donald marskamp-Master of Landscape Architecture-caldic collection by Amsterdam Academy of Architecture

de caldic collectie g

ยบ

| donald marskamp gijsingstraat 28A 3026 RM rotterdam 06 51906833 www.studiomars.cc donald@studiomars.cc | academie van bouwkunst amsterdam afstudeerrrichting landschapsarchitectuur waterlooplein 211 1011 PG amsterdam www.academievanbouwkunst.nl info@ahk.nl

| colofon | afstudeercommissie hanneke kijne - landschapsarchitect [mentor] - www.hosper.nl ira koers - architect - www.irakoers.nl john lonsdale - landscape artist | architect - www.johnlonsdale.org | toegevoegde commissieleden tbv examen mirjam koevoet - landschapsarchitect - www.eenopeen.nl bram breedveld - landschapsarchitect - www.landlab.nl | data planpresentatie 21 september 2012 examen afstuderen 09 juli 2014 afstudeerpresentatie 10 oktober 2014

| met dank aan aad mullekes - timmerman - www.bt-mullekes.nl andrew v.egmond - tuin & landschapsontwerper - www.andrewvanegmond.nl clara froger - kunstenaar - deviltmannen.nl hans snijders - maquettebouwer - www.ateliersnijders.nl laurens de boer - architect - www.odc-architecture.com marit janse - landschapsarchitect - www.jansejanse.nl suzanne swarts - curator caldic collectie - www.caldic.nl STIPO - het gele gebouw - www.hetgelegebouw.com esther heemskerk, esther van de werf, frank hornis, mattijs v tâ&#x20AC;&#x2122; hoff en thea en martin marskamp

| meesterproef mede tot stand gekomen met ondersteuning van gemeente rotterdam afdeling ruimte & wonen

stichting NHBOS studentenstipedium

bouwtechniek mullekes werkzaamheden 1:5 maquette

Bouwtechniek Mullekes Strausslaan 218 2551 NT â&#x20AC;&#x2DC;s-Gravenhage

| inleiding

Mijn eerste bezoek aan het Kröller-Müller museum staat mij scherp voor de geest. En dan specifiek het kunstwerk Jardin d’ Email van Jean Dubuffet. Als klein kind rennend door het park ineens een groot opgetild zwart|wit landschap tegenkomen. Waar je ook nog eens in mag spelen. Zeer vervreemdend maar reuze aantrekkelijk. Door de jaren heen ben ik musea en beeldenparken blijven bezoeken zoals; Insel Hoimbroich in Duitsland, Haags gemeentemuseum en bijvoorbeeld Little Sparta in Schotland. Prachtige musea met grote collecties kunstwerken in het landschap. De interactie van de kunst met het steeds veranderde landschap is me na mijn eerste ervaring in 1984 blijven fascineren. Deze fascinatie heeft tot mijn afstudeeropgave geleid. Het afstuderen, wat het karakter heeft van een meesterproef is de laatste fase van de studie landschapsarchitectuur op de Academie van Bouwkunst te Amsterdam. Het geeft de vrije ruimte in keuze van onderwerp, formulering opgave, te bewandelen weg, bezoeken referentieprojecten en samenstelling van de afstudeercommissie. Mijn ambitie met deze meesterproef is een verhalend ontwerp te maken wat niet alleen uit een compositie van [landschaps]elementen bestaat, maar een interactie aangaat met de atmosfeer. Om zo de beleving te versterken zoals Claude Monet beschreef ‘a landscape does not exist in it’s own right, since it appaerance change at every moment but the surrounding atmosphere brings it to life-light and the air wich vary continually’ landschap als een continue veranderde beleving waarin architectuur, landschap en kunst een huwelijk aangaan

* dit boekwerk is een samenvatting van mijn afstuderen. In de bijhorende box zitten uitgebreide werken per onderdeel

| Kröller Müller Otelero 1984 Jardin d’ Email -- Jean Dubuffet photo by martin marskamp

| opgave

Een buitenplaats is van oorsprong een â&#x20AC;&#x2DC;buitenâ&#x20AC;&#x2122;, het tweede verblijf voor de landeigenaar. Het wordt gekenmerkt door zijn objecten en inrichting die niets anders dan het doel hebben tot vermaak, avontuur, mystiek, rust, verlichting of romantiek. Dat is ook de opzet geweest bij Voorlinden in de binnenduinrand bij Wassenaar. Een buiten voor notabele uit Den Haag met een rijke historie in bewoning en parkaanleg. In de recentere geschiedenis is de gebruiker en het landschap van de buiten verder af komen te staan van het oorspronkelijke gebruik. Met de aankoop van de buitenplaats door Joop van Caldenborgh en zijn doel om er een museum te bouwen. Kan er weer terugkeert worden naar de oorspronkelijke functie van vermaak, niet alleen voor de landheer maar naar een meer openbare verlichting van geest en lichaam. De opgave speelt zich af op een concrete lokatie; de buitenplaats Voorlinden van ongeveer 40 hectare. Op deze lokatie moet een museum voor hedendaagse kunst een plek vinden en zal het landschap aangepakt moeten worden. Ik zal deze opgave niet alleen als landschaparchitect oppakken, maar ook de taak van curator en architect op me nemen. Dit omdat ik vind dat je de vraag voor de inpassing in zijn geheel moet oppakken, als een holistische ontwerper de vraag moet beantwoorden. Ik wil als landschapsarchitect laten zien met mijn meesterproef dat dit type opgave vanuit het landschap (de plek zelf) ontworpen kan worden. Met de kunstcollectie van verzamelaar Joop van Caldenborgh als inspiratie. Met als eindresultaat een ontwerp waarin landschap, architectuur en kunst elkaar versterken.

| bos buitenplaats Voorlinden 22 oktober 2012 - Wassenaar photo by donald marskamp

| ontwerp kraaijvanger Het museum een plek geven op de buitenplaats is een delicate exercitie. Het hoofdmoment van de buitenplaats, het landhuis moet het centrale zwaarte- en focuspunt blijven van de buiten. Het in aanbouw zijnde museum, ontworpen door Dirk Jan Postel van bureau Kraaijvanger, blijft op gepaste afstand van het hoofdhuis, tast het blikveld naar landhuis niet aan en legt een relatie met de vijver in het parklandschap. De nieuwbouw is een langwerpig zandkleurig modern museum uit één laag met veel glas. Doel is een diendend en bescheiden museum, waar de kunst spreekt. Het ontwerp roept associaties op met het museum Louisiana in Humblebaek, Denemarken en met de Fondation Beyeler in Riehen,Zwitserland. Prachtige voorbeelden van musea die gebruik maken van het omliggende landschap en ik bezocht heb tijdens mijn museum expedities met een studentenstipendium van de NHBOS stichting. Deze twee voorbeeld musea bevinden zich in een landschap die zich kenmerkt door uitzicht, de indrukwekkendste zaal in het Beyeler Foundation bestaat uit een rij banken uitkijkend over het landschap van tuin naar akkerland en uiteindelijk het heuvellandschap als omkaderd kunstwerk. In Louisiana is de glooiende tuin met grote kunstwerken, de rotsen van de helling en de horizon boven de zee het

spectaculaire uitzicht. Je kan hier spreken van een drieeenheid van; het ontworpen landschap(tuin)- 3de natuur, het cultuurlandschap- 2de natuur en de wildernis als 1st natuur. Deze drie-eenheid heb je ook in Voorlinden, maar niet deze volgordelijk. De tuin bij Voorlinden is vanuit de landschapsstijl sterk gekoppeld aan de principes uit de verbeelding van de 18de eeuwse landschapsschilderkunst. Met hun voorgrond, midden en achtergrond als goedgeplaatste perspectieven en framing. Deze compositie steunen op het effect van licht, schaduw en afstand. Naast de principes is het hoofdthema van de landschapsstijl gericht op de beleving van mens op landschap wandelend door het landschap. De grote diversiteit van de landschappen en bijhorend atmosfeer is het best te voet te ervaren. Buitenplaatsen worden om hun totale complex geroemd, waarin landschap en gebouw als één samenhangend geheel ontworpen is. Bij de opgave voor een nieuw museum voor de Caldic Collectie zal het landschap, de kunstcollectie en de architectuur als één geheel bekeken moeten worden om die kwaliteit te behouden met de wandelaar in gedachte.

| de regenten 1641 , Frans Hals, collectie Frans Halsmuseum

Frans Hals- De Regeneten

| tijdslijn

De tijdslijn (canon) is een verzameling van ontwikkelingen die van belang zijn in deze opgave. De tijdslijn bestaat uit de ontwikkeling van; de algemene tuinstijlen, landgoederen en buitenplaatsen als buitenplaats Voorlinden. Deze zijn naast de ontwikkeling van musea, kunststromingen en de persoonlijke ontwikkeling van Joop van Caldenborgh en de Caldic Collectie gezet. in deze canon worden verbindingen en relaties gelegd door de verschillende themaâ&#x20AC;&#x2122;s heen verbanden en tendensen eruit te lichten. Hiermee kan het ontwerp in de context en de huidige tendensen geplaatst worden.

| de menagerie 1690 , Melchior de Hondecoeter, collectie Rijksmuseum

* dit is een samenvatting, in box uitgebreid boekwerk

Het begint met het woord museum wat afgeleid is van het griekse woord museion; de tempel ter eren van de muzen uit 700 v christus. De plek waar men kon leren uit de boeken van de bibliotheek en een verzameling van allerlei voorwerpen ten toongesteld werden gesteld. De tuin (hortus conclusus) van de kastelen was de veilige ommuurde plek voor contemplatie en rust. Deze kastelen en hofstede vormen de basis voor de latere buitenplaatsen en landgoederen. Door het ontstaan van de republiek der verenigde Nederlanden was verdediging minder nodig en kon vermaak en het tonen van rijkdom in de landgoederen en buitenplaatsen door de landheren een vlucht nemen. De Gouden Eeuw is een tijd van rijkdom en de bloeiperiode in kunst, handel en wetenschap. De koning Frederik Hendrik van Oranje speelt naast veldheer, staatsman en stadhouder een belangrijke rol in de positie en allure van de elite. Hij bouwde grote paleizen en had een uitgebreide kunstverzameling. De zomerverblijven die hij bouwde kregen al snel navolging door andere vooraanstaande families in Nederland. De bloeiperiode in de kunst brak aan. Door hernieuwde interesse in het landleven en de natuur kon Melchior de Hondecoeter de schilder worden voor de buitenplaats en landgoedeigenaren. De uitbouw van hofstede naar een echte buitenplaats kon door de rust van het twaalfjarig bestand plaatsvinden. De welgestelde kon zich veroorloven om de stinkende stad in de zomer te verlaten. Men vergrote het hoofdhuis, bouwde bijgebouwen met sier- en nutstuinen en hield menagerieĂŤn. Waar Melchoir met de bijzondere vogels en dieren zijn inspiratie vandaan haalde. Wilem II levert als stadhouder van Holland een grote bijdrage aan de tuinarchitectuur. Hij laat kostbare en koninklijke tuinen aanleggen waarmee hij een groot voorbeeld is voor andere regenten. De Frans Classicistische tuinstijl deed zijn intrede met een sterke symmetrie en omslotenheid. De Nederlandse versie van deze stijl was wat minder groots, maar niet minder ingetogen. De buitenplaatsen straalde in overdaad en pronkzucht. Kunstkamers hingen vol met kunst of andere bezienswaardige objecten. Daarna brengt de Verlichting zowel in de tuinarchitectuur als in het algemene denken een radicale verandering. De eens zo besloten kunstkamers

| landschap van Stourhead, een voorbeeld van de landschapsstijl

werden langzaam opengesteld voor een groter publiek. In de tuinkunst kwam het verlangen om weer terug te keren naar de “echte’ natuut . De tuinen ontdaan van de overdaad en het maakbare uit de formele classicistische tuinen. Het paradijs werd het voorbeeld met zijn slingerde paden, kronkelende beekjes en golvende velden, aangelegd als arcadische landschappen. Het landschap van de binnenduinrand bij Wassenaar voldeed helemaal aan deze nieuwe kunsttaal. Veel buitenplaatsen werden hier dus ook aangelegd in deze stijl. Zo ook Voorlinden door tuinarchitect Zocher senior en later aangepast door junior in opdracht van regent Staal. De Franse revolutie en de industrialisatie brachten een einde van de bloeiperiode van de regenten. Napoleon bracht met zijn wetten en denkbeelden het individu een stap verder. De maatschappelijke standen werden afgeschaft. Opleiding en kennis werden de belangrijkste elementen in je carrière. Het einde van Napoleon heersschap, leidden tot de opkomst van het nationaal museum. De geroofde kunstwerken kwamen terug en werden tentoongesteld in openbare gebouwen, grootst en in het midden van de stad. Het Rijksmuseum, Prado en Altes in Berlijn zijn voorbeelden van de nieuwe nationale rijksmusea. De industrialisatie zorgden voor een nieuwe klassen van rijken. Zij (gewone rijken) gingen de landgoederen en buitenplaatsen jaarrond bewonen. Doordat het makkelijk was je te verplaatsen en beter infrastructuur, was wonen in de stad niet meer noodzakelijk. In de kunst werd niet meer de complete kunstcollectie belangrijk, maar de individuele schoonheid mocht gezien worden. Kunstwerken werden op een afstand van elkaar tegen een witte achtergrond gehangen. De nieuwe tijd zorgden ook voor een andere tuinstijl. Op buitenplaats Voorlinden was een nieuw landhuis gebouwd, wel weer op een duinwal met het blikveld haaks op de duinwallen. De tuinstijl werd met de tijd mee meer architectonisch. Begin 20st eeuw kwam een stortvloed van nieuwe stromingen opgang. Het alledaagse voorwerp werd gepresenteerd als kunstwerk, met Marcel Duchamp als één van de grondlegger hiervan. De gruwelijke loopgravenoorlog en grote depressie zorgden dat Europa zijn verlichte onschuld verloor. Het Dadaïsme, Suprematische en De Stijl kwamen op als reactie op deze zwarte periode. Na de magere jaren werden vanaf 1930 veel musea gebouwd in een nieuwe stijl zoals Museum Boijmans, Gemeentemuseum Den Haag en het Abbenmuseum in Nederland. Een resultaat van het begin van de verzorgingsstaat, waarin kunst door de overheid moest worden onderwezen aan het gewone volk. De wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog brengt nieuwe kleurrijke kunststroming zoals Cobra en Popart als reactie op de zwarte tijd. Op deze vrolijke schilderkunst komt snel een tegenreactie met de minimalistische stroming, waar de NUL kunst uit Nederland een grote rol speelt. Een anti schilderkunst groep die zich kenmerkt door monochromie, ritme en het gebruik van dagelijks materiaal. De uniciteit van 1 schilderij wordt doodverklaard met serieproductie waar het materiaal zonder bewerking de handtekening wordt van de kunstenaar. Deze kunststroming is de basis voor de kunstcollectie van Joop van Caldenborgh. Hij woont in Delft dichtbij Jan Schoonhoven en begint met zijn eerste verdiende

| Brigdet Riley voor haar eigen kunstwerk

salaris bij het minimalisme van Peter Struycken, Jan Schoonhoven en de kleurrijke abstracties van Ellsworth Kelly en Brigdet Riley. Na de wederopbouw ontstaat er een nieuwe museumtype; het landschapsmuseum. Het Kröller-Müller museum leidt het museum in een aantrekkelijk landschap dat welkom is in het museum en zelfs een interactie aangaat met de kunstwerken. Het licht wat voorheen alleen via daklichten of direct komt, wordt nu flexibel ingezet om de verschillende kunstvormen die het museum herbergt ten diensten te zijn. Het Louisiana in Denemarken en het Beyeler Foundation in Zwitserland zijn hier voorbeelden van. Insel Hombroich in het Rurhgebied en Chicu Art museum in Japan zijn extreme voorbeelden van interactie met natuur, kunst en architectuur. De diverse kunststromingen vragen ook om verschillende display mogelijkheden en er ontstaan specialistische kunstmuseum, die zich gaan richten op 1 type kunststroming. Maar ook musea die juist heel flexibel zijn. Het Centre Pompidou als een soort warenhuis voor de kunst tot een kunstgebouw zoals de Kunsthal zonder eigen collectie. Lege fabriekshallen, dokken of stations worden omgetoverd tot museum. In de welvaartstijd rond 1970 is de neutrale klassieke museum onvoldoende. De architectuur van het museum en de scenografie binnenin neemt de overhand ten opzichten van de kunstcollectie. Het Guggenheim museum in Bilbao als grootste exponent hiervan. Niet meer in het hart van de stad, maar het museum wordt ingezet als stedenbouwkundig element om een gebied/stad of zelfs land op de kaart te zetten. Het Groninger museum in Nederland als voorbeeld hiervan en het Joods museum in Berlijn waar het gebouw en de scenografie de tentoonstelling is. Deze tijd van welvaart en evolutie brengt van Caldenborgh over de hele wereld met zijn petrochemisch bedrijf Caldic Chemie. De kunstverzameling groeit en de eerste bedrijfstentoonstelling op het hoofdkantoor is een feit. Vanaf 1990 gaat het verzamelen en tentoonstellen een stap verder door het in dienst nemen van een vaste curator. Landgoederen en buitenplaatsen spelen al langere tijd geen prominentere rol in de samenleving meer. Wel is de bewustwording van cultuurgoed en natuur vastgelegd in de monumentenwet en natuurbeheer. Buitenplaats Voorlinden wordt als geheel (complex) van landhuis, bijgebouwen en landschap aangewezen als rijksmonument. De buitenplaatsen zijn privé eigendom gebleven, afgeschermd van de buitenwereld of tot pronkstuk geworden van grote bedrijven. Voorlinden is eigendom van de PTT en doet dienst als conferentieoord. van Caldenborgh komt net als andere privé verzamelaars aan het einde van de verzorgingsstaat steeds meer naar buiten met zijn collectie. De machtsverhouding in de kunstwereld begint te veranderen aan het begin van 21st eeuw. De privé verzamelaar neemt de touwtjes weer meer in handen. Niet meer als de stille ondersteuner van het museum, maar meer naar buiten tredend of in het geval van Joop Caldenborgh met het starten van een eigen museum. De musea verliest steeds meer terrein, met veilingen zijn de verzamelaars uit het verre oosten of Rusland de winnaars. Net als de “gewone macht’ verschuift de prominente kunstmacht deze kant op. * in de box zit de tijdslijn en het boekwerk

tuinstijlen

middeleeuwse tuinstijl frans-classicistische tuinstijl renaissance–tuinen hollands-classicistische tuinstijl

1588

buitenplaaten & landgoederen

republiek der verenigde nederlanden 1578 einde kastelentijdperk opstand spaanse koning sloop kastelen

1650 ontstaan van buitenplaatsen als zomerverblijf regenten

1600 ontstaan van hofstede voor nieuwe stedelijke elites

1660 hoogtijdagen buitenplaats schilder melchoir de hondecoater

buitenplaats voorlinde

1693 transyalanus adolphus van voorst vrijheer van jaersvelt, hofmeester van de prins van oranje zomerverblijf hofstede voorlinde winterverblijf lange voorhout 40

1669 boederij hoogduijn johan van velsen

1717 leonor suasso da costa,baron v rijke joods portugese familie winterverblijf korte voorhout uitbreiding met orangehuys, ti aanleg formele tuin

1669 johan en hendrina van velsen boederij Hoochduyn ofte ’t huys Voorlinde’

kunstkammers|wunderkammers

gallerijen 700 v chr mouseion alexandria

museumtype

1677 ashmolean museum, oxford 1660 1st moderne museum royal armouries, londen 1671 haus zur mücke, basel 1st openbare kunstkammer

1508 vatican museum, rome 1471

1581 palazzo degli uffizi, florence

capitoline museum, rome

tijdsperiodes

1727 kunstkammer, sint petersburg

middeleeuwen

tachtigjarige oorlog

gouden eeuw

verlichting

kunststromingen gotiek renaissance barok

joop van caldenborgh

rococo

1500

jaartallen

personen

1550

andrea palladio 1508-1580

leonardo da vince 1452-1519 goivanni medici 1475-1521

1600

frederik hendrik 1584-1647

1650

willem III 1650-1702

melchoir de hondecoater 1636 -1695

1700

andre le notre 1613-1700 lancelot capability brown 1716

jean-

late landschapsstijl

architectonische tuinstijl

rococo-tuinstijl vroege landschapsstijl

modernistische tuinstijl

gemengde tuinstijl rijpe landschapsstijl

functionele tuinstijl

postmodernistische tuinstijl | neoformele tuinstijl

natuur-tuinstijl 2012 jaar van de historische buitenplaats

1795-1813 einde hoogtijdagen buitenplaatsen verlies politieke macht regenten en adel

1850-1950 teloorgang buitenplaasten en landgoederen sloopdrift buitenplaatsen en jaarrond bewoning

1815 oprichting koninkrijk der nederlanden

2006 Besluit rijkssubsidiëring monumenten [BRIM]

1950 1988 verandering functie buitenplaats aanscherping monumentenwet publieke openstelling, kantoor of congresfunctie 1928 invoering natuurschoonwet 1990 instandhouding particulieren landgoederen natuurbeleidsplan met EHS [ecologische hoofdstructuur] kerngebied is onderandere landgoed/buitenplaats

1870 bloei industrialisatie en bollenteelt zuid holland bouw woonwijken marlot en kievit

2010 subsidiemogelijkheden voor groene 1999 monumenten nota belvedere herwaardering cultuurhistorische waarde in inrichting

1995 visie stadslandschappen LNV nieuwe buitenplaatsen om groenstructuur in het stadslandschap te versterken

1764

1855 1824 Ida Catharina van der Oudermeulen Cornelis Theodorus Elout | minister van staat 1878 Zocher jr.aanpassing verbinden tuin Pieter L.F. Blussé aankoop naastgelegen buitenplaats Blanckenburgh 1803 Bartholomeus M.J. van der Staal | regent 1878 Jan David Zocher sr. Frederik Johan Tuns ontwerp landschappelijke tuin 1842 1858 Henriette van Cattenburch-van der Oudermeulen Gerlach C.J. van Reenen

claudius van der staal rotterdams regent bezit ook lange voorhout 24

van avernas le gras. geldschieter van de oranjes

immeragie en plantagie

1949 PTT opleidingscentrum 1943-1945 inname huis tijdens WII door duitsers en canadezen 1912 Hugo Loudon | medeoprichter royal dutch shell

1894 sloop landhuis

1910 Felix H.J. Tavenraat

1986 PTT conferentoeoord

1946 kleuterkoloniehuis rode kruis

1913 nieuw landhuis tuin in Architectonische Tuinstijl park Leonard A. Springer

2011 eigenaar joop caldenborgh 2001 voorlinden aanwijzing als beschermd complex monumentenwet 2011 2003 eigenaar joop caldenborgh verhuurd aan event company 2007 aanwijzing landgoederenzone wassenaar beschermd dorpsgezicht

expressief museum als attractie 2001 joods museum, berlijn 1990 1997 vitra museum, basel guggenheim, bilbao 1982 museum abteiberg, monengladbach 1994 groninger museum, groningen

flexibel museum 1959 guggenheim, new york

modern museum

classicistische museumgebouw

1753 british museum, london

1793 louvre, parijs

1851 1st wereldtentoonstelling

1823 altes museum, berlijn

1852 hermitage, sint peterburg

1800 rijksmuseum, amsterdam 1784 teylers museum, haarlem 1st museum nederland

1872 stedelijke museum, amsterdam

1819 prado, madrid

1888 panaroma mesdag, den haag

1996 kunsthaus, bregenz

1977 centre pompidou, parijs

1935 gemeentemuseum den haag 1771 fridericium, kassel

1939 museum for modern art, new york 1936 1968 van abbemuseum, eindhoven neue national gallery, berlijn 1939 1935 wit schilderen muren stedelijk boijmans, rotterdam 1927 1938 1958 barnes foundation, philadelphia kroller muller museum, oterlo louisiana museum, denemarken

upcoming midden oosten 2015 guggenheim & louvre, abu dhabi 2008 museum of islamic art, doha

2012 louvre dependance, lens 2003 schaulager, basel

1992 kunsthal, rotterdam

2016 depotmuseum, rottterdam

museum zonder collectie 1982 insel hombroich, neuss

1994 beelden aan zee, den haag

1966 sonsbeekpaviljoen, arnhem

1997 beyeler foundation, basel

2004 chichu art museum, naoshima

prive collectie museum 2010 louwman automuseum, wassenaar 2014 museum voor realistische kunst, lochem

hergebruik | atelier museum

museum in landschap

1982 temporary contemporary, los angeles 1994 paviljoens almere

2009 punta della dogana, venetie 2004 post CS, amsterdam

1984 saatchi gallery, londen verzorgingsstaat

2000 tate modern, london

2015 the broad art foundation, los angeles 2015 van den broek foundation, lisse

2009 scheringa museum voor realisme, opmeer 2014 caldic museum, wassenaar

1993 sammlung goetz, munich

indrustriele revolutie WW I

grote depressie

wederopbouw|roerige jaren 60

WW II

oliecrisis|politieke onrust|jongerencultuur

internet|welvaart|terreur|crisis

bedrijfstentoonstellingen 1990 oog in oog caldic 1995 beeldentuin caldic open 1991 realisme renaissance caldic

overzichtstentoonstellingen

2003 boijmans van beuningen, rotterdam

1996 momentopname caldic 1992 verstilde momenten caldic

2009 artist books, fundatie, zwolle

1998 zelfprotetten caldic 1993 made in de usa caldic 1999 eeuwisseling calidc 1956 aanschaf 1st kunstwerk zeefdruk peter struyken

1940 geboren te den haag

1970 oprichting caldic chemie

1958 aanschaf 1st schoonhoven 1955 kind aan huis gemeente museum den haag

romantiek

haagsche school

surrealisme

2015 opening caldic museum, wassenaar

2011 1991 aankoop buitenplaats voorlinden aanstelling 1st curator 2007 2000 opvolging zoon als directeur CALDIC voorzitter internationale beelden collectie Rotterdam

2005 voorzitter raad van toezicht haags gemeentemuseum 1990 start collectie buitenbeelden 2012 invloedrijkste man in nederlandse kunstwereld in top 200 belangwekkendste collectioneurs ter wereld 2009 top 50 familiebedrijven nederland 2006 rotterdamse cultuurprijs

1985 start verzamelen kunstenaarsboeken

1957 studie economie nieuwe beelding | de stijl

jugendstil

2011 kunsthal, rotterdam

zero | nul

nouveau réalisme

cobra

minimal art kapitalistisch realisme

impressionisme

1750

6-1783

1800

1850

1900

constructivisme

1950

2000

fluxus

2050

abstracte kunst popart suprematisme opart dadaïsme videokunst digitale kunst

leonard springer 1855-1940 zocher jr 1791-1870 napoleon 1769-1821 karl friedich schinkel 1831-1874 hendrik petrus berlage 1856-1934

-jacques rousseau 1712-1778

twent van raephorst 1745-1816

marcel duchamp 1887-1968

jan schoonhoven 1914-1994 joop van caldenborgh 1940-

| tijdslijn

| maatschappelijke tendens Er zijn twee tendensen te merken in de huidige culturele wereld; De terugtrekkende overheid die drastische bezuinigend op het cultuurbudget. En de mecenas die juist meer op de voorgrond treedt en actief de cultuursector ondersteunt of zelf een eigen museum begint.

2013 is het jaar van het museum geworden, niet alleen in Nederland maar eigenlijk wereldwijd . In China opent er elke week minimaal 1 nieuw museum zijn deuren. Het bezoekersaantallen stijgen jaarlijks voor de musea in elke werelddeel. dit komt doordat we rijker worden, er komen in de voormalige ontwikkelingslanden steeds meer hoger opgeleiden bij en in Europa gaan de babyboomers met pensioen. Nederland staat tweede achter Zweden met museumbezoek van inwoners per jaar. We hebben een dubbel zo hoog bezoekerspercentage als alle Zuid Europese landen samen.Wat ook meespeelt is dat het museum een totaalbeleving is geworden, waarin kunst soms een bijrol speelt.

| Han Nefkens met Rejina Pyo en een werk uit de collectie â&#x20AC;&#x2DC;Structural Modeâ&#x20AC;&#x2122; foto van Diana Monkhorst.

In het voorjaar van 2013 was eindelijk de opening van het Rijksmuseum na ruim 10 jaar geduldig wachten. De Kunsthal werd geopend na de zomer binnen de tijd en met beperkte budget. Buiten deze grote musea werden; De Fundatie in Zwolle, museumcluster in Den Bosch, het Fries Museum in Leeuwarden, Het Drenths Museum in Assen geopend. Deze hausse aan verbouwing en nieuwbouw van musea met rijksoverheid gefinancierd geld is met de opening van het Mauritshuis afgelopen najaar en binnenkort het Militair Museum Soesterberg ten einde. Dan is er sinds 1990 meer dan 1,5 miljard gestoken in de vernieuwing van ruim 40 huidige en nieuwe musea. De bezuinigingen vanuit het Rijk, provincies en gemeentes zorgt voor een flinke achteruitgang in het cultuurbudget. Hierdoor zullen de musea op een andere manier hun tentoonstellingen, aankoop en personeel moeten financieren. Dit gebeurd op drie manieren; Het museum wordt steeds meer een belevenis, waarin de kunst bijna op een tweede plan komt. Restaurants en museumshops als heuse winkels voor de entree van het museum, vrij toegankelijk en perfect gelegen in het stedelijke netwerk. Enkele voorbeelden hiervan zijn; een sterrenrestaurant bij het Wereldmuseum, al sportend naar kunst kijken in de Kunsthal of de cocktailbar boven in de nieuwe aanbouw van de Fundatie in Zwolle. Een tweede manier is gesponsorde tentoonstellingen en samenwerkingen met buitenlandse musea om blockbusters binnen te halen. Het Stedelijk Museum in Amsterdam heeft met zijn voormalig directeur de connecties met Amerikaanse musea meer aangehaald en is hierdoor in staat om de grote tentoonstellingen te halen zoals de Zero art en de Malevich tentoonstelling, waar deze tentoonstellingen in twee jaar tijd van Amerika, Duitsland naar Nederland reizen. Of de tentoonstelling over het werk van Rudolf

Steiner in de Kunsthal, gesponsord door Hauschka Cosmetics en Weleda genees- en verzorgingsproducten. De derde manier is de vernieuwde aandacht voor de mecenas. Dit kan door de grote verzamelaar een eigen tentoonstelling te geven. Collectie de Heus reist al twee jaar door Nederland heen, Bert Kreuk kreeg het Haags Gemeentemuseum een zomer tot zijn beschikking. Marcel Wanders kreeg het Stedelijk tot zijn beschikking, waar het onduidelijk was of het een overzichtstentoonstelling of een grote showroom. Han Hefkens sponsort zichtbaar de nieuwe mode tentoonstelling in het Boijmans. Bij de restauratie van het Rijks zijn de grote donateurs in marmer gebeiteld en zoals hun illustere voorgangers voor de eeuwigheid bedankt. Boijmans heeft de Zodiaque Kring weer nieuw leven ingeblazen, waarin ruim 250 gulle schenkers worden geëerd en meer betrokken bij het beleid van het museum. Beelden aan Zee gaat hierin nog een stap verder, met een board of trustees, Waar voor minimaal 10.000 euro per jaar een zetel in het bestuur gekocht kan worden. Ook wordt de samenwerking gezocht met mecenassen, loterijen of stichtingen voor de aankoop van kunstwerken. Doordat nieuwe werelddelen zich dominant en met veel meer geld op de kunstmarkt storten, wordt het voor de Noord - en Zuid Europese musea niet meer haalbaar om sleutelstukken die vrijkomen te kopen. Daarbij komt ook nog dat de Europese verzamelaar het alleen ook aflegt tegen deze nieuwe spelers op de markt. Hierdoor is de ‘run’ op beginnende kunstenaars met potentie ook erg groot. Een dubbel verlies voor het museum wat de hedendaagse kunst wil volgen en als taak heeft deze te tonen en in perspectief te plaatsen etc. Het zijn van een ‘vennoot’ is voor sommige mecenassen niet genoeg. Of ze hebben het gevoel tijdens de periode van de verzorgingstaat genegeerd te zijn door museumdirecteuren die hun niet nodig dacht te hebben. Ze zijn het nu zat om alleen maar gevraagd te worden een gat in de begroting te dichten. Hier komt de tweede tendens om de hoek kijken, zij die een museum zelf gaan bouwen voor hun collectie. voortschrijdende individualisering en snelle toename van heel grote vermogens zijn hier naast het wantrouwen en logge kunstinstellingen met te snelle directeurs wisselingen de oorzaak. Bekendste voorbeeld is Dirk Scheringa met het Frisia Museum voor Magisch Realisme in Spanbroek. Ook autohandelaar Louwman in Wassenaar met zijn automuseum is daarvan een voorbeeld.

Op wereldschaal is deze tendens al langer gaande.In Zwitserland en Duitsland vanuit de grote parfumhuizen, farmaciebedrijven, mijnbouw etc zoals Museum Tinguely geschonken aan de stad Basel door pharmaciebedrijf Hoffmann-La Roche, Punta della Dogana in Venetie van François Pinault of het Centro de Arte Contemporânea Inhotim in Brazilie van mijnmagnaat Bernardo Paz. De komende decennia wordt door kunsthistorisch onderzoekster Rene Steenbergen al de gouden eeuw van het privévermogen genoemd. Waarin veel geld beschikbaar zal komen van de welvarend geworden naoorlogse generatie. Er zijn namelijk naast de eerder genoemde voorbeelden nog andere mecenassen bezig met het bouwen of plannen van een eigen museum. Familie van de Broek bij de Keukenhof, Hans Melchers in Gorssel. In Rotterdam heeft Jacob van de Zwan een kleinschalig tentoonstellingsruimte De Garage voor hedendaagse kunst geopend. Rotterdam kent zo wie zo een erg levendig stadsmecenaat. Van oudsher al met de havenbaronnen die bijvoorbeeld het Boijmans van Beuningen museum stichten. Maar ook in de huidige tijd met het nieuwe collectiegebouw van Boijmans in Rotterdam is dit zichtbaar. De Rotterdamse familie van de Vorm met zijn stichting de Verre Bergen draagt een aanzienlijk deel zowel financieel als met hun kunstcollectie bij de totstandkoming van het depotmuseum. Rotterdammer Joop van Caldenborgh met zijn Caldic Collectie bouwt ook zijn eigen museum. Jarenlang een stille ondersteuner aan cultuur en kunst geweest, later met lidmaatschappen bij instellingen en gemeentelijke adviescommissies bekender en geliefd geworden in de Rotterdamse cultuurwereld. Daarna vanaf de jaren 90 steeds meer op de voorgrond tredend, eerst met tentoonstellingen in het bedrijfspand Caldic Chemie op de Blaak. Daarna in de grote musea zoals Kunsthal, Boijmans en Fundatie met een eigen tentoonstelling. Vanaf 2011 kwam de innerlijke drang zijn collectie onder te brengen en achter te laten in een eigen museum. Een zoektocht van een jaar langs verschillende steden voor een interessante lokatie eindigde uiteindelijk op buitenplaats Voorlinden dichtbij het landgoed waar hij woont in Wassenaar. Geheel in de traditie van de privéverzamelaar, die zijn eigenzinnige collectie buiten de grotere stad in de natuur toont. Het Nederlandse voorbeeld hiervan is Kroller Muller op de Hoge Veluwe en het buitenlandse voorbeeld is het Beyeler foundation net buiten Basel in Riehen of verder weg het Centro de Arte Contemporânea Inhotim in Brazilie.

| caldic collectie

‘De dingen die mensen doen, vormen hun zelfportret. Dus mijn collectie is ook een deel van mijn zelfportet’ Een persoonlijke smaak en drive van Joop van Caldenborgh.

* Een bundel van quotes en opmerkingen uit diverse artikelen over Joop van Caldenborgh en de Caldic Collectie Een kop boven zowel het artikel van 2011 uit Kunstbeeld naar aanleiding van de tentoonstelling I promise to love you in de Kunsthal als die van vorig jaar uit de Volkskrant is ‘Liever een Serra dan een Ferrari’. Dit typeert de echte verzamelaar Joop Caldenborgh. Die met zijn eerste zelfstandig verdiende geld een kunstverzameling van hedendaagse kunst heeft aangelegd. Met gelijk de liefde voor minimale, abstracte en mathematische kunst, wat voortkomt uit zijn wiskundige achtergrond. Nu in 2014 en duizenden kunstwerken verder is de collectie geëvolueerd naar alle mogelijke richtingen maar de eerste liefde is nooit verdwenen; de minimal art en Zerokunst nemen nog altijd een prominente plaats in de verzameling. Zijn antwoord op de brede verzameling door de jaren heen met veel stromingen en kunstvormen is er een van een innerlijke drang de tijdsgeest te willen volgen, obsessieve behoefte bevreding zonder een complete geschiedenis te hebben. Alleen verzamelen naar eigen smaak en genoegen, zonder de mode of hype te volgen. Het verzamelen gaat niet als een wiskundige, zelfs het tegenovergestelde als houding van het zijn van directeur bij Caldic Chemie. Geen processen, maar emotie zonder waarde of winstgedachte. Het kopen gaat deels om toeval, momentum, stemming en ontvankelijkheid. Het werk moet wel een eigen signatuur hebben, geen werk waar je het knappe van het schilderen op zichzelf ziet. De eerste zijn, bij de kunstenaar kijken als hij nog niet ontdekt is. Avontuurlijk, spannend,impulsief en nieuwsgierig. Een contradictie met de rechtlijnigheid als zakenman en de wereld van de chemie.

r Yayoi Kusama, Dots, 1999, gemengde techniek, 52,0 x 52,0 x 12,0 cm, Courtesy Caldic Collectie

In de droom over een eigen museum gaat het bij van Caldenborgh over een museum waar de architectuur de collectie recht doet. Het bezoek een belevenis moet zijn, kunst en natuur elkaar ontmoeten, je moet er graag lang willen verblijven en genieten van>de Hanskunst. Op de Beeck, After the gathering,

Als de Nulkunst het denkbeeldige begin van de verzameling 2007, gemengde techniek is, maar de nul ook gezien kan worden als getal of vorm, 75,0 x 150,0 x 150,0Het cm, verzekert deze verzameling geen begin en einde kent. van Caldenborgh van een levenslang van verzamelen. foto:genot Antoine van Kaam, Courtesy Caldic Collectie

FOCUS | KUNSTBEELD.NL NR 2 2011

* in de box zit een selectie van 100 kunstwerken uit de Caldic Collectie

| analyse

De kustplaatsen zoals Wassenaar zijn ontstaan (11de eeuw) op de hogere en droger gelegen strandwallen parallel gelegen aan de kustlijn (de kustboog). Rond Voorschoten zijn de eerste strandwallen ontstaan, ze hebben zich door de eeuwen heen steeds meer richting het westen uitgebreid. Tussen de strandwallen liggen de lager gelegen strandvlakten. Indien de vlakten niet ondergestoven zijn met zand heeft daar veen zich kunnen ontwikkelen. Door de loop van de tijd zijn de vlakten door erosie en menselijke handelen afgevlakt. Nu is het verschil van sommige wallen en vlakten niet meer zichtbaar. De strandwallencomplex langs de kust is bij Leiden onderbroken door de monding van de Oude Rijn de doorsnede van de binnenduinrand is op te delen in - de zee met de branding - het strand - een hoge zeereep ter verdediging van ons land - een lager gelegen open tot half open reliĂŤfrijk jonge duinencomplex voor waterwinning -- Meijendel -- een hoge en steile jonge strandwal dicht bebost - lager gelegen hoogten zijn de oude strandwallen als eerste wassenaar - lager gelegen strandvlakten met de weteringen als ontwatering - de N44 Wassenaarse Rijksstraatweg ligt op een oude strandwal en heeft mede voor de rijkdom en goede vestigingsklimaat gezorgd - lager gelegen strandvlakten met de weteringen als ontwatering - hoger gelegen strandwal (oudste) voorschoten Buitenplaats Voorlinden bevindt zich op het snijvlak van jonge steile strandwallen en de oude duinvlakten en wallen. Het complex heeft een groot hoogteverschil * in de box zit het boekwerk buitenplaats en zijn context

| vogelperspectief 2010 www.bingmaps.com

voorlinden

buurtweg

groot haesbroek

rust en vreugde

voorlinden

oud wassenaar

blankenburg

N44

langehooft

oud clingen

langehooft

clingedael

duinzigt

N440

marlot

den haag

catshuis huis ten bosch

noordeinde

noordzee

strandwal

strandvlakte

zeeafzetting

geulafzetting

stroomgordel

hof van katwijk oud poelgeest

endegeest

leiden

reijershof

ter wadding

zuidwijk

er velde berbice raephorst horsten

blijdorp eikenhorst

ndael

750 m. branding

strand

3 km jonge duinen

voorschoten

veenwetering

N44

zijwetering

meijendel

fietspad

zeereep

duivenvoorde

wassenaar

ter horst

26 km oude duinen voorlinde

landgoederen | buitenplaatsen

| geomorfologische kaart met de buitenplaatsbiotoop van wassenaar en omgeving

duinen open en weids

duinrug

duinen open en weids

wal

wal sterrenbos laanstructuur en kruizingen aanzetten

duinrug kleine rug

kleine rug

relatie weiland <> sterrenbos <> duinrug <> duin landhuis oprijlaan landhuis versterken

relatie versterken koetshuis en paardenbox

open veld paardenbox

parklandschap promineter

Buitenplaats Voorlinden maakt deel uit van de landgoedbiotoop en het beschermde dorpsgezicht van Wassenaar zichtlijn blankenburgh

open veld boomgaard

herstellen blikveld oud landhuis

Consequenties hiervan zijn dat; De rijkdom aan landgoederen en buitenplaatsen met hun groene karakter en afleesbaarheid van de geschiedenis dienen behouden te blijven. Niet alleen de losse elementen moeten worden gewaardeerd, maar juist het complex als geheel en de relatie/samenhang is waardevoller dan het object zelf. De afleesbaarheid van een tijdsperiode en de bijhorende ontwerpstijl maken een buitenplaats zo uniek.

zichtlijn lindelaan <> koetshuis

koppelen moestuin en boomgaard met lokatie oud landhuis

toevoegen momentum

open veld moestuin

blikveld buitenplaats

parkeren aan kop buitenplaats

de landgoedbiotoop is als volgt omschreven - de buitenplaats; huis met tuin/park - de basisstructuur; een bewuste koppeling van weg (Buurtweg) en/of water (Kaswetering) - zichtlijn; nauw ontworpen lijn vanaf de basisstructuur naar hoofdhuis - panoramaâ&#x20AC;&#x2122;s; waaier zichtrelatie hoofdhuis met omliggend landschap buiten het complex - blikveld; ruimte om de buitenplaats van buiten af als geheel te kunnen herkennen en ervaren. De buitenplaats Voorlinden kent een groot hoogteverschil; van +1 naar +30 meter. Een unicum in de buitenplaatsen van Nederland Het weiland is nagenoeg vlak en ligt tussen de 1,0 en 1,5 Het park ligt iets hoger met uitzondering van het natte gedeelte aan de vijver. De opgetilde tuin is het begin van het hogere gedeelte wat eindigt in een hoger rug in de achterwand van ruim 3 meter hoger. De helling in het bos is steil en loopt van +4 snel naar +18 en soms zelfs naar +20. Het binnengebied van de duinen ligt tussen de +20 en +25. Een drietal toppen steken hier bovenuit en lopen uit tot de +30.

| weiland

| park

| rand

gelaagd landschap

| voorgrond,midden en achtergrond huidige situatie

Het landschap van de buitenplaats kent een grote diversiteit. Het vlakke open weiland als voorgrond met centraal het landhuis in een parkachtige setting. De achtergrond van het blikveld wordt gevormd door de rand waar de bijgebouwen en de kamers zijn. De duinrug vouwt zich om de gracht en vormt de overgang naar de hoger gelegen duinen. Aan de zijkant van de buitenplaats het bos met nog licht leesbaar een sterrenbos als relict. Een rijke diversiteit op een kleine oppervlakte.

| voorgrond,midden en achtergrond 17de eeuw

bebouwing

basiselementen buitenplaats

Parken en tuinen uit de landschapsstijl zijn sterk verbonden met principes uit de schilderijen van die tijd. Met hun voorgrond, midden en achtergrond als goedgeplaatste perspectieven en framing. Deze composities steunen op het effect van licht, schaduw en afstand.

25.0 NAP

kamers

20.0 NAP 7.0 NAP

5.0 NAP

Tuinen kan je zien als de slowest performing arts. De basiselementen van de buitenplaats bestaan uit elementen die het karakter van een buitenplaats vormen; De bebouwing met het landhuis als hoofdmoment. De kamers in de rand bestaan uit de boomgaard, nutstuin en paardenbox. De voetpaden op de buitenplaats. De vijver ooit opgehangen aan tuin en landhuis, nu los zwevend tussen voorgrond en midden. De gracht en wetering als afbakening van de buitenplaats. De twee lokaties van de landhuizen komen niet uit het niets. Ze liggen beide op een strook van drogere strandwallen met daartussen strandvlakten die afgevlakt zijn door de loop der jaren. De hoge kustduin is een reliĂŤfrijk element die bij Voorlinden niet is afgevlakt en zo zijn bijzonderheid heeft behouden.

| duinrug

paden

topografie

1.0 NAP

vijver

landschap wetering en gracht

gelaagd landschap

| bos

| duin

| historie

| 1648

Buitenplaats Voorlinden, een complex met nog steeds goed afleesbare grote historische rijkdam. Van invloeden uit het classicisme naar de landschapsstijl tot nu. Het heeft een rijke gemengde tuinstijl opgelevert

| 1843

| 1920

kenmerken: huis en tuin als 1 architonisch concept grachten met singelbeplanting besloten en intiem karakter naar binnengerichte tuin ommuring of omheining door hoge hagen middenas met symmetrie opdeling deeltuinen aan zijkanten ontwerpen met wetten en formules exeda [halfcirkelvormige afsluiting (deel) tuin] loofgangen en loofprielen lage loofwerken van buxus met eenvoudige sierbeplanting doolhoven boomgaarden en moestuinen voorlinden kenmerken: 14de eeuwse kaswetering Buurtweg ontsluiting opdikking boederij naar landhuis as vanuit midden landhuis symmetrische tuindelen aan as landhuis ronde vijver in het midden als momentum gracht rondom tuin mogelijk beplant nutstuinen direct aan huis grenzend

1669

| kaft den Nederlandtsen Hovenier, Jan Groen

stijl: hollandse classicistische tuinstijl documentatie: Jan Groen Den Nederlandtsen Hovenier 1669

kenmerken: terug naar de natuur arcadie kleinschaligheid en besloten natuurlijke vormen natuur aanleggen naar de kunst dwalen langs slingerpaden zonder duidelijk eindpunt rondwandeling als metafoor levensloop van de mens lanen beplant met bomen op gelijke afstand hakhoutbossen met kronkelpaden open akkers en kleine weilanden niveaverschillen greppels, sloten voorlinden kenmerken: vergraving van gracht en vijver tot organische vorm symmetrie in hoofdas vernatuurlijken slingerpaden door hakhoutbossen met een enkele weide

1803

stijl: vroege landschapsstijl architect: zocher senior

1803 vroege landschapsstijl landschapsarchitect zocher senior algemene kenmerken: 1803 van besloten naar open vergezichten 1803 gebogen kronkelige lanen met open weiden landschapsstijl geen hekwerken of afrasteringvroege vroege landschapsstijl natuurlijke overgang met omliggende landschap landschapsarchitect zocher zocher senior senior landschapsarchitect vloeiende waterpartijen afwisseling van open en dicht tijdens wandeling exotische beplanting

1913

archite landsch landsch

voorlinden kenmerken: samenvoeging met landgoed blanckenburgh meer verschil tussen dicht en open in hakhoutbossen slingerpaden zonder begeleiding bomen aanleg sterrenbos tegen duinrand aan

1843

stijl: rijpe landschapsstijl architect: zocher junior

1843 rijpe landschapsstijl landschapsarchitect zocher junior 1843

1843

rijpe landschapsstijl rijpe landschapsstijl landschapsarchitect zocher zocher junior junior landschapsarchitect

2013

gemengd

kenmerken: cottage achtige landhuizen verhoogde terrassen geplaveide paden stenen potten/pergolaâ&#x20AC;&#x2122;s gemende borders voorlinden kenmerken: nieuwe lokatie en orientatie landhuis lange zichtlijnen en oprijlaan groot open weide begraasd loofgangen vijver komt los te liggen van landhuis verzachting bosranden Blankenburgh duin en bos als achterwand geregiseerde zichtlijnen

1913

stijl: architectonische en landschappelijke tuinstijl architect: LA Springer en RJ Johnston

Voorlinden kenmerken: strakke omranding weiland met Blankenburgh beplanting rondom vijver loofgangen redelijk zichtbaar sterrebos vervaagd verlies oorspronkelijke functie kamers wandeling verschuift naar duinen en bos

tectonische en chappelijke tuinstijl chapsarchitect RJ johnston & LA Springer 1913

De huidige parkinrichting van de buitenplaats Voorlinden kent elementen uit Zocher en Springer hun tijd

ectonische en architectonische en happelijke tuinstijl landschappelijke tuinstijl hapsarchitect RJ johnston & LA Springer landschapsarchitect RJ johnston & LA Springer

behouden elementen Zocher; - kaswetering en slingerende sloot door oostelijke deel bosperceel - gedeelte formele bosgedeelte - lokatie entree buitenplaats - herinnering (atmosfeer)lokatie oude landhuis - lokatie moestuin en tuinmuren - westelijke slingerdeel vijver - gracht tussen park en bos verdwenen elementen Springer - losse boomgroepen in park en weiland - boomgroepen oostrand met blankenburgh weiland - bomenlaan oprijlaan achter landhuis - prieel op einde hogere rug oostelijk deel bosperceel - brug over de vijver heen

2013

stijl: gemengde tuinstijl

gde tuinstijl

2013

de tuinstijl gemengde tuinstijl

| expeditie

Voor extra verdiepingsslag in de wereld van het museum, de werking ervan en interactie met het landschap. Ben ik op expeditie geweest naar een aantal musea in Europa. Het resultaat is gebundeld in een kaleidoscoop, wat een kijk geeft op de diverse bezochte musea en mijn observaties ervan. Met het stipendium van de stichting NHBOS zijn de reizen deels gefinancieerd en hebben de expedities een substantiële bijdrage geleverd aan mijn meesterproef. Ter observatie heb ik een zestal observaties benoemd die ik in ieder musea heb bekeken; -

hoe is de interactie van het museum met het landschap? hoe verhoudt de oudbouw zich met een nieuwe toevoeging? wat is de werking van licht in het museum? hoe ziet en werkt de foyer? waar zit het restaurant/café en hoe werkt het? hoe is de scenografie in het museum?

De keuze van musea voor de expedities zitten in Kopenhagen|Malmö, Basel|Zurich, het Ruhrgebied, Venetië, Antwerpen|Lens en in Nederland. Niet alle bezochte musea zijn terecht gekomen in deze kaleidoscoop. Soms domweg toch niet intressant genoeg, of teveel overlap met musea waar de observatie sterker was. Naast de bezochte musea heb ik op de route van expedities enkele tussenstops gemaakt voor niet te missen parels zoals de Bruder Klaus Kapelle van Zumthor, Carlos Scarpa z’n Olivetti winkel in Venetie of de installatie in de Gasometer van Christo in Oberhausen. Ook deze stops hebben mijn blik verrijkt en komen soms voor in de observaties De kaleidoscoop biedt een blik op de expedities en resulteert in een bundeling van observaties. De grote hoeveelheid van bezochte musea heeft mij een rijk pallet gegeven aan inspiratie en referentiekader. Mijn meesterproef heeft met deze expedities een weloverwogen, rijk en geïntegreerd plan opgeleverd

* in de box zit de kaleidscoop van de expedities de observaties

san francisco museum of art | photo by herb slodounik 1968

moderna museet

malmö

louisiana

ordrupgaard cisternerne glass

glyptotek

kopenhagen

statens museum

le roy cathedral

heerenveen

rijks museum

belvedere situation

amsterdam

josef albers

stedelijk museum

dusseldorf

insel hombroich

oterlo

abteiberg

folkwang ludwig

kolumba

kröller müller

wassenaar

keulen

beelden aan zee

max ernst beeldenpark keulen arp museum

rotterdam kunsthal middelheim park

k20

tilburg de pont

antwerpen

beyeler foundation museum der kulturen

verbeke foundation

vitra

basel tinguely zurich rietberg

kunsthaus bregenz

lens louvre

architectuurbienalle punta della dogana

palazzo fortuny

venetië

kunstbienalle

kolumba museum | photo by donald marskamp 2013

folkwang essen natuurlijk licht

le roy cathedral heerenveen landschap kunst en architectuur versmelten

statens museum kopenhagen oud en nieuw niet direct tegen elkaar maar met een overdekte straat

moderna museet malmĂś entree, horeca winkel en lunchroom in 1 oranje gloed

palazzo fortuny venetiĂŤ scenografie oud en nieuwe kunst tesamen

belvedere museum heerenveen horeca met uitzicht over spiegelas landgoed

oostenrijks paviljoen kunstbienalle venetiĂŤ paviljoen opengemaakt zodat kunst en landschap elkaar kan beinvloeden

louvre lens scenografie kunst als depot opgesteld in grote hal

beeldentuin keulen kamer in landschap

verbeke foundation landschap beinvloed de kunst

uitbreiding vanuit hoofdmoment landhuis 1 gebouw meerdere beleving landschap

m |

scenario 1 |

humlebaek denemarken

scenario 7

brumadinho brazilie

opdikken

cisternerne museum |

kopenhagen denemarken

gebouw als vloeiende vorm

uitbreiding vanuit hoofdmoment landhuis 1 gebouw meerdere beleving landschap

tuin

ruimte

lokatie boslaan en opening duin zaal

lokatie boslaan en opening

verstoven glazen duingang

duin zaal

verstoven glazen duingang

helling zaal boslaan

helling zaal

kroongang op hoogte

scenario 3 |

copenhagen denemarken

rietberg museum |

aanbouw

opbouw landhuis

zurich zwitserland

kroongang op hoogte

aanbouw landhuis

scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s 1-10 |

aanbouw landhuis parkgang met vitrines

caldic museum wassenaar

opbouw landhuis

lindelaan en paardenbak

aanbouw landhuis parkgang met vitrines

scenario 7

tuinzaal

tunnel met kamers

gebouw als vloeiende vorm

zocher parkroute

uitbreiding vanuit hoofdmoment landhuis 1 gebouw 1 beleving landschap

moestuin|boomgaard route tuinzaal

lokatie duinrug paviljoen tunnel met kamers

kaswetering grens blankenburgh

cisternerne museum |

transparante zaal

scenario 2 |

kopenhagen denemarken

op afstand in lijn

model pad transparante zaal

greppel gallerij

scenario 8 |

neuss duitsland

lokatie oud landhuis lokatie zichtas landhuis

los landschap beleving

greppel gallerij

teshima art museum |

weide zaal oude entree landhuis

scena

teshima japan weide zaal

parkeer

model 1 g

uitbreiding los van hoofdmoment landhuis losse paviljoens geent op beleving landschap

scenario 8 |

los landschap beleving teshima art museum |

rietberg museum | |

scenario 5 |

riehen zwitserland

scenario 9 |

teshima japan

scenario 4 |

zurich zwitserland stand alone restplek

pad route paviljoen

ondergronds

kolumba museum |

keulen duitsland

vanuit hoofdmoment landhuis uitbreiding los van hoofdmoment landhuis los van hoofmoment landhuis huis uitbreiding rdere beleving landschap paviljoens landhuis geent op beleving landschap landschap en gebouw 1 uitbreiding los losse van hoofdmoment 1 gebouw 1 beleving landschap

ario 9 |

| scenario’s

Vanuit de expedities en de kaleidscoop zijn 10 scenario’s bedacht voor het inpassen van het nieuwe museum voor buitenplaats Voorlinden. De 10 scenario’s zijn te groeperen in; 01. opdikking van hoofdmoment- het landhuisDit kan zowel bovengronds als ondergronds. 02. uitbreiding los van hoofdmoment op gepaste afstand 03 uitbreiding vanuit hoofdmoment over landschap heen 04. uitbreiding als losse paviljoens in landschap 05. uitbreiding van museum verspreid over het hele landschap van de buitenplaats Deze scenario’s hebben een verdiepingsslag gekregen, waarin het de interactie van landschap en architectuur een belangrijke uitgangspunt is, naast de beleving van de grote diversiteit van het landschap. A.De geregisseerde wandeling vanuit de landschapsstijl gecombineerd met kunst en architectuur. B.1 gebouw uitgerekt over de verschillende landschappenbelevingen waar kunst en architectuur reageren op het landschap. C.En een variant waarin landschap, architectuur en kunst als gelijke worden gehandeld en de hiërarchie weg is. Door met architectonische elementen ruimtes pad route paviljoen te maken ontstaat er plek voor kunst, verwijzend naar de classicistische tuinstijl waar met hagen parterres [tuinkamers] gemaakt werden.

* in de box zit het boekwerk 10 scenario’s

| hondehoven

Het samengesteld beeld van de schilderijen van Melchior de Hondecoeter met het Vogelconcert uit 1690 en Jan Schoonhovens reliëf uit 1969, vertellen ‘t concept voor de ‘caldic collectie, gevangen in 97º’.

Melchior de Hondecoeter een veelgevraagde schilder door de sociale bovenklasse uit de 17de eeuw. Die tijdens de de hoogtijdagen van de buitenplaatscultuur. hun pronkkamers graag verrijkte met een voorstelling van landschap met exotische vogels. Deze verbeelding weerspiegeld het samengaan van de schilderkunst met de smaak voor het verzamelen van exotische naturalia en een elegant buitenleven. Jan Schoonhoven als exponent van de Nulkunst uit de jaren 60. Waar juist de zoektocht naar een nieuwe manier van verbeelding werd gezocht; weg van het echte schilderen. Een objectieve neutrale manier met de directheid van het materiaal. Een radicale zoektocht naar een nieuwe relatie tussen kunst en werkelijkheid. Het samengesteld beeld wat een artistieke, veelkleurigheid en vrijheid met het anonieme, seriematige, mathematische en monochromie samenbrengt. samengesteld beeld by donald marskamp

| concept machine van 64 vlakken

jan schoonhoven

R 72-73-M-2 1973

peter struy

| middenassen buitenplaats

97â&#x201A;&#x20AC;

| schaalstudie maatvoering ruimte en vlak

| studie glasverbinding en kolomplaatsing

jan dib

| Jan Schoonhoven R 72-73 M-2, 1973

jan schoonhoven

R 72-73-M-2 1973

| Peter Struycken 69 II, 1969

peter struycken

69-II 1969

| 97º

| Sol Lewitt 122 incomplete open cubes, 1974

soll lewitt

122 incomplete open cubes 1974

In dibbets perspectiefcorrecties op het centraal-

uit de renaissance tijd wordt Het grid defineert kunst vanperspectief de 20st 21st zichtbaar hoe en de ene illusie doorbroken wordt andere. Waar de schilder eeuwenlang binnen eeuw als geen andere structuur. Voor met dedeavant-garde, de regels van de perspectief het reële vierkant de Bauhaus, constructivisme en de minimalisten. Vooretc.) juist trapeziumvormig (tafelblad, tegelvloer om het uiteindelijk een ‘vierkant’ te Piet Mondriaan, Jan Schoonhoven, Roy afbeeldde Lichtenstein laten zijn of lijken, draait dibbets het procédé of Agnes Martin was het grid van grote invloed op hij eerst een trapezium om dat juist om en ‘maakt’ vervolgens als een vierkant te presenteren hun werk. Op een andere manier werd het grid ook al gebruikt in de Renaissance, waar het raster gebruikt jan dibbets perspective correction 1969 werd als een technisch hulpmiddel voor het overbrengen van perspectivische werking op het schilderdoek.

97₀

Als ordeningslaag voor nieuwe toevoegingen op de buitenplaats is een grid bedacht. Dit grid een gelijkmatig en emotieloos systeem geeft richting en houvast. Het grid van de buitenplaats is gebaseerd op de belangrijkste middenassen van de twee landhuizen en hun tuinen. Het voormalige landhuis met de tuin parallel aan de duinen en het huidige landhuis die een middenas heeft juist haaks op de duinruggen. Deze twee assen vormen het grid wat niet geheel haaks is. Er zit een lichte verdraaiing (97º) in wat geen vierkant oplevert, maar een parallellogram. Deze parallellogram refereert met de historie van de perspectivische schilderkunst en de interpretatie ervan door Jan Dibbets. Het grid refereert ook aan de reliëfs van Jan Schoonhoven, die vanuit een streng grid zijn werken opbouwt. De kunstenaar Peter Struycken heeft juist geen controle meer over het eindbeeld, hij laat dit los met zijn compuyerstructuren. Hier gebruikt hij een schema van 16 elementen die door een computerprogramma met toeval tot schilderijen worden gemaakt. Het grid is een ordeningslaag voor de ruimtelijke toevoegingen, bestaat uit een range van staande en liggende vlakken. Een maquette met 64 vlakken, representante van de kubus dient als ‘machine’ voor de ruimtelijke werking van het museumlandschap; Geïnspireerd op het project ‘incomplete open cubes’ van kunstenaar Soll Lewitt. Vanuit de Nulkunst werd het scheppingsproces door een kunstenaar volkomen onbelangrijk en onintressante gevonden. Dat kan een machine ook, het persoonlijke zit in de gedachte en niet in de fabricage. Sol Lewitt noemde janbecomes schoonhoven R 72-73-M-2 1973makes art’ peter struycken dit ‘the idea the machine that

De vlakken worden gegroepeerd als constellaties en zorgvuldig in de buitenplaats geplaatst. Ze gaan een relatie aan met het landschap en de kunstcollectie. De ‘machine’ van 64 vlakken als referentie naar de kubus is tot stand gekomen na een uitgebreide schaalstudie. Kijkend naar hoogte, menselijke maat, aansluiting, en kleur etc. Het vlak an witgrijzig beton is 6 bij 6 meter. De staande vlakken zijn vierkant en de liggende vlakken zijn parallellogrammen. De ‘machine’ gaat van geen vlak tot aan de maximaal 6 vlakken. Met totaal 64 vlakken is dit de basis voor de ruimtelijke werking van het museumlandschap. Om ruimtes te maken die in contact staan met de omgeving maar wel hun eigen klimaat kunnen hebben, kan naast het betonvlak ook een glasvlak toegevoegd worden aan de constellaties. Hiermee zijn kolommen nodig om het glasdak te dragen. De kolommen zijn net als de liggende vlakken parallellogrammen en staan na maquettestudies iets van de glaswand af. Benadrukken de twee assen van het grid in de dakconstructie, maar hebben wel een verbinding met de kolom ivm met de windbelasting. De grijswitte vlakken zijn als een leeg canvas in het landschap. De schaduwen vormen er een continu veranderende schilderij. Maar ook de kolommen in de constellaties geven mooie schaduwen. Het is net als bij de reliëfs van Jan Schoonhoven waar deze een continu veranderend en rijk palet aan schaduwen vormt. Deze kunstwerken bestaan bij de gratie van het licht.

69-II 1969

soll lewitt

122 incomplete open cubes 1974

In dibbets perspectiefcorrecties op het centraalperspectief uit de renaissance tijd wordt zichtbaar hoe de ene illusie doorbroken wordt met de andere. Waar de schilder eeuwenlang binnen de regels van de perspectief het reële vierkant (tafelblad, tegelvloer etc.) juist trapeziumvormig afbeeldde om het uiteindelijk een ‘vierkant’ te laten zijn of lijken, draait dibbets het procédé juist om en ‘maakt’ hij eerst een trapezium om dat vervolgens als een vierkant te presenteren

97₀

jan dibbets

perspective correction 1969

constellaties

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

constellaties 06

landschap-duinrug dicht steil bos

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

| inzoom van schetsontwerp landschap-rand zichtlijn naar tuin

gelaagd landschap

grid basiselementen landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

grid basiselementen

hoogte

hoogte landschap

landschap

constellaties

kunst

weiland

eigenschappen; licht, vlak,open,groen,gras direct licht,groot blikveld

kijken | blikveld | maat | vervreemding langgerekt en aaneengeschakeld

weidse lege wereld waar gevoel van maat kan verdwijnen kunst wat met het ruimtelijk besef en tijd speelt kijkdozen,collages, kunstenaarsboeken, objecten

park

eigenschappen; licht,vlak,open,kleurrijk, divers lichtinval geënsceneerde zichten vanuit landhuis,bloemrijke grasmengels

daglicht | natuurkunde | wiskunde | dagelijks materiaal kleinschalig, compact en vol

organisch kleurrijk met geregiseerde vista’s en momenten kunst het alledagelijkse anders later beleven abstracte kunst, fotografie, objecten

rand

eigenschappen; donker met lichte kamers,vlak met een lage rug aan de rand,besloten, gefilterd licht,relatie kamers met bijgebouwen en stinzenplanten

dicht bij huis | toegangelijke kunst | alle tijden en stijlen kleinschalig,gestapeld en losjes

groen, toegangelijk, bijgebouwen en diverse stijlen kunst herkenbaar, toegangelijk en gewoon mooi schilderijen, objecten, foto’s

duinrug

eigenschappen; donker beneden licht boven, steil, besloten,gefilterd licht,zicht naar boven of beneden bomen en struiken

afstoting | aantrekking

lijnvormig trapfunctie

steil, concentratie spanning en het onbekende kunst wat emotie van afkeer of aantrekking oproept objecten, schilderijen, foto’s

bos

eigenschappen; donker,intiem, besloten,gefilterd licht,korte zichtlijnen,bomen

beeld | geluid | licht | verhalend gesloten en gegroepeerd

de plek voor sprookjes en verhalen donker en fluisteren kunst met beeld en/of geluid een verhaal vertellen of oproepen video, objecten, installaties

duin

eigenschappen; licht,glooiend landschap,dicht en open,direct licht,geschoren bomen

groot | kleurrijk | vrolijk | vervreemde maat open, verschuivend tov maaiveld en verspreid

eeuwig barbapapa landschap wat klein is groot en andersom kunst vrijheid in menselijke maat en kleurexplosie foto’s, schilderijen, objecten

environments

| landschap architectuur kunst

Met het plan de ‘caldic collectie - gevangen in 97º’ wordt er een huwelijk gesloten tussen landschap, architectuur en kunst. Ze reageren op en beïnvloeden elkaar. Als landschapsarchitect neemt ik in dit project ook de taak als curator op me. De scenografie en beleving van de kunst is gekoppeld aan het landschap. De ervaringen en uitstraling van het landschap kan je gemoedtoestand beinvloed, sturen in gedachten, of anders naar dingen laten kijken. Deze ervaringen en mogelijkheden wat de verschillende typen landschap op de buitenplaats en grote diversiteit aan kunst kan bieden, wordt gebruikt om de collectie te groeperen in de verschillende constellaties.

Koppeling van het stemmingslandschap met de emotie van de kunstwerken. Zoals Hirshfeld spreekt in zijn Theorie der Gartenkunst (1779-1785) van melancholisch, luchtig, sentimenteel, oneindigd of plechstatig. Het weiland met de eigenschappen van vlak en weids kan samen met de kunst van de kijkdozen, kunstenaarsboeken en collage. Deze zijn gericht op kijken, concentratie en bevragen je gevoel van maat. Hier kan je spreken van een luchtig landschap. In het park spelen de geënsceneerde vista’s en zichten op specieke geplaatste objecten en diverse lichtinvallen een prominente rol. De kunst van het alledaagse anders te laten beleven en kunst die tot leven komt door licht, krijgen in dit landschap een plek in de constellaties. De vrolijke aankleding en vrije vorm van vijver stemt sentimenteel en vrolijk. Voor de rand, waar een grote diversiteit is met bijgebouwen en tuinkamers voor de dagelijkse behoefte wonen, werken, parkeren, eten etc. Reflecteert in de toegangelijke kunst die niet meer doet dan het dagelijkse leven te veraangenamen. Formele lanen en landhuizen maakt het plechstatig Voor de duinrug geldt dit niet, hier is het landschap verrassend en onbekend, wat zit er bovenaan de steile helling in het licht? Met grote voorzichtigheid naar beneden lopen van licht naar donker. Aantrekking en voorzichtigheid grijpen je als je omhoog of omlaag loopt. De kunst speelt met deze tweestrijd. Prachtige kunst die je wil aanraken, maar bij nadere bestudering kunnen afstoten of doen rillen van angst. Kunst wat aantrekt op het eerste ongenblik en in tweede instantie doet huiveren, of andersom. Het bos is donker en sprookjesachtig. Plek voor verhalen en lichtkunstwerken. Je kan voor deze twee type spreken van een melancholisch landschap. De duinen een glooiend landschap zonder horizon, inschatten van lengte en hoogte moeilijk. Een vrolijke licht en vrij landschap wat zich vertaald in grote kleurrijke kunstwerken die met je inschattingsvermogen spelen en een oneindigheid inzich hebben, passend bij de 1st natuur-de wildernis kan je spreken van oneindigd landschap.

7 8

1 1

| wandelpaden

1 | oprijlaan

rand

2 | verhard pad

rand

3 | karrespoor

rand

4 | seizoenspad

rand

| paden

Jean-Jacques Rousseau de Franse filosoof uit de Verlichting is de grondlegger van de natuurervaring. Die als eerste voor zijn plezier ging wandelen in de ‘ongetemde’ natuur, en daar lyrisch overschrijft. Op pad zonder duidelijk doel, je laten meevoeren door het natuurschoon en tot verrassende nieuwe inzichten komen. boekkaft Oude wegen- Robert Macfarlane | foto David Quentin

De tuin en de beleving ervan is door de eeuwen heen behoorlijk veranderd. In de 16de eeuw was de tuin het gods wonder, omsloten en verheerlijkte men het aardse paradijs. De 17de eeuw was die van heersschap en werd de tuin op een wiskundige manier bekeken en geordend. Natuurlijke processen en fenomenen werden onderzocht en bespeeld. De 18de eeuw werd gekenmerkd door vrijheid, rede en gelijkheid. De tuin werd veel meer een landschappelijke compositie waar je van mocht genieten. Deze periode van de landschapsstijl is van de geregiseerde wandeling, uitgestelde ontmoeting en de romantiek. De wandeling werd veraangenaamd naast het landschap zelf met elementen voor plezier. Een rhodendronberg voor uitzicht en kleurpracht, Een grot voor mystiek en angst. Follies als aankleding van de wandeling en voor perpectiefwerking en spanning in het landschap. De wandeling en de wandelpaden op buitenplaats Voorlinden passen zich aan de verschillende landschappen. Passend bij de emotie wat het in je los maakt en de beleving ervan. De wandeling kent een beginpunt bij het oude landhuis. Geen groots onthaal, maar achteloos via de voormalige garages naar binnen. Alsof je bij de verzamelaar op theevisite komt, zo laagdrempelig en informeel. In de voortuin een

5 | gemaaid pad

6 | koeienpad

park

weiland

ronde vijver en bepantingsring. Het bronpunt van de wandeling en het onstaan van de buitenplaats. figuurlijk naar het getal nul een referentie van een eeuwige verzameling zonder begin of eind. Met in het midden van de vijver de environment van Yayoi Kusama met haar kamer van eeuwige blikvelden die je fris zonder gedachte of druk van de dag aan de wandeling laat beginnen. Het eerste gedeelte van de wandeling naar het hoofdhuis is klassiek, een recht verhard pad door de moestuin en boomgaard. Via één van de drie oude oprijlanen op de buitenplaats kom je bij het landhuis uit. De expeditie van kunstwerken of goederen gaat ongemerkt door het landschap via het karrespoor. De architectonische tuinstijl van de verhoogde tuin bij het landhuis wordt doorgezet in het parklandschap met een vergroot gridstructuur van gemaaide paden, referend aan de oude doolhoven in een weelderige bloemenweide. In het weiland volg je de massa via het koeienpad. Het bosgedeelte bij de paardenbox staat vol met stinzenplanten en die bepalen de routing. De oude boslanen uit het sterrebos vormen de paden in dit van het landschap. In de duinen kan je net als Rousseau dwalen zonder doel en vastgelegde paden; struinen op zijn best

7 | boslaan

bos

8 | struinen

duin

| grid paden parklandschap

ssitische tuin chitectonische tuin ew perennias garden atte strooiruigten alf natuurlijke graslanden osrand

I classicistische tuin II architectonische tuin III new perennias garden IV natte strooiruigten V half natuurlijke graslanden VI bosrand

| park 08

Het parklandschap is het centrale deel van de buitenplaats. Waar het hoofdhuis staat en in het blikveld de 08 belangrijkste positie opeist. In de huidige inrichting gaat deze plek op in het weiland en de achtergrond. Het hoofdhuis wel prominent, maar het landschap als een grijze muis. De verhoogde tuin in architectonische tuinstijl, past bij het huis en de tijdsperiode07 waarin het is gebouwd. Deze tuinstijl en de referentie van de classitische tuinprincipes geven richting aan de nieuwe inrichting van het parklandschap. landschap-duin skyscape - james turrel

la di

grid

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

landschap-bos sigh - sam taylor wood

beplantingstype

Het ordeningsgrid komt tot leven in het parklandschap. Een07grid van gemaaide paden in een grotere maatvoering dan de ordeningsgrid van de constellaties, om bloemenvelden mogelijk te maken en een referentie te geven naar de aloude doolhoven als één van de attracties uit de oude 04 buitenplaatstuinen. landschap-bos kruising boslanen en gracht

landschap-duinrug dicht steil bos

< >

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

droog

landschap-rand zichtlijn naar tuin

landschap-rand paardenbak en koetshuis oud nieuw

natte strooiruigten

Het parklandschap bevat een subtiel hoogte- en waterhuishouding verschil. Dit is aanleiding om in de 01 maken. De verhoogde tuin en beplanting verschil te aangrenzende tuin bestaat al reeds uit een classistische en architonische stijl. Het parklandschap direct grenzend aan het landhuis wordt een bloemenweelde in new perennials gardenstijl. Een combinatie van vaste planten en één- en tweejarige, die door het seizoen steeds een ander beeld 05 04 opleveren.

rnaemontana,Calamintha nepeta,Carex ta, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis se papaver papaver, aster umbellatus ^ N amplexicaulis, deschampsia caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | o galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifornel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia oopkruid centaurea nigra, beemdooievaarsbek geranium bomen

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

buitenplaats voorlinden

oprijlaan

la bo

100 M

| caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 |

landschap-park aan vijver relatie met landhuis

landschap-park dark brother - anish kapoor

landschap-rand relatie met 3sprong kaswetering en vijver relatie bosrug uitkijk op weiland

landschap-park relatie met lindelaan

| legenda |

weiland

duinrug

vloer cube

bomen

oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

park

bos

muur cube

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

rand

duin

dak cube

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

architectonische tuin landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

landschap-weiland open ended- richard serra

landschap-weiland relatie met oud landhuis zicht/middenas

1.20

12.00

1.20

12.00

100

1.20

| doorsnede bloemenweelde en padengrid

gemaa

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

gleaming lights of soul-

nat

droger

droog

hoogte

beplantingstype

I classitische tuin II architectonische tuin III new perennias garden IV natte strooiruigten V half natuurlijke graslanden VI bosrand

nat

< >

droger

< >

droog

I classicistische tuin II architectonische tuin III new perennias garden IV natte strooiruigten V half natuurlijke graslanden VI bosrand

landschap-duinrug dicht steil bos

droger

< >

natte strooiruigten

nat grasland

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

droog

landschap-duin skyscape - james turrel

and

duinrug bos

vloer cube

nat

muur cube

droger

duin

droog

dak cube

nat

droger

oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

vloer cube

bomen

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish park kapoor

bos tuinmuur

muur cube

vijver

droog

nat

s garden

hoogtelijnen

tuinpad

tuinmuur

sam taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

yayoi kusama weiland

vloer cube

bomen

anish park kapoor

bos tuinmuur

taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

muur cube

gemaaid pad

oprijlaan

jke de goey

100 M landschap-duinrug dicht steil bos boslanen

karrespoor

kaswetering en gracht

hoogtelijnen

tuinpad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

^ N

landscha 0 kruising

| caldic col

buitenplaats voorlinden

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

< >

bebouwing duinrug

gemaaid pad

oprijlaan

IV strooiruigten IIInatte new perennias garden VIVhalf natuurlijke graslanden natte strooiruigten VI bosrand V half natuurlijke graslanden

> droger > droog lashoff, natCoreopsis, Amsonianattabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex natte strooiruigten grasland bia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis ys officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus ^ N is,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia | legenda | | caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | eucanthemum vulgare, glad walstro galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifonew perennials garden persicaria bistorta, grote pimpernel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex d achillea millefolium, zwart knoopkruid centaurea nigra, beemdooievaarsbek geranium Echinacea, Euphorbia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis

ard serra

landsch sigh -

beplantingstype Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex Echinacea, Euphorbia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis Sporobolus, Stachys officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus ^ N thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia | legenda | I classicistische tuin | caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | 07 01 angustifoII architectonische tuin ratelaar rhinanthgus witte magrieten leucanthemum vulgare, glad walstro galium mollugo, grote III new perennias garden lia, adderwortel persicaria bistorta, grote pimpernel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia IV natte strooiruigten droger < > droog classitische tuin V half natuurlijke graslandenbeemdooievaarsbek geranium major, duizendblad achillea millefolium, zwart IIIknoopkruid centaurea nigra, VI bosrand I architectonische classitische tuin tuin pratense IIIII new perennias garden architectonische tuin

bomen

kaswetering en gracht

landschap-rand zichtlijn naar tuin

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

new perennials garden natte strooiruigten

I classitische tuin II architectonische tuin III new perennias garden IV natte strooiruigten hoogte V half natuurlijke graslanden VI bosrand

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

Sporobolus, Stachys officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus ^ N thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia | legenda | | caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | witte magrieten leucanthemum vulgare, glad walstro galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifolia, adderwortel persicaria bistorta, grote pimpernel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia major, duizendblad achillea millefolium, zwart knoopkruid centaurea nigra, beemdooievaarsbek geranium pratense

VI bosrand I classitische tuin ^ N II architectonische tuin tuinmuur III new perennias garden| caldic buitenplaats voorlinden IV natte strooiruigten V half natuurlijke graslanden VI bosrand

weiland

duinrug

vloer cube

bomen

oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

vloer cube

bomen

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

park

bos

muur cube

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish park kapoor

bos tuinmuur

muur cube

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

rand

duin

dak cube

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

buitenplaats voorlinden

gemaaid pad

oprijlaan

landschap-rand paardenbak en koetshuis oud nieuw

100 M

I clas III arch clas IIIII ne arc IV IIIna ne VIVhal na VI V bo ha

collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 |

VI bo I clas II arc III ne IV na V ha VI bo

^ N

100 M

| caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 |

I classitische tuin II architectonische tuin III new perennias garden IV natte strooiruigten V half natuurlijke graslanden VI bosrand

1.20

04 03

bebouwing

100 M

vijver

landschap-rand zichtlijn naar tuin

04 landschap-park aan vijver relatie met landhuis

12.00

landschap-park dark brother - anish kapoor

hoogte grondwaterspiegel

landschap-park relatie met lindelaan

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

classicistische tuin | classicitische tuin

hoogte

classicistische tuin

architectonische tuin 02

beplantingstype

architectonische tuin landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

landschap-weiland open ended- richard serra

02 landschap-duinrug dicht steil bos

he tuin

nat

| architectonische tuin tuin architectonische hoogte

droger

hoogte droog

< >

< > beplantingstype beplantingstype

07 droge

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

hoogte

beplantingstype

landschap-rand zichtlijn naar tuin

nat grasland

natte strooiruigten | natte strooiruigten

nat nat

< > < >

droger droger

grid

s garden

1.20

nat

< > < >

droger

lashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex bia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis ys officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus ^ N is,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia | legenda | nat grasland | caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | eucanthemum vulgare, glad walstro galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifopersicaria bistorta,^ grote pimpernel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia ebouwing weiland duinrug vloer cube bomen N new perennials garden d achillea millefolium, zwart knoopkruid centaurea nigra, beemdooievaarsbek geranium uinmuur yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

vloer cube

bomen

jke de goey

anish park kapoor

bos tuinmuur

muur cube

vijver

taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

duinrug

park rand

and

bos duinrug

vloer cube

bos

muur cube

duin bos duin

dak cube

droog strooiruigten new perennials natte strooiruigten

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

hoogtelijnen

tuinpad

tuinmuur

hoogte new perennials

muur cube bomen vloer cube vijver

dak cube muur cube kaswetering en gracht

bomen vijver bomen

karrespoor richard oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

karrespoor

boslanen

halfverharding

kaswetering en gracht vijver hoogtelijnen tuinpad

tuinmuur

james turell

gemaaid pad

serra

buitenplaats voorlinden

park

100 M

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish park kapoor

bos tuinmuur

duin

dak cube

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats v

oprijlaan

wood

plantenborder

boslanen yayoi kusama pad gemaaid anish kapoor

hoogtelijnen boslanen james turell

bebouwing tuinmuur

buitenplaats

richard serra

halfverharding plantenborder ^ N

marijke|delegenda goey richard serra

tuinmuur halfverharding | caldic voorlinden

collectie |

100 M

sam taylor wood goey donaldmarijke marskamp |de juli 2014 | AVB legenda

yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

anish park kapoor yayoi kusama weiland

bos tuinmuur bebouwing duinrug

james turell rand anish park kapoor

vloer cube

muur cube vloer cube voorlinden duin buitenplaats dak cube bos tuinmuur muur cube

^ bomen

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

vijver ^ bomen

karrespoor oprijlaan

boslanen gemaaid pad

halfverharding plantenborder

marijke de goey richard serra

anish kapoor yayoi kusama

tuinmuur bebouwing

kaswetering en gracht vijver

tuinpad karrespoor

hoogtelijnen boslanen

tuinmuur halfverharding

sam taylor wood marijke de goey

james turell anish kapoor

buitenplaats voorlinden tuinmuur

oprijlaan

sam taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

kaswetering en gracht

duinrug

vloer cube

bomen

oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama weiland

bebouwing duinrug

vloer cube

bomen

bos

muur cube

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish park kapoor

bos tuinmuur

muur cube

vijver

< >

nat grasland

gemaaid pad 100 M

| caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | Alchillea hella glashoff, tabernaemontana,Calamintha witteadderwortel magrieten leucanthemum vulgare,Amsonia glad walstro galium mollugo,offincinalis, grotenepeta,Carex ratelaar rhinanthgus lia, persicariaCoreopsis, bistorta, grote pimpernel sanguisorba zeeuws knoopje angustifoastrantia Echinacea, Euphorbia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis lia, adderwortel bistorta, grote pimpernel sanguisorba zeeuws knoopje astrantia major, duizendbladpersicaria achillea millefolium, zwart knoopkruid centaureaoffincinalis, nigra, beemdooievaarsbek geranium Sporobolus, Stachysachillea officinalis, allium ,zwart ijslandse papaver papaver,nigra, aster umbellatus major, duizendblad millefolium, knoopkruid centaurea beemdooievaarsbek geranium pratense ^ N thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia pratense | legenda | | caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 | witte magrieten leucanthemum vulgare, glad walstro galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifo- 1.20 1.20 12.00 lia, adderwortel persicaria bistorta, grote pimpernel sanguisorba offincinalis, zeeuws knoopje astrantia major, duizendblad achillea millefolium, zwart knoopkruid centaurea nigra, 02 beemdooievaarsbek geranium pratense tuinmuur

tuinpad

| caldic collectie | AVB juli 2014100|M N 0 10 20 | donald 30 40 marskamp 50

hoogtelijnen

he tuin

vijver

tuinpad

grid

muur cube

kaswetering en gracht

bos

garden

dak cube

natte strooiruigten Echinacea, Euphorbia polychroma,Gillenia 03 Sporobolus, Stachys officinalis, allium 05

duin

Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Ams

| beplantingstype beplantingstype thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, pe | legenda | witte magrieten leucanthemum vulgare, gl Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex grid Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex Echinacea, Euphorbia polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis persicaria bistorta, 1.20 12.00 lia, adderwortel gr | new Echinacea, perennials garden polychroma,Gillenia trifoliata, Hemerocallis, Molinia, Sesleria autumnalis Sporobolus, Euphorbia Stachys officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus major, duizendblad achillea millefolium, new perennials Sporobolus, Stachys garden officinalis, allium , ijslandse papaver papaver, aster umbellatus thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, persicaria amplexicaulis, deschampsia pratense thalictrum. phlomis,perovskia,lupine, persicaria deschampsia witte magrieten leucanthemum vulgare, glad walstroamplexicaulis, galium mollugo, grote ratelaar rhinanthgus angustifo-

marijke de goey

tuinpad karrespoor sam taylor

garden

| caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 |

100 M

oprijlaan

sam taylor wood

12.00

100 M

boslanen

karrespoor

kaswetering en gracht

rand

vloer cube

duinrug

uitenplaats voorlinden

andweiland

gemaaid pad

oprijlaan

1.20

grasland | nat nat grasland

ard serra

droog droog

12.00

< > nat grasland

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james rand turell

duin buitenplaats voorlinden dak cube

tuinpad

hoogtelijnen

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

buitenplaats voorlinden

oprijlaan

gemaaid pad

plantenborder

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

100 M

karrespoor

kaswetering en gracht

droger

tuinpad

boslanen

hoogtelijnen

tuinmuur

< >

architectonische tuin

sam taylor wood

james turell

droog

natte strooiruigten landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

02 classicistische tuin classicistische tuin

eiland

duinrug

vloer cube

ark

bos

muur cube

and

duin

dak cube

bomen

oprijlaan

gemaaid pad

richard serra

yayoi kusama

bebouwing

vijver

karrespoor

boslanen

halfverharding

marijke de goey

anish kapoor

tuinmuur

kaswetering en gracht

tuinpad

hoogtelijnen

plantenborder

tuinmuur

sam taylor wood

james turell

buitenplaats voorlinden

new perennials garden

classicistische tuin

architectonische tuin architectonische tuin

^ N

100 M

classicistische tuin

| caldic collectie | donald marskamp | AVB juli 2014 |

architectonische tuin

Alchillea hella glashoff, Coreopsis, Amsonia tabernaemontana,Calamintha nepeta,Carex

buitenplaats voorlinden

^ N

| caldic col N 0

| caldic col

^ N

| caldic col

landschap-duin skyscape - james turrel

landschap-duin dicht zand

landschap-duin open zand en begroeid duinkommen en heuvels

landschap-bos sigh - sam taylor wood

landschap-duinrug dicht steil bos

landschap-bos kruising boslanen en gracht

landschap-bos boslanen en gracht

landschap-duinrug the mermaid- marijke de goey

landschap-park dark brother - anish kapoor

landschap-park relatie met lindelaan

landschap-weiland open ended- richard serra

landschap-weiland relatie met oud landhuis zicht/middenas

100

| constellaties

weiland

vijver

yayoi kusama

B’

portierswoning

hockeyvelden

constellaties

blankenburg

landschap-rand gleaming lights of soul- yayoi kusama

landschap-rand relatie met 3sprong kaswetering en vijver relatie bosrug uitkijk op weiland

wetering

landschap-park aan vijver relatie met landhuis

cubes

landschap-rand paardenbak en koetshuis oud nieuw

richard serras

landschap-rand zichtlijn naar tuin

A A’

| doorsnede B

duinen

100M

duinrug

rand

landhuis

| doorsnede A

park

weiland

buurtweg

A’

B’

| constellaties

In de sterrenkunde is een constellatie een patroon van sterren, vaak vernoemd naar een object, dier of mythisch figuur. De sterren in een constellatie hebben in werkelijkheid geen fysieke connectie; het gaat om een gezichtslijn-effect.

Het landschap van de buitenplaats bevat secuur geplaatste constellaties waar plek is voor kunst. De constellaties opgebouwd uit vlakken van de mathematische â&#x20AC;&#x2DC;concept machineâ&#x20AC;&#x2122; staan op het rigide ordeningsgrid. Het systeem wiskundig, de plaatsing daartegenover is gevoelsmatig en vanuit het landschap en de emotie gedaan. De constellaties ontstaan uit relaties met het landschap, bestaande bebouwing, zichtlijnen of historische verwijzing. De dichtheid en groepering van de constellaties is een reactie op het landschap waar het staat. In het weiland langgerekt, in de duinen verspreid en open, de rand juist meer samengepakt en gestapeld. In het bos gesloten en fijnmazig. Het zijn losse structuren waar landschap, architectuur en kunst elkaar ontmoeten Naast de constellaties waar de kunstwerken een plek hebben, is er voor ieder landschap op de buitenplaats ruimte voor environment (ingebouwde kunstwerken). Deze bijzondere gebouwde kunstwerken heben veelal hun eigen vorm en plaatsing, maar staan wel in de buurt van de constellaties en gaan een relatie met ze aan. environment Yayoi Kusama | Glimping lights of soul

weiland

| weiland

constellatie 01 in het weiland is langgerekt, staat als een focuspunt voor de bosrand. De kleinschaligheid aan de Weteringszijde en aan ander lange zijde een wandvormend als een museummuur voor de indrukwekkende environment van Richard Serra. De plaatsing op deze plek is als uiteinde van zichtlijn vanuit het oude landhuis. Brengt de oude tuinrichting weer tot leven, zonder het huidige blikveld te verstoren. Ook een verzachting van de strakke bosrand naar ontwerp van Springer

park

| park

constellatie 02 in het parklandschap gaat een relatie aan de vijver en de randbeplanting ervan. Zichtlijnen herbergen de relatie met het landhuis. Compact en overzichtelijk vierkant constellatie in het licht van het parklandschap

constellatie 03 in het parklandschap staat in de as van de markante Lindelaan van het koetshuis. Deze laan en zichtlijn wordt doorgezet in het park. De kleinschalige environment van Anish Kapoor staat subtiel iets los van de constellatie.

| rand rand constellatie 04 in de rand staat aan het uiteinde van de lichte verhoging die als een boog de rand accentueert. De verhoging geeft een prachtig zicht op het weiland en met de gestapelde kubussen de juiste hoogte om door de boomtoppen heen te kijken. De constellatie licht op de grens van weiland en rand, heeft een vlak prachtig aan het einde van de vijver. De relatie met landgoed Blankenburgh wordt versterkt door de zicht en richting vlakken op de Wetering die hier de hoek omgaat.

| duinrug duinrug constellatie 05 in de rand bengt de relatie van koetshuis en de paardenboxweer tot leven. De open kamer in de rand wordt deels subtiel gevuld vanuit het koetshuis met vlakken. De constellatie reactiveert het koetshuis en woning zonder de cultuurhistorische waarde te ondermijnen.

constellatie 06 in de duinrug en de rand gebruikt de steile rug om gestapeld een routing te bieden van rand naar duinen of visa versa. De gestapelde kubussen in de rand onstaat vanuit een zichtas van de voortuin bij het landhuis. De kubussen in de duinrug zijn zo aan elkaar geschakeld dat het een routing omhoog biedt lopen door de constellatie.

bosbos

duin duin

| bos constellatie 07 in het bos brengt net de oude lanen van het sterrebos tot leven door juist op de kruispunten zich te concenteren. Hier beleef je vier keer de laanstructuur. Iets los in het midden van de lange laan staat de grote open environment van Sam Taylor Wood met filmprojecties. Een onverwachte ontmoeting die je opnieuw laat nadenken waar je bent, wat je ziet en hoort.

| duin constellatie 08 in het bos pakt naast de kruising van de boslanen ook de bocht in de gracht. Op deze grensplek wordt een relatie gelegd met Blankenburgh en een zicht geboden op de twee landhuizen. Ook kan je via de gracht terugkijken langs de grens van de twee buitenplaatsen

constellatie 09 in de duinen bevindt zich in het open kale landschap grenzend aan de bosrand van de duinrug. Extremene hoogteverschillen maken deze open en luchtige constellatie speels en spannend. Je kan op,in of onder een kubus staan.

constellatie 10 in de duinen begint vanaf een natuurlijke opening in duinrug en onderbreking van de droge gracht waar een boslaan de relatie met het weiland van de andere buitenplaats legt. De environment van James Turrel wat een plek voor contemplatie en turen naar de lucht is, staat hoog en los van de constellaties als een verlaten relict in het duinlandschap.

| werkmaquettes 1:200

| duin maquette 1:100

| bos maquette 1:100

| bronpunt maquette 1:100

maquette 1:5 ism met aad mullekes - bouwtechniek mullekes

Donald Marskamp

Donald Marskamp is landschapsarchitect en eigenaar van studio mars, laboratorium voor ruimtelijk ontwerp. Hij heeft zijn atelier in het Gele Gebouw (www.hetgelegebouw.com) in het Zomerhofkwartier in Rotterdam. In deze microcosmos van makers, denkers en doeners, werkt studio mars met anderen aan opgaven en experimenten op het raakvlak tussen landschap, architectuur, interieur en kunst. Hij is geïnteresseerd in het grensvlak waar met de ontmoeting van twee werelden een nieuwe vorm ontstaat. Zoals dat gebeurt bij een vloedlijn waar zee en strand elkaar ontmoeten en de kunstschatten uit de zee zich tonen, het zand tot kunst wordt verheven met een tijdelijk schouwspel van ribbels. Het beeld dat per seconde vibreert, per dag verschilt, verschuift in een week, een jaarlijks ritme heeft met een eeuwenlang proces beïnvloed vanuit de atmosfeer. studio mars ziet landschap graag als de traagste kunstvorm. www.studiomars.cc

Contrast

Het wisselende landschap van de buitenplaats met zijn rijke historie ontmoet in de opgave de basis van de CALDIC COLLECTIE: het minimalisme en specifiek de nulkunst. Deze ontmoeting is verbeeld in een samengesteld tableau: het schilderij ‘Vogelconcert’ van Melchior de Hondecoeter als exponent voor de rijke buitenplaatscultuur ten tijden van de Gouden Eeuw en een reliëfwerk van Jan Schoonhoven als representant van de Nulkunst uit de jaren zestig. Hier wordt het contrast tussen de kleurrijke atmosfeer en de romantiek van de buitenplaats en zijn landschap naast het minimalistische en mathematische uit de basis van de CALDIC COLLECTIE gevangen. Dit contrast en bijhorende spanning blijven in alle lagen van het ontwerp voelbaar. Ontwerp

Het museum krijgt een ordeningsgrid dat de hele buitenplaats pakt. Dit grid is opgebouwd uit twee assen van 97 graden, voortkomend uit de hoofdas van het huidige landhuis en verhoogde tuin en die van de spiegelas, geënt vanuit het voormalige landhuis en zijn classicistische en landschappelijke tuin. De emotieloze en gelijkmatige grid bestaat niet uit vierkante cellen maar uit parallellogrammen. De ruimtelijke toevoegingen in de buitenplaats bestaan uit staande en liggende vlakken. Een studie naar verhoudingen en hoeveelheden leverde een

maquette op met 64 vlakken, representant van de kubus. Deze maquette dient als ‘machine’ voor de ruimtelijke werking van het museumlandschap, geinspireerd op het project ‘incomplete open cubes’ van kunstenaar Sol LeWitt. Vanuit de conceptual art en Zero(nul)groep werd het scheppingsproces door een kunstenaar volkomen onbelangrijk en oninteressant gevonden. Dat kan een machine ook; het persoonlijke zit in de gedachte en niet in de fabricage. Sol LeWitt noemde dit ‘the idea becomes the machine that makes art.’ Het grid en de ‘machine’ zijn wiskundig, de plaatsing van de vlakken is daartegenover gevoelsmatig en bedacht vanuit het landschap en de emotie. Er ontstaan tien constellaties van vlakken en zes environments op de buitenplaats. Een constellatie is een samenstelsel van verschillende vlakken uit de ‘machine’. Een environment is een omgevingsculptuur waar de beleving en ervaring van licht, geluid of (des)oriëntatie een belangrijke rol speelt. Het is een kunstvorm die sterk verbonden is met de buitenplaats en al een lange geschiedenis heeft. Denk aan de doolhof in de barokke tuin of de follies in de Engelse landschapstuinen. Deze ruimtelijke toevoegingen gaan een relatie aan met de buitenplaats en de kunstcollectie. De scenografie en beleving van de kunst is gekoppeld aan het landschap. De ervaringen en uitstraling ervan kunnen je gemoedtoestand beïnvloeden, je sturen in gedachten of an-

GROEN

caldic collectie gevangen in 97º Context.

Donald Marskamp, landschapsarchitect en eigenaar van studio mars, laboratorium voor ruimtelijk ontwerp, heeft zijn atelier in het Gele Gebouw www.hetgelegebouw. com te midden in het Zomerhofkwartier in Rotterdam. In deze microcosmos van makers, denkers en doeners, werkt studio mars in samenwerkingen aan opgaven en experimenten op het raakvlak tussen landschap – architectuur - interieur en kunst. studio mars ziet landschap als kunst en wel ‘the slowest of the performance arts’. www.studiomars.cc

In 2011 kocht Joop van Caldenborgh de buitenplaats Voorlinden om er een museum voor zijn Caldic Collectie te stichten. Zo krijgt Voorlinden weer de oorspronkelijke functie van de buitenplaats. Een buitenplaats is van oorsprong een ‘buiten’, het tweede verblijf voor de landeigenaar. Het wordt gekenmerkt door zijn objecten en inrichting die niets anders dan het doel hebben tot vermaak, avontuur, mystiek, rust, verlichting of romantiek. Hoe kan een museum en zijn hedendaagse kunstcollectie integreren in een karakteristiek landschap van een buiten? Met deze vraag startte de meesterproef van Donald Marskamp, met de bouw van museum Voorlinden in de startblokken. Buitenplaats Voorlinden in de binnenduinrand ligt in de laatste reeks van strandwallen bij Wassenaar, parallel aan de kustboog en op het snijvlak van de jonge steile strandwal en de oude duinvlakten en wallen. Het hoogteverschil in het complex is ongeveer dertig meter. Dat maakt Voorlinden tot een uniek ‘buiten’ ten opzichte van de andere ongeveer 550 buitenplaatsen in Nederland. Ook de grote diversiteit aan landschappen en bijhorende belevingen op de veertig hectare van de buitenplaats biedt kansen: het vlakke open weiland aan de ont-

sluitingsweg Buurtweg als voorgrond, het parklandschap rondom het landhuis en de achterwand van bos, daarin; bijgebouwen, een sterrenbos en de hoge kustduin met aansluitend hierop het reliëfrijk duinlandschap met toppen boven de bomen die uitzicht bieden richting zee, Scheveningen, Den Haag en verder.

GROEN

Bosbeeld.

| publicatie meesterproef in vakblad groen oktober 2014

| literatuur

| kunstboeken Caldic Collectie I promise to love you, Caldic Collectie, 2011 Beelden, Caldic Collectie, 2011 Artisit’s books, Caldic Collectie, 2007 Imagine, you are standing here in frony of me, Caldic Collectie, 2003 Een verzameling eeuwwisseling, Caldic Collectie, 2000 Een verzameling zelfportretten, Caldic Collectie, 1998 Een verzameling momentopnames, Caldic Collectie, 1996 Een verzameling beelden, Caldic Collectie, 1995 Een verzameling made in the u.s.a, Caldic Collectie, 1993 Een verzameling verstilde momenten, Caldic Collectie, 1992 Een verzameling realisme renaissance, Caldic Collectie, 1991 | landschap Lost landscapes, landscape works of Lola architects, 2013 De buitenplaats en het Nederlandse landschap, Marina Lameris, 2012 Visble|invisible, landscape works of Reed Hilderbrand, 2012 Wassenaars groen van toen, Comité open monumentendag Wassenaar, 2012 Tuingeschiedenis in nederland,Jan Holwerda ea,2009 Gardens in art, Lucia Impelluso, 2007 ruimtelijke kwaliteiten kasten en historische buitenplaatsen, Okra, 2007 Architectuur en landschap, Clemens Steenbergen, 2003 Kastelen en buitenplaatsen in Zuid Holland, Jos Stover, 2000 Omsloten tuin, Roben Aben Saskia de Wit,1998 De natuur bezworen, Anne Mieke Backer ea, 1998 Natuur en kunst, Nederlandse tuin en landschapsarchitectuur 1650-1740, Erik de Jong, 1993 Pleasures of the garden,Marc Griswold, 1984 Den Nederlandtsen hovenier, Jan Groen, 1670 | architectuur Sfeer bouwen, Juhani Pallasmaa & Peter Zumthor, tijdschrift Oase 91, 2014 Occupation, Architecture works of Brad Cloepfil, 2011 Museum contemporary, Chris van Uffelen, 2011 Atmospheres, Peter Zumthor, 2010 Plain space, John Pawson, 2010 | kunst Het sublieme, Hans den Hartog Jager, 2013 Melchior de Hondencoeter, Tentoonstellingsatalogus Sypesteijn, 2012 Echt Peeters, Marga van Mechelen, 2011 Nul=0, Stedelijke museum Schiedam, 2011 Melchior d’ Hondecoeter 1636-1695, Staatliche museen Berlin, 2010 De nieuwe Mecenas, Reneé Steenbergen, 2010 Het museum van de toekomst, tijdschrift Boekman 61, 2004 De tweede helft, ad de visser, 1998 A retrospective Jan Schoonhoven, Ritter Art Gallery ea, 1987 Reliëfs und zeichnungen JJ Schoonhoven, Max Imdahl, 1985 Structuur elementen 1969-1980, Peter Struycken, 1980 Schoonhoven tekeningen, Tentoonstellingscatalogus Boijmans museum, 1975

collegeserie Natuur en Kunst: samenhang of tegenstelling? hoogleraaar Erik A. de Jong, UVA Amsterdam / Artis, sept-dec 2013 collegereeks Aardse Paradijzen; tuin en park tussen natuur en cultuur hoogleraaar Erik A. de Jong, UVA Amsterdam / Artis, sept-dec 2014

| samenvatting caldic collectie gevangen in 97º Een buitenplaats is van oorsprong een ‘ buiten’, het tweede verblijf voor de landeigenaar. Het wordt gekenmerkt door zijn objecten en inrichting die niets anders dan het doel hebben tot vermaak, avontuur, mystiek, rust, verlichting of romantiek.

Dat is ook de opzet geweest bij Voorlinden in de binnenduinrand bij Wassenaar. Een buiten voor notabelen uit de regio van Den Haag. In de recente geschiedenis is de gebruiker en het landschap van Voorlinden verder af komen te staan van het oorspronkelijke gebruik. Met de aankoop van de buitenplaats door Joop Caldenborgh en zijn doel om er een museum voor zijn Caldic Collectie te stichten. wordt er weer teruggekeerd worden naar de oorspronkelijke functie van vermaak. Buitenplaatsen worden om hun totale complex geroemd, waarin landschap en gebouw als één samenhangend geheel ontworpen is. In mijn meesterproef zie ik het landschap van de locatie, de kunstcollectie en de architectuur ook als één geheel en bekijk als een regisseur met de positie en reikwijdte van een holistisch ontwerper de gehele opgave. De basis van het ontwerp wordt verbeeld in een samengesteld tableau uit het schilderij ‘Vogelconcert’ van Melchior de Hondecoeter als exponent voor de rijke buitenplaatscultuur ten tijden van de Gouden Eeuw. En een reliëfwerk van Jan Schoonhoven als representante van de Nulkunst uit de jaren 60. Hier wordt het contrast tussen de kleurrijke atmosfeer en de romantiek van de buitenplaats en zijn landschap, naast het minimalistische en mathematische uit de basis van de Caldic Collectie gevangen. Dit contrast en bijhorende spanning blijft in alle lagen van het ontwerp voelbaar. Als ordeningsprincipe voor de nieuwe ruimtelijke toevoegingen is een grid gebruikt. Dit grid is opgebouwd vanuit de twee hoofdassen van zowel het huidige landhuis en verhoogde tuin als van het voormalige landhuis en zijn classicistische en landschappelijke tuin leidend. Dit grid, emotieloos en gelijkmatig komt uit op een raster van 97 graden, geen vierkanten cellen maar parallellogrammen.

De ruimtelijke toevoegingen in de buitenplaats bestaan uit staande en liggende vlakken. Een maquette met 64 vlakken, representante van de kubus dient als ‘machine’ voor de ruimtelijke werking van het museumlandschap. Dit is geïnspireerd op het project ‘incomplete open cubes’ van kunstenaar Sol LeWitt. Vanuit de conceptual art en de Zero(nul)groep werd het scheppingsproces door een kunstenaar volkomen onbelangrijk en oninteressant gevonden. Dat kan een machine ook, het persoonlijke zit in de gedachte en niet in de fabricage. Sol LeWitt noemde dit ‘the idea becomes the machine that makes art.’ Het grid en de ‘machine’ zijn wiskundig, de plaatsing van de vlakken is daartegenover gevoelsmatig en bedacht vanuit het landschap en de emotie. Er ontstaan tien constellaties van vlakken en een zestal environment op de buitenplaats. Deze gaan een relatie met de buitenplaats en de kunstcollectie aan. De scenografie en beleving van de kunst is gekoppeld aan het landschap. De ervaringen en uitstraling ervan kan je gemoedtoestand beïnvloeden, je sturen in gedachten, of anders naar dingen laten kijken. Deze ervaringen en mogelijkheden wat de verschillende typen landschappen op de buitenplaats en grote diversiteit aan kunst kan bieden, wordt gebruikt om de collectie verspreid over de buitenplaats te groeperen in de verschillende constellaties. Geen statische plek ergens op de buitenplaats voor de collectie, maar een museum dat reageert en de interactie aangaat met het gehele landschap, de atmosfeer van de buitenplaats en beïnvloedt wordt door de kunstcollectie. Het museum verlaat het gebouw, neemt de kunst mee en wordt opgevangen in het landschap.

donald marskamp | studio mars |

labaratorium voor ruimtelijk ontwerp

meesterproef academie van bouwkunst | landschapsarchitectuur commissie: hanneke kijne [mentor] | ira koers | john lonsdale