Marjan van Herpen-Master of Architecture-Present

present Afstudeerproject 20.11.2014 Marjan van Herpen Academie van Bouwkunst Amsterdam Mentor: Gianni Cito Commissieleden: Frank Havermans & Paul Toornend

(...) ik heb 2 mogelijke levens en ik zit er tussen in dus ben ik onderweg (justin Samgar, n.a.v. a possible life_ conversations with Gualbert)

Inleiding, aanleiding Switcheroo: Henny & Michael Hana Pesut

Hoe dit precies werkt kan ik moeilijk bevatten. Zelfs in hun kleding-keuze zijn ze afhankelijk van giften.

Somalian woman- THE IMMIGRANTS Marieke van der Velden

Er zijn mensen in dit land, die er niet mogen zijn.

Ze worden “illegaal” genoemd.

The Swimming Pool Leandro Elrich

In deze afstudeeropgave heb ik mezelf een fictieve opdracht gesteld, die moet laten zien wat ik wil en kan betekenen als architect.

SHELTER Calais 2006 Henk Wildschut

Ik wil iets wat ik niet begrijp vanuit m’n eigen vakgebied tastbaar maken. En ik wil een situatie, die op dit moment in Nederland speelt, zichtbaar maken.

Deze mensen zijn in transitie, zitten in een tussenfase. Ze zijn er wel, maar ze bestaan niet.

‘Architecten moeten een voorbeeld nemen aan NGO’s en organisaties die hedendaagse sociale problemen proberen op te lossen. Zij hebben het gereedschap om binnen de wet te werken, of de wet bloot te leggen, te subverteren, te omzeilen of zelfs te negeren. Of door nieuwe werkelijkheden te scheppen, wat als consequentie heeft dat ze ook de wet veranderen.’

Dit zijn wijze woorden van criticus/ theoreticus Arjen Oosterman die mij hebben geïnspireerd een droomproject aan te gaan.

LIVING FOR EVERYONE Francis Alys

De opgave is een ruimtelijk manifest te maken voor dit schemergebied van er wel zijn en er niet mógen zijn.

Een verhalend teken, zichtbaar, voor mensen die zich juist zo onzichtbaar mogelijk gedragen.

Een (tijdelijk) onderkomen, een vrijplaats, om deze mensen een collectieve plek te geven waarin ze de tussentijd overbruggen. Binnen het vakgebied zijn er oplossingen te bedenken die in de huidige praktijk juist realistisch zijn, zoals bijvoorbeeld een netwerk van achter/zolder-kamertjes, of hergebruik van leegstand. Maar de uitdaging is om de tegenstrijdige belangen en de ruimtelijke manifestatie hiervan in één gebouw te verenigen, in een nieuwe typologie.

doelgroep

centrum voor tijdelijk verblijf Adrian Paci

Ik heb me laten inspireren door kunstwerken die meer of minder direct dit verhaal vertellen, maar de uitdaging is om dit in een werkend gebouw te doen.

‘Zoals kunst is architectuur een vehikel voor observatie en reflectie. Toch is architectuur zeer verschillend van de kunsten, niet enkel omdat het de extra ingrediënten zoals bruikbaarheid of functie nodig heeft, maar het omvat de alledaagse realiteit en creëert zodoende een vorm voor sociaal leven. Met de aanname dat gebouwen onderdak bieden aan wat door plaatjes wordt geïllustreerd, en wat verhalen beschrijven op het gebied van menselijke verhoudingen.’ (naar Robin Evans)

Sommige vreemdelingen zijn op het moment dat ze uitgezet moeten worden dan ook verdwenen in de anonimiteit, maar allerminst vertrokken. Anderen kunnen niet worden uitgezet omdat ze niet meewerken, of omdat het land van herkomst ze niet erkent of omdat het daar te gevaarlijk is om naar te worden teruggestuurd. Illegalen mogen er dan juridisch gezien niet zijn, ze zijn wel degelijk aanwezig.

Dit feit wordt onderstreept door een groep die zich presenteert onder de naam ‘We are here’.

Ze verbleven in Amsterdam in de Vluchtkerk / Vluchtkantoor / Vluchtheuvel / Vluchthaven / Vluchtgarage / Vluchtmarkt/ Vluchtschool en bevinden zich nu in de Vluchtopvang en de Vluchtgarage.

Het

Rijk zou vanaf 2010 voor sluitend opvangen uitzettingsbeleid zorgen en de gemeenten hebben daarom hun opvangplekken opgeheven. Maar er zit dus een gat in het beleid. En in dat gat zitten mensen.

Ter Apel 1:40 een Centrale Ontvangst Locatie, Ter Apel, kamer: 39m2 max. 12p. kamer: 39,5m2 max.12 p.

Centrale Ontvangst Locatie

Eerder op de academie heb ik een onderzoek gedaan naar hoe Nederland de mensen die hier asiel aanvragen fysiek opvangt. Tijdens dit onderzoek kwam ik erachter dat het systeem alle ruimte biedt om eruit te verdwijnen: bijvoorbeeld als iemands asielverzoek is afgewezen moet hij op eigen verantwoordelijkheid binnen 28 dagen het land verlaten.

Nocturne Cecilia Paredes

Hiernaast zijn er ook mensen die zich nooit hebben gemeld voor een asielprocedure maar zich staande, schuil en stil houden.

Vluchtkerk Amsterdam

We are here

Vluchtkerk Den Haag

Identiteit & zichtbaarheid

New York Triptych Francis Alys

hiding in plain sight Liu Bolin

Vluchtelingenorganisaties kunnen sommige van de noden van deze ontheemden verlichten, maar het grootste probleem, dat zij geen deel uit kunnen maken van een zichtbare gemeenschap, kunnen ze niet oplossen.

De illegaal zoekt geen toevallige liefdadigheid, hij zoekt wat zijn recht is als mens: een huis, arbeid, een gezin en burgerschap.

Het opeisen van deze rechten is onmogelijk als je een onzichtbaar individu bent. (naar Hannah Arendt’s “right to have rights”)

Skin Dance Roel van Timmeren en Aldert Mantje

Ook de recente winnaar van de “Hedy d’Ancona prijs voor excellente zorgarchitectuur” kiest juist voor locatie en ontwerp als statement. Een ‘zorgconcept’ voor meiden die op de vlucht zijn voor bijvoorbeeld huiselijk geweld, geweld door mensenhandelaren, gedwongen prostitutie en eergerelateerd geweld. De heersende praktijk is dat deze groep wordt opgevangen op anonieme locaties zodat de kans op confrontatie met de daders minimaal is. Maar slachtoffers hebben niets om zich voor te schamen, en recht op de best mogelijke zorg in een goede, veilige omgeving. ‘Hun positie is een maatschappelijk probleem, dat met een opvallende huisvesting uit de anonimiteit wordt getrokken.

Een mooi, markant gebouw op een zichtbare plek vormt een tastbare erkenning van de problematiek en draagt bij aan een oplossing.’ Een uitgangspunt dat me aanspreekt.

De fase waarin ongedocumenteerden zich bevinden, de fase van overgang: weg van het één, op naar het ander, wil ik concretiseren, letterlijk máken; ik zoek er een architectonische component voor.

Het gaat over verstoppen en tegelijkertijd zichtbaar zijn, over begrenzen en omarmen en ontvangen.

Het raakt aan thema’s van privé tot publiek. En het gaat over het ruimtelijk begrip ‘tussen’.

De opgave is: een verstopplaats waar tot rust gekomen kan worden in het opgejaagde bestaan en waar plaats is om te hopen en dromen.

En een plek om juist zichtbaar te zijn, waar gewerkt kan worden om in de eerste levensbehoeften te voorzien; om zelfvoorzienend te zijn in plaats van afhankelijk te zijn van steun - niet alleen financieel, ook psychologisch is werk een belangrijke levensbehoefte.

Midden in het leven worden deze mensen passief gemaakt, terwijl ze genoeg te bieden hebben.

De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken die de regering en het parlement gevraagd en ongevraagd advies geeft, stelt ook in haar rapport ‘Verloren tijd’ over asielzoekers: ‘gedwongen nietsdoen is de dagelijkse praktijk, in zo’n sluimerbestaan verdwijnt de neiging om zelf initiatief te nemen. Ze worden apathisch, leven in een vacuüm en zijn niet of nauwelijks in staat hun leven in eigen hand te nemen. Als asielzoekers zelf meer kunnen ondernemen, moet dit haast wel tot minder passiviteit, minder gezondheidsklachten, een betere inburgering en eventueel een actiever meewerken aan vertrek leiden.’

Opgave

Arnon Grunberg stelt het zelfs nog scherper in een Voetnoot (VK 25.03.2013). Hij gaf een schrijfcursus in de Vluchtkerk en schreef hierover: ‘ de deelnemers maakten een depressieve indruk, men wilde vooral slapen. Niet verwonderlijk gezien de situatie.

Wij kweken op grote schaal psychiatrische patiënten, oftewel menselijke afvalproducten, met wie wij ons geen raad weten. Dat mag je natuurlijk niet zeggen, want dat is cynisch. Wat echter wel mag, is de bestaande situatie stilzwijgend laten voortduren.’

Programma

reparatieservice

koffiehuis

nagelstudio garage

THE IMMIGRANTS Marieke van der Velden

Mijn opgave is een plek te maken waar ze juist kunnen doen waar ze goed in zijn en zich kunnen ontplooien.

Eén waar ze hun mogelijkheden aanbieden aan de stad, aan ‘ons’ om zo in hun levensonderhoud te voorzien. In dit fictieve scenario zal dit naar oud-Hollands gebruik gedoogd worden.

theaterzaal

trainingszaal

marktzaal

Het programma van eisen vraagt om enkele specifieke werkruimten.

Deze ruimten hebben verschillende relaties tussen werkruimte en publiek; om zo plek te kunnen bieden aan verschillende soorten werk.

zwart = prive donker grijs = ontoegankelijk werk licht grijs = toegankelijk werk wit = publiek

In deze schema’s wordt de relatie tussen afgesloten werkplek, publieke of toegankelijke werkplek en openbare ruimte weergegeven.

Een ruimte kan op verschillende manieren gebruikt worden.

eetkeuken

eetkeuken

badhuis

w.c's

badhuis

w.c's

8 slaapkamers inclusief kast en tafel met stoel

Hiernaast stel ik een programma op voor het privé-deel voor een 8 slaapkamers inclusief kast en tafel met stoel woongroep van ongeveer 8 mensen: dit is, naar schijnt, een leefbare groepsgrootte.

Geschematiseerde doorsneden waarin de relatie privé afgesloten werkplek - publieke of toegankelijke werkplek - openbare ruimte beter te zien is.

De werkplek is overgangsgebied en buffer tussen publiek en prive.

De fysieke grenzen en overgangen zijn van invloed op de mogelijke relaties en het type werk.

En leiden tot gradaties in zichtbaarheid.

Karavanserai: verwantte typologie

Een karavanserai is een gefortificeerde overnachtingsplek voor karavanen; voor reizende handelaren, hun koopwaar en hun dieren.

De eerste ontstonden in de 10e eeuw in CentraalAzië. Ze bestaan meestal uit een grote binnenplaats / markt met een sluitende ring van gebouwen eromheen, vaak met een arcade ervoor. De toegangspoort moet breed genoeg zijn om lastdieren door te laten. In de gebouwen bevinden zich kleine nissen en kamertjes waar zowel reizigers als dieren kunnen slapen. Vaak sliepen de mensen op de eerste verdieping en de dieren op de begane grond. Overnachten was gratis, maar men moest zijn eigen eten en kookgerei meenemen. Wel hadden sommige karavanserais een hamam en de meeste een gebedsruimte of moskee. De karavanserais lagen telkens 30 tot 40 km van elkaar, wat ongeveer de afstand is die een karavaan per dag kon afleggen.

Tijdens het Ottomaanse Rijk en het Safawidenrijk in Perzië werd het netwerk verder uitgebouwd door het Midden-Oosten, Noord-Afrika en zelfs de Balkan. Pas in de 20e eeuw verloren de karavanserais hun functie.

Locatie

Fort, Poort, Markt, Plein ‘fort europa’ in Melilla José Palazón

Sinds de grenzen van ons land verschoven zijn naar de grens van Europa zijn de letterlijke entrees tot ons land alleen nog in havens en luchthavens te vinden.

Dus zitten de meeste illegalen in Rotterdam, vanwege de haven, en in Amsterdam, vanwege Schiphol. Ze blijven hier omdat ze in een grote stad goed anoniem kunnen blijven.

Fort en de esthethiek van de gesloten gevel

BORDER GARDEN Kersten Geers David Van Severen schematische plattegronden van de Karavanserai

Poort en de achterliggende belofte

De gemeente is verantwoordelijk voor de mensen die zich op haar grondgebied bevinden.

Binnen de gemeentegrenzen van Amsterdam heb ik een locatie gezocht.

Ik heb mensen zonder papieren gesproken en een workshop met een aantal van hen gedaan om uit te vinden waar ze (graag) verblijven.

Belangrijke locaties waren voor alle deelnemers de hulporganisaties waar ze juridische bijstand krijgen, eten en/of drinken, een arts kunnen bezoeken, taalles of andere workshops kunnen volgen.

SOEPBUS Leger de Heils ASKV SOEPBUS Leger de Heils INLOOPHUIS Oud-West

WERELDHUIS

DE SPREEKBUIS MAKOM

STAP VERDER

Ook kwam naar voren dat ze graag in parken verblijven, om mensen te ontmoeten en bijvoorbeeld een potje te voetballen.

FLORAPARK VLIEGENBOS

WESTERPARK

ERASMUSPARK

SLOTERPARK

REMBRANDTPARK OOSTERPARK

VONDELPARK

FLEVOPARK

SARPHATIPARK

PARK FRANKENDAEL BEATRIXPARK

DE OEVERLANDEN

MARTIN LUTHER KING PARK AMSTELPARK

BIJLMERPARK

GAASPERPARK

parken

En bij iedereen viel ook een voorkeur voor stations op. Hun netwerk van vrienden en bekenden is verspreid over het land.

En het is er druk, waardoor je er zowel anoniem als zichtbaar kan zijn.

Hiernaast zie ik stations als symbool voor transitie.

STATION NOORD ISOLATORWEG STION SLOTERDIJK

STATION NOORDERPARK

BURGERMEESTER DE VLUGTLAAN

JAN VAN GALENSTRAAT

CENTRAAL STATION NIEUWMARKT STATION ROKIN WATERLOOPLEIN

POSTJESWEG

WEESPERPLEINn STATION VIJZELGRACHT STATION MUIDERPOORT

STATION LELYLAAN

WIBAUTSTRAAT STATION DE PIJP

HEEMSTEDESTRAAT HENK SNEEVLIETWEG

STATION SCIENCEPARK

AMSTELSTATION

Station Zuid AMSTELVEENSEWEG

STATION EUROPALAAN SPAKLERWEG STATION RAI

DE BOELELAAN/VU ARENT JANSZOON ERNSTSTRAAT OVERAMSTELl VAN DER MADEWEGDiemen Zuid Verrijn Stuartweg Venserpolder VAN BOSHUIZENSTRAAT STATION DUIVENDRECHT GANZEHOEF STRANDVLIET STATION BIJLMER

KRAAIENEST GAASPERPLAS

BULLEWIJK

STATION HOLEDRECHT GEIN REIGERSBOS

Ik kies als locatie een combinatie van stations, open groene plekken, open ruimte om iets te bouwen en woonwijken om de leefbaarheid van mijn gebouw te vergroten.

STATION NOORD ISOLATORWEG STION SLOTERDIJK

STATION NOORDERPARK

BURGERMEESTER DE VLUGTLAAN

JAN VAN GALENSTRAAT

ASKV

INLOOPHUIS Oud-West

POSTJESWEG

STATION LELYLAAN

CENTRAAL STATION SOEPBUS Leger de Heils NIEUWMARKT STATION ROKINSOEPBUS Leger de Heils WATERLOOPLEIN WERELDHUIS WEESPERPLEINn STATION VIJZELGRACHT STATION MUIDERPOORT DE SPREEKBUIS WIBAUTSTRAAT STATION DE PIJP MAKOM

HEEMSTEDESTRAAT HENK SNEEVLIETWEG

STATION SCIENCEPARK

AMSTELSTATION

Station Zuid AMSTELVEENSEWEG

STATION EUROPALAAN SPAKLERWEG STATION RAI

DE BOELELAAN/VU ARENT JANSZOON ERNSTSTRAAT OVERAMSTELl VAN DER MADEWEGDiemen Zuid Verrijn Stuartweg Venserpolder VAN BOSHUIZENSTRAAT STATION DUIVENDRECHT GANZEHOEF STRANDVLIET STAP VERDER STATION BIJLMER

KRAAIENEST GAASPERPLAS

BULLEWIJK

STATION HOLEDRECHT GEIN REIGERSBOS

Station Noord

Ik kies voor een locatie waar een klein gebouw past, dat aansluiting vindt bij zowel de buurt als het grotere netwerk van de stad; bij de buurtbewoner en de voorbijganger.

STATION SLOTERDIJK

STATION MARNIXSTRAAT POSTJESWEG STATION VIJZELGRACHT

STATION MUIDERPOORT

WIBAUTSTRAAT

STATION ZUID

GANZEHOEF

STATION BIJLMER ARENA

Netwerk

Ik kies voor een verzameling kleine gebouwen om te voorkomen dat het een instituut, een onbeheersbaar fort, wordt.

Ook de kleinschaligheid draagt bij aan de beheersbaarheid, voor zowel de bewoner als voor de stad.

Het wordt een netwerk van gebouwen, waarin vooral gewerkt wordt.

Met een aantal slaapplekken; degenen die er wonen zullen ook als beheerder fungeren.

Dit zijn bijvoorbeeld de plekken waar een denkbeeldige ongedocumenteerde “Robert” regelmatig komt.

Hij woont bij vrienden in Noord, heeft ook vrienden in de Vluchtschool waar hij op bezoek gaat, maakt contact met gelijkgestemden buiten het illegale circuit in een ‘art community’ en de kerk. Hij krijgt juridisiche bijstand bij het ASKV. En volgt Nederlandse les in het Wereldhuis.

DOKTER in ‘unit Robert zou bijvoorbeeld Wibautstraat’ kunnen werken. Hij werkt hier als fietsenmaker en leert voor programmeur in de copy-shop annex computerwerkplaats.

WONEN BIJ VRIENDEN

KERK ASKV JURIDISCHE BIJSTAND

ART COMMUNITY

NEDERLANDSE LES

'UNIT' METROSTATION WIBAUTSTRAAT

VLUCHTSCHOOL OP BEZOEK

Dit zijn in de stad de vaste plekken van “Moustafa” Moustafa helpt in het Wereldhuis, waar hij ook eten krijgt. Hij volgt daar zijn taallessen, verder gaat hij vooral op pad van logeeradres naar logeeradres en om vrienden te ontmoeten, zowel in de stad als daarbuiten.

Moustafa zou kunnen werken en wonen in ‘unit Weteringcircuit’.

Naast dat hij de huismeester is in deze unit doet hij de techniek in het theater annex trainingszaal en markthal.

STATION NOORDERPARK

VOETBALLEN

CENTRAAL STATION

KERK DISCUSSIES

TAALLES

'UNIT' STATION VIJZELGRACHT

ONTSPANNEN

TREIN NAAR UTRECHT

HANGEN, KLETSEN, DRINKEN

theater zaal

Van de gekozen 10 locaties heb ik het Weteringcircuit gekozen om 1 netwerk-deel verder uit te werken.

grenzen: hek gordijn polycarbonaat glas muur _combinaties...

Zwart is hierbij weer privé-gebied, donkergrijs is ontoegankelijk werkgebied en lichtgrijs de toegankelijke werkruimte. trainings zaal

grenzen: buiten - prive: muur prive - prive werk: prive werk - publiek werk: De privéruimten leg ik gesloten prive - publiek werk: publiek werk - buiten aan de buitenrand. Zo toont het prive werk - buiten

gebouw zich in eerste instantie gesloten.

markt zaal

Ontwerp pricipe

De typologie van de Karavanserai heb ik getransformeerd en gecombineerd met het Programma van Eisen.

De ontoegankelijke werkruimten plus de privéruimten zijn de vaste vorm.

De publiek toegankelijke ruimten springen naar voren in de openbare ruimte.

De grens tussen prive en publiek is hierbij de leidende vorm.

Het binnenplein wordt de publieke ruimte waar de werkplaatsen en plekken zich bevinden, via een poort is dit toegankelijk.

Elke overgang, of grens, heeft zijn eigen karakter

Hoe meer schillen hoe ontoegankelijker: hoe meer privé.

Of andersom: de huid naar buiten toe wordt steeds dunner.

In de tussenruimten ontstaan de werkplekken.

zicht

vanuit

de stad

zo ope

n mog

elijk late

n, ove

r Circ uit hee

n

Ontwerp

En vooral ook ook om aansluiting te vinden bij het reeds aanwezige subplein, wat in de vroegere context beter naar voren komt.

afslag Circuit op mogelijk

shortcut,

vanuit

Musea

o, door

naar metr

gebouw

heen,

overdag

mogelijke afmetingen van ondergrondse Stationshal

Ruimtelijk gezien zijn de grenzen schillen die over elkaar heen liggen en zich opstapelen.

Dit principe van schillen over elkaar heen pas ik toe op de locatie.

Nadere uitleg locatie: aan de Noordzijde zal in de toekomst een station van de Noord/Zuidlijn geopend worden; de grootste toeloop daar naartoe zal vanaf de musea zijn, (zuid)west naar het Weteringcircuit.

Vanaf het centrum, de noordzijde, de Vijzelgracht, wil ik dit gebied zo open mogelijk houden.

Ik plaats het gebouw in de noordoost-hoek, om een oprit vanaf de rotonde mogelijk te maken en om aansluiting te vinden bij het reeds aanwezige sub plein.

Het gebouw opent zich naar één kant. Dit geeft een inkijkje in het binnenterrein en versterkt het sub-plein.

Ik wil dat de locatie van het gebouw invloed heeft op de verschijningsvorm ervan; door middel van vectoren volg ik de vorm.

Ik vervorm dit om de bomen heen en om de binnenhoeken bereikbaar te houden.

Hierop plaats ik de werkunits met het publieke deel ĂŹn de vorm en het ontoegankelijke deel aan de buitenrand hiervan.

Het privĂŠ-deel komt aan de buitenrand eromheen, om zo een gesloten eerste indruk te wekken.

Plattegrond begane grond

Plattegrond verdieping

Garage waar verdiept aan de auto’s gewerkt kan worden en waar ook de toegang vanaf het toekomstige station komt.

Toiletgebouw met een deel voor bewoners en een publiek deel.

Multifunctionele ruimte: kan als theater fungeren, met in het privĂŠ-deel ook kleedkamers en een badhuis,

of publiek als markt,

of prive als trainingszaal.

Reparatie-service met alleen een balie als publieke ruimte.

Hier kunnen ook andere kantoorwerkzaamheden verricht worden.

Koffiehuis met een keuken als afgesloten werkdeel en een bar als publiek deel.

Nagelstudio die alleen werkruimte heeft.

publieke

Principe

schillen

wonen prive / werk / werk publiek

kamers

nacht _ theoretisch (rotonde fungeert als slotgracht)

overdag prive / publiek

kamers / gemeenschappelijke ruimten

nacht _ binnen

overdag prive

(sluip) routes

Opbouw

Een betonnenplaat voor de publiek werkruimte,

is de basis toegankelijke

hierop komt de houten vloer van het ontoegankelijke werk-deel,

en hierop de afzonderlijke aangeven.

kleden die de privĂŠruimten

Deze privĂŠruimten worden opgebouwd in houtskeletbouw, met de constructie aan de buitenzijde en de afgewerkte kant naar binnen.

Deze blokken fungeren ook als kolommen voor de volgende lagen.

Hierop rust de constructie voor de volgende laag,

Hier overheen komt een schil van polycarbonaat: deze omvat de ontoegankelijke maar wel zichtbare werkplekken.

de tent, dit is een dunne schil om de grens tussen publieke buitenruimte en publiek toegankelijke werkruimte zo dun mogelijk te maken.

Publiek toegankelijke werkruimte

Ontoegankelijke werkruimte

PrivĂŠ ruimte

Het is stabiel, duurzaam, betaalbaar.

Expressief en betekenisvol.

Als alles of iedereen hetzelfde is, zijn er geen verrassingen meer. Het andere, het vreemde, moet blijven om naar uit te kunnen reiken en om onszelf te ervaren.

Ik denk hiermee een utopisch en tegelijkertijd pragmatisch plan te hebben gemaakt.

met dank aan: Ronny, Rahel, Katya, Moustafa, Suhr John, et al.‘zonder naam’ Wereldhuis: Cor Ofman, Martina Montevecchi ASKV: Monique van der Heiden Pauluskerk: Marlyn van Erp New Dutch Connection: Bright O. Richards, Margriet Stuurman, Miranda Broersen Vluchtelingenwerk: Thirza Verkerk Bronnen: Verblijf van vreemdeling tot vluchteling _ O6 A.V.B.A. 2011 Marjan van Herpen A Possible Life, conversations with Gualbert _ Ben Krewinkel Mijn vrijheid _ Ayaan Hirsi Ali Het slot _ Franz Kafka Shelter, background _ Henk Wildschut Binnen, 25 jaar steun aan vluchtelingen _ www.ASKV.nl Het nederlandse asielbeleid: praktijk en dilemma’s _ Eefje Blankenvoort & Els van Driel voor De Nieuwe Liefde De paradox van de zichtbare illegaal _ Martijn Stronks in De Groene Amsterdammer Grensgevangenen _ Autonoom Centrum The shape of Law _ Volume 38

The Origins of Totalitarianism _ Hannah Arendt Oude en nieuwe vreemdelingen _ Lolle Nauta Het immigratie taboe _ Joost Niemöller Mensenrechten: een utopie? mensenrechtenlezing 2012 _ Hans Achterhuis Beleidssummary ‘Wijken voor illegalen’. Over ruimelijke spreiding, huisvesting en leefbaarheid. _ Godfried Engbersen, Arjen Leerkes, Marion van San, Maarten Cruijff, Peter van der Heijden Schaduwplaatsen, Patronen van ruimtelijke concentratie en incorporatie van illegalen in Nederland _ Arjen Leerkes, Godfried Engbersen, Marion van San Amsterdam in cijfers 2012_ O+S Vluchtelingen in getallen 2013 _ VluchtelingenWerk Nederland Ongeregelde orde, gedogen en de omgang met wilde praktijken _ Gijs van Oenen Het surplus van illegaliteit _ Gijs van Oenen De kunst van de ontregeling: mobiele architectuur en haar politieke meerwaarde _ Gijs van Oenen

Voor de poorten van de stad.

Antigone en de asielzoekers _ Thomas Spijkerboer ‘Wij zijn hier’. Gelijke behandeling van niet uitzetbare vreemdelingen (Artikel 1-lezing 2013) _ Thomas Spijkerboer Uitzetten lukte niet, dus... _ Thomas Spijkerboer Eigen landje van vluchtelingen _ Thomas Spijkerboer ‘Sluimerbestaan maakt asielzoeker passief’_ Novum Man zonder grenzen, Garry Davis, World Citizen Number One _ Marjolijn van Heemstra Leven in een asielzoekerscentrum kan ook anders _ ANP 29.04.12 Halleh Ghorashi en Floor ten Holder Het tentenkamp in Amsterdam Osdorp _ ANP 19.11.12 Marc van Dijk De uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen nog tot maart in De Vluchtkerk blijven _ANP 18.12.12 Peter Henk Steenhuis Asielzoekers zitten vast in niemandsland _NRC 9.7.14 Bas Blokker & Annemarie Kas www.devluchtkerk.nl www.paspoortamsterdam.nl www.wijzijnhier.org