կա­ռակ Կա­յե­նի ծննդյան։ Պատ­մի­չը պար­զա­պես փաս­տում է, որ նա «դարձ­յալ ծնեց» (Ծնն­դոց 4.2)։ ­Կա­յեն ա­նու­նը ծա­գում է եբ­րա­յե­րեն քա­նա բա­յից, ո­րը նշա­նա­կում է «ստա­նալ», «ձեռք բե­րել» և ցույց է տա­լիս թան­կար­ժեք և հ­զոր որևէ բա­նի ձեռք­բե­րում, տի­րա­պե­տում։ Մ­յուս կող­մից, եբ­րա­յե­րեն Հե­վել (անգ­լե­րեն Ա­բել) ա­նու­նը նշա­նա­կում է «ու­նայ­նու­թյուն» (­Սաղ­մոս­ներ ­Դաս

25

62.9) և ցույց է տա­լիս ա­նոր­սա­լիու­թյուն, դա­տար­կու­թյուն, նյու­թա­ կա­նու­թյան պա­կաս։ Միև­նույն հե­վել (Ա­բել) բա­ռը շատ հա­ճախ է օգ­ տա­գործ­վում Ժո­ղո­վող գրքում և նշա­նա­կում է «ու­նայ­նու­թյուն»։ Թեև մենք ա­վե­լի խո­րը չենք ու­սում­նա­սի­րի այս փոք­րիկ տեքս­տե­րը, սա­ կայն հա­վա­նա­բար դրանց միտքն այն է, որ Ա­դա­մի ու Ե­վա­յի հույ­սը միայն Կա­յե­նի վրա էր, ինչ­պես ի­րենք էին հա­վա­տում, քա­նի որ հա­ վա­տում էին, որ հենց Կա­յենն է խոս­տաց­ված Մե­սիան և­ ոչ թե նրա եղ­բայ­րը։ Ո­րո՞նք են այն ար­ժեք­նե­րը կյան­քում, ո­րոնք իս­կա­պես հե­բել են, սա­կայն ո­րոնց մենք այն­պես ենք վե­րա­բեր­վում, ա­սես դրանք ա­վե­լի մեծ նշա­նա­կու­թյուն ու­նեն։ Ին­չո՞ւ է անհ­րա­ժեշտ ի­մա­նալ կարևոր և­ոչ կարևոր բա­նե­րի միջև տար­բե­րու­թյու­նը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 11

Երկու ընծաները ­Կա­յե­նի և Ա­բե­լի միջև տար­բե­րու­թյու­նը, ինչ­պես այն դրսևոր­վում է նրանց ա­նուն­նե­րում, վե­րա­բե­րում է ոչ միայն նրանց ան­ձե­րին, այն դրսևոր­վում է նաև նրանց հա­մա­պա­տաս­խան զբաղ­մունք­նե­րում։ Մինչ Կա­յե­նը «հո­ղա­գործ» էր (Ծնն­դոց 4.2), զբաղ­մունք, ո­րը ծանր ֆի­զի­կա­կան աշ­խա­տանք է պա­հան­ջում, Ա­բե­լը «ոչ­խար­նե­րի հո­վիվ էր» (Ծնն­դոց 4.2), զբաղ­մունք, ո­րը են­թադ­րում էր զգա­յու­նու­թյուն և կա­րեկ­ցանք։ Կա­յե­նը հո­ղից պտուղ ստա­ցող մարդ էր, իսկ Ա­բե­լը՝ ոչ­խար­նե­ րի հո­վիվ։ Այս եր­կու զբաղ­մունք­նե­րը ոչ միայն բա­ցատ­րում են եր­ կու ըն­ծա­նե­րի բնույթ­նե­րը (երկ­րի պտու­ղը՝ Կա­յե­նի և­ ոչ­խար՝ Ա­բե­լի կող­մից), դրանք նաև պատ­մում են եր­կու ըն­ծա­նե­րի հետ կապ­ված եր­կու տար­բեր հո­գե­բա­նա­կան դիր­քո­րո­շում­ներն ու մտա­ծե­լա­կեր­ պե­րը. Կա­յենն աշ­խա­տում էր, որ­պես­զի «ձեռք բե­րեր» հո­ղի պտու­ղը, մինչ­դեռ Ա­բե­լը զգու­շա­նում էր, որ­պես­զի «պա­հեր» այն ոչ­խար­նե­րին, ո­րոնց նա ստա­ցել էր։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.1–5 և Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 11.4 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ Աստ­ված ըն­դու­նեց Ա­բե­լի ըն­ծան և մեր­ժեց Կա­յե­նի­նը։ Ինչ­ պե՞ս պետք է հաս­կա­նանք այն, ինչ կա­տար­վում է այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 26 ­Դաս

«Ա­ռանց ար­յուն թա­փե­լու չէր կա­րող մեղ­քի քա­վու­թյուն լի­նել, և նրանք (­Կա­յենն ու Ա­բե­լը) պետք է դրսևո­րեին ի­րենց հա­վատն առ Քրիս­տո­սի ար­յու­նը որ­պես խոս­տաց­ված քա­վու­թյուն՝ զո­հա­բե­րե­ լով հո­տի ա­ռաջ­նեկ­նե­րին։ Բա­ցի այդ, հո­ղից ստաց­ված պտուղ­նե­րի ե­րա­խայ­րի­նե­րը պետք է մա­տուց­վեին Տի­րո­ջը որ­պես ե­րախ­տի­քի ըն­ ծա»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 71։ ­Մինչ Ա­բե­լը ա­կան­ջա­լուր ե­ղավ Աստ­ծո ցու­ցում­նե­րին և­ի հա­վե­լում կեն­դա­նու ող­ջա­կե­զին մա­տու­ցեց նաև բան­ջա­րե­ղեն­նե­րի ըն­ծա­ներ, Կա­յե­նը հրա­ժար­վեց նույնն ա­նել։ Նա կեն­դա­նի չզո­հա­բե­րեց, փո­խա­ րե­նը միայն «երկ­րի պտուղներից ըն­ծա մա­տու­ցեց»։ Դա բա­ցա­հայտ անհ­նա­զան­դու­թյուն էր նրա կող­մից՝ ի հա­կադ­րու­թյուն նրա եղ­բոր դիր­քո­րոշ­ման։ Այս պատ­մու­թյու­նը հա­ճախ է դի­տարկ­վել որ­պես հա­ վա­տով փրկու­թյան դա­սա­կան օ­րի­նակ (Ա­բելն ու նրա մա­տու­ցած ար­յան ըն­ծան)՝ հա­կա­ռակ փրկու­թյու­նը գոր­ծե­րով ձեռք բե­րե­լու փոր­ ձի (­Կա­յենն ու նրա մա­տու­ցած երկ­րի պտուղներից ըն­ծան)։ Թեև այս ըն­ծա­նե­րը պետք է որ հոգևոր նշա­նա­կու­թյուն ու­նե­նա­ յին, դրանք ի­րեն­ցով ոչ մի կա­խար­դա­կան ար­ժեք չու­նեին։ Դրանք պար­զա­պես խորհր­դա­նիշ­ներ ու պատ­կեր­ներ էին, ո­րոնք մատ­նա­ ցույց էին ա­նում Աստ­ծուն, Ով մե­ղա­վո­րին տվել էր ոչ միայն գո­յու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն, այլև փրկագ­նում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Մի­քիա 6.7 և Ե­սա­յի 1.11 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­ րող ենք այս տեքս­տե­րում ներ­կա­յաց­ված սկզբուն­քը կի­րա­ռել մեր կյան­քում ու երկր­պա­գու­թյան մեջ։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 12

Հանցանքը ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.3–8 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ պատ­ճա­ռով Կա­յենն Կ սպա­նեց իր եղ­բո­րը։ Տե՛ս նաև Ա Հով­հան­նես 3.12 հա­մա­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Կա­յե­նի ար­ձա­գան­քը եր­կա­կի է. «­Կա­յե­նը շատ բար­կա­ցավ և­ ե­րե­սը կա­խեց» (Ծնն­դոց 4.5)։ Կա­յե­նի բար­կու­թյու­նը բոր­բոք­ված էր, ինչ­պես պարզ­վում է, թե՛ Աստ­ծո, թե՛ Ա­բե­լի դեմ։ Նա բար­կա­ցած էր Աստ­ծո դեմ, քա­նի որ կար­ծում էր, թե ա­նար­դա­րու­թյան զոհ է դար­ ձել, իսկ Ա­բե­լի դեմ՝ ո­րով­հետև նա­խան­ձում էր նրան։ Իսկ ին­չի՞ն էր ­Դաս

27

նա­խան­ձում։ Նրա մա­տու­ցած ըն­ծա­յի՞ն։ Ան­կաս­կած շատ ա­վե­լին էր տե­ղի ու­նե­նում այն տե­սա­րան­նե­րից ան­դին, ինչ նկա­րագր­ված է այս մի քա­նի տեքս­տե­րում։ Ինչ էլ որ լի­նի պատ­ճա­ռը, Կա­յենն ընկճ­ված էր, քա­նի որ իր ըն­ծան չէր ըն­դուն­վել։ Ծնն­դոց 4.6 հա­մա­րի եր­կու հար­ցե­րը, ո­րոնք Աստ­ված տա­լիս է Կա­յե­նին, վե­րա­բե­րում են կա­յե­նի եր­կու վի­ճակ­նե­րին։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ Աստ­ված Կա­յե­նին չի մե­ղադ­րում։ Ինչ­պես Ա­դա­մի դեպ­ քում, այս­տեղ ևս Աստ­ված հար­ցեր է տա­լիս ոչ թե ո­րով­հետև չգի­տի այդ հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը, այլ ո­րով­հետև կա­մե­նում է, որ Կա­ յե­նը քննի իր սիր­տը և հաս­կա­նա իր ի­րա­վի­ճա­կի պատ­ճա­ռը։ Ինչ­ պես միշտ, Տե­րը փոր­ձում է փրկել Իր ըն­կած ժո­ղովր­դին, նույ­նիսկ երբ նրանք բա­ցա­հայ­տո­րեն դա­վա­ճա­նում են Ի­րեն։ Այ­նու­հետև, այս հար­ցե­րը տա­լուց հե­տո, Աստ­ված խոր­հուրդ է տա­լիս Կա­յե­նին։ ­Նախ, Աստ­ված նրան հոր­դո­րում է «բա­րին ա­նել», վար­վել ճշտո­ րեն։ Սա ա­պաշ­խա­րու­թյան և սե­փա­կան դիր­քո­րո­շու­մը փո­խե­լու կոչ է։ Աստ­ված խոս­տա­նում է Կա­յե­նին, որ նա «կըն­դուն­վի» ու նե­ րում կստա­նա։ Ինչ-որ ի­մաս­տով Աստ­ված ա­սում է, որ Կա­յե­նը կըն­ դուն­վի Իր կող­մից, սա­կայն դա պետք է ար­վի Իր, ոչ թե Կա­յե­նի պայ­ման­նե­րով։ Մ­յուս կող­մից, «ե­թե բա­րին չա­նես, մեղ­քը դռանդ մոտ պառ­կած է, և նա քեզ է ցան­կա­նում. բայց դու իշ­խի՛ր նրա վրա» (Ծնն­դոց 4.7)։ Աստ­ծո խոր­հուր­դը բա­ցա­հայ­տում է մեղ­քի ար­մա­տը, և­այն գտնվում է հենց Կա­յե­նի մեջ։ Այս­տեղ ևս Աստ­ված խոր­հուրդ է տա­լիս Կա­յե­նին՝ փոր­ձե­լով ա­ռաջ­նոր­դել նրան ճշմա­րիտ ու­ղով։ Աստ­ծո երկ­րորդ խոր­հուր­դը վե­րա­բե­րում է դիր­քո­րոշ­մա­նը, ին­չը պետք է ձևա­վո­րել այս մեղ­քի նկատ­մամբ, ո­րը դռան մոտ պառ­կած է և «քեզ է ցան­կա­նում»։ Աստ­ված ա­ռա­ջար­կում է ինք­նա­տի­րա­պե­ տում. «­Բայց դու իշ­խի՛ր նրա վրա»։ Միև­նույն սկզբունքն ի հայտ է գա­լիս Հա­կո­բո­սի գրքում, երբ նա բա­ցատ­րում է, որ «յու­րա­քանչ­յու­ րը փորձ­վում է՝ իր իսկ ցան­կու­թյու­նից հրա­պուր­վե­լով ու խաբ­վե­լով» (­Հա­կո­բոս 1.14)։ Ա­վե­տա­րա­նը մեզ ա­ռա­ջար­կում է ոչ միայն մեղ­քի թո­ղու­թյուն, այլև դրա վրա հաղ­թա­նակ տա­նե­լու խոս­տու­մը (տե՛ս Ա Կորն­թա­ցի­նե­րին 10.13)։ Ի վեր­ջո, Կա­յենն իր մեղ­քի հա­մար բա­ցի ի­րե­նից ոչ ո­քի չէր կա­րող մե­ղադ­րել։ Մի՞­թե ընդ­հա­նուր առ­մամբ մենք բո­լորս այս ի­րա­վի­ճա­կում չենք։ Այս տխրահռ­չակ պատ­մու­թյունն ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում կամ­քի ա­զա­տու­թյան և­այն մա­սին, որ Աստ­ված մեզ եր­բեք չի պար­տադ­ րի հնա­զանդ­վել Ի­րեն։ 28 ­Դաս

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 13

Կայենի պատիժը ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.9–16 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Աստ­ված տա­ Կ լիս հետև­յալ հար­ցը. «Ո՞ւր է քո եղ­բայր Ա­բե­լը»։ Ո՞րն է Կա­յե­ նի մեղ­քի և նրա՝ «երկ­րի վրա աս­տան­դա­կան ու թա­փա­ռա­կան» դառ­նա­լու միջև կա­պը (Ծնն­դոց 4.12)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Կա­յե­նին ուղղ­ված Աստ­ծո հարցն Ա­դա­մին ու Ե­վա­յին ուղղ­ված հար­ցի ար­ձա­գանքն է. «Ո՞ւր ես»։ Այս ար­ձա­գան­քը են­թադ­րում է Ե­դե­ մի պար­տե­զում կա­տար­ված և­այժմ այս մեղ­քի միջև կա­պը. վեր­ջի­նը (­Կա­յե­նի մեղ­քը) ա­ռա­ջի­նի (Ա­դա­մի մեղ­քը) հետևանքն էր։ Սա­կայն Կա­յե­նը չի ըն­դու­նում իր մեղ­քը, նա հեր­քում է այն, մի բան, որ Ա­դա­մը չա­րեց, թեև նա փոր­ձեց այն ու­րի­շի վրա դնել։ Դրան հա­կա­ռակ, Կա­յե­նը բա­ցա­հայ­տո­րեն ար­հա­մար­հում է Աստ­ծուն, Ով վայրկ­յան ա­ռաջ կա­մե­նում է բա­ցել Կա­յե­նի աչ­քերն իր հան­ցան­քի վե­րա­բեր­յալ։ Աստ­ված տա­լիս է եր­րորդ հար­ցը. «Ի՞նչ ես ա­րել»։ Նա նույ­նիսկ պա­տաս­խան չի ակն­կա­լում։ Նա պար­զա­պես հի­շեց­նում է Կա­յե­նին, որ ա­մեն ինչ գի­տի, որ Ա­բե­լի ար­յան ձայնն Ի­րեն է հա­սել երկ­րից (Ծնն­դոց 4.10)։ Այս փո­խա­բե­րու­թյամբ Նա փաս­տում է, որ գի­տի սպա­նու­թյան մա­սին և պատ­շա­ճո­րեն կպա­տաս­խա­նի դրան։ Ա­բե­լը հո­ղի մեջ է՝ ու­ղիղ կապ մե­ղանչ­ման և նրա հետ, ինչ Աստ­ված ա­սաց, որ կկա­տար­վի Ա­դա­մի հետ (տե՛ս Ծնն­դոց 3.19)։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.14 հա­մա­րը։ Ո՞րն է Կա­յե­նի հետև­յալ խոս­ քե­րի նշա­նա­կու­թյու­նը. «Ես Քո ե­րե­սից ծածկ­ված կլի­նեմ»։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Քա­նի որ Ա­բե­լի ար­յու­նը թափ­վեց հո­ղի վրա, այն կրկին ա­նիծ­վեց (Ծնն­դոց 4.12)։ Իբրև հետևանք՝ Կա­յե­նը դա­տա­պարտ­վեց դառ­նա­ լու թա­փա­ռա­կան՝ հե­ռու Աստ­ծուց։ Աստ­ծո դա­տավ­ճի­ռը լսե­լուց հե­տո միայն Կա­յե­նը գի­տակ­ցեց Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյան նշա­նա­կու­թյու­ նը, քա­նի որ ա­ռանց այդ ներ­կա­յու­թյան նա ան­հանգս­տա­նում է իր կյան­քի հա­մար։ Կա­յե­նի սառ­նա­սիրտ եղ­բայ­րաս­պա­նու­թյու­նից ու այդ հան­ցանքն ըն­դու­նե­լու ար­հա­մար­հան­քից հե­տո նույ­նիսկ Աստ­ ­Դաս

29

ված դեռևս ո­ղոր­մու­թյուն է ցու­ցա­բե­րում նրա նկատ­մամբ, և թե­պետ «­Կա­յե­նը հե­ռա­ցավ Տի­րոջ ա­ռա­ջից» (Ծնն­դոց 4.16), Տե­րը դեռևս պաշտ­պա­նում էր նրան ո­րո­շա­կի կեր­պով։ Թե ինչ էր ի­րա­կա­նում այդ «նշա­նը» (Ծնն­դոց 4.15), մենք չգի­տենք, սա­կայն ինչ էլ որ այն լի­ներ, դա բա­ցա­ռա­պես Կա­յե­նի հան­դեպ Աստ­ծո ցու­ցա­բե­րած շնոր­հի արդ­ յունք էր։ «­Քո ե­րե­սից ծածկ­ված» (Ծնն­դոց 4.14). ի՞նչ է նշա­նա­կում լի­նել ծածկ­ված Աստ­ծո ե­րե­սից։ Ինչ­պի­սի՜ ող­բեր­գա­կան ի­րա­վի­ճակ ցան­կա­ցած մար­դու հա­մար։ Ո՞րն է այն միակ ճա­նա­պար­հը, որ մենք՝ որ­պես մե­ղա­վոր­ներ, կա­րող ենք խու­սա­փել այս ի­րա­վի­ ճա­կից։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 14

Մարդու չարությունը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 4.17–24 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ժա­ռան­գու­թյուն ու­նե­ցավ Կա­յե­նը, և Կա­յե­նի հան­ցանքն ի՞նչ կերպ ճա­նա­պարհ բա­ցեց մարդ­կու­թյան հա­րա­ճուն չա­րու­թյան հա­մար։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Կա­յե­նի կոռ Ղա­մե­քը հղվում է Կա­յե­նի մեղ­քին իր մեղ­քի հա­մա­ տեքս­տում։ Կա­յե­նի ու Ղա­մե­քի մեղ­քե­րի այս հա­մե­մա­տու­թյու­նը ու­սու­ցո­ղա­կան բնույթ է կրում։ Մինչ Կա­յենն իր սե­փա­կան մեղ­քի մա­ սին պար­զա­պես լռում է, Ղա­մե­քը կար­ծես թե պար­ծե­նում է դրա­նով՝ այն եր­գի տես­քով ներ­կա­յաց­նե­լով (Ծնն­դոց 4.23, 24)։ Մինչ Կա­յե­նը խնդրում է Աստ­ծո ո­ղոր­մու­թյու­նը, Ղա­մե­քը նույ­նը չի ա­նում։ Մինչ Կա­ յե­նից յոթ­նա­պա­տիկ վրեժ է առն­վում, Ղա­մե­քը կար­ծում է, որ այն ի­րե­ նից յո­թա­նա­սուն­յո­թա­պա­տիկ պետք է առն­վի (տե՛ս Ծնն­դոց 4.24)։ Այս ակ­նար­կը ցույց է տա­լիս, որ նա քա­ջա­տեղ­յակ է իր հան­ցան­քից։ Բա­ցի այդ, Կա­յենն ու­ներ ըն­դա­մե­նը մեկ կին (Ծնն­դոց 4.17), Ղա­ մե­քը ներ­կա­յաց­նում է բազ­մակ­նու­թյուն, քա­նի որ Սուրբ Գիր­քը հա­ տուկ նշում է, որ նա «եր­կու կին ա­ռավ ի­րեն» (Ծնն­դոց 4.19)։ Չա­րի այս ուժգ­նա­ցումն ու մե­ծա­րումն ան­կաս­կած կազ­դի Կա­յե­նի հա­ջորդ սե­րունդ­նե­րի վրա։ ­Կա­յե­նի սերն­դի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի ըն­տա­նի­քում տե­ղի ու­նե­ցող չա­րի­քի այս դրվա­գից ան­մի­ջա­պես հե­տո աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տը 30 ­Դաս

ներ­կա­յաց­նում է մի նոր ի­րա­դար­ձու­թյուն, ո­րը հա­կա­սում է Կա­յե­նի սերն­դի միտ­մա­նը։ «Ա­դա­մը կրկին պառ­կեց իր կնոջ հետ» (Ծնն­դոց 4.25), և ծն­վեց Սե­թը, ում ա­նունն ընտ­րում է Ե­վան՝ ցույց տա­լու, որ Աստ­ված «մի ու­րիշ զա­վակ տվեց Ա­բե­լի փո­խա­րեն»։ Ի­րա­կա­նում, Սեթ ան­վան պատ­մու­թյու­նը նա­խոր­դում է Ա­բե­լին։ Սեթ ա­նու­նը բխում է եբ­րա­յե­րեն շիտ բա­յից, ո­րը նշա­նա­կում է «դնել» (Ծնն­դոց 3.15) և ներ­կա­յաց­նում է մե­սիա­կան մար­գա­րեու­թյու­նը։ Մե­ սիան ծնվե­լու է Սե­թի սերն­դից, ուս­տի և­աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­ րը ներ­կա­յաց­նում են Մե­սիա­յի ծննդա­բա­նու­թյու­նը՝ սկսած Սե­թից (Ծնն­դոց 5.3) և նե­րա­ռե­լով Ե­նո­քին (Ծնն­դոց 5.21) ու Մա­թու­սա­ղա­յին և­ա­վար­տե­լով Նո­յով (Ծնն­դոց 6.8)։ «Աստ­ծո որ­դի­նե­րը» (Ծնն­դոց 6.2) ար­տա­հայ­տու­թյու­նը վե­րա­բե­ րում է Սե­թի սերն­դին, քա­նի որ նրանք ստեղծ­ված են, որ­պես­զի պահ­ պա­նեն Աստ­ծո պատ­կե­րը (Ծնն­դոց 5.1, 4)։ Մ­յուս կող­մից, «մարդ­կանց աղ­ջիկ­նե­րը» (Ծնն­դոց 6.2) ար­տա­հայ­տու­թյու­նը կար­ծես բա­ցա­սա­ կան ի­մաստ ու­նի՝ հա­կադ­րե­լով Աստ­ծո և մար­դու պատ­կե­րը կրող մարդ­կանց զա­վակ­նե­րին։ Եվ հենց այս «մարդ­կանց աղ­ջիկ­նե­րի» ազ­դե­ցու­թյան տակ է, որ Աստ­ծո որ­դի­ներն «ի­րենց հա­վա­նած­նե­րից կին էին առ­նում ի­րենց հա­մար» (Ծնն­դոց 6.2)։ Սա ցույց է տա­լիս այն սխալ ու­ղին, ո­րով մարդ­կու­թյունն ա­ռաջ էր շարժ­վում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 6.1–5 հա­մար­նե­րը։ Մեղ­քից բխող այ­լա­սեր­ ման ինչ­պի­սի՜ հզոր վկա­յու­թյուն։ Ին­չո՞ւ պետք է ա­նենք ա­մեն հնա­րա­վորն Աստ­ծո զո­րու­թյամբ, որ­պես­զի ար­մա­տա­խիլ ա­նենք մեղ­քը մեր կյան­քից։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 15

Հետագա ուսումնասիրության համար «Ե­նոքն Աստ­ծու ա­ռաջ քայ­լեց» (Ծնն­դոց 5.22, 24) կրկնվող ար­ տա­հայ­տու­թյու­նը նշա­նա­կում է Աստ­ծո հետ մտե­րիմ և­ ա­մե­նօր­յա հա­ղոր­դակ­ցու­թյուն։ Աստ­ծո հետ Ե­նո­քի անձ­նա­կան փոխ­հա­րա­բե­ րու­թյունն այն­քան յու­րա­հա­տուկ էր, որ «Աստ­ված նրան վերց­րեց» (Ծնն­դոց 5.24)։ Այ­դու­հան­դերձ, այս վեր­ջին ար­տա­հայ­տու­թյու­նը ե­զա­ կի է Ա­դա­մի ծննդա­բա­նու­թյան մեջ և բ­նավ չի պաշտ­պա­նում այն գա­ ղա­փա­րը, որ մահ­վա­նից ան­մի­ջա­պես հե­տո կա կյանք դրախ­տում այն մարդ­կանց հա­մար, ով­քեր «քայ­լում են Աստ­ծո ա­ռաջ»։ Ու­շադ­ րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ Նո­յը ևս քայ­լեց Աստ­ծո ա­ռաջ (Ծնն­դոց 6.9) ­Դաս

31

և մա­հա­ցավ, ինչ­պես մնա­ցած բո­լոր մար­դիկ՝ նե­րառ­յալ Ա­դամն ու Մա­թու­սա­ղան։ Հե­տաքր­քիր է նաև այն, որ այս յու­րա­հա­տուկ շնորհն ար­դա­րաց­նե­լու հա­մար ոչ մի պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն չի բեր­վում։ «Ե­նո­քը դար­ձավ ար­դա­րու­թյան քա­րո­զիչ՝ մարդ­կանց ի­մաց­նե­լով այն, ինչն Աստ­ված հայտ­նել էր ի­րեն»։ Աստ­ծուց վա­խե­ցող մար­դիկ ո­րո­նում էին այս սուրբ մար­դուն, որ­պես­զի նրա­նից լսեին ցու­ցում­ներ, և նա ի­րենց հա­մար ա­ղո­թեր։ Նա նաև աշ­խա­տում էր լայն զանգ­ված­ նե­րի հա­մար՝ Աստ­ծո լու­րը տա­նե­լով բո­լոր նրանց, ով­քեր կա­մե­նում էին լսել նա­խազ­գու­շաց­ման խոս­քը։ Նրա աշ­խա­տան­քը չէր սահ­մա­ նա­փակ­վում միայն Սե­թի սերն­դի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րով։ Այն երկ­րում, ուր Կա­յե­նը փոր­ձում էր փախ­չել աստ­վա­ծա­յին Ներ­կա­յու­թյու­նից, Աստ­ծո մար­գա­րեն հայտ­նի դարձ­րեց այն հիաս­քանչ տե­սա­րան­նե­րը, ո­րոնք ան­ցել էին իր աչ­քի առջևով։ «Ա­հա, - հայ­տա­րա­րում էր նա, Տե­րը գա­լիս է իր բյու­րա­վոր սրբե­րով, որ բո­լո­րին դա­տաս­տան ա­նի և հան­դի­մա­նի բո­լոր ամ­բա­րիշտ­նե­րին ի­րենց այն գոր­ծե­րի հա­մար, որ ամ­բարշ­տու­թյամբ գոր­ծե­ցին»։ Հու­դա 14, 15»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­ պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 86։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ին­չո՞ւ Կա­յենն սպա­նեց իր եղ­բո­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Էլ­լի Վի­զե­լի հետև­ յալ մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը. «Ին­չո՞ւ նա դա ա­րեց։ Մի­գու­ցե ցան­կա­ նում էր մնալ ըն­տա­նի­քի միակ ե­րե­խան, իսկ ծնող­նե­րի մա­հից հե­տո՝ միակ տղա­մար­դը։ Միա­կը ինչ­պես Աստ­ված և մի­գու­ցե միա­կը՝ Աստ­ծո փո­խա­րեն։ … Կա­յե­նը սպա­նեց, որ­պես­զի դառ­նա Աստ­ված։ … Ցան­կա­ցած մարդ, ով ի­րեն Աստ­ծո տեղն է դնում, ի վեր­ջո դառ­նում է մար­դաս­պան»։ Էլ­լի Վի­զել, Աստ­ծո լրա­բեր­ներ. աստ­վա­ծաշնչ­յան պատ­կեր­ներ և լե­գենդ­ներ (Նյու Յորք, Րան­դոմ Հաուս, 1976), էջ 58։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք զգու­շա­նալ, որ­պես­զի մեր մեջ չփայ­փա­յենք Կա­յե­նի դիր­քո­րո­շու­մը, նույ­նիսկ ե­թե եր­բեք մար­դաս­պա­նու­թյուն չգոր­ծենք։ 2. Հա­մե­մա­տե՛ք ջրհե­ղե­ղից ա­ռաջ ապ­րող մարդ­կանց (Ծնն­դոց 5) և նա­հա­պետ­նե­րի կյան­քի տևո­ղու­թյու­նը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք բա­ ցատ­րել մար­դու կյան­քի տևո­ղու­թյան այ­սաս­տի­ճան կրճա­տու­մը։ Ինչ­պե՞ս է այս դե­գե­նե­րա­ցիան հա­կա­սում ժա­մա­նա­կա­կից դար­ վի­նիզ­մի նա­խա­պայ­ման­նե­րի­ն։

32 ­Դաս

­ԴԱՍ 4 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 16–22

ՋՐՀԵՂԵՂԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 6.13–7.10, Բ Պետ­րոս 2.5–9, Ծնն­դոց 7, Հռո­մեա­ցի­ նե­րին 6.1–6, Սաղ­մոս­ներ 106.4, Ծնն­դոց 8, Ծնն­դոց 9.1–17։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Մար­դու Որ­դու գա­լուս­տը կլի­նի Նո­յի օ­րե­րի պես» (­Մատ­ թեոս 24.37)։ «­Տե­րը տե­սավ, որ մարդ­կանց չա­րու­թյու­նը շա­տա­ցել է երկ­րի վրա, և նրանց սրտի խոր­հուրդ­ներն ու բո­լոր գա­ղա­փար­նե­րը չար էին մշտա­պես» (Ծնն­դոց 6.5)։ «­Տե­սավ» բա­յը (Ծնն­դոց 6.5) ըն­թեր­ ցո­ղին վե­րա­դարձ­նում է Աստ­ծո սկզբնա­կան ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան յու­րա­քանչ­յուր փու­լին։ Սա­կայն այն, ինչ Աստ­ված տես­նում է այժմ թով-ի («բա­րի») փո­խա­րեն, ռա («չար») է (Ծնն­դոց 6.5)։ Ա­սես Աստ­ ված զղջում է, որ ստեղ­ծել է աշ­խար­հը, որն այժմ լի է ռա­յով (Ծնն­դոց 6.6, 7)։ Սա­կայն, այ­դու­հան­դերձ, Աստ­ծո զղջու­մը պա­րու­նա­կում է փրկու­ թյան տար­րեր ևս։ «Զղ­ջալ» բա­ռի եբ­րա­յե­րեն հա­մար­ժե­քը (նա­խամ) հան­դի­պում է Նո­յի ան­վան մեջ (­Նոախ), ին­չը նշա­նա­կում է «մխի­թա­ րու­թյուն» (Ծնն­դոց 5.29)։ Ուս­տի, այս չա­րու­թյա­նը տրված Աստ­ծո ար­ձա­գանքն ու­նի եր­կու տե­սանկ­յուն։ Այն պա­րու­նա­կում է ար­դա­րա­ դա­տու­թյան սպառ­նա­լիք, ո­րը ո­մանց հա­մար կոր­ծա­նում է, և սա­կայն Նրա պա­տաս­խա­նը խոս­տա­նում է մխի­թա­րու­թյուն ու ո­ղոր­մու­թյուն, ո­րը տա­նում է փրկու­թյան մյուս­նե­րին։ Այս «կրկնա­կի ձայնն» ար­դեն լսվել էր Կա­յե­նի ու Ա­բե­լի/­Սե­թի դեպ­ քում, և­այն կրկնվում է Սե­թի («Աստ­ծո որ­դի­նե­րը») և Կա­յե­նի («մար­ դու որ­դի­նե­րը») սե­րունդ­նե­րի միջև ե­ղած հա­կադ­րու­թյան մի­ջո­ցով։ Այժմ մենք կրկին լսում ենք, թե ինչ­պես է Աստ­ված տար­բե­րա­կում Նո­ յին և մ­նա­ցած մարդ­կու­թյա­նը։

­Դաս

33

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 17

Նախապատրաստություն ջրհեղեղին ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 6.13–7.10 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ դաս կա­րող Կ ենք քա­ղել վաղ մարդ­կու­թյան այս հրա­շա­լի պատ­մու­թյու­նից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ­պես և Դա­նիե­լը, Նո­յը մար­գա­րե է, ով կան­խա­գու­շա­կում է աշ­խար­հի վեր­ջը։ «­Տա­պան» բա­ռի եբ­րա­յե­րեն հա­մար­ժե­քը (տէ­վա) (Ծնն­դոց 6.14) այն նույն ե­գիպ­տա­կան հազ­վա­դեպ փո­խա­ռու­թյունն է, որն օգ­տա­գործ­վում էր այն «տա­պա­նա­կը» նկա­րագ­րե­լու հա­մար, ո­րում թաքց­րին մա­նուկ Մով­սե­սին, ում կյան­քը պահ­պան­վեց, որ­ պես­զի նա հե­տա­գա­յում փրկեր Իս­րա­յե­լը Ե­գիպ­տո­սի գե­րու­թյու­նից (Ելք 2.3)։ Բա­ցի այդ, ո­մանք տա­պա­նի ընդ­հա­նուր կա­ռուց­ված­քում զու­գա­ հեռ­ներ են տե­սել խո­րա­նի տա­պա­նա­կի հետ (Ելք 25.10)։ Այն­պես, ինչ­պես ջրհե­ղե­ղի տա­պա­նը հնա­րա­վո­րու­թյուն կտա մարդ­կա­յին ցե­ ղի շա­րու­նա­կու­թյա­նը, այդ­պես էլ ուխ­տի տա­պա­նա­կը, ո­րը Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյան նշանն է Իր ժո­ղովր­դի մեջ (Ելք 25.22), ցույց է տա­լիս Իր ժո­ղովր­դի հա­մար ար­վող Աստ­ծո փրկու­թյան գոր­ծը։ «­Նոյն ա­րեց ա­մե­նը, ինչ Աստ­ված պատ­վի­րել էր նրան. այդ­պես ա­րեց» (Ծնն­դոց 6.22) ար­տա­հայ­տու­թյու­նը եզ­րա­փա­կում է նա­խա­ պատ­րաս­տա­կան բա­ժի­նը։ «Ա­րեց» ա­սա բա­յը, ո­րը վե­րա­բե­րում է Նո­յի գոր­ծո­ղու­թյա­նը, ինչ-որ ի­մաս­տով պա­տաս­խան է «շի­նել» ա­սա բա­յի, ո­րը հան­դի­պում է Աստ­ծո պատ­վե­րի մեջ բաժ­նի սկզբում (Ծնն­դոց 6.14) և կրկն­վում է հինգ ան­գամ (Ծնն­դոց 6.14–16)։ Աստ­ծո պատ­վե­րի և Նո­յի պա­տաս­խա­նի միջև այս կա­պը են­թադ­րում է Նո­յի բա­ցար­ձակ հնա­զան­դու­թյու­նը նրան, ինչ Աստ­ված նրան պատ­վի­րել էր ա­նել (ա­սա)։ Հե­տաքրք­րա­կան է նաև, որ այս ար­տա­հայ­տու­թյունն օգ­տա­գործ­վում է նաև ուխ­տի տա­պա­նա­կը կա­ռու­ցե­լու հա­մա­տեքս­ տում (Ելք 39.32, 42, Ելք 40.16)։ «Աստ­ված Նո­յին տրա­մադ­րեց տա­պա­նի ճշգրիտ չափ­սե­րը, ինչ­ պես նաև այն կա­ռու­ցե­լու վե­րա­բեր­յալ հստակ ցու­ցում­ներ ա­մե­նայն ման­րա­մաս­նու­թյամբ։ Մարդ­կա­յին ի­մաս­տու­թյու­նը չէր կա­րող հո­րի­ նել այս­քան հզոր ու դի­մաց­կուն կա­ռույց։ Դրա նա­խագ­ծողն Աստ­ված էր, իսկ կա­ռու­ցո­ղը՝ Նո­յը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ ներ, էջ 92։ 34 ­Դաս

Եվ կրկին, եր­կու «տա­պան­նե­րի» միջև գո­յու­թյուն ու­նե­ցող զու­ գա­հե­ռը վե­րա­հաս­տա­տում է դրանց ընդ­հա­նուր փրկագ­նող գոր­ծա­ ռույ­թը։ Այս­պի­սով Նո­յի հա­վա­տար­մու­թյու­նը նկա­րագր­վում է որ­պես Աստ­ծո փրկու­թյան ծրագ­րի մի մաս։ Նո­յը փրկվեց, պար­զա­պես ո­րով­ հետև նա հա­վա­տով ա­րեց այն ա­մե­նը, ինչ Աստ­ված ի­րեն պատ­վի­ րեց ա­նել (տե՛ս Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 11.7)։ Նա հա­վա­տի վաղ օ­րի­նակ է, ո­րը դրսևոր­վում է հնա­զան­դու­թյան մեջ, միակ հա­վա­տը, որն ըն­դու­ նե­լի է (­Հա­կո­բոս 2.20)։ Կարճ ա­սած, թեև Նո­յը «շնորհ գտավ Տի­րոջ ա­ռաջ» (Ծնն­դոց 6.8), նա հա­վա­տար­մո­րեն և հ­նա­զան­դո­րեն կա­տա­րեց Աստ­ծո բո­ լոր պատ­վեր­նե­րը ի­րեն ար­դեն տրված այս շնոր­հին ի պա­տաս­խան։ Արդ­յո՞ք սա չպետք է գոր­ծի նաև մեր դեպ­քում։ ­Կար­դա­ցե՛ք Բ Պետ­րոս 2.5–9 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ միայն Նո­յի ըն­ տա­նի­քը փրկվեց։ Մենք՝ որ­պես աշ­խար­հին գա­լիք դա­տաս­տա­նի մա­սին զգու­շաց­նող­ներ, ի՞նչ դաս կա­րող ենք քա­ղել Նո­յի պատ­ մու­թյու­նից մեր դե­րի վե­րա­բեր­յալ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 18

Ջրհեղեղը որպես իրադարձություն Ա­սա՝ «ա­նել» բա­յը, ո­րը վե­րա­բե­րում է Նո­յի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին, կարևոր բառ է նաև Ծնն­դոց գրքում ներ­կա­յաց­վող Ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյան պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում (Ծնն­դոց 1.7, 16, 25, 26, 31, Ծնն­դոց 2.2)։ Նո­յի հնա­զան­դու­թյունն Աստ­ծուն նույ­նաց­վում է Աստ­ծո ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան հետ։ Ի՞նչ է մեզ տա­լիս այս կա­պը։ Ջր­հե­ղե­ղի մի­ջո­ցով Աստ­ված ցույց տվեց ոչ միայն Իր բար­կու­թյու­նը, այլև Իր փրկու­թյու­ նը։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 7-րդ գ­լու­խը։ Ին­չո՞ւ է ջրհե­ղե­ղի նկա­րագ­ րու­թյու­նը մեզ հի­շեց­նում ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը։ Ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել այս եր­կու ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի միջև ե­ղած զու­գա­հեռ­նե­րից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ջր­հե­ղե­ղի մա­սին պատ­մող տեքս­տի ու­շա­դիր ըն­թեր­ցա­նու­ թյու­նը բա­ցա­հայ­տում է, որ օգ­տա­գործ­ված են շատ բա­ռեր ու ար­ տա­հայ­տու­թյուն­ներ, ո­րոնք հան­դի­պում են ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ­Դաս

35

պատ­մու­թյան մեջ. «յոթ» (Ծնն­դոց 7.2, 3, 4, 10, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­ դոց 2.1–3 հա­մար­նե­րի հետ), «ա­րու և­ էգ» (Ծնն­դոց 7.2, 3, 9, 16, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.27 հա­մար­նե­րի հետ), «ըստ ի­րենց տե­սա­ կի» (Ծնն­դոց 7.14, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.11, 12, 21, 24, 25 հա­ մար­նե­րի հետ), «ա­նա­սուն», «թռչուն», «սո­ղուն­ներ» (տե՛ս Ծնն­դոց 7.8, 14, 21, 23, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.24, 25 հա­մար­նե­րի հետ), և «կյան­քի շունչ» (Ծնն­դոց 7.15, 22, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 2.7 հա­ մար­նե­րի հետ)։ Այ­նու­հետև ջրհե­ղե­ղի պատ­մու­թյունն ինչ-որ կերպ հի­շեց­նում է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյու­նը։ Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­ թյան հետ այս նմա­նու­թյուն­նե­րը բա­ցա­հայ­տում են, որ այն Աստ­վա­ ծը, Ով ա­րա­րում է, այն նույն Աստ­վածն է, Ով կոր­ծա­նում է (Բ Օ­րենք 32.39)։ Սա­կայն այս նմա­նու­թյուն­նե­րը նաև հույ­սի լուր են պա­րու­նա­ կում. ջրհե­ղե­ղը միտ­ված է լի­նե­լու մի նոր ա­րար­չա­գոր­ծու­թյուն, ո­րը դուրս է գա­լիս ջրե­րից ու տա­նում դե­պի նոր գո­յու­թյան։ Ջ­րե­րի շար­ժու­մը ցույց է տա­լիս, որ «ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան» այս ի­րա­դար­ձու­թյունն ի­րա­կա­նում հե­տա­դար­ձում է Ծնն­դոց 1-ին գլխում ներ­կա­յաց­ված ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը։ Հա­կա­ռակ Ծնն­դոց 1-ին գլխի, ո­րը նկա­րագ­րում է հաս­տա­տու­թյան տակ ե­ղած ջրե­րի բա­ժա­նու­մը տա­րա­ծու­թյան վրա ե­ղած ջրե­րից (Ծնն­դոց 1.7)՝ ջրհե­ղե­ղը նե­րա­ռում է դրանց վե­րա­միա­վո­րու­մը, երբ մեծ ան­դուն­դի բո­լոր աղբ­յուր­նե­րը ժայթ­քում են (Ծնն­դոց 7.11)։ Այս գոր­ծըն­թա­ցը փո­խան­ցում է պա­րա­դոք­սա­յին լուր. Աստ­ված պետք է կոր­ծա­նի նախ­կի­նը, որ­պես­զի հնա­րա­վոր լի­նի նոր ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյու­նը։ Նոր երկ­րի ա­րա­րու­մը պա­հան­ջում է հնի կոր­ծա­նու­ մը։ Ջր­հե­ղե­ղի ի­րա­դար­ձու­թյու­նը ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում աշ­խար­հի ա­պա­գա փրկու­թյան նա­խա­տիպն է. «­Տե­սա նոր եր­կինք ու նոր եր­ կիր, ո­րով­հետև ա­ռա­ջին եր­կինքն ու եր­կիրն ան­ցան» (­Հայտ­նու­թյուն 21.1, հա­մե­մա­տե՛ք Ե­սա­յի 65.17 հա­մա­րի հետ)։ Ի՞ն­չը մեր մեջ պետք է կոր­ծան­վի, որ­պես­զի նո­րո­վի վերս­տեղծ­վի (տե՛ս Հռո­մեա­ցի­նե­րին 6.1–6)։­ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 19

Ջրհեղեղի ավարտը Ծնն­դոց 7.22–24 հա­մար­նե­րը նկա­րագ­րում են ջրե­րի ան­հաղ­թա­ հա­րե­լի ու հա­մա­պար­փակ ազ­դե­ցու­թյու­նը, ո­րոնք ջնջե­ցին «երկ­րի 36 ­Դաս

ե­րե­սին գտնվող ա­մեն էակ» (Ծնն­դոց 7.23) և «երկ­րի վրա հար­յուր հի­ սուն օր բարձ­րա­ցած մնա­ցին» (Ծնն­դոց 7.24)։ Հենց այս լիա­կա­տար ոչն­չաց­ման ու հու­սա­հա­տու­թյան ֆո­նին էր, որ «Աստ­ված հի­շեց» (Ծնն­դոց 8.1)։ Այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը ջրհե­ղե­ղի մա­սին պատ­մու­ թյան հենց կենտ­րո­նում է, ին­չը ցույց է տա­լիս, որ այս գա­ղա­փա­րը ջրհե­ղե­ղի պատ­մու­թյան գլխա­վոր լուրն է։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 8.1 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում, որ Աստ­ված «հի­շեց» Նո­յին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Զա­խար «հի­շել» բա­յը չի նշա­նա­կում, որ Աստ­ված մո­ռա­ցել էր, այն ա­վե­լի շատ մտա­վոր գոր­ծո­ղու­թյան մա­սին է։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­տեքս­տում «Աստ­ված հի­շեց» ար­տա­հա­տու­թյու­նը նշա­նա­կում է Աստ­ծո տված խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցում և հա­ճախ վե­րա­բե­րում է փրկու­թյա­նը (տե՛ս Ծնն­դոց 19.29)։ Ջր­հե­ղե­ղի հա­մա­տեքս­տում «Աստ­ված հի­շեց» նշա­նա­կում է, որ ջրե­րը «դա­դա­րե­ցին» (Ծնն­դոց 8.2), և­որ Նո­յը շու­տով կա­րո­ղա­նա­լու էր տա­պա­նից դուրս գալ (Ծնն­ դոց 8.16)։ Թեև Նո­յը դեռևս չու­ներ տա­պա­նից դուրս գա­լու հրա­հանգ, նա նա­խա­ձեռ­նու­թյունն իր վրա է վերց­նում և նախ դուրս է թող­նում ագ­ ռա­վին, այ­նու­հետև ա­ղավ­նուն՝ ի­րա­վի­ճակն ստու­գե­լու նպա­տա­կով։ Ի վեր­ջո, երբ ա­ղավ­նին չի վե­րա­դառ­նում, նա հաս­կա­նում է, որ «երկ­ րի մա­կե­րե­սը ցա­մա­քել էր». և «­Նո­յը տա­պա­նի ծած­կը բա­ցեց և նա­ յեց» (Ծնն­դոց 8.13)։ Նո­յի վար­քա­գի­ծը մեզ հա­մար լի է գործ­նա­կան դա­սե­րով։ Մի կող­ մից այն մեզ սո­վո­րեց­նում է վստա­հել Աստ­ծուն, ե­թե նույ­նիսկ Նա մեզ հետ ուղ­ղա­կիո­րեն չի խո­սում, մյուս կող­մից էլ հա­վա­տը չի նսե­մաց­ նում մտա­ծե­լու ու­նա­կու­թյունն ու ստու­գե­լու նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը։ Հա­վա­տը չի բա­ցա­ռում մտա­ծե­լու, ո­րո­նե­լու և սո­վո­րա­ծի ճշմար­տա­ ցիու­թյունն ստու­գե­լու ու­նա­կու­թյու­նը։ Եվ այ­դու­հան­դերձ, Նո­յը տա­պա­նից դուրս է գա­լիս միայն այն ժա­ մա­նակ, երբ Աստ­ված վեր­ջա­պես նրան ա­սում է դուրս գալ (Ծնն­դոց 8.15–19)։ Այլ խոս­քե­րով, նույ­նիսկ երբ Նո­յը գի­տի, որ ար­դեն ա­պա­ հով է տա­պա­նից դուրս գա­լու հա­մար, նա, միև­նույն է, ա­պա­վի­նում է Աստ­ծուն և ս­պա­սում է Նրա կող­մից տրվող նշա­նին։ Իսկ մինչ այդ նա պար­զա­պես համ­բե­րա­տա­րու­թյամբ սպա­սում է տա­պա­նի ներ­ սում։ «­Քա­նի որ նա տա­պան էր մտել Աստ­ծո հրա­հան­գով, դրա­նից ­Դաս

37

դուրս գա­լու հա­մար ևս յու­րա­հա­տուկ հրա­հան­գի էր սպա­սում։ … Վեր­ջա­պես երկն­քից հրեշ­տակ է իջ­նում, բա­ցում է ծան­րա­քաշ դուռն ու հրա­վի­րում նա­հա­պե­տին ու նրա ըն­տա­նի­քին դուրս գալ և­ի­րենց հետ դուրս բե­րել ա­մեն կեն­դա­նի շունչ»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 105։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 8.1, Ծնն­դոց 19.29 և Սաղ­մոս­ներ 106.4 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում «Աստ­ված հի­շեց» ար­տա­հայ­ տու­թյու­նը։ Ի՞նչ է այս ճշմար­տու­թյու­նը նշա­նա­կում մեզ հա­մար այժմ, այ­սինքն ինչ­պե՞ս է Աստ­ված ձեզ ցույց տվել, որ «հի­շում է» ձեզ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 20

Ուխտը. մաս առաջին Այժմ ժա­մա­նակն է, որ խոս­տաց­ված ուխտն ի­րա­կա­նա­նա։ «­Սա­կայն Իմ ուխ­տը կհաս­տա­տեմ քեզ հետ, և տա­պան կմտնես դու, և քեզ հետ՝ քո որ­դի­նե­րը, քո կի­նը և քո որ­դի­նե­րի կա­նայք» (Ծնն­դոց 6.18)։ Հա­կա­ռակ կոր­ծա­նե­լու աստ­վա­ծա­յին սպառ­նա­լի­քին (Ծնն­դոց 6.17)՝ այս ուխ­տը կյան­քի խոս­տում է։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 8.20 հա­մա­րը։ Տա­պա­նից դուրս գա­լուն պես ա­ռա­ջինն ի՞նչ ա­րեց Նո­յը և­ին­չո՞ւ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ­պես Ա­դամն ու Ե­վան, ո­րոնք, ան­կաս­կած, երկր­պա­գում էին Աստ­ծուն շա­բաթ օ­րը՝ ա­րա­չա­գոր­ծու­թյան վեց օ­րե­րից ան­մի­ջա­պես հե­տո, Նո­յը երկր­պա­գեց Աստ­ծուն ջրհե­ղե­ղից ան­մի­ջա­պես հե­տո, որն ինք­նին մեկ այլ ա­րար­չա­գոր­ծու­թյուն էր։ Սա­կայն երկր­պա­գու­թյան ներ­կա­յաց­ված եր­կու ձևե­րի միջև տար­բե­րու­թյուն կա։ Ի տար­բե­րու­ թյուն Ա­դա­մի ու Ե­վա­յի, ո­րոնք երկր­պա­գում էին Տի­րոջն ուղ­ղա­կիո­ րեն՝ Նոյն ստիպ­ված էր դի­մել զո­հա­բե­րու­թյան օգ­նու­թյա­նը։ Այս­տեղ ա­ռա­ջին ան­գամ Սուրբ Գր­քում խոս­վում է զո­հա­սե­ղա­նի մա­սին։ Զո­հը «ող­ջա­կեզ» էր (օ­լա)՝ ա­մե­նա­հին ու ա­մե­նա­տա­րած­ված զո­հա­բե­րու­ թյան ձևը։ Նո­յի հա­մար այս զո­հա­բե­րու­թյու­նը ե­րախ­տա­գի­տու­թյան ըն­ծա էր (հա­մե­մա­տե՛ք Թվեր 15.1–11 հա­մար­նե­րի հետ), ո­րը նա մա­ տու­ցեց, որ­պես­զի ար­տա­հայ­տի իր ե­րախ­տա­գի­տու­թյունն առ Ա­րա­ րի­չը, Ով փրկել էր ի­րեն։ 38 ­Դաս

­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 9.2–4 հա­մար­նե­րը։ Ջր­հե­ղեղն ինչ­պե՞ս ազ­ Կ դեց մարդ­կու­թյան սննդա­կար­գի վրա։ Աստ­ծո կող­մից դրված սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րի հետևում ի՞նչ սկզբունք կա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ջր­հե­ղե­ղի պատ­ճա­ռով բու­սա­կան կե­րա­կուր­ներն այլևս այն չա­ փով հա­սա­նե­լի չէին, ինչ­քան նախ­կի­նում։ Ուս­տի Աստ­ված մարդ­կանց թույլ տվեց կեն­դա­նու միս ու­տել։ Սնն­դա­կար­գի այս փո­փո­խու­թյու­նը կեն­դա­նի­նե­րի ու մարդ­կանց փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում փո­փո­ խու­թյուն­նե­րի հան­գեց­րեց, ո­րը տար­բեր­վում էր այն հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րից, ո­րոնք մար­դիկ ու կեն­դա­նի­ներն ու­նեին սկզբնա­կան ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ժա­մա­նակ։ Ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան մեջ մար­դիկ ու կեն­դա­նի­ներն ու­նեին միև­նույն բու­սա­կան սննդա­ կար­գը և միմ­յանց հա­մար սպառ­նա­լիք չէին ներ­կա­յաց­նում։ Ջր­հե­ ղե­ղից հե­տո կեն­դա­նի­նե­րին սննդի հա­մար սպա­նելն իր հետ բե­րեց վա­խի ու սար­սա­փի հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ (Ծնն­դոց 9.2)։ Երբ մար­դիկ ու կեն­դա­նի­ներն սկսե­ցին միմ­յանց ու­տել, բնա­կա­նա­բար, նրանց հա­ րա­բե­րու­թյուն­ներն այլևս այն­պի­սին չէին, ինչ­պի­սի հա­րա­բե­րու­թյուն­ ներ նրանք վա­յե­լում էին Ե­դե­մի պար­տե­զում։ Այ­դու­հան­դերձ, Աստ­ծո հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյունն ու­ներ եր­կու սահ­մա­նա­փա­կում։ Ա­ռա­ջի­նը, ոչ բո­լոր կեն­դա­նի­ներն էին ու­տե­լու հա­մար պի­տա­նի։ Ա­ռա­ջին սահ­մա­նա­փա­կու­մը են­թադր­վում էր «մա­ քուր և­ ան­մա­քուր» կեն­դա­նի­նե­րի տար­բե­րակ­ման մեջ, ին­չը ա­րար­ չա­գոր­ծու­թյան կար­գի մի մասն էր կազ­մում (տե՛ս Ծնն­դոց 8.19, 20, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.21, 24 հա­մար­նե­րի հետ)։ Երկ­րոր­դը, ո­րը բա­ ցա­հայտ էր ու նոր, ար­յան օգ­տա­գոր­ծու­մից ձեռն­պահ մնալն էր, քա­ նի որ կյանքն ար­յան մեջ էր (Ծնն­դոց 9.4)։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 21

Ուխտը. մաս երկրորդ ­ ար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 8.21–9.1 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է կյան­քի պահ­ Կ պան­ման հար­ցում Աստ­ծո հանձ­նա­ռու­թյան նշա­նա­կու­թյու­նը: Ինչ­պե՞ս է Աստ­ծո օրհ­նու­թյու­նը կա­տա­րում այդ պար­տա­վո­րու­ թյու­նը: ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ­Դաս

39

Կ­յան­քը պահ­պա­նե­լու Աստ­ծո հանձ­նա­ռու­թյու­նը շնոր­հի ցու­ցա­ բե­րում էր, այն ոչ մի կերպ մար­դու ար­ժա­նիք­նե­րի արդ­յունք չէր։ Աստ­ված ո­րո­շում կա­յաց­րեց պահ­պա­նել կյան­քը երկ­րի վրա ի հե­ ճուկս մար­դու չա­րու­թյան (Ծնն­դոց 8.21)։ Ծնն­դոց 8.22 հա­մա­րը տա­ռա­ցիո­րեն ա­սում է. «Երկ­րի կյան­քի բո­լոր օ­րե­րում», այ­սինքն այն­քան ժա­մա­նակ, որ­քան մեր ներ­կա­յիս երկ­րա­գուն­դը գո­յու­թյուն կու­նե­նա, ե­ղա­նակ­նե­րը կհա­ջոր­դեն միմ­յանց, և կ­յան­քը կպահ­ պան­վի։ Կարճ ա­սած, Աստ­ված չհրա­ժար­վեց Իր ա­րար­չա­գոր­ծու­ թյու­նից։ Ի­րա­կա­նում, հա­ջորդ հա­մա­րը, ո­րը խո­սում է Աստ­ծո օրհ­նու­թյուն­ նե­րի մա­սին, վե­րա­դարձ­նում է մեզ դե­պի սկզբնա­կան ա­րար­չա­գոր­ ծու­թյուն իր օրհ­նու­թյուն­նե­րով (Ծնն­դոց 1.22, 28, Ծնն­դոց 2.3)։ Ինչ-որ ի­մաս­տով Տե­րը մարդ­կու­թյանն ա­մեն ինչ նո­րից սկսե­լու հնա­րա­վո­ րու­թյուն էր տա­լիս։ ­Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 9.8–17 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է ծիա­ծա­նի նշա­ նա­կու­թյու­նը։ Այս «ուխ­տի նշա­նը» (Ծնն­դոց 9.13) ի՞նչ կապ ու­նի ուխ­տի մեկ այլ նշա­նի՝ շա­բա­թի հետ: ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ «­Հաս­տա­տում եմ իմ ուխ­տը» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը կրկնվում է ե­րեք ան­գամ (Ծնն­դոց 9.9, 11, 17)՝ մատ­նան­շե­լով Աստ­ծո սկզբնա­ կան խոստ­ման (Ծնն­դոց 6.18) գա­գաթ­նա­կետն ու ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Հետևե­լով նա­խոր­դող բաժ­նին, ո­րը զու­գա­հեռ է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան վե­ցե­րորդ օր­վան, այս բա­ժի­նը զու­գա­հեռ է ա­րա­չա­գոր­ծու­թյան յո­թե­ րորդ օր­վան՝ շա­բա­թին։ Տեքս­տում «ուխտ» բա­ռի յոթ ան­գամ կրկնու­ թյու­նը հղում է շա­բա­թին։ Ինչ­պես և շա­բա­թը, ծիա­ծա­նը ուխ­տի նշանն է (Ծնն­դոց 9.13, 14, 16, հա­մե­մա­տե՛ք Ելք 31.12–17 հա­մար­նե­ րի հետ)։ Բա­ցի այդ, ինչ­պես և շա­բա­թը, ծիա­ծանն ու­նի հա­մընդ­հա­ նուր տա­րած­վա­ծու­թյուն, այն կի­րա­ռե­լի է ամ­բողջ աշ­խար­հի հա­մար։ Ինչ­պես որ շա­բա­թը՝ որ­պես ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան նշան, բո­լո­րի հա­ մար է աշ­խար­հի բո­լոր ծայ­րե­րում, նույն կերպ խոս­տու­մը, որ այլևս հա­մաշ­խար­հա­յին ջրհե­ղեղ չի լի­նի, ևս բո­լո­րի հա­մար է աշ­խար­հի բո­լոր ծայ­րե­րում։ ­Հա­ջորդ ան­գամ, երբ ծիա­ծան տես­նեք, խոր­հե՛ք մեզ տված Աստ­ ծո բո­լոր խոս­տում­նե­րի մա­սին։ Ին­չո՞ւ կա­րող ենք վստա­հել այդ խոս­տում­նե­րին, և­ ինչ­պե՞ս է ծիա­ծա­նը ցույց տա­լիս, որ կա­րող ենք վստա­հել դրանց։ 40 ­Դաս

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 22

Հետագա ուսումնասիրության համար Ջր­հե­ղե­ղից ա­ռաջ ապ­րող և մեր օ­րե­րի մարդ­կանց մտա­ծե­լա­կեր­ պի ու վար­քագ­ծի, ինչ­պես նաև աշ­խար­հի ի­րա­վի­ճա­կի հա­մե­մա­տու­ թյու­նը հատ­կա­պես ու­սու­ցո­ղա­կան է։ Կաս­կած լի­նել չի կա­րող, որ մար­դու չա­րու­թյու­նը նոր բան չէ։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք ջրհե­ղե­ ղից ա­ռաջ և մեր ժա­մա­նակ­նե­րի միջև զու­գա­հեռ­նե­րին։ «Այն մեղ­քե­րը, ո­րոնք նա­խաջր­հե­ղեղ­յան մարդ­կանց վրա բե­րե­ցին Աստ­ծո բար­կու­թյու­նը, ար­դիա­կան են նաև այ­սօր։ Աստ­ծո նկատ­ մամբ երկ­յու­ղը բա­ցա­կա­յում է մարդ­կանց սրտե­րում, իսկ Նրա օ­րեն­ քին վե­րա­բեր­վում են ան­տար­բե­րու­թյամբ ու ար­հա­մար­հան­քով։ Այն սերն­դի աշ­խար­հիկ կեն­սա­կեր­պը հա­մար­յա նույնն էր, ինչ մեր ժա­ մա­նակ­նե­րում ապ­րող մարդ­կան­ցը։ … Աստ­ված չէր դա­տա­պար­տում նա­խաջր­հե­ղեղ­յան մարդ­կանց ու­տե­լու ու խմե­լու հա­մար։ Նրանց մեղ­քը այդ ա­մենն ըն­դու­նելն ու Տ­վո­ղին ե­րախ­տա­գետ չլի­նելն էր, ինչ­ պես նաև ի­րենց ա­խոր­ժա­կին ա­ռանց սահ­ման­նե­րի հա­գուրդ տա­լով ի­րենց տե­սա­կը նսե­մաց­նե­լը։ Նրանք ի­րա­վունք ու­նեին ա­մուս­նա­նա­ լու։ Ա­մուս­նու­թյու­նը սահ­ման­ված էր Աստ­ծո կող­մից, դա ա­ռա­ջին հաս­ տա­տու­թյուն­նե­րից էր, որ Աստ­ված հիմ­նեց։ Նա հա­տուկ ցու­ցում­ներ տվեց այս ա­րա­րո­ղու­թյան վե­րա­բեր­յալ՝ պա­տե­լով այն սրբու­թյամբ և գե­ղեց­կու­թյամբ, սա­կայն այս ցու­ցում­նե­րը մո­ռա­ցու­թյան մատն­վե­ ցին, և­ ա­մուս­նու­թյու­նը այ­լա­սեր­վեց և դար­ձավ կրքե­րին ծա­ռա­յե­լու գոր­ծիք: Նման մի ի­րա­վի­ճակ տի­րում է նաև այ­սօր։ Այն, ինչն ինք­նին օ­րի­նա­կան է, չա­փա­զանց­վում է։ … Խար­դա­խու­թյու­նը, կա­շա­ռա­կե­ րու­թյունն ու գո­ղու­թյու­նը ան­պա­տիժ կեր­պով ծաղ­կում են ինչ­պես վե­րին, այն­պես էլ ստո­րին շեր­տե­րում։ Լ­րագ­րե­րը լեփ-լե­ցուն են մար­ դաս­պա­նու­թյան մա­սին հոդ­ված­նե­րով։ … Ա­նար­խիա­յի ո­գին ներ­թա­ փան­ցում է բո­լոր ազ­գե­րի մեջ, և բռն­կում­նե­րը, ո­րոնք ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ սար­սա­փեց­նում են աշ­խար­հը, ըն­դա­մե­նը մատ­նա­ցույց են ա­նում կրքի ու ա­նօ­րե­նու­թյան զսպված կրա­կը, ո­րը մի օր դուրս կգա վե­րահս­կո­ղու­թյու­նից ու աշ­խար­հը կլցնի վշտով ու դժբախ­տու­ թյամբ։ Նախ­քան ջրհե­ղե­ղը տի­րող ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րը ներ­կա­յաց­վել է Սուրբ Հո­գու կող­մից, մե­ծա­գույն ճշգրտու­թյամբ ներ­կա­յաց­նում է այն ի­րա­վի­ճա­կը, ո­րին մեծ ա­րա­գու­թյամբ մո­տե­նում է ժա­մա­նա­կա­կից հա­սա­րա­կու­թյու­նը։ Նույ­նիսկ այ­սօր, մեր դա­րում, ի­րենց քրիս­տոն­յա հա­մա­րող երկր­նե­րում ա­մեն օր կա­տար­վում են հան­ցանք­ներ, ո­րոնք ­Դաս

41

նույն­քան մռայլ ու սար­սա­փե­լի են, որ­քան այն մեղ­քե­րը, ո­րոնց հա­ մար ոչն­չաց­վե­ցին հին աշ­խար­հի մե­ղա­վոր­նե­րը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­ պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 101, 102։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ի՞նչ ընդ­հա­նուր բնու­թա­գիր ու­նեն ջրհե­ղե­ղից ա­ռաջ ապ­րող ու ժա­մա­նա­կա­կից հա­սա­րա­կու­թյունն­նե­րը։ Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­ նում այս ընդ­հան­րու­թյուն­ներն Աստ­ծո շնոր­հի մա­սին, որ ի հե­ ճուկս այս ա­մե­նի, Նա սի­րում է աշ­խարհն ու դեռևս փոր­ձում է փրկել բո­լոր նրանց, ում կա­րող է։ 2. Ո­րոշ մար­դիկ պնդում են, թե Նո­յի ժա­մա­նակ­նե­րի ջրհե­ղե­ղը տե­ ղա­յին ի­րա­դար­ձու­թյուն է ե­ղել։ Ի՞նչն այն չէ այդ գա­ղա­փա­րի մեջ։ Ե­թե դա ճիշտ լի­ներ, ին­չո՞ւ յու­րա­քանչ­յուր տե­ղա­յին ջրհե­ղեղ (և յու­րա­քանչ­յուր ծիա­ծան) Աստ­ծուն սու­տա­սան կդարձ­նե­ր։

42 ­Դաս

­ԴԱՍ 5 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 23–29

ԲՈԼՈՐ ԱԶԳԵՐՆ ՈՒ ԲԱԲԵԼՈՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 9.18–11.9, Ղու­կաս 10.1, Մատ­թեոս 1.1–17, Ղու­կաս 1.26–33, Սաղ­մոս­ներ 139.7–12, Ծնն­դոց 1.28, Ծնն­դոց 9.1։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Դրա հա­մար այն Բա­բե­լոն կոչ­վեց, ո­րով­հետև այն­տեղ Տե­ րը խառ­նեց ամ­բողջ երկ­րի լե­զուն։ Տե­րը նրանց այն­տե­ղից ցրեց ողջ աշ­խար­հով մեկ» (Ծնն­դոց 11.9)։ Ջր­հե­ղե­ղից հե­տո Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեկ ան­հա­տի՝ Նո­յի վրա կենտ­ րո­նա­նա­լուց շրջվում է դե­պի նրա ե­րեք որ­դի­նե­րը՝ Սե­մը, Քա­մը և Հա­բե­թը։ Քա­մին՝ Քա­նա­նի հո­րը (Ծնն­դոց 10.6, 15), յու­րա­հա­տուկ ու­ շադ­րու­թյուն է հատ­կաց­վում, ո­րը ներ­կա­յաց­նում է «­Քա­նա­նի»՝ խոս­ տաց­ված երկ­րի (Ծնն­դոց 12.5) գա­ղա­փա­րը։ Սա Աբ­րա­հա­մի մա­սին ակն­կա­լիք է, ում օրհ­նու­թյուն­նե­րը կտա­րած­վեն բո­լոր ազ­գե­րի վրա (Ծնն­դոց 12.3)։ Այ­դու­հան­դերձ, սերն­դա­բա­նու­թյու­նը խախտ­վում է Բա­բե­լո­նի աշ­ տա­րա­կով (Ծնն­դոց 11.1–9)։ Եվս մեկ ան­գամ խախտ­վում են Աստ­ծո ծրագ­րե­րը մարդ­կու­թյան հա­մար։ Բո­լոր ազ­գե­րի ծնուն­դը՝ այն, ին­չը պետք է օրհ­նու­թյուն լի­ներ, դառ­նում է մեկ այլ ա­նեծ­քի մեկ այլ ա­ռիթ։ Ազ­գե­րը միա­բան­վում են, որ­պես­զի փոր­ձեն զբա­ղեց­նել Աստ­ծո տե­ղը։ Աստ­ված այս փոր­ձին պա­տաս­խա­նում է դա­տաս­տա­նով, և­ա­ռա­ջա­ ցած շփոթ­մուն­քի պատ­ճա­ռով մար­դիկ ցրվում են աշ­խար­հով մեկ (Ծնն­դոց 11.8)՝ ի­րա­կա­նաց­նե­լով Աստ­ծո «եր­կի­րը լցնե­լու» սկզբնա­ կան ծրա­գի­րը (Ծնն­դոց 9.1)։ Ի վեր­ջո, ի հե­ճուկս մար­դու չա­րու­թյան, Աստ­ված չա­րը վե­րա­ծում է բա­րու. ինչ­պես միշտ, վեր­ջին խոս­քը Նրանն է։ Քա­մի ա­նիծ­վելն իր հոր վրա­նում (Ծնն­դոց 9.21, 22) և շ­փոթ­ված ազ­գե­րի ա­նիծ­վե­լը Բա­ բե­լո­նի աշ­տա­րա­կում (Ծնն­դոց 11.9) ի վեր­ջո ազ­գե­րի հա­մար վե­րած­ վե­լու են օրհ­նու­թյան։

­Դաս

43

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 24

Քամի անիծվելը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 9.18–27 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այս տա­րօ­րի­ նակ պատ­մու­թյան լու­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Նո­յի գոր­ծու­նեու­թյունն իր խա­ղո­ղի այ­գում զու­գա­հեռ է Ա­դա­մի գոր­ծու­նեու­թյա­նը Ե­դե­մի պար­տե­զում։ Այս եր­կու պատ­մու­թյուն­ներն ու­նեն ընդ­հա­նուր լեյտ­մո­տիվ. պտու­ղը ճա­շա­կե­լուց հե­տո մեր­կու­ թյուն, այ­նու­հետև մեր­կու­թյան ծած­կում, ա­նեծք ու օրհ­նու­թյուն։ Նո­յը միա­վոր­վում է իր ա­դա­մա­կան ար­մատ­նե­րին և, դժբախ­տա­բար, շա­ րու­նա­կում այդ տխրահռ­չակ պատ­մու­թյու­նը։ Մր­գի խմո­րումն Աստ­ծո սկզբնա­կան ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մաս չէր կազ­մում։ Նո­յը տրվեց հա­ճույ­քին, կորց­րեց ինք­նա­կա­ռա­վա­րու­ մը և մեր­կա­ցավ։ Այն փաս­տը, որ Քա­մը «տե­սավ» հոր մեր­կու­թյու­ նը, ակ­նար­կում է Ե­վա­յին, ով ևս «տե­սավ» ար­գել­ված ծա­ռը (Ծնն­դոց 3.6)։ Այս զու­գա­հե­ռը ցույց է տա­լիս, որ Քա­մը ոչ միայն պա­տա­հա­ բար, գաղտ­նի կեր­պով «տե­սավ» հոր մեր­կու­թյու­նը, այլև գնաց և պատ­մեց դրա մա­սին՝ ա­ռանց ան­գամ մա­տա­ծե­լու հոգ տա­նել հոր խնդրի մա­սին։ Դրա փո­խա­րեն, նրա եղ­բայր­նե­րի ա­ռա­ջին իսկ ար­ ձա­գան­քը ե­ղավ ի­րենց հոր մեր­կու­թյու­նը ծած­կե­լը, մինչ­դեռ Քա­մը նրան մերկ էր թո­ղել։ Դրա­նով նրանք ա­նուղ­ղա­կի կեր­պով դա­տա­ պար­տե­ցին Քա­մի ա­րար­քը։ Այս­տեղ հարցն ա­վե­լի շատ ծնող­նե­րին հար­գելն է։ Ե­թե մար­դը չի կա­րո­ղա­նում հար­գանք ցու­ցա­բե­րել իր ծնող­նե­րի նկատ­մամբ, ով­ քեր ներ­կա­յաց­նում են իր անց­յա­լը, ա­պա այդ փաս­տը կազ­դի նրա ա­պա­գա­յի վրա (Ելք 20.12, հա­մե­մա­տե՛ք Ե­փե­սա­ցի­նե­րին 6.2 հա­մա­ րի հետ)։ Այս­տե­ղից էլ ա­նեծ­քը, ո­րը կազ­դի Քա­մի ու նրա որ­դի Քա­ նա­նի ա­պա­գա­յի վրա։ Ի­հար­կե, այս տեքս­տե­րի օգ­տա­գոր­ծու­մը որևէ մե­կի դեմ ռա­սիս­ տա­կան տե­սու­թյուն­ներն ար­դա­րաց­նե­լու հա­մար մե­ծա­գույն աստ­ վա­ծա­բա­նա­կան սխալ ու բա­րո­յա­գի­տա­կան հան­ցա­գոր­ծու­թյուն է։ Մար­գա­րեու­թյու­նը խստիվ կեր­պով վե­րա­բե­րում է միայն Քա­նա­նին՝ Քա­մի որ­դուն։ Հե­ղի­նա­կը նկա­տի ու­նի քա­նա­նա­ցի­նե­րի ո­րոշ այ­լա­ սեր­ված ա­րարք­ներ (Ծնն­դոց 19.5–7, 31–35)։ 44 ­Դաս

Բա­ցի այդ, ա­նեծ­քը պա­րու­նա­կում է օրհ­նու­թյան խոս­տում, ո­րը երևում է «­Քա­նան» բա­ռում, ո­րը վերց­ված է քա­նա բա­ռից և նշա­ նա­կում է «են­թար­կել»։ Հենց Քա­նա­նը են­թար­կեց­նե­լու մի­ջո­ցով է, որ Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը՝ Սե­մի սե­րունդ­նե­րը, կմտնեն խոս­տաց­ված եր­կիր և կ­նա­խա­պատ­րաս­տեն Մե­սիա­յի գա­լուս­տի ճա­նա­պար­հը, Ով կըն­ դար­ձա­կի Հա­բե­թին «­Սե­մի վրան­նե­րում» (Ծնն­դոց 9.27)։ Սա մար­գա­ րեա­կան ակ­նարկ է բո­լոր ազ­գե­րի վրա Աստ­ծո ուխ­տի տա­րած­ման վե­րա­բեր­յալ, ո­րը նե­րա­ռում է աշ­խար­հի փրկու­թյան վե­րա­բեր­յալ Իս­ րա­յե­լի լու­րը (­Դա­նիել 9.27, Ե­սա­յի 66.18–20, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 11.25)։ Ի­րա­կա­նում, Քա­մի ա­նիծ­վե­լը օրհ­նու­թյուն կլի­նի մյուս ազ­գե­րի հա­ մար, նե­րառ­յալ Քա­մի ու Քա­նա­նի այն սե­րունդ­նե­րին, ով­քեր ըն­դու­ նում են Տի­րոջ կող­մից ի­րենց ա­ռա­ջարկ­վող փրկու­թյու­նը։ Նո­յը՝ ջրհե­ղե­ղի «հե­րո­ս», և հար­բա՞ծ։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե որ­քան թույլ ենք մենք բո­լորս, և թե ին­չու մենք մեր կյան­քի ա­մեն վայրկ­յա­նին ու­նենք Աստ­ծո շնոր­հի կա­րի­քը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 25

Ծննդոցի ծննդաբանությունը Նո­յի տա­րի­քի մա­սին ժա­մա­նա­կագ­րա­կան տե­ղե­կու­թյուն­նե­րը մեզ ստի­պում են գի­տակ­ցել, որ Նո­յը նա­խաջր­հե­ղեղ­յան և հետջր­ հե­ղեղ­յան քա­ղա­քակր­թու­թյուն­նե­րի կա­պող օ­ղակն է։ Նա­խոր­դող պատ­մու­թյան վեր­ջին եր­կու հա­մար­նե­րը (Ծնն­դոց 9.28, 29) տա­ նում են մեզ դե­պի Ա­դա­մի ծննդա­բա­նու­թյան վեր­ջին օ­ղա­կը (Ծնն­ դոց 5.32)։ Քա­նի որ Ա­դա­մը մա­հա­ցավ, երբ Ղա­մե­քը՝ Նո­յի հայ­րը, 56 տա­րե­կան էր, Նո­յը հաս­տատ լսած պետք է լի­ներ Ա­դա­մի մա­սին պատ­մու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք նա պատ­մած կլի­ներ իր սե­րունդ­նե­րին ջրհե­ղե­ղից ա­ռաջ և հե­տո։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 10-րդ գ­լու­խը։ Ո՞րն է այս ծննդա­բա­նու­թյան նպա­տակն Աստ­վա­ծաշն­չում (տե՛ս նաև Ղու­կաս 3.23–38 հա­մար­ նե­րը)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­վա­ծաշնչ­յան ծննդա­բա­նու­թյունն ու­նի ե­րեք գոր­ծա­ռույթ։ Ա­ռա­ջի­նը, այն ընդգ­ծում է աստ­վա­ծաշնչ­յան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի պատ­մա­կան բնույ­թը, ո­րոնք կապ­ված են ի­րա­կան մարդ­կանց հետ, ­Դաս

45

ով­քեր ապ­րել ու մա­հա­ցել են, և­ ում օ­րե­րը հստակ կեր­պով հաշվ­ ված են ե­ղել։ Երկ­րորդ, այն ցույց է տա­լիս հե­ղի­նա­կի կա­պը ինչ­պես հին, այն­պես էլ նոր ժա­մա­նակ­նե­րի հետ՝ պար­զո­րոշ կապ հաս­տա­ տե­լով անց­յա­լի ու «ներ­կա­յի» միջև։ Եվ եր­րորդ, այն մեզ հի­շեց­նում է մար­դու փխրու­նու­թյան և հա­ջոր­դող բո­լոր սե­րունդ­նե­րի վրա մեղ­քի ա­նեծ­քի ու դրա մա­հա­ցու հետևանք­նե­րի ող­բեր­գա­կան ազ­դե­ցու­ թյան մա­սին։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ «­Քա­մի որ­դի­ներ», «­Սե­մի որ­դի­ներ» և «­Հա­բե­թի որ­դի­ներ» դա­սա­կար­գու­մը չի են­թարկ­վում հստակ չա­ փա­նիշ­նե­րի։ Յո­թա­նա­սուն ազ­գե­րը Հա­կո­բի ըն­տա­նի­քի յո­թա­նա­սուն ան­դամ­նե­րի (Ծնն­դոց 46.27) և­ ա­նա­պա­տում Իս­րա­յե­լի յո­թա­նա­սուն ծե­րե­րի (Ելք 24.9) նա­խա­կեր­պար­ներն են։ Յո­թա­նա­սուն ազ­գե­րի ու յո­թա­նա­սուն ծե­րե­րի զու­գա­դի­պու­թյան գա­ղա­փա­րը են­թադ­րում է ազ­գե­րի նկատ­մամբ ու­նե­ցած Իս­րա­յե­լի ա­ռա­քե­լու­թյու­նը. «Երբ Բարձր­յա­լը ազ­գե­րին ժա­ռան­գու­թյուն բա­ժա­նեց և սփ­ռեց Ա­դա­մի որ­ դի­նե­րին, ազ­գե­րի սահ­ման­նե­րը դրեց ըստ Իս­րա­յե­լի որ­դի­նե­րի թվի» (Բ Օ­րենք 32.8)։ Ճիշտ այդ­պես Հի­սուսն ու­ղար­կում է յո­թա­նա­սուն ա­ռաք­յալ­նե­րի ա­վե­տա­րա­նե­լու (­Ղու­կաս 10.1)։ Այս տե­ղե­կու­թյու­նը մեզ ցույց է տա­լիս Ա­դա­մի ու նա­հա­պետ­նե­րի միջև ու­ղիղ կա­պը. Ա­դա­մից ի վեր նրանք բո­լո­րը պատ­մա­կան կեր­ պար­ներ են, ի­րա­կան մար­դիկ։ Սա ևս­ օգ­նում է մեզ հաս­կա­նալ, որ նա­հա­պետ­նե­րը ան­մի­ջա­կա­նո­րեն կապ ու­նեին վկա­նե­րի հետ, ով­քեր անձ­նա­կան հի­շո­ղու­թյուն­ներ ու­նեին այս հնա­գույն ի­րա­դար­ձու­թյուն­ նե­րի մա­սին։ Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 1.1–17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­ րեց­նում այն մա­սին, թե որ­քան ի­րա­կան էին այս բո­լոր մար­դիկ։ Ին­չո՞ւ է այս մարդ­կանց գո­յու­թյան մա­սին ի­մա­նալն ու դրան հա­ վա­տա­լը կարևոր մեր հա­վա­տի հա­մար։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 26

Մեկ լեզու Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 11.1–4 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ էին «ամ­բողջ երկ­րի» ժո­ղո­վուրդ­ներն այդ­քան ձգտում միա­բա­նու­թյան ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 46 ­Դաս

«Ամ­բողջ եր­կի­րը» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է փոք­րա­թիվ մարդ­կանց, նրանց, ով­քեր կեն­դա­նի էին ջրհե­ղե­ղից հե­տո։ Այս միա­ բա­նու­թյան պատ­ճա­ռը հստա­կո­րեն նշվում է. նրանք ցան­կա­նում են աշ­տա­րակ կա­ռու­ցել՝ երկն­քին հաս­նե­լու հա­մար (Ծնն­դոց 11.4)։ Ի­րա­կա­նում, նրանց ի­րա­կան մտադ­րու­թյունն Աստ­ծո՝ Ա­րար­չի տեղն զբա­ղեց­նելն էր։ Նշա­նա­կա­լից է, որ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի մտադ­րու­թյուն­ ներն ու ա­րարք­ներն ար­տա­ցո­լում են Աստ­ծո մտադ­րու­թյուն­ներն ու ա­րարք­ներն ա­րար­ման պատ­մու­թյան ժա­մա­նակ. «Նրանք ա­սա­ ցին» (Ծնն­դոց 11.3, 4, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.6, 9, 14, հա­մար­նե­րի հետ), «ե­կեք շի­նենք» (Ծնն­դոց 11.3, 4, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.26 հա­մա­րի հետ)։ Նրանց մտադ­րու­թյուն­նե­րը հստա­կո­րեն նշվում են. «Ե­կեք … մեզ հա­մար համ­բավ ձեռք բե­րենք» (Ծնն­դոց 11.4), ար­տա­ հայ­տու­թյուն, որն օգ­տա­գործ­վում է բա­ցա­ռա­պես Աստ­ծո հա­մար (Ե­սա­յի 63.12, 14)։ Կարճ ա­սած, Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի կա­ռու­ցող­նե­րը փայ­փա­ յում էին Ա­րա­րիչ Աստ­ծո տեղն զբա­ղեց­նե­լու ան­պա­տեհ փա­փա­գը (և մենք գի­տենք, թե ով էր հրահ­րել այդ, այդ­պես չէ՞, տե՛ս Ե­սա­յի 14.14 հա­մա­րը)։ Ջր­հե­ղե­ղի մա­սին հի­շո­ղու­թյունն ան­կաս­կած պետք է որ դեր խա­ղար նրանց նա­խագ­ծում։ Նրանք բարձր աշ­տա­րակ կա­ռու­ցե­ցին, որ­պես­զի փրկվեն մեկ այլ ջրհե­ղե­ղից, ե­թե այն տե­ղի ու­նե­նար՝ ի հե­ճուկս Աստ­ծո խոստ­ման։ Ջր­հե­ղե­ղի մա­սին հի­շո­ղու­ թյու­նը պահ­պան­վել է բա­բե­լոն­յան ա­վան­դու­թյան մեջ, թե­պետև խե­ղա­թյուր­ված կեր­պով՝ կապ­ված Բա­բել (­Բա­բե­լոն) քա­ղա­քի կա­ ռուց­ման հետ։ Եր­կինք հաս­նե­լու և Աստ­ծո տե­ղը հափշ­տա­կե­լու այս վե­րըն­թաց ջան­քե­րը հե­տա­գա­յում, իս­կա­պես որ, բնու­թագ­րե­լու են Բա­բե­լո­նի ո­գին։ Ա­հա թե ին­չու Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի պատ­մու­թյունն այդ­քան կարևոր լեյտ­մո­տիվ է նաև Դա­նիե­լի գրքում։ Սե­նաար տե­ղան­քը, ո­րով սկսվում է Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի պատ­մու­թյու­նը (Ծնն­դոց 11.2), նո­րից հան­դի­պում է Դա­նիե­լի գրքի սկզբում՝ մատ­նա­ցույց ա­նե­ լու այն վայ­րը, ուր Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը տա­րավ Ե­րու­սա­ղե­մի տա­ճա­րի ա­նոթ­նե­րը (­Դա­նիել 1.2)։ Գր­քի շատ այլ հատ­ված­նե­րում դրվագն այն մա­սին, թե ինչ­պես է Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը ոսկ­յա ար­ձան կանգ­նեց­նում ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ միև­նույն վայ­րում, միև­նույն «հար­ թա­վայ­րում», այս մտա­ծե­լա­կեր­պի թերևս ա­մե­նա­պատ­կե­րա­վոր դրսևո­րումն է։ Աշ­խար­հի վեր­ջին վե­րա­բե­րող իր տե­սիլք­նե­րում Դա­ նիե­լը տես­նում է միև­նույն սցե­նա­րը. երկ­րի ազ­գե­րը հա­վաք­վում են՝ Աստ­ծո դեմ միա­բան­վե­լու հա­մար (­Դա­նիել 2.43, Դա­նիել 11.43–45, ­Դաս

47

հա­մե­մա­տե՛ք Հայտ­նու­թյուն 16.14-16 հա­մար­նե­րի հետ), թեև այս փոր­ձը ձա­խող­վում է, ինչ­պես և ձա­խող­վել էր Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի կա­ռուց­ման ժա­մա­նակ։ Անց­յալ դա­րի ֆրան­սիա­ցի աշ­խար­հիկ մի գրող ա­սել է, որ մարդ­ կու­թյան մե­ծա­գույն նպա­տա­կը «Աստ­ված լի­նել» փոր­ձելն է։ Ի՞նչ կա մեր մեջ, սկսած Ե­դե­մի պար­տե­զում ապ­րող Ե­վա­յից (Ծնն­դոց 3.5), ին­չը մեզ ներ­քա­շում է այս վտան­գա­վոր ստի մեջ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 27

«Եկեք իջնենք» Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 11.5–7 և Սաղ­մոս­ներ 139.7–12 հա­մար­ նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Աստ­ված այս դրվա­գում իջ­նում եր­կիր։ Ո՞րն էր այն ի­րա­դար­ձու­թյու­նը, ո­րը հա­րու­ցեց Աստ­ծո այս­պի­սի ար­ձա­ գան­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հեգ­նա­կան է այն փաս­տը, որ թեև մար­դիկ ձգտում էին գնալ վերև, Աստ­ված ստիպ­ված էր իջ­նել նրանց մոտ։ Աստ­ծո իջ­նե­լը Նրա գե­րիշ­ խա­նու­թյան հաս­տա­տումն է։ Աստ­ված միշտ կլի­նի մեր մարդ­կա­յին հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րից ան­դին։ Մար­դու ցան­կա­ցած փորձ՝ վեր բարձ­րա­նալ Նրա մոտ և հան­դի­պել Նրան երկն­քում, ա­նօ­գուտ և ծի­ ծա­ղե­լի է։ Կաս­կա­ծից վեր է, որ հենց այդ պատ­ճա­ռով Հի­սուսն ի­ջավ մեզ մոտ՝ մեզ փրկե­լու հա­մար, քա­նի որ, իս­կա­պես, ոչ մի այլ ճա­նա­ պարհ չկար, ո­րով Նա մեզ փրկեր։ Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի պատ­մու­թյան մեջ Աստ­ծո խոս­քում մեծ հեգ­նանք կա. «Ի­ջավ՝ տես­նե­լու … քա­ղաքն ու աշ­տա­րա­կը» (Ծնն­դոց 11.5)։ Աստ­ված կա­րիք չու­ներ իջ­նե­լու, որ­պես­զի տես­ներ (­Սաղ­մոս­ներ 139.7–12, հա­մե­մա­տե՛ք Սաղ­մոս­ներ 2.4 հա­մա­րի հետ), սա­կայն, այ­ դու­հան­դերձ, Նա դա ա­րեց։ Այս գա­ղա­փարն ընդգ­ծում է Աստ­ծո փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը մարդ­կու­թյան հետ։ Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 1.26–33 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­ րեց­նում Աստ­ծո՝ մեզ մոտ իջ­նե­լու մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 48 ­Դաս

Աստ­ծո իջ­նե­լը մեզ հի­շեց­նում է նաև հա­վա­տով ար­դա­րա­նա­ լու սկզբուն­քի ու Աստ­ծո շնոր­հի գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին։ Ինչ էլ որ մենք ա­նենք Աստ­ծո հա­մար, Նա, միև­նույն է, պետք է իջ­նի, որ­պես­զի մեզ հետ հան­դի­պի։ Մեզ Աստ­ծո մոտ ու փրկագն­ման տա­նում է ոչ այն, ինչ մենք Նրա հա­մար ա­նում ենք։ Դա Աստ­ծո՝ դե­պի մեզ ուղղ­ված շար­ ժումն է, որ փրկում է մեզ։ Ի­րա­կա­նում, Ծնն­դո­ցի տեքս­տը եր­կու ան­ գամ խո­սում է Աստ­ծո «իջ­նե­լու» մա­սին, ին­չը ցույց է տա­լիս, թե որ­քան էր Նա ան­հանգս­տա­նում այն մա­սին, թե ինչ էր կա­տար­վում այս­տեղ։ Ըստ տեքս­տի՝ Աստ­ված կա­մե­նում էր վերջ դնել մարդ­կանց ար­մա­ տա­վոր­ված միա­բա­նու­թյա­նը, ո­րը տա­նե­լու էր ա­վե­լի ու ա­վե­լի մեծ չա­րու­թյան՝ հաշ­վի առ­նե­լով նրանց մե­ղա­վոր վի­ճա­կը։ Այդ է պատ­ճա­ ռը, որ Աստ­ված խառ­նեց նրանց լե­զու­նե­րը, ո­րը վերջ կդներ նրանց միա­բան ծրագ­րե­րին։ «­Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի կա­ռու­ցող­նե­րի ծրագ­րերն ա­վարտ­վե­ ցին ա­մո­թով ու պար­տու­թյամբ։ Նրանց հպար­տու­թյան հու­շա­կո­թո­ղը դար­ձավ նրանց անմ­տու­թյան հու­շա­տախ­տա­կը։ Սա­կայն մար­դիկ շա­րու­նա­կա­բար հետևում են միև­նույն ու­ղուն՝ ա­պա­վի­նե­լով ի­րենց «ես»-ին ու մեր­ժե­լով Աստ­ծո օ­րեն­քը։ Սա հենց այն սկզբունքն է, ո­րը սա­տա­նան փոր­ձեց կյան­քի կո­չել երկն­քում, նույն սկզբուն­քը, ո­րով ղե­կա­վար­վում էր Կա­յենն իր ըն­ծան մա­տու­ցե­լիս»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­ հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 123։ Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի պատ­մու­թյան մեջ ինչ­պե՞ս ենք մարդ­ կա­յին գո­ռո­զու­թյան ու պար­ծեն­կո­տու­թյան և դ­րա վերջ­նա­կան ձա­խող­ման մեկ այլ օ­րի­նակ տես­նում։ Ի՞նչ անձ­նա­կան դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել այս պատ­մու­թյու­նից։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 28

Աքսորը որպես փրկագնման միջոց Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 11.8, 9 և Ծնն­դոց 9.1 հա­մար­ներն ու հա­ մե­մա­տե՛ք դրանք Ծնն­դոց 1.28 հա­մա­րի հետ։ Մարդ­կանց ցրե­լու այս ո­րո­շու­մը ին­չո՞ւ է փրկագ­նող։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված մարդ­կու­թյան հա­մար նա­խա­տե­սել էր «Ա­ճե­ցե՛ք, բազ­ մա­ցե՛ք և լց­րե՛ք եր­կի­րը» (Ծնն­դոց 9.1, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 1.28 հա­մա­րի հետ) օրհ­նու­թյու­նը։ Դեմ գնա­լով Աստ­ծո ծրագ­րին՝ Բա­բե­լո­նի ­Դաս

49

աշ­տա­րա­կը կա­ռու­ցող­նե­րը ո­րո­շե­ցին միա­սին լի­նել որ­պես մեկ ժո­ղո­ վուրդ։ Քա­ղա­քը կա­ռու­ցե­լու նրանց պատ­ճառ­նե­րից մեկն էլ հետև­ յալն էր. «Որ­պես­զի չցրվենք ողջ աշ­խար­հով մեկ» (Ծնն­դոց 11.4)։ Նրանք հրա­ժար­վե­ցին տե­ղա­փոխ­վել որևէ այլ վայր՝ մի­գու­ցե մտա­ ծե­լով, որ միա­սին ա­վե­լի հզոր կլի­նեն, քան ե­թե բա­ժան­վեն ու ցրվեն աշ­խար­հով մեկ։ Եվ ինչ-որ ի­մաս­տով նրանք ճիշտ էին։ Սա­կայն, ցա­վոք, նրանք ձգտե­ցին ի­րենց միաց­յալ ու­ժերն օգ­ տա­գոր­ծել ոչ թե բա­րու, այլ չա­րի հա­մար։ Նրանք կա­մե­ցան ի­րենց «հա­մար համ­բավ ձեռք բե­րել», ո­րը նրանց գո­ռո­զամ­տու­թյան ու հպար­տու­թյան հզոր ա­պա­ցույց է։ Եվ իս­կա­պես, ե­թե մար­դիկ, բա­ ցա­հայտ անհ­նա­զան­դու­թյուն ցու­ցա­բե­րե­լով առ Աստ­ված, կա­մե­նում են ի­րենց հա­մար «համ­բավ ձեռք բե­րել», կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ դա ոչ մի լավ բա­նի չի հան­գեց­նի։ Եր­բեք էլ չի հան­գեց­րել։ Ուս­տի և, որ­պես նրանց բա­ցա­հայտ անհ­նա­զան­դու­թյան պա­տիժ՝ Աստ­ված նրանց «ցրեց ողջ աշ­խար­հով մեկ» (Ծնն­դոց 11.9), ճիշտ այն, ին­չը նրանք չէին ու­զում։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ Բա­բե­լոն ան­վա­նու­մը, ո­րը նշա­նա­կում է «Աստ­ծո դուռ», կապ­ված է բա­լալ բա­յի հետ, ո­րը նշա­նա­կում է «խառ­նել» (Ծնն­դոց 11.9)։ Քա­նի որ նրանք ու­զում էին հաս­նել Աստ­ծո «դռա­նը», ի­րենց Աստ­ված էին երևա­կա­յում, խառն­վե­ցին ու դար­ձան ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի թույլ ու ան­զոր, քան նախ­կի­նում էին։ «­Բա­բե­լո­նի բնա­կիչ­նե­րը ո­րո­շե­ցին հիմ­նադ­րել կա­ռա­վա­րու­թյուն, որն ան­կախ կլի­ներ Աստ­ծուց։ Նրանց մեջ կա­յին աստ­վա­ծա­վախ մար­դիկ, ով­քեր մո­լոր­վե­ցին ան­հա­վատ­նե­րի հա­վակ­նո­տու­թյուն­նե­ րով ու ներ­քաշ­վե­ցին նրանց ծրագ­րե­րի մեջ։ Հա­նուն այս հա­վա­տա­ րիմ մարդ­կանց Աստ­ված հե­տաձ­գեց Իր դա­տաս­տա­նը՝ ժա­մա­նակ տա­լով նրանց ի ցույց դնե­լու ի­րենց ճշմա­րիտ բնա­վո­րու­թյու­նը։ Երբ մտահ­ղա­ցու­մը զար­գա­ցավ, Աստ­ծո զա­վակ­ներն աշ­խա­տում էին նա­ խա­ձեռ­նող­նե­րին հետ պա­հել ի­րենց նպա­տա­կից, սա­կայն մար­դիկ անդրդ­վե­լիո­րեն միա­բան էին Երկն­քին ձեռ­նոց նե­տող ի­րենց նա­խա­ ձեռ­նու­թյան մեջ։ Ե­թե նրանց թույլ տրվեր շա­րու­նա­կել, նրանք կա­պա­ կա­նեին աշ­խարհն իր գո­յու­թյան հենց սկզբից։ Նրանց դաշ­նու­թյու­նը ձևա­վոր­վել էր ապս­տամ­բու­թյան հիմ­քի վրա, ձևա­վոր­վում էր ինք­նա­ մե­ծար­ման մի թա­գա­վո­րու­թյուն, ո­րում Աստ­ված ո՛չ ղե­կա­վար­ման ի­րա­վունք, ո՛չ էլ պա­տիվ էր ու­նե­նա­լու»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 123։ Ին­չո՞ւ մենք պետք է շատ զգույշ լի­նենք մեզ հա­մար «համ­բավ» ձեռք բե­րե­լիս։ 50 ­Դաս

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 29

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 117–124 է­ջե­րի «­Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կը» գլու­խը։ «Նրանք ո­րո­շե­ցին կա­ռու­ցել քա­ղաք, իսկ դրա­նում՝ այդ­պի­սի վիթ­խա­րի բարձ­րու­թյուն ու­նե­ցող աշ­տա­րակ։ … Այս նա­խա­ձեռ­նու­ թյուն­նե­րը նպա­տակ ու­նեին թույլ չտալ մարդ­կանց գա­ղութ­նե­րով ցրվել աշ­խար­հով մեկ։ Աստ­ված մար­դուն հրա­հան­գել էր տա­րած­վել աշ­խար­հով մեկ, լցնել եր­կիրն ու ղե­կա­վա­րել այն, սա­կայն Բա­բե­լո­ նի կա­ռու­ցող­նե­րը վճռե­ցին ի­րենց հա­մայն­քը միա­բան պա­հել և հիմ­ նադ­րել միա­պե­տու­թյու­նը, որն ի վեր­ջո տա­րած­վե­լու էր ողջ եր­կիր մո­լո­րա­կի վրա։ Այդ կերպ ի­րենց քա­ղա­քը կդառ­նար հա­մաշ­խար­հա­ յին կայս­րու­թյան մայ­րա­քա­ղա­քը, դրա փառ­քը կհա­րու­ցեր աշ­խար­հի հիաց­մունքն ու հար­գան­քը, իսկ քա­ղա­քի հիմ­նա­դիր­նե­րին կդարձ­ ներ փառ­քի ար­ժա­նի մար­դիկ։ Երկն­քին հաս­նող զար­մա­նահ­րաշ աշ­ տա­րա­կը պետք է կանգ­ներ որ­պես իր կա­ռու­ցող­նե­րի զո­րու­թյան ու ի­մաս­տու­թյան հու­շար­ձան՝ հա­վեր­ժաց­նե­լով նրանց համ­բա­վը մինչև վեր­ջին սե­րուն­դը։ Սե­նաար հար­թա­վայ­րի բնա­կիչ­նե­րը չհա­վա­տա­ցին Աստ­ծո ուխ­ տին, որ Նա այլևս ջրհե­ղե­ղով չի ոչն­չաց­նի եր­կի­րը։ Նրան­ցից շա­տե­ րը մեր­ժում էին Աստ­ծո գո­յու­թյու­նը և ջր­հե­ղե­ղը վե­րագ­րում բնա­կան երևույթ­նե­րին։ Ո­մանք հա­վա­տում էին Գե­րա­գույն Էա­կի գո­յու­թյա­նը, և­ որ հենց Նա էր կոր­ծա­նել նա­խաջր­հե­ղեղ­յան աշ­խար­հը, և նրանց սրտե­րը, ինչ­պես Կա­յե­նի­նը, ըմ­բոս­տա­ցան Նրա դեմ։ Աշ­տա­րա­կը կա­ ռու­ցե­լիս ի­րենց առջև դրված նրանց նպա­տակ­նե­րից մեկն էլ ի­րենց ա­պա­հո­վու­թյունն էր մեկ այլ հա­վա­նա­կան ջրհե­ղե­ղի դեպ­քում։ Շի­ նու­թյունն ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի բարձր կա­ռու­ցե­լով, քան հա­սել էին ջրհե­ղե­ղի ջրե­րը, նրանք հույս ու­նեին պաշտ­պան­վել բո­լոր տե­սա­կի վտանգ­նե­րից։ Եվ քա­նի որ աշ­տա­րա­կը նրանց հնա­րա­վո­րու­թյուն կտար հաս­նել ամ­պե­րին, նրանք հույս ու­նեին պար­զել ջրհե­ղե­ղի պատ­ճառ­նե­րը։ Այս ողջ նա­խա­գի­ծը միտ­ված էր է՛լ ա­վե­լի մե­ծա­րե­լու նա­խագ­ծող­նե­րի հպար­տու­թյունն ու հե­տա­գա սե­րունդ­նե­րի միտ­քը դարձ­նել Աստ­ծուց և­ ուղ­ղել դե­պի կռա­պաշ­տու­թյան»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 118, 119։

­Դաս

51

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Պատ­մու­թյու­նը, նե­րառ­յալ ներ­կա­յիս ժա­մա­նակ­նե­րը, ի՞նչ օ­րի­ նակ­ներ են մեզ ցու­ցադ­րում այն մարդ­կան­ցից բխող խնդիր­նե­րի մա­սին, ով­քեր ցան­կա­նում են համ­բավ ձեռք բե­րել։ 2. Որ­պես ե­կե­ղե­ցի՝ ինչ­պե՞ս կա­րող ենք խու­սա­փել մեր սե­փա­կան Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կը կա­ռու­ցե­լու վտան­գից։ Ո­րո՞նք են այն ճա­ նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով ի­րա­կա­նում կա­րող ենք ա­նել դա, նույ­ նիսկ են­թա­գի­տակ­ցա­բար։

52 ­Դաս

ԴԱՍ 6 ԱՊ­ՐԻ­ԼԻ 30–ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 6

ԱԲՐԱՀԱՄԻ ԱՐՄԱՏՆԵՐԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 12, Ե­սա­յի 48.20, Ե­սա­յի 36.6, 9, Ե­րե­միա 2.18, Ծնն­ դոց 13, Ծնն­դոց 14, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 7.1–10։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Հա­վա­տով Աբ­րա­հա­մը հնա­զանդ­վեց, երբ կանչ­վեց գնա­ լու այն տե­ղը, որն իբրև ժա­ռան­գու­թյուն էր ստա­նա­լու։ Նա ե­լավ գնաց՝ ա­ռանց ի­մա­նա­լու, թե ո՛ւր է գնում» (Եբ­րա­յե­ցի­ նե­րին 11.8)։ Այժմ մենք հա­սել ենք Ծնն­դոց գրքի կենտ­րո­նա­կան բաժ­նին։ Այն (Ծնն­դոց 12–22) ներ­կա­յաց­նում է Աբ­րա­հա­մի ճամ­փոր­դու­թյունն Աստ­ ծո ա­ռա­ջին կան­չից լեխ լե­խա «Գնա՛» (Ծնն­դոց 12.1), ո­րը դրդում է Աբ­րա­հա­մին լքել իր անց­յա­լը մինչև Աստ­ծո երկ­րորդ կան­չը լեխ լե­խա «Գնա՛» (Ծնն­դոց 22.2), ին­չը մղում է Աբ­րա­հա­մին լքել իր ա­պա­գան (ո­ րը պետք է ի­րա­կա­նա­նար նրա որ­դու մի­ջո­ցով)։ Ի վեր­ջո, Աբ­րա­հա­մը մշտա­պես տե­ղա­փոխ­վում է, նա մշտա­պես քոչ­վոր էր, ա­հա թե ին­չու նա նաև ան­վան­վում է «պան­դուխտ» (Ծնն­դոց 17.8)։ Իր ճամ­փոր­դու­թյան ժա­մա­նակ Աբ­րա­համն ա­սես օ­դից կախ­ված լի­նի՝ ա­ռանց անց­յա­լի, ո­րը նա կորց­րել էր, և­ա­ռանց ա­պա­գա­յի, ո­րը նա չի տես­նում։ Այս եր­կու կան­չե­րի միջև, ո­րոնք կազ­մում են Աբ­րա­ հա­մի հա­վա­տի ճամ­փոր­դու­թյու­նը, նա լսում է Աստ­ծո ձայ­նը, ո­րը նրան կրկին հա­վաս­տիաց­նում է. «­Մի՛ վա­խե­ցիր» (Ծնն­դոց 15.1)։ Աստ­ծո այս եր­կու բա­ռե­րը մատ­նան­շում են Աբ­րա­հա­մի ճամ­փոր­դու­ թյան ե­րեք բա­ժին­նե­րը, ո­րոնք մենք կու­սում­նա­սի­րենք 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ շա­բաթ­նե­րի ըն­թաց­քում։ Աբ­րա­հա­մը հա­վա­տի օ­րի­նակ է (Ծնն­դոց 15.6) և հի­շա­տակ­վում է նաև Հին Կ­տա­կա­րա­նում որ­պես հա­վա­տի մարդ (­Նեե­միա 9.7, 8)։ Նոր Կ­տա­կա­րա­նում Աբ­րա­համն ա­մե­նա­շատ նշվող հինկ­տա­կա­րան­ յան կեր­պար­նե­րից մեկն է, և­այս շա­բաթ մենք կփոր­ձենք հաս­կա­նալ, թե ին­չու։ Դաս 6

53

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 1

Աբրամի ճանապարհ ընկնելը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 12.1–9 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ Աստ­ված կան­չեց Աբ­րա­մին լքել իր եր­կիրն ու ըն­տա­նի­քը։ Ինչ­պե՞ս ար­ձա­գան­քեց Աբ­րա­մը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Վեր­ջին ան­գամ Աստ­ված խո­սել էր Նո­յի հետ (առն­վազն Սուրբ Գր­ քում ար­ձա­նագր­ված դեպ­քե­րից)՝ հա­վաս­տիաց­նե­լով նրան, որ ջրհե­ ղե­ղից հե­տո ա­մեն շնչա­վոր էա­կի հետ ուխտ կհաս­տա­տի (Ծնն­դոց 9.15–17), և­ որ երկ­րի վրա այլևս չի լի­նի հա­մաշ­խար­հա­յին ջրհե­ղեղ։ Այժմ Աբ­րա­մին ուղղ­ված Աստ­ծո խոս­քը վե­րա­հաս­տա­տում է այդ խոս­ տու­մը. երկ­րի բո­լոր ազ­գե­րը կօրհն­վեն Աբ­րա­մի մի­ջո­ցով։ Այդ մար­գա­րեու­թյան ի­րա­կա­նա­ցումն սկսվում է անց­յա­լը լքե­լուց։ Աբ­րա­մը լքում է ի­րեն ծա­նոթ մի­ջա­վայ­րը, իր ըն­տա­նիքն ու իր եր­կի­րը, փաս­տա­ցի՝ իր մի մա­սը։ Այս տե­ղա­փոխ­ման կարևո­րու­թյու­նը երևում է բա­նա­լի բա­ռի՝ «գնա» բա­ռի կրկնու­թյամբ, որն այս հա­մա­տեքս­ տում հան­դի­պում է յոթ ան­գամ։ Աբ­րա­մը նախ պետք է լքի իր եր­կի­ րը՝ «քաղ­դեա­ցի­նե­րի Ու­րը», ո­րը հենց Բա­բե­լոնն էր (Ծնն­դոց 11.31, Ե­սա­յի 13.19)։ «­Դո՛ւրս ե­կեք Բա­բե­լո­նից». այս կո­չը եր­կար պատ­մու­ թյուն ու­նի աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րե­նե­րի շրջա­նում (Ե­սա­յի 48.20, Հայտ­նու­թյուն 18.4)։ Աբ­րա­մի մեկ­նու­մը վե­րա­բե­րում է նաև նրա ըն­տա­նի­քին։ Աբ­րա­մը պետք է թող­նի իր ժա­ռան­գու­թյու­նը և­այն, ինչ սո­վո­րել և ձեռք է բե­րել ժա­ռան­գա­կա­նու­թյան, կրթու­թյան և­ազ­դե­ցու­թյան շնոր­հիվ: Սա­կայն գնա­լու Աստ­ծո կան­չը նե­րա­ռում է շատ ա­վե­լին։ Եբ­րա­յե­ րեն լեխ լե­խա ար­տա­հայ­տու­թյու­նը, ո­րը բա­ռա­ցի թարգ­ման­վում է «գնա», նշա­նա­կում է «գնա ինքդ» կամ «գնա քեզ հա­մար»։ Բա­բե­լո­նից Աբ­րա­մի դուրս գա­լը վե­րա­բե­րում է ոչ միայն նրա մի­ջա­վայ­րին կամ նույ­նիսկ ըն­տա­նի­քին։ Եբ­րա­յե­րեն ար­տա­հայ­տու­թյու­նը շեշ­տադ­րում է հենց ի­րեն՝ Աբ­րա­մին։ Աբ­րա­մը պետք է ին­քը գնա, պետք է ա­զատ­վի իր այն մա­սից, ո­րը պա­րու­նա­կում է իր բա­բե­լոն­յան անց­յա­լը։ Իր եր­կի­րը լքե­լու նպա­տա­կը մի «եր­կիր» է, որն Աստ­ված նրան պետք է ցույց տա։ Միև­նույն խոս­քի ո­ճը կօգ­տա­գործ­վի կրկին՝ Ի­սա­ հա­կի զո­հա­բե­րու­թյան հա­մա­տեքս­տում (Ծնն­դոց 22.2)՝ Մո­րիա լե­ ռը նշե­լու հա­մար, որ­տեղ Ի­սա­հա­կը պետք է զո­հա­բեր­վեր, և­ որ­տեղ 54

Դաս 6

պետք է կա­ռուց­վեր Ե­րու­սա­ղե­մի տա­ճա­րը (Բ Մ­նա­ցոր­դաց 3.1)։ Աստ­ ծո խոս­տու­մը ոչ թե պար­զա­պես ֆի­զի­կա­կան հայ­րե­նի­քի մա­սին է, այլ աշ­խար­հի փրկու­թյան։ Այս գա­ղա­փա­րը վե­րա­հաս­տատ­վում է բո­ լոր ազ­գե­րին օրհ­նե­լու Աստ­ծո խոստ­մամբ (Ծնն­դոց 12.2, 3)։ Բա­րախ՝ «օրհ­նել» բայն այս հատ­վա­ծում հան­դի­պում է հինգ ան­գամ։ Այս հա­ մընդ­հա­նուր օրհ­նու­թյու­նը տե­ղի ու­նե­նում Աբ­րա­հա­մի «սերն­դի» մի­ ջո­ցով (Ծնն­դոց 22.18, Ծնն­դոց 26.4, Ծնն­դոց 28.14)։ Տեքստն այս­տեղ խո­սում է այն «սերն­դի» մա­սին, որն ի վեր­ջո ի­րա­կա­նու­թյուն է դառ­ նա­լու Հի­սուս Քրիս­տո­սի մեջ (­Գործք Ա­ռա­քե­լոց 3.25)։ Ի՞նչ կա­րող է Աստ­ված պա­հան­ջել ձեզ­նից թող­նել անց­յա­լում։ Ձեր կյան­քի ո՞ր մա­սը կա­րող եք ստիպ­ված լի­նել լքել՝ Աստ­ծո կան­չին ան­սա­լու հա­մար։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 2

Եգիպտոսի գայթակղությունը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 12.10–20 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ Աբ­րա­մը լքեց խոս­տաց­ված եր­կիրն ու գնաց Ե­գիպ­տոս։ Ի՞նչ վար­քա­գիծ դրսևո­ րեց փա­րա­վոնն Աբ­րա­մի հետ հա­մե­մա­տած։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հեգ­նա­կան է այն փաս­տը, որ Աբ­րա­մը, ով հենց նոր էր հա­սել խոս­ տաց­ված եր­կիր, ո­րո­շում է լքել այն և գ­նալ Ե­գիպ­տոս, ո­րով­հետև «երկ­րում սով ե­ղավ» (Ծնն­դոց 12.10)։ Հին ե­գիպ­տա­կան գրվածք­նե­ րում հստա­կո­րեն նշվում է այն մա­սին, որ սո­վի ժա­մա­նակ մար­դիկ Քա­նա­նից գա­լիս էին Ե­գիպ­տոս։ Մե­րի­կա­րա փա­րա­վո­նի ե­գիպ­տա­ կան ուս­մուն­քում, տեքստ, ո­րը կազմ­վել է Մի­ջին թա­գա­վո­րու­թյան տա­րի­նե­րին (Ք.Ա. 2060–1700թթ.), Քա­նա­նից ե­կող մարդ­կանց ան­ վա­նում են «թշվառ Ա­սիա­ցի­ներ» (աա­մու) և նկա­րագ­րում որ­պես «դժբախտ….ջուր չու­նե­ցող մարդ­կանց, ….ն­րանք չեն մնում մեկ վայ­րում, ու­տե­լիքն է նրանց շար­ժիչ ու­ժը»։ Մի­րիամ Լիխտ­հեյմ, Հին ե­գիպ­տա­կան գրա­կա­նու­թյուն, հա­տոր I, Հին և մի­ջին թա­գա­վո­րու­ թյուն­նե­րը (­Բերք­լի, Կա­լի­ֆոր­նիա, Կա­լի­ֆոր­նիա­յի հա­մալ­սա­րա­նի հրա­տա­րակ­չու­թյուն, 1973), էջ 103, 104։ Հին Իս­րա­յե­լի ժո­ղովր­դի հա­մար Ե­գիպ­տո­սի գայ­թակ­ղու­թյու­նը միշտ էլ մեծ խնդիր է ե­ղել (Թվեր 14.3, Ե­րե­միա 2.18)։ Այդ­պի­սով Ե­գիպ­ տո­սը դար­ձավ ոչ թե Աստ­ծուն, այլ մարդ­կանց ա­պա­վի­նող մարդ­կանց Դաս 6

55

խորհր­դա­նիշ (Դ Թա­գա­վոր­նե­րի 18.21, Ե­սա­յի 36.6, 9)։ Ե­գիպ­տո­սում հա­վատ հար­կա­վոր չէր, քա­նի որ մար­դիկ ջրի պա­կաս չու­նեին, այն ա­մեն օր աչ­քի ա­ռաջ էր, իսկ երկ­րի խոս­տու­մը տե­սա­նե­լի էր դառ­նում ան­մի­ջա­պես։ Սո­վից տա­ռա­պող երկ­րի հետ հա­մե­մա­տած՝ Ե­գիպ­տո­ սը աչ­քի երևույ­թով հիա­նա­լի վայր էր բնա­կու­թյան հա­մար՝ ի հե­ճուկս այն ա­մե­նի, ինչ Աստ­ված ա­սել էր նրան։ Այն Աբ­րա­մը, որն այժմ լքում է Քա­նա­նը, հա­կադր­վում է այն Աբ­րա­ մի հետ, ով ժա­մա­նա­կին լքեց Ու­րը։ Նախ­կի­նում Աբ­րա­մը նկա­րագր­ վում էր որ­պես հա­վա­տի մարդ, ով լքեց Ու­րը ի պա­տաս­խան Աստ­ծո կան­չին, այժմ Նա լքում է խոս­տաց­ված եր­կի­րը իր սե­փա­կան հա­յե­ցո­ ղու­թյամբ։ Նախ­կի­նում Աբ­րամն ա­պա­վի­նում էր Աստ­ծուն, այժմ նա ի­րեն պա­հում է նեն­գա­փոխ ու ան­բա­րո­յա­կան քա­ղա­քա­կան գործ­չի նման, ով հույս է դնում մի­միայն ինքն իր վրա։ «Ե­գիպ­տո­սում ե­ղած ժա­մա­նակ Աբ­րա­համն ա­պա­ցու­ցեց, որ ա­զատ­ված չէր մարդ­կա­յին թու­լու­թյուն­նե­րից ու ան­կա­տա­րու­թյուն­նե­րից։ Սառա­յի՝ իր կի­նը լի­նե­ լու փաս­տը քո­ղար­կե­լով՝ նա ի ցույց դրեց աստ­վա­ծա­յին հո­գա­տա­ րու­թյան նկատ­մամբ իր անվս­տա­հու­թյու­նը, այն վեհ հա­վա­տի ու ա­րիու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյու­նը, ո­րոնք այդ­քան հա­ճախ ու ազն­վո­րեն դրսևո­րում էին գտնում իր կյան­քում»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ ու մար­գա­րե­ներ, էջ 130։ Այս­տեղ մենք ա­կա­նա­տես ենք լի­նում այն փաս­տին, որ նույ­նիսկ Աստ­ծո մեծ մար­դը կա­րող է սխալ գոր­ծել, և­այ­դու­հան­դերձ Աստ­ված չի լքում նրան։ Երբ Նոր Կ­տա­կա­րա­նը խո­սում է Աբ­րա­հա­մի մա­սին որ­պես շնոր­հով փրկու­թյան օ­րի­նա­կի, դա նշա­նա­կում է միայն մի բան՝ շնորհ։ Ո­րով­հետև ե­թե փրկու­թյու­նը չտրվեր շնոր­հով, Աբ­րա­հա­ մը, ինչ­պես մենք բո­լորս, ոչ մի հույս չէր ու­նե­նա։ Ի՞նչ պետք է սո­վո­րեց­նի մեզ այս պատ­մու­թյունն այն մա­սին, թե որ­քան հեշտ է նույ­նիսկ հա­վա­տա­րիմ քրիս­տոն­յա­նե­րի հա­մար շեղ­վել ճշմա­րիտ ու­ղուց։ Ին­չո՞ւ անհ­նա­զան­դու­թյու­նը եր­բեք լավ ընտ­րու­թյուն չէ։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 3

Աբրամն ու Ղովտը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 13.1–18 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է մեզ պատ­մում այս պատ­մու­թյու­նը բնա­վո­րու­թյան կարևո­րու­թյան մա­սին։ ________________________________________________________________________ 56

Դաս 6

Աբ­րա­մը վե­րա­դառ­նում է այն­տեղ, ուր նախ­կի­նում էր, ա­սես Ե­գիպ­տոս կա­տա­րած իր ճամ­փոր­դու­թյու­նը պար­զա­պես ան­հա­ջող շրջան­ցում էր։ Աստ­ծո պատ­մու­թյունն Աբ­րա­մի հետ սկսվում է նո­րից, այն­տե­ղից, որ­տեղ այն կանգ էր ա­ռել խոս­տաց­ված եր­կիր նրա ա­ռա­ ջին ճամ­փոր­դու­թյան պա­հից։ Աբ­րա­մի ա­ռա­ջին կան­գա­ռը Բե­թելն է (Ծնն­դոց 13.3), ճիշտ ինչ­պես դե­պի խոս­տաց­ված եր­կիր իր ա­ռա­ջին ճամ­փոր­դու­թյան ժա­մա­նակ (Ծնն­դոց 12.3–6)։ Աբ­րամն ա­պաշ­խա­րեց և վե­րա­դար­ձավ «ի­րեն»՝ հա­վա­տի մարդ Աբ­րա­մին։ Աստ­ծո հետ Աբ­րա­մի վե­րա­միա­վո­րու­մը երևում է ար­դեն մարդ­ կանց հետ նրա փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում, օ­րի­նակ՝ թե ինչ­պես է նա լու­ծում իր եղ­բո­րոր­դու՝ Ղով­տի հետ ա­ռա­ջա­ցած խնդի­րը, ո­րը վե­ րա­բե­րում էր հո­ղա­տա­րած­քի բա­ժան­մա­նը։ Հենց Աբ­րամն է, որ ա­ռա­ ջար­կում է խնդրի խա­ղաղ ճա­նա­պար­հով լու­ծում և թույլ է տա­լիս, որ­պես­զի Ղովտն ա­ռա­ջինն ընտ­րի (Ծնն­դոց 13.9, 10). սա ա­ռա­տա­ ձեռ­նու­թյան ու բա­րու­թյան դրսևո­րում էր և ցույց էր տա­լիս, թե ինչ­ պի­սի մարդ էր Աբ­րա­մը։ Այն փաս­տը, որ Ղովտն իր հա­մար ընտ­րեց լա­վա­գույն ու ջրա­ռատ դաշ­տա­վայ­րե­րը (Ծնն­դոց 13.10, 11)՝ ա­ռանց ան­հանգս­տա­նա­լու իր ա­պա­գա հարևան­նե­րի չա­րու­թյան մա­սին (Ծնն­դոց 13.13), ար­դեն իսկ ինչ-որ բան ա­սում է նրա ա­գա­հու­թյան ու բնա­վո­րու­թյան մա­ սին։ «Իր հա­մար» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը մեզ հի­շեց­նում է նա­խաջր­հե­ ղեղ­յան մարդ­կանց մա­սին, ով­քեր ևս­ ընտ­րում էին «ի­րենց հա­մար» (տե՛ս Ծնն­դոց 6.2)։ Դրա փո­խա­րեն, Աբ­րա­մի տե­ղա­փո­խու­թյու­նը հա­վա­տի դրսևո­ րում էր։ Աբ­րա­մը չընտ­րեց տա­րած­քը, այն նրան տրվեց Աստ­ծո շնոր­հով։ Ի տար­բե­րու­թյուն Ղով­տի, Աբ­րա­մը երկ­րին նա­յեց մի­միայն Աստ­ծո հրա­հան­գով (Ծնն­դոց 13.14)։ Աստ­ված կրկին Աբ­րա­մի հետ խո­սում է, միայն երբ վեր­ջինս բա­ժան­վում է Ղով­տից (Ծնն­դոց 13.14)։ Ի­րա­կա­նում սա Աստ­վա­ծաշն­չում ար­ձա­նագր­ված ա­ռա­ջին ան­գամն է, երբ Աստ­ված խո­սում է Աբ­րա­մի հետ Ուր քա­ղա­քից նրա դուրս գա­ լուց հե­տո։ «Աչ­քերդ բարձ­րաց­րո՛ւ և քո կանգ­նած տե­ղից նա­յի՛ր դե­ պի հյու­սիս ու հա­րավ, դե­պի արևելք ու արև­մուտք, ո­րով­հետև այս ամ­բողջ եր­կի­րը, որ դու տես­նում ես, քեզ եմ տա­լու և քո սերն­դին հա­ վիտ­յան» (Ծնն­դոց 13.14, 15)։ Հե­տո Աստ­ված հրա­վի­րում է Աբ­րա­մին «շրջել» այդ երկ­րում որ­պես դրա յու­րաց­ման հա­վաս­տիա­ցում։ «­Վե՛ր կաց և շր­ջի՛ր այս եր­կիրն իր եր­կա­րու­թյամբ ու լայ­նու­թյամբ, ո­րով­ հետև քեզ եմ տա­լու այն» (Ծնն­դոց 13.17)։ Դաս 6

57

Այ­դու­հան­դերձ, Տե­րը շատ հստա­կո­րեն շա­րադ­րում է, որ Ին­ քը՝ Աստ­ված է այդ եր­կիրն Աբ­րա­մին տա­լիս։ Այն պարգև է, շնոր­հի պարգև, որն Աբ­րա­մը պետք է ըն­դու­նի հա­վա­տով՝ հնա­զան­դու­թյան տա­նող հա­վա­տով։ Մի­միայն Աստ­ծո աշ­խա­տան­քի շնոր­հիվ կի­րա­ կա­նա­նա այն ա­մե­նը, ինչ Նա խոս­տա­ցել է Աբ­րա­մին այս­տեղ (տե՛ս Ծնն­դոց 13.14–17)։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել լի­նել բա­րի ու ա­ռա­տա­ձեռն ու­րիշ­ նե­րի նկատ­մամբ, նույ­նիսկ ե­թե նրանք այդ­պես չեն վար­վում մեզ հետ։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 4

Բաբելի կոալիցիան Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 14.1–17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչն է նշա­նա­կա­լից այս պա­տե­րազ­մում, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նում խոս­տաց­ված երկ­րի պարգևից ան­մի­ջա­պես հե­տո։ Ի՞նչ է մեզ պատ­մում այս պատ­մու­ թյունն Աբ­րա­մի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սա ա­ռա­ջին պա­տե­րազմն է, ո­րի մա­սին պատմ­վում է Սուրբ Գր­ քում (Ծնն­դոց 14.2)։ Մի­ջա­գետ­քի ու Պարս­կաս­տա­նի չորս բա­նակ­նե­ րի կոա­լի­ցիան ընդ­դեմ քա­նա­նա­ցի հինգ բա­նակ­նե­րի կոա­լի­ցիա­յի, ո­րի կազ­մում էին նաև Սո­դո­մի ու Գո­մո­րի թա­գա­վոր­նե­րը (Ծնն­դոց 14.8), մեծ հա­կա­մար­տու­թյան մա­սին է խո­սում (Ծնն­դոց 14.9)։ Այս ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի պատ­ճառն այն էր, որ քա­նա­նա­ ցի ժո­ղո­վուրդն ապս­տամ­բել էր իր բա­բե­լոն­յան գե­րիշ­խան­նե­րի դեմ (Ծնն­դոց 14.4, 5)։ Թեև այս պատ­մու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է ո­րո­շա­կի պատ­մա­կան հա­կա­մար­տու­թյան, այն փաս­տը, որ այս «գլո­բալ» պա­ տե­րազ­մը սկսվում է Աստ­ծո՝ Աբ­րա­մին խոս­տաց­ված եր­կիրն ըն­ծա­յե­ լուց ան­մի­ջա­պես հե­տո, այս ի­րա­դար­ձու­թյա­նը յու­րա­հա­տուկ հոգևոր նշա­նա­կու­թյուն է հա­ղոր­դում։ Այն փաս­տը, որ Քա­նա­նի երկ­րից այս­քան շատ մար­դիկ էին ներգ­ րավ­ված այս պա­տե­րազ­մում, խո­սում է այն մա­սին, որ խնդրա­ հա­րույց հար­ցը երկ­րի վրա գե­րիշ­խա­նու­թյան ձեռք­բե­րումն էր։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով Աբ­րա­մի ճամ­բա­րը՝ իս­կա­պես շա­հագր­գիռ կող­մը, քա­նի որ նա հո­ղի միակ իս­կա­կան սե­փա­կա­նա­տերն է, միակ 58

Դաս 6

ուժն է, ո­րը մնում է հա­կա­մար­տու­թյու­նից դուրս, առն­վազն սկզբնա­ կան շրջա­նում: Աբ­րա­մի չե­զո­քու­թյան պատ­ճառն այն է, որ նա խոս­տաց­ված եր­ կի­րը ձեռք չէր բե­րել ռազ­մա­կան ու­ժե­րի օգ­նու­թյամբ կամ ի­մաս­տուն քա­ղա­քա­կան ռազ­մա­վա­րու­թյան շնոր­հիվ։ Աբ­րա­մի թա­գա­վո­րու­ թյունն Աստ­ծո պարգևն էր։ Միակ պատ­ճա­ռը, որ Աբ­րա­մը ներ­քաշ­ վում է պա­տե­րազ­մի մեջ, իր եղ­բո­րոր­դի Ղով­տի ճա­կա­տա­գիրն է, ով ճա­կա­տա­մար­տե­րից մե­կի ժա­մա­նակ գե­րի է վերց­վում (Ծնն­դոց 14.12, 13)։ «Աբ­րա­հա­մը, խա­ղա­ղու­թյամբ ապ­րե­լով Մամ­րեի կաղ­նու պու­ րակ­նե­րում, փա­խուս­տի դի­մած մարդ­կան­ցից մե­կից ի­մա­ցավ ճա­կա­ տա­մար­տի պատ­մու­թյու­նը և­ իր եղ­բո­րոր­դուն պա­տա­հած ա­ղե­տը։ Նա Ղով­տի ե­րախ­տա­գի­տու­թյան մա­սին ոչ մի ան­բար­յա­ցա­կամ հի­ շո­ղու­թյուն չու­ներ։ Նրա հան­դեպ ողջ սե­րը արթ­նա­ցավ, և Աբ­րա­հա­մը ո­րո­շեց, որ Ղով­տը պետք է փրկվի։ Ա­ռա­ջին հեր­թին աստ­վա­ծա­յին խոր­հուրդ փնտրե­լով՝ Աբ­րա­հա­մը պատ­րաստ­վեց պա­տե­րազ­մի»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 135։ Սա­կայն Աբ­րա­մը չառ­ճա­կատ­վեց ողջ կոա­լի­ցիա­յի հետ։ Հա­վա­նա­ բար գի­շե­րա­յին շատ ա­րագ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյան ըն­թաց­քում նա հար­ձակ­վում է միայն այն ճամ­բա­րի վրա, որ­տեղ գե­րե­վար­ված էր Ղով­տը, և փր­կում է նրան։ Այս­պի­սով, Աստ­ծո այս հա­վա­տա­րիմ մար­դը նաև մեծ ա­րիու­թյուն ու տո­կու­նու­թյուն ցու­ցա­բե­րեց։ Կաս­ կած չկա, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նում նրա ազ­դե­ցու­թյու­նը գնա­լով ա­ճում էր, և մար­դիկ ճա­նա­չում էին, թե ինչ­պի­սի մարդ էր նա և­ա­վե­լին էին ի­մա­նում այն Աստ­ծո մա­սին, Ում նա ծա­ռա­յում էր։ Ինչ­պի­սի՞ ազ­դե­ցու­թյուն են մեր գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն ու­նե­նում ու­ րիշ­նե­րի վրա։ Ինչ­պի­սի՞ լուր ենք մենք տա­լիս մարդ­կանց մեր հա­ վա­տի մա­սին մեր գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րով։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 5

Մելքիսեդեկին տրված տասանորդը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 14.18–24 և Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 7.1–10 հա­մար­ նե­րը։ Ո՞վ էր Մել­քի­սե­դե­կը։ Ին­չո՞ւ Աբ­րամն իր տա­սա­նոր­դը տվեց այս քա­հա­նա­յին, ո­րը կար­ծես թե հայտն­վում է ոչ մի տե­ղից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 6

59

Խորհր­դա­վոր Մել­քի­սե­դե­կի հան­կար­ծա­կի ի հայտ գա­լը միան­գա­ մայն տե­ղին է։ Այն բա­նից հե­տո, երբ քա­նա­նա­ցի թա­գա­վոր­ներն Աբ­ րա­մին շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նե­ցին, նա այժմ շնոր­հա­կա­լու­թյուն է հայտ­նում այս քա­հա­նա­յին, ին­չը դրսևոր­վում է նրան տա­սա­նորդ տա­լով: Մել­քի­սե­դե­կը Սա­լեմ քա­ղա­քից է, ո­րը նշա­նա­կում է «խա­ղա­ղու­ թյուն»՝ պա­տե­րազ­մա­կան ցնցում­նե­րից հե­տո տե­ղին պատ­գամ։ Մել­քի­սե­դե­կի ան­վան սե­դեկ բա­ղադ­րի­չը, ո­րը նշա­նա­կում է «ար­դա­ րու­թյուն», ի հայտ է գա­լիս հա­կա­ռակ Սո­դո­մի Բե­րա («չա­րու­թյան մեջ») և Գո­մո­րի Բիր­շա («ա­նօ­րե­նու­թյան մեջ») թա­գա­վոր­նե­րի ա­նուն­ նե­րի, ո­րոնք հա­վա­նա­բար ան­վա­նում­ներն էին նրա, ին­չը նրանք ներ­ կա­յաց­նում էին (Ծնն­դոց 14.2)։ Մել­քի­սե­դեկն ի հայտ է գա­լիս Քա­նա­նի մյուս թա­գա­վոր­նե­րի ներ­ կա­յաց­րած բռնու­թյան ու չա­րու­թյան հա­կա­դար­ձու­մից հե­տո։ Այս հատ­վա­ծը պա­րու­նա­կում է նաև «քա­հա­նա» բա­ռի ա­ռա­ջին աստ­ վա­ծաշնչ­յան հի­շա­տա­կու­մը (Ծնն­դոց 14.18): Մել­քի­սե­դե­կի կա­պը «­Բարձր­յալ Աստ­ծո» հետ (Ծնն­դոց 14.18), ո­րին Աբ­րամն ան­վա­նում է իր Աստ­վա­ծը (Ծնն­դոց 14.22), հստակ կեր­պով ցույց է տա­լիս, որ Աբ­ րա­մը նրան տես­նում էր որ­պես Աստ­ծո քա­հա­նա, ո­րին ին­քը ծա­ռա­ յում էր: Այ­դու­հան­դերձ, Մել­քի­սե­դե­կը չպետք է նույ­նաց­վի Քրիս­տո­սի հետ: Նա Աստ­ծո ներ­կա­յա­ցու­ցիչն էր այդ ժա­մա­նակ­նե­րի մարդ­կանց մեջ (տե՛ս Է­լեն Ուայ­թի մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ, ՅՕԱ աստ­վա­ծաշնչ­յան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ, հա­տոր 1, էջ 1092, 1093): Եվ իս­կա­պես, Մել­քի­սե­դե­կը ծա­ռա­յում է որ­պես քա­հա­նա։ Նա մա­ տու­ցում է «հաց և գի­նի», ո­րով հա­ճախ են­թադր­վում է խա­ղո­ղի թարմ քամ­ված հյութ (Բ Օ­րենք 7.13, Բ Մ­նա­ցոր­դաց 31.5), ին­չը կրկին ի հայտ է գա­լիս տա­սա­նոր­դը տա­լու հա­մա­տեքս­տում (Բ Օ­րենք 14.23)։ Բա­ցի այդ, նա օրհ­նում է Աբ­րա­մին (Ծնն­դոց 14.19)։ Մինչ­դեռ Աբ­րամն «ա­մեն ին­չից տա­սա­նորդ տվեց նրան» (Ծնն­ դոց 14.20) ի պա­տաս­խան Ա­րա­րիչ Աստ­ծուն՝ «երկն­քի և­ երկ­րի Ա­րա­րիչ Բարձր­յալ Աստ­ծուն» (Ծնն­դոց 14.19)։ Այս ան­վա­նու­մը հղում է կա­տա­րում ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան պատ­մու­թյան սկզբին (Ծնն­դոց 1.1), որ­տեղ «եր­կինքն ու եր­կիրն» ար­տա­հայ­տու­թյու­ նը նշա­նա­կում է ամ­բող­ջո­վին կամ «ա­մեն ինչ»։ Այս­պի­սով, տա­ սա­նոր­դը հա­մար­վում է ե­րախ­տա­գի­տու­թյան ար­տա­հայ­տու­թյուն Ա­րար­չին, Ում և պատ­կա­նում է ա­մեն ինչ (Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 7.2–6, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 28.22 հա­մա­րի հետ)։ Պա­րա­դոք­սայ­նո­րեն տա­սա­նոր­դը երկր­պա­գո­ղի կող­մից հաս­կաց­վում է ոչ թե ըն­ծա Տի­ 60

Դաս 6

րո­ջը, այլ ըն­ծա Տի­րոջ կող­մից, քա­նի որ հենց Աստ­ված է մեզ տա­լիս ա­մեն ինչ ա­մե­նասկզ­բից։ Ին­չո՞ւ է տա­սա­նորդ վե­րա­դարձ­նե­լը հա­վա­տի հզոր ցու­ցիչ, ինչ­ պես նաև հա­վատն ամ­րաց­նող հիա­նա­լի գոր­ծո­ղու­թյուն։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 6

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 134–136 է­ջե­րի «Աբ­րա­հա­մը Քա­նա­նում» գլու­խը։ «Քրիս­տո­սի ե­կե­ղե­ցին պետք է օրհ­նու­թյուն լի­նի, և նրա ան­դամ­նե­ րը պետք է օրհն­վեն՝ օրհ­նե­լով ու­րիշ­նե­րին։ Հա­մայն աշ­խար­հի առջև ժո­ղո­վուրդ ընտ­րե­լու Աստ­ծո նպա­տա­կը միայն այն չէր, որ կա­րո­ղա­ նար որ­դեգ­րել նրանց որ­պես Իր զա­վակ­ներ, այլև որ­պես­զի նրանց մի­ջո­ցով աշ­խար­հի վրա հե­ղեր աստ­վա­ծա­յին լու­սա­վո­րու­թյան ա­ռա­ վե­լու­թյուն­նե­րը։ Երբ Աստ­ված ընտ­րեց Աբ­րա­հա­մին, նա պար­զա­պես չպետք է լի­ներ Աստ­ծո ըն­կե­րը, Աբ­րա­հա­մը պետք է լի­ներ այն մի­ջո­ցը, ո­րով Աստ­ված կա­մե­նում էր ազ­գե­րի վրա հե­ղել թան­կա­գին ու յու­րա­ հա­տուկ ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րը։ Աբ­րա­հա­մը պետք է ի­րեն շրջա­պա­տող բա­րո­յա­կան խա­վա­րի մեջ լույս լի­ներ։ Երբ Աստ­ված օրհ­նում է Իր զա­վակ­նե­րին լույ­սով ու ճշմար­տու­ թյամբ, դա միայն նրա հա­մար չէ, որ նրանք ու­նե­նան հա­վի­տե­նա­ կան կյան­քի պարգևը, այլև որ­պես­զի նրանց շրջա­պա­տի մար­դիկ ևս հոգևո­րա­պես լու­սա­վոր­վեն։ … «­Դուք եք երկ­րի ա­ղը»։ Եվ երբ Աստ­ված Իր զա­վակ­նե­րին դարձ­նում է ա­ղը, դա ոչ միայն նրանց սե­ փա­կան պահ­պան­ման հա­մար է, այլև որ­պես­զի նրանք դառ­նան մյուս­նե­րի պահ­պան­ման ու­ղի­ներ։ Դուք շո­ղո՞ւմ եք կեն­դա­նի քա­րե­րի պես Աստ­ծո կա­ռույ­ցում։ … Մենք չու­նենք ճշմա­րիտ կրոն, ե­թե դրա վե­րահս­կող ազ­դե­ցու­թյամբ չենք ա­ռաջ­նորդ­վում մեր յու­րա­քանչ­յուր գոր­ծար­քի ժա­մա­նակ։ Գործ­ նա­կան աստ­վա­ծա­պաշ­տու­թյու­նը պետք է միահ­յուս­վի մեր կյան­քի գոր­ծին։ Մեր սրտե­րը պետք է զգան Քրիս­տո­սի վե­րա­փո­խող շնոր­հը։ Մենք ա­վե­լի քիչ «ես»-ի ու ա­վե­լի շատ Հի­սու­սի կա­րիքն ու­նենք»։ Է­լեն Ուայթ, Խոր­հե­լով Քրիս­տո­սի մա­սին, էջ 205։

Դաս 6

61

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Աբ­րա­հա­մի օրհ­նու­թյան լույ­սի ներ­քո՝ «Ես … պի­տի …­ օրհ­նեմ քեզ … և դու օրհն­յալ կլի­նես» (Ծնն­դոց 12.2), ի՞նչ է նշա­նա­կում օրհն­ված լի­նել։ Մենք՝ որ­պես ժո­ղո­վուրդ, ով ծա­ռա­յում է այն նույն Աստ­ծուն, Ում ծա­ռա­յում էր Աբ­րա­մը, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք օրհ­նու­ թյուն լի­նել ու­րիշ­նե­րի հա­մար։ 2. Ի՞նչն այն չէր իր քույր-կնո­ջը վե­րա­բե­րող Աբ­րա­հա­մի կի­սաս­տի հետ։ Ո՞րն է ա­վե­լի վատ՝ ստե՞­լը, թե՞ ա­սել մի ճշմար­տու­թյուն, ո­րը միև­նույն ժա­մա­նակ ի­րա­կա­նում սուտ է։ 3. Կր­կին կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 14.21–23 հա­մար­նե­րը, ո­րոն­ցում ներ­ կա­յաց­ված է Սո­դո­մի թա­գա­վո­րի ա­ռա­ջար­կին Աբ­րա­մի պա­տաս­ խա­նը։ Ին­չո՞ւ Աբ­րամն այդ­պես պա­տաս­խա­նեց, և­ ի՞նչ կարևոր դաս կա­րող ենք մենք քա­ղել այս պատ­մու­թյու­նից։ Մի՞­թե Աբ­րա­մը չէր ար­դա­րաց­վի, ե­թե ո­րո­շեր ըն­դու­նել թա­գա­վո­րի ա­ռա­ջար­կը։

62

Դաս 6

ԴԱՍ 7 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 7–13

ՈՒԽՏՆ ԱԲՐԱՀԱՄԻ ՀԵՏ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 15–19.29, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.3, 4, 9, 22, Գա­ղա­տա­ ցի­նե­րին 4.21–31, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.11, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 9.9, Ա­մովս 4.11։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Աբ­րամն ա­սաց. «Ո՛վ Ա­մե­նա­կա­րող Տեր, ի՞նչ ես տա­լու ինձ, քա­նի որ ես ա­ռանց զա­վա­կի եմ մնա­ցել, և­իմ տան տի­րողն ա­հա դա­մաս­կա­ցի Ե­ղիա­զարն է»» (Ծնն­դոց 15.2)։ Ծնն­դոց 15-րդ գլ­խում հաս­նում ենք կարևո­րա­գույն մի պա­հի, երբ Աստ­ված պաշ­տո­նա­կա­նաց­նում է Աբ­րա­հա­մի հետ Իր ուխ­տը։ Աբ­րա­ հա­մի հետ կնքված այս ուխ­տը երկ­րորդն է Նո­յի հետ կնքվա­ծից հե­տո։ Ինչ­պես Նո­յի, այն­պես էլ Աբ­րա­հա­մի հետ կնքված ուխ­տը նե­րա­ռում է մյուս ազ­գե­րին, քա­նի որ վեր­ջին հաշ­վով Աբ­րա­հա­մի հետ կնքված ուխ­տը կազ­մում է հա­վի­տե­նա­կան ուխ­տի մի մաս, որն ա­ռա­ջարկ­ վում է հա­մայն մարդ­կու­թյա­նը (Ծնն­դոց 17.7, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 13.20)։ Աբ­րա­հա­մի կյան­քի այս դրվա­գը լի է վա­խով ու ծի­ծա­ղով։ Աբ­ րա­հա­մը վա­խե­նում է (Ծնն­դոց 15.1), վա­խե­նում են նաև Սառան (Ծնն­դոց 18.15) և Հա­գա­րը (Ծնն­դոց 21.17)։ Աբ­րա­հա­մը ծի­ծա­ղում է (Ծնն­դոց 17.17), ծի­ծա­ղում են նաև Սառան (Ծնն­դոց 18.12) և Իս­ մա­յե­լը (Ծնն­դոց 21.9)։ Այս գլուխ­ներն ի ցույց են դնում մարդ­կա­յին նրբազ­գա­ցու­թյունն ու ջեր­մու­թյու­նը։ Աբ­րա­համն ան­հանգս­տա­նում է չար սո­դո­մա­ցի­նե­րի փրկու­թյան հա­մար, հոգ է տա­նում Սառա­յի, Հա­գա­րի ու Ղով­տի մա­սին և հ­յու­րա­սի­րու­թյուն է ցու­ցա­բե­րում ե­րեք ան­ծա­նոթ­նե­րի նկատ­մամբ (Ծնն­դոց 18.2-6)։ Հենց այս հա­մա­տեքս­տում է, որ Աբ­րա­մի ա­նու­նը, ո­րը նշա­նա­կում է ազն­վու­թյուն ու հար­գանք, կփոխ­վի Աբ­րա­հա­մի, ո­րը նշա­նա­կում է «բա­զում ազ­գե­րի հայր» (Ծնն­դոց 17.5)։ Այս­պի­սով, այս­տեղ մեզ ա­վե­ լի լայն մասշ­տա­բով է բա­ցա­հայտ­վում Աստ­ծո ծրագ­րի հա­մաշ­խար­ հա­յին բնույ­թը, ո­րը Նա ծրագ­րում էր կյան­քի կո­չել Աբ­րա­հա­մի հետ Իր հաս­տա­տած ուխ­տի մի­ջո­ցով։ Դաս 7

63

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 8

Աբրահամի հավատը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 15.1–21 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.3, 4, 9, 22 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աբ­րա­համն ի ցույց դնում, թե ինչ ա­սել է ապ­րել հա­վա­տով։ Ո՞րն է այն զո­հի ի­մաս­տը, որն Աստ­ված պա­ հան­ջեց Աբ­րա­հա­մից ի­րա­կա­նաց­նել։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ժա­ռանգ չու­նե­նա­լու Աբ­րա­մի ան­հանգս­տու­թյանն (Ծնն­դոց 15.1–3) Աստ­ծո ա­ռա­ջին պա­տաս­խանն այն է, որ նա որ­դի կու­նե­ նա իր սե­փա­կան «մեջ­քից» (Ծնն­դոց 15.4)։ Միև­նույն բա­ռա­պա­ շարն օգ­տա­գոր­ծում է Նա­թան մար­գա­րեն, ով խո­սում է ա­պա­գա մե­սիա­կան թա­գա­վո­րի սերն­դի մա­սին (Բ Թա­գա­վոր­նե­րի 7.12)։ Աբ­ րա­մին վերս­տին հա­վաս­տիա­ցում տրվեց, և նա «հա­վա­տաց Տի­րո­ ջը» (Ծնն­դոց 15.6), ո­րով­հետև հաս­կա­ցավ, որ Աստ­ծո խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցու­մը կախ­ված էր ոչ թե իր սե­փա­կան, այլ Աստ­ծո ար­ դա­րու­թյու­նից (Ծնն­դոց 15.6, հա­մե­մա­տե՛ք Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.5, 6 հա­մար­նե­րի հետ)։ Այս գա­ղա­փարն ար­տա­ռոց էր, հատ­կա­պես այդ ժա­մա­նակ­նե­րի մշա­կույ­թում։ Օ­րի­նակ, հին ե­գիպ­տա­ցի­նե­րի կրո­նում դա­տաս­տանն ի­րա­կա­նաց­վում էր մար­դու մարդ­կա­յին բա­րի գոր­ծե­րի՝ ընդ­դեմ Մաաթ աստ­վա­ծու­հու բա­րի գոր­ծե­րի հաշ­վար­կի հի­ման վրա, ով ներ­ կա­յաց­նում էր աստ­վա­ծա­յին ար­դա­րու­թյու­նը։ Կարճ ա­սած, «փրկու­ թյու­նը» հար­կա­վոր էր վաս­տա­կել։ Այ­նու­հետև Աստ­ված սահ­մա­նում է զո­հա­բե­րու­թյան ծի­սա­կա­տա­ րու­թյուն, որն Աբ­րա­մը պետք է կա­տա­րեր։ Ըստ էու­թյան, զո­հը մատ­ նա­ցույց է ա­նում մեր մեղ­քե­րի հա­մար Քրիս­տո­սի մա­հը։ Մար­դիկ փրկվում են շնոր­հով՝ Աստ­ծո ար­դա­րու­թյան պարգևով, ո­րի խորհր­ դա­նի­շը ևս­այս զո­հա­բե­րու­թյուն­ներն են։ Սա­կայն այս յու­րա­հա­տուկ ծի­սա­կա­տա­րու­թյունն Աբ­րա­մի հա­մար հա­տուկ պատ­գամ է պա­րու­ նա­կում։ Գի­շա­տիչ թռչուն­նե­րի՝ զո­հա­բեր­ված կեն­դա­նի­նե­րին ու­տե­ լը (Ծնն­դոց 15.9–11) նշա­նա­կում է, որ Աբ­րա­մի սե­րուն­դը գե­րու­թյան չար­չա­րանք­նե­րը կկրի «չորս հար­յուր տա­րի» (Ծնն­դոց 15.13) կամ չորս սե­րունդ (Ծնն­դոց 15.16)։ Այ­նու­հետև, Աբ­րա­մի ժա­ռանգ­նե­րը չոր­րորդ սերն­դում «կվե­րա­դառ­նան այս­տեղ» (Ծնն­դոց 15.16)։ 64

Դաս 7

Զո­հա­բե­րու­թյան վեր­ջին տե­սա­րա­նը դրա­մա­տի­կա­կան է. «ծխա­ցող մի հնոց ու կրա­կի բոց ան­ցավ կտոր­նե­րի մի­ջով» (Ծնն­ դոց 15.17)։ Այս ար­տա­ռոց հրաշ­քով Աստ­ված ցույց է տա­լիս Իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նը ի­րա­կա­նաց­նել ուխ­տի շրջա­նակ­նե­րում տրված Իր խոս­տու­մը, այն է՝ եր­կիրն Աբ­րա­մի սե­րունդ­նե­րին տա­լը (Ծնն­դոց 15.18)։ Խոս­տաց­ված երկ­րի սահ­ման­նե­րը՝ «Ե­գիպ­տո­սի գե­տից մինչև մեծ գե­տը, այ­սինքն՝ Եփ­րատ գե­տը» (Ծնն­դոց 15.18), հի­շեց­նում են մեզ Ե­դե­մի պար­տե­զի սահ­ման­նե­րի մա­սին (հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 2.13, 14 հա­մար­նե­րի հետ)։ Հետևա­բար, այս մար­գա­րեու­թյու­նը նա­խա­ տե­սում է շատ ա­վե­լին, քան պար­զա­պես Ելքն ու Իս­րա­յե­լի հա­մար հայ­րե­նի­քը։ Այս մար­գա­րեու­թյան ա­վե­լի հե­ռա­վոր հո­րի­զո­նում, երբ Աբ­րա­հա­մի սե­րունդ­նե­րը վերց­նում են Քա­նա­նի եր­կի­րը, փա­րո­սի պես երևում է Աստ­ծո ժո­ղովր­դի վեր­ջին օր­վա փրկու­թյու­նը, ով կվե­ րա­դառ­նա Ե­դե­մի պար­տեզ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել կենտ­րո­նա­նալ Քրիս­տո­սի ու Նրա ար­դա­րու­թյան վրա՝ որ­պես փրկու­թյան մեր միակ հույս։ Ի՞նչ է պա­տա­հում, երբ մենք սկսում ենք հաշ­վել մեր բա­րի գոր­ծե­րը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 9

Աբրահամի կասկածները Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 16.1–16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի Աբ­րա­մի՝ Հա­գա­րի հետ պառ­կե­լու ո­րո­շու­մը՝ հա­կա­ռակ ի­րեն տված Աստ­ծո խոստ­ման։ Ինչ­պե՞ս են եր­կու կա­նայք ներ­ կա­յաց­նում հա­վատ­քի եր­կու դիր­քո­րո­շում (­Գա­ղա­տա­ցի­նե­րին 4.21–31)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________

Երբ Աբ­րա­մը կաս­կա­ծեց (Ծնն­դոց 15.2), Աստ­ված հստակ կեր­ պով նրան հա­վաս­տիաց­րեց, որ նա որ­դի կու­նե­նա։ Անց­նում են տա­ րի­ներ, Աբ­րա­մը դեռ շա­րու­նա­կում է մնալ ա­ռանց որ­դի։ Նույ­նիսկ Աստ­ծո վեր­ջին հզոր մար­գա­րեու­թյունն ստա­նա­լուց հե­տո, թվում է, Աբ­րա­մը կորց­նում է իր հա­վա­տը. նա այլևս չի հա­վա­տում, որ հնա­րա­վոր կլի­նի Սառա­յից իր որ­դին ու­նե­նա­լը։ Ան­հույս վի­ճա­կում Դաս 7

65

գտնվող Սառան իր ձեռքն է վերց­նում նա­խա­ձեռ­նու­թյունն ու ստի­ պում Աբ­րա­մին հետևել այն ժա­մա­նակ­նե­րում Մեր­ձա­վոր Արևել­քում տա­րած­ված սո­վո­րու­թյա­նը՝ փոխ­նակ մոր մի­ջո­ցով որ­դի ու­նե­նալ։ Այս ծա­ռա­յու­թյան հա­մար ընտր­վում է Հա­գա­րը՝ Սառա­յի ծա­ռան։ Ծ­րա­գի­րը գլուխ է գա­լիս։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով, մարդ­կա­յին այս ռազ­մա­վա­րու­թյունն ա­վե­լի արդ­յու­նա­վետ է թվում, քան Աստ­ծո խոստ­մա­նը հա­վա­տա­լը։ Աբ­րա­մի նկատ­մամբ Սառա­յի վե­րա­բեր­մուն­քի մա­սին պատ­մող հատ­վածն ար­տա­ցո­լում է Ա­դա­մի ու Ե­վա­յի պատ­մու­թյու­նը Ե­դե­մի պար­տե­զում։ Եր­կու տեքս­տերն էլ ու­նեն մի շարք ընդ­հան­րու­թյուն­ներ (ինչ­պես Ե­վան, Սառան ակ­տիվ է, Աբ­րա­համն Ա­դա­մի պես պա­սիվ է), ինչ­պես նաև ընդ­հա­նուր բա­յեր ու ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ («լսեց խոս­քը», «վերց­րեց» ու «տվեց»)։ Այս եր­կու պատ­մու­թյուն­նե­րի միջև զու­գա­հե­ռը ցույց է տա­լիս, որ Աստ­ված հա­վա­նու­թյուն չէր տա­լիս այս գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին։ Պո­ղոս ա­ռաք­յալն այս պատ­մու­թյունն օ­րի­նակ է բե­րում, որ­պես­զի բա­ցատ­րի գոր­ծե­րի և շ­նոր­հի տար­բե­րու­թյու­նը (­Գա­ղա­տա­ցի­նե­րին 4.23–26)։ Եր­կու պատ­մու­թյան մեջ էլ արդ­յուն­քը նույնն է. մար­դու գոր­ծի ան­հա­պաղ պարգևատ­րու­մը, որն ստաց­վել է Աստ­ծո կամ­քին հա­կա­ռակ, հե­տա­գա­յում հան­գեց­նում է խնդիր­նե­րի։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ այս ողջ ըն­թաց­քում Աստ­ված բա­ցա­կա է։ Սառան խո­ սում է Աստ­ծո մա­սին, սա­կայն եր­բեք չի դի­մում Նրան, ոչ էլ Աստ­ված է խո­սում նրան­ցից որևէ մե­կի հետ։ Աստ­ծո այս բա­ցա­կա­յու­թյունն ապ­ շե­ցու­ցիչ է, հատ­կա­պես նա­խորդ գլուխ­նե­րում Նրա՝ այդ­քան ակ­տիվ ներ­կա­յու­թյու­նից հե­տո։ Այ­նու­հետև Աստ­ված հայտն­վում է Հա­գա­րին, սա­կայն, միայն երբ նա լքում է Աբ­րա­մի տու­նը։ Այս անս­պա­սե­լի հայտ­նու­թյու­նը բա­ցա­ հայ­տում է այն փաս­տը, որ Աստ­ված ներ­կա է՝ հա­կա­ռակ ա­ռանց Ի­րեն գոր­ծե­լու մար­դու ջան­քե­րի։ «­Տի­րոջ հրեշ­տա­կը» (Ծնն­դոց 16.7) ան­վա­նու­մը հա­ճախ նույ­նաց­վում է Տի­րոջ՝ ՅՀՎՀ-ի հետ (տե՛ս Ծնն­դոց 18.1, 13, 22)։ Այս ան­գամ Աստ­ված է վերց­նում նա­խա­ձեռ­նու­թյունն ու Հա­գա­րին հայտ­նում, որ նա որ­դի է ու­նե­նա­լու՝ Իս­մա­յի­լին, ում ա­նու­ նը նշա­նա­կում է «Աստ­ված լսում է» (Ծնն­դոց 16.11)։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով, պատ­մու­թյու­նը, որն ա­վարտ­վում է լսե­լու գա­ղա­փա­րով (շա­մա), զու­գա­հեռ է պատ­մու­թյան սկզբի լսե­լուն, երբ Աբ­րա­մը «լսեց» (շա­մա) Սառա­յի խոս­քին (Ծնն­դոց 16.2)։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան հեշտ մեզ հա­մար դրսևո­րել միև­նույն թե­րա­հա­ վա­տու­թյու­նը, որն Աբ­րա­մը դրսևո­րեց այս­տեղ։ 66

Դաս 7

Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 10

Աբրահամին տրված ուխտի նշանը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 17.1–19 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.11 հա­մար­նե­ րը։ Ո՞րն է թլպատ­ման ա­րա­րո­ղու­թյան հոգևոր և մար­գա­րեա­կան նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աբ­րա­մի թե­րա­հա­վա­տու­թյու­նը, ո­րը մենք տե­սանք նա­խորդ պատ­ մու­թյան ըն­թաց­քում (Ծնն­դոց 16), կտրում է Աստ­ծո հետ Աբ­րա­մի հոգևոր ճամ­փոր­դու­թյան թե­լը։ Այդ ըն­թաց­քում Աստ­ված լուռ էր։ Այժմ ա­ռա­ջին ան­գամ Աստ­ված կրկին խո­սում է Աբ­րա­մի հետ։ Աստ­ված վե­րա­հաս­տա­տում է Իր կապն Աբ­րա­մի հետ և վե­րա­դարձ­նում նրան այն­տեղ, երբ Ին­քը նրա հետ ուխտ էր հաս­տա­տել (Ծնն­դոց 15.18)։ Այժմ, սա­կայն, Աստ­ված նրան տա­լիս է այդ ուխ­տի նշա­նը։ Թլ­ փա­տու­թյան ի­մաս­տը եր­կար է քննարկ­վել գիտ­նա­կան­նե­րի կող­մից, սա­կայն քա­նի որ թլփա­տու­թյան ծի­սա­կար­գը նե­րա­ռում է ար­յան թա­փում (տե՛ս Ելք 4.25), այն կա­րող էր հաս­կաց­վել զո­հա­բե­րու­թյան հա­մա­տեքս­տում՝ նշա­նա­կե­լով, որ ար­դա­րու­թյու­նը վե­րագր­վեց նրան (հա­մե­մա­տե՛ք Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.11 հա­մա­րի հետ)։ Հատ­կան­շա­կան է նաև, որ թլփա­տու­թյամբ նշված այս ուխ­տը նկա­րագր­ված է այն­պի­սի եզ­րույթ­նե­րով, ո­րոնք մատ­նան­շում են ա­ռա­ջին մե­սիա­կան մար­գա­րեու­թյու­նը (հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 17.7 հա­մա­րը Ծնն­դոց 3.15 հա­մա­րի հետ)։ Եր­կու տեքս­տե­րի միջև ե­ղած զու­գա­հե­ռը հու­շում է, որ Աստ­ծո խոս­տու­մը Աբ­րա­մին վե­րա­բե­րում է ոչ միայն մարդ­կանց ֆի­զի­կա­կան ծնուն­դին, այլև իր մեջ պա­րու­ նա­կում է աշ­խար­հի բո­լոր ժո­ղո­վուրդ­նե­րի փրկու­թյան հոգևոր խոս­ տու­մը: Իսկ «հա­վի­տե­նա­կան ուխ­տի» խոս­տու­մը (Ծնն­դոց 17.7) վե­րա­բե­րում է մե­սիա­կան սերն­դի աշ­խա­տան­քին, Քրիս­տո­սի զո­հա­ բե­րու­թյա­նը, ո­րը հա­վեր­ժա­կան կյանք է ա­պա­հո­վում բո­լոր նրանց, ով­քեր խնդրում են դա հա­վա­տով, ինչ­պես նաև այն ա­մե­նով, ինչ հա­ վա­տը են­թադ­րում է (հա­մե­մա­տե՛ք Հռո­մեա­ցի­նե­րին 6.23 և Տի­տո­սին 1.2 հա­մար­նե­րի հետ)։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ հա­վի­տե­նա­կան ա­պա­գա­յի այս խոս­տու­ մը պա­րու­նակ­վում է Աբ­րա­մի ու Սառա­յի ա­նուն­նե­րի փո­փո­խու­թյան մեջ։ Աբ­րա­մի ու Սառա­յի ա­նուն­նե­րը վե­րա­բե­րում էին ի­րենց ըն­թա­ Դաս 7

67

ցիկ կար­գա­վի­ճակ­նե­րին. Աբ­րամ նշա­նա­կում է «մե­ծար­ված հայր», իսկ Սառա՝ «իմ ար­քա­յա­դուստր» (Աբ­րա­մի ար­քա­յա­դուստր)։ Նրանց ա­նուն­նե­րի փո­փո­խու­թյունն «Աբ­րա­հա­մի» ու «­Սառա­յի» վե­րա­բե­րում է ա­պա­գա­յին. Աբ­րա­համ նշա­նա­կում է «բա­զում ազ­գե­րի հայր», իսկ Սա­ռա՝ «ար­քա­յա­դուստր» (բո­լո­րի հա­մար)։ Դրան զու­գա­հեռ, սա­կայն ա­ռանց որևէ հեգ­նան­քի, Ի­սա­հա­կի («նա կծի­ծա­ղի») ա­նու­նը հի­շեց­ նում է Աբ­րա­հա­մի ծի­ծա­ղի մա­սին (­Սուրբ Գր­քում ար­ձա­նագր­ված ա­ռա­ջին ծի­ծա­ղը, (Ծնն­դոց 17.17)։ Դա թե­րա­հա­վա­տու­թյան, կամ, մի­ գու­ցե, զար­ման­քի ծի­ծաղ է։ Ինչն էլ որ լի­նի այդ ծի­ծա­ղի պատ­ճա­ռը, թեև Աբ­րա­հա­մը հա­վա­տում էր նրան, ինչ Տե­րը հստա­կո­րեն խոս­տա­ ցել էր ի­րեն, նա դեռևս խնդիր­ներ ու­ներ այդ հա­վա­տը կյան­քի կո­չե­լու և խոստ­մա­նը վստա­հե­լու հար­ցում։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել շա­րու­նա­կել հա­վա­տալ, նույ­նիսկ ե­թե ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ խնդիր­ներ ենք ու­նե­նում այդ հա­ վա­տի հետ, ինչ­պես Աբ­րա­համն ու­նե­ցավ։ Ին­չո՞ւ է կարևոր զեն­ քե­րը վայր չդնել՝ ի հե­ճուկս մեր կյան­քում գլուխ բարձ­րաց­նող կաս­կած­նե­րով լի ժա­մա­նա­կաշր­ջան­նե­րի։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 11

Խոստման որդին Թլ­փա­տու­թյան վեր­ջին տե­սա­րա­նը նե­րա­ռում է բո­լո­րին. թլփատ­ վե­ցին ոչ միայն Իս­մա­յե­լը, այլև Աբ­րա­հա­մի տան բո­լոր տղա­մար­դիկ (Ծնն­դոց 17.23–27)։ Քոլ բա­ռը, ո­րը նշա­նա­կում է «բո­լոր», «յու­րա­ քանչ­յուր», կրկնվում է չորս ան­գամ (Ծնն­դոց 17.23, 27)։ Հենց այս հա­ մա­պար­փա­կու­թյան ֆո­նին է, որ Աստ­ված հայտն­վում է Աբ­րա­հա­մին՝ հաս­տա­տե­լու որ­դու՝ «Ի­սա­հա­կի» խոս­տու­մը։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 18.1–15 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 9.9 հա­մար­նե­ րը։ Հյու­րա­սի­րու­թյան ի՞նչ դա­սեր ենք քա­ղում այն փաս­տից, թե ինչ­պես Աբ­րա­համն ըն­դու­նեց իր այ­ցե­լու­նե­րին։ Ինչ­պե՞ս կբա­ ցատ­րեք Աստ­ծո ար­ձա­գանքն Աբ­րա­հա­մի հյու­րա­սի­րու­թյա­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մենք հստակ կեր­պով չգի­տենք՝ գի­տե՞ր արդ­յոք Աբ­րա­հա­մը, թե ով­քեր էին այս օ­տա­րա­կան­նե­րը, թե՞ ոչ (Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 13.2), թե­ պետ նա նրանց հետ վար­վում է այն­պես, ա­սես նրանց մեջ ներ­կա 68

Դաս 7

լի­ներ Ին­քը՝ Աստ­ված։ Աբ­րա­հա­մը «օր­վա տաք ժա­մա­նակ … նս­տել էր վրա­նի դռա­նը» (Ծնն­դոց 18.1), և քա­նի որ ա­նա­պա­տում հազ­ վա­դեպ երևույթ են այ­ցե­լու­նե­րը, նա հա­վա­նա­բար փա­փա­գում էր նրանց հետ հան­դի­պել։ Աբ­րա­հա­մը վա­զեց այ­ցե­լու­նե­րին ըն­դա­ռաջ (Ծնն­դոց 18.2), թեև նա 99 տա­րե­կան էր։ Նա այդ մարդ­կան­ցից մե­ կին ան­վա­նեց Ա­դո­նաի՝ «­Տեր իմ» (Ծնն­դոց 18.3). այս ան­վա­նու­մը հա­ճախ օգ­տա­գործ­վում է Աստ­ծո ան­վան հետ (Ծնն­դոց 20.4, Ելք 15.17)։ Նա պտտվում էր նրանց շուր­ջը՝ ու­տե­լի­քի պատ­րաս­տու­ թյուն­ներ տես­նե­լով (Ծնն­դոց 18.6, 7)։ Նա կանգ­նած էր նրանց կող­ քին՝ ու­շա­դիր նրանց կա­րիք­նե­րին և պատ­րաստ ծա­ռա­յե­լու նրանց (Ծնն­դոց 18.8)։ Երկ­նա­յին օ­տա­րա­կան­նե­րի նկատ­մամբ Աբ­րա­հա­մի դրսևո­րած վար­քա­գի­ծը կդառ­նա հյու­րա­սի­րու­թյան ո­գեշն­չող մո­դել (Եբ­րա­յե­ցի­ նե­րին 13.2)։ Ի­րա­կա­նում, Աբ­րա­հա­մի ակ­նա­ծա­լից վե­րա­բեր­մուն­քը հա­ղոր­դում է հյու­րա­սի­րու­թյան փի­լի­սո­փա­յու­թյու­նը։ Օ­տա­րա­կան­ նե­րի նկատ­մամբ հար­գանք ու հո­գա­տա­րու­թյուն ցու­ցա­բե­րե­լը պար­զա­պես քա­ղա­քա­վա­րու­թյան գե­ղե­ցիկ ժեստ չէ։ Աստ­վա­ծա­ շունչն ընդգ­ծում է, որ դա կրո­նից բխող պար­տա­կա­նու­թյուն է, որն ա­սես ուղղ­ված լի­նի հենց Ի­րեն՝ Աստ­ծուն (հա­մե­մա­տե՛ք Մատ­թեոս 25.35–40 հա­մար­նե­րի հետ)։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով, Աստ­ված ա­վե­լի շատ նույ­նա­կա­նաց­վում է քաղ­ցած ու կա­րի­քա­վոր օ­տա­րա­ կա­նի, քան այդ օ­տա­րա­կա­նին ըն­դու­նող ա­ռա­տա­ձեռն հա­րուս­տի հետ։ Մ­յուս կող­մից էլ, Աստ­ծո մուտ­քը մարդ­կա­յին ո­լորտ ցույց է տա­ լիս մարդ­կու­թյան նկատ­մամբ Նրա ու­նե­ցած շնորհն ու սե­րը։ Աստ­ծո այս հայտ­նու­թյու­նը կան­խա­գու­շա­կում է Քրիս­տո­սին, Ով լքեց Իր երկ­ նա­յին տունն ու դար­ձավ ծա­ռա, որ­պես­զի դիպ­չի մար­կանց սրտե­ րին (­Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 2.7, 8)։ Աստ­ծո հայտ­նու­թյունն այս­տեղ Նրա խոստ­ման հաս­տա­տուն լի­նե­լու ա­պա­ցույցն է (Ծնն­դոց 18.10)։ Նա տես­նում է Սառա­յին, ով թաքն­ված է Իր «հետևում» (Ծնն­դոց 18.10) և գի­տի նրա ա­մե­նա­թա­քուն մտքերն ան­գամ (Ծնն­դոց 18.12)։ Նա գի­տի, որ Սա­ռան ծի­ծա­ղում է, և Նրա վեր­ջին խոս­քը «ծի­ծա­ղե­ցիր» բառն է։ Սա­ռա­յի թե­րա­հա­վա­տու­թյունն այն հողն է, որ­տեղ Աստ­ված կի­րա­կա­նաց­նի Իր խոս­քը։ Խոր­հե՛ք այն մտքի շուրջ, որ «Աստ­ված ա­վե­լի շատ նույ­նա­կա­ նաց­վում է քաղ­ցած ու կա­րի­քա­վոր օ­տա­րա­կա­նի, քան այդ օ­տա­ րա­կա­նին ըն­դու­նող ա­ռա­տա­ձեռն հա­րուս­տի հետ»։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր, որ մենք հի­շենք այս գա­ղա­փա­րը։ Դաս 7

69

ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 12

Ղովտը Սոդոմում Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 18.16–19.29 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է Աբ­ րա­հա­մի մար­գա­րեա­կան ծա­ռա­յու­թյունն ազ­դում Ղով­տի նկատ­ մամբ նրա ու­նե­ցած պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աբ­րա­հա­մը նոր էր ստա­ցել որ­դի ու­նե­նա­լու Աստ­ծո խոստ­ման վե­րա­հաս­տա­տու­մը։ Սա­կայն բա­րի լու­րը վա­յե­լե­լու փո­խա­րեն՝ նա Աստ­ծուն բուռն քննարկ­ման մեջ է ներգ­րա­վում Սո­դո­մում Ղով­տի ճա­կա­տագ­րի վե­րա­բեր­յալ։ Աբ­րա­հա­մը ոչ միայն մար­գա­րե է, ում Աստ­ված հայտ­նում է Իր կամ­քը, այլև մար­գա­րե է, ով բա­րե­խո­սում է ամ­բա­րիշտ­նե­րի ճա­կա­տագ­րի հա­մար։ «­Կանգ­նած էր Տի­րոջ ա­ռաջ» (Ծնն­դոց 18.22) ար­տա­հայ­տու­թյան եբ­րա­յե­րեն հա­մար­ժե­քը դարձ­ վածք է, ո­րը նշա­նա­կում է ա­ղո­թել։ Ի­րա­կա­նում Աբ­րա­հա­մը մար­տահ­րա­վեր է նե­տում Աստ­ծուն և սկ­սում Նրա հետ սա­կար­կել՝ փրկե­լու Սո­դո­մը, որ­տեղ ապ­րում է իր եղ­բո­րոր­դին։ Սա­կար­կումն սկսվում է 50-ից ու հաս­նում 10-ի, և Աստ­ ված խոս­տա­նում է խնա­յել Սո­դո­մը, ե­թե ըն­դա­մե­նը 10 ար­դար սո­դո­ մա­ցի գտնվի։ Բնա­կա­նա­բար, երբ կար­դում ենք Ղով­տին այ­ցե­լած եր­կու հրեշ­ տակ­նե­րի պատ­մու­թյու­նը, ո­րոնք ե­կել էին զգու­շաց­նե­լու նրան գա­լիք ա­ղե­տի մա­սին (Ծնն­դոց 19.1–10), տես­նում ենք, թե որ­քան հի­վանդ մթնո­լորտ էր տի­րում Սո­դո­մում, և­ որ­քան չար էին դար­ձել մար­դիկ։ Այն իս­կա­պես շատ չար վայր էր, ինչ­պի­սին էին և­այդ քա­ղա­քի շուր­ջը գտնվող շատ ազ­գեր։ Ի վեր­ջո, սա պատ­ճառ­նե­րից մեկն է, թե ին­չու նրանք վտար­վե­ցին երկ­րից (տե՛ս Ծնն­դոց 15.16)։ «Եվ ա­հա մո­տե­նում էր Սո­դո­մի վեր­ջին գի­շե­րը։ Վ­րեժխնդ­րու­ թյան ամ­պերն ար­դեն ի­րենց ստվեր­ներն են գցում դա­տա­պարտ­ված քա­ղա­քի վրա։ Սա­կայն մար­դիկ դեռևս դա չեն հաս­կա­նում։ Մինչ հրեշ­տակ­նե­րը մո­տե­նում էին ի­րենց կոր­ծա­նա­րար ա­ռա­քե­լու­թյան կա­տար­մա­նը, մար­դիկ դեռ ե­րա­զում էին բար­գա­վաճ­ման ու հա­ճույք­ նե­րի մա­սին։ Վեր­ջին օ­րը ոչն­չով չէր տար­բեր­վում այն բա­զում օ­րե­ րից, ո­րոնք ե­կել և­ ան­ցել էին։ Իջ­նում էր ե­րե­կոն. ա­մեն ինչ գե­ղե­ցիկ ու ա­պա­հով էր թվում։ Մայ­րա­մու­տի շո­ղե­րի ներ­քո բաց­վում էր ան­գե­ 70

Դաս 7

րա­զան­ցե­լի գե­ղեց­կու­թյան մի բնա­պատ­կեր։ Ե­րե­կո­յան զով ե­ղա­նա­ կը մեկ­տեղ էր հա­վա­քել քա­ղա­քի բնա­կիչ­նե­րին, և հեշ­տա­մոլ ամ­բոխն այ­սուայն­կողմ էր շարժ­վում՝ ջանք ա­նե­լով վա­յե­լել այդ պա­հը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 157, 158։ Ի վեր­ջո, Աստ­ված փրկեց միայն Ղով­տին, նրա կնոջն ու եր­կու դուստ­րե­րին (Ծնն­դոց 19.15)՝ սա­կարկ­ման նվա­զա­գույն թվի (10 հո­ գի) հա­մար­յա կե­սին։ Ղով­տի փե­սա­նե­րը, ո­րոնք նրա զգու­շա­ցում­նե­ րը լուրջ չըն­դու­նե­ցին, մնա­ցին քա­ղա­քում (Ծնն­դոց 19.14)։ Այդ­պես կոր­ծան­վեց այս հիաս­քանչ եր­կի­րը։ Եբ­րա­յե­րեն հա­ֆախ «կոր­ծա­նել» բառն այս հատ­վա­ծում հան­դի­պում է մի քա­նի ան­գամ (Ծնն­դոց 19.21, 25, 29) և բ­նու­թագ­րում է Սո­դո­մի ա­վե­րու­մը (Բ Օ­րենք 29.23, Ա­մովս 4.11)։ Գա­ղա­փարն այն է, որ եր­կի­րը «շրջվեց»։ Ինչ­պես ջրհե­ղե­ղը «շրջեց» սկզբնա­կան ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նը (Ծնն­դոց 6.7), Սո­դո­մի ա­վե­րու­մը Ե­դե­մի պար­տե­զի «շրջումն» է (Ծնն­դոց 13.10)։ Սո­ դո­մի ա­վե­րու­մով մեզ տրվում է նաև վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի ա­վեր­ ման լու­րը (տե՛ս Հու­դա 7)։­ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 13

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 370–373 է­ջե­րի «Օ­րենքն ու ուխ­տե­րը» գլու­խը։ Հա­նուն Սո­դո­մի ժո­ղովր­դի Աբ­րա­հա­մի համ­բե­րա­տար և հա­մառ խնդրանքն Աստ­ծուն (Ծնն­դոց 18.22–33)՝ պետք է խրա­խու­սի մեզ ա­ղո­թել ամ­բա­րիշտ­նե­րի հա­մար, նույ­նիսկ ե­թե թվում է, թե նրանք ան­հու­սա­լիո­րեն մե­ղա­վոր վի­ճա­կում են: Ա­վե­լին, Աստ­ծո ու­շա­դիր ար­ձա­գանքն Աբ­րա­հա­մի պնդմա­նը և միայն «տա­սը» ար­դար մարդ­ կանց նե­րե­լու Նրա պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նը «հե­ղա­փո­խա­կան» հաս­կա­ցու­թյուն է, ինչ­պես նշում է Գեր­հարդ Հա­սե­լը. «­Խիստ հե­ղա­փո­խա­կան կեր­պով հին կո­լեկ­տիվ մտա­ծո­ղու­թյու­նը, ո­րը պատ­ժի էր են­թար­կում մե­ղա­վոր ըն­կե­րակ­ցու­թյան ան­մեղ ան­ դա­մին, փո­խա­կերպ­վեց միան­գա­մայն նոր բա­նի. ար­դար մնա­ցոր­դի առ­կա­յու­թյու­նը կա­րող է փրկա­րար գոր­ծա­ռույթ ու­նե­նալ ամ­բող­ջի հա­մար: . . . Հա­նուն ար­դար մնա­ցոր­դի՝ Յահ­վեն Իր ար­դա­րու­թյամբ (ցե­դա­քա) կնե­րեր ամ­բա­րիշտ քա­ղա­քը։ Այս հաս­կա­ցու­թյու­նը լայ­նո­ րեն տա­րած­վում է Յահ­վեի Ծա­ռա­յի մար­գա­րեա­կան խոս­քում, Ով փրկու­թյուն է գոր­ծում «շա­տե­րի հա­մար»»։ Գեր­հարդ Ֆ. Հա­սել, Մ­նա­ Դաս 7

71

ցոր­դը. Ծնն­դո­ցից Ե­սա­յի գրքե­րում տրված Մ­նա­ցոր­դի գա­ղա­փա­րի պատ­մու­թյունն ու աստ­վա­ծա­բա­նու­թյու­նը, 3-րդ խմ­բագ­րու­թյուն (­Բեր­րիեն Սփ­րինգս, Մի­չի­գան, Էնդր­յու­սի հա­մալ­սա­րա­նա­կան հրա­ տա­րակ­չու­թյուն, 1980), էջ 150, 151։ «­Մեր շուրջ­բո­լո­րը մար­դիկ են, ո­րոնք գնում են դե­պի կոր­ծա­նում, նույն­քան ան­հույս ու սար­սա­փե­լի կեր­պով, ինչ­պես դա պա­տա­հեց Սո­դո­մին: Ա­մեն օր ա­վարտ­վում է ինչ-որ մե­կի փոր­ձաշր­ջա­նը։ Ա­մեն ժամ ինչ-որ մեկն անց­նում է ո­ղոր­մու­թյան ընդգր­կույ­թի սահ­մա­նը: Եվ որ­տե՞ղ են նա­խազ­գու­շաց­ման և­ա­ղա­չան­քի այն ձայ­նե­րը, ո­րոնք խնդրում են մե­ղա­վո­րին խու­սա­փել այս սար­սա­փե­լի դա­տաս­տա­ նից: Որ­տե՞ղ են այն ձեռ­քե­րը, ո­րոնք մեկն­վում են նրան մա­հից հետ քա­շե­լու հա­մար: Ո՞ւր են նրանք, ով­քեր խո­նար­հու­թյամբ և հաս­ տա­տա­կամ հա­վատ­քով ա­ղա­չում են Աստ­ծուն մե­ղա­վո­րի հա­մար: Աբ­րա­հա­մի հո­գին Քրիս­տո­սի հո­գին էր: Աստ­ծո Որ­դին Ինքն է մեծ բա­ րե­խո­սը հա­նուն մե­ղա­վո­րի: Նա, Ով վճա­րել է մե­ղա­վո­րի փրկագն­ման գի­նը, գի­տի մարդ­կա­յին հո­գու ար­ժե­քը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 140։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Միայն ծիա­ծանն ու թլփա­տու­թյունն են կոչ­վում «ուխ­տի նշան­ ներ»։ Ո­րո՞նք են այս եր­կու ուխ­տե­րի ընդ­հա­նուր գծերն ու տար­ բե­րու­թյուն­նե­րը։ 2. Թեև Աբ­րա­համն ու­ներ Աստ­ծո կան­չը, և թեև Նոր Կ­տա­կա­րա­նում հա­ճախ է բեր­վում նրա օ­րի­նա­կը, թե ինչ ա­սել է ապ­րել հա­վա­ տով, Աբ­րա­հա­մի հա­վա­տը եր­բեմն-եր­բեմն սա­սան­վում էր։ Ի՞նչ դա­սեր պետք է քա­ղենք և­ ի՞ն­չը չպետք է ըն­դօ­րի­նա­կենք այս պատ­մու­թյու­նից։ 3. Ո­րոշ մար­դիկ վի­ճում են այն գա­ղա­փա­րի շուրջ, թե Աստ­ված կպատ­ժի կորս­ված­նե­րին՝ պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով, որ դա դեմ կլի­նի Աստ­ծո սի­րուն։ Մենք՝ որ­պես մար­դիկ, ով­քեր հա­վա­տում են, որ ա­յո, Աստ­ված կպատ­ժի կորս­ված­նե­րին, ինչ­պե՞ս ենք պա­տաս­ խա­նում նման վի­ճա­բա­նու­թյուն­նե­րի­ն։

72

Դաս 7

ԴԱՍ 8 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 14–20

ԽՈՍՏՈՒՄԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 22, Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 11.17, Ղև­տա­ցի­նե­րին 18.21, Հով­հան­նես 1.1–3, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 5.6–8, Ծնն­դոց 23–25, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.1–12։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Աբ­րա­հա­մը ծեր էր և­ իր օ­րերն անց­կաց­րած։ Տերն ա­մեն բա­նում օրհ­նել էր Աբ­րա­հա­մին» (Ծնն­դոց 24.1)։ Վեր­ջա­պես, ինչ­պես և Աստ­ված խոս­տա­ցել էր, Սառան Աբ­րա­հա­ մի հա­մար որ­դի ծնեց «նրա ծեր հա­սա­կում» (Ծնն­դոց 21.2), և Աբ­րա­ հա­մը ե­րե­խա­յին Ի­սա­հակ (տե՛ս Ծնն­դոց 21.1–5) ան­վա­նեց։ Սա­կայն Աբ­րա­հա­մի պատ­մու­թյու­նը դեռ շատ հե­ռու է ա­վար­տից և­իր գա­գաթ­ նա­կե­տին է հաս­նում, երբ նա իր որ­դուն իր հետ վերց­նում է Մո­րիա լե­ռը՝ զո­հա­բե­րե­լու հա­մար։ Սա­կայն, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Ի­սա­հա­կը չի զո­հա­բեր­վում, և նրա փո­խա­րեն զոհ է մա­տուց­վում խո­յը (Ծնն­դոց 22.13), ին­չը մատ­նան­շում է Աստ­ծո պատ­րաս­տա­կա­մու­թյունն օրհ­ նե­լու ազ­գե­րին նրա «սերն­դի» մի­ջո­ցով (Ծնն­դոց 22.17, 18)։ Այդ սե­ րուն­դը, ի­հար­կե, Հի­սուսն էր (­Գործք Ա­ռա­քե­լոց 13.23)։ Այս­պի­սով, այս հիա­նա­լի (և­ինչ-որ տեղ նաև տագ­նա­պա­լի) պատ­մու­թյան մեջ ա­վե­լի շատ տե­ղե­կու­թյուն է բա­ցա­հայտ­վում փրկու­թյան ծրագ­րի մա­սին։ Ինչ­պի­սի խո­րը հոգևոր դա­սեր էլ որ պա­րու­նակ­վեն այս պատ­մու­ թյան մեջ, Աբ­րա­հա­մի ըն­տա­նի­քը, միև­նույն է, պետք է որ ցնցված լի­նի դրա­նից, իսկ Աբ­րա­հա­մի ա­պա­գան մնում է ա­նո­րոշ։ Սառան մա­ հա­նում է Մո­րիա­յի զո­հա­բե­րու­թյու­նից հե­տո (Ծնն­դոց 23), իսկ Ի­սա­ հա­կը դեռևս ա­մու­րի է։ Այ­նու­հետև Աբ­րա­հա­մը քայ­լեր է ձեռ­նար­կում՝ հա­վաս­տիա­նա­լու, որ ի­րե­նից հե­տո «ճիշտ» ա­պա­գա է սպաս­վում Ի­սա­հա­կին։ Նա կազ­ մա­կեր­պում է իր որ­դու և Ռե­բե­կա­յի (Ծնն­դոց 24) ա­մուս­նու­թյու­նը, ով եր­կու որ­դի է ծնում (Ծնն­դոց 25.21–23), իսկ ին­քը՝ Աբ­րա­համն ա­մուս­ նա­նում է Քե­տու­րա­յի հետ, ու­մից և շատ զա­վակ­ներ է ու­նե­նում (Ծնն­ դոց 25.1–6)։ Այս շա­բաթ մենք կու­սում­նա­սի­րենք Աբ­րա­հա­մի կյանքն ընդ­հուպ մինչև դրա ա­վար­տը (Ծնն­դոց 25.7–11). Դաս 8

73

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 15

Մորիա լեռը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 22.1–12 և Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 11.17 հա­մար­ նե­րը։ Ո՞րն էր այս փոր­ձու­թյան ի­մաս­տը։ Ի՞նչ հոգևոր դա­սեր են հետևում այս զար­մա­նահ­րաշ ի­րա­դար­ձու­թյա­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ծնն­դոց 22-րդ գ­լու­խը դար­ձել է դա­սա­կան թե­մա հա­մաշ­խար­հա­ յին գրա­կա­նու­թյան մեջ և­ ո­գեշն­չել է ոչ միայն աստ­վա­ծա­բան­նե­րի, այլև փի­լի­սո­փա­նե­րի ու ար­վես­տա­գետ­նե­րի։ Այ­դու­հան­դերձ, Աստ­ծո կազ­մա­կեր­պած այս փոր­ձու­թյան ի­մաս­տը դժվար է ըն­կա­լել։ Աստ­ ծո այս պատ­վե­րը հա­կա­սում էր Աստ­վա­ծաշն­չում ա­վե­լի ուշ տրված մարդ­կա­յին զո­հա­բե­րու­թյուն­նե­րի ար­գել­քին (Ղև­տա­կան 18.21), և­ այն, ան­կաս­կած, գոր­ծում էր Ի­սա­հա­կի մի­ջո­ցով հա­վի­տե­նա­կան ուխտ հաս­տա­տե­լու Աստ­ծո խոստ­ման դեմ (Ծնն­դոց 15.5)։ Այդ դեպ­քում ո՞րն էր Աբ­րա­հա­մին նման բան ա­նել պատ­վի­րե­լու Աստ­ծո նպա­տա­կը։ Ին­չո՞ւ փոր­ձել նրան այս­քան հզոր փոր­ձու­թյամբ։ «­Փոր­ձու­թյան» (եբ­րա­յե­րեն՝ նիս­սա) աստ­վա­ծաշնչ­յան գա­ղա­ փարն իր մեջ պա­րու­նա­կում է եր­կու հա­կա­սա­կան գա­ղա­փար­ներ։ Այն վե­րա­բե­րում է դա­տաս­տա­նի գա­ղա­փա­րին, այ­սինքն՝ դա­տաս­ տան, որ­պես­զի պարզ դառ­նա, թե ինչ կա փորձ­վո­ղի սրտում (Բ Օ­րենք 8.2, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 22.12 հա­մա­րի հետ)։ Բայց այն նաև բե­րում է փորձ­վո­ղի վրա տա­րած­վող Աստ­ծո շնոր­հի հա­վաս­տիա­ցում (Ելք 20.18–20)։ Այս դեպ­քում, Աբ­րա­համն այն­քան է հա­վա­տում Աստ­ծուն, որ չի վա­խե­նում և դի­մում է ընդ­հուպ մինչև իր «ա­պա­գան» (իր սե­րուն­դը) կորց­նե­լու ռիս­կին։ Եվ քա­նի որ նա վստա­հում է Աստ­ծուն, կա­նի այն, ինչ Աստ­ված է ա­սում՝ ան­կախ նրա­նից, թե որ­քան բարդ է դա հաս­ կա­նալ։ Ի վեր­ջո, ի՞նչ է հա­վա­տը, ե­թե ոչ վստա­հու­թյուն նրան, ինչ չենք տես­նում կամ լիո­վին չենք հաս­կա­նում։ Բա­ցի այդ, աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­վա­տը ոչ այն­քան այն է, թե որ­ քան շատ կա­րող ենք մենք տալ Աստ­ծուն և զո­հա­բե­րել Նրա հա­մար, թեև դա էլ, ան­կաս­կած, իր դերն ու­նի (Հռո­մեա­ցի­նե­րին 12.1), այլ թե որ­քան ենք ու­նակ վստա­հել Նրան և­ըն­դու­նել Նրա շնոր­հը՝ միև­նույն ժա­մա­նակ հաս­կա­նա­լով, թե որ­քան ա­նար­ժան ենք մենք։ 74

Դաս 8

Այս ճշմար­տու­թյու­նը վե­րա­հաս­տատ­վեց նրա­նով, ին­չը կա­տար­ վեց հե­տա­գա­յում։ Աբ­րա­հա­մի բո­լոր գոր­ծե­րը, նրա նվիր­վա­ծու­թյու­նը բա­զում ա­րարք­նե­րում, իր որ­դու հետ անց­կաց­ված ցա­վոտ ճամ­փոր­ դու­թյու­նը, նույ­նիսկ նրա պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նը՝ հնա­զանդ­վե­լու Աստ­ծուն ու Նրան զո­հա­բե­րե­լու իր ու­նե­ցած լա­վա­գույ­նը, որ­քան էլ որ ու­սու­ցո­ղա­կան են, սա­կայն չէին կա­րող փրկել Աբ­րա­հա­մին։ Ին­չո՞ւ։ Ո­րով­հետև Ին­քը՝ Աստ­ված էր տրա­մադ­րել խոյ նա­խա­տես­ված զո­ հա­բե­րու­թյան հա­մար, որն ինք­նին մատ­նան­շում էր փրկու­թյան նրա միակ հույ­սը՝ Հի­սու­սին։ Աբ­րա­հա­մը պետք է որ հենց այդ ժա­մա­նակ հաս­կա­ցած լի­ներ շնոր­հի էու­թյու­նը։ Աստ­ծո հա­մար ար­ված մեր գոր­ծե­րը չէ, որ փրկում են մեզ, մեզ փրկում է մեզ հա­մար ար­ված Աստ­ծո գոր­ծը (Ե­փե­սա­ ցի­նե­րին 3.8, հա­մե­մա­տե՛ք Հռո­մեա­ցի­նե­րին 11.33 հա­մա­րի հետ)՝ ան­կախ նրա­նից, թե, ինչ­պես Աբ­րա­հա­մը, որ­քան մեծ բան ենք մենք կանչ­ված ա­նե­լու Աստ­ծո հա­մար, ին­չը հզոր կեր­պով մարմ­նա­վո­րում են Աբ­րա­հա­մի գոր­ծե­րը (­Հա­կո­բոս 2.2—23)։ Աբ­րա­հա­մի ու Ի­սա­հա­կի Մո­րիա լե­ռան պատ­մու­թյունն ի՞նչ է ձեզ ա­սում անձ­նա­պես ձեր հա­վա­տի մա­սին և թե ինչ­պես եք այն դրսևո­րում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

Տերը կհոգա

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 16

Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 22.8, 14, 18 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս Աստ­ված ի­րա­կա­նաց­րեց Իր խոս­տումն այն մա­սին, որ Ին­քը հոգ կտա­նի։ Ին­չի՞ մա­սին Նա հոգ տա­րավ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ Ի­սա­հա­կը հարց­րեց զո­հա­բեր­ման կեն­դա­նու մա­սին, Աբ­րա­ հա­մը հե­տաքրք­րու­թյու­նը գրգռող պա­տաս­խան տվեց. «Աստ­ված կհո­գա Իր ող­ջա­կե­զի գա­ռան մա­սին» (Ծնն­դոց 22.8)։ Սա­կայն եբ­ րա­յե­րե­նում բա­յաձևը են­թադ­րում է հետև­յալ թարգ­մա­նու­թյու­նը. «Աստ­ված Ի­րեն կտրա­մադ­րի որ­պես գառ»։ «­Հո­գալ» (յի­րե լո) բայն օգ­տա­գործ­ված է այն­պես, որ կա­րող է նշա­նա­կել «տրա­մադ­րել Ի­րեն» (կամ տա­ռա­ցիո­րեն՝ «տես­նել Ի­րեն»)։ Այ­նու­հետև մեզ այս­տեղ ցույց է տրվում փրկու­թյան ծրագ­րի էու­ թյու­նը, որ­տեղ մենք տես­նում ենք Ի­րեն՝ Տի­րո­ջը՝ տա­ռա­պե­լիս ու ան­ ձամբ վճա­րե­լիս մեր մեղ­քե­րի պա­տի­ժը։ Դաս 8

75

Կար­դա­ցե՛ք Հով­հան­նես 1.1–3 և Հռո­մեա­ցի­նե­րին 5.6–8 հա­մար­ նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տերն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ, թե ինչ կա­տար­վեց Խա­չի վրա, ին­չի նա­խա­կեր­պա­րը ներ­կա­յաց­վում է այս­տեղ՝ Մո­րիա լե­ռան վրա կա­տար­վող զո­հա­բե­րու­թյան ժա­մա­ նակ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այն­տեղ՝ Մո­րիա լե­ռան վրա, խա­չից դեռ շատ տա­րի­ներ ա­ռաջ, զո­ հա­բեր­վող խո­յը՝ «եղջ­յուր­նե­րից բռնված» (Ծնն­դոց 22.13), մատ­նան­ շում էր հենց Հի­սու­սին։ Նա այն Մեկն է, Ով «տեսն­վում» է այս­տեղ, ինչ­պես Աբ­րա­հա­մը հե­տա­գա­յում բա­ցատ­րում է, «Այն լե­ռան վրա, որ­ տեղ Տերն է երևում» (Ծնն­դոց 22.14, հե­ղի­նա­կի թարգ­մա­նու­թյուն)։ Հի­սուսն Ին­քը մատ­նա­ցույց ա­րեց այս­տեղ Աբ­րա­հա­մի մար­գա­րեա­ կան խոս­քը, երբ ա­սաց՝ կրկնե­լով Աբ­րա­հա­մի խոս­քե­րը. «Աբ­րա­հա­մը՝ ձեր հայ­րը, ցնծում էր այն մտքից, որ կա­րող է Իմ օ­րե­րը տես­նել. նա տե­սավ և­ու­րա­խա­ցավ» (­Հով­հան­նես 8.56)։ «Աբ­րա­հա­մի մտքին Ա­վե­տա­րա­նի ի­րո­ղու­թյու­նը հասց­նե­լու, ինչ­ պես նաև նրա հա­վա­տը փոր­ձե­լու հա­մար էր, որ Աստ­ված պատ­վի­ րեց Աբ­րա­հա­մին սպա­նել իր որ­դուն։ Տա­ռա­պան­քը, ո­րը նա կրեց այդ սար­սա­փե­լի փոր­ձու­թյան մութ օ­րե­րի ըն­թաց­քում, թույլ տրվեց, որ­պես­զի նա կա­րո­ղա­նար սե­փա­կան փոր­ձով հաս­կա­նալ ան­ սահ­ման Աստ­ծո կող­մից մար­դու փրկագն­ման հա­մար կա­տա­րած զո­հա­բե­րու­թյան մե­ծու­թյու­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­ գա­րե­ներ, էջ 154։ Ինչ­պե՞ս է այս­տեղ կա­տար­վածն օգ­նում մեզ ա­վե­լի լավ հաս­կա­ նալ, թե ինչ տե­ղի ու­նե­ցավ խա­չի վրա, և թե ինչ­պի­սի տա­ռա­ պանք կրեց Աստ­ված հա­նուն մեզ։ Ինչ­պի­սի՞ն պետք է լի­նի մեր ար­ձա­գան­քը նրան, ինչ ար­վել է մեզ հա­մար։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 17

Սարայի մահը Ծնն­դոց 22.23 հա­մա­րում մենք տես­նում ենք Ռե­բե­կա­յի ծննդյան ար­ձա­նագ­րու­թյու­նը, ո­րը կան­խա­տե­սում է Ի­սա­հա­կի ու Ռե­բե­կա­յի ա­պա­գա ա­մուս­նու­թյու­նը (Ծնն­դոց 24)։ Նույն կերպ, Աբ­րա­հա­մի կնոջ՝ Սառա­յի մահ­վան ու հու­ղար­կա­վո­րու­թյան ար­ձա­նագ­րու­մը (Ծնն­դոց 76

Դաս 8

23) կան­խա­տե­սում է Քե­տու­րա­յի հետ Աբ­րա­հա­մի ա­պա­գա ա­մուս­ նու­թյու­նը (Ծնն­դոց 25.1–4)։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 23-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ դեր է խա­ղում Սառա­ յի մահ­վան ու հու­ղար­կա­վոր­ման ա­րա­րո­ղու­թյու­նը Աբ­րա­հա­մին տրված Աստ­ծո խոստ­ման ի­րա­կա­նաց­ման մեջ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ի­սա­հա­կի զո­հա­բե­րու­թյան պատ­մու­թյու­նից հե­տո Սառա­յի մահ­ վան մա­սին հի­շա­տա­կու­մը են­թադ­րում է, որ նա կա­րող էր ազդ­ված լի­նել այս դեպ­քից, ո­րը քիչ էր մնում ար­ժե­նար իր որ­դու կյան­քը: Ինչոր ի­մաս­տով Սառան նույն­պես ներգ­րավ­ված էր «փոր­ձու­թյան» մեջ իր ա­մուս­նու հետ, ճիշտ այն­պես, ինչ­պես նրա ճամ­փոր­դու­թյուն­նե­րի և հա­վա­տի՝ ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ձա­խո­ղում­նե­րի մեջ (Ծնն­դոց 12.11–13): Թեև մենք չգի­տենք, թե որ­քա­նով էր Սառան տեղ­յակ այս ի­րա­դար­ ձու­թյու­նից, այ­նուա­մե­նայ­նիվ կա­րող ենք եզ­րա­կաց­նել, որ նա հա­վա­ նա­բար ի վեր­ջո ի­մա­ցավ դրա մա­սին։ Սառան չէր պատ­կա­նում այն տի­պի կա­նանց, ով­քեր հան­գիստ կնստեին և­ ո­չինչ չէին ձեռ­նար­կի այն հար­ցե­րի շուրջ, ո­րոնք իր հա­մար կարևոր էին, կամ ո­րոնք ան­ հանգս­տաց­նում էին ի­րեն (հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 16.3–5, Ծնն­դոց 18.15, Ծնն­դոց 21.9, 10 հա­մար­նե­րի հետ)։ Նրա բա­ցա­կա­յու­թյունն ու լռու­թյու­նը և նույ­նիսկ նրա մահ­վան ժա­մա­նա­կը, ո­րը հետևում է դրա­մա­տիկ ի­րա­դար­ձու­թյա­նը, ա­վե­լին է ա­սում այդ ի­րա­դար­ձու­թյա­ նը նրա կապ­վա­ծու­թյան մա­սին, քան կա­սեր նրա ֆի­զի­կա­կան ներ­ կա­յու­թյու­նը։ Այն փաս­տը, որ նշվում է Սառա­յի ծեր տա­րի­քը (Ծնն­դոց 23.1), ինչ­պես և Աբ­րա­հա­մի­նը (Ծնն­դոց 24.1), ցույց է տա­լիս, որ նա կարևոր դե­րա­կա­տար է այս պատ­մու­թյան մեջ։ Ի­րա­կա­նում, Սառան Հին Կ­տա­կա­րա­նում հի­շա­տակ­վող միակ կինն է, ում ապ­րած տա­րի­նե­րը հստա­կո­րեն նշվում են, ին­չը կա­րող է ցույց տալ նրա ներգ­րավ­վա­ծու­թյու­նը պատ­մու­թյան մեջ նույ­նիսկ կա­տար­վե­լուց հե­տո։ Սառա­յի հու­ղար­կա­վո­րու­թյան հա­մար հո­ղա­ մա­սի գնման (որն զբա­ղեց­նում է գլխի մեծ մա­սը), այլ ոչ թե բուն մահ­վան փաս­տի շեշ­տադ­րումն ընդգ­ծում է նրա կա­պը խոս­տաց­ ված երկ­րի հետ։ Ար­դեն այն ման­րա­մաս­նու­մը, ո­րը նա մա­հա­ցել է «­Քա­նա­նի երկ­ րում» (Ծնն­դոց 23.2), ընդգ­ծում է Սառա­յի մահ­վան ար­մա­տա­վո­րումն Աստ­ծո խոս­տա­ցած երկ­րում։ Սառան Աբ­րա­հա­մի ըն­տա­նի­քի ա­ռա­ ջին ան­դամն է, ով մա­հա­նում և հու­ղար­կա­վոր­վում է խոս­տաց­ված Դաս 8

77

երկ­րում։ Աբ­րա­հա­մի ան­հանգս­տու­թյունն իր՝ «օ­տա­րա­կան և պան­ դուխ­տի» (Ծնն­դոց 23.4) մա­սին և Քե­տի որ­դի­նե­րի հետ նրա հա­մառ բա­նա­վե­ճը ցույց են տա­լիս, որ Աբ­րա­հա­մը հե­տաքրքր­ված է ոչ միայն հու­ղար­կա­վո­րու­թյան վայր գնե­լով. նրա ա­մե­նա­մեծ ան­հանգս­տու­ թյունն այդ երկ­րում հիմ­նա­վոր­վելն է։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 23.6 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում Աբ­րա­ հա­մի ու­նե­ցած համ­բա­վի մա­սին։ Ին­չո՞ւ է սա կարևոր՝ հաս­կա­ նա­լու այն, թե ին­չի հա­մար Աստ­ված Աբ­րա­հա­մին օգ­տա­գոր­ծեց։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 18

Կին՝ Իսահակի համար Ծնն­դոց 24-րդ գ­լու­խը պատ­մում է Սառա­յի մահ­վա­նից հե­տո Ի­սա­ հա­կի ա­մուս­նու­թյան մա­սին։ Այս եր­կու պատ­մու­թյուն­նե­րը փոխ­կա­ պակց­ված են։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 24-րդ գ­լու­խը։ Ին­չո՞ւ է Աբ­րա­համն այդ­քան ան­հանգս­տա­ցած, որ իր որ­դին քա­նա­նա­ցի կին չընտ­րի։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այն­պես, ինչ­պես Աբ­րա­հա­մը ցան­կա­նում էր ձեռք բե­րել հո­ղա­տա­ րածք՝ իր կնո­ջը հու­ղար­կա­վո­րե­լու հա­մար, քա­նի որ Աստ­ված նրա սե­րունդ­նե­րին խոս­տա­ցել էր, որ ի­րենք կտի­րա­նան այս երկ­րին, այժմ նա պնդում է, որ­պես­զի Ի­սա­հա­կը բնա­կու­թյուն հաս­տա­տի խոս­ տաց­ված երկ­րի սահ­ման­նե­րում (Ծնն­դոց 24.7)։ Բա­ցի այդ, իր հարս­ նա­ցուին Սառա­յի վրան բե­րե­լու Ի­սա­հա­կի քայ­լը և­ այն նշու­մը, որ Ռե­բե­կան մխի­թա­րեց Ի­սա­հա­կին նրա «մոր մա­հից հե­տո» (Ծնն­դոց 24.67), մատ­նան­շում են Սառա­յի մա­հը՝ են­թադ­րե­լով, որ Ի­սա­հա­կը ցավ էր ապ­րում մոր կորս­տի պատ­ճա­ռով։ Այս պատ­մու­թյու­նը լի է ա­ղոթք­նե­րով, ա­ղոթք­նե­րի պա­տաս­խան­ նե­րով և հա­րուստ՝ Աստ­ծո նա­խախ­նա­մու­թյան ու մար­դու ա­զա­ տու­թյան մա­սին դա­սե­րով։ Այն սկսվում է Աբ­րա­հա­մի խոս­քե­րով։ Երդ­վե­լով «­Տի­րո­ջով՝ երկն­քի Աստ­ծով և­ երկ­րի Աստ­ծով» (Ծնն­դոց 24.3)՝ Աբ­րա­հա­մը նախ և­ա­ռաջ ըն­դու­նում է Աստ­ծուն որ­պես Ա­րա­րիչ (Ծնն­դոց 1.1, Ծնն­դոց 14.19), ին­չը ուղ­ղա­կիո­րեն կապ­ված է Աբ­րա­հա­ մի սե­րունդ­նե­րի ծննդյան հետ, նե­րառ­յալ Մե­սիա­յին։ «Իր հրեշ­տա­կին» և «­Տե­րը՝ երկն­քի Աստ­վա­ծը» (Ծնն­դոց 24.7) հի­ շա­տա­կում­նե­րը խո­սում են Տի­րոջ Հրեշ­տա­կի մա­սին, ով երկն­քից 78

Դաս 8

ե­կավ Ի­սա­հա­կին զո­հա­բեր­վե­լուց փրկե­լու հա­մար (Ծնն­դոց 22.11)։ Տիե­զեր­քը վե­րահս­կող Աստ­վա­ծը, Տի­րոջ Հրեշ­տա­կը, ով մի­ջամ­տեց Ի­սա­հա­կին փրկե­լու հա­մար, կա­ռաջ­նոր­դի նաև այս ա­մուս­նու­թյու­նը։ Սա­կայն Աբ­րա­հա­մը հնա­րա­վոր է հա­մա­րում նաև այն փաս­տը, որ մի­գու­ցե կի­նը չար­ձա­գան­քի Աստ­ծո կան­չին։ Աստ­ված ան­սահ­մա­ նո­րեն հզոր է, սա­կայն եր­բեք չի ստի­պում մարդ­կանց հնա­զանդ­վել Ի­րեն։ Թեև Ռե­բե­կա­յի հա­մար Աստ­ծո ծրա­գիրն այն էր, որ նա հետևեր Ե­ղիա­զա­րին, սա­կայն նրան տրված էր ընտ­րու­թյան ի­րա­վունք։ Սա նշա­նա­կում է, որ հնա­րա­վոր էր, որ աղ­ջի­կը չցան­կա­նար գալ, և նրան ոչ ոք չէր ստի­պի գալ։ Այս­պի­սով, այս­տեղ մենք տես­նում ենք ևս մեկ օ­րի­նակ այն մեծ ա­ռեղծ­վա­ծի, թե ինչ­պես է Աստ­ված մեզ բո­լո­րիս տվել ա­զատ կամք, ա­զատ ընտ­րու­թյան ի­րա­վունք, և­ որ Նա այդ ա­զա­տու­թյու­նը եր­բեք չի ոտ­նա­հա­րի (ե­թե Նա դա ա­ներ, այն այլևս ա­զատ կամք չէր լի­նի)։ Եվ այ­դու­հան­դերձ, հա­կա­ռակ մարդ­կա­յին կամ­քի ա­զա­տու­թյան և­ այդ ա­զատ կամ­քով մարդ­կանց կա­տա­րած շատ սար­սա­փե­լի ընտ­ րու­թյուն­նե­րի ի­րո­ղու­թյան՝ մենք կա­րող ենք դեռևս վստա­հել, որ ի վեր­ջո կհաղ­թեն Աստ­ծո սերն ու բա­րու­թյու­նը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան մխի­թա­րա­կան այն միտ­քը, որ թեև ա­մեն ինչ չէ, որ Աստ­ծո կամքն է, միև­նույն է, Նա դեռ կա­ռա­վա­րում է։ Ինչ­պե՞ս են, օ­րի­նակ, Դա­նիել գրքի 2-րդ գլ­խի մար­գա­րեու­թյան նման մար­գա­րեու­թյուն­ներն ա­պա­ցու­ցում այս տե­սա­կե­տը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 19

Կին՝ Աբրահամի համար Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 24.67–25.8 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է Աբ­րա­հա­մի կյան­քի այս վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի ի­մաս­տը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սա­րա­յի մա­հից հե­տո Աբ­րա­հա­մը նո­րից ա­մուս­նա­ցավ։ Ինչ­պես Ի­սա­հա­կը, նա ևս մ­խի­թար­վում է Սառա­յի մա­հից հե­տո (Ծնն­դոց 24.67)։ Սառա­յի մա­սին հի­շո­ղու­թյուն­նե­րը պետք է որ դեռևս թարմ լի­նեն նա­հա­պե­տի, ինչ­պես և նրա որ­դու մտքում։ Սա­կայն Աբ­րա­հա­մի նոր կնոջ ինք­նու­թյունն ա­նո­րոշ է։ Այն փաս­ տը, որ տա­րե­գի­րը Քե­տու­րա­յի որ­դի­նե­րին կա­պում է Հա­գա­րի Դաս 8

79

որ­դի­նե­րի հետ՝ ա­ռանց Քե­տու­րա­յի ա­նու­նը նշե­լու, թույլ է տա­լիս են­ թադ­րել, որ Քե­տու­րան կա­րող է (ինչ­պես ո­մանք են­թադ­րել են) լի­նել հենց Հա­գա­րը։ Մենք ուղ­ղա­կի չգի­տենք։ Ու­շադ­րու­թյան է ար­ժա­նի նաև այն փաս­տը, որ Աբ­րա­հա­մը Քե­տու­րա­յի որ­դու հետ վար­վում է այն­պես, ինչ­պես վար­վում էր Հա­գա­րի որ­դու հետ. նա նրանց հե­ ռաց­նում է՝ որևէ հոգևոր ազ­դե­ցու­թյու­նից խու­սա­փե­լու հա­մար և Սառա­յից ու­նե­ցած իր որ­դուն հստակ կեր­պով տա­րան­ջա­տում է իր մյուս որ­դի­նե­րից։ Բա­ցի այդ, Աբ­րա­համն «իր ամ­բողջ ու­նեց­ված­քը տվեց Ի­սա­հա­ կին» (Ծնն­դոց 25.5), «իսկ իր հար­ճե­րի որ­դի­նե­րին …­ըն­ծա­ներ տվեց» (Ծնն­դոց 25.6): «­Հար­ճեր» դա­սա­կար­գու­մը ևս թույլ է տա­լիս են­թադ­ րել, որ Քե­տու­րան, ինչ­պես և Հա­գա­րը, հար­ճեր էին։ Քե­տու­րա­յի՝ Հա­գա­րի հետ հա­վա­նա­կան նույ­նա­կա­նա­ցու­մը կա­րող է նաև բա­ ցատր­վել Սառա­յի հի­շա­տա­կի նրբին ակ­նար­կով՝ որ­պես Քե­տու­րա-­ Հա­գա­րի հետ նրա ա­մուս­նու­թյան նա­խեր­գանք: Հե­տաքրք­րա­կան է, որ Ծնն­դոց 25.1–4, 12–18 հա­մար­նե­րում տրվում է Քե­տու­րա­յի հետ ու­նե­ցած Աբ­րա­հա­մի ե­րե­խա­նե­րի, ինչ­պես նաև Իս­մա­յե­լի ե­րե­խա­նե­րի ցան­կը։ Աբ­րա­հա­մի՝ Քե­տու­րա­յի հետ ա­մուս­նու­թյու­նից (այս ա­մուս­նու­թյու­նից նա ու­նե­ցավ վեց որ­դի, հա­ մե­մա­տած մյուս եր­կու որ­դի­նե­րի՝ Ի­սա­հա­կի ու Իս­մա­յե­լի հետ) հե­տո ծննդա­բա­նու­թյան ներ­կա­յաց­ման նպա­տակն է մի­գու­ցե տրա­մադ­րել ան­մի­ջա­կան ա­պա­ցույց Աստ­ծո այն խոստ­ման, որ Աբ­րա­հա­մը բա­ զում ազ­գե­րի հայր է լի­նե­լու։ Երկ­րորդ ծննդա­բա­նու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է Իս­մա­յե­լի սե­րունդ­նե­ րին, ո­րը նույն­պես կազ­մեց 12 ցե­ղեր (հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 17.20), ճիշտ այն­պես, ինչ­պես Հա­կո­բը (Ծնն­դոց 35.22–26)։ Թեև, ի­հար­կե, Աստ­ծո ուխ­տը վե­րա­պահ­ված է լի­նե­լու Ի­սա­հա­կի, ոչ թե Իս­մա­յե­ լի սերն­դին (Ծնն­դոց 17.21), և­ այս հար­ցի շուրջ Սուրբ Գիր­քը շատ հստա­կո­րեն է ար­տա­հայտ­վում։ Աբ­րա­հա­մի մահ­վան մա­սին ար­ձա­նագ­րու­թյու­նը գտնվում է եր­ կու ծննդա­բա­նու­թյուն­նե­րի մեջ­տե­ղում (Ծնն­դոց 25.7–11) և նույն­պես վկա­յում է Աստ­ծո օրհ­նու­թյան մա­սին։ Այն բա­ցա­հայ­տում է շատ տա­ րի­ներ ա­ռաջ Աբ­րա­հա­մին տրված Նրա խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցու­մը, որ Աբ­րա­հա­մը կմա­հա­նա «խոր ծե­րու­թյան մեջ» (Ծնն­դոց 15.15) և «նրա տա­րի­նե­րի օ­րե­րը բազ­մա­թիվ» կլի­նեն (հա­մե­մա­տե՛ք Ժո­ղո­վող 6.3 հա­մա­րի հետ)։ Ի վեր­ջո, Տե­րը հա­վա­տա­րիմ մնաց շնոր­հի Իր խոս­տում­նե­րին, ո­րոնք ա­րել էր Իր հա­վա­տա­րիմ ծա­ռա Աբ­րա­հա­մին, ում հա­վա­տը 80

Դաս 8

Սուրբ Գր­քում ներ­կա­յաց­վում է որ­պես հա­վա­տով փրկու­թյան (տե՛ս Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.1–12) հինկ­տա­կա­րան­յան մե­ծա­գույն օ­րի­նակ, ե­թե ոչ ա­մե­նա­լավ օ­րի­նա­կը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 20

Հետագա ուսումնասիրության համար Քա­նի որ Աբ­րա­հա­մը կար­կա­ռուն մար­գա­րե էր, ում Աստ­ված տե­ ղե­կաց­նում էր Իր ծրագ­րե­րի մա­սին (Ծնն­դոց 18.17), Աստ­ված մտավ Աբ­րա­հա­մի մարդ­կա­յին ո­լորտ և­ ինչ-որ չա­փով նրան բա­ցա­հայ­տեց Իր Որ­դու զո­հի մի­ջո­ցով փրկու­թյան Իր ծրա­գի­րը։ «Ի­սա­հա­կը Աստ­ծո Որ­դու կեր­պարն էր, Ով զո­հա­բեր­վեց աշ­խար­հի մեղ­քե­րի հա­մար: Աստ­ված Աբ­րա­հա­մի սրտում դրեց մար­դու փրկու­ թյան բա­րի լու­րը: Դա ա­նե­լու և ճշ­մար­տու­թյու­նը նրա հա­մար ի­րա­ կա­նու­թյուն դարձ­նե­լու, ինչ­պես նաև նրա հա­վա­տը փոր­ձե­լու հա­մար Աստ­ված պա­հան­ջեց, որ Աբ­րա­համն զոհաբերի իր սի­րե­լի Ի­սա­հա­ կին: Ամ­բողջ վիշտն ու տա­ռա­պան­քը, որ Աբ­րա­հա­մը կրեց այդ մութ ու սար­սա­փե­լի փոր­ձու­թյան ըն­թաց­քում, նպա­տակ ու­նեին խո­րա­պես տպա­վո­րել նրա հաս­կա­ցո­ղու­թյան վրա ըն­կած մար­դու փրկագն­ման ծրա­գի­րը: Նա իր սե­փա­կան մաշ­կի վրա զգաց, թե որ­քան ան­պատ­ մե­լի էր ան­սահ­ման Աստ­ծո ինք­նու­րա­ցու­թյու­նը, որ Իր սե­փա­կան Որ­ դուն մահ­վան մատ­նեց՝ մար­դուն լիա­կա­տար կոր­ծա­նու­մից փրկե­լու հա­մար: Աբ­րա­հա­մի հա­մար չէր կա­րող լի­նել ա­վե­լի ծանր հո­գե­կան տա­ռա­պանք, քան այն, ին­չը նա կրեց՝ հնա­զանդ­վե­լով իր որ­դուն զո­ հա­բե­րե­լու աստ­վա­ծա­յին պատ­վե­րին»։ Է­լեն Ուայթ, Վ­կա­յու­թյուն­ներ ե­կե­ղե­ցու հա­մար, հա­տոր 3, էջ 369։ «Աբ­րա­հա­մը ծե­րա­ցել էր և մահ­վան էր սպա­սում, սա­կայն կար դեռևս մի բան, որ նա պետք է ա­ներ՝ ա­պա­հո­վե­լու իր սե­րունդ­նե­ րին տրված խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցու­մը: Ի­սա­հակն Աստ­ծո կող­մից նշա­նակ­ված Աբ­րա­հա­մի որ­դին էր, ով նրան փո­խա­րի­նե­լու էր որ­պես Աստ­ծո օ­րեն­քի պա­հա­պան և­ ընտր­յալ ժո­ղովր­դի հայր, սա­կայն նա դեռ ա­մուս­նա­ցած չէր: Քա­նա­նի բնա­կիչ­նե­րը տրված էին կռա­պաշ­ տու­թյան, և Աստ­ված ար­գե­լել էր Իր ժո­ղովր­դի և նրանց միջև ա­մուս­ նու­թյուն­նե­րը՝ հստա­կո­րեն գի­տե­նա­լով, որ նման ա­մուս­նու­թյուն­նե­րը կհան­գեց­նեն հա­վա­տու­րա­ցու­թյան: Նա­հա­պետն ան­հանգս­տա­նում էր իր որ­դուն շրջա­պա­տող ա­պա­կա­նիչ ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի հա­մար։ … Աբ­րա­հա­մի մտա­ծե­լա­կեր­պում իր որ­դու հա­մար կնոջ ընտ­րու­թյու­ Դաս 8

81

նը շատ կարևոր հարց էր. նա ցան­կա­նում էր, որ նա ա­մուս­նա­նա մե­ կի հետ, ով ի­րեն Աստ­ծուց չէր հե­ռաց­նի: … Ի­սա­հա­կը, վստա­հե­լով իր հոր ի­մաս­տու­թյա­նը և սի­րուն, բա­վա­րար­վեց գոր­ծը հանձ­նե­լով նրան՝ հա­վա­տա­լով նաև, որ Աստ­ված Ին­քը կուղ­ղոր­դի նրան կա­տար­վող ընտ­րու­թյա­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 171։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք Ի­սա­հա­կին զո­հա­բե­րե­լու Աբ­րա­հա­մի պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նը։ Փոր­ձե՛ք պատ­կե­րաց­նել այն հա­վա­ տը, ո­րի մա­սին պատ­մում է այս պատ­մու­թյու­նը։ Ի՞նչն է այդ­քան զար­մա­նա­լի և միև­նույն ժա­մա­նակ մտա­հո­գիչ այս պատ­մու­թյան մեջ: 2. Ի՞նչ եք կար­ծում ա­զատ կամ­քի մա­սին։ Ին­չո՞ւ ձեր հա­վատն ա­նի­ մաստ կդառ­նա, ե­թե ա­զատ կամքն ի­րա­կա­նու­թյուն չլի­նի։ Աստ­ վա­ծաշն­չում ա­զատ կամ­քի ի՞նչ օ­րի­նակ­ներ կան, և­ ինչ­պե՞ս է ի վեր­ջո Աստ­ծո կամքն ի­րա­կա­նա­նում՝ ի հե­ճուկս մարդ­կանց սխալ ընտ­րու­թյուն­նե­րի։­

82

Դաս 8

ԴԱՍ 9 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 21–27

ՀԱԿՈԲԸ՝ ԽԱԲԵԲԱՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 25.21–34, Ծնն­դոց 28.10–22, Ծնն­դոց 11.1–9, Ծնն­ դոց 29.1–30, Ծնն­դոց 30.25–32։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ Ե­սավն ա­սաց. «­Մի՞­թե նրա ա­նու­նը Հա­կոբ չէ. ա­հա այս եր­կու ան­գամ է, որ խա­բում է ինձ. իմ անդ­րա­նի­կու­թյունն ա­ռավ, իսկ հի­մա էլ ա­հա օրհ­նու­թյունն ա­ռավ»։ Եվ ա­սաց. «Ինձ հա­մար օրհ­նու­թյուն չե՞ս թո­ղել» (Ծնն­դոց 27.36)։ Այժմ մենք շա­րու­նա­կում ենք Ի­սա­հա­կի՝ հրաշք-ե­րե­խա­յի և խոս­ տաց­ված սերն­դի վաղ նա­խա­հոր ըն­տա­նե­կան պատ­մու­թյու­նը։ Սա­կայն պատ­մու­թյունն այն­քան էլ լավ չի սկսվում։ Նրա որ­դի Հա­ կո­բի ան­կա­տար բնա­վո­րու­թյու­նը դրսևոր­վում է եր­կու եղ­բայր­նե­րի միջև ա­ռաջ­նե­կու­թյան (Ծնն­դոց 25.27–34) և հետևա­բար Ի­սա­հա­կի օրհ­նու­թյունն ստա­նա­լու ի­րա­վուն­քի հա­մար մրցակ­ցու­թյամբ (Ծնն­ դոց 27)։ Քա­նի որ Հա­կո­բը խա­բում է իր հորն ու գո­ղա­նում օրհ­նու­թյունն իր ա­վագ եղ­բո­րից, նա ստիպ­ված է լի­նում փա­խուս­տի դի­մել՝ իր կյան­ քը փրկե­լու հա­մար։ Փա­խուս­տի ժա­մա­նակ Աստ­ված Հա­կո­բին հան­ դի­պում է Բե­թե­լում (Ծնն­դոց 28.10–22)։ Այդ պա­հից ի վեր Հա­կո­բը՝ խա­բե­բան, հենց իր մաշ­կի վրա է զգում խա­բե­բա­յու­թյու­նը։ Ռա­քե­լի փո­խա­րեն, ում սի­րա­հար­ված էր Հա­կո­բը (Ծնն­դոց 29), նրան կնու­ թյան է տրվում ա­վագ դուստ­րը՝ Լիան, և նա ստիպ­ված է լի­նում աշ­ խա­տել 14 տա­րի՝ իր կա­նանց ստա­նա­լու հա­մար։ Այ­դու­հան­դերձ, Հա­կո­բը ևս ս­տա­նում է Աստ­ծո օրհ­նու­թյուն­նե­րը, քա­նի որ իր աս­տան­դա­կա­նու­թյան ժա­մա­նակ նա ու­նե­նում է 11 որ­ դի, և Աստ­ված ա­վե­լաց­նում է նրա հարս­տու­թյու­նը։ Այս­պի­սով, ան­կախ նրա­նից, թե ու­րիշ ինչ ենք մենք տես­նում այս պատ­մու­թյան մեջ, մի բան շատ պար­զո­րոշ է՝ Աստ­ված ի­րա­կա­նաց­ նում Իր ուխ­տի խոս­տում­ներն այս կամ այն կերպ, և­ էա­կան չէ, թե որ­քան հա­ճախ է Իր ժո­ղո­վուր­դը սխալ­վում։ Դաս 9

83

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 22

Հակոբն ու Եսավը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 25.21–34 հա­մար­նե­րը։ Հա­մե­մա­տե՛ք Հա­ կո­բի ու Ե­սա­վի ան­հա­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը։ Հա­կո­բի ո՞ր հատ­կա­ նիշ­ներն էին նա­խատ­րա­մադ­րում նրան ար­ժա­նի լի­նել Ի­սա­հա­կի օր­հու­թյա­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դեռևս մոր ար­գան­դում պարզ է դառ­նում, որ Հա­կոբն ու Ե­սա­ վը տար­բեր մար­դիկ են և պայ­քա­րե­լու են միմ­յանց դեմ։ Մինչ Ե­սա­ վը նկա­րագր­վում է որ­պես վար­պետ որ­սորդ՝ դաշ­տի մարդ, Հա­կո­բը ներ­կա­յաց­վում է որ­պես «հան­դարտ» մարդ, ով իր ժա­մա­նակն անց էր կաց­նում վրա­նում և խոր­հում էր։ Եբ­րա­յե­րեն տամ բա­ռը, որ թարգ­ ման­վում է «հան­դարտ», կի­րառ­վում է նաև Հո­բի ու Նո­յի ա­նուն­նե­րի հետ և թարգ­ման­վում «կա­տար­յալ» (­Հոբ 1.8)՝­Հո­բի և (Ծնն­դոց 6.9) Նո­յի հա­մար։ Բնա­վո­րու­թյան այս տար­բե­րու­թյուն­ներն ա­վե­լի ակ­նա­ռու են դառ­ նում հե­տա­գա­յում նրանց կյան­քում (Ծնն­դոց 27.1–28.5)։ Երբ Ե­սա­վը հոգ­նած ու քաղ­ցած տուն է գա­լիս, Հա­կո­բը նրա հա­մար ոսպ է պատ­ րաս­տում։ Ե­սա­վի հա­մար սննդի ան­հա­պաղ՝ «այ­սօր» (Ծնն­դոց 25.31) տե­սա­նե­լի ֆի­զի­կա­կան վա­յելքն ա­վե­լի կարևոր է, քան ա­պա­գա օրհ­ նու­թյու­նը, ո­րը են­թադ­րում էր նրա ա­ռաջ­նե­կու­թյու­նը (հա­մե­մա­տե՛ք Եբ­րա­յե­ցի­նե­րին 12.16, 17 հա­մար­նե­րի հետ)։ «Աբ­րա­հա­մին տրված և նրա որ­դուն ևս հաս­տատ­ված խոս­տում­ նե­րը Ի­սա­հա­կի և Ռե­բե­կա­յի բո­լոր փա­փագ­նե­րի ու հույ­սե­րի մե­ծա­ գույն նպա­տակն էին։ Այս խոս­տում­նե­րին քա­ջա­ծա­նոթ էին նաև Ե­սավն ու Հա­կո­բը։ Նրանց սո­վո­րեց­րել էին ա­ռաջ­նե­կու­թյա­նը վե­րա­ բեր­վել մե­ծա­գույն կարևո­րու­թյամբ, քա­նի որ այն են­թադ­րում էր ոչ միայն աշ­խար­հիկ հարս­տու­թյուն­նե­րի ժա­ռան­գու­թյուն, այլև հոգևոր գե­րա­կա­յու­թյուն։ Նա, ով ստա­նում էր ա­ռաջ­նե­կու­թյու­նը, պետք է լի­ ներ իր ըն­տա­նի­քի քա­հա­նան, և հենց նրա սերն­դից պետք է ծնվեր աշ­խար­հի Փր­կի­չը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 177։ Ի տար­բե­րու­թյուն իր եղ­բոր՝ Հա­կո­բի հա­մար ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի կարևոր է օրհ­նու­թյան ա­պա­գա հոգևոր նշա­նա­կու­թյու­նը։ Սա­կայն ա­վե­լի ուշ, իր մոր սադ­րան­քով (տե՛ս Ծնն­դոց 27), Հա­կո­բը բա­ցա­ 84

Դաս 9

հայ­տո­րեն և դի­տա­վոր­յալ խա­բում է իր հո­րը՝ իր խա­բեու­թյունն ի­րա­ կա­նաց­նե­լիս նույ­նիսկ օգ­տա­գոր­ծե­լով «­Քո Տեր Աստ­ված» (Ծնն­դոց 27.20) ար­տա­հայ­տու­թյու­նը։ Նա կա­տա­րում է այս սար­սա­փե­լի խա­ բեու­թյու­նը, թեև դա ա­նում է մի բա­նի հա­մար, ինչն ըստ նրա լավ բան էր։ Հետևանք­նե­րը ող­բեր­գա­կան էին, և­ ար­դեն իսկ ան­բա­րե­հա­ջող ըն­տա­նի­քի խնդիր­նե­րին նո­րա­նոր խնդիր­ներ ա­վե­լաց­րին։ Հա­կո­բը փա­փա­գում էր բա­րի, ար­ժե­քա­վոր մի բան, և դա հիաց­ մուն­քի է ար­ժա­նի (հատ­կա­պես ե­թե հա­մե­մա­տենք նրա եղ­բոր դիր­քո­րոշ­ման հետ)։ Սա­կայն նա խա­բեու­թյուն և սուտ կի­րա­ռեց դրան հաս­նե­լու հա­մար։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք խու­սա­փել միև­նույն ծու­ղակն ընկ­նե­լուց՝ չա­նե­լու չար բա­ներ, որ­պես­զի վեր­ջում «բա­ րին» ստա­նանք։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 23

Հակոբի սանդուղքը Երբ Ե­սավն ի­մա­նում է, որ Հա­կոբն ստա­ցել է իր հոր օրհ­նու­թյու­ նը, հաս­կա­նում է, որ իր եղ­բայ­րը խա­բել է ի­րեն (Ծնն­դոց 27.36), և մ­տադր­վում է սպա­նել նրան (Ծնն­դոց 27.42)։ Ռե­բե­կան ան­հանգս­ տա­ցած է և­ ու­զում է կա­սեց­նել այս հան­ցա­գոր­ծու­թյու­նը, ո­րը ճա­ կա­տագ­րա­կան կլի­նի իր եր­կու որ­դի­նե­րի հա­մար էլ (Ծնն­դոց 27.45)։ Ուս­տի և Ի­սա­հա­կի ա­ջակ­ցու­թյամբ (Ծնն­դոց 28.5) նա հոր­դո­րում է Հա­կո­բին փախ­չել իր հայ­րա­կան ըն­տա­նիք (Ծնն­դոց 27.43)։ Իր պանդխ­տու­թյան ճա­նա­պար­հին Հա­կո­բը հան­դի­պում է Աստ­ծուն՝ ե­րա­զի մեջ մի վայ­րում, ո­րը նա կան­վա­նի Բե­թել՝ «Աստ­ծո տու­նը», և­ որ­տեղ եր­դում կա­նի։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 28.10–22 հա­մար­նե­րը։ Հա­մե­մա­տե՛ք դրանք Ծնն­դոց 11.1–9 հա­մար­նե­րի հետ։ Ին­չո՞վ է տար­բեր­վում Բե­թե­լը Բա­բե­լո­նից։ Ի՞նչ դաս կա­րող ենք քա­ղել Աստ­ծո հետ մեր փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­սին Բե­թե­լում Հա­կո­բի փոր­ձա­ռու­թյու­նից՝ հա­կադ­րե­լով նրա հետ, ինչ տե­ղի է ու­նե­նում Բա­բե­լո­նում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս ե­րա­զում Հա­կո­բը տես­նում է ար­տա­սո­վոր մի սան­դուղք, ո­րը կապ­ված է Աստ­ծո հետ։ Միև­նույն եբ­րա­յե­րեն բա­ռը՝ նա­ցավ, օգ­տա­ գործ­վում է նշե­լու հա­մար այն սան­դուղ­քը, ո­րը «դրված էր» (Ծնն­ Դաս 9

85

դոց 28.12), ինչ­պես նաև Տի­րո­ջը, Ով «կանգ­նած էր» (Ծնն­դոց 28.13), ա­սես սան­դուղքն ու Տե­րը միև­նույն բանն են։ Սան­դուղ­քը Բա­բե­լո­նի հետ կապ­ված է նրա­նով, որ ներ­կա­յաց­նում է եր­կինք հաս­նե­լու այդ մարդ­կանց ջան­քե­րը։ Ինչ­պես Բա­բե­լո­նի աշ­ տա­րա­կի դեպ­քում, սան­դուղ­քը հաս­նում է «երկն­քի դռնե­րին»։ Սա­ կայն մինչ Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կը ներ­կա­յաց­նում է վեր բարձ­րա­նա­լու և Աստ­ծուն հաս­նե­լու մարդ­կա­յին ջան­քե­րը, Բե­թե­լի սան­դուղ­քը, ընդ­ հա­կա­ռա­կը, շեշ­տադ­րում է, որ Աստ­ծո մոտ մուտ­քի ի­րա­վունք կա­ րե­լի է ձեռք բե­րել միայն Աստ­ծո՝ մեզ մոտ իջ­նե­լու մի­ջո­ցով, և­ ոչ մի դեպ­քում՝ մարդ­կա­յին ջան­քե­րով։ Իսկ քա­րը, ո­րի վրա Հա­կո­բը դրեց իր գլու­խը և­ ե­րազ տե­սավ, դար­ձավ բեթ-Էլ՝ «Աստ­ծո տու­նը» (Ծնն­դոց 28.17, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­ դոց 28.22 հա­մա­րի հետ) ան­վան­ված տե­ղան­քի խորհր­դա­նի­շը, ո­րը մատ­նան­շում է տա­ճա­րը, սրբա­րա­նը, մարդ­կու­թյան հա­մար Աստ­ծո կող­մից տար­վող փրկա­րար գոր­ծու­նեու­թյան կենտ­րո­նը։ Այ­դու­հան­դերձ, Հա­կո­բը երկր­պա­գու­թյան իր ար­տա­հայ­տու­մը և­ երկղ­յու­ղա­ծու­թյան զգա­ցո­ղու­թյունն այն ա­մե­նի, ինչ իր հետ կա­տար­ վել էր, չի սահ­մա­նա­փա­կում հոգևոր և­ա­ռեղծ­վա­ծա­յին դրսևոր­մամբ։ Այ­սինքն, նա ու­զում էր, որ իր ար­ձա­գան­քը կրի կոնկ­րետ, ար­տա­ քուստ տե­սա­նե­լի ձև։ Ուս­տի և նա ո­րո­շում է «տա­սա­նորդ տալ» Աստ­ ծուն ոչ թե որ­պես­զի ստա­նա Աստ­ծո օրհ­նու­թյուն­նե­րը, այլ որ­պես Աստ­ծո պարգևի ե­րախ­տա­գետ ար­ձա­գանք, որն ար­դեն տրված էր ի­րեն։ Այս­տեղ ևս մենք տես­նում ենք տա­սա­նոր­դի գա­ղա­փա­րը Իս­ րա­յել ազ­գի ծնուն­դից դեռ շատ տա­րի­ներ ա­ռաջ։ Կր­կին կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 28.22 հա­մա­րը։ «­Տա­սա­նոր­դը» վերց­ վում է «այն ա­մե­նից, ինչ որ Դու ինձ տաս» (Ծնն­դոց 28.22)։ Ի՞նչ կարևոր միտք մենք պետք է քա­ղենք նրա­նից, ինչ Հա­կոբն այս­ տեղ ա­սում է տա­սա­նոր­դի մա­սին, և թե դա ինչ է։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 24

Խաբված խաբեբան Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 29.1–30 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս և­ ին­չո՞ւ է Աստ­ված թույլ տա­լիս Լա­բա­նի ա­րած խա­բեու­թյու­նը։ Ի՞նչ դա­սեր Հա­կո­բը քա­ղեց։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 86

Դաս 9

Տեղ հաս­նե­լուն պես ա­ռա­ջին բա­նը, որ Հա­կո­բը տես­նում է, քար է, հա­վա­նա­բար ակ­նարկ բե­թե­լի քա­րին, ո­րը մատ­նան­շում է Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյու­նը (Ծնն­դոց 28.18, 19)։ Ի վեր­ջո հենց այս քարն է, որ հե­տա­գա­յում Հա­կո­բին հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս փոխ­հա­րա­բեր­ վել Ռա­քե­լի հետ։ Երբ Հա­կո­բը այդ­տեղ կանգ­նած հո­վիվ­նե­րից լսում է, որ Ռա­քե­լը գա­լիս է իր ոչ­խար­նե­րի հետ՝ նրանց ջուր տա­լու, նա հո­վիվ­նե­րին հոր­դո­րում է քա­րը գլո­րել։ Վեր­ջին­ներս մեր­ժում են, ին­չը Հա­կո­բին հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս դա ա­նել մե­նակ և ծա­նո­թա­նալ Ռա­քե­լի հետ (Ծնն­դոց 29.11)։ Ռա­քե­լի ար­ձա­գան­քը ե­ղավ տուն վա­զե­լը։ Հա­կո­բի ու Ռա­քե­լի ա­ռա­ջին հան­դի­պու­մը պտղա­բեր ե­ղավ՝ «­Հա­կո­բը սի­րեց Ռա­քե­լին» (Ծնն­դոց 29.18) այն­քան, որ նրան ստա­նա­լու հա­մար Լա­բա­նի մոտ աշ­խա­տան­քի յո­թը տա­րի­նե­րը նրա աչ­քին «մի քա­նի օ­րե­րի պես էին» (Ծնն­դոց 29.20)։ Սա­կայն, այս յոթ տա­րի­ներն աշ­խա­տե­լուց հե­տո, Հա­կո­բը խաբ­ վեց։ Ա­մուս­նա­կան գի­շե­րը Հա­կոբն իր ան­կող­նում գտնում է ոչ թե Ռա­քե­լին, այլ նրա ա­վագ քրո­ջը՝ Լիա­յին։ Օգտ­վե­լով խնջույ­քի ան­ցու­ դար­ձից և Հա­կո­բի ուժ­գին հույ­զե­րից ու խո­ցե­լիու­թյու­նից, Լա­բա­նը կազ­մա­կեր­պում է այս խա­բեու­թյու­նը։ Հե­տաքրք­րա­կան է այն փաս­ տը, որ Հա­կո­բը Լա­բա­նի հետ խո­սե­լիս օգ­տա­գոր­ծում է այն նույն «խա­բել» բա­ռի ար­մա­տը (Ծնն­դոց 29.25), որն Ի­սա­հակն օգ­տա­գոր­ ծել էր իր հոր և­եղ­բոր նկատ­մամբ Հա­կո­բի վար­քա­գի­ծը բնու­թագ­րե­ լու հա­մար (Ծնն­դոց 27.35)։ Ու­շադ­րու­թյուն դարձ­րեք, որ միև­նույն մտա­ծե­լա­կեր­պը են­թադր­ վում է նաև վրեժխնդ­րու­թյան օ­րեն­քում (լեքս թա­լիո­նիս)՝ «ակն ընդ ա­կան, ա­տամն ընդ ա­տա­ման» (Ելք 21.24, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 9.6 հա­մա­րի հետ), որն ստի­պում է հան­ցա­գոր­ծին ի­րեն նույ­նա­կա­ նաց­նել իր զո­հի հետ, որ­պես­զի ինքն ան­ձամբ զգա այն, ինչ զգա­ցել է զո­հը։ Միև­նույն կերպ, ինչ Հա­կոբն ա­րել էր ու­րիշ­նե­րին, այժմ ար­ վում էր ի­րեն։ Այժմ Հա­կո­բը հաս­կա­նում է, թե ինչ ա­սել է լի­նել խա­բեու­թյան զոհ։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով, Աստ­ված Հա­կո­բին իր կա­տա­րած խա­ բեու­թյան դա­սե­րը տա­լիս է Լա­բա­նի խա­բեու­թյան մի­ջո­ցով։ Թեև Հա­ կո­բը որ­պես «խա­բե­բա» (Ծնն­դոց 27.12) շատ լավ է հաս­կա­նում, թե ինչ է նշա­նա­կում խա­բեու­թյուն, նա զար­մա­նում է, թե ին­չու է ին­քը դար­ձել խա­բեու­թյան զոհ։ Ուս­տի ա­նում է հետև­յալ հար­ցադ­րու­մը. «Ին­չո՞ւ խա­բե­ցիր ինձ» (Ծնն­դոց 29.25), ին­չը ցույց է տա­լիս, որ նա գի­տի, որ խա­բե­լը վատ բան է։ Դաս 9

87

Թեև Հա­կո­բը խա­բե­բա էր, նա ին­քը նույն­պես խաբ­վեց։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել վստա­հել Աստ­ծուն, երբ չենք տես­նում «ար­ դա­րա­դա­տու­թյան» ի­րա­կա­նա­ցու­մը, երբ տես­նում ենք, որ չա­ րու­թյուն գոր­ծող մար­դիկ շա­րու­նա­կում են հան­գիստ ապ­րել, կամ երբ ար­դար­նե­րը տա­ռա­պում են։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 25

Ընտանիքի օրհնությունը Հա­կո­բի հա­մար պանդխ­տու­թյան վեր­ջին յո­թը տա­րի­նե­րը բեռ էին, սա­կայն դրանք նաև ա­մե­նապտ­ղա­բեր տա­րի­ներն էին։ Այդ տա­ րի­նե­րի ըն­թաց­քում Հա­կո­բը դառ­նում է 11 զա­վակ­նե­րի հայր (12-ից), ո­րոնք դառ­նում են Աստ­ծո ժո­ղովր­դի նախ­նի­նե­րը։ Այս բա­ժի­նը Հա­կո­բի պատ­մու­թյան կենտ­րոնն է (Ծնն­դոց 25.19– 35.26), և­այն սկսվում և­ա­վարտ­վում է բա­նա­լի ար­տա­հայ­տու­թյամբ՝ Աստ­ված «նրա ար­գան­դը բա­ցեց», ո­րը վե­րա­բե­րում է Լիա­յին (Ծնն­ դոց 29.31) և Ռա­քե­լին (Ծնն­դոց 30.22)։ Ա­մեն ան­գամ այս ար­տա­հայ­ տու­թյա­նը հետևում է ծնունդ, և սա ա­պա­ցու­ցում է այն փաս­տը, որ այս ծնունդ­ներն Աստ­ծո հրա­շա­լի գոր­ծե­րի արդ­յունքն են։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 29.31–30.22 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս պետք է մենք այ­սօր հաս­կա­նանք այս­տեղ կա­տար­վե­լի­քի ի­մաս­տը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված բա­ցեց Լիա­յի ար­գան­դը, և նա ու­նե­ցավ իր Ռու­բեն որ­ դուն, ում ան­վան մեջ կա ռաա բա­յը, ո­րը նշա­նա­կում է «տես­նել»։ Քա­ նի որ Աստ­ված տե­սավ, որ նա սիր­ված չէր Հա­կո­բի կող­մից (Ծնն­դոց 29.31), այս ե­րե­խան նրա ցա­վի ու տա­ռա­պան­քի փոխ­հա­տու­ցու­մը դար­ձավ։ Բա­ցի այդ, նա իր երկ­րորդ որ­դուն տա­լիս է Շ­մա­վոն ա­նու­նը, ո­րը պա­րու­նա­կում է շա­մա «լսված» բա­յը, ո­րով­հետև Աստ­ված «լսեց» (շա­մա) նրա ցա­վի խո­րու­թյունն ու նվաս­տա­ցու­մը և խղ­ճաց նրան, ինչ­պես լսել էր Հա­գա­րի տա­ռա­պան­քը (Ծնն­դոց 29.33)։ Լիա­յի Շ­մա­վոն որ­դու ան­վան և Հա­գա­րի Իս­մա­յել որ­դու ան­վան մեջ, ո­րը նշա­նա­կում է «Աստ­ված կլսի» (տե՛ս Ծնն­դոց 16.11), զու­ գա­հեռ կա։ Երբ Լիան ծննդա­բե­րում է իր վեր­ջին որ­դուն, նա նրան ան­վա­նում է Հու­դա, ին­չը նշա­նա­կում է «փա­ռա­բա­նու­թյուն», «գո­հու­ թյուն»։ Լիան այլևս չի խո­սում իր ցա­վի, ոչ էլ նույ­նիսկ իր օրհ­նու­թյան 88

Դաս 9

մա­սին։ Նա միայն կենտ­րո­նա­նում է Աստ­ծո վրա և գո­հա­նում է Նրա­ նից Իր շնոր­հի հա­մար։ Տա­րօ­րի­նակ կեր­պով, Աստ­ված «հի­շում» է Ռա­քե­լին այն ժա­մա­ նակ, երբ Լիան այլևս չի կա­րո­ղա­նում ե­րե­խա ու­նե­նալ, և բա­ցում է Ռա­քե­լի ար­գան­դը (Ծնն­դոց 30.22)։ Ռա­քե­լը՝ սի­րե­լի կի­նը, իր ա­ռա­ ջին որ­դուն ու­նե­նա­լու հա­մար սպա­սել է Հա­կո­բի հետ իր նշա­նադ­ րու­թյու­նից հե­տո տասն­չորս և­ ա­մուս­նու­թյու­նից հե­տո՝ յոթ տա­րի (Ծնն­դոց 29.18, 27, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 30.25 հա­մա­րի հետ)։ Նա իր որ­դուն ան­վա­նում է «­Հով­սեփ», որ­պես­զի ցույց տա, որ «Աստ­ված վերց­րեց (ա­սաֆ) իմ նա­խա­տին­քը» և «ինձ մի ու­րիշ որ­դի էլ պի­տի տա (յա­սաֆ)» (Ծնն­դոց 30.23, 24)։ Որ­քան էլ որ սխալ լի­նեին այս գոր­ ծո­ղու­թյուն­նե­րից մի քա­նի­սը, և­որ­քան էլ Աստ­ված հա­վա­նու­թյուն չէր տա­լիս դրանց, Նա, միև­նույն է, կա­րող էր օգ­տա­գոր­ծել դրանք՝ Աբ­րա­ հա­մի սերն­դից ազգ ստեղ­ծե­լու նպա­տա­կով։ Ինչ­պե՞ս է այս պատ­մու­թյու­նը բա­ցա­հայ­տում, որ Աստ­ծո նպա­ տակ­նե­րը կի­րա­կա­նա­նան թե՛ երկն­քում, թե՛ երկ­րի վրա՝ հա­կա­ ռակ մարդ­կանց թու­լու­թյուն­նե­րի ու սխալ­նե­րի։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 26

Հակոբը հեռանում է Այս պատ­մու­թյան մեջ Հա­կո­բը, ով խա­բեց իր հորն ու եղ­բո­րը՝ ա­ռաջ­նե­կու­թյան ի­րա­վուն­քը ձեռք բե­րե­լու հա­մար և գո­ղա­ցավ այն օրհ­նու­թյու­նը, որն Ի­սա­հա­կը մտադր­վել էր տալ իր ա­վագ որ­դուն, ո­չինչ չձեռ­նար­կեց Լա­բա­նի դեմ և հա­վա­տար­մո­րեն ծա­ռա­յեց նրան։ Հա­կո­բը շատ լավ գի­տի, որ իր ա­նե­րը խա­բել է ի­րեն, և սա­կայն ո­չինչ չի ա­նում այդ ուղ­ղու­թյամբ։ Դժ­վար է Հա­կո­բի պա­սի­վու­թյու­նը հաս­կա­ նալ՝ ի­մա­նա­լով նրա խառն­ված­քը։ Նա կա­րող էր ապս­տամ­բել կամ գո­ նե դեմ գնալ Լա­բա­նին, կամ թե­կուզ և սա­կար­կեր նրա հետ։ Սա­կայն նա դա չի ա­նում։ Նա պար­զա­պես ա­նում է, ինչ Լա­բանն է խնդրում նրան ա­նել՝ ան­կախ այն փաս­տից, թե որ­քան ա­նար­դար էր դա։ Այ­դու­հան­դերձ, Ռա­քե­լի ա­ռա­ջին որ­դու՝ Հով­սե­փի ծննդյան ժա­մա­ նակ լրա­նում է Լա­բա­նին «ծա­ռա­յե­լու» Հա­կո­բի տասն­չորս տա­րին (Ծնն­դոց 30.26), և­ այժմ նա մտա­ծում է Լա­բա­նին լքե­լու և խոս­տաց­ ված եր­կիր վե­րա­դառ­նա­լու մա­սին։ Սա­կայն միև­նույն ժա­մա­նակ Հա­ կոբն ան­հանգս­տա­ցած է իր սե­փա­կան տան բա­րե­կե­ցու­թյան հա­մար (Ծնն­դոց 30.30)։ Դաս 9

89

Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 30.25–32 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է կա­տար­վում այս­տեղ, և­ ի՞նչ պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն է բե­րում Հա­կո­բը։ Ի՞նչ է պա­տաս­խա­նում Լա­բա­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հա­կո­բի հա­մար սա շատ եր­կար ճամ­փոր­դու­թյուն էր, ով շատ եր­ կար ժա­մա­նա­կով էր տա­նից հե­ռու ե­ղել։ Հա­վա­նա­բար նրա սկզբնա­ կան մտադ­րու­թյու­նը չի ե­ղել իր երկ­րից այդ­քան եր­կար ժա­մա­նա­կով հե­ռու լի­նել, սա­կայն ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը նրան տա­րի­ներ շա­րու­ նակ հե­ռու էին պա­հում։ Այժմ ժա­մա­նակն է տուն վե­րա­դառ­նա­լու, և­ ի՜նչ ըն­տա­նի­քի հետ է նա վե­րա­դառ­նա­լու։ Մինչ­դեռ, Հա­կո­բի անբ­նա­կան զի­ջո­ղա­կա­նու­թյու­նը են­թադ­րում է, որ, մի­գու­ցե, նա փոխ­վել է, հաս­կա­ցել է հա­վա­տի դա­սը։ Այ­սինքն, նա սպա­սում էր Աստ­ծո ազ­դան­շա­նին՝ գնա­լու իր ծննդա­վայ­րը։ Հա­կո­բը տե­ղա­փոխ­վե­լու ո­րո­շում է կա­յաց­նում, միայն երբ Աստ­ված խո­սում է նրա հետ։ Աստ­ված Ի­րեն բա­ցա­հայ­տում է Հա­կո­բին որ­պես «­Բե­թե­լի Աստ­ ված» և հ­րա­մա­յում է Հա­կո­բին լքել Լա­բա­նի տու­նը և վե­րա­դառ­նալ իր «ծննդա­վայ­րը» (Ծնն­դոց 31.13) այն նույն բա­ռե­րով, ո­րոնք Աստ­ ված օգ­տա­գոր­ծեց Աբ­րա­հա­մին իր հոր տու­նը լքե­լու կոչ ա­նե­լիս (Ծնն­ դոց 12.1)։ Լա­բա­նի որ­դի­նե­րի և հենց Լա­բա­նի վե­րա­բեր­մուն­քը ևս նրան օգ­նեց հաս­կա­նալ, որ լքե­լու ժա­մա­նակն էր (տե՛ս Ծնն­դոց 31.1, 2)։ «­Հա­կո­բը շատ ա­վե­լի շուտ լքած կլի­ներ իր խո­րա­մանկ ազ­գա­կա­նին, սա­կայն նրան կանգ­նեց­նում էր Ե­սա­վին հան­դի­պե­լու վա­խը։ Այժմ նա զգում էր, որ ի­րեն վտանգ է սպառ­նում Լա­բա­նի որ­դի­նե­րի կող­մից, ո­րոնք նրա հարս­տու­թյու­նը ի­րենց սե­փա­կանն էին հա­մա­րում և կա­ րող էին փոր­ձել բռնու­թյամբ տի­րա­նալ դրան»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­ պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 193։ Ուս­տի նա վերց­նում է իր ըն­տա­նիքն ու ու­նեց­վածքն ու հե­ռա­նում՝ սկսե­լով Աստ­ծո ուխ­տի ժո­ղովր­դի մեծ աս­քի մի նոր փուլ։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 27

Հետագա ուսումնասիրության համար Աստ­ված ընտ­րեց Հա­կո­բին ոչ թե ո­րով­հետև նա ար­ժա­նի էր, այլ Իր շնոր­հով։ Եվ, այ­դու­հան­դերձ, Հա­կո­բը շատ ջան­քեր գոր­ծադ­րեց՝ 90

Դաս 9

շնոր­հին ար­ժա­նա­նա­լու հա­մար, ինչն ինք­նին հա­կա­սու­թյուն է։ Ե­թե նա դրան ար­ժա­նա­նար գոր­ծե­րով, այն այլևս կդա­դա­րեր շնորհ լի­նե­ լուց (տե՛ս Հռո­մեա­ցի­նե­րին 4.1–5), ին­չը հա­կա­սում է Ա­վե­տա­րա­նին։ Միայն ա­վե­լի ուշ Հա­կոբն սկսում է հաս­կա­նալ Աստ­ծո շնոր­հի նշա­ նա­կու­թյու­նը, և թե ինչ է նշա­նա­կում վստա­հել Աստ­ծուն, ապ­րել հա­ վա­տով և լիո­վին կախ­ված լի­նել Տի­րո­ջից։ Հա­կո­բի փոր­ձա­ռու­թյու­նը կարևոր դաս է իր մեջ պա­րու­նա­կում փա­ռա­մոլ մար­դու հա­մար. մի՛ ձգտեք ա­ռաջ գնալ ու­րիշ­նե­րի հաշ­վին։ «­Հա­կո­բը փոր­ձեց խա­բեու­թյամբ ձեռք բե­րել անդ­րա­նի­կու­թյան ի­րա­վունք, սա­կայն հիաս­թափ­վեց: Նա կար­ծում էր, որ կորց­րել է ա­մեն ինչ, Աստ­ծո հետ իր կա­պը, իր տու­նը, և­ ա­հա հու­սա­հատ փախս­տա­կան էր: Սա­կայն ի՞նչ ա­րեց Աստ­ված։ Նա նա­յեց Հա­կո­բին նրա ան­հու­սա­լի վի­ճա­կում, Նա տե­սավ նրա հիաս­թա­փու­թյու­նը, նաև այն, որ Հա­կոբն ու­ներ նե­րուժ, որն Աստ­ծուն կփա­ռա­վո­րեր։ Հենց որ Աստ­ված տես­նում է Հա­կո­բի վի­ճա­կը, նրան է տա­լիս ա­ռեղծ­վա­ծա­յին սան­դուղ­քի ե­րա­զը, ո­րը ներ­կա­յաց­նում է Հի­սուս Քրիս­տո­սին։ Ա­հա մի մարդ, ով կորց­րել է բո­լոր կա­պերն Աստ­ծո հետ, և­ երկն­քի Աստ­վա­ծը նա­յում է նրա վրա և հա­մա­ձայ­նում, որ Քրիս­տո­սը կկամր­ջի մեղ­քի ստեղ­ծած ան­դուն­դը։ Մենք կա­րող ենք նա­յել և­ ա­սել՝ ես փա­փա­գում եմ երկն­քում լի­նել, սա­կայն ինչ­պե՞ս կա­րող եմ հաս­նել այն­տեղ։ Դա հենց այն էր, ինչ Հա­կո­բը մտա­ծեց, և Աստ­ված տվեց նրան սան­դուղ­քի տե­սիլ­քը, և­այդ սան­դուղ­քը կա­ պում է եր­կի­րը երկն­քի՝ Հի­սուս Քրիս­տո­սի հետ։ Մար­դը կա­րող է բարձ­րա­նալ այդ սան­դուղ­քով, քա­նի որ դրա սկիզ­բը երկ­րի վրա է, իսկ ա­մե­նա­վե­րին մա­սը հաս­նում է երկն­քին»։ Է­լեն Ուայ­թի մեկ­նա­ բա­նու­թյուն­ներ, ՅՕԱ աստ­վա­ծաշնչ­յան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ, հա­ տոր 1, էջ 1095։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րե՛ք այս մարդ­կանց բնա­վո­րու­թյուն­նե­րին (Ի­սա­հակ, Ռե­բե­կա, Հա­կոբ, Ե­սավ, Լա­բան, Ռա­քել, Լիա) Սուրբ Գր­քում ներ­կա­յաց­ված այս ո­րոշ պատ­մու­թյուն­նե­րում։ Ու­շադ­րու­ թյո՛ւն դարձ­րեք պատ­մու­թյուն­նե­րում տեղ գտած ողջ ստե­րին ու խա­բեու­թյուն­նե­րին։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում առ­հա­սա­րակ մարդ­կա­յին բնույ­թի և Աստ­ծո շնոր­հի մա­սին։ 2. Հա­կո­բի պատ­մու­թյու­նը կար­դա­լիս ի՞նչ ա­պա­ցույց­ներ եք տես­ նում, որ ժա­մա­նա­կի հետ նրա բնա­վո­րու­թյու­նը հա­սու­նա­նում ու ա­ճում էր։ Դաս 9

91

3. Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք մենք՝ որ­պես Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ ներ, հայտն­վել ա­ռաջ­նե­կու­թյան ի­րա­վուն­քի նկատ­մամբ Ե­սա­վի դիր­քո­րո­շումն ու­նե­նա­լու վտան­գի մեջ։ Այ­սինքն, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ եր­բեք չենք դա­դա­րի սի­րել ու գնա­հա­տել այն ողջ լույ­սը, որ Աստ­ված մեզ տվել է։

92

Դաս 9

ԴԱՍ 10 ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 28–ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 3

ՀԱԿՈԲ-ԻՍՐԱՅԵԼ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 32.22–31, Ով­սեե 12.3, 4, Ե­րե­միա 30.5–7, Ծնն­դոց 33, Ծնն­դոց 34.30–35.29։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Նա ա­սաց. «­Քո ա­նունն այլևս թող Հա­կոբ չաս­վի, այլ Իս­ րա­յել, ո­րով­հետև դու մարտն­չե­ցիր Աստ­ծու հետ ու մարդ­ կանց հետ և հաղ­թե­ցիր» (Ծնն­դոց 32.28)։ Հա­կո­բի ըն­տա­նի­քի աս­քը շա­րու­նակ­վում է թե՛ լավ, թե՛ վատ։ Եվ այս ա­մե­նի մեջ բա­ցա­հայտ­վում է Աստ­ծո ձեռքն ու ուխ­տի խոս­տում­ նե­րին Նրա հա­վա­տար­մու­թյու­նը։ Այս շա­բաթ մենք կու­սում­նա­սի­րենք Հա­կո­բի պատ­մու­թյու­նը, երբ նա լքում է Լա­բա­նի տու­նը, վե­րա­դառ­նում տուն և պետք է հան­դի­պի Ե­սա­վին՝ իր ուխ­տադր­ժու­թյան զո­հին։ Ի՞նչ կա­նի այժմ իր հետ իր եղ­ բայ­րը, ո­րի հան­դեպ նա այդ­քան մեծ սխալ է թուլ տվել։ Ի ու­րա­խու­թյուն Հա­կո­բի՝ ակն­կա­լի­քի վա­խի մեջ նրան կրկին հայտն­վում է իր հայ­րե­րի Յահ­վե Աստ­վա­ծը մի ի­րա­դար­ձու­թյան մեջ, ո­րը նա­խոր­դում էր նրան, ին­չը հե­տա­գա­յում հայտ­նի կդառ­նա որ­պես «­Հա­կո­բի հա­մար նե­ղու­թյան ժա­մա­նակ» (տե՛ս Ե­րե­միա 30.5–7)։ Եվ այդ գի­շեր Հա­կո­բը՝ խա­բե­բան, դար­ձավ «Իս­րա­յել», նոր ա­նուն նոր սկզբի հա­մար, սկիզբ, ո­րը պետք է հան­գեց­ներ ի վեր­ջո այն ազ­գի ստեղծ­մա­նը, որն ան­վան­վեց նրա ա­նու­նով։ Այլ խոս­քե­րով, ի հե­ճուկս այն ա­մե­նի, ինչ կա­տար­վում է, նա­հա­ պետ­նե­րի ու նրանց ըն­տա­նիք­նե­րի պատ­մու­թյու­նը Սուրբ Գր­քում պատմ­վում է նրա հա­մար, որ­պես­զի հաս­կա­նանք, որ Աստ­ված հա­ վա­տա­րիմ է ի­րա­կա­նաց­նե­լու այն, ինչ խոս­տա­ցել է, և­որ Նա դա կա­ նի՝ հա­կա­ռակ այն փաս­տի, որ եր­բեմն թվում է, թե Նրա ժո­ղո­վուրդն ա­նում է ա­մեն ինչ, որ­պես­զի խո­չըն­դո­տի այդ խոս­տում­նե­րի ի­րա­կա­ նաց­մա­նը։

Դաս 10

93

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 29

Մենամարտ Աստծո հետ Լա­բա­նի տու­նը լքե­լուց հե­տո Հա­կո­բը շու­տով մեկ այլ փոր­ձա­ռու­ թուն է ու­նե­նում Աստ­ծո հետ։ Ի­մա­նա­լով, որ իր եղ­բայր Ե­սա­վը «չորս հար­յուր մարդ­կան­ցով գա­լիս է» (Ծնն­դոց 32.6), Հա­կո­բը ջեր­մե­ռան­ դո­րեն ա­ղո­թում է Տի­րո­ջը, թեև գի­տակ­ցում է՝ «ար­ժա­նի չեմ այն բո­լոր ո­ղոր­մու­թյուն­նե­րին և­ ա­մեն հա­վա­տար­մու­թյա­նը, որ ցույց ես տվել Քո ծա­ռա­յին» (Ծնն­դոց 32.10)։ Հա­կոբն իս­կա­պես ա­վե­լի լավ էր հաս­ կա­նում, թե ինչ է նշա­նա­կում շնոր­հը։ Եվ ինչ­պե՞ս Տե­րը պա­տաս­խա­նեց։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 32.22–31 և Ով­սեե 12.3, 4 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այս զար­մա­նահ­րաշ պատ­մու­թյան հոգևոր նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ Հաս­կա­նա­լի պատ­ճառ­նե­րով Հա­կո­բը վշտա­ցած է այն ա­մե­նի հա­ մար, ինչ տե­ղի է ու­նե­նում և­ իր ըն­տա­նի­քը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար ա­նե­լով հնա­րա­վոր ա­մեն բան՝ նա ճամ­բար է խփում՝ անց­կաց­նե­լու գի­շե­րը։ Սա­կայն նրա վրա հան­կար­ծա­կի «մի մարդ» է հար­ձակ­վում (Ծնն­դոց 32.24)։ Սա մի եզ­րույթ է, ո­րը կա­րող է յու­րա­հա­տուկ ի­մաստ ու­նե­նալ՝ հու­շե­լով աստ­վա­ծա­յին ներ­կա­յու­թյան մա­սին (տե՛ս Ե­սա­յի 53.3)։ Դա­նիելն այդ բառն օգ­տա­գոր­ծում է երկ­նա­յին քա­հա­նա Մի­քա­ յե­լի մա­սին խո­սե­լիս (­Դա­նիել 10.5)։ Այս բառն օգ­տա­գոր­ծում է նաև Հե­սուն՝ նկա­րագ­րե­լու «­Տի­րոջ զո­րա­վա­րին», ո­րը հենց Ին­քը Տերն էր՝ Յահ­վեն (­Հե­սու 5.13–15)։ Եվ իս­կա­պես, պայ­քա­րի ժա­մա­նակ պետք է որ Հա­կո­բին պարզ դար­ձած լի­ներ, որ ին­քը մե­նա­մար­տում է հենց Իր՝ Աստ­ծո հետ, ինչ­ պես դա բա­ցա­հայ­տում են նրա խոս­քե­րը. «­Չեմ թող­նի Քեզ, մինչև որ ինձ չօրհ­նես» (Ծնն­դոց 32.26)։ Այն փաս­տը, որ նա ջեր­մե­ռան­դո­րեն կառ­չել էր Աստ­ծուն և թույլ չէր տա­լիս, որ Նա գնա, ցույց է տա­լիս նե­ րում ստա­նա­լու և­իր Տի­րոջ ա­ռաջ ար­դար գտնվե­լու նրա մե­ծա­գույն ցան­կու­թյու­նը։ «Այժմ Հա­կո­բի առջև հստա­կո­րեն դրվեց ի­րեն մեղ­քի դրդած սխա­ լը՝ անդ­րա­նի­կու­թյան ի­րա­վուն­քը խա­բեու­թյամբ ձեռք բե­րե­լը։ Նա չվստա­հեց Աստ­ծո խոս­տում­նե­րին ու փոր­ձեց իր սե­փա­կան ջան­քե­ րով ի­րա­կա­նաց­նել այն, ինչն Աստ­ված պետք է կա­տա­րեր Իր ո­րո­շած ժա­մա­նա­կին ու ճա­նա­պար­հով»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­ գա­րե­ներ, էջ 197, 198։ 94

Դաս 10

Եվ ա­պա­ցույ­ցը, որ նա ներ­վել է, ե­ղավ նրա ան­վան փո­փո­խու­ թյունն իր մեղ­քը հի­շեց­նող ա­նու­նից իր հաղ­թա­նա­կը հի­շեց­նող ան­վան։ Հրեշ­տակն ա­սաց. «­Քո ա­նունն այլևս թող Հա­կոբ չաս­վի (խա­բե­բա), այլ Իս­րա­յել, ո­րով­հետև դու մարտն­չե­ցիր Աստ­ծու հետ ու մարդ­կանց հետ և հաղ­թե­ցիր» (Ծնն­դոց 32.28։ Ինչ­պի­սի՞ն է ե­ղել Աստ­ծո հետ մե­նա­մար­տե­լու ձեր փոր­ձա­ռու­ թյու­նը։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում մե­նա­մար­տել Աստ­ծո հետ, և­ ին­չո՞ւ է կարևոր ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ու­նե­նալ նման փոր­ձա­ռու­ թյուն։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 30

Եղբայրները հանդիպում են Փա­նուե­լից՝ «Աստ­ծո ե­րե­սը» (տե՛ս Ծնն­դոց 32.30), վայր, որ­տեղ նա ու­նե­ցավ Աստ­ծո հետ այս փոր­ձա­ռու­թյու­նը, Հա­կոբն այժմ ճա­ նա­պարհ է ընկ­նում՝ հան­դի­պե­լու իր եղ­բո­րը։ Քսան տա­րի բա­ժա­նու­ մից հե­տո Հա­կո­բը տես­նում է նրան 400 մարդ­կանց հետ մո­տե­նա­լիս (Ծնն­դոց 33.1)։ Հա­կոբն ան­հան­գիստ է և նա­խա­պատ­րաս­տում է ի­րեն և­իր ըն­տա­նի­քին նրան, ինչ կա­րող է պա­տա­հել։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 33-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ կապ կա Հա­կո­բի՝ Փա­ նուե­լում Աստ­ծո ե­րե­սը և­ իր եղ­բոր ե­րե­սը տես­նե­լու եր­կու փոր­ ձա­ռու­թյուն­նե­րի միջև։ Ի՞նչ նշա­նա­կու­թյուն ու­նի այս կա­պը Աստ­ծո և մեր «եղ­բայր­նե­րի» (ով­քեր էլ որ նրանք լի­նեն) հետ մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ա­ռու­մով։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հա­կո­բը յոթ ան­գամ խո­նարհ­վում է իր եղ­բոր ա­ռաջ (Ծնն­դոց 33.3), ում նա մի քա­նի ան­գամ ան­վա­նում է «իմ տեր» (Ծնն­դոց 33.8, 13, 15), իսկ ի­րեն նույ­նաց­նում է նրա «ծա­ռա­յի» հետ (Ծնն­դոց 33.5, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 32.4, 18, 20 հա­մար­նե­րի հետ)։ Հատ­կան­շա­ կան է, որ Հա­կո­բի յոթ խո­նար­հում­նե­րը զու­գա­հեռ են նրա հոր յոթ օրհ­նու­թյուն­նե­րին (Ծնն­դոց 27.27–29), ա­վե­լին, երբ նա խո­նարհ­վում է, նա հատ­կա­պես հա­կա­ռակ է գնում «ազ­գեր ծա­ռա­յեն քեզ» (Ծնն­ դոց 27.29) իր հոր օրհ­նու­թյա­նը։ Հա­կոբն ա­սես ու­զում է իր պարտ­քը վե­րա­դարձ­նել իր եղ­բո­րը և վե­րա­դարձ­նել այն օրհ­նու­թյու­նը, որն ին­քը գո­ղա­ցել էր նրա­նից (տե՛ս Ծնն­դոց 33.11)։ Երբ Ե­սա­վը տե­սավ իր եղ­բո­րը, անս­պա­սե­լի կեր­պով Դաս 10

95

վա­զեց նրան ըն­դա­ռաջ և նրան սպա­նե­լու փո­խա­րեն «համ­բու­րեց նրան, և լաց ե­ղան» (Ծնն­դոց 33.4)։ Հե­տա­գա­յում Հա­կոբն ա­սաց Ե­սա­վին. «­Տե­սա քո ե­րե­սը Աստ­ծու ե­րե­ սը տես­նե­լու պես» (Ծնն­դոց 33.10)։ Հա­կոբն այս ար­տա­սո­վոր միտքն ար­տա­հայ­տում է, քա­նի որ հաս­կա­նում է, որ Ե­սա­վը նե­րել է ի­րեն։ Եբ­ րա­յե­րեն ռա­ցա՝ «բա­րե­հաճ ե­ղար» (Ծնն­դոց 33.10) աստ­վա­ծա­բա­նա­ կան եզ­րույթ է, ո­րը վե­րա­բե­րում է ցան­կա­ցած զո­հա­բե­րու­թյան, ո­րը «հա­ճե­լի» է Աստ­ծուն, «ըն­դու­նե­լի» Նրա կող­մից, ինչն այ­նու­հետև են­ թադ­րում է Աստ­ծո նե­րու­մը (Ղև­տա­կան 22.27, Ա­մովս 5.22)։ Փա­նուե­լում Աս­տուց նե­րում ստա­նա­լու Հա­կո­բի փար­ձա­ռու­ թյունն, որ­տեղ նա տե­սավ Աստ­ծո ե­րե­սը, այժմ կրկնվում է իր եղ­բոր նե­րումն ստա­նա­լու նրա փոր­ձա­ռու­թյան մեջ, ին­չը նա նույ­ նաց­նում է նրա հետ, ա­սես տե­սած լի­նի Աստ­ծո ե­րե­սը։ Հա­կո­բը վե­րապ­րում է երկ­րորդ Փա­նուել. ա­ռա­ջի­նը նա­խա­պատ­րաս­տում էր երկ­րոր­դը։ Հա­կոբն ստա­ցավ Աստ­ծո և­ իր եղ­բոր նե­րու­մը։ Եվ այժմ, ա­վե­լի քան նախ­կի­նում, պետք է որ նա իս­կա­պես հաս­կա­ նար շնոր­հի ի­մաս­տը։ Ի՞նչ եք սո­վո­րել շնոր­հի մա­սին նրա­նից, թե ինչ­պես են ու­րիշ­նե­րը (բա­ցի Տի­րո­ջից) նե­րել ձեզ։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱ­ՅԻ­ՍԻ 31

Դինայի բռնաբարությունը Այժմ, երբ Հա­կո­բը հաշտ­վել է իր եղ­բոր հետ, նա ու­զում է հաս­ տատ­վել Քա­նա­նի երկ­րում խա­ղա­ղու­թյամբ։ Շա­լեմ՝ «ա­պա­հով կեր­պով» (Ծնն­դոց 33.18,­Սա­ղեմ ) բա­ռը, ո­րը կազմ­վել է շա­լոմ՝ «խա­ ղա­ղու­թյուն» բա­ռից, ա­ռա­ջին ան­գամ բնու­թագ­րում է նրա ճամ­փոր­ դու­թյու­նը։ Տե­ղաբ­նակ­նե­րից հո­ղակ­տոր գնե­լուց հե­տո (Ծնն­դոց 33.19), նա այն­տեղ սե­ղան է կա­ռու­ցում՝ ի ցույց դնե­լով իր հա­վատն ու այն գի­տակ­ցու­մը, թե ի­րա­կա­նում որ­քան կախ­ված է ին­քը Տի­րո­ջից։ Մա­տուց­ված յու­րա­քանչ­յուր զո­հի հա­մար ի­րա­կա­նաց­վում էր երկր­ պա­գու­թյուն։ Սա­կայն կյան­քում ա­ռա­ջին ան­գամ Հա­կոբ-Իս­րա­յե­լը հան­դի­պում է երկ­րում բնա­կու­թյուն հաս­տա­տե­լու հետ կապ­ված խնդիր­նե­րի։ Ինչ­պես Ի­սա­հա­կը Գե­րա­րում Ա­բի­մե­լե­քի հետ (Ծնն­դոց 26.1–33), Հա­ կո­բը փոր­ձում է հա­մա­ձայ­նու­թյան գալ քա­նա­նա­ցի­նե­րի հետ։ 96

Դաս 10

Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 34-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում, ին­չը խախ­տում է Հա­կո­բի՝ խա­ղաղ գո­յու­թյան ծրագ­րե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս կեղ­տոտ դեպ­քի պատ­մու­թյունն ընդգ­ծում է կեր­պար­նե­րի ու նրանց գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի եր­կի­մաս­տու­թյու­նը։ Ցան­կա­սեր Ս­յու­քե­ մը, ով բռնա­բա­րում է Դի­նա­յին, նկա­րագր­վում է նաև ան­կեղ­ծո­րեն Դի­նա­յին սի­րող մե­կը, ով փոր­ձում է շտկել իր սխալ­նե­րը։ Նա նույ­նիսկ պատ­րաստ է ըն­դու­նել ուխ­տի ա­րա­րո­ղա­կարգն ու թլփատ­վել։ Մինչ­դեռ Շ­մա­վոնն ու Ղևին, ով­քեր ի­րենց ներ­կա­յաց­նում են որ­ պես Աստ­ծո և Նրա պատ­վի­րան­նե­րի պաշտ­պան­ներ, և­ ով­քեր դեմ են քա­նա­նա­ցի­նե­րի հետ խառն ա­մուս­նու­թյուն­նե­րին (Ղև­տա­կան 19.29), դի­մում են ստի ու խա­բեու­թյան (Ծնն­դոց 34.13) և պատ­րաստ են սպա­նել ու կո­ղոպ­տել (Ծնն­դոց 34.25–27)։ Նրանց գոր­ծո­ղու­թյուն­ նե­րը ոչ միայն պար­սա­վե­լի են (կա­րե­լի էր պատ­ժել միայն այն մե­կին, ով կա­տա­րել է հան­ցան­քը), այլև կա­րող են հող նա­խա­պատ­րաս­տել բա­զում այլ խնդիր­նե­րի հա­մար։ Ինչ վե­րա­բե­րում է Հա­կո­բին, նա մտա­հոգ­ված է միայն խա­ղա­ղու­ թյամբ։ Երբ նրան հայտ­նում են իր դստեր բռնա­բա­րու­թյան մա­սին, նա ո­չինչ չի ա­սում (Ծնն­դոց 34.5)։ Սա­կայն երբ լսում է իր որ­դի­նե­ րի ա­րա­ծի մա­սին, բա­ցա­հայ­տո­րեն նա­խա­տում է նրանց հնա­րա­վոր հետևանք­նե­րի հա­մար. «Ինձ այս երկ­րի բնա­կիչ­նե­րի՝ քա­նա­նա­ցի­նե­ րի և փե­րե­զա­ցի­նե­րի մեջ ա­տե­լի դարձ­նե­լով՝ փոր­ձան­քի մեջ գցե­ցիք ինձ։ Ինձ հետ քիչ մար­դիկ կան. նրանք կհա­վաք­վեն իմ դեմ, կհար­վա­ ծեն ինձ, և կ­կոր­չենք ես և­իմ տու­նը» (Ծնն­դոց 34.30)։ Այս պատ­մու­թյուն­նե­րում մենք նո­րից ու նո­րից տես­նում ենք ինչ­ պես խա­բե­բա­յու­թյուն ու նեն­գու­թյուն, այն­պես էլ բա­րու­թյան ու շնոր­հի գոր­ծեր։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում մարդ­կա­յին բնույ­թի մա­սին։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 1

Տարածված կռապաշտություն Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 34.30–35.15 հա­մար­նե­րը։ Այս­տեղ կա­տար­ վե­լի­քից ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել ճշմա­րիտ երկր­պա­գու­ թյան վե­րա­բեր­յալ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 10

97

Ան­մի­ջա­պես այն բա­նից հե­տո, երբ Հա­կո­բը գան­գատ­վում է, որ իր խա­ղա­ղու­թյու­նը քա­նա­նա­ցի­նե­րի հետ խախտ­վել է (Ծնն­դոց 34.30), և­ երբ նրա եր­կու որ­դի­նե­րը նա­խատ­վում են (Ծնն­դոց 34.30), Աստ­ ված հար­կադ­րում է լքել Ս­յու­քե­մը և վե­րա­դառ­նալ Բե­թել՝ իր ուխ­տը նո­րո­գե­լու հա­մար։ Եվ իս­կա­պես, Տերն ա­սում է նրան, որ տեղ հաս­ նե­լուն պես նա պետք է զո­հա­սե­ղան կա­ռու­ցի։ Աստ­ծո պատ­վե­րից հե­տո ար­ձա­նագր­ված ա­ռա­ջին բանն այն է, որ Հա­կո­բը դի­մում է իր ժո­ղովր­դին դեն նե­տել քա­նա­նա­ցի­նե­րի կուռ­ քե­րը, ո­րոնք ի­րենց մոտ էին հայտն­վել Ս­յու­քեմ քա­ղա­քի կո­ղո­պու­տի հետևան­քով, և Լա­բա­նի կուռ­քե­րը, ո­րոնք գո­ղա­ցել էր Ռա­քե­լը (Ծնն­ դոց 31.19, 32)։ Այս ա­մե­նը ևս շատ կարևոր է Աստ­ծո հետ ուխ­տի գա­ղա­փա­րի հա­մար։ Այս կուռ­քե­րը պահ­պան­վում ու, հա­վա­նա­բար, երկր­պագ­վում էին՝ ի հե­ճուկս Հա­կո­բի նվիր­վա­ծու­թյանն Աստ­ծուն։ Քա­նա­նա­ցի­նե­ րի ազ­դե­ցու­թյու­նից ա­զատ­վե­լու հա­մար միայն Ս­յու­քե­մը լքե­լը բա­վա­ րար չէր։ Հա­կո­բը պետք է ա­զատ­վեր ինչ­պես ճամ­բա­րում, այն­պես էլ մարդ­կանց սրտե­րում գտնվող կուռ­քե­րից։ Ա­պաշ­խա­րու­թյու­նը մի վայ­րից մեկ այլ վայր կամ մի ե­կե­ղե­ցուց մեկ այլ ե­կե­ղե­ցի, ֆի­զի­կա­կան տե­ղա­փո­խու­թյուն չէ միայն։ Ա­մե­նա­ կարևորն այն է, որ մենք Աստ­ծո շնոր­հով փոր­ձենք մաք­րա­զեր­ծել մեր սրտե­րում բույն դրած կռա­պաշ­տու­թյու­նը՝ ան­կախ այն փաս­տից, թե որ­տեղ ենք ապ­րում, ո­րով­հետև կուռ­քեր մենք կա­րող ենք ստեղ­ծել տա­ռա­ցիո­րեն ա­մեն ին­չից։ Երբ Հա­կո­բը հնա­զանդ­վում է Աստ­ծուն և­ա­նում ա­մեն ինչ Աստ­ծո պատ­վե­րի հա­մա­ձայն, Աստ­ված վեր­ջա­պես մի­ջամ­տում է, և «Աստ­ ծու երկ­յու­ղը» (Ծնն­դոց 35.5) պա­տում է նրանց շուր­ջը գտնվող բո­լոր մարդ­կանց, և նրանք չեն հա­մար­ձակ­վում հար­ձակ­վել Հա­կո­բի վրա։ Այս­պի­սով Հա­կո­բը և «նրա հետ ե­ղած ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դը» (Ծնն­ դոց 35.6) պատ­րաստ են երկր­պա­գե­լու. սա խո­սում է այն մա­սին, որ ըն­տա­նի­քի միաս­նու­թյու­նը վե­րա­կանգն­վել է։ Հա­կոբն այս վայրն ան­ վա­նում է Էլ-­Բե­թել՝ որ­պես սան­դուղ­քի վե­րա­բեր­յալ իր ե­րա­զի մա­սին հու­շում, նշան, որ երկն­քի ու երկ­րի միջև կա­պը, որ ո­րոշ ժա­մա­նա­կով կտրվել էր, այժմ վե­րա­կանգն­վել է։ Այս ան­գամ շեշ­տադր­վում է ոչ թե տե­ղան­քը՝ Բե­թե­լը, այլ Բե­թե­լի Աստ­վա­ծը։ Ան­հա­տա­կան այս նշու­մը նո­րից է հնչում, երբ Աստ­ված Հա­կո­բին հի­շեց­նում է նրա «Իս­րա­յել» ան­վան մա­սին (Ծնն­դոց 35.10)՝ այն կրկնա­կի խոստ­մամբ, ո­րը են­թադ­րում է այս օրհ­նու­թյու­նը։ Հա­ կո­բի օրհ­նու­թյու­նը, նախ, նշա­նա­կում է պտղա­բե­րու­թյուն, Մե­սիա­յի 98

Դաս 10

սերն­դի փո­խան­ցում ու բա­զում ազ­գե­րի սե­րունդ­ներ (Ծնն­դոց 35.11), և­երկ­րորդ, այն մատ­նան­շում է խոս­տաց­ված եր­կի­րը (Ծնն­դոց 35.12)։ Ի՞նչ հար­մա­րա­վետ ճա­նա­պարհ­նե­րով կռա­պաշ­տու­թյու­նը կա­րող է սո­ղոս­կել մեր սրտեր, և­ ի՞նչ կա­րող ենք մենք ձեռ­նար­կել դրա դեմ։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 2

Ռաքելի մահը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 35.15–29 հա­մար­նե­րը։ Ու­րիշ ի՞նչ դժբախ­ տու­թյուն­նե­րի բախ­վեց Հա­կոբն իր ան­բա­րեն­պաստ ըն­տա­նի­ քում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հա­կո­բի՝ Բե­թե­լը լքե­լուն պես տե­ղի են ու­նե­նում ե­րեք փոխ­կա­ պակց­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ, ո­րոնք նշում են դե­պի խոս­տաց­ված եր­կիր ուղղ­ված նրա ճամ­փոր­դու­թյան վեր­ջին փու­լը. ծնվում է Հա­ կո­բի վեր­ջին որ­դին, մա­հա­նում է Ռա­քե­լը, և Ռու­բե­նը՝ Լիա­յից ծնված Հա­կո­բի ա­վագ որ­դին, քնում է Հա­կո­բի հար­ճի հետ։ Տեքս­տը չի տե­ ղե­կաց­նում, թե ին­չու է ե­րի­տա­սարդն այդ­քան չար բան ա­նում, մենք կա­րող ենք ըն­դա­մե­նը են­թադ­րել, որ նա ու­զում էր ինչ-որ կերպ պղծել Հա­կո­բի վեր­ջին որ­դու ծնուն­դը և նսե­մաց­նել Ռա­քե­լի հի­շա­տա­կը։ Հաս­տա­տա­պես ա­սել ո­չինչ չենք կա­րող։ Հա­կո­բի վեր­ջին որ­դու ծնուն­դը կապ­ված է Բեթ­ղե­հե­մի (Ծնն­դոց 35.19) հետ, ո­րը գտնվում է խոս­տաց­ված երկ­րի սահ­ման­նե­րի ներ­ սում։ Դա նշա­նա­կում է, որ այս ծնունդն Իս­րա­յե­լի ա­պա­գա­յի վե­ րա­բեր­յալ Աստ­ծո խոստ­ման ի­րա­կա­նա­ցումն է։ Ման­կա­բար­ձու­հին մար­գա­րեա­նում է և դի­մում է Ռա­քե­լին հենց այն բա­ռե­րով, ո­րոնք Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծեց Աբ­րա­հա­մին հա­վաս­տիաց­նե­լու հա­մար. «­Մի՛ վա­խե­ցիր» (Ծնն­դոց 35.17, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 15.1 հա­մա­րի հետ)։ Հե­տաքր­քիր է այն փաս­տը, որ Հա­կո­բը փո­խում է այն ա­նու­նը, ո­րով մա­հա­մերձ Ռա­քե­լը կնքում է իր որ­դուն. Բեն-օ­նի, ո­րը նշա­նա­ կում է «իմ վշտի որ­դի»՝ իր ցավն ար­տա­հայ­տե­լու հա­մար, Բե­նիա­մին, ո­րը նշա­նա­կում է «աջ ձեռ­քի որ­դի»՝ մի­գու­ցե ցույց տա­լու հա­մար հա­ րա­վի ուղ­ղու­թյու­նը՝ խոս­տաց­ված երկ­րի և­ այն ա­մե­նի վե­րա­բեր­յալ իր հույսն ար­տա­հայ­տե­լու, ինչ Աստ­ված ա­սել էր, որ կա­նի Իր ժո­ղովր­ դի հա­մար այս երկ­րում հաս­տատ­վե­լուց հե­տո։ Դաս 10

99

Սա­կայն այս ըն­թաց­քում Ռու­բե­նը սե­ռա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն է ու­նե­նում Բաղ­ղա­յի՝ իր հոր հար­ճի ու Ռա­քե­լի ա­ղախ­նի հետ (Ծնն­ դոց 35.25, Ծնն­դոց 30.3)։ Մենք պար­զա­պես չգի­տենք, թե ին­չու է նա ա­նում այս սկան­դա­լա­յին ա­րար­քը։ Այն ըն­դա­մե­նը մարդ­կա­յին այ­լա­ սեր­վա­ծու­թյան ևս մեկ օ­րի­նակ է։ Ապ­շե­ցու­ցիչ է, որ Հա­կո­բը չի ար­ձա­գան­քում այս սար­սա­փե­լի ա­րար­քին, թեև նրան տե­ղե­կաց­նում են այդ մա­սին (Ծնն­դոց 35.22)։ Մի­գու­ցե կյան­քի այս է­տա­պում Հա­կո­բը վստա­հում է, որ Աստ­ված կի­ րա­կա­նաց­նի Իր խոս­քը՝ հա­կա­ռակ մեղ­քի ու չա­րու­թյան, ո­րոնք ժա­ մա­նակ առ ժա­մա­նակ տե­ղի են ու­նե­նում իր շուր­ջը։ Հենց այս հա­վա­տի դասն է ըն­կած Հա­կո­բի տաս­ներ­կու որ­դի­նե­րի ցան­կի հիմ­քում, ով­քեր դառ­նա­լու են Իս­րա­յե­լի նա­խա­հայ­րե­րը (Ծնն­ դոց 35.22–26)։ Ինչ­պես մենք կտես­նենք, նրանք բնավ ա­մե­նաօ­րի­նա­ կե­լի ու բա­րի մար­դիկ չէին։ Եվ սա­կայն, ի հե­ճուկս բո­լոր խնդիր­նե­րի, ան­բա­րեն­պաստ հան­գա­մանք­նե­րի և նույ­նիսկ հան­դուգն չա­րու­թյան, ինչ­պի­սին էր Ռու­բե­նը Բաղ­ղա­յի հետ՝ Աստ­ծո կամ­քը պետք է ի­րա­կա­ նա­նար նրա ըն­տա­նի­քի մի­ջո­ցով՝ ան­կախ նրա­նից, թե ի­րա­կա­նում որ­քան խնդիր­նե­րով լի էր այս ըն­տա­նի­քը։ Նույ­նիսկ չնա­յած մարդ­կա­յին սխալ­նե­րին՝ Աստ­ծո վերջ­նա­կան նպա­տակ­նե­րը կի­րա­կա­նա­նան։ Ա­պա պատ­կե­րաց­րե՛ք, թե ինչ կլի­ներ, ե­թե մար­դիկ հա­մա­գոր­ծակ­ցեին Աստ­ծո հետ, հնա­զանդ­ վեին նրան։ Որ­քա՜ն ա­վե­լի հեշ­տու­թյամբ Աստ­ծո կամ­քը կա­րող էր ի­րա­կա­նաց­վել՝ ա­վե­լի քիչ մարդ­կա­յին տա­ռա­պան­քով, սթրես­նե­ րով ու ու­շա­ցում­նե­րով։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 3

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 195–203 է­ջե­րի «­Մե­նա­մար­տի գի­շե­րը» գլու­խը։ «­Մե­նա­մար­տի և տա­ռա­պան­քի գի­շեր­վա Հա­կո­բի ան­ցած փոր­ ձա­ռու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նում է այն փոր­ձու­թյու­նը, ո­րի մի­ջով պետք է անց­նի Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գա­լուս­տից ան­ մի­ջա­պես ա­ռաջ։ … Այս­պի­սին պետք է լի­նի Աստ­ծո ժո­ղովր­դի փոր­ ձա­ռու­թյու­նը չա­րի ու­ժե­րի դեմ նրանց վեր­ջին ճա­կա­տա­մար­տի ժա­մա­նակ։ Աստ­ված կփոր­ձի նրանց հա­վա­տը, հաս­տա­տա­կա­ մու­թյու­նը, ի­րենց ա­զա­տագ­րե­լու Նրա ու­ժե­րին նրանց վստա­հու­ 100

Դաս 10

թյու­նը։ Սա­տա­նան կփոր­ձի սար­սա­փեց­նել նրանց այն մտքով, որ նրանց դեպ­քերն ան­հույս են, և­ որ նրանց մեղ­քե­րը չա­փա­զանց մեծ են նե­րում ստա­նա­լու հա­մար։ Նրանք խո­րա­պես կզգան ի­րենց թե­րու­թյուն­նե­րը և­ երբ նա­յեն ի­րենց կյան­քին, նրանց հույ­սը կմա­ րի։ Սա­կայն հի­շե­լով Աստ­ծո ո­ղոր­մու­թյան մե­ծու­թյունն ու ի­րենց սե­փա­կան ան­կեղծ ա­պաշ­խա­րու­թյու­նը՝ նրանք կխնդրեն Նրա խոս­տում­նե­րը, ո­րոնք Քրիս­տո­սի մի­ջո­ցով ար­վել են ա­նօգ­նա­կան, ա­պաշ­խա­րող մե­ղա­վոր­նե­րին։ Նրանց հա­վա­տը նա­վա­բե­կում չի ապ­րի ա­ղոթք­նե­րին ան­մի­ջա­պես պա­տաս­խան չստա­նա­լու պատ­ ճա­ռով։ Նրանք կկառ­չեն Աստ­ծո ու­ժին, ինչ­պես Հա­կո­բը կառ­չեց Հրեշ­տա­կին, և նրանց հո­գու լե­զուն կլի­նի. «­Չեմ թող­նի Քեզ, մինչև որ ինձ չօրհ­նես»։ «­Հա­կո­բի պատ­մու­թյու­նը ե­րաշ­խիք է նրա, որ Աստ­ված չի մեր­ժի նրանց, ով­քեր տրված են ե­ղել մեղ­քին, սա­կայն Ի­րեն են դար­ձել ճշմա­ րիտ ա­պաշ­խա­րու­թյամբ։ Ի­րեն Աստ­ծուն հանձ­նե­լով ու վստա­հա­լից հա­վա­տով էր, որ Հա­կո­բը ձեռք բե­րեց այն, ին­չը չկա­րո­ղա­ցավ ձեռք բե­րել իր սե­փա­կան ու­ժե­րին ա­պա­վի­նե­լով։ Այդ կերպ Աստ­ված սո­վո­ րեց­րեց Իր ծա­ռա­յին, որ միայն աստ­վա­ծա­յին զո­րու­թյունն ու շնոր­ հը կա­րող են նրան տալ այն օրհ­նու­թյու­նը, ո­րը նա փա­փա­գում էր։ Այդ­պես կլի­նի նաև այն մարդ­կանց հետ, ով­քեր ապ­րում են վեր­ջին օ­րե­րում։ Երբ վտանգ­նե­րը շրջա­պա­տեն նրանց, և հու­սա­հա­տու­թյու­ նը պա­տի հո­գին, նրանք պետք է կախ­ված լի­նեն բա­ցա­ռա­պես քա­ վու­թյան ար­ժա­նիք­նե­րից։ Ինք­նու­րույն մենք ո­չինչ չենք կա­րող ա­նել»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 201–203։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ին­չո՞ւ են Հա­կո­բի թու­լու­թյուն­ներն Աստ­ծո շնոր­հի դրսևոր­ման ա­ռիթ։ Ինչ­պե՞ս է Հա­կո­բի փոր­ձա­ռու­թյու­նը կախ­ված Պո­ղո­սի պնդման հետ. «Երբ տկա­րա­նում եմ, այն ժա­մա­նակ զո­րա­նում եմ» (Բ Կորն­թա­ցի­նե­րին 12. 10)։ 2. Ըստ ձեզ՝ ին­չո՞ւ է Աստ­վա­ծա­շուն­չը բա­ցա­հայ­տում այդ­քան շատ կեղ­տոտ ման­րա­մաս­ներ կեր­պար­նե­րից շա­տե­րի կյան­քի մա­սին։ Դա ա­նե­լու մեջ ի՞նչ ի­մաստ կա։ Ի՞նչ պատ­գամ կա­րող ենք քա­ղել դրա­նից։ 3. Խոր­հե՛ք կռա­պաշ­տու­թյան հար­ցի շուրջ։ Ո­րո՞նք են մեր մշա­կույ­ թի, քա­ղա­քակր­թու­թյան կուռ­քե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք հա­վաս­ տիա­նալ, որ Տի­րո­ջից բա­ցի ու­րիշ ո­չինչ ու ոչ մե­կին չենք երկր­ պա­գու­մ։ Դաս 10 101

ԴԱՍ 11 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 4–10

ՀՈՎՍԵՓԸ՝ ԵՐԱԶՆԵՐԻ ՎԱՐՊԵՏԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 37, Մատ­թեոս 20.26, 27, Գործք Ա­ռա­քե­լոց 7.9, Ծնն­ դոց 38, Ծնն­դոց 39, Ծնն­դոց 40.1–41.36։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ միմ­յանց ա­սա­ցին. «Ա­հա գա­լիս է այն ե­րազ տես­նո­ղը»» (Ծնն­դոց 37.19)։ Հով­սե­փի պատ­մու­թյու­նը (Ծնն­դոց 37–50) ներ­կա­յաց­նում է Ծնն­ դոց գրքի վեր­ջին հատ­վա­ծը Քա­նա­նում նրա տե­սած ա­ռա­ջին ե­րազ­ նե­րից (Ծնն­դոց 37.1–11) մինչև Ե­գիպ­տո­սում նրա մա­հը (Ծնն­դոց 50.26)։ Ի­րա­կա­նում Ծնն­դոց գրքում Հով­սե­փին հատ­կաց­ված է ա­վե­լի շատ տեղ, քան որևէ այլ նա­հա­պե­տի։ Թեև Հով­սե­փը Հա­կո­բի որ­դի­ նե­րից ըն­դա­մե­նը մեկն է, նա Ծնն­դոց գրքում ներ­կա­յաց­ված է որ­պես մե­ծա­գույն նա­հա­պետ, ինչ­պես Աբ­րա­հա­մը, Ի­սա­հա­կը և Հա­կո­բը։ Ինչ­պես մենք ևս կ­տես­նենք, Հով­սե­փի կյանքն ընդգ­ծում է եր­կու կարևո­րա­գույն աստ­վա­ծա­բա­նա­կան ճշմար­տու­թյուն­ներ. ա­ռա­ջի­նը՝ Աստ­ված ի­րա­կա­նաց­նում է Իր խոս­տում­նե­րը, և­ երկ­րորդ՝ Աստ­ված կա­րող է չա­րը բա­րու վե­րա­ծել։ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան ըն­թաց­քում մենք կկենտ­րո­ նա­նանք Հով­սե­փի կյան­քի վաղ շրջա­նի վրա։ Նա Հա­կո­բի սի­րե­լի որ­դին է, ով ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով ան­վան­վում է բաալ հա­խա­լո­ մոթ, «ե­րազ տես­նող» (Ծնն­դոց 37.19), ո­րը բա­ռա­ցիո­րեն նշա­նա­կում է «ե­րազ­նե­րի վար­պետ» և­են­թադ­րում է, որ նա ե­րազ­նե­րի գի­տակ է։ Այս ան­վա­նու­մը նրան շատ լավ է հա­մա­պա­տաս­խա­նում, քա­նի որ նա ոչ միայն ստա­նում, հաս­կա­նում և մեկ­նա­բա­նում է մար­գա­րեա­ կան ե­րազ­նե­րը, այլև իր կյան­քում ի­րա­կա­նաց­նում է այդ ե­րազ­նե­րը։ Այս գլուխ­նե­րում մենք կրկին կտես­նենք, որ Աստ­ծո նա­խախ­նա­ մու­թյու­նը հաս­տատ­վում է՝ ի հե­ճուկս մարդ­կա­յին սրտի չա­րու­թյան ու չկա­մու­թյան։

102

Դաս 11

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 5

Խնդիրներ ընտանիքում Հա­կո­բը վեր­ջա­պես հաս­տատ­վել է երկ­րում։ Մինչ Ի­սա­հակն ըն­ դա­մե­նը «պան­դուխտ» էր, տեքստն ա­սում է, որ Հա­կո­բը «բնակ­վեց երկ­րում» (Ծնն­դոց 37.1)։ Սա­կայն հենց այդ ժա­մա­նակ, երբ նա հաս­ տատ­վում էր երկ­րում, խնդիր­ներ սկսվե­ցին, այս ան­գամ ըն­տա­նի­քի ներ­սում։ Հա­կա­մար­տու­թյու­նը ո՛չ հո­ղա­տա­րած­քի, ո՛չ էլ ջրհո­րի օգ­ տա­գործ­ման շուրջ էր. այն հիմ­նա­կա­նում հոգևոր էր։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 37.1–11 հա­մար­նե­րը։ Ըն­տա­նի­քում տե­ղի ու­նե­ցող հատ­կա­պես ի՞նչն էր եղ­բայր­նե­րին դրդում այդ­քան ուժ­ գին ա­տել Հով­սե­փին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հենց սկզբից մենք հաս­կա­նում ենք, որ Հով­սե­փը՝ Հա­կո­բի ծե­րու­ թյան որ­դին (Ծնն­դոց 37.3), իր հոր յու­րա­հա­տուկ վե­րա­բեր­մունքն էր վա­յե­լում, ով «նրան սի­րում է իր բո­լոր եղ­բայր­նե­րից ա­վե­լի» (Ծնն­դոց 37.4)։ Հա­կո­բը նույ­նիսկ հա­սավ նրան, որ Հով­սե­փի հա­մար «թևքե­ րով պատ­մու­ճան» կա­րեց (Ծնն­դոց 37.3), ո­րը ար­քա­յազ­նի հան­դեր­ ձանք էր (Բ Թա­գա­վոր­նե­րի 13.18) և­ իր մեջ թաքց­նում էր Ռա­քե­լի ա­ռաջ­նե­կին՝ Հով­սե­փին, անդ­րա­նի­կի կար­գա­վի­ճա­կի մե­ծա­րե­լու Հա­ կո­բի գաղտ­նի ցան­կու­թյու­նը։ Եվ իս­կա­պես ա­պա­գան կհաս­տա­տի Հա­կո­բի ցան­կու­թյու­նը, ո­րով­հետև Հով­սեփն ի վեր­ջո կստա­նա ա­ռաջ­նե­կի կար­գա­վի­ճա­կը (Ա Մ­նա­ցոր­դաց 5.2)։ Ուս­տի և զար­մա­նա­լի չէ, որ Հով­սե­փի եղ­բայր­ներն այդ­քան շատ էին ա­տում նրան և չէին կա­րող նույ­նիսկ խա­ղաղ կեր­ պով խո­սել նրա հետ (Ծնն­դոց 37.4)։ Ա­վե­լին, Հով­սեփն իր եղ­բայր­նե­րի վատ ա­րարք­նե­րի մա­սին լու­րե­ րը հասց­նում էր իր հո­րը (Ծնն­դոց 37.2)։ Ոչ ոք չի սի­րում բե­րան­բաց­ նե­րին։ Եվ երբ Հով­սե­փը պատ­մեց իր ե­րա­զը՝ նկա­տի ու­նե­նա­լով, որ Աստ­ ված ի­րեն պետք է մե­ծա­րի, և­ի­րենք՝ նրա եղ­բայր­նե­րը, պետք է ծնկի գան իր ա­ռաջ, եղ­բայր­ներն է՛լ ա­վե­լի շատ սկսե­ցին ա­տել նրան։ Ե­րազ­նե­րի ի­րա­կան մար­գա­րեա­կան բնույ­թը հաս­տատ­վում է նաև այն փաս­տով, որ դրանք կրկնվում են (տե՛ս Ծնն­դոց 41.32)։ Ու թեև Հա­կո­բը բա­ցա­հայ­տո­րեն հան­դի­մա­նեց իր որ­դուն (Ծնն­դոց 37.10), նա մտա­պա­հեց այս ի­րա­դար­ձու­թյու­նը՝ խոր­հե­լով դրա ի­մաս­տի Դաս 11 103

շուրջ ու սպա­սե­լով դրա ի­րա­կա­նաց­մա­նը (Ծնն­դոց 37.11)։ Են­թադ­ րու­թյունն այն է, որ մի­գու­ցե հո­գու խոր­քում Հա­կո­բը կար­ծում էր, թե այս ե­րազ­նե­րում ինչ-որ բան կա։ Նա ճիշտ էր, թեև այդ ժա­մա­նակ դա ի­մա­նալ չէր կա­րող։ Կար­դա­ցե՛ք Մատ­թեոս 20.26, 27 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կարևոր սկզբունք է բա­ցա­հայտ­ված այս­տեղ, և­ ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­ վո­րել մեր կյան­քում դրսևո­րել այն, ինչ այս սկզբուն­քը սո­վո­րեց­ նում է։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 6

Հարձակում Հովսեփի վրա Որ­քան էլ որ սար­սա­փե­լի են այն ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք հետևում են, դրանք դժվար չէ հաս­կա­նալ։ Լի­նել այդ­քան մոտ, նույ­ նիսկ հա­րա­զա­տա­կան կա­պե­րի մեջ մե­կի հետ, ում այդ­քան ա­տում ես, վաղ թե ուշ ան­խու­սա­փե­լիո­րեն կհան­գեց­նի միայն ա­նա­խոր­ժու­ թյուն­նե­րի։ Եվ հան­գեց­րեց։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 37.12–36 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է դա մեզ սո­ վո­րեց­նում այն մա­սին, թե որ­քան վտան­գա­վոր ու չար կա­րող են լի­նել չվե­րածն­ված սրտե­րը և­ինչ քայ­լե­րի կա­րող են դրդել մեզ­նից յու­րա­քանչ­յու­րին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եղ­բայր­ներն ա­տում էին Հով­սե­փին, ո­րով­հետև նա­խան­ձում էին նրա նկատ­մամբ դրսևոր­վող Աստ­ծո բա­րե­հա­ճու­թյա­նը (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 7.9), ո­րը կհաս­տատ­վի նրա կյան­քի հե­տա­գա յու­րա­քանչ­ յուր փու­լում։ Երբ Հով­սե­փը մո­լոր­վում է, նրան գտնում է մի մարդ ու ա­ռաջ­նոր­դում (Ծնն­դոց 37.15)։ Երբ Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րը դա­վադ­ րու­թյուն են կազ­մա­կեր­պում՝ սպա­նե­լու նրան, Ռու­բե­նը մի­ջամ­տում է և­ա­ռա­ջար­կում չսպա­նել նրան, այլ փո­խա­րե­նը նե­տել գու­բը (Ծնն­ դոց 37.20–22)։ Դժ­վար է պատ­կե­րաց­նել այս­տեղ դրսևոր­ված ա­տե­լու­թյու­նը, հատ­կա­պես մե­կի նկատ­մամբ, ով քո ըն­տա­նի­քի ան­դամն է։ Ինչ­պե՞ս կա­րող էին այս ե­րի­տա­սարդ­ներն այս­քան դա­ժան բան ա­նել։ Մի՞­թե մի ակն­թարթ ան­գամ չմտա­ծե­ցին այն մա­սին, թե ինչ­պես այդ լու­րը կազ­դեր ի­րենց հոր վրա։ Ինչ­պի­սի դժգո­հու­թյուն էլ որ նրանք ու­նե­ 104

Դաս 11

նա­յին Հով­սե­փի նկատ­մամբ դրսևոր­վող ի­րենց հոր բա­րե­հա­ճու­թյան պատ­ճա­ռով, նրա որ­դի­նե­րից մե­կի հան­դեպ այս­պի­սի բան ա­նելն ի­րա­պես ա­նըն­դու­նե­լի էր։ Ինչ­պի­սի՜ հզոր ար­տա­հայ­տու­թյուն այն բա­նի, թե ուր կա­րող է հաս­նել մարդ ա­րա­րա­ծի չա­րու­թյու­նը։ «­Սա­կայն եղ­բայր­նե­րից ո­մանք ի­րենց տե­ղը չէին գտնում, նրանք վրեժխնդ­րու­թյու­նից չէին ստա­ցել ակն­կալ­վող բա­վա­կա­նու­թյու­նը։ Շու­տով եղ­բայր­նե­րը նկա­տե­ցին մո­տե­ցող ճամ­փորդ­նե­րի մի խումբ։ Դա իս­մա­յե­լա­ցի­նե­րի քա­րա­վան էր, որ գա­լիս էր Հոր­դա­նա­նից և­ ուղևոր­վում դե­պի Ե­գիպ­տոս, տա­նում էին հա­մե­մունք­ներ և­ այլ ապ­րանք­ներ։ Հու­դան այժմ ա­ռա­ջար­կում է ի­րենց եղ­բո­րը գու­բում թող­նե­լու փո­խա­րեն վա­ճա­ռել այս հե­թա­նոս առևտ­րա­կան­նե­րին։ Հով­սեփն այլևս չի կանգ­նի ի­րենց ճա­նա­պար­հին, իսկ ի­րենք մա­քուր կլի­նեն նրա ար­յու­նից»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 211։ Հով­սե­փին գու­բը նե­տե­լուց և նրան սպա­նել պլա­նա­վո­րե­լուց հե­ տո մո­տե­նում է քա­րա­վա­նը, և Հու­դան եղ­բայր­նե­րին ա­ռա­ջար­կում է ի­րենց եղ­բո­րը վա­ճա­ռել այդ առևտ­րա­կան­նե­րին (Ծնն­դոց 37.26, 27)։ Հով­սե­փը վա­ճառ­վում է մա­դիա­նա­ցի­նե­րին (Ծնն­դոց 37.28), ո­րոնք էլ ի­րենց հեր­թին նրան վա­ճա­ռում են ե­գիպ­տա­ցի ինչ-որ մե­կին (Ծնն­ դոց 37.36)՝ այ­պի­սով մո­տեց­նե­լով նրա ա­պա­գա փառ­քը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր ո­րո­նել Աստ­ծո զո­րու­թյու­նը մեր բնա­ վո­րու­թյան վատ կող­մե­րը փո­խե­լու հա­մար՝ նախ­քան դրանք կդրսևոր­վեն այն­պի­սի ա­րարք­նե­րում, որ նույ­նիսկ չէինք էլ մտա­ ծի, որ երբևէ կա­րող ենք նման բա­ներ ա­նել։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 7

Հուդա և Թամար Թա­մա­րի պատ­մու­թյունն այս­տեղ ան­պա­տեհ չէ։ Ժա­մա­նա­կագ­ րա­կան ա­ռու­մով այս ի­րա­դար­ձու­թյու­նը հետևում է Հով­սե­փին Ե­գիպ­տոս վա­ճա­ռե­լուն (Ծնն­դոց 38.1) և հա­մա­պա­տաս­խա­նում է այն փաս­տին, որ Հու­դան հենց նոր էր լքել իր եղ­բայր­նե­րին, ին­չը մատ­նա­ցույց է ա­նում նրանց հետ իր հա­մա­ձայն չլի­նե­լը։ Բա­ցի այդ, տեքս­տում կան նա­խորդ գլուխ­նե­րի հետ մի շարք ընդ­հա­նուր բա­ռեր ու մտքեր, և դ­րանք կրում են միև­նույն աստ­վա­ծա­բա­նա­կան դա­սը՝ չար ա­րարք, ո­րը կվե­րած­վի դրա­կան ի­րա­դար­ձու­թյան, որն ի վեր­ջո կհան­գեց­նի փրկու­թյան։ Դաս 11 105

Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 38-րդ գ­լու­խը։ Հա­մե­մա­տե՛ք Հու­դա­յի վար­ քա­գի­ծը քա­նա­նա­ցի Թա­մա­րի վար­քագ­ծի հետ։ Այս եր­կու­սից ո՞վ է ա­վե­լի ար­դար և­ին­չո՞ւ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հու­դան քա­նա­նու­հի է (Ծնն­դոց 38.2) կնու­թյան առ­նում, ո­րից ե­րեք որ­դի է ու­նե­նում՝ Էր, Օ­նան և Սե­լոմ։ Հու­դան քա­նա­նա­ցի Թա­մա­րին կնու­թյան է տա­լիս իր ա­ռաջ­նե­կին՝ Է­րին՝ պատ­շաճ ծա­գում­նա­բա­նու­ թյուն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար։ Երբ Աստ­ված սպա­նում է Է­րին ու Օ­նա­ նին ի­րենց չա­րու­թյան հա­մար, Հու­դան Թա­մա­րին խոս­տա­նում է իր վեր­ջին որ­դուն՝ Սե­լո­մին։ Երբ ո­րոշ ժա­մա­նակ անց Հու­դան ա­սես մո­ռա­նում է իր խոստ­ ման մա­սին, քա­նի որ գնում է մխի­թար­վե­լու իր կնոջ մա­հից հե­տո, Թա­մա­րը ո­րո­շում է մարմ­նա­վա­ճա­ռի դեր խա­ղալ, որ­պես­զի ստի­պի Հու­դա­յին ի­րա­կա­նաց­նել իր խոս­տու­մը։ Ու քա­նի որ Հու­դան մարմ­ նա­վա­ճա­ռին վճա­րե­լու կան­խիկ գու­մար չի ու­նե­նում, ում նա այդ­պես էլ չի ճա­նա­չում, խոս­տա­նում է ա­վե­լի ուշ իր հո­տից նրա հա­մար ուլ ու­ղար­կել։ Մինչ այդ Թա­մա­րը պա­հան­ջում է, որ Հու­դան որ­պես վճար­ման ե­րաշ­խիք ի­րեն տա իր կնի­քը, ժա­պա­վե­նը և գա­վա­զա­նը։ Թա­մա­րը հղիա­նում է այս մեկ հան­դի­պու­մից։ Երբ հե­տա­գա­յում նրան մե­ղադ­ րում են մարմ­նա­վա­ճա­ռու­թյան մեջ, նա Հու­դա­յին ցույց է տա­լիս նրա կնի­քը, ժա­պա­վե­նը և գա­վա­զա­նը։ Հու­դան հաս­կա­նում ու նե­րո­ղու­ թյուն է խնդրում։ Այս կեղ­տոտ պատ­մու­թյան եզ­րա­հան­գու­մը լի­նում է Փա­րե­սի ծնուն­դը, ո­րը նշա­նա­կում է «ճեղ­քե­լով անց­նել», ով Հա­կո­բի պես ծնվել էր երկ­րոր­դը, սա­կայն դար­ձավ ա­ռա­ջի­նը և փր­կու­թյան պատ­ մու­թյան մեջ ան­վան­վեց Դավ­թի (Հռութ 4.18–22) և վեր­ջին հաշ­վով Հի­սուս Քրիս­տո­սի նա­խա­հայր (­Մատ­թեոս 1.3)։ Ինչ վե­րա­բե­րում է Թա­մա­րին, նա ա­ռա­ջինն է այն չորս կա­նան­ցից, ում հետևում են Ռա­ խա­բը (­Մատ­թեոս 1.5), Հռու­թը (­Մատ­թեոս 1.5, 6) և Ու­րիա­յի կի­նը (­Մատ­թեոս 1.6), ով­քեր ծննդա­բա­նու­թյան մեջ նա­խոր­դում են Մա­ րիա­մին՝ Հի­սու­սի մո­րը (­Մատ­թեոս 1.16)։ Այս պատ­մու­թյու­նից մենք կա­րող ենք մի դաս քա­ղել՝ այն­պես, ինչ­ պես Աստ­ված փրկեց Թա­մա­րին Իր շնոր­հի մի­ջո­ցով՝ վե­րա­ծե­լով չա­րը բա­րու, այն­պես էլ կփրկի Իր ժո­ղովր­դին Հի­սու­սի խա­չի մի­ջո­ցով։ Իսկ Հով­սե­փի դեպ­քում Նա Հով­սե­փի խնդիր­նե­րը կվե­րա­ծի փրկու­թյա­նը Հա­կո­բի ու նրա որ­դի­նե­րի հա­մար։ 106

Դաս 11

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 8

Հովսեփը՝ ստրուկ Եգիպտոսում Այժմ մենք կշա­րու­նա­կենք Հով­սե­փի պատ­մու­թյու­նը, որն «ընդ­ հատ­վել» էր Թա­մա­րի պատ­մու­թյամբ։ Հով­սեփն այժմ ստրուկ է «դահ­ճա­պե­տի» մոտ, ով թա­գա­վո­րա­կան պաշ­տոն­յա­նե­րի բան­տար­ կու­թյան պա­տաս­խա­նա­տուն է (Ծնն­դոց 40.3, 4, Ծնն­դոց 41.10–12)։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 39-րդ գ­լու­խը։ Հով­սե­փի՝ Պե­տափ­րե­սի տա­ նը վե­րա­կա­ցու աշ­խա­տե­լու լույ­սի ներ­քո ո­րո՞նք են այն գոր­ծոն­ նե­րը, ո­րոնք հան­գեց­րին այդ­պի­սի մեծ հա­ջո­ղու­թյան։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գրե­թե միան­գա­մից Հով­սե­փը բնու­թագր­վում է որ­պես հա­ջո­ղակ մարդ (Ծնն­դոց 39.2, 3)։ Նա այն­քան լավն էր, և նրա տերն այն­քան էր վստա­հում նրան, որ «իր ամ­բողջ ու­նեց­ված­քը նրա ձեռ­քը հանձ­նեց» և նույ­նիսկ Հով­սե­փին կար­գեց «իր տան վրա վե­րա­կա­ցու» (Ծնն­դոց 39.4)։ Սա­կայն Հով­սե­փի հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րը նրան չեն ա­պա­կա­նում։ Պե­ տափ­րե­սի կի­նը նկա­տում է նրան և ցան­կա­նում է քնել նրա հետ, Հով­ սե­փը կտրա­կա­նա­պես մեր­ժում է կնոջ ա­ռա­ջար­կը և նա­խընտ­րում կորց­նել իր աշ­խա­տանքն ու անվ­տան­գու­թյու­նը, քան գոր­ծել այդ մեծ չա­րի­քը և մե­ղան­չել Աստ­ծո դեմ (Ծնն­դոց 39.9)։ Հով­սե­փի մերժ­մամբ նվաս­տա­ցած կինն իր ծա­ռա­նե­րին ու իր ա­մուս­նուն ներ­կա­յաց­նում է ա­սես Հով­սեփն ի­րեն բռնա­բա­րե­լու փորձ է ա­րել, ին­չի հետևան­քով Հով­սե­փը հայտն­վում է բան­տում։ Հով­սեփն այս­տեղ վե­րապ­րում է այն, ինչ վե­րապ­րում ենք բո­լորս՝ Աստ­ծո կող­մից լքված լի­նե­լու զգա­ցո­ղու­թյու­նը, թեև նույ­նիսկ այս բարդ ի­րա­վի­ճա­կում «­Տե­րը Հով­սե­փի հետ էր» (Ծնն­դոց 39.21)։ Ի վեր­ջո խառն­վում է Աստ­ված, Նա ազ­դում է բան­տա­պե­տի հետ Հով­սե­փի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վրա։ Այս­տեղ ևս, ինչ­պես և­ իր տի­ րոջ տա­նը, Աստ­ված օրհ­նում է Հով­սե­փին։ Նա ակն­հայ­տո­րեն օժտ­ ված մարդ է և նույ­նիսկ ի հե­ճուկս ա­վե­լի վատ հան­գա­մանք­նե­րի, որ նա ու­նի այժմ (ի վեր­ջո, նա նախ­կի­նում նաև ստրուկ էր)՝ նա փոր­ձում է դրա­նից օ­գուտ քա­ղել։ Ինչ­պի­սի պարգև­նե­րով էլ որ նա օժտ­ված լի­ներ, ի վեր­ջո տեքստն ա­սում է, որ բա­ցա­ռա­պես Աստ­ված էր, որ նրան հա­ջո­ղու­թյամբ օժ­տեց։ «­Բան­տա­պե­տը նրա ձեռ­քին ե­ղած ոչ մի բա­նին չէր նա­յում, ո­րով­հետև Տե­րը նրա հետ էր. ինչ որ նա ա­նում Դաս 11 107

էր, Տե­րը հա­ջո­ղու­թյուն էր տա­լիս» (Ծնն­դոց 39.23)։ Որ­քա՜ն կարևոր է, որ բո­լոր օժտ­ված ու «հա­ջո­ղակ» մար­դիկ հի­շեն, թե այդ ա­մե­նը որ­ տե­ղից է գա­լիս։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 39.7–12 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս Հով­սե­փը դի­ մա­կա­յեց կնոջ ոտնձ­գու­թյուն­նե­րին։ Ին­չո՞ւ Հով­սե­փը հատ­կա­պես նշեց, որ նրա խնդրան­քը կա­տա­րե­լը մեղք կլի­ներ Աստ­ծո ա­ռաջ։ Մեղ­քի բնույ­թի ի՞նչ ըն­կա­լում է ի ցույց դնում Հով­սեփն այս­տեղ, և­ի՞նչ է դա։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 9

Փարավոնի երազները Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 40.1–41.36 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են փա­ րա­վո­նի ե­րազ­նե­րը կապ­ված պաշ­տոն­յա­նե­րի ե­րազ­նե­րի հետ։ Ո՞րն է այս զու­գա­հե­ռի նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի կան­խո­րոշ­ված բնույ­թը շա­րու­նակ­վում է։ Հով­սե­փը նշա­նակ­վում է բան­տարկ­յալ­նե­րի պա­տաս­խա­նա­տու, ո­րոն­ցից եր­կու­սը փա­րա­վո­նի նախ­կին եր­կու պաշ­տոն­յա­ներն են՝ մատռ­վա­կա­պետն ու հա­ցա­գոր­ծա­պե­տը (Ծնն­դոց 41.9–11)։ Նրանց եր­կու­սին էլ տան­ջում են ե­րազ­նե­րը, ո­րոնք նրանք հաս­կա­նալ չեն կա­րո­ղա­նում, ո­րով­հետև «մեկ­նող չկա» (Ծնն­դոց 40.8)։ Եվ Հով­սե­փը մեկ­նում է նրանց ե­րազ­նե­րը։ Այս եր­կու պաշ­տոն­յա­նե­րի ե­րազ­նե­րին զու­գա­հեռ փա­րա­վո­նը ևս­ եր­կու ե­րազ է տես­նում, ո­րոնք ոչ ոք չի կա­րո­ղա­նում մեկ­նել (Ծնն­դոց 41.1–8)։ Այդ ժա­մա­նակ մատռ­վա­կա­պե­տը հի­շում է Հով­սե­փի մա­սին և խոր­հուրդ տա­լիս փա­րա­վո­նին կան­չել նրան (Ծնն­դոց 41.9–13)։ Փա­րա­վո­նը ևս, ինչ­պես նրա նախ­կին պաշ­տոն­յա­նե­րը, ան­ հանգս­տա­ցած է իր տե­սած ե­րազ­նե­րից և կա­մե­նում է, որ ի­րեն մեկ­ նեն իր ե­րազ­նե­րը (Ծնն­դոց 41.14–24), և Հով­սե­փը մեկ­նում է դրանք։ Ինչ­պես փա­րա­վո­նի պաշ­տոն­յա­նե­րի, այն­պես էլ իր՝ փա­րա­վո­նի ե­րազ­նե­րը ներ­կա­յաց­նում են խորհր­դա­նիշ­նե­րի շարք՝ յոթ կո­վե­րի եր­կու խմբե­րը (գեր և նի­հար) այն­պես, ինչ­պես հա­ցա­հա­տի­կի եր­ կու խմբե­րը (պա­րարտ և բա­րակ) ներ­կա­յաց­նում են եր­կու տար­բեր տա­րի­նե­րի շարք՝ բա­րեն­պաստ և­ ան­բա­րեն­պաստ։ Յո­թը կո­վե­րը զու­գա­հեռ են յո­թը զամբ­յուղ հա­ցա­հա­տի­կին և ներ­կա­յաց­նում են 108

Դաս 11

միև­նույն լու­րը՝ դրանց աստ­վա­ծա­յին ծագ­ման ա­պա­ցույց, ինչ­պես Հով­սե­փի ե­րազ­նե­րը (Ծնն­դոց 41.32, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 37.9 հա­ մա­րի հետ)։ Թեև Հով­սե­փը մեկ­նում է փա­րա­վո­նի ե­րա­զը, նա ա­մեն ինչ ա­նում է հա­վաս­տիա­նա­լու հա­մար, որ փա­րա­վո­նը տե­ղե­կա­նա, որ ե­րազ­նե­ րը մեկ­նում է Աստ­ված՝ Է­լո­հի­մը, Ով թա­գա­վո­րին ցույց է տա­լիս այն բա­նե­րը, որ Ին­քը շու­տով ա­նե­լու է (Ծնն­դոց 41.25, 28)։ Կար­ծես թե փա­րա­վոնն ըն­դու­նում է այս լու­րը, ո­րով­հետև երբ նա ո­րո­շում է երկ­ րի վրա կա­ռա­վա­րիչ կար­գել, բե­րում է հետև­յալ փաս­տար­կը. «­Քա­նի որ Աստ­ված քեզ ի­մաց­րել է այս ա­մե­նը, ա­պա քեզ նման հան­ճա­րեղ և­ի­մաս­տուն չկա։ Դու իմ տան վրա՛ ե­ղիր, և­իմ ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դը թող հնա­զանդ­վի քո խոս­քին» (Ծնն­դոց 41.39, 40)։ Ի՜նչ զար­մա­նա­լի է. Աստ­ծո շնոր­հիվ Հով­սե­փը Պե­տափ­րե­սի տան կա­ռա­վար­չից դառ­նում է բան­տի կա­ռա­վա­րիչ, այ­նու­հետև՝ ողջ Ե­գիպ­տո­սի կա­ռա­վա­րի­չը։ Ինչ­պի­սի՜ հզոր պատ­մու­թյուն այն մա­սին, թե ինչ­պես նույ­նիսկ սար­սա­փե­լի թվա­ցող հան­գա­մանք­նե­րում Աստ­ ծո նա­խախ­նա­մու­թյունն ի­րա­կա­նու­թյուն է դառ­նում։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք վստա­հել Աստ­ծուն ու կառ­չել Նրա խոս­տում­ նե­րին, երբ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը բնավ Աստ­ծո կան­խո­րոշ­ման մա­սին չեն խո­սում, իսկ Աստ­ված իս­կա­պես լուռ է։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 10

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 213–223 է­ջե­րի «­Հով­սե­փը Ե­գիպ­տո­սում» գլու­խը։ «­Վաղ տա­րի­քում, երբ ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նից հա­սուն կյանք էին թևա­կո­խում, Հով­սեփն ու Դա­նիե­լը հե­ռաց­վե­ցին ի­րենց տնե­րից և գե­րի տար­վե­ցին հե­թա­նոս երկր­ներ։ Հատ­կա­պես Հով­սե­փը են­ թարկ­վում էր մեծ գայ­թակ­ղու­թյուն­նե­րի, ո­րոնք ճա­կա­տագ­րի մեծ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի հան­գեց­րին։ Նա իր հոր տա­նը փա­ղաքշ­ված ե­րե­խա էր, Փե­տափ­րե­սի տա­նը՝ ստրուկ, այ­նու­հետև վստահ­ված անձ ու ու­ղե­կից, պաշ­տոն­յա մարդ՝ դաս­տիա­րակ­ված ու­սու­մով, դի­ տո­ղու­նա­կու­թյամբ, մարդ­կանց հետ շփմամբ։ Փա­րա­վո­նի բան­տում նա պե­տա­կան բան­տարկ­յալ էր ա­նար­դա­րա­ցիո­րեն դա­տա­պարտ­ ված՝ ա­ռանց ար­դա­րաց­ման հույ­սի կամ ա­զա­տագր­ման հե­ռան­կա­ րի, իսկ հե­տա­գա­յում ազ­գի մե­ծա­գույն ճգնա­ժա­մի օ­րե­րին երկ­րի Դաս 11 109

կա­ռա­վար­ման գլուխ կանգ­նեց. ի՞նչն օգ­նեց նրան պահ­պա­նել իր հա­վա­տար­մու­թյու­նը։ Վաղ տա­րի­քից Հով­սե­փին սո­վո­րեց­րել էին սի­րել Աստ­ծուն և­ երկ­ յու­ղել Նրա­նից։ Հա­ճախ իր հոր վրա­նում, Սի­րիա­յի աստ­ղե­րի տակ նրան պատ­մում էին Բե­թե­լի գի­շե­րա­յին տե­սիլ­քի, երկն­քից մինչև եր­կիր իջ­նող սան­դուղ­քի, ինչ­պես նաև իջ­նող ու բարձ­րա­ցող հրեշ­ տակ­նե­րի պատ­մու­թյու­նը և Նրա պատ­մու­թյու­նը, Ով Իր գա­հից Ի­րեն հայտ­նեց Հա­կո­բին։ Նրան պատ­մել էին Հա­կո­բի մոտ տե­ղի ու­նե­ ցած կոնֆ­լիկ­տի պատ­մու­թյու­նը, երբ հրա­ժար­վե­լով մեղ­քից՝ Հա­կո­ բը կանգ­նեց որ­պես հաղ­թա­նա­կող և ս­տա­ցավ Աստ­ծո ար­քա­յազ­նի տիտ­ղո­սը։ Ե­րի­տա­սարդ տա­րի­քում իր հոր հո­տերն ա­րա­ծեց­նե­լիս Հով­սե­փի մա­քուր ու պարզ կյան­քը նպաս­տում էր նրա ինչ­պես ֆի­զի­կա­կան, այն­պես էլ մտա­վոր ու­ժե­րի զար­գաց­մա­նը։ Բնու­թյունն ու­սում­նա­սի­ րե­լու մի­ջո­ցով շփվե­լով Աստ­ծո հետ ու հո­րից որ­դուն փո­խանց­վող մե­ծա­գույն ճշմար­տու­թյուն­նե­րը սո­վո­րե­լով՝ նա ձեռք բե­րեց մտքի ամ­ րու­թյուն ու սկզբունք­նե­րի անդրդ­վե­լիու­թյուն։ Իր կյան­քի ճգնա­ժա­մին Քա­նա­նի իր ման­կու­թյան տնից դե­պի Ե­գիպ­տո­սի գե­րու­թյուն այդ սար­սա­փե­լի ճամ­փոր­դու­թյու­նը կա­տա­ րե­լիս վեր­ջին ան­գամ հա­յացք նե­տե­լով այն բլուր­նե­րի վրա, որ­տեղ սփռված էին իր ըն­տա­նի­քի վրան­նե­րը, Հով­սե­փը հի­շեց իր հոր Աստ­ ծուն։ Նա հի­շեց իր ման­կու­թյան տա­րի­նե­րի դա­սե­րը, և նրա սիր­տը թրթռաց հա­վա­տա­րիմ մնա­լու իր վճռա­կա­նու­թյու­նից, նա կա­մե­ցավ մշտա­պես վար­վել այն­պես, ինչ­պես հա­րիր է երկն­քի Թա­գա­վո­րի հպա­տա­կին»։ Է­լեն Ուայթ, Կր­թու­թյուն, էջ 51, 52։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Հա­մե­մա­տե՛ք Հով­սե­փին Դա­նիե­լի ու Հի­սու­սի հետ։ Ի՞նչ ընդ­հան­ րու­թյուն­ներ կան նրանց միջև։ Ինչ­պե՞ս են Հով­սեփն ու Դա­նիելն ու­րույն կեր­պով բա­ցա­հայ­տում Հի­սու­սի հատ­կա­նիշ­նե­րը։ 2. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք հինգ­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջում տրված հար­ցը։ Ինչ­պե՞ս ենք սո­վո­րում վստա­հել Աստ­ծուն, երբ ի­րա­վի­ճակ­ներն այն­քան էլ հու­սադ­րող չեն, ինչ­պես, ա­սենք, Հով­ սե­փի կյան­քում էի­ն։­

110

Դաս 11

ԴԱՍ 12 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 11–17

ՀՈՎՍԵՓԸ՝ ԵԳԻՊՏՈՍԻ ԱՐՔԱՅԱԶՆԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 41.37–46, Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 3.12, Ծնն­դոց 42, Հռո­ մեա­ցի­նե­րին 5.7–11, Ծնն­դոց 43, Ծնն­դոց 44, Ծնն­դոց 45։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Փա­րա­վոնն ա­սաց Հով­սե­փին. «Ա­հա քեզ դնում եմ Ե­գիպ­ տո­սի ամ­բողջ երկ­րի վրա»» (Ծնն­դոց 41.41)։ Հով­սեփն այժմ Ե­գիպ­տո­սի կա­ռա­վա­րիչն է, և նրա եղ­բայր­նե­րը կծնկեն նրա ա­ռաջ՝ ա­ռանց ի­մա­նա­լու, թե նա ով է (Ծնն­դոց 42)։ Հով­ սե­փի եղ­բայր­նե­րը կխո­նարհ­վեն նրա ա­ռաջ, երբ նա նրանց կստի­ պի վե­րա­դառ­նալ Բե­նիա­մի­նի հետ (Ծնն­դոց 43), և­ երբ ըստ նրանց Բե­նիա­մի­նի անվ­տան­գու­թյու­նը վտանգ­ված լի­նի (Ծնն­դոց 44), նրանք այս հզոր մար­դուն կխնդրեն շնորհ ա­նել ի­րենց, ում նրանք տես­նում են «փա­րա­վո­նի պես»։ Վեր­ջում, երբ Հով­սե­փը հայտ­նում է իր ով լի­նե­լը, նրանք կհաս­կա­նան, որ ի հե­ճուկս նրա, ինչ ի­րենք ա­րել են՝ Աստ­ված դա բա­րու է վե­րա­ծել։ Հե­տաքր­քիր է այն փաս­տը, որ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի այս ողջ հա­ջոր­դա­կա­նու­թյու­նը, ո­րը պետք է լի­ներ Հով­սե­փի հա­ջո­ղու­թյան մա­սին, ա­վե­լի շատ նրա եղ­բայր­նե­րի ա­պաշ­խա­րու­թյան մա­սին է։ Նրանց ճամ­փոր­դու­թյուն­նե­րը Ե­գիպ­տո­սից դե­պի ի­րենց տուն և նրանց վե­րա­դար­ձը, այն դժվա­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնց նրանք հան­դի­ պում են, ստի­պում են նրանց հի­շել ի­րենց չար ա­րարք­նե­րը Հով­ սե­փի և­ ի­րենց հոր նկատ­մամբ, և նրանք գի­տակ­ցում են ի­րենց ա­նօ­րե­նու­թյունն Աստ­ծո ա­ռաջ։ Հով­սե­փի եղ­բայր­ներն այս ողջ փոր­ձա­ռու­թյու­նը վե­րապ­րում են որ­պես Աստ­ծո դա­տաս­տան։ Եվ այ­դու­հան­դերձ, հու­զա­կան եզ­րա­փա­կու­մը, ո­րը բո­լո­րի մոտ ու­րա­ խու­թյան ար­ցունք­ներ է ա­ռա­ջաց­նում, իր մեջ նե­րա­ռում է ներ­ման լուր Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րի հա­մար՝ հա­կա­ռակ նրանց ա­նար­դա­րա­ ցի չա­րու­թյան։ Դաս 12 111

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 12

Հովսեփի՝ իշխանության գալը Փա­րա­վո­նի ե­րազ­նե­րը Հով­սե­փին բա­ցա­հայ­տե­ցին, թե Աստ­ված «ինչ է ա­նե­լու» (Ծնն­դոց 41.28) Ե­գիպ­տո­սում։ Սա­կայն Հով­սե­փը փա­ րա­վո­նին կոչ չի ա­նում հա­վա­տալ իր Աստ­ծուն։ Դրա փո­խա­րեն նրա ան­հա­պաղ ար­ձա­գան­քը լի­նում է գոր­ծե­լը։ Նա տնտե­սա­կան ծրա­գիր է ներ­կա­յաց­նում։ Հե­տաքր­քիր է, որ փա­րա­վո­նը հա­վա­նու­թյուն է տա­ լիս Հով­սե­փի դա­տո­ղու­թյուն­նե­րի միայն տնտե­սա­կան մա­սին, քա­նի որ նրան ա­վե­լի շատ հե­տաքրք­րում է տնտե­սա­կան դա­սը, քան ե­րա­ զի հոգևոր ի­մաս­տը և­այն ի­րեն տա­լու մեջ Աստ­ծո դե­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 41.37–57 հա­մար­նե­րը։ Հով­սե­փի հա­ջո­ղու­ թյան մեջ ո՞րն է Աստ­ծո տե­ղը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Փա­րա­վո­նը Հով­սե­փին ընտ­րում է զբաղ­վել խնդրի լուծ­մամբ ոչ այն­քան այն պատ­ճա­ռով, որ նա ճիշտ է մեկ­նում նրա ե­րա­զը և բա­ցա­ հայ­տում ա­ռա­ջի­կա­յում երկ­րին սպառ­նա­ցող խնդիր­նե­րը, այլ ա­վե­լի շատ այն պատ­ճա­ռով, որ Հով­սե­փը խնդրի լու­ծում է ա­ռա­ջար­կում, ո­րով­հետև նրա «խոս­քը հա­ճե­լի թվաց» (Ծնն­դոց 41.37). այս­պես էին կար­ծում նաև փա­րա­վո­նի ծա­ռա­նե­րը։ Փա­րա­վո­նի ընտ­րու­թյունն ա­վե­լի շատ գործ­նա­կան է, քան կրո­նա­կան։ Այ­դու­հան­դերձ, փա­րա­ վոնն ըն­դու­նում է, որ Հով­սե­փի մեջ կա Աստ­ծո Հո­գին (Ծնն­դոց 41.38)՝ նրան ո­րա­կա­վո­րե­լով որ­պես «հան­ճա­րեղ և­ ի­մաս­տուն» (Ծնն­դոց 41.39). այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը բնու­թագ­րում է Աստ­ծո տված ի­մաս­ տու­թյու­նը (տե՛ս Ծնն­դոց 41.33, հա­մե­մա­տե՛ք Գ Թա­գա­վոր­նե­րի 3.12 հա­մա­րի հետ)։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­րում ար­ձա­նագր­ված բո­լոր ման­րա­ մաս­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նում են այդ ժա­մա­նակ­նե­րի Ե­գիպ­տո­սի պատ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կին։ Այն փաս­տը, որ փա­րա­վո­նը Հով­սե­փին վե­զիր է նշա­նա­կում, ար­տա­ռոց երևույթ չէ հին Ե­գիպ­տո­սի հա­մար, որ­տեղ ար­ձա­նագր­վել են օ­տա­րերկր­յա վե­զիր­նե­րի կա­ռա­վար­ման դեպ­քեր։ Հա­ջորդ յոթ տա­րի­ներն այն­պի­սի ա­ռա­տու­թյան տա­րի­ներ են, որ հա­ցա­հա­տի­կի բեր­քը «ան­թիվ» է դառ­նում (Ծնն­դոց 41.49). սա գերբ­ նա­կան նա­խախ­նա­մու­թյան նշան է։ «­Ծո­վի ա­վա­զի չափ» (Ծնն­դոց 41.49) հա­մե­մա­տու­թյու­նը ցույց է տա­լիս, որ սա Աստ­ծո օրհ­նու­թյունն 112

Դաս 12

է (Ծնն­դոց 22.17)։ Հով­սե­փի անձ­նա­կան կյան­քում այս օրհ­նու­թյունն ար­տա­ցոլ­վում է իր սե­փա­կան կյան­քի ա­ռա­տու­թյան մեջ, զու­գա­դի­ պու­թյուն, որն ա­պա­ցու­ցում է, որ այս եր­կու երևույթ­նե­րի հետևում կանգ­նած է միև­նույն Աստ­վա­ծը։ Հով­սեփն ու­նի եր­կու որ­դի, ո­րոնց ա­նուն­նե­րը ցույց են տա­լիս Աստ­ծո նա­խախ­նա­մու­թյան նրա փոր­ձա­ ռու­թյու­նը, ո­րոնք ցա­վի հի­շո­ղու­թյուն­նե­րը վե­րա­ծել են ու­րա­խու­թյան (­Մա­նա­սե) և նախ­կին կե­ղե­քու­մը՝ ա­ռա­տու­թյան (Եփ­րեմ)։ Ինչ­պի­սի՜ հզոր օ­րի­նակ նրա, թե ինչ­պես Աստ­ված չա­րը վե­րա­ծեց շատ բա­րի մի բա­նի։ Ի՞նչ կերպ ու­րիշ­նե­րը մեր կյան­քում պետք է տես­նեն մեր Աստ­ծո ի­րո­ղու­թյու­նը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 13

Հովսեփը մխիթարում է իր եղբայրներին Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 42-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում այս­տեղ, և­ ինչ­պե՞ս է այն բա­ցա­հայ­տում Աստ­ծո նա­խախ­նա­մու­թյու­նը նույ­ նիսկ ի հե­ճուկս մար­դու չա­րու­թյան ու հան­ցա­գոր­ծու­թյան։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Սո­վը ստի­պում է Հա­կո­բին ու­ղար­կել իր որ­դի­նե­րին Ե­գիպ­տոս հա­ցա­հա­տիկ գնե­լու։ Ճա­կա­տագ­րի հեգ­նան­քով հենց Հա­կոբն է նա­ խա­ձեռ­նում այս ծրա­գի­րը (Ծնն­դոց 42.1)։ Դժ­բախտ ծեր մար­դը, ով դար­ձել է իր վե­րահս­կո­ղու­թյու­նից դուրս գտնվող հան­գա­մանք­նե­րի զո­հը, ինքն էլ այդ մա­սին չի­մա­նա­լով՝ գոր­ծար­կում է զար­մա­նահ­րաշ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մի շղթա, ո­րոնք հան­գեց­նում են միա­վոր­ման իր այն որ­դու հետ, ո­րի մա­հը նա այդ­քան եր­կար ժա­մա­նակ ող­բում էր։ Այս հան­դիպ­ման նա­խախ­նա­մա­կան բնույթն ընդգծ­վում է եր­ կու հիմ­նա­կան գծե­րով։ Նախ, այն դի­տարկ­վում է որ­պես Հով­սե­փի ե­րա­զի ի­րա­կա­նա­ցում։ Հով­սե­փի մար­գա­րեա­կան ե­րա­զում կան­ խա­գու­շակ­ված ի­րա­դար­ձու­թյու­նը՝ «ձեր խրձե­րը …­ երկր­պա­գե­ցին իմ խրձին» (Ծնն­դոց 37.7) այժմ ի­րա­կա­նու­թյուն է դառ­նում։ Հով­ սե­փին ճա­նա­չում են որ­պես «այդ երկ­րի իշ­խան» (Ծնն­դոց 42.6) և «այդ երկ­րի տեր» (Ծնն­դոց 42.30, 33)։ Հով­սե­փի իշ­խա­նա­կան դիր­քը հա­կադր­վում է կա­րի­քի մեջ ե­ղող իր եղ­բայր­նե­րի դիր­քի հետ, ով­քեր «խո­նար­հու­թյուն ա­րե­ցին նրան՝ ի­րենց ե­րես­ներն ի­ջեց­նե­լով մինչև գե­տին» (Ծնն­դոց 42.6), այն նույն տա­սը եղ­բայր­նե­րը, ո­րոնք ծաղ­րում Դաս 12 113

էին Հով­սե­փին նրա ե­րազ­նե­րի հա­մար և կաս­կա­ծում էին այդ ե­րազ­ նե­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը (Ծնն­դոց 37.8)։ Երկ­րորդ, այս նա­խախ­նա­մա­կան հան­դի­պու­մը նկա­րագր­վում է որ­պես պա­տաս­խան։ Այս եր­կու ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի միջև լեզ­ վա­բա­նա­կան և թե­մա­տիկ ակ­նարկ­ներն ընդգ­ծում են ար­դա­րա­ցի հա­տուց­ման բնույ­թը։ «Նրանք ա­սում էին միմ­յանց» (Ծնն­դոց 42.21) ար­տա­հայ­տու­թյունն օգ­տա­գործ­վել է նաև այն ժա­մա­նակ, երբ նրանք սկսե­ցին դա­վեր նյու­թել Հով­սե­փի դեմ (Ծնն­դոց 37.19)։ Եղ­բայր­նե­րի բան­տար­կու­թյու­նը (Ծնն­դոց 42.17) զու­գա­հեռ է Հով­սե­փի բան­տար­ կու­թյա­նը (Ծնն­դոց 40.3, 4)։ Ի­րա­կա­նում Հով­սե­փի եղ­բայր­ներն ի­րենց հետ կա­տար­վե­լի­քը վե­րագ­րում են նրան, ինչ ի­րենք ա­րել են ի­րենց եղ­բոր հետ գրե­թե քսան տա­րի ա­ռաջ։ «Նրանք ա­սում էին միմ­յանց. «Ի­րոք, մենք հան­ցա­վոր ենք մեր եղ­բոր հան­դեպ, ո­րով­հետև տե­սանք նրա հո­գու տագ­նա­պը, երբ նա ա­ղա­չում էր մեզ, բայց չլսե­ցինք։ Դրա հա­մար էլ մեր գլխին է գա­լիս այս նե­ղու­թյու­նը»» (Ծնն­դոց 42.21)։ «­Հի­մա նրա ար­յունն է պա­հանջ­վում» (Ծնն­դոց 42.22) Ռու­բե­նի խոս­քե­րը, ո­րը զու­գա­հեռ է նախ­կի­նում նրա ա­րած «Ար­յուն մի՛ թա­ փեք» (Ծնն­դոց 37.22) նա­խազ­գու­շաց­ման հետ, ամ­րաց­նում է կա­պը այն ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի մեջ, ինչ նրանց հետ այժմ կա­տար­վում էր, և­ ինչ նրանք ա­րել էին անց­յա­լում։ Մեզ­նից շա­տե­րը հաս­տատ ա­րել են բա­ներ, ո­րոնց հա­մար զղջում են։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք ըստ հնա­րա­վո­րին փոխ­հա­տու­ցել այն, ինչ ա­րել ենք։ Նաև, ին­չո՞ւ է Հի­սու­սի մի­ջո­ցով Աստ­ծո ներ­ման խոս­տումն ըն­դու­նելն այդ­քան կարևոր մեզ հա­մար (տե՛ս Հռո­ մեա­ցի­նե­րին 5.7–11)։­ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 14

Հովսեփ և Բենիամին Հա­կո­բը չէր կա­րող հեշ­տու­թյամբ թույլ տալ Բե­նիա­մի­նի՝ Ռա­քե­լի հետ իր միակ որ­դու Ե­գիպ­տոս գնա­լը, ո­րը մնա­ցել էր իր հետ։ Նա վա­ խե­նում էր, որ կկորց­նի նրան, ինչ­պես ար­դեն կորց­րել էր Հով­սե­փին (Ծնն­դոց 43.6–8)։ Միայն այն ժա­մա­նակ, երբ ար­դեն ու­տե­լիք չէր մնա­ ցել (Ծնն­դոց 43.2), և Հու­դան ե­րաշ­խա­վո­րեց Բե­նիա­մի­նի վե­րա­դար­ ձը (Ծնն­դոց 43.9), Հա­կո­բը վեր­ջա­պես տվեց իր հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը Ե­գիպ­տոս կա­տար­վե­լիք երկ­րորդ ճամ­փոր­դու­թյա­նը և թույլ տվեց, որ­պես­զի Բե­նիա­մի­նը գնա իր եղ­բայր­նե­րի հետ։ 114

Դաս 12

Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 43-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցավ Բե­նիա­մի­նի անձն ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քի վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Բե­նիա­մի­նի ներ­կա­յու­թյուննն ազ­դե­ցիկ դեր է ու­նե­նում ի­րա­դար­ ձու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քի վրա։ Երբ բո­լոր եղ­բայր­նե­րը կանգ­նում են Հով­սե­փի ա­ռաջ, Բե­նիա­մի­նը միակ մարդն է, ում Հով­սե­փը տես­նում է (Ծնն­դոց 43.16)։ Բե­նիա­մի­նը միակն է, ով ան­վան­վում է «եղ­բայր» (Ծնն­դոց 43.29)։ Բե­նիա­մի­նին դի­մում են իր ան­վամբ, մյուս եղ­բայր­ նե­րը չեն նույ­նա­կա­նաց­վում, նրանց ըն­դա­մենն ան­վա­նում են «մար­ դիկ» (Ծնն­դոց 43.16)։ Հով­սե­փը Բե­նիա­մի­նին ան­վա­նում է «որդ­յա՛կ իմ»՝ որ­պես իր հա­ տուկ կապ­վա­ծու­թյան ար­տա­հայ­տում (Ծնն­դոց 43.29, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 22.8 հա­մա­րի հետ)։ Հով­սե­փի օրհ­նու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է «շնոր­հին» (Ծնն­դոց 43.29), ո­րը հի­շեց­նում է այն, թե ինչ­պես էր նա շնորհ ա­ղա­չում, ո­րը սա­կայն չհետևեց (Ծնն­դոց 42.21)։ Հով­սե­փը Բե­ նիա­մի­նին վե­րա­դարձ­նում է այն շնոր­հը, որն ինքն իր եղ­բայր­նե­րից չստա­ցավ։ Մինչ Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րը վա­խե­նում են, որ մի­գու­ցե բան­ տարկ­վեն վե­րա­դարձ­ված գու­մա­րի պատ­ճա­ռով, Հով­սե­փը նրանց հա­մար ճաշ­կե­րույթ է պատ­րաս­տում, քա­նի որ Բե­նիա­մի­նը ներ­կա է։ Ա­սես Բե­նիա­մի­նը փրկագ­նող ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­նար ողջ ի­րա­ վի­ճա­կի վրա։ Երբ բո­լոր եղ­բայր­նե­րը նստում են ի­րենց տա­րի­քին և հար­գան­քի կա­նոն­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան, Բե­նիա­մի­նին՝ ա­մենկրտ­սե­րին, մա­տու­ցում են հինգ ան­գամ ա­վե­լի շատ ու­տեստ­ ներ, քան մյուս եղ­բայր­նե­րին (Ծնն­դոց 43.33, 34)։ Եվ այ­դու­հան­դերձ, նրանց կրտսեր եղ­բոր նկատ­մամբ այս յու­րա­հա­տուկ վե­րա­բեր­մուն­ քը նրանց չի ան­հանգս­տաց­նում՝ ի տար­բե­րու­թյուն այն փաս­տի, որ Հով­սե­փը իր հոր սի­րե­լին էր տա­րի­ներ ա­ռաջ, և­այդ փաս­տը նրանց դրդեց սար­սա­փե­լի ա­րար­քի թե՛ ի­րենց եղ­բոր, թե՛ ի­րենց հոր նկատ­ մամբ (Ծնն­դոց 37.3, 4)։ «­Բե­նիա­մի­նի նկատ­մամբ դրսևոր­վող այս բա­րե­հա­ճու­թյամբ Հով­ սե­փը հույս ու­ներ պար­զե­լու, թե արդ­յոք իր կրտսեր եղ­բո­րը վե­րա­բեր­ վո՞ւմ են միև­նույն նա­խան­ձով ու ա­տե­լու­թյամբ, ո­րով վե­րա­բեր­վում էին ի­րեն։ Դեռևս հա­վա­տա­ցած լի­նե­լով, որ Հով­սեփն ի­րենց լե­զուն չի հաս­կա­նում, եղ­բայր­ներն ա­զատ խո­սում էին միմ­յանց հետ, ուս­ տի նա հրա­շա­լի հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­ներ պար­զե­լու նրանց ի­րա­կան զգաց­մունք­նե­րը։ Բայց նա դեռևս ցան­կա­նում էր նրանց փոր­ձել, և Դաս 12 115

նախ­քան նրանք ճա­նա­պարհ կընկ­նեին, նա պատ­վի­րեց, որ իր ար­ ծա­թյա գա­վա­թը թաքց­նեն կրտսեր եղ­բոր պար­կի մեջ»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 228, 229։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 15

Գուշակության գավաթը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 44-րդ գ­լու­խը։ Ին­չո՞ւ Հով­սե­փը գու­շա­կու­ թյան գա­վա­թը դրեց Բե­նիա­մի­նի և­ոչ մեկ այլ եղ­բոր պար­կի մեջ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս պատ­մու­թյու­նը զու­գա­հեռ է նա­խոր­դի հետ։ Ինչ­պես նախ­ կի­նում, Հով­սե­փը հա­տուկ հրա­հանգ­ներ է տա­լիս և մարդ­կանց պար­կե­րը լցնում է հա­ցա­հա­տի­կով։ Սա­կայն այս ան­գամ Հով­սե­փը տա­րօ­րի­նակ հրա­հանգ է տա­լիս՝ իր թան­կար­ժեք գա­վա­թը դնել Բե­ նիա­մի­նի պար­կի մեջ։ Ուս­տի և­ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը լրիվ այլ ըն­թացք են ստա­նում։ Մինչ նա­խորդ ճամ­փոր­դու­թյան ժա­մա­նակ եղ­բայր­նե­րը վե­րա­դառ­նում են Քա­նան, որ­պես­զի ի­րենց հետ վերց­նեն Բե­նիա­մի­նին, այժմ նրանք պետք է վե­րա­դառ­նան Ե­գիպ­տոս՝ կանգ­նե­լու Հով­սե­փի ա­ռաջ։ Ե­թե նա­խորդ ի­րա­վի­ճա­կում բո­լոր եղ­բայր­նե­րի պար­կե­րի մեջ գտնվել էր միև­նույն բա­նը, այժմ Բե­նիա­մինն է, ում պար­կի մեջ գտնում են Հով­ սե­փի գա­վա­թը։ Անս­պա­սե­լիո­րեն Բե­նիա­մի­նը, ով որ­պես պատ­վա­վոր հյուր հա­սա­նե­լիու­թյուն ու­ներ Հով­սե­փի թան­կար­ժեք գա­վա­թին, այժմ կաս­կած­վում և մե­ղադր­վում է այդ թան­կար­ժեք ի­րը գո­ղա­նա­լու մեջ։ Նա բանտ կնստեց­վի։ Այն, որ Հով­սեփն օգ­տա­գոր­ծում էր գու­շա­կու­թյան գա­վա­թը, չի նշա­նա­կում, որ նա հա­վա­տում էր դրա զո­րու­թյա­նը։ Հով­սե­փը «եր­ բեք չի հա­վա­տա­ցել գու­շա­կու­թյա­նը, սա­կայն կա­մե­նում էր, որ նրանք կար­ծեն, թե ին­քը կա­րող է կար­դալ նրանց կյան­քի գաղտ­նիք­նե­րը»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 229։ Այս մո­գա­կան գա­վա­թը Հով­սե­փի հա­մար ըն­դա­մե­նը գերբ­նա­կան ի­րա­վի­ճա­կի զգա­ցո­ղու­թյուն ստեղ­ծե­լու պատր­վակ էր, որ­պես­զի իր եղ­բայր­նե­րի սրտե­րում արթ­նաց­ներ Աստ­ծո ա­ռաջ մեղ­քի ի­րենց զգա­ցո­ղու­թյու­նը։ Հենց այդ­պես է Հու­դան մեկ­նա­բա­նում Հով­սե­փի են­թադր­յալ պատ­գա­մը, ո­րով­հետև մատ­նան­շում է այն ա­նօ­րե­նու­ թյու­նը, որն Աստ­ված գտել է ի­րեն­ցում (Ծնն­դոց 44.16)։ Բա­ցի այդ, 116

Դաս 12

թան­կար­ժեք գա­վա­թը գո­ղա­նա­լը կար­դա­րաց­նի խիստ պա­տի­ժը և կս­տու­գի մյուս եղ­բայր­նե­րի մտքե­րը։ Նշա­նա­կա­լից է եղ­բայր­նե­րի հույ­զե­րի ար­տա­հայ­տու­թյունն ու նրանց ար­ձա­գան­քը։ Նրանց բո­լո­րին միա­վո­րում է միև­նույն ցա­վը՝ նրանք վա­խե­նում են, որ Բե­նիա­մի­նը Հով­սե­փի պես կկոր­չի և նրա նման Ե­գիպ­տո­սում ստրուկ կդառ­նա, թեև նա, ինչ­պես և Հով­սե­փը, ան­մեղ է։ Սա է պատ­ճա­ռը, որ Հու­դան ա­ռա­ջար­կում է Բե­նիա­մի­նի «փո­խա­րեն» ի­րեն թող­նել որ­պես ստրուկ (Ծնն­դոց 44.33), այն­պես, ինչ­պես խո­յը զո­հա­բեր­վեց ան­մեղ Ի­սա­հա­կի փո­խա­րեն (հա­մե­մա­ տե՛ք Ծնն­դոց 22.13 հա­մա­րի հետ)։ Հու­դան ի­րեն ա­ռա­ջար­կում է որ­պես զոհ, փո­խա­րի­նում, ո­րի նպա­տակն է պայ­քա­րել այն «դժբախ­ տու­թյան» դեմ, ո­րը կկոր­ծա­նի իր հո­րը (Ծնն­դոց 44.34)։ Սի­րո ի՞նչ սկզբունք է ըն­կած փո­խա­րին­ման հիմ­քում, ո­րը մենք տես­նում ենք Հու­դա­յի պա­տաս­խա­նում։ Ինչ­պե՞ս է այս­պի­սի սե­րը բա­ցատ­րում փրկու­թյան աստ­վա­ծաշնչ­յան աստ­վա­ծա­բա­նու­թյու­ նը (տե՛ս Հռո­մեա­ցի­նե­րին 5.8)։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 16

«Ես ձեր եղբայր Հովսեփն եմ» Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 45-րդ գ­լու­խը։ Սի­րո, հա­վա­տի ու հույ­սի ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել այս պատ­մու­թյու­նից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հենց այն պա­հին, երբ Հու­դան խո­սում է իր «հո­րը»՝ (ա­վի) կոր­ ծա­նող «դժբախ­տու­թյան» (Ծնն­դոց 44.34) մա­սին, Հով­սե­փը «ա­ղա­ղա­կեց» (Ծնն­դոց 45.1), այ­նու­հետև «ի­րեն ճա­նա­չեց­րեց իր եղ­ բայր­նե­րին»։ Այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը, ո­րը հա­ճախ է օգ­տա­գործ­վում Աստ­ծո հայտ­նու­թյան վե­րա­բեր­յալ (Ելք 6.3, Ե­զե­կիել 20.9), ցույց է տա­ լիս, որ Աստ­ված է նաև, որ Ի­րեն հայտ­նում է այս­տեղ։ Այ­սինքն, Տե­րը ցույց տվեց, որ Իր նա­խախ­նա­մու­թյունն է իշ­խում՝ հա­կա­ռակ մարդ­ կա­յին թու­լու­թյուն­նե­րի։ Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րը չեն կա­րո­ղա­նում հա­վա­տալ ի­րենց աչ­քե­ րին ու ա­կանջ­նե­րին։ Ուս­տի Հով­սե­փը ստիպ­ված է կրկնել. «Ես ձեր եղ­բայր Հով­սեփն եմ» (Ծնն­դոց 45.4), և միայն երկ­րորդ ան­գամ, երբ նրանք լսում են հստակ բա­ռե­րը «դուք ինձ վա­ճա­ռե­ցիք Ե­գիպ­տոս տար­վե­լու» (Ծնն­դոց 45.4), հա­վա­տում են։ Դաս 12 117

Այ­նու­հետև Հով­սե­փը հայ­տա­րա­րում է. «Աստ­ված ինձ ու­ղար­կեց» (Ծնն­դոց 45.5)։ Այս հղումն Աստ­ծուն եր­կա­կի նպա­տակ ու­նի։ Այն նախ հա­վաս­տիաց­նում է եղ­բայր­նե­րին, որ Հով­սեփն ի­րենց նկատ­մամբ չա­րու­թյուն չի տա­ծում, ու նաև հա­վա­տի խո­րը խոս­տո­վա­նու­թյուն ու հույ­սի դրսևո­րում է, ո­րով­հետև այն, ինչ նրանք ա­րել են, անհ­րա­ ժեշտ էր «մեծ ա­զա­տու­թյան» և «սերն­դի» պահ­պա­նու­թյան հա­մար (Ծնն­դոց 45.7)։ Այ­նու­հետև Հով­սե­փը հա­մո­զում է իր եղ­բայր­նե­րին գնալ ի­րենց հոր մոտ և նա­խա­պատ­րաս­տել նրանց Ե­գիպ­տոս տե­ղա­փոխ­վե­լուն։ Նա իր կո­չը ձևա­կեր­պում է յու­րա­հա­տուկ բա­ռե­րով այն տե­ղի վե­րա­ բեր­յալ, որ­տեղ նրանք պետք է «բնակ­վեն». այդ վայ­րը Գե­սեմն է, ո­րը հայտ­նի է իր պա­րարտ ա­րո­տա­վայ­րե­րով, «ա­մե­նա­լավ հողն» է (Ծնն­ դոց 45.18, 20): Նա նաև հո­գում է տե­ղա­փոխ­ման հար­ցե­րը, տրա­ մադ­րում է կառ­քեր, ո­րոնք Հա­կո­բին վերջ­նա­կա­նա­պես կհա­մո­զեն, որ իր որ­դի­նե­րը չեն ստում ի­րեն այն փար­ձա­ռու­թյան վե­րա­բեր­յալ, ո­րը վե­րապ­րել են Ե­գիպ­տո­սում (Ծնն­դոց 45.27)։ Հա­կո­բը սա ըն­դու­ նում է որ­պես տե­սա­նե­լի ա­պա­ցույց այն փաս­տի, որ Հով­սե­փը կեն­ դա­նի է, և սա բա­վա­կան է, որ­պես­զի նրա հո­գին նո­րից կեն­դա­նա­նա (հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 37.35, Ծնն­դոց 44.29 հա­մար­նե­րի հետ)։ Այժմ ա­մեն ինչ լավ է։ Հա­կո­բի 12 որ­դի­նե­րը ողջ են։ Հա­կոբն այժմ ան­վան­վում է «Իս­րա­յել» (Ծնն­դոց 45.28), և Աստ­ծո նա­խախ­նա­մու­ թյու­նը դրսևոր­վում է շատ հզոր կեր­պով։ Ա­յո, Հով­սե­փը ո­ղոր­մած գտնվեց իր եղ­բայր­նե­րի հան­դեպ։ Նա կա­րող էր ի­րեն թույլ տալ դա։ Այ­դու­հան­դերձ, ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել ո­ղոր­մած լի­նել նրանց հան­դեպ, ում ա­րած չա­րի­քը մեր նկատ­մամբ ի վեր­ջո չի վե­րած­վում այն­պի­սի բա­րի­քի, ինչ­ պես, օ­րի­նակ, Հով­սե­փի դեպ­քում է։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 17

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 213–223 է­ջե­րի «­Հով­սե­փը Ե­գիպ­տո­սում» և 224-232 է­ջե­րի «­Հով­սեփն ու նրա եղ­բայր­նե­րը» գլուխ­նե­րը։ «­Բան­տար­կու­թյան ե­րեք օ­րե­րը Հա­կո­բի որ­դի­նե­րի հա­մար ծանր վշտի ե­րեք օ­րեր էին։ Նրանք վեր­հի­շե­ցին անց­յա­լում ի­րենց կա­տա­րած հան­ցան­քե­րը, հատ­կա­պես Հով­սե­փի նկատ­մամբ ի­րենց դա­ժա­նու­ 118

Դաս 12

թյու­նը։ Նրանք գի­տեին, որ ե­թե մե­ղադր­վեն լրտե­սու­թյան մեջ և­ոչ մի ա­պա­ցույց չկա­րո­ղա­նան ներ­կա­յաց­նել որ­պես ար­դա­րա­ցում, ա­պա բո­լո­րը կմա­հա­նա­յին կամ ստրուկ­ներ կդառ­նա­յին։ Նրանք կաս­կա­ ծում էին, որ ի­րեն­ցից որևէ մե­կի ա­րած որևէ ջանք կստի­պեր ի­րենց հո­րը հա­մա­ձայ­նել, որ Բե­նիա­մի­նը հե­ռա­նա ի­րե­նից, այն էլ՝ Հով­սե­փի դա­ժան մա­հից հե­տո, ինչ­պես ինքն էր կար­ծում։ Նրանք Հով­սե­փին վա­ճա­ռե­ցին որ­պես ստրուկ և­այժմ վա­խե­նում էին, որ Աստ­ված կա­ մե­նում է ի­րենց պատ­ժել ստրկու­թյամբ։ Հով­սե­փը հաս­կա­նում է, որ իր հայրն ու եղ­բայր­նե­րի ըն­տա­նիք­նե­րը կա­րող են տա­ռա­պել ու­տե­ լի­քի բա­ցա­կա­յու­թյան պատ­ճա­ռով, սա­կայն նա հա­մոզ­ված է, որ իր եղ­բայր­ներն ա­պաշ­խա­րել են իր հետ այդ­քան դա­ժա­նո­րեն վար­վե­լու հա­մար և­ ոչ մի դեպ­քում Բե­նիա­մի­նի հետ չեն վար­վի այն­պես, ինչ­ պես ժա­մա­նա­կին վար­վել են իր հետ»։ Է­լեն Ուայթ, Հոգևոր պարգև­ ներ, գիրք 3, էջ 155, 156։ «­Հով­սե­փը գոհ էր։ Նա փոր­ձել էր իր եղ­բայր­նե­րին և նրան­ցում տե­ սել էր ի­րենց մեղ­քե­րի ճշմա­րիտ ա­պաշ­խա­րու­թյան պտուղ­ներ»։ Է­լեն Ուայթ, Հոգևոր պարգև­ներ, գիրք 3, էջ 165։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Դա­սա­րա­նում խոր­հե՛ք հինգ­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջում տրված հար­ցի շուրջ։ Ի՞նչ եք կար­ծում, Հով­սե­փը նույն­քան ո­ղոր­մած կգտնվե՞ր իր եղ­բայր­նե­րի հան­դեպ, ե­թե ի­րե­րը նրա հա­մար այդ­ քան լավ դա­սա­վոր­ված չլի­նեին։ Ի­հար­կե, վստա­հո­րեն պա­տաս­ խա­նել չենք կա­րող, սա­կայն Հով­սե­փի ողջ պատ­մու­թյան մեջ ի՞նչ նրբե­րանգ­ներ կան (ե­թե այդ­պի­սիք առ­հա­սա­րակ կան), ո­րոնք բա­ցա­հայ­տում մեզ Հով­սե­փի բա­րի բնա­վո­րու­թյու­նը, ին­չը կա­րող է օգ­նել բա­ցատ­րել նրա ո­ղոր­մած լի­նե­լը։ 2. Ի՞նչ կերպ ենք Հով­սե­փի մեջ տես­նում Քրիս­տո­սի նա­խա­կեր­պա­ րը, և թե ին­չի մի­ջով Քրիս­տոսն ան­ցավ։ 3. Հով­սե­փը փոր­ձեց իր եղ­բայր­նե­րին։ Ի՞նչ նմա­նա­տիպ հան­գա­ մանք­նե­րով է Աստ­ված փոր­ձում մեզ։ 4. Նույ­նիսկ այս­քան տա­րի անց, նրա եղ­բայր­նե­րը գի­տակ­ցե­ցին ի­րենց հան­ցան­քը Հով­սե­փի նկատ­մամբ։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­ նում այն մա­սին, թե որ­քան ու­ժեղ կա­րող է լի­նել մեղ­քի զգա­ցու­մը։ Ու թեև մենք կա­րող ենք ներ­վել և­ըն­դու­նել Աստ­ծո նե­րու­մը, ինչ­ պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել նե­րել ինք­ներս մեզ՝ ան­կախ նրա­նից, թե որ­քան ա­նար­ժան ենք մենք այդ ներ­մա­նը։ Դաս 12 119

ԴԱՍ 13 ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 18–24

ԻՍՐԱՅԵԼԸ ԵԳԻՊՏՈՍՈՒՄ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ծնն­դոց 46, Հռո­մեա­ցի­նե­րին 10.12, 13, Ծնն­դոց 47, Ծնն­դոց 48, Գործք Ա­ռա­քե­լոց 3.25, 26, Ծնն­դոց 49, Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 2.10, Ծնն­դոց 49.29–50.21։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Այս­պես Իս­րա­յե­լը բնակ­վում էր Ե­գիպ­տո­սի երկ­րում՝ Գե­սե­ մի երկ­րում։ Այն­տեղ կալ­վածք­ներ ստա­ցան, ա­ճե­ցին և շատ բազ­մա­ցան» (Ծնն­դոց 47.27)։ Ծնն­դո­ցը ներ­կա­յաց­նում է Հով­սե­փի ու Հա­կո­բի միա­սին ապ­րած վեր­ջին տա­րի­նե­րը։ Մենք տես­նում ենք, որ Հա­կո­բը (Իս­րա­յե­լը) լքում է Քա­նա­նը (Ծնն­դոց 46), որ­պես­զի հաս­տատ­վի Ե­գի­տո­սում (Ծնն­դոց 47), և­ այն­տեղ էլ մա­հա­նում է (Ծնն­դոց 49.29–50.21)։ Եվ այ­դու­հան­ դերձ, նույ­նիսկ այս ե­գիպ­տա­կան ի­րա­կա­նու­թյան մեջ, հե­տին պլա­ նում դեռևս երևում է խոս­տաց­ված երկ­րի հե­ռան­կա­րը (Ծնն­դոց 50.22–26)։ Ե­գիպ­տոս հաս­նե­լուն պես Հա­կոբն օրհ­նում է փա­րա­վո­նին (Ծնն­ դոց 47.7–10)՝ ի­րա­կա­նաց­նե­լով (ի­հար­կե մա­սամբ) ազ­գե­րի հա­մար օրհ­նու­թյուն լի­նե­լու Աբ­րա­հա­մին տրված խոս­տու­մը (Ծնն­դոց 12.3)։ Ա­վե­լի ուշ, մահ­վան շե­մին, Հա­կոբն օրհ­նում է Հով­սե­փի որ­դի­նե­րին (Ծնն­դոց 48)։ Հա­կոբն օրհ­նում է նաև իր որ­դի­նե­րին (Ծնն­դոց 49.1– 28) և տ­պա­վո­րիչ կան­խա­գու­շա­կում­ներ է ա­նում յու­րա­քանչ­յու­րի վե­ րա­բեր­յալ Իս­րա­յե­լի ա­պա­գա 12 ցե­ղե­րի հա­մա­տեքս­տում (Ծնն­դոց 49.1–27)։ Այ­դու­հան­դերձ, այն փաս­տը, որ Իս­րա­յե­լը «բնակ­վում» է գե­րու­ թյան մեջ՝ Ե­գիպ­տո­սում, հա­կա­սում է խոս­տաց­ված երկ­րի հույ­սին։ Ու թեև Ծնն­դոց գիրքն ա­վարտ­վում է Ե­գիպ­տո­սում գտնվող Իս­րա­յե­լի որ­դի­նե­րի մա­սին պատ­մու­թյամբ, Հով­սե­փի վեր­ջին խոս­քե­րը մատ­ նան­շում են մեկ այլ վայր. «Ա­հա ես մեռ­նում եմ. Աստ­ված ան­պայ­ման կայ­ցե­լի ձեզ, կհա­նի ձեզ այս երկ­րից և կ­տա­նի այն եր­կի­րը, որ երդ­ վեց տալ Աբ­րա­հա­մին, Ի­սա­հա­կին և Հա­կո­բին» (Ծնն­դոց 50.24)։ 120

Դաս 13

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 19

Հակոբը գնում է Հովսեփի մոտ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 46-րդ գ­լու­խը։ Ո՞րն է Քա­նա­նից Հա­կո­բի մեկ­նե­լու նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ Երբ Հա­կո­բը լքում է Քա­նա­նի իր տու­նը, նա լի է հույ­սով։ Այն հա­ վաս­տիա­ցու­մը, որ նա այլևս քաղ­ցած չէր լի­նի, և նաև Հով­սե­փի կեն­դա­նի լի­նե­լու բա­րի լու­րը նրան ներ­քին մղում տվե­ցին, ո­րը նրան հար­կա­վոր էր խոս­տաց­ված եր­կի­րը լքե­լու հա­մար։ Հա­կո­բի մեկ­նու­մը զու­գա­հեռ է Աբ­րա­հա­մի փոր­ձա­ռու­թյա­նը, թեև Աբ­րա­հա­մը գնում էր խոս­տաց­ված եր­կիր։ Հա­կո­բը լսում է միև­նույն խոս­տու­մը, որն Աբ­րա­հա­մը լսեց Աստ­ծուց, որ Նա նրան «մեծ ազգ» կդարձ­նի (Ծնն­դոց 46.3, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 12.2 հա­մա­րի հետ)։ Աստ­ծո կանչն այս­տեղ հի­շեց­նում է Աստ­ծո ուխտն Աբ­րա­հա­մի հետ. եր­կու դեպ­քում էլ Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծում է միև­նույն հա­վաս­տիաց­ նող բա­ռե­րը «մի՛ վա­խե­ցիր» (Ծնն­դոց 46.3, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 15.1 հա­մա­րի հետ), որն իր մեջ կրում է փա­ռա­վոր ա­պա­գա­յի խոս­տում։ Ե­գիպ­տոս ուղևոր­վող Իս­րա­յե­լի զա­վակ­նե­րի (նե­րառ­յալ նրա դուստ­րե­րը) լրիվ ցու­ցա­կը (Ծնն­դոց 46.7) հի­շեց­նում է Աբ­րա­հա­մին տված պտղա­բե­րու­թյան մա­սին Աստ­ծո խոս­տու­մը, նույ­նիսկ երբ նա դեռևս ան­զա­վակ էր։ «­Յո­թա­նա­սուն» թի­վը (նե­րառ­յալ Հա­կո­բին, Հով­սե­փին և նրա եր­կու որ­դի­նե­րին) ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան գա­ղա­ փար է ար­տա­հայ­տում։ Ե­գիպ­տոս գնում է «ամ­բողջ Իս­րա­յե­լը»։ Նշա­ նա­կա­լից է նաև, որ 70 թի­վը հա­մա­պա­տաս­խա­նում է ազ­գե­րի թվին (Ծնն­դոց 10)՝ են­թադ­րե­լով այն փաս­տը, որ Հա­կո­բի ճամ­փոր­դու­թյու­ նը ո­րո­շում է նաև բո­լոր ազ­գե­րի ճա­կա­տա­գի­րը։ Այս ճշմար­տու­թյունն ա­վե­լի ակն­հայտ կդառ­նա միայն շատ տա­ րի­ներ անց՝ խա­չից և փր­կու­թյան ծրագ­րի ա­վե­լի լիար­ժեք հայտ­նու­ թյու­նից հե­տո, ո­րը, ի­հար­կե, ոչ միայն Աբ­րա­հա­մի որ­դի­նե­րի, այլև ամ­բողջ մարդ­կու­թյան հա­մար է: Այլ խոս­քե­րով, ինչ­քան էլ որ հե­տաքր­քիր լի­նեն այս ըն­տա­նի­քին և Աբ­րա­հա­մի սերն­դին վե­րա­բե­րող պատ­մու­թյուն­նե­րը, և­ ինչ­պի­սի հոգևոր դա­սեր մենք դրան­ցից քա­ղենք, դրանք Աստ­ծո Խոս­քում ար­ ձա­նագր­ված են, ո­րով­հետև փրկու­թյան պատ­մու­թյան, մեղ­քի մեջ թաղ­ված այս մո­լո­րա­կում ըստ հնա­րա­վո­րին շատ մարդ փրկագ­նե­լու Աստ­ծո ծրագ­րի մաս են կազ­մում։ Դաս 13 121

«Հրեա­յի և հույ­նի միջև խտրու­թյուն չկա, ո­րով­հետև բո­լո­րի Տե­ րը նույնն է, ա­ռա­տա­ձեռն բո­լո­րի հան­դեպ, ով­քեր կան­չում են Ի­րեն։ Քա­նի որ ով Տի­րոջ ա­նու­նը կան­չի, կփրկվի» (Հռո­մեա­ցի­նե­րին 10.12, 13)։ Ի՞նչ է ա­սում այս­տեղ Պո­ղո­սը, ո­րը ցույց է տա­լիս Ա­վե­տա­րա­նի հա­մա­պար­փա­կու­թյու­նը։ Ինչն ա­վե­լի կարևոր է, ի՞նչ են այս բա­ռե­րը մեզ ա­սում այն մա­սին, թե մենք՝ որ­պես ե­կե­ղե­ցի, ինչ պետք է ա­նենք Ա­վե­տա­րա­նի տա­րած­ման հա­մար։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 20

Հակոբը հաստատվում է Եգիպտոսում Շատ հե­տաքր­քիր է, թե ինչ­պես է ի հե­ճուկս այն ա­մե­նի, ինչ Հա­կո­ բին պատ­մում են Հով­սե­փի կեն­դա­նի լի­նե­լու և Ե­գիպ­տո­սում գտնվե­լու մա­սին, Տե­րը նրա հետ «գի­շե­րա­յին տե­սիլ­քում» խո­սում (Ծնն­դոց 46.2) և պատ­վի­րում գնալ Ե­գիպ­տոս։ Հա­կո­բը լքում է խոս­տաց­ված եր­կի­րը և­ ուղևոր­վում է Ե­գիպ­տոս, ո­րը հե­տա­գա­յում դառ­նում է այն վայ­րը, որ­տեղ Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը չպետք է վե­րա­դառ­նար (Բ Օ­րենք 17.16)։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 47-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ հոգևոր ճշմար­տու­թյուն­ ներ և սկզ­բունք­ներ մենք կա­րող ենք գտնել այս պատ­մու­թյան մեջ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ «­Հով­սեփն իր հինգ եղ­բայր­նե­րին ներ­կա­յաց­րեց փա­րա­վո­նին՝ նրա­ նից իր եղ­բայր­նե­րի ա­պա­գա տան հա­մար հող ստա­նա­լու հա­մար։ Իր կա­ռա­վար­չի նկատ­մամբ ե­րախ­տա­գի­տու­թյան զգա­ցո­ղու­թյու­նը կդրդեր ե­գիպ­տա­կան միա­պե­տին պատ­վել Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րին՝ նրանց պաշ­տոն­ներ տա­լով, սա­կայն Հով­սե­փը, հա­վա­տա­րիմ Յահ­ վեին, փոր­ձեց ա­պա­հո­վագ­րել իր եղ­բայր­նե­րին այն գայ­թակ­ղու­թյուն­ նե­րից, ո­րոնց նրանք կա­րող էին են­թարկ­վել հե­թա­նոս ար­քու­նի­քում, ուս­տի նա նրանց խոր­հուրդ տվեց թա­գա­վո­րին ան­կեղ­ծո­րեն պատ­մել այն, թե ին­չով էին նրանք զբաղ­վում։ Հա­կո­բի որ­դի­նե­րը հետևե­ցին այս խորհր­դին, նրանք ա­սա­ցին նաև, որ ե­կել են ժա­մա­նա­կա­վո­ րա­պես բնակ­վե­լու այս հո­ղում, ոչ թե հիմ­նա­վոր­վե­լու, ուս­տի ի­րենց ի­րա­վունք են վե­րա­պա­հում վե­րա­դառ­նալ ի­րենց եր­կիր, երբ որ ցան­ կա­նան։ Թա­գա­վո­րը նրանց տուն տվեց Գե­սե­մի երկ­րում՝ ա­մե­նա­լավ վայ­րում»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 233։ Ի­մաս­տուն է վար­վում նաև փա­րա­վո­նը, ով չի խրա­խու­սում այս մարդ­կանց ապ­րել ի­րենց տի­րոջ ա­ռա­տա­ձեռ­նու­թյան հաշ­վին։ Նա 122

Դաս 13

հար­ցու­փորձ է ա­նում նրանց «գոր­ծի» վե­րա­բեր­յալ (Ծնն­դոց 47.3), որ­պես­զի նրանք հնա­րա­վո­րինս լավ հար­մար­վեն ի­րենց նոր մի­ջա­ վայ­րին։ Նա նաև կա­մե­նում է օգ­տա­գոր­ծել Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րի փոր­ձը և նույ­նիսկ հրա­մա­յում է նրանց իր «հո­տե­րի վրա վե­րա­կա­ ցու» կար­գել (Ծնն­դոց 47.6)։ Այ­նու­հետև, Հա­կո­բը, թեև օ­տա­րա­կան է, մի գլուխ ցածր, պան­ դուխտ, կանգ­նում է երկ­րի ղե­կա­վա­րի ա­ռաջ, և­ ինչ­պես աստ­վա­ ծաշնչ­յան տեքստն է ա­սում, «­Հա­կոբն օրհ­նեց փա­րա­վո­նին» (Ծնն­դոց 47.7)։ Նա՝ խո­նարհ օ­տա­րա­կա­նը, այն մեկն է, ով օրհ­նում է փա­րա­վո­ նին՝ հզոր Ե­գիպ­տո­սի ղե­կա­վա­րին։ Ին­չո՞ւ է դա այդ­պես։ Ա­մադ լիֆ­նեյ «կանգ­նել որևէ մե­կի ա­ռաջ» բա­յը (Ծնն­դոց 47.7) սո­ վո­րա­բար օգ­տա­գործ­վում է քա­հա­նա­յա­կան հա­մա­տեքս­տում (Ղև­ տա­կան 14.11)։ Հաշ­վի առ­նե­լով այն փաս­տը, որ հին Ե­գիպ­տո­սում փա­րա­վոնն ու­ներ քա­հա­նա­յա­պե­տի կար­գա­վի­ճակ, սա նշա­նա­կում է, որ, հոգևոր ի­մաս­տով, Հա­կոբն ա­վե­լի բարձր է, քան Ե­գիպ­տո­սի քա­հա­նա­յա­պե­տը, բարձր, քան ին­քը՝ փա­րա­վո­նը։ Ինչ ի­րա­վի­ճա­կում էլ լի­նենք կյան­քում, ի՞նչ պետք է մեզ հա­մար նշա­նա­կի ու­րիշ­նե­րի նկատ­մամբ մեր վե­րա­բեր­մուն­քի մեջ այն փաս­ տը, որ մենք թա­գա­վո­րա­կան քա­հա­նա­յու­թյուն ենք, սուրբ ազգ, սե­ փա­կան ժո­ղո­վուրդ (Ա Պետ­րոս 2.9)։ Ի՞նչ պար­տա­կա­նու­թյուն­ներ է մեր հա­վա­տը դնում մեզ վրա։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 21

Հակոբն օրհնում է Հովսեփի որդիներին Երբ մո­տե­նում է Հա­կո­բի մահ­վան օ­րը, նա հի­շում է իր վաղ ուղևո­ րու­թյու­նը դե­պի Բե­թել (Ծնն­դոց 35.1–15), երբ նա Աստ­ծուց ստա­նում է «հա­վի­տե­նա­կան կալ­ված­քի» նո­րոգ­ված խոս­տու­մը (Ծնն­դոց 48.4), ո­րը տրվել էր Աբ­րա­հա­մին (Ծնն­դոց 17.8)։ Այս­պի­սով խոս­տաց­ված երկ­րի հույ­սը մխի­թա­րիչ միտք է, ո­րը սնում է նրա հույ­սը, երբ մո­տե­ նում է նրա մահ­վան ժա­մը։ Այդ ժա­մա­նակ Հա­կո­բը դի­մում է Հով­սե­փի եր­կու որ­դի­նե­րին, ո­րոնք ծնվել էին Ե­գիպ­տո­սում, և­օրհ­նում է նրանց, սա­կայն դա ա­նում է իր սե­փա­կան սերն­դին վե­րա­բե­րող ա­պա­գա խոստ­ման հա­մա­տեքս­տում։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 48-րդ գ­լու­խը։ Ին­չո՞ւ է Հա­կոբն այս­տեղ օրհ­ նում Հով­սե­փի եր­կու որ­դի­նե­րին, այլ ոչ իր մյուս թոռ­նե­րին։ ________________________________________________________________________ Դաս 13 123

Հա­կո­բի թոռ­նե­րից միայն Հով­սե­փի եր­կու որ­դի­նե­րը՝ Մա­նա­սեն ու Եփ­րեմն են ստա­նում նրա օրհ­նու­թյու­նը։ Դրա­նով նրանք թոռ­նե­րի կար­գա­վի­ճա­կից բարձ­րա­նում են որ­դի­նե­րի կար­գա­վի­ճա­կի (Ծնն­դոց 48.5)։ Ու թեև Հա­կո­բի օրհ­նու­թյու­նը են­թադ­րում է երկ­րոր­դի (Եփ­րե­ մի) գե­րա­զան­ցու­թյունն ա­ռա­ջի­նի (­Մա­նա­սեի) վրա, այն գլխա­վո­րա­ պես վե­րա­բե­րում է Հով­սե­փին (Ծնն­դոց 48.15)։ Այն, ինչ մենք տես­նում ենք այս­տեղ, անձ­նա­կան վկա­յու­թյուն է Աստ­ծո հա­վա­տար­մու­թյան վե­րա­բեր­յալ անց­յա­լում և Նրա խոս­տու­մը նրանց՝ ա­պա­գա­յում։ Հա­կո­բը հղում է կա­տա­րում Աբ­րա­հա­մի և Ի­սա­ հա­կի Աստ­ծուն (Ծնն­դոց 48.15), Ով ու­տե­լիք ու պաշտ­պա­նու­թյուն է տվել ի­րենց։ Դա այն նույն Աստ­վածն է, Ով «ա­զա­տեց ինձ ա­մեն տե­ սակ չա­րիք­նե­րից» (Ծնն­դոց 48.16)։ Հա­կո­բը չի մո­ռա­նում նաև «­Բե­թե­լի Աստ­ծուն» (Ծնն­դոց 31.13), Ում հետ նա մե­նա­մար­տեց (Ծնն­դոց 32.29), և Ով նրա ա­նու­նը Հա­կո­բից փո­խեց «Իս­րա­յե­լի» (Ծնն­դոց 32.26–29)։ Վեր­հի­շե­լով այս բո­լոր փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րը, որ­տեղ Աստ­ված չա­րը վե­րա­ծում է բա­րու, Հա­կո­բը հույս է հայտ­նում, որ Աստ­ված ոչ միայն հոգ կտա­նի իր թոռ­նե­րի ներ­կա կյան­քի մա­սին, ինչ­պես Նա դա ա­րել է իր և Հով­սե­փի կյան­քում, նա նաև մտա­ծում է ա­պա­գա­յի մա­սին, երբ իր սե­րունդ­նե­րը կվե­րա­դառ­նան Քա­նան։ Այս հույ­սի առ­կա­յու­թյու­նը պարզ է դառ­նում, երբ նա խո­սում է Ս­յու­քե­մի մա­սին (Ծնն­դոց 48.22), ո­րը ոչ միայն մի բա­ժին հող է, ո­րը նա ձեռք է բե­րել (Ծնն­դոց 33.19), այլև մի վայր, որ­տեղ կթաղ­վեն Հով­սե­փի ոս­կոր­նե­րը (­Հե­սու 24.32), և­ որ­տեղ հո­ղը կբա­ժան­վի Իս­րա­յե­լի ցե­ղե­րի մեջ(­Հե­սու 24.1)։ Նույ­ նիսկ կա­տար­ված բո­լոր ի­րա­դար­ձությ­ւոն­նե­րի թո­հու­բո­հում Հա­կո­բը մտքում պա­հում էր Աստ­ծո խոս­տում­նե­րը, Ով ա­սաց, որ նրա ըն­տա­ նի­քի մի­ջո­ցով «աշ­խար­հի բո­լոր ազ­գե­րը … կօրհն­վեն» (Ծնն­դոց 12.3)։ Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 3.25, 26 հա­մար­նե­րը։ Ըստ Պետ­ րո­սի՝ ինչ­պե՞ս է ի­րա­կա­նա­ցել Ծնն­դոց 12.3 հա­մա­րի այս խոս­ տու­մը։ Ինչ­պե՞ս ենք մենք ստա­ցել այդ օրհ­նու­թյու­նը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 22

Հակոբն օրհնում է իր որդիներին Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 49.1–28 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է իր որ­դի­նե­րին տված Հա­կո­բի օրհ­նու­թյան հոգևոր նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 124

Դաս 13

Բա­ցի Իս­րա­յե­լի ցե­ղե­րին ան­մի­ջա­կա­նո­րեն վե­րա­բե­րող մար­ գա­րեու­թյուն­նե­րից, Հա­կո­բը տես­նում է Մե­սիա­յին ու փրկու­թյան վերջ­նա­կան հույ­սը։ Այս հույսն ար­դեն նշվում է Հա­կո­բի բաց­ման խոս­քե­րում, երբ նա ա­սում է «գա­լիք օ­րե­րին» (Ծնն­դոց 49.1) հա­տուկ ար­տա­հայ­տու­թյուն, ո­րը վե­րա­բե­րում է մե­սիա­կան Թա­գա­վո­րի գա­ լուս­տին (Ե­սա­յի 2.2, Դա­նիել 10.14)։ Այ­նու­հետև տեքս­տը ներ­կա­յաց­նում է այս մարդ­կան­ցից յու­րա­ քանչ­յու­րի ա­պա­գա տոհ­մա­բա­նու­թյու­նը։ Դրանք կան­խա­գու­շակ­ված ճա­կա­տագ­րեր չեն, ա­սես թե Աստ­ված կա­մե­ցել է, որ­պես­զի նրան­ ցից յու­րա­քան­յու­րը բախ­վի նրան, ին­չին բախ­վել է, այլ ա­վե­լի շատ այն դրսևո­րում­նե­րը, ին­չին կհան­գեց­նեն ի­րենց սե­փա­կան ու ի­րենց ե­րե­խա­նե­րի բնա­վո­րու­թյուն­նե­րը։ Օ­րի­նակ այն, որ Աստ­ված ար­դեն գի­տի, որ ինչ-որ մեկն ան­մեղ մարդ կսպա­նի, ար­մա­տա­պես տար­ բեր­վում է նրա­նից, որ Աստ­ված կա­մե­ցել է, որ այդ ինչ-որ մե­կը սպա­ նի այդ ան­մեղ մար­դուն։ Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 49.8–12 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ մար­գա­րեու­թյուն է տրված այս­տեղ, և­ին­չո՞ւ է դա կարևոր։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ի լրումն մար­դու ա­զատ կամ­քի, Աստ­ված գի­տի ա­պա­գան, և Նա այն­պես կազ­մա­կեր­պեց, որ հենց Հու­դա­յի ցե­ղից լի­նի Մե­սիան։ Հու­ դա­յին (Ծնն­դոց 49.8–12), ով ներ­կա­յաց­վում է որ­պես առ­յուծ (Ծնն­ դոց 49.9), վե­րագր­վում են թա­գա­վո­րա­կան ար­տո­նու­թյուն­ներ ու գո­վա­սանք։ Հու­դա­յից է ծնվե­լու Դա­վիթ թա­գա­վո­րը, ինչ­պես նաև Սե­լո­վը, այ­սինքն այն մե­կը, ով բե­րե­լու է շա­լոմ՝ «խա­ղա­ղու­թյուն» (Ե­սա­յի 9.6, 7). Նրան են «հնա­զանդ­վում ժո­ղո­վուրդ­նե­րը» (Ծնն­դոց 49.10)։ Հրեա­նե­րը վա­ղուց են այս տեքս­տը հա­մա­րել մե­սիա­կան մար­գա­ րեու­թյուն, ո­րը մատ­նա­ցույց է ա­նում գա­լիք Մե­սիա­յին։ Քրիս­տոն­յա­ նե­րը ևս հա­մա­րում են, որ այս տեքս­տը խո­սում է Հի­սու­սի մա­սին։ «Նրա՛ն են հնա­զանդ­վում ժո­ղո­վուրդ­նե­րը» (Ծնն­դոց 49.10), ո­րը հա­ վա­նա­բար «­Հի­սու­սի ան­վա­նը ծալ­վի երկ­նա­վոր­նե­րի, երկ­րա­յին­նե­րի և­երկ­րի տակ ե­ղող­նե­րի ա­մեն ծունկ» (­Փի­լիպ­պե­ցի­նե­րին 2.10) նորկ­ տա­կա­րան­յան խոստ­ման նա­խա­տիպն է։ Ինչ­պես գրել է Է­լեն Ուայ­թը. «Ան­տա­ռի թա­գա­վոր առ­յու­ծը հա­մա­ պա­տաս­խան խորհր­դա­նիշ է այս ցե­ղի հա­մար, ո­րից դուրս են ե­կել Դա­վի­թը և Դավ­թի որ­դին, Սե­լո­վը՝ «­Հու­դա­յի ցե­ղի ի­րա­կան առ­յու­ծը», Ո­րի առջև վերջ­նա­կա­նա­պես ծնկե­լու են բո­լոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, Դաս 13 125

և բո­լոր ազ­գե­րը հար­գան­քի տուրք կմա­տու­ցեն»։ Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 236։ Ին­չո՞ւ մենք պետք է հար­գան­քի տուրք մա­տու­ցենք Հի­սու­սին հի­ մա, նախ­քան բո­լոր ազ­գե­րը դա կա­նեն։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 23

Խոստացված երկրի հույսը Կար­դա­ցե՛ք Ծնն­դոց 49.29–50.21 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ մե­ծա­գույն հույս կա Ծնն­դոց գրքի եզ­րա­կա­ցու­թյան մեջ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ծնն­դո­ցի եզ­րա­կա­ցու­թյունն ար­վում է ե­րեք ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հի­ման վրա, ո­րոնք լի են հույ­սով։ Ա­ռա­ջինն այն հույսն է, որ Իս­րա­յե­լը կվե­րա­դառ­նա խոս­տաց­ ված եր­կիր։ Մով­սե­սը՝ Ծնն­դոց գրքի հե­ղի­նա­կը, Հա­կո­բի ու Հով­սե­ փի մահն ու թա­ղու­մը նկա­րագ­րում է որ­պես ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ, ո­րոնք մատ­նան­շում են խոս­տաց­ված եր­կի­րը։ Իր օրհ­նու­թյու­նից ու «Իս­րա­յե­լի տաս­ներ­կու ցե­ղե­րի» վե­րա­բեր­յալ մար­գա­րեու­թյու­նից ան­մի­ջա­պես հե­տո (Ծնն­դոց 49.28) Հա­կո­բը խոր­հում է իր մահ­վան մա­սին և պատ­վի­րում է իր որ­դի­նե­րին ի­րեն թա­ղել Քա­նա­նում, Մաք­ փե­լա­յի ար­տում, որ­տեղ թաղ­ված էր Սառան (Ծնն­դոց 49.29–31)։ Դե­պի Քա­նան ուղղևոր­վող մահ­վան թա­փո­րի նկա­րագ­րու­թյու­նը դառ­նում է մի քա­նի հար­յու­րամ­յակ հե­տո Ե­գիպ­տո­սից ել­քի նա­խա­ պատ­մու­թյու­նը։ Երկ­րորդն այն հույսն է, որ Աստ­ված չա­րը բա­րու կվե­րա­ծի։ Հա­ կո­բի մահ­վա­նից ու թա­ղու­մից հե­տո Հով­սե­փի եղ­բայր­ներն ան­ հանգս­տա­նում են ի­րենց ա­պա­գա­յի հա­մար։ Նրանք վա­խե­նում են, որ հի­մա Հով­սե­փը վրեժ կլու­ծի ի­րեն­ցից։ Նրանք գա­լիս են Հով­սե­փի մոտ, խո­նարհ­վում նրա ա­ռաջ՝ պատ­րաստ դառ­նա­լու նրա ծա­ռա­ նե­րը (Ծնն­դոց 50.18). սցե­նար, ո­րը հի­շեց­նում է Հով­սե­փի մար­գա­ րեա­կան ե­րազ­նե­րը։ Հով­սե­փը վստա­հեց­նում ու ա­սում է նրանց. «­Մի՛ վա­խե­ցեք» (Ծնն­դոց 50.19), և­այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է ա­պա­գա­յին (Ծնն­դոց 15.1), ո­րով­հետև այն, ինչ նրա դեմ խոր­հե­ ցին որ­պես չա­րիք, «Աստ­ված խոր­հեց այն փո­խել բա­րի­քի» (Ծնն­դոց 50.20) և­ ի­րե­րի ըն­թաց­քը փո­խեց փրկու­թյան ուղ­ղու­թյամբ (Ծնն­դոց 50.19–21, հա­մե­մա­տե՛ք Ծնն­դոց 45.5, 7–9 հա­մար­նե­րի հետ)։ Այ­սինքն, 126

Դաս 13

նույ­նիսկ հա­կա­ռակ այդ­քան շատ մարդ­կա­յին ձա­խո­ղում­նե­րի՝ Աստ­ ծո նա­խախ­նա­մու­թյու­նը միշտ կգե­րա­կա­յի։ Եր­րորդն այն հույսն է, որ Աստ­ված կփրկի մե­ղա­վոր մարդ­կու­թյա­ նը։ Ծնն­դո­ցի վեր­ջում ներ­կա­յաց­վող Հով­սե­փի մահ­վան պատ­մու­թյու­ նը շատ ա­վե­լի ընդգր­կուն է, քան միայն Հով­սե­փի մահ­վան մա­սին տե­ղե­կու­թյու­նը։ Տա­րօ­րի­նակ է այն, որ Հով­սե­փը չի պատ­վի­րում թա­ ղել իր ոս­կոր­նե­րը։ Փո­խա­րե­նը նա խո­սում է այն ժա­մա­նա­կի մա­սին, երբ «Աստ­ված ան­պայ­ման կայ­ցե­լի ձեզ. իմ ոս­կոր­ներն այս­տե­ղից հա­նե՛ք» (Ծնն­դոց 50.25), ին­չը և նրանք ա­նում են տա­րի­ներ անց, այդ խոս­քե­րին հա­մա­պա­տաս­խան (տե՛ս Ելք 13.19)։ Եվ ի վեր­ջո, խոս­տաց­ված երկ­րի՝ Քա­նա­նի հույ­սը վերջ­նա­կան փրկու­թյան, վե­ րա­կանգն­ման, նոր երկն­քում ու նոր երկ­րում նոր Ե­րու­սա­ղե­մի հույ­ սի խորհր­դա­նիշն է, ո­րը մեր բո­լո­րի վերջ­նա­կան հույսն է, հույս, ո­րը հաս­տատ­ված է Սե­լո­վի մահ­վամբ։ Կար­դա­ցե՛ք Հայտ­նու­թյուն 21.1–4 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այդ տեքս­տե­րը ներ­կա­յաց­նում այն մե­ծա­գույն հույ­սը, որ մենք ու­ նենք։ Ա­ռանց այս խոստ­ման, ու­րիշ ի՞նչ հույս կա­րող ենք մենք ու­նե­նալ, ե­թե ոչ մա­հը՝ որ­պես մեր բո­լոր խնդիր­նե­րի լու­ծում։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒ­ՆԻ­ՍԻ 24

Հետագա ուսումնասիրության համար Կար­դա­ցե՛ք Է­լեն Ուայ­թի Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ գրքի 233–240 է­ջե­րի «­Հով­սեփն ու նրա եղ­բայր­նե­րը» գլուխ­նե­րը։ «­Հով­սե­փի կյան­քը նկա­րագ­րում է Քրիս­տո­սի կյան­քը։ Հենց նա­ խանձն էր, որ դրդեց Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րին նրան որ­պես ստրուկ վա­ճա­ռել Ե­գիպ­տոս. նրանք հույս ու­նեին կան­խել Հով­սե­փի՝ ի­րեն­ցից ա­վե­լի մե­ծը դառ­նա­լը։ Եվ երբ նա տար­վեց Ե­գիպ­տոս, նրանք ի­րենց քծնում էին այն մտքով, որ Հով­սե­փի ե­րազ­ներն ի­րենց այլևս չեն ան­ հանգս­տաց­նի, որ ի­րենք վե­րաց­րել են դրանց ի­րա­կա­նաց­ման բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը։ Սա­կայն Աստ­ված խա­փա­նեց նրանց պլան­ նե­րը և­ի­րա­կա­նաց­րեց հենց այն, ին­չին նրանք կա­մե­նում էին խո­չըն­ դո­տել։ Նույն կերպ էլ հրեա քա­հա­նա­ներն ու ե­րեց­նե­րը նա­խան­ձում էին Քրիս­տո­սին և վա­խե­նում, որ Նա դե­պի Ի­րեն կգրա­վի մարդ­կանց ու­շադ­րու­թյու­նը, իսկ ի­րենք կմնան ստվե­րում։ Նրանք Հի­սու­սին մահ­ վան դա­տա­պար­տե­ցին, որ­պես­զի կան­խեն Նրա թա­գա­վոր դառ­նա­լը, սա­կայն դրա­նով իսկ ի­րա­կա­նաց­նում էին Նրա թա­գա­վոր դառ­նա­լը։ Դաս 13 127

Հով­սե­փը Ե­գիպ­տո­սում իր գե­րու­թյան շնոր­հիվ դար­ձավ իր հոր ըն­տա­նի­քի փրկի­չը, թեև այդ փաս­տը չի մեղ­մում նրա եղ­բայր­նե­րի հան­ցան­քը։ Նույն կերպ էլ Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թյու­նը Նրա թշնա­մի­նե­ րի կող­մից Նրան դարձ­րեց մարդ­կու­թյան Փր­կագ­նո­ղը, ըն­կած ցե­ղի Փր­կի­չը և­ողջ աշ­խար­հի Կա­ռա­վա­րի­չը, սա­կայն Նրան սպա­նող­նե­րի հան­ցան­քը նույն­քան զար­հու­րե­լի էր, որ­քան կլի­ներ, ե­թե Աստ­ծո նա­ խախ­նա­մու­թյու­նը չվե­րահս­կեր ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը Իր սե­փա­կան փառ­քի ու մարդ­կու­թյան բա­րօ­րու­թյան հա­մար։ Ինչ­պես Հով­սեփն իր եղ­բայր­նե­րի կող­մից վա­ճառ­վեց հե­թա­նոս­ նե­րին, այն­պես էլ Քրիս­տո­սը վա­ճառ­վեց իր ո­խե­րիմ թշնա­մի­նե­րին Իր ա­շա­կերտ­նե­րից մե­կի կող­մից։ Հով­սե­փին կեղծ մե­ղադ­րանք ա­ռա­ ջադ­րե­ցին և բանտ նե­տե­ցին իր ա­ռա­քի­նու­թյան հա­մար, նույն­պես և Քրիս­տոսն ար­հա­մարհ­վեց և մերժ­վեց, քա­նի որ Նրա ար­դար ու անձ­ նու­րաց կյան­քը հան­դի­մա­նու­թյուն էր մեղ­քին, ու թեև Նա ոչ մի հան­ ցանք չու­ներ, դա­տա­պարտ­վեց կեղծ վկա­յու­թյուն­նե­րի հի­ման վրա։ Իսկ Հով­սե­փի համ­բե­րա­տա­րու­թյունն ու խո­նար­հու­թյունն ա­նար­ դա­րու­թյան ու ճնշման նկատ­մամբ, նրա ներ­ման պատ­րաս­տա­կա­ մու­թյունն ու ազ­նիվ բար­յա­ցա­կա­մու­թյունն իր դա­ժան եղ­բայր­նե­րի հան­դեպ ներ­կա­յաց­նում են Փրկ­չի անտր­տունջ տո­կու­նու­թյու­նը չար մարդ­կանց քի­նախնդ­րու­թյան ու վի­րա­վո­րանք­նե­րի նկատ­մամբ և Նրա նե­րու­մը ոչ միայն Ի­րեն սպա­նող­նե­րի, այլև բո­լոր նրանց, ով­քեր ե­կել են Իր մոտ՝ խոս­տո­վա­նե­լով ի­րենց մեղ­քերն ու ո­րո­նե­լով նե­րում»։ Է­լեն Ուայթ, Նա­հա­պետ­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 239, 240։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Երբ Հա­կո­բը մա­հա­ցավ, Հով­սե­փի եղ­բայր­նե­րը վա­խե­նում էին, որ նա հի­մա վրեժխն­դիր կլի­նի ի­րեն­ցից։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում մեղ­քի զգա­ցո­ղու­թյան մա­սին, ո­րը նրանք դեռևս թաքց­նում էին ի­րենց սրտե­րում։ Ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում Հով­սե­փի ար­ձա­գանքն այն մա­սին, թե ինչ է նշա­նա­կում նե­րու­մը հան­ցա­վո­րի հա­մար։ 2. Ու­րիշ ի՞նչ զու­գա­հեռ­ներ կա­րող եք գտնել Հով­սե­փի ու Հի­սու­սի կյան­քի մեջ։ 3. Խոր­հե՛ք այն փաս­տի շուրջ, որ թեև Աստ­ված շատ լավ գի­տի ա­պա­գան, այ­դու­հան­դերձ մենք ա­զատ ենք մեր ընտ­րու­թյուն­նե­ րում։ Ինչ­պե՞ս ենք մենք հա­մադ­րում այս եր­կու գա­ղա­փար­նե­րը։

128

Դաս 13