Kloskennis 5 stempelen

Beeldende expressie stempelen/drukkunst

Deze informatie is samengesteld aan de hand van stencils, gebruikt op de Klos in Tilburg in de periode 1970-1975, waarin helaas geen bronnenboek(en) vermeld werden.

Mijn grote dank gaat uit naar mijn didactiek- en methodiekdocenten: Ank van den Berg, Petri Bloemkolk en Jos Bartels die ons op inspirerende wijze al deze kennis hebben bijgebracht.

september 2017, Erica Ritzema.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

2

09-2017lb

Beeldende expressie stempelen/drukkunst Stempelen is het creëren van een voorstelling door het in afdrukken herhalen van een of meerdere vormen.

Stempels kunnen zijn: ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

vingertoppen, handen en voeten knopen met een ringetje (i.p.v. gaatjes) aardappels, die in vorm gesneden zijn of zijn uitgehold sponsjes kurken wc-rollen zandbakvormpjes doppen van wasmiddel borstels massageborstel (met rubber doppen) natuurlijke materialen zoals herfstbladeren, vogelveren of dopjes van eikels echte stempels (vormstempels) bijvoorbeeld batikstempels, die groot genoeg zijn om door een kind te kunnen worden gehanteerd

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

3

09-2017lb

Materialen • •

•

plakkaatverf eventueel wat ingedikt met plak aangezien de verf niet te dun mag zijn; als ondergrond karton, papier, stof dat om een karton is geniet in verband met de stevigheid, of dikkere stof die stug genoeg is van zichzelf; gebruiksvoorwerpen zoals bloempotten of bierviltjes.

Organisatie

• • • • • • •

Trek schorten aan.

Dek de tafel af met kranten of een plastic kleed.

Geef de kleuter een vel stevig papier (hout of stof kan ook als ondergrond worden gebruikt).

Zet enkele ondiepe schoteltjes met plakkaatverf op tafel en leg daarbij platte kwasten voor iedere kleur afzonderlijk.

Laat het kind het stempel beschilderen met verf en vervolgens een, twee of drie maal afdrukken op het papier.

Dit vraagt nogal wat van de fijne motoriek en is daarom geen geschikte activiteit voor hele jonge kleuters.

Laat dit herhalen met dezelfde vorm of met een van de andere, zodat er een voorstelling ontstaat.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

4

09-2017lb

•

•

Het is handig om er vochtige sponsjes of doekjes bij te geven waarop het harige deel van de kwast kan worden neergelegd, zodat er ordelijk gewerkt kan worden.

De schort mag pas weer uit als de leerkracht daarvoor toestemming heeft gegeven.

Taak van de leerkracht •

Aangezien de kinderen niet altijd de mogelijkheden van eenvoudige vormen zien, is het aan te raden zelf wat mogelijkheden aan te dragen en daarna de kinderen in eerste instantie met het materiaal te laten experimenteren om hen zo zelf te laten ervaren wat die mogelijkheden zijn zonder dat ze al meteen resultaatgericht aan het werk zijn.

bijvoorbeeld dat je met behulp van één simpel driehoekje een hele sterrenhemel kunt maken (op stof kan dit een kleed worden voor onder de kerstboom)

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

5

09-2017lb

•

De leerkracht moet vooraf duidelijk laten zien dat stempelen om een drukkende beweging vraagt en dat er niet met het stempel geschoven of gedraaid mag worden, omdat daardoor het effect verdwijnt en het risico bestaat dat het stempel kapot gaat.

Variaties in het stempelen • vrij stempelen om de mogelijkheden te ervaren • levensfiguur stempelen, als je een kind bijvoorbeeld een rechthoek en een halve cirkel aanbiedt, gaat het waarschijnlijk paddenstoelen of bloemen stempelen, voeg je daar een cirkel aan toe dan stempelt het kind poppetjes, met vierkanten en driehoeken kun je een stad laten stempelen • middenstuk stempelen en dat vervolgens helemaal vrij uit laten breiden • als vervolg daarop een mandala stempelen, werken vanuit het midden en steeds symmetrisch uitbreiden • motiefje stempelen en dat steeds herhalen zodat het een dessin wordt • mozaïekfiguur stempelen opgebouwd vanuit het midden • mozaïekfiguur stempelen opgebouwd vanuit de hoeken • figuur stempelen opgebouwd vanuit de hoeken (door ook gebruik te maken van ronde vormen wijkt deze af van bovenstaande opdracht)

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

6

09-2017lb

• • •

•

een rand stempelen, waarin het kind, als die gedroogd is, een tekening of foto kan plakken een brede reep bestempelen waarvan later een kroon voor het kind wordt geniet reeksen stempelen: vierkant/driehoek/cirkel of pink/duim/pink/duim (bijvoorbeeld op een groot kartonnen paasei) voorwerpen bestempelen, bijvoorbeeld een bloempot versieren

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

7

09-2017lb

De techniek verf in de vouw is ook een vorm van afdrukken:

op deze afbeelding is een prinses voor haar kasteel ontstaan

• je vouwt een vel papier dubbel (en weer open), • laat het kind aan één kant verf aanbrengen, • je vouwt het blad weer dubbel (met de verf naar binnen) en laat het kind er met een deegroller overheen rollen zodat er een dubbele afdruk ontstaat, • de resultaten zijn vaak heel bijzonder omdat de kleuren in elkaar overvloeien.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

8

09-2017lb

Plattegrondjes Aanbieden van voorbeeldkaarten die het kind ná kan stempelen zoals: • een motiefje dat steeds herhaald moet worden zodat een dessin ontstaat; • een middenstuk dat moet worden nagestempeld en daarna vrij (maar wel symmetrisch) mag worden uitgebouwd; • een mozaïekfiguur dat mag worden nagestempeld; • een reeks nastempelen (kan in opbouwende moeilijkheidsgradatie).

door herhaling van een bloem, blad en spiraaltje ontstaat dit bloemdessin

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

9

09-2017lb

Combineren van technieken waterverf en stempelen: papier bewerken met groene waterverf en na drogen bijvoorbeeld bestempelen met madeliefjes (opgebouwd uit donkergroen steeltje, geel hartje en witte bloemblaadjes eromheen) stempelen en scheuren: bijvoorbeeld een zonnebloem laten stempelen en de onderdelen als ze droog zijn laten afwerken met gescheurde kleine stukjes sitspapier scheuren en stempelen: een huis van repen scheuren en de stenen er later in stempelen stempelen en wasco: bijvoorbeeld koeien in de wei laten stempelen en gras later aanbrengen met wasco stempelen met mozaĂŻek: een mozaĂŻekfiguur stempelen en als het droog is op ieder onderdeel een plakmozaĂŻek of plakfiguurtje aanbrengen tekenen en stempelen: een afbeelding tekenen bijvoorbeeld een zon met stralen en die laten opvullen door te stempelen met gele (en oranje) vormpjes schilderen en stempelen: een kerstboom laten schilderen en er de kerstversiering (nadat de boom opgedroogd is), op laten stempelen

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

10

09-2017lb

in dit voorbeeld is de ondergrond behandeld met waterverf, zijn de boomstam en de takken geschilderd en de blaadjes gestempeld

stempelen en propjes: een figuur stempelen en dat later af laten werken met propjes Uiteraard moet het stempelwerk altijd droog zijn voor je er verder aan kunt laten werken.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

11

09-2017lb

Kadotips • een reep stempelen en vernissen (boekenlegger) • doosjes (van Franse kaas) bestempelen en vernissen

• schoendozen versieren met stempels en die als opbergdoos gebruiken in het lokaal

• kartonnen bordjes bestempelen en vernissen (wandbord) jezelf stempelen (dit bordje heeft al een versierde rand)

• bierviltjes bestempelen en vernissen KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

12

09-2017lb

• een tekening of een schilderij laten maken, vervolgens repen bestempelen en daar een passe-partout van maken

• naambordjes stempelen • placemats stempelen en lamineren • lampion maken: Neem een vrij groot stuk stevig papier en versier dat met stempels. Laat het goed drogen en vouw het papier over de lengte dubbel. Knip het nu (vanaf de vouw) over de hele lengte het papier om de 2 cm in. Niet helemaal tot de rand knippen, want dan knip je het papier doormidden. Vouw het papier weer recht, smeer aan 1 kant over de hele breedte een randje lijm en plak de uiteinden aan elkaar. Duw nu de geknipte stroken naar buiten zodat je de vorm van een lampion krijgt. Maak een pijpenrager vast aan

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

13

09-2017lb

de bovenkant van de lampion en bevestig die aan een lampionstokje met lichtje.

• Het is ook altijd een succes om (in etappes) een laken te laten bedrukken en daar dan een tafellaken of een gordijn van te maken, dat je in je lokaal gebruikt.

Het prentenboek Swimmy van Leo Lionni bevat gestempelde illustraties die duidelijk laten zien dat je, door herhaling van steeds hetzelfde vormpje, tot een nieuwe vorm kan komen.

Het spreekt vanzelf dat het feit dat je niet mag schuiven of draaien met de stempel een bepaalde motorische vaardigheid van het kind verlangt. Stempelen is best een secuur werkje en als het kind nog moeite heeft met het beheersen van zijn beweging vanuit de pols kan het resultaat (voor ons) teleurstellend zijn.

Aangezien zij zelf nog niet resultaatgericht werken, vinden ze het heerlijk om de techniek te oefenen door er lekker op los te stempelen en zich helemaal te verliezen in die bezigheid.

Aardappels zijn daarvoor heel geschikt omdat kleuters grip hebben op dat formaat.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

14

09-2017lb

Spatten is eigenlijk een eenvoudige zeefdruktechniek. Bij zeefdruk gebruik je een sjabloon dat niet wordt afgedrukt. Boven dat sjabloon pers je op de een of andere manier de inkt of de verf door een zeef, waardoor alles om het sjabloon heen wel wordt afgedrukt.

Spatten is de eenvoudigste manier om dit te doen.

Materialen: • spatraampje • oude tandenborstel • dunne verf of ecoline

Werkwijze: Leg het ontwerpje op het papier. Doop de tandenborstel in de ecoline. Klop de tandenborstel vervolgens een beetje af, want je krijgt gemakkelijk een vlek. Daarna met je tandenborstel over je spatraampje bewegen, zodat je kleine verfspatjes op je papier krijgt. Een dun laagje aanbrengen.

Als je bijvoorbeeld een herfstblad als sjabloon gebruikt kun je meerdere herfstkleuren over elkaar heen aanbrengen.

Het is ook mogelijk vooraf een compositie op het papier te maken en dan te gaan spatten.

Spatten is een secuur werkje dat nogal wat beheersing en concentratie verlangt. Daarom is het niet echt geschikt voor de jongste kleuters.

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

15

09-2017lb

Succes, Erica Ritzema

Meer informatie over KLOSkennis: Kloskennis.nl

Meer informatie over kleuteronderwijs: wsk-kleuteronderwijs.nl

KLOSkennis: Beeldende expressie - Stempelen

16

09-2017lb