Luc Spee-Master of Urbanism-De Samensmelting

De samensmelting

Luc Spee (stedenbouw) 19 november 2014

Naam: Luc Spee Opleiding: Academie van Bouwkunst, Amsterdam Afstudeerrichting: Stedenbouwkunde Afstudeerdatum: 19 november 2014 Mentor: Pieter Jannink Commissieleden: Jos Gadet en Franz Ziegler Examen leden: Ellen Marcusse en Jaap Brouwer

Samenvatting De samensmelting van Uithof en stad De Uithof is een cluster van universiteiten gelegen aan de oostrand van Utrecht.

De campus is begin jaren 50 onstaan door een gebrek aan ruimte in de binnenstad. Er zijn slechts enkele gebouwen van de universiteit gevestigd in het centrum van Utrecht.

Nog steeds groeit de Uithof: bedrijven vestigen zich en faculteiten worden verhuisd vanuit de stad. De Uithof is gegroeid tot 170 hectare, wat gelijk staat aan de grootte van de binnenstad.

De stad Utrecht heeft momenteel een woningbouwopgave van 40.000 woningen waarvan zij er 30.000 in vinexgebieden realiseert.

Deze opgave is daarentegen juist een kans om nog meer binnenstedelijk te verdichten.

Binnenstedelijk wonen wordt steeds populairder: bewoners vinden het prettig om dicht bij de binnenstad te wonen waar een hoge concentratie van voorzieningen en parken is.

Door het gebied Utrecht Oost trekken dagelijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers richting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevolgen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fietsnet. Doordat steeds meer faculteiten uit de stad naar de Uithof vertrekken verliest de campus

zijn relatie met de stad.

Het mixen van universiteitstcampussen met de stad kan een positieve impuls geven aan de leefbaarheid in Utrecht Oost.

De doelstelling van dit project is dan ook het verweven van de stedelijke stad met de universiteitscampus in Utrecht Oost.

Om deze twee gebieden te verweven is er een nieuwe visie nodig op Utrecht Oost. Centraal daarin staat het verbinden, verdichten en verclusteren, daarbij gebruikmakend van de rivier de Kromme Rijn.

Door strategische ingrepen in het profiel en programma wordt het landschap gekoppeld aan de verbinding stad - campus. Belangrijke middelen hierbij zijn het schuiven met programma, opheffen van barrieres, versmallen van het profiel en het aanpassen van het wegenstructuur.

Onderdeel van mijn strategie is een geleidelijke transformatie van een tussenzone naar een stedelijk campuswaardig gebied waarbij de sterke kwaliteiten van elk karakter benut worden.

Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te

verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau.

Samen met de meanderende Kromme Rijn is er een interessante mix van wonen, werken, studeren en vrije tijd ontstaan.

Utrecht

10 km

Utrecht Oost: 300 hectare (450 voetbalvelden)

1 km

Utrecht Utrecht groeit: Utrecht is een populaire en dynamische stad om in te wonen. De stad gaat 40.000 woningen bouwen tot 2030, waarvan 30.000 in VINEX gebieden.

ro

ute

UTRECHT cs

Bereikbaarheid: De Uithof is goed bereikbaar per auto en in 2018 via de nieuwe tram. Het fietsnet is nog onderbelicht.

Plangebied: Route 3, tussen de twee groeiende polen (de stad Utrecht en de Uithof) biedt veel kansen.

ist

or

isc

h

UITHOF

nie

uw

et

rijn

route 3

ra

m

> Utrecht groeit > Uithof heeft grote aantrekkingskracht > Bereikbaarheid > Fietsroutes > Plangebied

me

Fietsroutes: Er zijn twee historische routes naar de Uithof die zeer aantrekkelijk maar wel overbelast zijn (route 1 en 2). Over route 3 rijden nu nog zeer veel bussen en de route is onaantrekkelijk en sociaal onveilig voor fietsers.

2h

kro m

De Uithof heeft een grote aantrekkingskracht: Door het gebied Utrecht Oost trekken dagelijks 50.000 studenten en 20.000 werknemers richting de Uithof. De Uithof heeft een zeer grote aantrekkingskracht en dat heeft gevolgen voor het autowegennet, openbaar vervoer en fietsnet.

route 1 historisch

Doel: De interactiemilieus Stad en Campus verweven

Doel: Interactiemilieus Stad en Campus verweven Het doel van deze opgave is het verweven van de stedelijke stad met de universiteitscampus de Uithof in Utrecht Oost.

Het ondergewaardeerde deel van de Kromme Rijn in dit gebied wordt daarbij betrokken.

Kwaliteitsimpuls Utrecht Oost kansen interactie Kromme Rijn landschappelijke drager

Observatie van stad / stadstraat Observatie vankenmerken de kenmerken stad / stadstraat •

De bredere en bekende straat in de buurt

• •

Onderdeel lange lijn Verbinding van meerdere buurten

• • • • •

Hoge dichtheid (150 woningen/ha) Parkeren compact/ondergronds: lage norm door centrale ligging Verblijfs- en verkeersfunctie Voorzieningen op buurt,- wijk- en stadsniveau Voorzieningen in plint (straat)

•

Basis bouwhoogte 15 - 20m

•

Materiaalgebruik Wegen

Gebruik van asfalt

Stoep

Klinkers, breed bij verblijfsplekken

Fietspaden

Enkelzijdig in de straat

Groen

Hoogwaardig

Bomen

In rooilijn bebouwing

Architectuur

Onderdeel van de straat Entrees aan de straat

Uitgangspunten stadstraat Uitgangspunten stad(straat) Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

• • • • • • •

Hoge dichtheid (150 woningen / ha) Parkeren ondergronds bij nieuwbouw Voorzieningen in plint (straat) Voetpaden: breed bij verblijfsplekken Entrees aan de straat Bebouwing/bomen: in rooilijn Bouwhoogte tussen 15 en 20 meter

Observatie van kenmerken Campus de Uithof Observatie campus •

Cluster met kleine clusters in het groen

•

Bouwhoogte 30-80 m

•

Ontsluiting autoverkeer en langzaam verkeer gescheiden Parkeren op maaiveld en gebouwd parkeren

•

•

•

Ontmoetingsplekken buiten: zitelementen (verhoogd groen) In de avond geen leven in straten: rustig

• •

Tram noordzijde/ fietspad dubbelzijdig (ruim) Materiaalgebruik Wegen

Vrijliggend

Stoep

Klinkers, breed bij verblijfsplekken

Fietspaden

Vrijliggend dubbelzijdig

Groen

Hoogwaardig rondom entrees Overig basic: kijkgroen

Bomen

Gegroepeerd

Architectuur

Onderscheidend

Uitgangspunten campus Uitgangspunten campus Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

• • • • • • •

Bebouwing in clusters Clusters omgeven door groen, trottoir bij entree Verhoogde zitelementen in de vorm van groen Auto en langzaam verkeer / OV gescheiden Fietspad dubbelzijdig 5m Hoogte bebouwing 30-80m Architectuur onderscheidend

Observatie van kenmerken rivier de Kromme Rijn

Observatie Rivier de Kromme Rijn •

Historische waarde: Waterlinie inundatiegebied • tot begin jaren 60 • •

•

Rivier drager van het ensemble Zicht vanuit het water: bos / open / bebouwing Intensiteit gebruik wisselt

Materiaalgebruik Wegen

• • • •

Oever openbaar Buitenplaats gevoel Veel gebruik iepen Jaagpad aan de zuidzijde>wandelgebied

Bosrijk

Open

Stadoever

Stoep

Klinkers

Onverhard

Fietspaden

Met groene afwerking

Groen

Afwisseling parkachtig

Bomen

Gegroepeerd / bossages

Architectuur

Flauwe

Uitgangspunten Kromme Uitgangspunten Kromme RijnRijn Welke kenmerken moeten absoluut worden meegenomen in het concept?

Dat zijn:

• • • • • • • •

Oever openbaar Buitenplaats gevoel Optimaliseren jaagpad Zicht naar de Kromme Rijn Intensiteit gebruik vergroten Paden onverhard Bomen gegroepeerd Flauwe taluds

Constateringen route stad - campus Constateringen route Stad - Campus Als we naar de route van het plangebied kijken vallen een drietal dingen in het bijzonder op die afbreuk doen aan het doel om de stad en campus te verweven.

1) Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten)

1. Onsamenhangend geheel (tweetal 180 graden momenten) Kijkend richting de stad (punt 1) is een levendige buurt met winkels en terrassen waarneembaar.

Hier is veel interactie tussen mensen. Kijk je vervolgens richting de Uithof zie je een straat die overgedimensioneerd is, vooral gericht op autoverkeer. Er zijn vooral achterkanten van gebouwen zichtbaar en nauwelijks mensen op straat.

Eenzelfde tafareel heb je bij de Uithof (punt 2).

Kijkend richting de Uithof zie je een moderne campus, drukte tijdens schooluren en levendigheid.

Draai je hier 180 graden dan zit je in een parkzone met weinig mensen en verblijfskwaliteit. Hier zitten geen functies en heerst sociale onveiligheid.

Er ontbreekt massa om de twee werelden te verweven.

1

2 2. Park <|> Uithof

1. Stad <|> buitenwijk

Constateringen route Binnenstad - Uithof 2) Functies levendigheid op de tweede lijn Studentencampus Winkels Onderwijs Biotuin/winkel

2. Functies levendigheid liggen op de tweede lijn.

Functies als een studentencampus, HKU, winkels, biotuin/winkel en sportvelden zorgen voor levendigheid en dynamiek, maar zijn niet zichtbaar vanuit de route. Ze liggen verscholen achter gebouwen en bosschages.

Sportpark

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

3) Succesfactoren niet aanwezig

Constateringen route Binnenstad - Uithof De huidige profielen hebben niet de sterke kenmerken van stad, campus en Kromme Rijn.

Er zijn geen entrees aan de straat,

massa ontbreekt, profielen zijn te breed en de Kromme Rijn is niet goed geintegreerd en geeft hier geen buitenplaats gevoel.

3) Succesfactoren niet aanwezig 1. Venuslaan: autogericht

2. Rubenslaan: levendigheid / relatie Krommerijn

3. Weg naar de wetenschap: Park geen verblijfskwaliteit

Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren Concept: Verbinden, verdichten en verclusteren

verdichten

verbinden

Verbinden: stad en campus Verdichten: binnenstedelijke groei Verclusteren: clusters uit campus richting stad

verclusteren

Middelen Middelen 1.

Profiel versmallen

2.

Programma schuiven

3.

Opheffen barrières

4.

Functies naar 1e lijn

5.

Doortrekken plint

6.

Fietsverbinding

7.

Autostructuur aanpassen

8.

Clusters rondom haltes OV

Ambitiekaart

Ambitiekaart Door het levendige interactiemilieu van de binnenstad uit te rollen over de route naar de Uithof en tegeliljkertijd het cluster Uithof te verlengen richting de stad ontstaat er in Utrecht Oost een verbinding van stedelijk niveau.

Samen met de meanderende Kromme Rijn ontstaat er een interessante mix van wonen, werken, studeren en vrije tijd.

Legenda Legenda

Campus clusters

Campus clusters Legenda Vrijliggend fietspad 2 richtingen ouw b w u ie N Huidige bebouwing n e g in t h ic r 2 d a Nieuwe tramligging nd fietsp Vrijligge Ontsluiting s r e t s lu c s u p m a C g in w u o b e b e ig id Hu Nieuwbouw

1. Profiel versmallen Door het profiel te versmallen en lokaal te slopen ontstaat er ruimte om een stedelijke wand uit te rollen vanuit de binnenstad.

Een interessante plint ontstaat en geeft orientatie en levendigheid.

2. Programma schuiven Woningen en studentenwoningen toevoegen aan de stadstraat.

Universiteitsprogramma uit de campus over de nieuwe clusters strooien zorgt voor meer interactie tussen beide milieus.

Voorzieningen op vrije tijd gericht moeten de route interessant maken.

Waterlinieviaduct: Door afslagen te bundelen wordt de impact op de omgeving minder en ontstaat er ontwikkelruimte aan beide zijden van het viaduct.

4. Functies naar 1e lijn Door aanpassingen aan het netwerk komen de functies: biotuin, hogeschool voor de kunsten, sportpark, Studentencampus en winkels aan de rivier, fietsroute en stadstraat te liggen.

Anderzijds door nieuwe functies als scholen, bibliotheek, horeca toe te voegen langs de fietsroute gaat de route interessant worden en krijgt het gebied meer bekendheid wat de levendigheid ten goede komt.

A27

A27 viaduct: Een eerste stap buiten de campus is het toevoegen van programma in de viaducten.

Dat zorgt voor veiligheid en orientatie.

Waterlinieviaduct

Spoorviaduct: Spoor is niet meer in gebruik en kan worden afgebroken. Hierdoor ontstaat er een mooie ruimte om het fietsnet uit te breiden.

Spoorviaduct

3. Barrières opheffen

5. Doortrekken plint Het doortrekken van de stedelijke wand richting campus geeft passanten orientatie.

- Stedelijke wand richting campus - Duidelijke openbare ruimte campus richting stad - OriĂŤntatiepunten

Huidig: Wijk geen relatie met de straat.

Plan stedelijke wand: Wijk, straat en route vormen een eenheid.

6.Fietsverbinding Fietsverbinding

In de huidige situatie volgt de fiets altijd het autoverkeer en niet het landschap.

Met de dag- en nachtroute ontstaat er een keuze om langs de Kromme Rijn te fietsen of via de stadstraat en het sportpark. De dagroute maakt optimaal gebruik van de pracht van de Kromme Rijn en de nachtroute van de sociaal veilige stadstraat.

Huidig

Plan -

Dag: Langs de Krommerijn

-

Nacht: Via de stadstraat / het sportpark

7.Autostructuur Autostructuur

Door het omleggen van de autostructuur richting de Uithof wordt er een autovrij park gecreĂŤrd.

Dit autovrije park zorgt voor een nieuw cluster in de sfeer van de huidige Uithof.

Autovrij: campus sfeer

Stadstraat

Huidig

Plan -

-

Stadstraat: parkeren op straat Route via sportpark; sportpark geĂŻntegreerd in stedelijk weefsel Autovrij cluster in park

Autovrij: campus sfeer

rondom OV haltes 8.Verdichten Verdichten rondom OV haltes Bus 12(s): 1 x per 2 minuten (spits)

Huidig

Studentenprogramma rondom OV-haltes heeft veel voordelen: goed bereikbaar, snel in de stad, beperken autoverkeer en milieubewust.

Bus: 1 x per 10 minuten

Plan

- Clusteren rondom tramhaltes

Tram: hoge frequentie

Kromme Rijn Rijn 9.Zichtlijnen Zichtlijnen Kromme

Huidig

Plan -

Zicht stadstraat â&#x20AC;&#x201C; Kromme Rijn Zicht Tram/fietspad Kromme Rijn Strategisch slopen / bosschages weghalen

In het plan is het belangrijk dat er overal zichtlijnen zijn met de Kromme Rijn.

Door op een aantal plekken te gebouwen te slopen en bosschages weg te halen en het fietspad te verleggen wordt de Kromme Rijn een echte blikvanger.

Verbinden, verdichten enverbinden, verclusteren Concept verdichten en verclusteren Wat betekenen de ingrepen voor het concept verbinden, verdichten en verclusteren?

Verbinden

Verdichten

Verclusteren

Verbinden Verbinden

Superverbinding stad â&#x20AC;&#x201C; campus Geheel vrijliggend Via verblijfsfuncties

De vele verblijfsfuncties in de eerste lijn zoals biotuin, horeca, scholen en parken zorgen ervoor dat de fietsverbinding interessant wordt om te gebruiken.

Een goede fietsverbinding zal de gebieden stad en campus verenigen.

De stedelijke wand samen met de campusclusters zorgen voor orientatie.

Impressie schakelpunt verbinden

Impressie schakelpunt verbinden

Bouwregels

Verdichten Om de nieuwe verbinding tot een succes te laten maken is verdichting gewenst. Door het profiel te versmallen ontstaan er ruimtes die opgevuld worden door de nieuwe stedelijke wand komend uit de binnenstad. De stedelijke wand, breed voetpad, parkeren op straat zorgen voor een optimaal gebruik van voorzieningen in de plint.

Door de open verkaveling en leegstaande panden te verdichten ontstaat een potentie van 3.000 woningen, 2 scholen, voorzieningen en kantoorruimte.

Programma - Studentenwoningen (30m2): 1800 - Appartementen (80-150m2) : 1500 - Woningen (grondgebonden): 100 - Voorzieningen (plint): 10.000 m2 - Kantoren: 30.000 m2 - 2 campus achtige scholen - 1 basis / middelbare school

Verdichten

Huidig

a b

a

Plan

b

Stadspark aan aan de Stadspark destadstraat stadstraat Verdichting

Brede stoep

Studentenwoningen Stadspark Ontmoetingsplekken Hoofdontsluiting Fietsen langs de over dubbelzijdig Hogeschool-Universiteit cluster

Stadspark

Bouwregels Typologie cluster

Stadspark vogelvlucht

Vogelvlucht Stadstraat & stadspark

Stadstraat met zicht naar de Kromme Rijn

Impressie Stadstraat met het stadspark

Stadspark doorzichten naar stadstraat

Impressie Stadspark

Verclusteren Het uitgangspunt Campus wordt doorgetrokken tot en met het stadion. Hierdoor voelt de campus dichter bij de stad.

Door ook een cluster aan de andere zijde van de Kromme Rijn mogelijk te maken vormt de Kromme Rijn niet langer een grens, maar wordt het juist het centrum van het nieuwe park. Ook het sportpark, de biotuin en het scholencomplex maken onderdeel uit van de nieuwe stadscampus.

Verclusteren

Programma - 4 faculteitsgebouwen - Dependance bibliotheek (7.000m2) - Studenthotel: 230 kamers - Studentenwoningen: 1000

Huidig

-

Plan nieuw cluster

nieuw cluster

nieuw cluster

Appartementen 80-140m2: 500 Grondgebonden woningen: 35

Campuscluster cluster aan RijnRijn Campus aandedeKromme Kromme

Cluster architectuur

Zicht naar Krommerijn

Programma Universiteit Bibliotheek dependance Studentenhotel Studentenwoningen -

Horeca

Horeca Parkeergebouw Appartementen

Harde eisen - Rooilijn naar fiets/tramstraat - Doorzichten naar de Krommerijn - Hoogbouw aflopend naar het water

Studeren in het groen

Campus cluster aan de Kromme Rijn

Impressie campus cluster de Kromme Rijn

Relatie bibliotheek met de Kromme Rijn

Studeren in het groen met zicht op de Kromme Rijn

Strategie Strategie Om deze ontwikkeling in gang te zetten zal de gemeente de verbinding moeten aanpakken, met name de auto- en fietsstructuur.

De Universiteitscampus zal samen met de gemeente Ingrepen scholen moeten verplaatsen.

Daarnaast dient de gemeente en/of een ontwikkelaar i.s.m. de gemeente woningen te verplaatsen of uit te kopen. Het gaat hierbij om ca. 150 woningen.

Prioritering Stap 0 (autonome ontwikkelingen) • • • • • •

Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrière wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave

Daarnaast zijn een aantal ruimtelijke en programmatische ingrepen nodig om het transformatie- / herontwikkelingsproces in gang te zetten. Hier kan de gemeente bouwenveloppen maken om structuur aan te brengen. Het doel van deze ingrepen is het creëren van spin-off naar de omgeving en het bevorderen van verstedelijking van het gebied.

Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven

OR park De ontwikkeling van het gebied zal geleidelijk tot Bebouwing (enveloppen) stand komen en zal geen eindpunt kennen. Over 10-15 jaar zijn er weer nieuwe gedachten en ontStedelijke wand bebouwing wikkelingenOR opverbindingen het gebied van herontwikkeling. Om omgeving dit proces te begeleiden is het verstandig dat nu al OR profiel + fietspad gewerkt worddt aan een heldere ontwikkelkaart om ORgoede stadionplein aanvragen in banen te leiden.

Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk zorgt voor autovrije zone park

Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen

De samensmelting van stad en campus

Strategie

Prioritering Stap 0 (autonome ontwikkelingen)

Ingrepen

• • • • • •

Niet gebruikte viaduct spoorweg slopen (barrière wegnemen) Hoge dichtheid toepassen verdichtingslocaties OR groen kwaliteitsslag A27 viaduct verbreden / park Rhijnauwen over de A27 Verdichting sportpark Cluster dichtst bij de campus inzetten als woningbouwopgave

Stap 1 - Verbinden: fietspad aanleggen langs de Kromme Rijn - Verdichten: profiel versmallen - Verclusteren: 3 locaties benoemen/verwerven

OR park Bebouwing (enveloppen) Stedelijke wand bebouwing OR verbindingen omgeving OR profiel + fietspad OR stadionplein

Stap 2 - Stedelijke wand: bouwenveloppen/regels - Vrije tijdsvoorzieningen langs het Kromme Rijn fietspad naar de Uithof t.b.v. levendigheid - Gebouwen park deel verwerven/aanleggen - Brug aanleggen bij cluster bibliotheek: verandering autonetwerk zorgt voor autovrije zone park

Stap 3 - Afslag Waterlinieweg versmallen: bebouwing andere zijde mogelijk maken - Stadionplein OR - Halte verplaatsen