kinderen van de stad
een plek voor gezinnen om te wonen in de toeristische binnenstad van amsterdam
marilu de bies academy of architecture, amsterdam
kinderen van de stad marilu de bies academy of architecture, amsterdam 211-213, Waterlooplein 1011 PG Amsterdam afstudeer onderzoek 14 06 2019
INHOUD
voorwoord de opgave
1
het onderzoek
7
plan ontwikkeling
49
het ontwerp
87
nawoord
119
VOORWOORD voor de afronding van mijn opleiding aan de academie van bouwkunst in amsterdam heb ik me gefocust op een onderwerp dat mij zelf erg fascineert, woningbouw, en met name waar het niet helemaal mogelijk is. hoe wil een gezin wonen? en kan dit ook wezenlijk worden gemaakt op een plek waar dit niet helemaal voor de hand ligt? de vraag naar woningbouw in amsterdam is hoog, en rondom de binnenstad worden veel bouwprojecten uit de grond gestampt. enkel in de binnenstad wordt de ontwikkeling van wonen vermeden. de binnenstad focust zich vooral op toerisme. de evenwicht binnen de grachtengordel is compleet scheef. in dit onderzoek zal ik kijken of de balans van de stad weer terug kan worden gehaald, en ook wonen weer te introduceren in de binnenstad. om zo de leefbaarheid van het toeristisch centrum te verbeteren. en om te laten zien dat er ook gewoond kan worden op plekken waar dit niet zo zeer voor de hand ligt. een andere kijk op de woonvraag van de amsterdamse woningmarkt. dit onderzoek zal zich vormen onder begeleiding van mijn commissie een team met ieder zijn eigen expertise, die relatie heeft tot de woningbouw. samen op zoektocht naar het juiste antwoord.
binnenstad amsterdam, augustus 2010
DE OPGAVE INTRODUCTIE
Amsterdam is een bruisende stad, in constante verandering. Wat we in de laatste jaren zien is dat de hoofdstad groeit, meer mensen trekken naar de stad. Maar dit voornamelijk door buitenlandse emigratie. Amsterdam bloeit als een hub voor expats, buitenlandse studenten en toeristen. Wat we tegelijkertijd zien is dat met name gezinnen wegtrekken uit Amsterdam. Zij kunnen hun plek niet vinden in de stad, en trekken voornamelijk naar randsteden rondom de hoofdstad. Dit zorgt voor een scheve balans in de samenleving, en een stad met een minder leefbaar imago. Een stad alleen gericht op beperkte doelgroepen. Zouden we de huidige veranderingen kunnen tegengaan, en het centrum van Amsterdam openstellen voor meer diverse groepen? Kunnen we plek maken voor gezinnen in de binnenstad? Zo dat zij in de stad kunnen blijven wonen, en een tegelijkertijd een positieve impact geven op de leefbaarheid van Amsterdam.
1
“Cities can only be human if they are also designed for children. ‘If they are not meant for children they are not meant for citizens either. If they are not meant for citizens ourselves - they are not cities.�
aldo van eyck. van the child, the city and the artist, 1962, amsterdam
2
OPGAVE
Door gezinnen, en vooral kinderen, terug te brengen in de stad kan er een positieve invloed worden uitgeoefend op de leefbaarheid. Gezinnen kunnen als katalysator worden gebruikt voor verandering in de binnenstad, een fijnere leefomgeving creĂŤren niet alleen voor hunzelf maar ook voor de bestaande bewoners van de stad Amsterdam. Het voorstel is om gezinnen in de binnenstad van Amsterdam te huisvesten, te verdichten, en zo hierdoor de sociale schaal, die zich nu maar richt op beperkte doelgroepen, in evenwicht te brengen. Om daarmee de leefbaarheid en de charme van de stad te verbeteren. Welke plekken in de binnenstad hebben de grootste kans om te slagen voor gezinnen, en hebben daarnaast ook een positieve invloed op de stad? Hoe zou het zijn als bijvoorbeeld de Kalverstraat de Kalverstraat niet was, maar een woonstraat, een buurtje waar gezinnen settelen. Wat als de Wallen niet bedoeld waren als toeristische trekpleister, zonder drukte, en een rustige speelplek aan het water? Wat voor effect zou dat hebben op een stad als Amsterdam? Wat zijn de woonwensen van de stadse gezinnen, waar zouden woningen en buurten specifiek aan moeten voldoen om het mogelijk te maken voor gezinnen om in de stad te kunnen blijven wonen?
3
wasdag in de jordaan, amsterdam 1951
4
DOEL Het uiteindelijke doel is om een plek te ontwerpen in de binnenstad waar verschillende type gezinnen samen kunnen wonen. Ongeacht hun grootte of klasse. Waar zij samen een impact kunnen hebben op het huidige gebruik van de stad, dat wonen weer welkom en ook mogelijk maakt in de binnenstad van Amsterdam. In de grachtengordel zal ik ruimte maken voor 100 gezinnen. Die in een wooncluster, of buurtje, kunnen wonen. Het cluster zal bestaan uit een verzameling van woning typologieĂŤn die antwoord geven op de wensen van verschillende gezinnen die we vandaag zien. De gezinnen zullen allemaal een eigen privĂŠ maar ook gedeelde straatfuncties hebben, die een uiteindelijke connectie maken met de binnenstad. De woningen zullen in bruikbaarheid voldoen aan de wensen van de verschillende gezinnen. Welke ruimtes er exact nodig zijn voor deze gezinnen zal rollen uit het ontwerpend onderzoek. Ook hoe deze verschillende types aan elkaar geschakeld zijn en in relatie tot de stad staan zal volgen uit de verschillende onderzoeken. Er wordt bewust niet gekozen voor een pve met de conventionele eisen die gesteld zijn aan de huidige standaard eengezinswoningen. Drie slaapkamers, woonkamer, keuken etc. Er zal specifiek per type gezin worden onderzocht hoe het programma van eisen er uit zal zien.
5
6
HET ONDERZOEK het onderzoek is onderverdeelt in verschillende onderdelen. allereerst moest er worden gekeken met welke doelgroep er eigenlijk te maken was. wie is nou dat stadse gezin? wat willen ze van hun woonmilieu? en hoe groei je goed op als kind in de stad? er is gekeken naar mijn eigen manier van opgroeien, in een dorp, in vergelijking met hoe dat gaat in de stad. en het vergeleken met de situatie van mijn zus, die met haar gezinnetje in bos en lommer woont. daarnaast hebben specialisten ook invloed gehad over het vormen van de doelgroep. gesprekken, researchpapers zijn er allemaal bij gehaald voor een duidelijk eindbeeld van de gebruiken. daarnaast is er gekeken naar de juiste locatie, waar kunnen gezinnen intrekken. maar in zekere zin moeten zij wel invloed kunnen uitoefenen of het huidige gebruik van de stad. op zoek naar een plek met confrontatie, en genoeg reuring door de toeristen. een plek waar het stedelijk gezin zijn thuis kan maken.
7
“Kom thuis als de lantaarnpalen aan gaan.�
HET GEZIN wie is nou dat stadsgezin, en wat is een juiste manier van opgroeien? In deze fase van het onderzoek ben ik nagegaan hoe ik zelf ben opgegroeid in een klein dorp in Friesland, en hoe dat zich vergelijkt met de stad. Vergeleken met de huidige woonsituatie van mijn eigen zus, die met haar gezin in Bos en Lommer amsterdam woont. Daarnaast heb ik in gesprek met Rosalie de Boer een duidelijker beeld gevormd wie dit gezin eigenlijk is. En met behulp van verschillende research papers van ontwikkelaars en gemeentes het complete beeld gevormd van een stedelijk gezin, die specifiek in de binnenstad wil wonen. 8
opgroeien in ureterp, friesland
het wensen van een vrije jeugd ook voor kinderen in de stad “kom thuis als de lantaarnpalen aan gaan�
mijn jeugd op de souwe,
9
10
“To consider the city is to encounter ourselves. To encounter the city is to rediscover the child. If the child rediscovers the city, the city will rediscover the child ourselves. LOOK SNOW! A miraculous trick of the skies - a fleeting correction. All at once the child is the Lord of the City. But the joy of gathering snow off paralyzed vehicles is short-lived. Provide something for the human child more permanent than snow if perhaps less abundant. Another miracle.� aldo van eyck. van the child, the city and the artist, 1962, amsterdam
11
WAT IS NOU HET STADSGEZIN
“Het gezin dat de rariteiten van een stad kan appreciëren, zoals het gezin dat op de Wallen woont. maar de buurvrouw ondanks haar baan gewoon ziet als buurvrouw.”
12
“Een gezin dat in de stad woont wil net als elk ander gezin wel het gevoel van veiligheid en vrijheid bewaren. En een omgeving creëren waarin hun kinderen gewoon kunnen spelen en met plezier kunnen opgroeien.”
“Een speelplek hoeft niet ontworpen te zijn, kinderen vinden wel een weg om van hun omgeving een paradijs te maken.”
in gesprek met Rosalie de Boer, 13
het huis van verine en ben in bos en lommer, amsterdam 14
De woning van mijn zus is gelegen in Bos en Lommer, Amsterdam. Ze woont in een hele kindvriendelijke buurt, precies tegenover de kinderboerderij. Je zou zeggen dat haar huis dan ook passend is voor een gezin om in te wonen. Maar dat is alles behalve. De woning is vrij klein en heeft twee slaapkamers. Haar twee dochtertjes delen de slaapkamer, maar deze delen zij ook met de wasmachine. De woonkamer is de haard van hun huis, en hier gebeurt ook alles. Omdat de slaapkamers zo klein zijn is het kleed in de woonkamer ook het speelparadijs voor de kinderen. De woning heeft een balkon aan elke zijde, maar deze zijn beide vrij klein en niet geschikt om op te spelen. Mijn zus en haar vriend hebben het geluk dat hun huis aan de kinderboerderij en speeltuin zit, waardoor het vrij spelen iets gemakkelijker wordt gemaakt. Maar hiervoor moeten de kleintjes eerst het trappenhuis naar beneden om vervolgens twee verdiepingen lager te kunnen spelen. Een grote barrière tussen woning en speelplaats.
15
Nieuw Stedelijk Gezin prefereren de stad huren/koop (starters) appartement centrale locatie belangrijk willen sociale diversiteit korte reistijd naar werk en culturele voorzieningen tweeverdieners maar ook alleenstaande ouders kapitaal: culturele orientatie stad is een deel van hun identiteit
Traditioneel Stedelijk gezin prefereren de stad huren/koop appartement of woning rustige woning binnen de stad, hoeft niet specifiek centrum willen sociale homogeniteit* korte reistijd naar werk en culturele voorzieningen tweeverdieners kapitaal: cultureel en economische orientatie
Een combinatie van de nieuwe stedeling en de traditionele stedeling. Wonen Zij gaan volledig voor de stad en zien de meerwaarde, het cultureel-kapitaal als een hogere maatstaaf dan het economische-kapitaal. Zij nemen genoegen met een kleinere woonruimte, omdat ze er in de stad een grotere belevingsvrijheid voor terug krijgen. Ze staan open voor slimme nieuwe woonvorme, waarin efficient wordt om gegaan met de ruimte. Maar als elk modern gezin, moet elk familielid wel een eigen slaapvertrek hebben om zich af te zonderen. Werken en scholing De kansen die de stad biedt zijn voor hun erg belangrijk. Werk en school staan naast goede cultuur en sociale connecties dan ook voorop. Succesvol worden, of een constante groei is een ondereel van hun idealen. Maar het werk moet wel binnen een bepaalde de straal te vinden zijn, en makkelijk te bereiken met het openbaar vervoer of fietsverkeer. Daarnaast zien we bij deze gezinnen veel creatieve of freelance beroepen die aan huis of in een nabij cafe kunnen worden uitgeoefend. Werk en wonen liggen dicht bij elkaar, hierdoor kunnen ze dit perfect combineren met het leven als gezin. Diversiteit Stedelijke bewoners wensen diversiteit binnen hun woongebied, en denken dat ze elkaar kunnen verijken in kennis en cultuur. Daarnaast is het wel belangrijk om jezelf te indentificeren met gelijkgestemden. Mensen uit dezelfde klasse en met dezelfde idealen. Een goede mix van koop en huur, of verschillende lagen huur binnen een buurt is dan ook wenselijk voor sociale diversiteit.
Migratie gezin, sociale stijger zowel de stad als de suburbs nieuwbouwwoningen rustige leefomgeving in nabijheid van familie kapitaal: economische orientatie
* sociale homogeniteit betekent niet van ĂŠĂŠn cultuur maar van vergelijkende klasse, met dezelfde leef idealen, gelijk gestemden omschrijvingen van AM's research report, "Binnen of Buiten de ring?" en "Smaak voor de stad" door VROM
16
een groot huis me
12 04 18
DOELGROEP ONDERZOEK TYPE GEZINNEN stadse gezinnen
de nieuwe stedeling en de traditionele
r de stad en zien de meerwaarde, het een hogere maatstaaf dan het Zij nemen genoegen met een kleinere er in de stad een grotere belevingsvrijheid aan open voor slimme nieuwe woonvorme, om gegaan met de ruimte. Maar als elk lk familielid wel een eigen slaapvertrek nderen.
> een groot huis met veel ruimte
een kleine woning maar vereikt met omliggende functies
biedt zijn voor hun erg belangrijk. Werk en de cultuur en sociale connecties dan ook en, of een constante groei is een ondereel et werk moet wel binnen een bepaalde de makkelijk te bereiken met het openbaar Daarnaast zien we bij deze gezinnen veel eroepen die aan huis of in een nabij cafe efend. Werk en wonen liggen dicht bij ze dit perfect combineren met het leven als
nsen diversiteit binnen hun woongebied, en kunnen verijken in kennis en cultuur. elangrijk om jezelf te indentificeren met en uit dezelfde klasse en met dezelfde van koop en huur, of verschillende lagen dan ook wenselijk voor sociale diversiteit.
elijk gestemden
research stedelijk gezin door AM en VROM 17
algem onde gepu
Voor binne speci stad. de w word plein mens gezin verkle schoo Op e grote midd
150 meter 0 t/m 6 jarigen
500 meter 7 t/m 12 jarigen
Belan bepa Het kinde stede Verrv maar fietsa
1000 meter 13 t/m 18 jarigen
actieradius van het spelende kind 18
DE ACTIERADIUS algemene actieradius van kinderen gebaseerd op de ondervindingen uit de Nota Spelen in de Stad! gepubliceerd door de gemeente Den Haag Voor het bepalen van de speel radia binnen de binnenstad van Amsterdam heb ik gekeken naar de specifieke locaties. En het intensieve gebruik van de stad. Binnen de drukke binnenstad is het toezicht vanuit de woning voor de allerkleinste erg van belang, daarom wordt de radia verkleint naar de aangrenzende stoep, of pleinen in de buurt. Door de drukte door verkeer of de mensen massa’s (voornamelijk toeristen, onbekende gezinnen) wordt al snel de speel radius tot en met 12 jaar verkleind tot de directe omgeving. Directe routes naar school en of speeltuinen, zijn dan wel denkbaar. Op een oudere leeftijd is de radius van een kilometer of groter wel acceptabel. De kinderen gaan naar de middelbare school en zijn een stuk zelfstandiger. Belangrijk is wel, ook al is het vrij speel gebied kleiner, bepaalde functies zijn wel wenselijk binnen deze radia. Het liefst zijn alle functies als supermarkten, kinderopvang, speeltuinen en basisscholen voor jonge stedelijke gezinnen binnen een straal van 500 meter. Vervolgonderwijs en werk kunnen hier wel buiten vallen, maar specifiek voor stedelijke gezinnen moet dit wel op fietsafstand zijn.
19
eventuele afgesloten werkruimte eventuele open werkruimte
kleine prive buitenruimte
eventueel gedeeld werk café
badruimte
kookruimte
eetruimte - ook te gebruikten als (huis)werkruimte
één of meerdere kleine slaapruimtes eventuele gedeelde tuin
woonruimte
PRIMAIRE RUIMTES GEDEELD G gedeeld met het gezin
20
grote slaapruimte
PRIMAIRE RUIMTES PRIVAAT private plek om terug te trekken
grote gedeelde buitenruimte als tegengewicht van de kleine buitenruimte
PRIMAIRE RUIMTES GEDEELD B gedeeld met de buurt
kleine
SECUNDAIRE utilitaire ruim
12 04 18
DOELGROEP ONDERZOEK TYPE GEZINNEN ruimtes gedeeld of privaat met het gezin of met de buurt
alle ruimtes voor het stedelijk gezin moeten volwaardig zijn maar zo compact mogenlijk uitgevoerd worden. ruimtes die niet vaak gebruikt worden als klusruimtes kunnen worden gedeeld met de buren. net als groot speelgoed of gereedschappen kunnen tussen de buren worden gedeeld en uit de woning worden gehaald. gedeelde werkplaats/werkbank - fietsen reparatie
wasruimte
kleine prive bergruimte
elke woning krijgt een kleine minimale prive buitenruimte. je hoeft niet altijd met je buren te moeten zitten. maar om de ruimte in de stad gedeelde bergruimtes beter te benutten wordt voor voor grote (tuin)gereedschappen of gedeeld groot speelgoed het grote spelen de buitenruimte gedeeld.
gedeelde fietsenberging
uimte
B
SECUNDAIRE RUIMTES PRIVE utilitaire ruimtes binnen de woning
elke woning blijft een kleine berging houden, voor eigen spullen maar fietsen kunnen worden geclusterd in een gedeelde fietsenstalling.
werken is zeer persoonsgebonden, sommige werken liever rustig afgesloten thuis. terwijl anderen een cafe opzoeken om onder de mensen te zijn. in een buurtje kan zo'n cafe een interessante gedeelde ruimte zijn om bij huis toch afzonderlijk te werken.
SECUNDAIRE RUIMTES GEDEELD B utilitaire ruimtes buiten de woning gedeeld met de buurt
woonfuncties voor gezinnen 21
0-3 jaar
ruimtes en visuele connecties
 in combinatie met de actieradius van het spelende kind
de woning principe
22
3-6
3-6 jaar
7-12 jaar
pelende kind
wonen aan het spui
woonfuncties in combinatie met de actiradius van het spelende kind 23
LOCATIE ONDERZOEK knooppunten in het toeristisch centrum waar komen de meeste mensen samen, op deze locaties onderzoeken welke locatie de beste locatie is 24
toeristische knooppunten stad amsterdam 25
•
amstelveld
•
de kalverstraat
26
•
de wallen
•
het spui
potentiele locaties 27
verdeling van kinderen van 0-18 in de stadsdelen amsterdam, 2017 OIS, gemeente amsterdam
28
gemiddelde amsterdam
stadscentrum
gemiddelde verdeling huisdhoudens in amsterdam versus de huishoudens te vinden in het stadscentrum, 2017 OIS, gemeente amsterdam
cijfers gezins verdeling in de stad 29
dierentuin
musea en biblotheken
koffietentje
basisschool
thuis
speeltuin
supermarkt
groen
midelbareschool
werk
150 meter directe omgeving (de stoep)
tot 500 meter op wandel afstand
1000 meter of groter maar wel op fietsafstand
Het stedelijke gezin wil specifiek in de stad wonen om de kwaliteit ervan. Er wordt alsmaar beschreven dat alles in de stad binnen handbereik is, en dat dit een meerwaarde is tot de kwaliteit van wonen. Hoe korter de afstanden hoe meer tijd er kan worden besteed aan het gezin. 30
actieradius functies voor gezinnen, voorbeeld Spui amsterdam 31
32
•
potentie van de plek, verschillende onderzoeken op verschillende locaties voorbeeld vervoer en indrukken, spui 33
LOCATIE KEUZE de universiteitsbibliotheek, aan de singelgracht en nabij het spui. de bibliotheek zal in de toekomst verhuizen naar roeterseiland, amsterdam. 34
situatie amsterdam 1:20000
de universiteitsbibliotheek aan het spui 35
de universiteit bibliotheek
36
\
de universiteit bibliotheek, aan het spui
 vertrekken naar Roeterseiland om onderdeel uit te maken van de campus
de locatie
\
wonen aan het spui
onderzoek
de universiteitsbibliotheek aan het spui 37
12 04 18
KEUZE LOCATIE HET SPUI naast de pluspunten van het volledige onderzoek zijn er interresante ontwikkelingen op de locatie het Spui
12 04
plannen verhuizen UVA en het maken van een campus ook buiten de binnenstad, herbestemmen bestaande bebouwing
KEUZE LOCAT HET SP
naast de pluspunten v het volledige onderzo zijn er interresan ontwikkelingen op locatie het Sp
plannen verhuizen UVA het maken van e campus ook buiten binnensta herbestemmen bestaan bebouwi
huidige situatie
huidige situa
locaties UVA
locatie in gebruik van U
schaal 1:30
locaties UVA locatie in gebruik van UVA
schaal 1:3000
38
huidig scenario
12 04
KEUZE LOCAT HET SP
plannen verhuizen UV toekomstige situat
campus vormin
locaties UVA
locatie in gebruik van U
schaal 1:30
toekomst scenario sommige panden blijven behouden, anderen vertrekken naar de campus op roeterseiland dit geldt ook voor de universiteits bibliotheek
verhuisplannen UB en de universiteit van amsterdam 39
Het bibliotheek gebouw is een collage van moderne en monumentale panden. Uit de jaren 80 door Leupen tot een klassiek pand van Hendrik de Keyser uit 1601. 40
Maagdenhuis 1783-1787 Abraham van der Hart
Oude Lutherse Kerk 1633 Spui 23-27 1893 Breman
Handboogdoelen 1525 & 1733
Universiteits bibliotheek 1966 Jan Leupen Stadsmagazijn 1601 Hendrik de Keyser
de universiteit bibliotheek, aan het spui
 een collage van verschillende gebouwen uit verschillende periodes
\
41
de universiteits bibliotheek aan de singelgracht
42
achterzijde bibliotheek aan de handboogsteeg
43
sferen op de kaart
44
drukte op het spui, een echte toeristen trekker
sferen rondom de universiteits bibliotheek 45
rust aan de handboogstraat, echt een achterkanten wereld
46
verkeersdrukte aan de singelgracht
47
het spui, UB locatie
 een verzameling van verschillende sferen
\
e locatie
wonen
nderzoek
kansen rondom de locatie 48
PLAN ONTWIKKELING met de doelgroep en de locatie is het plan ontwikkeld. een start van het ontwerp waar van belang is dat de gezinnen met gemak en comfort kunnen huisvesten, maar ook met de huidige functie van de stad kunnen leven. waar de grens tussen het toeristisch centrum en het woongebouw wordt aangelicht. en daarachter een veilig en vriendelijke plek voor gezinnen om te wonen.
n aan het spui
49
connectie connectie metconnectie de binnenstad met de met binnenstad de binnenstad interactieinteractie met interactie het toeristisch met het met toeristisch het centrum toeristisch centrum centrum
passend passend op depassend locatie op deop locatie de locatie reagerenreageren op de reageren omgeving op deop omgeving de omgeving
wensen wensen werking wensen werk van
50
wonen wonen in een in een vrije vrije connectie omgeving omgeving met de binnenstad plek plek omom te spelen, te spelen, interactie ontdekken ontdekken met het toeristisch centrum ontwijken ontwijken en en ontmoeten ontmoeten
n sen werking werking vanvan dede locatie locatie
\ \
interactie interactie tussen tussen passend bewoners bewoners op de locatie samen samen in de in de stad stad reageren wonen, wonen, een opeen de fijne omgeving fijne enen veilige veilige leefomgeving leefomgeving creëren creëren
wensen van de locatie, in de ogen van gezinnen en goede woonmilieus 51
wensen w
HET STADSMAGAZIJN een fascinerend gebouw in het cluster van gebouwen van de UB is het oude Stadsmagazyn. Het gebouw van Hendrik de Keyser uit 1601 diende ooit als wapen opslag maar is nu omgedoopt tot het opslaan van boeken. het gebouw rijkt van de singelgracht helemaal door naar de handboogstraat. en verbind de twee. in de huidige staat is de voorzijde nog intact met zijn houten constructie, maar is de achterzijde compleet van beton voor het opslaan van de boeken. de connectie tussen voor en achter bestaat dan ook niet meer. 52
weghalen gebouwen universiteits bibliotheek behouden monumentale stadsmagazijn
weghalen UB maar laten staan stadsmagazyn met hoge monumentale waarde 53
huidige gevel stadsmagazijn
het Stadsmagazijn
 Hendrik de Keyser ,1601
het stadsmagazijn 54
een gebouw met betekenis
het stadsmagazyn naast haar originele buur pandjes
het Stadsmagazijn
 Hendrik de Keyser ,1601
\
wonen aan het spui
55
het Stadsmagazijn
 Hendrik de Keyser, 1601
het 56 stadsmagazijn een gebouw met betekenis
het Stadsmagazijn
 Hendrik de Keyser, 1601
\
het stadsmagazijn in huidige staat, na de verbouwing en de komst van het nieuwe UB
wonen aan he 57
herkenningspunt voor de stad waarde houden voor het stadsgezicht monumentale waarde, en aantrekking voor toeristische bezoekers.
het
door zijn hoge monumentale waarde, maar ook door zijn fascinerende vorm en doorsteek door het bouwblok heen, is het magazijn een fascinerend element om te bewaren. En er een spil van te maken waaromheen het gehele project draait. 58
het stadsmagazijn een gebouw met betekenis
hoofdentree centraal gelegen voor bewoners een statig en groots entree
het Stadsmagazijn
 het aanknopingspunt, het hart van het gebouw
centrale as gebouw vanaf de singel en de handboogstraat te betreden en kan werken als centrale as voor het gehele gebouw
\
wonen aan het spui
59
het Stadsmagazijn
 het aantrekkingspunt in de gevelwand
het stadsmagazijn principe
60
het stadsmagazyn als gezicht aan de singelgracht
wonen aan het spui
het Stadsmagazijn
 achter de gevelwand vind het leven van de gezinnen plaats, in een vrij ingerichte omgeving
het stadsmagazijn
met daarachter een dynamische woonwereld wonen aan het spui
principe
het stadsmagazijn waar omheen gewoond wordt 61
62
het Stadsmagazijn
 waar ook voor hun de ontmoeting plaats vind
waar gezinnen elkaar kunnen ontmoeten in het stadsmagazyn
het stadsmagazijn
wonen aan het spui
principe
het stadsmagazijn waar omheen gewoond wordt 63
de stadsstraat waar buren elkaar ontmoeten om richting hun woning of de stad in te gaan het stadsmagazyn als spil van het woonblok
de markt een plek vol activiteiten, m waarbij het voor bewoners het blok te bezoeken.
open voor de stad
principe stadsmagazyn, de ontmoetingsplek tussen stad en wonen wat kan er allemaal plaatsvinden
om het stadsmagazyn een zekere waarde te geven is het belangrijk dat er de mogelijk is voor de gezinnen en de bezoekers een zekere binding met de plek te krijgen. door het organiseren van bepaalde evenementen, en de ruimte toe te eigenen aan de buurt ontstaat er zo een affectie voor het magazyn. 64
e evenementen. erleidelijk wordt om
of de stad in te gaan
de buurt barbecue ruimte om als buurtje samen te komen, kleinschalig buren onder elkaar.
maar ook afsluitbaar hoe heb je controle op wie er van de ruimte gebruik gaat maken?
de markt een plek vol activiteiten, markten maar ook andere interessante evenementen. waarbij het voor bewoners maar ook de stedelijke bezoekers verleidelijk wordt om het blok te bezoeken.
de buurt barbecue ruimte om als buurtje sam
open voor de stad
maar ook afsluitbaar hoe heb je controle op w
65
het Stadsmagazijn
 behouden oude architectuur, en doorsteek
smagazijn
het stadsmagazuijn manipuleren en opentrekken 66
intact houden originele architectonische elementen van het stadsmagazyn, maar vrij omgaan met het in de jaren 80 gerenoveerde deel. een stadsstraat maken die oud en nieuw, maar ook de stad en de bewoners met elkaar verbind. 67
HET WOONMILIEU op zoek naar een vrij woonmilieu waar kinderen veilig kunnen spelen, waar buren elkaar kennen. Maar toch passend in de stad is. 68
een vrij milieu om in te spelen, vriendjes te onmoeten dynamisch en interressant, het gebouw gebruiken als speel paradijs.
een plek waar vrij gespeeld mag worden
 hoewel je midden in de stad woont, moet het veilig en vertrouwd zijn
het woongebouw
wone
principe
69
stegen/lamellen
losse blokken
een combinatie van rationele lamellen, en een vrije binnenwereld waar je jezelf doorheen kan wanen.
het woongebouw principe
70
stegen/lamellen
wonen aan het spui
zoektocht naar de juiste configuratie een combinatie tussen een dwaalmilieu, logica en een hoge woonvraag 71
barceloneta, bercelona
barceloneta, barcelona
72
het gaat om een grote groep gezinnen die willen huisvesten in de binnenstad van amsterdam dit vergt een goede oplossing om op een klein plot een hoge dichtheid te verwezenlijken.
dicht op elkaar wonen, maar toch meerwaarde krijgen
coulisse werking, een hoge dichtheid behalen in een klein bouwblok
uw 73
coulisse werking, een hoge dichtheid behalen in een klein bouwblok
het woongebouw principe
74
wonen aan het spui
ouw
het behouden van lucht li woon
het woongebouw principe
het behouden van lucht licht en ruimte in een krap woonblok
opzoek naar lucht licht en ruimte in het blok 75
woningen maken met “uitzicht” groter wonen dan dat je eigenlijk doet
doorzichten in het blok
oning
76
spelen met sprongen voor dive maar vooral om ruimte te
de woning principe
manipulaties op het blok
opzoek naar lucht licht en ruimte in het blok
spelen met sprongen voor diversiteit, spannende ruimtes
 maar vooral om ruimte te creÍren in de woning
77
10 m
5m
woning type 1 doorsteek woning met aansluiting tot het maaiveld, interessante interactie tussen binnen en buiten mogelijk door dubbel hoge ruimte meer lucht en ruimte gevoel in de woning
DE WONING een woning die geschikt is voor gezinnen, maar wel op een klein oppervlakte kan worden gerealiseerd 78
5m
5m
7,5 m
woning type 2 rug aan rug woning, efficient omgaan met ruimte een beuk maken met twee voorkanten
verschillende configuraties van wonen 79
7m
12,5 m
woning type 3 zijwaartse veranderlijke woning aanpasbare woning waardoor de leefruimte kan worden aangepast op de behoeftes van de bewoners refererend aan Carabanchel van Aranguren Gallegos
80
5m
10 m
5m
woning type 4 interlock woning, ruim ogende woningen waarbij alle slaapkamers een ruime plek hebben aan de gevel, maar de woonkamer tegelijkertijd dubbel hoog kan zijn.
verschillende configuraties van wonen 81
SANAA, Gifu, Japan
wonen in de langsrichting
 SANAA Sejima, Gifu
de woning 82
referentie
SANAA, Gifu, Japan
wonen in de langsrichting
 SANAA Sejima, Gifu
wonen aan het spui
referentie zijwaarts wonen 83
overzicht en zichtlijnen
overzichtelijke verdeling ruimtes waarbij er altijd 
 visueel connectie is met het terras
 door een ondiepe woning te maken ook overzicht in beide richtingen van de woning
84
manipulaties
simpel principe met rigide opzet
 aarin variatie wordt gewaarborgd door te schuiven met de bouwblokken
wonen aan het spu
configuratie zijwaarts wonen 85
gevel aan de singelgracht
86
HET ONTWERP Een woongebouw waar honderd gezinnen zich kunnen huisvesten in de binnenstad van Amsterdam. hun thuis kunnen maken, veilig kunnen spelen en opgroeien. En dat midden in het toeristisch centrum van de hoofdstad.
87
DE KINDEREN VAN DE STAD Een plek voor gezinnen in de binnenstad Met de grote vraag naar geschikte woningen voor gezinnen in de hoofdstad, worden er veel nieuwe plannen ontwikkeld om het centrum heen. De toeristische binnenstad als potentieel woongebied voor deze doelgroep wordt hierin bewust vermeden. In het bruisende centrum van Amsterdam, genesteld tussen de Singelgracht en de Handboogstraat, laten gezinnen zien hoe wonen te midden van het toeristisch mekka van Nederland, juist voor deze doelgroep, toch mogelijk is, en hoe dit zelfs goed kan zijn voor de leefbaarheid van de stad. De laatste jaren focust de binnenstad Amsterdam zich voornamelijk op de toeristische stroom die de stad binnenkomt. Met de komst van vele hotels en de verandering in het winkelaanbod, richt de stad zich de laatste jaren meer op deze reizende doelgroep. Dit leidt tot een zeer enkelzijdig gerichte stad. Maar een gezonde en fijne stad is juist een stad die zich niet alleen richt op één enkele functie, maar die een evenwichtige mix toelaat van wonen, werken én toerisme. Daarbij speelt ook de vraag naar gepast wonen erg op. Er is een groot tekort aan woningen voor onder andere gezinnen in Amsterdam. Hiervoor zijn om het centrum heen al vele plannen in ontwikkeling. Corporaties vermijden de binnenstad en creëren een mooie, rustige woonomgeving voor gezinnen in de randen van de stad. Maar waarom kan dit niet in de binnenstad? Kunnen we een leefbare plek maken voor gezinnen in de binnenstad van Amsterdam, en tegelijkertijd weer zorgen voor een gezonde en evenwichtig
88
centrum, waar wel gewoond mag worden? Dit laat zien dat het wel kan. Het toont aan dat gezinnen met gemak kunnen wonen tussen de toeristen, en daarbij zelf een meerwaarde zijn voor hun omgeving. Na de verhuizing van de Universiteitsbibliotheek is de locatie nabij het Spui herbestemd tot woonblok, waar honderd gezinnen zich hebben gehuisvest. Zij gemeen dat zij meerwaarde zien in het wonen in de stad. Het woongebouw gaat dan ook bewust de confrontatie aan met de omgeving en maakt de connectie tussen de stad en het wonen. Het gebouw aardt zich door het behouden en aanlichten van het monumentale Stadsmagazyn, voorheen de boekenopslag van de Universiteits- bibliotheek. Het originele magazijn steekt door het gehele plot, en verbindt de Singelgracht met de Handboogstraat. Vanwege de monumentale waarde vormt het pand een herkenningspunt voor bezoekers van de stad. Het woongebouw zelf manifesteert zich op een andere manier dan het Stadsmagazyn, door zijn eigentijdse detaillering en vriendelijk kleurgebruik. Hierdoor wordt de waarde van het Stadsmagazyn naast het woonblok versterkt. Daarnaast dient het monumentale pand als toegangsweg tot het gehele woonblok. Door het magazijn van binnen te strippen en de moniumentale voorzijde op te stellen aan het publiek. Dient deze as als een belangrijke ontmoetingsplek tussen bewoners onder elkaar, maar ook met de stad. Hier kan worden gestoepkrijt, gevoetbald en gebarbecued met de buurt. In het magazijn kan er ook geproefd worden aan het woonmilieu die zich op het plot bevindt. Door de dwarsdoorsteken van de opgetilde straten ontstaat er een levendige ruimte waar bewoners en de stad elkaar kunnen
89
ontmoeten. Het kleine plot, waar de Universiteitsbibliotheek zich ooit vestigde, wordt zo optimaal mogelijk gebruikt, om zo met een hoge dichtheid de vraag naar woningen te verwezenlijken. Het gebouw bestaat uit een lamellen structuur, waarbij een afwisseling van bebouwd en onbebouwd ervoor zorgt dat alle woningen een voor en achterzijde hebben. De woningen zijn zo gepositioneerd en ontworpen dat gezinnen in hun primaire leefruimtes een groots gevoel hebben met een ver uitzicht door het blok heen, ook al wonen zij in praktijk dicht bij elkaar. Ook voor stedelijke gezinnen blijft comfort en gevoel van ruimte een belangrijk aspect in wonen. Daarnaast wensen zij een woonomgeving die veilig en gemoedelijk is. Kinderen moeten veilig kunnen spelen en er moet gemakkelijk connectie kunnen worden gelegd met de buren. Binnen het bouwblok wordt de stad verkleind naar een overzichtelijk woonmilieu, waar buren elkaar kennen en gevaar van drukte en verkeer vermeden wordt. Door het blok waan je je door opgetilde woonstraten waaraan grote speelterrassen entree bieden tot de woningen. Door middel van pleinen ontstaat er plek voor ontmoeting met de buurt en wordt er lucht, licht en ruimte in het blok gelaten. De doorzichten, horizontale en verticale verbindingen, vormen een dynamische woonwereld waar gezinnen, maar vooral kinderen, kunnen spelen, ontdekken en leven midden in de binnenstad. De gezinnen vinden aan de woonstraten hun thuis in woningen die een minimale ruimte bieden van driehonderd ku-
90
bieke meter. Hierin zullen voor de gezinnen een extra ruime woonkamer, keuken, eetkamer, slaapvertrekken en een badkamer te vinden zijn. Daaraan gekoppeld zit altijd een groot speelterras die mee doet met de ruimtebeleving van de woning. Bij het ontwerp van de woningen is het gezin als uitgangspunt genomen, met genoeg ruimte voor het hele huishouden, plek om binnen maar ook buiten te kunnen spelen, de mogelijkheid om makkelijk connectie te maken met de straat en een kans voor ouders om terug te trekken in hun eigen ruimte. De woningen die grenzen aan het stedelijk weefsel, het Spui en Handboogstraat, hebben een mee-ontworpen bufferzone, een werkruimte, waarin de stad en het gezin op een gezonde afstand van elkaar kunnen bestaan, maar de connectie met elkaar niet verloren gaat. Het woongebouw aan de Singel laat zien dat je ideaal kan wonen in de binnenstad van Amsterdam. Een gezin zou ook zijn thuis vinden in het toeristisch centrum en laat zien dat, door de juiste ontwerp principes te handhaven, er een leefbare plek kan ontstaan voor de kinderen van de stad en hun gezin. Om veilig en met plezier te kunnen wonen.. De stad hoeft geen enkelzijdige functie te hebben, maar kan ook weer ruimte maken voor andere doeleinden zoals bijvoorbeeld wonen, om zo de stad weer op natuurlijk evenwicht te krijgen en tegelijkertijd leefbaarder te maken.
91
woonstraat van het stadsmagazijn
92
begane grond 1:200
begane grond
plattegronden 93
eerste verdieping 1:200
eerste verdieping
94
tweede verdieping 1:200
tweede verdieping
plattegronden 95
verdieping drie tot en met zeven
het ontwerp 96
een bouwblok genesteld in de oude binnenstad van amsterdam
g drie tot en met zeven
verdieping 3 t/m 7
wonen aan het plattegronden spui
97
weghalen gebouwen universiteits bibliotheek behouden monumentale stadsmagazijn weghalen gebouwen universiteits bibliotheek
behouden monumentale stadsmagazijn weghalen gebouwen universiteits biblitheek behouden monumentale stadsmagazijn
stadsmagazijn openen voor de buurt waarde tussen monument en nieuw/renovatiebouw stadsmagazijn openen voor de buurt waarde tussen monument en nieuw/renovatie bouw stadsmagazijn openen voor de buurt waarde tussen monument en nieuw/renovatie bouw
98
stadsmagazijn openen voor de buurt waarde tussen monument en nieuw/renovatie bouw
stadsmagazijn openen voor de buurt waarde tussen monument en nieuw/renovatie bouw
groen maaiveld om op te spelen
groen maaiveld om op te spelen groen maaiveld om op te spelen
101 woningen op locatie wonen op verschillende lagen, gallerijenwereld in connectie met elkaar 101 woningen op locatie wonen op verschillende lagen , gallerijen wereld in connectie met elkaar
101 woningen op locatie wonen op verschillende lagen , gallerijen wereld in connectie met elkaar
vormen woonmilieu voor gezinnen
vormen woonmilieu voor gezinnen
plan ontleding 99
gevel aan de singelgrac 1:200
100
gevel aan de singelgracht 1:200
gevel aan de singelgracht 101
gevel fragment binnengevel 1:100
gevel aan de singelgracht gevel fragment singelgracht 1:100
102
binnengevel gevel fragment binnengevel 1:100
gevel aan de singelgracht 103
interieur stadsmagazijn
104
woonstraat van het stadsmagazijn
105
een doorsnee dag
gebruik stadsmagazijn
 een doorsnee dag
het ontwerp
wonen aan het spui
het stadsmagazijn
kerstviering in het stadsmagazyn
gebruik stadsmagazijn
 kerstviering
het ontwerp het stadsmagazijn
106
wonen aan het spui
vrijmarkt tijdens koningsdag
gebruik stadsmagazijn
 koningsdag
het ontwerp
wonen aan het spui
het stadsmagazijn
de zomerse buurtbarbeque
gebruik stadsmagazijn
 de buurtbarbeque
het ontwerp het stadsmagazijn
betekenis van het stadsmagazijn voor de buurt wonen aan het spui 107
doorsnede over het stadsmagazyn
doorsnede over
1
doorsnede over de woningen
doorsnede over de won 1:200
108
doorsnede over het stadsmagazijn 1:200
doorsnede over de woningen
de woonmilieus in doorsnede
1:200
109
tussenstraat om te spelen
110
6-7 jaar vriendjes opzoeken in de galerij wereld
1-3 jaar veilig onder toezicht binnen spelen
4-5 jaar op je eigen terras spelen
10-11 jaar voetballen in het stadsmagazijn
8-9 jaar skaten in de tussenstraten op maaiveld niveau
opgroeien in het woonblok 111
woonverdieping
woonverdieping 1:50
112
woonverdieping 1:50
slaapverdieping 1:50
slaap verdieping
de woning 113
entree aan het grote speel terras
entree aan het grote speel terras
entree aan het grote speel terras
woonkamer met trap als onderdeel van het interieur
woonkamer met trap als onderdeel van het interieur
woonkamer met trap als onderdeel van het interieur
principes woning en woonmilieu 114
gedeelde terrassen op het moment als er in het systeem geen woning zit
doorzichten door het blok heen
de woning 115
MATERIALEN om de ruimte in het bouwblok zo optimaal mogelijk te maken is er gekozen voor een HSB systeem met steenstrips. Zo blijft de rijkheid van het blok behouden, maar neemt het niet veel ruimte in beslag ten aanzien van het wooncomfort. Het palet is fris en luchtig, voor een vriendelijke en wijde uitstraling. 116
een rustig en vriendelijk palet
117
118
NAWOORD tijdens deze periode heeft zich een project ontwikkeld die antwoord geeft op de vraag of er nog gewoond kan worden in de toeristische binnenstad. het resultaat is een woongebouw die zich nestelt tussen de oude panden van de binnenstad, met zijn eigentijdse en zekere dwarse karakter. maar tegelijkertijd wordt er met respect om gegaan met het bestaande, en wordt door het gebruik van het stadsmagazyn het project opgelift, en houdt het een zekere binding met de binnenstad van amsterdam. ook in gebruik, de interactie tussen stad en wonen wordt hierdoor gewaarborgd. het laat zien dat wonen en de binnenstad goed samen kan gaan. het was een zwaar proces van anderhalf jaar, maar het resultaat spreekt tot de verbeelding. het antwoord de vraag dat we ook anders kunnen omgaan met de binnenstad, en dat hier ook zeker gewoond kan worden. mijn mentor en commissie leden hebben me bij de vorming van het project, en het landen van het verhaal geĂŻnspireerd. ze hebben me geholpen om het project voeten in de aarde te geven. ik kijk terug op een mooie opgave, met veel leermomenten voor mij als architecte. het heeft mij duidelijkheid gegeven hoe ik ontwerp, waar ik mijn inspiratie vandaan haal, en hoe ik tot het afronden van een project ton vol informatie kan komen, en nog steeds een duidelijk verhaal kan neerzetten.
119
120
kinderen van de stad afstudeer onderzoek 14 06 2019 marilu de bies academy of architecture, amsterdam onder begeleiding van: marcel van der lubbe (mentor) jolijn valk marinus oostenbrink 121