μαζί 'mazi'
samen wonen door ouderen Afstudeerontwerp Gara Beukman
μαζί 'mazi'
samen wonen door ouderen Dit plan komt voort uit mijn zorg over de manier waarop wij ouderen laten wonen. Mazi betekent 'samen'. Het idee om ouderen samen te laten wonen en elkaar te laten helpen is universeel. Mazi is een ontwerp voor het centrum van Athene, omdat juist hier het verschil tussen de problematiek en het potentieel groot is. Mede door de vlucht van jongeren neemt de vergrijzing in Griekenland sterk toe. De huidige huisvestingsproblematiek zal verhevigen. Daarnaast neemt de zorg door familie af. Dit plan laat zien dat door gebruik te maken van vervallen panden een nieuwe woonomgeving kan ontstaan met een sterke sociale samenhang en een grote ruimtelijke rijkdom. Mazi breekt met de gewoonte om vervallen panden te vervangen door flats. Het versterkt bestaande kwaliteiten en zet ze in voor een betere manier van wonen voor ouderen. Gara Beukman januari 2013
Huidige woonsituatie van ouderen in Athene Griekse ouderen worden zoveel mogelijk door hun familie opgevangen en wonen vaak bij één van hun kinderen in. In de toekomst zal dit anders verlopen. Door de economische crisis trekken veel jongeren naar het buitenland op zoek naar werk. Eenmaal in het buitenland beginnen ze een nieuw leven. Hun ouders blijven achter in de stad. Zolang ze kunnen, zullen ze thuis blijven wonen, maar in een stad als Athene is de hulp uit de directe omgeving en de sociale controle klein. Een gemeenschap, zoals die in een dorp bestaat waar men elkaar steeds helpt, is in een stad nauwelijks aanwezig. De achtergebleven ouderen zullen steeds meer geïsoleerd raken en zonder hulp van de familie eerder in tehuizen terecht komen. De komende jaren zal daardoor de vraag naar tehuizen groeien. Naast het vertrek van jongeren naar het buitenland, zullen de achter geblevenen steeds minder geld te besteden hebben. Zowel jong als oud. De kosten van de zorg voor ouderen zijn hoog. Steeds minder mensen zullen goede tehuizen kunnen betalen. De private ouderenhuisvesting zal nog meer voor de rijkeren worden, de steeds voller rakende verouderde staatstehuizen voor de rest van de bevolking. Deze staatstehuizen zullen verouderen, want tijdens de crisis zal nauwelijks geld beschikbaar zijn. De gevolgen? Steeds oudere staatstehuizen die voller en voller zullen worden en een stad vol geïsoleerde eenzame hulpbehoevende ouderen.
opvang ouderen door kinderen
trek van jongeren
15%
Vergrijzing Europa
17%
17% van de bevolking in Europa is 65+ In Nederland is dit percentage 15%, in Griekenland 18%. Het percentage 80+ zal de komende jaren verder stijgen, doordat men gezonder eet en meer beweegt. 18%
vergrijzing europa
Griekse tehuizen In Griekenland zijn ongeveer 200 tehuizen. Onderscheid kan gemaakt worden tussen privé tehuizen, ftogokomia (voor daklozen) en staatstehuizen (voor de armen). Een eigen kamer in een privé tehuis kost €1400 per maand (12m2). Een gezamenlijke kamer kost €1100. Een gemiddeld pensioen in Griekenland is €700. De Ftogokomia voor de arme Griek, zijn mogelijk gemaakt door de Kerk. Het verblijf is gratis, maar alleen bedoeld als overnachting. Overdag moet men de straat op. De verouderde en overvolle staatstehuizen zijn gratis voor de arme Grieken. Je ouders hierheen sturen is een taboe, vanwege de slechte reputatie en de verouderde bouwkundige staat. Opvang binnen de familie, als men die nog heeft, is voor de gemiddelde Griek de beste oplossing.
2012 Atheense woonsituatie Gemiddeld woonoppervlak gezin met 2 kinderen: 70m2 + 5m2 balkon Gemiddelde huurprijs €5-7 per m2 Gemiddelde woning Anafiotika 2 personen 30m2 Gemiddelde woning Stratonos 2 personen 60-70m2.
privé tehuis 'O Ajios Jiorjios'
eetkamer privé tehuis
kamer privé tehuis (15m2)
tweepersoonskamer privé tehuis
1922 Mikrasiatiki Katastrofi Een grote groep Grieken woonden tot die tijd in Klein Asie in vrede met de Turken. Tijdens de Klein-Azië Katastrofie werden ze ruw verdreven, de zee in gegooid. 1926 militaire dictatuur onder Pangalos 2e wereldoorlog start in 1940 met de inval van Italië. In 1941 valt Duitsland aan. 1945 bevrijding, einde 2e wereldoorlog 1967 staatsgreep door legerofficieren Papadopoulos en Patakos, begin van de dictatuur. Koning Konstadinos werd verbannen (einde monarchie) 17 november 1974 eerste vrije verkiezingen. De twee grote partijen Pasok en Nea Dimokratia worden opgericht, elke 4 jaar wisselen ze de macht.
Begin jaren 50, grote werkloosheid en armoede. Leegstroom van het platteland, trek naar Athene en imigratiestroom van jongeren naar het buitenland. Deze gingen als gastarbeiders vooral naar Duitsland, België, Australië en Amerika. 1945-1949 burgeroorlog, KKE (communistische partij) probeert macht over te nemen, Engelsen schieten de regering te hulp. Communisme is groot, veelal onder de jongeren van de bevolking. 1938-1942 de 2e militaire junta, Metaxas
1935 Griekenland wordt weer een monarchie (na een volksstemming), met George II als koning.
Turbulente verleden Atheense ouderen De Grieken zijn een volk vol oorlogstrauma’s en een bewogen verleden. Ze zijn opgegroeid in gezinnen waarvan hun (voor)ouders de 1ste wereldoorlog hebben meegemaakt (1914-1918). De familie is erg belangrijk voor de Grieken. In hun vrije tijd of op feesten houden ze ervan muziek te maken, te dansen en uitgebreid te eten met vrienden en familie.
2002 invoering van de Euro 2004 Olympische Spelen
1973 verzet studenten bij de Politechnische School in Athene, einde dictatuur 2007 begin economische crisis; grote werkloosheid, weinig geld en geen goede economische vooruitzichten. Jongeren gaan opzoek naar werk in andere Europese landen, ouderen blijven achter.
4
1 6
Metaksourjio 5 3 1
Anafiotika
2
2 3
Akropolis
N
4
5
6
monokatikies
Atheense monumenten
Sloop door geld tekort
2000 Neo Classicistische monumentale panden 100 beschermde monumenten
Investeerders kopen ‘monokatikies’ (grondgebonden woningen), slopen ze en bouwen er flats voor in de plaats.
In verschillende buurten rondom het centrum staan prachtige panden, vervallen en veelal verlaten.
Verouderde typologie ouderenhuisvesting
Nieuwe typologie ouderenhuisvesting
1960-heden
2015
Mensen wonen in de meeste gevallen zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen vertrouwde omgeving, hun eigen woning met hun eigen meubels en huisdieren. Op het moment dat dit niet meer kan, gaan ze naar tehuizen, waar ze veelal ĂŠĂŠn van de 100 bewoners zijn en wegvallen als individu.
Dit plan gaat over het samen wonen van ouderen, die elkaar stimuleren en helpen. Ieder ouder (met partner) heeft zijn eigen woning, eigen meubels en huisdieren. Daarnaast zijn er gedeelde functies, als stimulans voor ontmoeting.
Akropolis
Anafiotika
Stratonos Plaka
doorsnede: ligging bij de Akropolis
Sintagma plein centrum
Plaka Stratonos Akropolis
Anafiotika
Locatie Stratonos, de gekozen locatie, is een overgangsgebied en route voor toeristen onderweg naar de burcht Akropolis. De overheid wil van dit gebied een cultureel gebied maken met musea en kantoren. Het gekozen blok is door het Ministerie van Cultuur opgekocht. Er zijn plannen gemaakt om hierin kantoren te huisvesten. Door de start van de bouw zonder bouwvergunning heeft de buurt het ministerie kunnen stoppen. Het bouwblok staat nu al jaren leeg. Met dit plan wordt juist de woonfunctie weer terug gebracht in het gebied.
Akropolis museum
N
plattegrond: ligging in Athene
Buurten rondom de locatie Stratonos Anafiotika (volksbuurt)
Plaka
Akropolis (burcht): 5e eeuw v. Chr, ‘Gouden eeuw’ Anafiotika: 1833 Cyclade bouwstijl
De buurt Plaka, gebouw rond 1800 in de stijl ’Neo Klassiki Epogi’ (Neo classisisme), is nu vooral bekend als het toeristische hart van Athene met de vele restaurants en bars.
De bewoners van het Cyclade eiland Anafi, waren de beste bouwers van Griekenland. Ze kwamen om het paleis van de 1ste Griekse koning ‘Orthonas’ te bouwen.
Huidige routing toeristen = route grote stroom toeristen = tijdelijke stop voor foto's = route enkele verdwaalde toeristen en een enkele buurtbewoner
Anafiotika
onos
Strat
Plaka
N
Huidige routing buurtbewoners
Route buurtbewoners Anafiotika en Stratonos rondom blok (tot heden)
= ontmoetingsplek = hoofdroute Anafiotika = 2e route (vooral richting de stad)
onos
Strat
Plaka
N
1
2
1
Locatiefoto’s november 2011 2
N
3
4
3
4
5
5
N
6
7
8
7
8
6 N
^ Akropolis
Anafiotika
Stratonos
Plaka
Programma bouwblok
N
Het creëren van een dorp in de stad waar ouderen elkaar helpen en samen leven. 13 senioren (a t/m c) appartementen 1 gemeenschappelijke keuken Kafenio (ouderen thee- en koffiehuis) opslag gemeenschappelijke tuin 1 tijdelijke woning verzorgster/familielid
17m² - 60m² 17m² 23m² 12m² 18m2
schaal 1/200 eklisia (gebedsruimte) schaduwplek in rots (moes)tuinen
Senioren groep a Karakteristiek: - groot sociaal leven - actief, veel op pad, graag in de buurt van levendigheid - mentaal & fysiek nog goed Woonwensen: zelfstandige woning (met/zonder partner).
Belevingswereld: wereldbeeld
Senioren groep b Karakteristiek: Mentaal & fysiek niet meer 100%; slecht ter been en lichamelijke kwaaltjes Dreiging voor steeds meer isolatie: steeds meer behoefte aan vermaak, vangnet tegen eenzame dagen. Woonwensen: toegankelijke woning voor slecht lopende, behoefte aan buren om mee te praten, comfort van hulp aan huis indien nodig (van andere buren)
Belevingswereld: landelijk
Senioren groep c Karakterisitek: dementerenden continue hulpbehoevenden Woning: kleine zelfstandige woning met mogelijkheid van hulp van o.a. buren en verzorger(s). Steeds meer behoefte aan permanente zorg onder handbereik. In veel gevallen koken zij niet meer zelf. Woning
Blok
Belevingswereld: buurt
Drie groepen senioren samen op ĂŠĂŠn locatie Senioren zijn onder te verdelen in verschillende groepen. Hierbij gaat het niet om leeftijd, maar vooral om de manier waarop ze in het leven staan, door hun lichamelijke en mentale conditie. Voor dit plan zijn de senioren in drie groepen verdeeld. Ze wonen samen en helpen en stimuleren elkaar bij de dingen die zij nog kunnen. Zo zal bijvoorbeeld een vitale bewoner naar de markt gaan voor een bewoner. Deze helpt op zijn beurt weer mee met koken. Ieder doet wat hij/zij nog kan.
De senioren groepen wonen verspreid over het blok. Voor elke groep zijn specifieke woningen ontworpen. De woningen voor groep c zijn zonder trap bereikbaar en hebben een enkel kookpitje. Zij gaan naar de gemeenschappelijke keuken, waar bijvoorbeeld een senior uit groep b voor hun kookt. De kans op isolement wordt op deze manier verkleind. De senioren groep a en b hebben woningen die op de verdieping liggen, toegankelijk via een trap. Sommige woningen zijn groter en over twee lagen verspreid.
gebedsruimte
schaduwplek
functies in rotswand: gebedsruimte, schaduwplek en badkamers
aanwezige structuren
sloop
oude aanwezige structuren behouden en terug brengen
bestaande bouwmuren (met openingen)
nieuwe bouwmuren
= bestaand openingen in blok
routing
= nieuw
nieuwe verbindingen
80 cm
relaties en doorkijken
3m
muur rondom blok
3m met doorzicht
groente- en tuinopslag
gemeenschappelijke keuken
= senioren groep a = senioren groep b & c centraal gelegen gemeenschappelijke functies
= tijdelijke logeerverblijf
kafenion (ouderen thee- en koffiehuis) op verdieping
wonen laag 1
entree woningen aan binnenzijde blok
wonen bg
Bestaande situatie
N
Nieuwe situatie
N
p+1820
5
p+1700
4
3 p+320
p+1500 p+1470
p+240
p+1500
p+1490
p+300 p+240
p+1470
p+280
p+300
1
2
p+500
p+200 p+100
p+270 p+240
p+280
p+50
p+260
p+100
p+400
p+340
p+240
A
1 2 3 4 5
gemeenschappelijke keuken opslag gemeenschappelijke tuin schaduwruimte eklisia (gebedsruimte) tijdelijk logeerverblijf
BG 0
5m
N
p+5780
p+4260
p+6300
p+4700
p+4800
p+6280
p+3970
p+3140 p+3300
6
p+3200
p+1470
p+3280
p+3200
p+3200
p+3050
p+3260
6 Kafenion (ouderen thee- en koffiehuis)
Verdieping 0
5m
N
schaduwplek
gemeenschappelijke keuken moestuin
plattegrond buitenruimtes
houten zitjes
schaduwplek in rotswand
Buitenwereld Gedurende een groot deel van het jaar leven de Grieken buiten. In de buitenwereld bevinden zich meerdere zitjes. Soms tegenover een raam van een woning, stimulerend voor ontmoetingen. In de rotswand is een schaduwplek waar bewoners samen kunnen komen. De moestuinen bevinden zich naast de gemeenschappelijke keuken, met bankjes waar de ouderen samen kunnen komen.
gevel doorzetten naar vloer
vloerafwerking: schistgesteente
21/3 17:00
21/3 13:00
Bezonning De buitenwereld wordt gevormd door de wanden van de woningen rondom. De nieuwe gebouwen zijn zo geplaatst dat ze voor schaduw zorgen in de steegjes en verblijfsplekken creĂŤren.
21/3 09:00
Natuurlijk daklandschap De beplanting van de rots Akropolis wordt doorgezet op de beloopbare daken; wilde lavendel- en rozemarijn, oleanders, papavers, klaprozen en grassoorten.
sardeloma stuc
cypressehout
schist gesteente
Materialen en technieken uit Griekenland Sardeloma Huizen in Griekenland worden vaak wit gestuct. Sardeloma is een techniek voor het bewerken van stuc. Gevels werden gestuct en vervolgens werden er horizontale lijnen met een plamuurmes gemaakt. Deze techniek werd toegepast om de reflectie van de zon te verminderen. Oude gevels krijgen sardeloma en de nieuwe gevels alleen in de terugliggende vlakken.
Cypressehout Griekenland staat vol Cypressebomen, maar importeert vooral hout uit het buitenland. In de tijden van crisis moet men juist de materialen uit eigen land gebruiken en waarderen. Cypressehout wordt toegepast voor de kozijnen, luiken, afwerking van de vloeren binnen en voor de bankjes buiten. Schist gesteente (schistos = gespleten) Schist is een metamorf gesteente die veel voorkomt in Griekenland. Hier toegepast voor de afwerking van de buitenvloer.
Doorsnede ingreep bestaand
buiten
Ingreep bestaande woning - verticaal detail Bestaande wand met nieuwe raamopening Het raam is zo dicht mogelijk achter het luik geplaatst, waardoor ruimte in de vensterbank ontstaat om te zitten. Wanneer de luiken worden geopend, vallen ze in een nis. Het stuc van de buitengevels wordt bewerkt met de Sardeloma-techniek. Bestaande wand met bestaande raamopening De positie van het raam is teruggebracht naar de bestaande positie, in het midden van de wand.
0
0,25m
binnen
Bestaande wand Horizontaal detail Er zijn nissen in de wand aan de buitenzijde voor de luiken gemaakt, waar deze in open stand in draaien. Het sterke zonlicht versterkt het spel met terugliggende vlakken en nissen.
0
0,2m
Doorsnede nieuwe woning
buiten
Nieuwe woning verticaal detail Het raamkozijn is zover mogelijk aan binnenzijde geplaatst, om minder zonnestraling op te vangen. Het luik zit aan de buitenzijde van de gevel en heeft lamellen die individueel te draaien zijn, voor het bepalen van licht en zicht. Het terugliggende vlak van de buitengevel is bewerkt met de Sardeloma-techniek.
0
0,2m
buiten
Nieuwe woning horizontaal detail Er zijn nissen in de wand aan de binnenzijde voor de ramen en aan buitenzijde voor de luiken gemaakt, waar deze in open stand in draaien. Kans dat de ouderen zich stoten wordt hierdoor verkleind.
0
0,2m
badkamer
kookpit
bedbank
zitje
flexibiliteit door opening in draagmuur
Interieur woningen De woningen zijn zo ontworpen dat ze voorzien in de behoeftes van ouderen. De ramen zijn tegenover elkaar geplaatst, zodat contact mogelijk is. Nieuwe openingen zijn laag geplaatst om in de nissen te kunnen zitten. Zo wordt het raam een onderdeel van de woonruimte. Om de bescheiden woonruimte optimaal te gebruiken heeft elke woning een bed dat overdag als bank functioneert. De woningen voor senioren groep c en b hebben een enkele kookpit, omdat men gebruik kan maken van de gemeenschappelijke keuken.
De vloerafwerking in de woonkamers is van cypressehout , in de badkamers van terrazzo. De nieuwe verdiepingsvloeren zijn uitgevoerd in beton, gestort in een bekisting van onregelmatige platen. In Griekenland wordt de bekisting vaak met resthout gemaakt, wat een unieke structuur in het beton achterlaat.
Badkamer Bij een aantal woningen ligt de badkamer in de rots. Woningen die niet tegen een rots zijn gebouwd, krijgen een badkamer met minimale afmetingen. Ze zijn voor ouderen geschikt gemaakt door de ruimte optimaal te gebruiken. Zo is er een nis in de muur gemaakt om spullen in te bewaren en om te leunen. Er is een zitje gemaakt, voor als de ouderen moe worden. De badkamer is af te sluiten met een schuifdeur.
10.30u Sofia (senior a) drinkt met haar man een koffie op hun terras en bekijkt de kruiden
06.30u Anna (senior b) staat op
10.30u ondertussen zet Anna in de gemeenschappelijke keuken thee voor een andere bewoner
11.00u Anna en Sofia zijn in de moestuin bezig en kletsten met andere bewoners die op de bankjes zitten
12.00u Sofia gaat naar de markt voor boodschappen en neemt ook voor andere bewoners groente mee
11.30u Nikos gaat langs de gebedsruimte 09.00u Sofia gaat langs Nikos (senior c), de krant brengen en kijken of ze ergens mee kan helpen
17.00u Nikos maakt een praatje onderweg naar de gemeenschappelijke keuken
18.00u Anna leest een boekje buiten op een bankje
16.00u Nikos zit thuis in de nis van het raam en maakt een babbeltje met voorbijgangers
21.00u Anna heeft afgesproken met een vriend in het Kafenion 20.00u Nikos krijgt familie bezoek
μαζί 'mazi' Gara Beukman garabeukman@gmail.com m 06 43225070 da costakade 19-4vz 1052 SE Amsterdam