BouwTotaal december 2013

jaargang 10 / nummer 12 december 2013

Energiebesparing wordt budgetbeheersing

I N HOU D

8 10 11

Het belangrijkste motief om duurzaam te bouwen is het waarborgen van een leefbare wereld voor toekomstige generaties.

Maar helaas is dit motief geen belangrijke drijfveer gebleken voor het bevorderen van duurzaam bouwen. ‘Budgetbeheersing blijkt wel een belangrijk argument te zijn voor de huidige omslag naar duurzaam bouwen. Vooral energiebesparing levert een heel belangrijke bijdrage aan Duurzaam Bouwen’, aldus ir. Eric Las, manager business development bij Kingspan Unidek BV.

12

Lees verder op pagina 8

Ir. Eric Las: ‘Vanuit Total Cost of Ownership is het beter uit te gaan van optimaal isoleren in de schil, triple glas en goed luchtdicht bouwen.’

13 16

HoTT Update

18

Energiebesparing wordt budgetbeheersing DNA in de bouw Energieneutraal mini-wijkje

Scrummen voor energieneutrale renovatie Duurzaam bouwen Nieuws Villa technisch hoogstand gedetailleerd Prestatiegericht onderhoudscontract

EN VERDER

Het House of Tomorrow Today (HoTT), dat momenteel wordt gerealiseerd in Sterksel, is de volgende fase van het Slimbouwen proces ingegaan. Slimbouwen knipt het bouwproces op in vier fasen: casco, schil, installaties en de afbouw. Iedere fase wordt begeleid door een ‘lokethouder’. Na realisatie van de fundering en grondplaat, is nu het stokje van de Zijtaartse Bouw Onderneming BV overgedragen aan de lokethouder van de schil: de DNN-Groep.

20 Slim Bouwen 22 Slim Ruimtegebruik 24 Bouwkosten 26 Bouwgebreken 27 Fiscaal & Personeel 29 Productnieuws

Lees verder op pagina 20

FORECO 30 JAAR Innovatief in hout

Energie besparen?

Maak het luchtdicht!

(Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken Nieuw BIA LockBlock

Luchtdicht bouwen

• 60.000 m2 voorraad • prefab inclusief montage • speeltoestellen op maat • bergingen en gevelbekleding

met Tremco illbruck

zie www.bia-beton.nl

TEL.: 024 - 648 84 84

In een hal in Emmen heeft de DNN-Groep onder geconditioneerde omstandigheden de wanden geprefabriceerd in Staalframe.

Online bestellen op www.forecowoodshop.nl Ad Ex-series_65x40_BLD_NL.indd 1

10/11/13 12:04 PM

Adv3_Bouwtotaal_LDB_65x45mm.indd 1

11-04-13 14:45

Tele-ProMatic® www.altrex.com

www.omnicol.eu Met geïntegreerde muurafhouder met Toolbag

voor uw tegelwerkadviezen WWW.STABILIGHT.NL

www.roval.eu

actuele bouwinformatie, digitaal bestellen

DOWNLOAD NU

DE RAAB KARCHER APP!

SCAN DE QR-CODE OF GA NAAR M.RAABKARCHER.NL

RAABMOBIEL: ACTUELE BOUWINFORMATIE, DIGITAAL BESTELLEN

24/7 ACTUELE PRODUCTINFORMATIE

De Raab Karcher app biedt een overzichtelijke productcatalogus waarin u snel en eenvoudig een product zoekt in het assortiment van Raab Karcher.

U kunt direct uw materialen bestellen en u geeft zelf aan op welke Raab Karcher vestiging u de materialen af wilt halen, of waar uw bestelling bezorgd moet worden.

DIRECT ONLINE BESTELLEN

INTERESSANTE ONLINE ACTIES

UW (NETTO) PRIJS

VOORRAADINFORMATIE

n (

el uw

est

te

on

l

o

n

ti

nte

re

ss

an

m

or

le

sa

r

n

t ec

li

ma

e | dire c t ati on

uw (netto ) s | p

rm

tinf

i

j

ie

ad

fo

e pr

rra

pr

| voo

ct

prijs

e

a

n

et

) to

lin

t

)

|

ssante o n

n

M.RAABKARCHER.NL

in

e ter

ne

to

te

o

e

at

i

online be t c ste re i d lle | acties | u n e n w i e ( nl

ACTUEEL

3

Betonmixer met twee liften Sinds drie maanden rijdt in de regio Emmen een betonmixer van Cementbouw Betonmortel Groep, die is voorzien van twee liften, één naast de cabine en één aan de achterzijde bij de ketel. Bestuurder van deze unieke mixer is chauffeur Jan Pomp: ‘Wanneer ik nu een bouwplaats oprijd, komen er gelijk vragen.’

Vanwege lichamelijke problemen kwam Jan zo’n kleine twee jaar geleden thuis te zitten en na enige tijd leek een terugkeer als chauffeur op een betonmixer vanwege zijn specifieke klachten onwaarschijnlijk.

Maar Jan liet het er niet bij zitten en wilde ‘koste wat kost’ weer aan het werk op de betonmixer. Collega André Moes vond op

Woonlasten belangrijker dan EPC

internet een voorbeeld van een truck die was uitgerust met een lift aan de cabine: ‘Het voorbeeld op internet bracht ons ertoe om te gaan onderzoeken wat de mogelijkheden waren om twee liften op de mixer te laten aanbrengen, want bij alleen een lift aan de cabine was Jan niet gebaat. Er zou ook een lift aan de ketel moeten komen.

Een betonmixerchauffeur moet tijdens zijn dienst ook vele malen aan de achterzijde bij de mixer omhoog klimmen.’

Het bedrijf AM Products uit Velp ontwikkelde de liften. De liften moeten niet alleen bestand zijn tegen alle weersinvloeden, maar ook tegen resten beton, veel

Online calculatieprogramma dakverankering Monier heeft de website uitgebreid met een online calculatieprogramma voor de verankering van dakpannen. Het invullen van verschillende parameters resulteert in een globaal verankeringsadvies voor dakpannen en hulpstukken, conform de aangescherpte wettelijke verankeringseisen uit Bouwbesluit 2012. Het calculatieprogramma toont een schematische weergave van de woning met het dakvlak, waardoor de te verankeren zones, de zwaarte van de verankering en het gebruik van type panhaken en schroeven direct inzichtelijk wordt gemaakt.

water en zout. Ze moeten voldoen aan APKeisen voor een dergelijk voertuig, waarbij bijvoorbeeld uitstekende delen een rol spelen. Binnen de beperkte, vooral smalle, ruimte die achteraan de ketel beschikbaar is, moest een lift komen die een persoon op stabiele wijze 3 meter omhoog kon brengen. En aangezien Jan niet de enige chauffeur is die de wagen berijdt moet de lift menselijk gewicht tot 150 kilo aankunnen.

Het resultaat is pneumatisch aangedreven liften, waarbij gebruik wordt gemaakt van de lucht van de Volvobetonmixer. ‘We zijn heel tevreden met het eindresultaat’, vult André Moes aan. ‘Jan is weer lekker aan het werk. En ook het UWV was heel enthousiast over de wijze waarop we Jan weer aan het werk hebben kunnen helpen middels deze liften. De aanschaf van de liften is uiteindelijk zelfs volledig gesubsidieerd. Er is sprake van een meervoudige win-winsituatie!’

Leuk hoor, die aanscherping van de epc in 2015 naar 0,4. En dan in 2020 naar epc = 0.

Maar wat zegt dat over het werkelijke energiekosten? Weinig, dringt langzamerhand tot ons door. ‘Een epc van 0 heeft betrekking op het gebouwgebonden energieverbruik. Dat energieverbruik maakt maar 33 procent uit van de totale energiekosten.

Maar liefst 50 procent van de energiekosten heeft betrekking op huishoudelijke apparatuur en 17 procent gaat op aan vastrecht’, zei ir. Onno Dwars tijdens de regionale beurs Energieneutraal bouwen in de HAN Arnhem die ik bezocht heb. Hij is als vastgoedontwikkelaar en manager Duurzaamheid bij VolkerWessels Vastgoed de projecttrekker van de energienotanul-woningen.

‘Energienotanul is de nieuwe standaard voor nieuwbouw en de droom voor de bestaande bouw. EPC is achterhaald; het gaat om de woonlasten’, kwam ik te weten.

Een energienotanul-woning is dus niet energieneutraal voor het gebouwgebonden en huishoudelijk energieverbruik. Per saldo verbruikt de woning meer energie dan dat het zelf opwekt om energienotanul te kunnen zijn, doordat het saldo van de vastrechtkosten en de heffingskorting positief uitvalt voor de gebruiker.

Willen we in de toekomst minder afhankelijk zijn van de energiekosten dan is een goed geïsoleerde schil van groot belang. Uiteraard kunnen we een woning volstouwen met PV-panelen en WKO- en warmteterugwin-installaties, maar de kopers worden dan geconfronteerd met hogere onderhouds-, vervangings- en gebruikskosten tijdens het gebruik. Bovendien loopt bij PV-panelen het rendement terug in de loop der jaren. Begin daarom bij het begin: de energievraag. Breng de vraag naar energie omlaag door gebouwen te ontwerpen die zomer en winter comfortabel en zuinig zijn.

Vul dit verantwoord aan met installatietechnischeVoor maatregelen, zoals PV-panelen, Voor bouwprofessionals bouwprofessionals zonnecollectoren, warmte- en koude-opslag in de bodem, warmterugwinning uit ventilatie, enzovoort. De natuur doet het ons ook voor; denk aan de termietenheuvels waarin een constante temperatuur heerst. In deze BouwTotaal uitgebreid aandacht voor de nieuwe trends in duurzaam bouwen, met de nadruk op energiebesparing. De tijd van experimenteren is voorbij; de duurzame projecten met een extreem laag energiegebruik verrijzen nu in hoog tempo!

Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal

(Advertentie)

Het gratis online calculatieprogramma is een handig hulpmiddel om snel de benodigde verankering voor een dak te bepalen. In het nieuwe Bouwbesluit 2012 is een groot aantal wijzigingen doorgevoerd, die onder andere betrekking hebben op de verankeringszones, de windbelasting en het gewicht aan dakpannen per m². Met het nieuwe berekeningsprogramma ondersteunt Monier aannemers en dakdekkers bij het uitvoeren van complexe berekeningen voor het bepalen van de verankeringszones en de zwaarte van de verankering. Gebruikers kunnen de resultaten van de berekening eenvoudig bewaren of direct via de website per mail versturen.

Overeenkomstig het Bouwbesluit is het zaak bij de berekening van verankeringen

rekening te houden met verschillende factoren. Niet alleen de invloed van de afmetingen van het gebouw, de dakvorm en het panmodel spelen een rol. Ook het windgebied, de ruwheidscategorie, de drukvereffening en de zone-indeling volgens de nieuwe NPR 6708:2011 zijn van invloed. Al deze factoren worden meegenomen in de verankeringsberekening via www.monier.nl.

Vanzelfsprekend kunnen aannemers en dakdekkers voor gedetailleerde berekeningen van complexe of gecombineerde daken altijd een beroep blijven doen op de experts van Monier.

Het calculatieprogramma voor dakpanverankering van Monier resulteert in een helder verankeringsadvies.

Voor bouwprofessionals

Renovatie en waterdichting van kelders

Saneerpleistersystemen

Bitumenafdichtingslagen

Injecteringssystemen

n Mortels, pleisters, spatlagen en fijnkorrelige eindlagen n Voor complete sanering en waterdichting van kelders n Op binnenmuren, buitenmuren boven het maaiveld, sokkels en vloeren

n Primers voor beton of voor metselwerk n Eéncomponentige of snelle tweecomponentige afdichtingslagen n Tweecomponentenlijm voor isolatieen drainplaten

n Horizontale afdichting n Tegen opstijgend vocht in muren n Injectievloeistof, vulmortel en vloeistofhouders

Tegellijmsystemen en bouwchemische producten

www.PCI-Afbouw.nl

WELKOM OP DE DEUBAUKOM 2014 Bezoek dé internationale bouwvakbeurs in Duitsland.

Nederlandse vakbezoekers staan centraal tijdens de speciale Holland-Dag op woensdag 15 januari 2014, die georganiseerd wordt door de Nederlands-Duitse Handelskamer.

Kranige jongens!

www.deubaukom.de

MEER ARCHITECTUUR MEER COMPETENTIE MEER COMMUNICATIE MESSE ESSEN 15 –18 JANUARI 2014

Minder Uren Minder Mensen Minder Inspanning

Beurzen parallel tijdens DEUBAUKOM 15 – 17 januari 2014

Tiefbaumesse InfraTech 15 - 16 - 17. Januar 2014 Messe Essen, NRW

Meer Rendement

+31 (0)546-544724 www.all-up.nl

Bekijk BouwTotaal nu ook online!

15 – 18 januari 2014 Leben plus Komfort

Meer informatie onder www.deubaukom.de 420003_DEUBAUKOM_BouwTotaal-NL_132x385_26v4_RZ.indd 1

Minder Kosten Minder Zorgen Minder Onderhoud

17.10.13 16:09

www.bouwtotaal-online.nl

ACTUEEL Bedrijfsnieuws KnaufZeker®: 100% garantie op systeemprestaties Met de huidige marktontwikkelingen is het van steeds groter belang om je te onderscheiden. Daarom streven Knauf en Knauf Insulation naar een hoog kwaliteitsniveau.

Door Knauf producten met elkaar te combineren en te verwerken in een systeem, worden de prestaties gewaarborgd. Deze garantie heet KnaufZeker®: de zekerheid dat de Knauf systemen hun topprestaties halen en houden.

KnaufZeker omvat diverse systemen die vooraf uitvoerig getest zijn op hun individuele en gecombineerde prestaties. Bijzonder is dat er voor een grote diversiteit aan toepassingen een systeem beschikbaar is. Afhankelijk van het systeem gelden specifieke prestaties, zoals brandwerendheid, thermische en akoestische prestaties. Met deze prestatiegarantie kan een belangrijke meerwaarde worden geboden. Zo kunnen systemen toegepast worden die voldoen aan de gewenste prestaties.

Dit biedt extra zekerheid.

De garanties van KnaufZeker gelden voor alle systemen van Knauf en Knauf Insulation, die vermeld staan op de website www.knaufzeker.nl. Met de ‘Prestatiewijzer’ is terug te vinden welke producten binnen de garantie vallen en de gegarandeerde prestaties die voor dat systeem van toepassing zijn.

Daarnaast kan via de Prestatiewijzer een KnaufZeker certificaat worden gegenereerd: indien in een project wordt gewerkt volgens KnaufZeker, dan kan de verwerker dat met behulp van een KnaufZeker certificaat aan zijn opdrachtgever aantonen.

Viega Nederland versterkt verkooporganisatie Systeemleverancier Viega Nederland heeft haar service- en verkooporganisatie verder versterkt. Binnen de Groothandel- & Installatietak is Richard Hoogervorst (45) in dienst getreden als adviseur sanitair en verwarmingstechnieken. Richard werkte hiervoor in verschillende verkoop- en verkoopondersteunende functies in de bouw en installatiewereld.

In zijn nieuwe functie bij Viega zal Richard zich bezig gaan houden met de verkoop en advisering via groothandels en installatiebedrijven. Hij zal zich daarbij met name richten op de provinRichard Hoogercies Gelderland, Utrecht en Overijssel. Tot het leve- vorst is binnen de ringsprogramma van Vie- Groothandel- & ga voor de industrie beho- Installatietak van ren buisleiding-systemen Viega Nederland in dienst getredie onder meer worden den als adviseur toegepast in industriële koelwater- en waterlei- sanitair en verwarmingstechdingsystemen alsook in nieken. perslucht- en lagedrukstoominstallaties.

Viega Nederland is onderdeel van de Viega Groep. Met wereldwijd meer dan 3.000 medewerkers behoort de Viega Groep tot de belangrijkste producenten van installatietechniek. Naast buisleidingsystemen behoren voorwand- en afvoertechniek tot het productenprogramma. Het assortiment omvat circa 17.000 artikelen die nagenoeg overal worden toegepast: in de gebouwentechniek, de utiliteit alsook in industriële installaties en de scheepsbouw.

5

De Lighthouse: bouw weer aantrekkelijk maken voor jongeren Een commissie van de Lighthouse Club Utrecht is officieel van start gegaan met een educatief scholenproject. Het project heeft tot doel om scholieren, met name HAVO 4 en VWO 5 leerlingen, kennis te laten maken met burgerlijke- en utiliteitsbouw, met civiele techniek en met installatietechniek. Niet alleen om het gat tussen theorie en praktijk te dichten in de bouwsector, maar ook om te voorkomen dat er in de toekomst te weinig gekwalificeerde mensen te vinden zijn om aan de vraag te voldoen. Na een succesvolle pilot in Culemborg en Schoonhoven wordt het project nu landelijk uitgerold.

Begin dit jaar werden twee succesvolle pilots van het Lighthouse scholenproject afgerond.

Initiatiefnemers waren Ad van Luijt van Koop Bronbemaling B.V., Fleur van Tol van de Advocaten van Van Riet, Cees van Dillen van Bouwbedrijf Van Dillen en Pieter Weerd van riz bouw. De vier zijn lid van het departement Utrecht van de Lighthouse Club, een landelijke vereniging van mensen met een leidinggevende functie in de bouwsector.

De HAVO en VWO leerlingen krijgen de opdracht een huis van Lego te bouwen. Het huis wordt gebouwd op basis van tekeningen. Na eerst een aanbesteding te hebben gedaan, kan de bouw beginnen. Van Luijt: ‘Net als in het echt moeten zij netjes uitrekenen hoeveel materiaal er nodig is en wat de bouw moet gaan kosten. Maar ook in welke volgorde er moet worden geleverd.’ Na levering van de materialen kan worden gestart met de bouw, waarbij de verschillende groepen hun best moeten doen om als eerste op te leveren. Als onderdeel van het project mogende scholieren uiteraard ook een echt aansprekend bouwproject bezoeken.

Sector met perspectief

Van Dillen: ‘Dit jaar zweeg ook de miljoenennota weer in alle toonaarden over de toekomst van de bouw. De sector wordt uiteraard besproken, maar een belangrijke vraag blijft liggen: hoe vangen wij in de toekomst het onvermijdelijke tekort aan kundig personeel op? Met dit project laten wij scholieren daarom al in een vroeg stadium kennis maken met de wereld van de bouw, zodat zij die weer gaan zien als een interessante optie met veel perspectief.’

Pieter Weerd: ‘De bouwsector is een economische motor van belang waar wij binnen nu

en een paar jaar weer heel hard mensen nodig hebben. Op dit moment laten jongeren de bouw als werkplek echter massaal links liggen. Daar proberen wij met dit project verandering in te brengen.’ Het Lighthouse scho-

lenproject wordt sinds oktober landelijk uitgerold.

Film over gevaren kwartsstof Eind november is tijdens een bijeenkomst van Inspectie SZW met onder andere UNETO-VNI en Opleidingsfonds OTIB een toolboxfilm over kwartsstof gelanceerd. De film laat zien hoe werknemers in de installatie- en isolatiebranche blootstelling aan kwartsstof kunnen voorkomen.

Voorzitter Titia Siertsema van UNETO-VNI vindt het belangrijk om als ondernemersorganisatie het voortouw te nemen bij het bevorderen van veilig werken: ‘We zijn blij met de samenwerking met de Inspectie en Opleidingsfonds OTIB in dit project. Samen kunnen we gevaren van kwartsstof de wereld uit helpen.’

Werknemers in de installatie- en isolatiebranche lopen kans tijdens hun werk in aanraking te komen met gevaarlijke stoffen, zoals asbest en kwartsstof, bij bijvoorbeeld boor- en freeswerkzaamheden en bij renovatiewerkzaamheden aan badkamers. Blootstelling hieraan is niet nodig als voldoende voorzorgsmaatregelen in arbeidsomstandigheden en gereedschappen worden genomen.

Controle

Inspectie SZW gaat actief controleren op het voorkomen en beperken van blootstelling aan kwarts bij het bewerken van bouwmaterialen. Wanneer er een stofwolk in de ademzone zichtbaar is, wordt het werk stilgelegd en volgt meteen een boete. Indien er wel maatregelen zijn getroffen, maar deze zijn niet afdoende, dan volgt een boete of waarschuwing.

De film is te bekijken op www.inspectieszw. nl/actueel/videos/De_gevaren_van_kwartsstof.aspx

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl Twitter: @MauricevanSante

Herstel- en verbouw zorgen in B&U sector voor groei In het tweede en derde kwartaal 2013 is de bouwproductie voor het eerst sinds 2008 weer twee kwartalen op rij gegroeid (1,5% in tweede kwartaal en 2,5% in derde kwartaal, kwartaal op kwartaal). Het is de herstelen verbouwmarkt die in deze periode het groeipad in sloeg. Steeds vaker wordt er gekozen voor transformatie, renovatie of verduurzaming van bestaande gebouwen in plaats van nieuwbouw. Zo groeide de waarde van de afgegeven vergunningen voor herstel, verbouw en uitbreiding in de B&U sector in de eerste helft van 2013. Het tijdelijk verlaagde btw-tarief op arbeid kan daarbij voor een extra duwtje in de rug gezorgd hebben. De nieuwbouw bleef in de B&U nog wel krimpen maar de groei in de herstel- en verbouwmarkt was dusdanig dat de totale bouwproductie ook toenam.

terd. De flinke volumedalingen lijken voorbij. Ondanks twee kwartalen van groei,

Figuur waardeontwikkeling afgegeven vergunningen per kwartaal

In 2014 nog een lichte krimp verwacht Het sentiment van aannemers is de afgelopen maanden duidelijk verbe-

krimpt de bouwproductie door een zeer zwak eerste kwartaal in geheel 2013 nog wel. De gematigde economische vooruitzichten zorgen er voor dat 2014 ook nog een kleine krimp laat zien.

Bron: CBS, bewerkt door ING Economisch Bureau

Dycore introduceert: gemarkeerde tralieknopen voor veilig hijsen op de bouwplaats Het werken op de bouwplaats brengt veel gevaren met zich mee. Daarom moet veilig werken altijd voorop staan. Ook het hijsen van een breedplaatvloer vraagt een zorgvuldige voorbereiding. Het gewicht moet goed verdeeld worden om de vloer gelijkmatig en nagenoeg horizontaal te kunnen hijsen. Daarom heeft Dycore een nieuwe ontwikkeling waarmee het hijsen en monteren van vloerplaten een stuk veiliger wordt. Op onze breedplaatvloeren staan voortaan gemarkeerde tralieknopen, aanpikpunten voor de vier- of achtsprong. De hijspunten worden door onze tekenkamer bepaald en fabrieksmatig op de elementen aangebracht.

Zo zorgen we niet alleen voor meer veiligheid op de bouwplaats, maar ook voor meer werkgemak.

Wilt u meer weten over het veilig werken met Dycore systeemvloeren?

Neem dan contact op met de afdeling verkoop.

T +31 (0) 162 477 477 | E info@dycore.nl Of kijk op www.dycore.nl

Dycore systeemvloeren maakt deel uit van CRH Structural NL. Met de 4 ijzersterke merken Alvon, Calduran Kalkzandsteen, Heembeton en Dycore is CRH Structural NL de ruwbouwpartner voor Nederland.

• Asbestverwijdering • Dakbedekking

CRH1332 Veilig hijsen adv Bouwtotaal_265x190 mm_FC.indd 1

Wij geven daken nieuwe perspectieven

Drachten Bedum Beilen

T 0512 - 54 44 45 T 050 - 301 35 13 T 0593 - 72 11 00

www.manenmach.nl mm tot 32a0r s e t ik D leverba

Berijdbare thermische dakisolatie beschermd de dakmembraan Met een hoge druksterkte Jackodur thermische isolatie Is een vlakdak mede toepasbaar als een parkeerdak.

De weersbestendige XPS hardschuim isolatieplaten worden direct op de waterkerende dakmembraan aangebracht en met een berijdbaar (tegel) systeem verlegd.

Door deze optimale dakisolatie wordt de levenscycli van de totale dakconstructie aanzienlijk verlengd.

JACKON Insulation – efficiëntie met nieuwe perspectieven.

JACKON Insulation GmbH Carl-Benz-Str. 8 D-33803 Steinhagen www.jackon-insulation.com

■ Ook met hogere druksterktes zoals 500 & 700 kPa toepasbaar.

■ Uitvoering dakoppervlak met beton, parkeerdaksystemen en speciale daktegels op (verstelbare) tegeldragers.

■ Bouwfysisch correcte éénlaagse plaatsing mogelijk tot dikte 320 mm.

■ XPS thermische isolatie beschermd de dakmembraan tegen alle weersinvloeden.

Tel: +49-5204-9955-320 Fax: +49-5204-9955-300 E-Mail: info@jackodur.com

• • • •

Saint-Gobain Abrasives BV - T: +31 (0)545 466 466 E: sales.nl@saint-gobain.com Saint-Gobain Abrasives NV - T: +32 (0)2 267 21 00 E: sales.be@saint-gobain.com

Anz_NL_Umkehr_RenovatieTotaal_132x190_01Ausgabe.indd 1

11.04.13 10:03

SNEL ZAGEND SNEL 15mm HOOG 15mm SEGMENT

MEER MEER ZAAGCOMFORT

LANGE LEVENSDUUR LANGE LEVENSDUUR

13-06-13 13:3

ACTUEEL Bedrijfsnieuws All-up levert 3.000e Klaas-kraan Dakdekkersbedrijf B&P in Rijssen werd op 11 november 2013 de trotse bezitter van een splinternieuwe Klaas K31-35TSF. Een bijzonder moment, want het was voor Klaas de drieduizendste in eigen beheer gebouwde kraan. Alle reden dus er een feestelijk moment van te maken.

De heer Ard Nijkamp, directeur van het Almelose All-up en importeur van Klaas in Nederland, was er speciaal voor naar Rijssen getogen. Daar overhandigde hij Bert Pas van B&P de sleutels van de kraan met het nummer 20133000. De kraan op een 15-tons vrachtwagen heeft een maximaal hijsvermogen van maar liefst 5.000 kg. De K31-35 TSF brengt volle pallets dakpannen en prefab dakelementen naar een reikwijdte van 23 meter en is bovendien eenvoudig om te bouwen naar een tweepersoons hoogwerker. Overigens scoort All-up uitstekend met dit jubileummodel, met het nieuwste mastsysteem. ‘We hebben er inmiddels een groot aantal van verkocht’, aldus Nijkamp. Bert Pas van B&P: ‘Wij zijn blij met dit topmodel, het past binnen ons kwaliteitsstreven als toonaangevend regionaal Dakdekkersbedrijf, gespecialiseerd in het monteren en leveren van prefab kapconstructies en dakpannen. Bovendien zijn we lid van Dakmeesters en zijn we KOMO- en VCA-gecertificeerd.’

Nieuwe managing director voor Kingspan Unidek

7

Holland-dag op DEUBAUKOM 2014 Nederland staat centraal tijdens de internationale bouwvakbeurs DEUBAUKOM die van woensdag 15 t/m zaterdag 18 januari 2014 in het Duitse Essen plaatsvindt. De Nederlands-Duitse Handelskamer (DNHK) presenteert op de beurs een Holland-paviljoen met tien Nederlandse specialisten en organiseert op woensdag 15 januari 2014 een speciale Holland-dag. Nederlandse ondernemers uit de bouw- en toeleverindustrie kunnen via de DNHK gratis toegangskaarten bestellen.

Op het 198 m2 grote Holland-paviljoen in hal 3, stand 345, presenteren tien Nederlandse bedrijven hun producten aan het Duitse vakpubliek. Op woensdag 15 januari 2014 ontvangt de DNHK de bezoekers ter gelegenheid van de Holland-dag met ‘Kaffee und Kuchen’ en een gratis beurscatalogus. Van 10:30 tot 12:00 uur krijgen zij tijdens presentaties en een rondleiding inzicht in thema’s als ‘Nieuwe materialen en technieken’ en ‘Toekomstgerichte architectuur’. Bovendien kunnen ze onderling in gesprek komen.

Aangezien de bouwsector in eigen land

momenteel hard wordt getroffen door de internationale financiële crisis, zoeken veel specialisten hun heil op de buurmarkt. En dat met goede perspectieven. ‘Vooral de Duitse woningbouwsector doet het bijzonder goed en groeide in de eerste negen maanden van 2013 met 13,5 procent ten opzichte van vorig jaar’, zegt Nicolien Kuiper, exportadviseur bij de DNHK. Zeker op het gebied van betonproducten, interieuruitrusting en isolatietechnieken kunnen veel Nederlandse specialisten volgens haar uitstekend inspelen op de behoeften van Duitse opdrachtgevers. ‘Bovendien heeft

Haast explosieve groei EMVI-contracten Er is sprake van een ‘haast explosieve groei’ aan EMVI-contracten, sinds de invoering van de Aanbestedingswet op 1 april. Dat blijkt uit onderzoek dat het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) op 26 november presenteerde op het jaarlijkse symposium van de Stichting Aanbestedingsinstituut Bouw & Infra van Bouwend Nederland en de Stichting Marktwerking Installatietechniek.

Terwijl vorig jaar het percentage EMVIcontracten (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) nog maar op 23 procent lag, is dat in het eerste kwartaal na de invoering van de wet omhooggeschoten naar 79 procent, aldus het EIB-onderzoek. Het Rijk liep eerst voorop met EMVI-contracten, maar wordt nu ingehaald door gemeenten en provincies. Dat komt vooral omdat Defensie nog weinig met EMVI werkt. De nieuwe wet spreekt van ‘EMVI tenzij….’, zodat niet langer de laagste prijs alleen maar leidend is bij aanbestedingen, maar ook naar kwaliteit.

Boodschap is goed doorgekomen

Nederlandse architectuur in Duitsland een goede naam vanwege de hoge mate aan creativiteit. Maar ook op diverse andere terreinen, zoals betonnen bouwelementen en kantoorinrichting, hebben Nederlandse bedrijven het nodige te bieden.’

Gratis toegangskaarten zijn te bestellen via www.dnhk.org/nl. Ga naar Evenementen en vervolgens naar ‘Hollanddag op de DEBAUKOM 2014’. um blij verrast te zijn dat de EMVI-contracten ‘een welhaast explosieve groei’ hadden doorgemaakt. ‘De boodschap is duidelijk goed doorgekomen.’ Hij noemde het ook positief dat het aantal openbare aanbestedingen verminderd is door het verhogen van de aanbestedingsgrens. De marktkosten van aanbestedingen zijn daardoor lager.

‘Maar er is nog heel veel te doen’, zo maakte Fijneman duidelijk. Hij wees erop dat het gewicht van kwaliteit in de criteria sterk afgenomen is. In 2012 was dat aandeel nog 42 procent, in het tweede kwartaal van dit jaar was dat gedaald naar 27 procent.

Het aandeel van de prijs binnen de criteria steeg van 42 procent naar 73 procent. ‘Kwaliteit krijgt nu weliswaar een kans bij een gunning, maar de prijs weegt zwaarder dan ooit’, stelde Fijneman.

Hij tekende ook aan dat overheden vooral de CO2-ladder voorschrijven als kwaliteitscriterium: ‘Een score op de ladder zegt echt nog niets over de beoogde kwaliteit van een project.’ Eén van de hoofddoelen van de wet is het MKB meer kansen bieden. Maar tot nu toe lijken de grote bedrijven met veel aanbestedingservaring te profiteren.

Joost Fijneman, directeur van het Aanbestedingsinstituut, zei op het symposi-

FBS breidt expertise uit met BIM, artikel-, bestek- en milieulabels Met ingang van 18 november 2013 is Michel van der Helm aangesteld als Managing Director van Kingspan Unidek B.V. te Gemert.

Van der Helm was tot voor kort Operational Director van het bedrijf en volgt hiermee voormalig Managing Director Ben Claaszen op die zijn loopbaan heeft voortgezet bij Kingspan Insulated Panels.

Van der Helm (46) begon in 1993 zijn carrière als afstudeerder HTS Technische Bedrijfskunde bij het toenmalige Unidek BV. Vanaf 1996 bekleedde hij diverse externe functies om vervolgens na enkele jaren op verzoek van toenmalige directeur/eigenaar Hendrik van Dijk terug te keren bij Kingspan Unidek als Operational Manager voor EPS. In 2003 werd de organisatie overgenomen door CRH plc. en werd van der Helm verantwoordelijk voor de gehele EPS productie en logistiek. In 2008 werd hij benoemd tot Operationeel Director en werd hij onderdeel van het directieteam.

Effectieve samenwerking in de bouw vereist een soepele uitwisseling van bouwdata tussen allerlei verschillende partijen. Dat gebeurt steeds vaker digitaal, maar daardoor blijken toeleveranciers niet altijd meer zicht te hebben op wat er online met hun bestekteksten en andere data gebeurt en wie er gebruik van maakt. De vereniging Fabrikanten Bestek Service (FBS) wil toeleveranciers een stem geven ten overstaan van de partijen die iets met deze data doen. Vanaf heden doet FBS dit niet alleen meer voor bestekdata, maar ook voor Bouwwerk Informatie Model (BIM), E-business en milieugerelateerde aspecten van het bouwproces, elk vanuit een specifieke werkgroep.

‘Door meer kennis te verschaffen, kunnen we een voorloper zijn op deze vier vakgebieden. Zo kunnen we belangen van de toeleveranciers beter behartigen en bovendien als gesprekspartner meer gewicht in de schaal leggen’, aldus FBS-voorzitter Dennis Duffels. Zelf is hij actief in het werkveld Ebusiness. Ontwikkelingen op dit vlak volgt hij op de voet.

‘Momenteel is er een platform dat de classificatie van bouwproducten wil organiseren. Dit is een database waarin producten aan de hand van uniforme kenmerken worden geclassificeerd. De moeilijkheid is een grote gemene deler vinden. Niet elk product is in te delen op een criterium als bij-

voorbeeld lengte of CO2-uitstoot. Wij signaleerden deze ontwikkeling en zullen benadrukken dat iedereen in de bouwtoeleverende industrie profiteert van de ontwikkeling van deze database. Het is echter niet wenselijk dat sommige partijen alleen meewerken aan deze database voor puur eigen commercieel belang.’

Ook wat betreft BIM (Bouw Informatie Model) ziet het FBS kansen. Omdat nog niemand de regie neemt in dit model, hanteert iedere bouwpartij eigen regels. Duffels: ‘De bal ligt in het midden, maar niemand geeft een trap. FBS wil kijken of het een bijdrage kan leveren. Dit wil de vereniging bereiken door een aantal werkafspraken vast te leg-

gen wat betreft het samenwerken met de industrie in dit model.’

Vanwege de uitbreiding is FBS de samenwerking aangegaan met Nederlands Verbond Toelevering Bouw (NVTB).

De kennis van de FBS-leden op het gebied van onder meer BIM is waardevol voor de NTVB. Directeur Peter Fraanje: ‘De Nederlandse bouwindustrie is nog weinig zichtbaar in de wereld van BIM en E-business.

Om hier verandering in te brengen, hebben we de werkgroepen samen opgericht. Zo kan FBS ons ondersteunen bij het behartigen van belangen van toeleveranciers.’

Thema DUURZAAM BOUWEN

8

Energiebesparing wordt budgetbeheersing Het belangrijkste motief om duurzaam te bouwen is het waarborgen van een leefbare wereld voor toekomstige generaties. Maar helaas is dit motief geen belangrijke drijfveer gebleken voor het bevorderen van duurzaam bouwen. ‘Budgetbeheersing blijkt wel een belangrijk argument te zijn voor de huidige omslag naar duurzaam bouwen. Vooral energiebesparing levert een heel belangrijke bijdrage aan Duurzaam Bouwen’, aldus ir. Eric Las, manager business development bij Kingspan Unidek BV.

ook het gebruikersdeel. De totale energiekosten bestaan voor een zeer groot - en toenemend - deel uit heffingen, vaste posten.

Vanuit TCO is het altijd beter uit te gaan van optimaal isoleren, triple glas en goed luchtdicht bouwen dan van een traditioneel relatief slecht geïsoleerd casco, maar wel met PV-panelen. De bouwkosten voor het tweede concept zijn weliswaar lager, maar de kopers worden geconfronteerd met hogere onderhouds-, vervangings- en gebruikskosten over de levensduur. Wat is nu slim? Begin bij het begin: het zo goed mogelijk vermijden van de energievraag.

Breng de vraag naar energie omlaag door gebouwen te ontwerpen die zomer en winter comfortabel en zuinig zijn.’

Las benadrukt absoluut geen tegenstander te zijn van zonne-energie, maar we moeten niet denken dat we het energievraagstuk oplossen door alleen nog maar PV-panelen op het dak te leggen. Wel bespaar je kosten door PV-panelen, maar we gebruiken nog steeds net zoveel energie. We gebruiken het elektriciteitsnet dan als buffer. maar dat elektriciteitsnet wordt daardoor per saldo meer belast en ook nog eens in twee richtingen. En is je huis nog comfortabel met veel PV-panelen en weinig isolatie? Daar zal je dus een gezond evenwicht in moeten vinden. Probeer nu eerst het probleem van vermijdbaar gebruik op te lossen; dat is robuust, zonder onderhoud en op termijn altijd rendabel.’

Ir. Eric Las: ‘Vanuit Total Cost of Ownership is het beter uit te gaan van optimaal isoleren in de schil, triple glas en goed luchtdicht bouwen.’

Trias energetica

‘De ontwikkelingen in Duurzaam bouwen zijn een gevolg van keuzes die je maakt op basis van de huidige kennis. Vroeger wist je niets over nadelige effecten van producten op gezondheid of milieu. Dus was een keuze voor mogelijk minder duurzame oplossingen in die tijd de praktijk’, zegt Eric Las, al ruim vijftien jaar werkzaam bij Kingspan Unidek. Hij is al sinds 1983 betrokken bij normalisatie en certificatie rondom energiebesparing en isolatiesystemen in Nederland en Europa. Ook is Las actief in en namens diverse branches en koepels in Nederland, Duitsland, België en Europees verband, zoals Stybenex, Nederlandse Isolatie Industrie, NVTB, Spaar het Klimaat, Passief Bouwen en EUMEPS. ‘Duurzaamheid is een clusterbegrip geworden’, vindt Las. ‘Wat is duurzaamheid eigenlijk? Als je dat vraagt krijg je misschien 227 verschillende antwoorden. De één vindt de lange levensduur belangrijk, de ander de uitputting van grondstoffen en weer een andere de uitstoot van CO2. Het begrip duurzaamheid heeft ook met de kennis van nu te maken. Als je heel rechtlijnig denkt zou je nog kunnen stellen dat zolang er geen calamiteiten plaatsvinden kernenergie zeer duurzaam is, maar de werkelijkheid heeft aangetoond dat deze visie achterhaald is. Je moet naar alle aspecten kijken. Ook de windmolens staan ter discussie: hoge kosten, soms alleen met enorme subsidies rendabel. Anderen kijken naar het effect op de vogels, of spreken van horizonvervuiling of ze kunnen tot geluidsoverlast voor omwonenden leiden. Binnen deze discussie maak je dus keuzes en spreek je dan nog objectief over duurzaam?

Wat noem je dan duurzame kwaliteit? Die kwaliteit is ook niet te kwantificeren, hoewel de overheid dat straks wel wil proberen met de milieuprestatie in het Bouwbesluit. En dan hebben we nog duurzame rekenmodellen als BREEAM, GPR-Gebouw of GreenCalc. Mijn advies is: gebruik ze, laat deze rekenmodellen rijpen en probeer tegelijkertijd slimmer te bouwen. Wacht niet

af, denk, doe wat robuust rendabel is, dan komt de duurzaamheid vanzelf.’

Total Cost of Ownership

Volgens Las is bij duurzaam bouwen de Total Cost of Ownership (TCO) van belang.

TCO brengt de totale kosten op korte, maar ook op langere termijn in beeld om een beoogde prestatie te kunnen realiseren. Bij gebouwen is bijvoorbeeld niet alleen de huurprijs of de bouwprijs van een gebouw relevant, maar ook de kosten tijdens gebruik voor energie, schoonmaak, onderhoud, bouwkundig onderhoud, beveiliging, bouwkundige aanpassingen en parkeerkosten over de totale levensduur.

‘Wanneer we kijken naar TCO dan is het belangrijk te weten dat dit los kan staan van begrippen als energieneutraal of energienotanul’, legt Las uit. ‘De epc geeft niet als enige een beeld van het energieverbruik.

Het gebouw veroorzaakt het gebouwgebonden energieverbruik, maar beïnvloedt

Energiebesparing wordt budgetbeheersing.

De trias energetica is een drie-stappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken. Deze drie stappen zijn basis vuistregels bij het duurzaam ontwerpen van gebouwen. Deze drie stappen zijn:  Beperk het energieverbruik door de vraag aan te pakken. Vermijdbare verspilling tegen te gaan; bijvoorbeeld een meer compacte gebouwvorm en door optimale isolatie van vloeren, gevels en daken.  Wat je dan nog aan energievraag overhoudt, altijd invullen door maximaal gebruik te maken van energie uit duurzame bronnen, zoals wind-, water-, en zonne-energie; bijvoorbeeld door installatie van een zonneboiler of een zonnepaneel. Probeer het gebruik van fossiele brandstoffen om in de resterende energiebehoefte te voorzien te vermijden.  Als je de overblijvende energie moet opwekken of omzetten, gebruik dan efficiente installaties, afgestemd op het gebouw en het gebruik. Zorg dat je geen onnodige technische oplossingen kiest

die een verdere optimalisatie in de weg staan. Kijk naar de infrastructuur en de invulling.

‘Ik noem dat ‘trias logica’, omdat je daarmee de CO2-uitstoot het meest beperkt’, zegt Eric Las. ‘Er klinken geluiden uit de markt dat het kostenoptimum ergens bij een Rc-waarde van 5 m2K/W ligt. Vanaf een Rc-waarde van 5 m2K/W wordt de invloed van warmteverliezen van naden, kieren en aansluitingen steeds groter op het resultaat van energiebesparing. Zorgdragen voor een goede luchtdichtheid en het verminderen van koudebruggen wordt dan erg belangrijk. Dit is ook de reden dat wij dit najaar een campagne zijn begonnen om architecten en aannemers hierop attenderen. Ons alles-in-1 dakelement Unidek Aero is verkrijgbaar tot en met Rc-waarden op passiefhuis niveau.’

Vanaf een Rc van 5 moet volgens Las een stap worden gezet in een goede luchtdichtheid en een goed doorlopende geïsoleerde schil (koudebrug vermijdend). De EPCsoftware laat het belang hiervan mooi zien doordat warmteverliezen van aansluitingen een standaard (forfaitaire) toeslag krijgen op de U-waarde van de constructieonderdelen (gevels en daken). Het is een methode die eenvoudiger is dan het in kaart brengen van de werkelijke warmteverliezen van alle naden, kieren en aansluitingen. Echter, deze zogenaamde forfaitaire waarden hebben grote invloed op de EPC. Las: ‘Bij een Rc van 5,0 m2K/W leidt deze toeslag tot het feit dat het programma het constructiedeel ziet als een Rc 3,3. Bij een Rc van 10,0 m2K/W ziet de EPC-software het constructiedeel nog maar als een Rc van 5,0. Een verlies van de helft van de werkelijke Rc-waarde! Het loont daarom om zelf de ψ-waarden te berekenen om te borgen dat de Rc-waarden niet worden bestraft met toeslagen. Echter, het zelf uitrekenen van de warmteverliezen van alle naden, kieren en aansluitingen is een tijdrovende klus. Daarom biedt Kingspan Unidek technische bouwdetails voor het dak en haar aansluitingen met verbeterde eigen ψ-waarden. Het overnemen van deze eigen ψ-waarden uit deze details in plaats van de forfaitaire waarden leidt automatisch tot een verlaging van de EPC. Door toepassing van Unidek Aero dakelementen gecombineerd met haar luchtdichte toebehoren én nauwkeurig bouwen, kan een grotere luchtdichtheid gecreëerd worden. Testresultaten wijzen uit dat de toebehoren van Unidek Aero voldoen aan de hoogste klasse 3 'uitstekend' voor luchtdichtheid.’

‘Een goed geïsoleerde schil maakt ongevoe-

Thema DUURZAAM BOUWEN

9

Geïntegreerde elementen

Kingspan Unidek levert meerdere typen alles-in-1 dakelementen. Door verschillende functies in één element geïntegreerd aan te bieden neemt de kans op aansluitingsproblemen af. Hierdoor beschikt men over een hoogwaardig dakelement dat bescherming biedt tegen de weerselementen, thermische isoleert en waarmee zonnewarmte of zonnestroom zijn op te wekken.

Unidek SolarTherm

'trias energetica'

liger voor energiekosten in de toekomst.

Wees de toekomst voor: voor-denken. Ook zie je al ontwikkelingen dat de hypothecaire leenruimte toeneemt bij energiezuinige woningen. Voor een energieneutrale woning met lage energiekosten is de hypothecaire leenruimte al met 13.500 euro verruimd. Verder is een energiezuinige woning ook nog beter verkoopbaar. Tienduizenden passiefhuizen in het buitenland wijzen dat al uit. Energiebesparing wordt, nee is al budgetbeheersing.’

Innovatie

In de bestaande bouw is een dik isolatiepakket niet altijd nodig en niet altijd haalbaar. Las erkent dat ook: ‘Gelukkig komen er steeds betere isolatiematerialen, waardoor je met een steeds dunnere plaat dezelfde isolatiewaarde haalt. Denk aan bijvoorbeeld Unidek Renova XR, ons renovatie dakelement voor plaatsing op bestaand dakbeschot. Dankzij de PIR-kern blijft het dakelement dun waardoor hoogteverschillen met omringende bestaande bouw kunnen worden voorkomen of gereduceerd.

Dat biedt vooral voordelen bij renovatieprojecten.’

Voor het hellende dak van geschakelde of vrijstaande nieuwbouwwoningen zijn er de alles-in-1 dakelementen met geïntegreerde verstijvers van Kingspan Unidek, waardoor minder of soms zelfs geen gordingen meer nodig zijn. ‘Ook ideaal wanneer er meer stijfheid is gewenst in verband met de montage van PV-panelen’, zegt Las. ‘Verder zijn we in gesprek met specialisten in gevelisolatiesystemen in nieuwbouw en renovatie. Bijvoorbeeld systemen met buitengevelisolatie met diverse gevelbekledingsopties. Een andere, maar ook zeer leuke ontwikkeling is ook onze samenwerking met Flexbase, waar drijvende funderingen worden ontwikkeld die worden gebruikt voor bouwen op het water in een grote verscheidenheid aan toepassingen voor wonen, werken en recreëren. Het FlexBase concept is gebaseerd op het drijfvermogen van EPS en de constructieve eigenschappen van gewapend beton. Dit concept komt voort uit de samenwerking tussen Kingspan Unidek en Dura Vermeer.’

Kingspan Unidek levert nog meer geïntegreerde oplossingen, zoals de Unidek SolarTherm. Dit is het eerste sandwich dakelement op de markt dat is voorzien van een prefab gemonteerde hoogwaardige Nefit zonnecollector.

Duurzame kwaliteit

‘Duurzame kwaliteit bereiken we in de bouw door duurzaam samen te werken’, zegt Las. ‘We hebben in de bouw te lang achter onze schuttinkjes gewerkt, waardoor de focus lange tijd alleen maar op het eigen product was gericht. We gaan leren om samen met andere partners concepten te ontwikkelingen, waarbij we de positieve eigenschapen van producten op de juiste wijze combineren. Wat hebben we bijvoorbeeld aan duurzame isolatieplaten met een lage lambdawaarde, wanneer de uiteindelijke woning niet luchtdicht is? Het geheel moet kloppen.’

De toekomst zal de vraag naar aantoonbare en controleerbare kwaliteit versterken. Private kwaliteitsborging speelt volgens Las een belangrijk rol, omdat je wordt afgerekend op de prestatie, niet op de folder. ‘De komende jaren zal de overheid het toetsen van projecten aan de bouwregelgeving mogelijk steeds vaker aan marktpartijen overlaten. Het betreft deskundigen - bijvoorbeeld gecertificeerde bureaus - die projecten tijdens de ontwerp- en uitvoeringsfase tot en met de oplevering gaan controleren. De eindgebruiker wil de zekerheid dat toegepaste systemen en producten ook na de oplevering en tijdens de gebruiksfase inderdaad ten minste aan de bouwregelgeving voldoen. Dat zal de roep om aantoonbare kwaliteit, mogelijk ook andere kwaliteitskeurmerken doen toenemen. Er zijn nu namelijk geen duidelijke momenten waarop een later niet meer te controleren kwaliteit wordt afgenomen alvorens de volgende stap te zetten. We moeten daarom kwaliteit minder kwetsbaar maken voor interpretaties en meningen, maar meetbaar, voorspelbaar, concreet, en controleerbaar. De toeleverende industrie zal dus in beweging moeten komen om niet alleen gecertificeerde producten of systemen te leveren, maar ook te kijken naar een onberispelijke montage. Daarmee gaat de duurzame kwaliteit omhoog en dalen de faalkosten. Het ‘dozenschuiven’ naar de volgende ketenpartner is voorbij.’

Terugkomend op de TOC moet je volgens Las zien dat de bouwregelgeving alleen een vangnetfunctie heeft, en zijn de prestatieeisen in het Bouwbesluit minimaal: ‘Opdrachtgevers doen er goed aan om meer te eisen dan Bouwbesluitniveau. Zo staat er voor nieuwbouw nu nog een prestatieeis van Rc=3,5 m2K/W voor gevels en daken en in de bestaande bouw zijn de eisen nog veel lager. Als je daar van uitgaat ben je niet toekomstbestendig en budgetvriendelijk aan het bouwen! Duurzaam bouwen is dus niet mogelijk door ons te verstoppen achter de regelgeving. Je bouwt voor de toekomst, bouw dan ook zo.’

Veel toepassingen zijn eenvoudig kwalitatief in de nieuwe wensen rondom bouwregelgeving in te passen. Kingspan Unidek kan eenvoudig een boekje ontwikkelen waarin alle benodigde stappen naar een duurzaam product, montage en gebruik helder zijn beschreven: ‘Als je die stappen volgt dan voldoe je automatisch aan de bouwregelgeving, maar uiteraard kun je met het boekje ook hogere doelen nastreven. Zoals een passiefhuis, energienotanulwoning of in de toekomst een cradle-tocradle-woning. De concepten in het boekje moet worden ontwikkeld samen met onze ketenpartners. Dat kunnen fabrikanten zijn van prefab betonnen bouwdelen, kalkzandsteen blokken en elementen, kozijnen, installaties, PV-panelen, enzovoort. De toeleverende industrie kan een veel actievere rol spelen in het bouwproces. De kennis van de kwaliteit van de toe te passen producten ligt immers bij ons!’

Dit dakelement bestaat uit een isolerende sandwich dakelement Unidek Aero met prefab gemonteerde hoogwaardige Nefit zonnecollector heeft een kern van EPS Platinum, voorzien van geïntegreerde verstijvers. De buitenzijde is voorzien van een 3 mm spaanplaat met groene folie en ruitmotief. Aan de binnenzijde is het dakelement voorzien van een 12 mm gipskartonplaat, aangebracht tussen twee verstijvers en afgewerkt met een 3 mm spaanplaat met witte zichtzijde.

De geïntegreerde SolarLine zonnecollector is voorzien van UV- en weerbestendig fiberglas, drukbestendig solar veiligheidsglas en een aluminium zink gecoate stalen achterplaat. Het gehele frame is versterkt met glasvezels. Aan de binnenzijde wordt de aansluiting voor het boilersysteem eenvoudig op de gewenste plek aangebracht. Op deze manier is het voor de installateur een kwestie van plug & play.

Thema DUURZAAM BOUWEN

DNA in de Bouw wil taboes doorbreken Energie-efficiënt en zuinig: dat is de toekomst van de bouw en installatietechniek. De nieuwe aanpak is intelligent bouwen. Kennis en techniek zijn ontwikkeld om betaalbare en gezonde gebouwen te maken, zonder vraag naar fossiele energie. Vereniging DNA in de Bouw wil taboes doorbreken voor de transitie naar energieneutraal en leefbaar bouwen en wonen.

De Trilogie Energieneutraal Bouwen, die DNA dit najaar organiseerde, samen met Stadsregio Arnhem Nijmegen en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) startte met een beurs en symposia op 23 oktober in de faculteit Techniek van de HAN te Arnhem.

Tekst: Saskia de Jong (DeJong&Verder) en ing.

Frank de Groot

Vanaf 2020 moeten nieuwbouwwoningen in Nederland energieneutraal zijn. Het is dus hoog tijd dat de bouw radicaal verandert. Mens- en toekomstgericht bouwen wordt een nieuwe traditie: goed isoleren en ventileren, gebruiksvriendelijk bouwen en een optimaal binnenklimaat met zo laag mogelijke energiekosten. Wie passief bouwt, verbruikt zo weinig warmte dat radiatoren overbodig zijn. De investering kost geld, maar rendeert direct, want de stookkosten gaan meteen tot 85% omlaag. Energetische optimale renovatie in de sociale sector verhoogt de netto maandlast (huur en verwarming) zelfs niet of nauwelijks.

Ontwikkelen en delen

DNA in de Bouw is het platform voor bedrijven en organisaties die energie-efficiënt bouwen onderschrijven. Denk aan (bijna) energieneutraal bouwen, passief bouwen en bijbehorende installatietechniek. De deelnemers aan het platform ontwikkelen en delen kennis over energie-efficiënte bouw, renovatie en onderhoud. DNA in de Bouw is in 2012 opgericht. Tientallen bedrijven en organisaties zijn al lid. Samen werken zij aan een duurzame en gezonde regio Arnhem-Nijmegen.

DNA voert het Europese project ‘PassREg’ in Nederland uit. Doel van dit project is dat zeer energiezuinig bouwen en renoveren voor iedereen de gewoonste zaak van de wereld wordt; financieel het meest gunstig, gegarandeerd goed en deskundig uitgevoerd (zie ook kadertekst).

Naar een energieneutrale regio

De EU heeft ambitieuze doelen voor energieprestaties van gebouwen. De regio Arnhem-Nijmegen is één van de veertien koploper regio’s die deel uitmaken van PassREg. Dit project is onderdeel van Intelligent Energy Europe (IEE) en wordt begeleid door het Duitse Passivhaus Institut.

Vereniging DNA in de Bouw voert het project in Nederland uit, het eindigt in mei 2015. De gemeenten Arnhem, Nijmegen, de

se regio is binnen PassREg de trekker van dit publieke kennisportaal. De oplossingen variëren van het Brusselse tijdschrift ‘Be passive’, tot een compleet overzicht uit Tirol van mogelijkheden voor financiering van energieneutrale renovatie.

Instituut Energetisch Renoveren en Bouwen

DNA in de Bouw zoekt samen met regionale stakeholders naar kansen voor transitie.

Daarvoor past men kennis toe uit andere regio’s en elders beproefde instrumenten.

Een werkbaar plan voor de implementatie vormt de basis voor de grootschalige energietransitie in de regio. De ontwikkeling van DNA in de Bouw als professioneel platform is er onderdeel van. Lesstof is wordt ontwikkeld voor studenten en stakeholders. Gekwalificeerde ontwerpers en bouwprofessionals zijn de sleutel tot internationaal succes. Gecertificeerde docenten zorgen straks voor een brede kennisimplementatie in de regio. Ook werkt DNA aan de infrastructuur voor kwaliteitscontrole en certificering van passieve gebouwen.

Na beëindiging van PassREg gaat DNA gewoon door. Om de ontwikkelde kennis te waarborgen is inmiddels het Instituut Energetisch Renoveren en Bouwen opgericht. Het IEB deelt kennis op zo breed mogelijke schaal. Het zet onder meer opleidingen op, die door verschillende docenten in licentie gegeven worden. DNA focust hiermee niet alleen op de regio Arnhem-Nijmegen, maar ook op de rest van ons land.

Passiefhuis internationaal

Stadsregio en de provincie Gelderland financieren het Nederlandse deel mee. Zij willen dat energie-efficiënt bouwen eerst in de regio en later ook elders in Nederland de gewoonste zaak van de wereld wordt.

PassREg geeft overheden, projectontwikkelaars, corporaties, financiële instellingen, energiebedrijven, uitvoerende partijen en adviseurs toegang tot alle kennis.

Succesmodellen, rekenmethodieken, voorbeeldprojecten, trainingen en informatiemateriaal worden internationaal gedeeld en aangepast aan lokale omstandigheden.

Aantrekkelijk neveneffect: de energietransitie beïnvloedt de bouwsector en het vestigingsklimaat in de regio positief.

De Set of Solutions verzamelt de successen uit de Europese regio’s. De Nederland-

Jaarlijks wordt de Internationale Passiefhuis Conferentie georganiseerd, in 2014 voor de 18e keer, dan vlak over de grens in Aachen (zie www.passivhaustagung.de/ achtzehnte/Englisch/index_eng.html). De call for papers dit jaar resulteerde in meer dan 200 voorstellen. Hier wordt de Passive House Award uitgereikt, die voorlopers op het gebied van energie-efficiënt bouwen wereldwijd in de schijnwerpers zet.

Voor de komende Award zijn wereldwijd ruim 100 projecten ingediend. Internationaal worden jaarlijks in november de driedaagse Passiefhuis Dagen georganiseerd.

Een openhuis-route toont de voordelen van energieneutraal bouwen. Dit jaar bezochten enkele honderden mensen twaalf projecten in ons land. DNA in de Bouw trekt de kar om Nederland bij deze evenementen te laten aanhaken.

Vereniging DNA in de Bouw Postbus 7001, 6710 CB Ede info@dnaindebouw.com www.dnaindebouw.com

10

Wat is PassREg? PassREg staat voor Passive House Regions with Renewable energy.

De overstap naar duurzame energievoorziening op regionale schaal wordt haalbaar door consequente toepassing van het principe Trias Energetica, met energie-efficiëntie als de belangrijkste stap. Ook door steeds scherpere eisen aan de bouw zal vanaf 2015 in Nederland Passiefhuis-niveau de meest voor de hand liggende standaard zal zijn voor nieuwbouw. De zeer comfortabele passiefhuizen verbruiken voor verwarming tot 90% minder energie.

Bouwen met LEF

DNA deelnemers komen bij elkaar om binnen de regio van elkaar te leren en samen te werken. Er is al veel kennis beschikbaar: kennis over bijna energieneutraal bouwen (BEN), passiefhuis en bijbehorende installaties. Bijna elke donderdagavond komen de deelnemers bij elkaar in bezoekerscentrum Sonsbeek te Arnhem, om met experts samen nieuwe ideeën te ontwikkelen.

Daarnaast worden evenementen georganiseerd om in de regio anders bouwen op de agenda te krijgen. Naar het motto van DNA in de Bouw ‘Bouw met lef, bouw voor het leven’; voor een andere aanpak is lef nodig. Lef om als bedrijf je traditionele manier van bouwen om te gooien. Want het is niet eenvoudig om woningen en gebouwen te realiseren die geen verwarming meer hebben, maar alleen de ventilatielucht nog na verwarmen. En koelen? Alleen met zomernachtventilatie moet voldoende zijn. Er is durf nodig om woningen en gebouwen te maken die een minimale installatie hebben, zodanig dat ze nog maar 10% van de huidige energie verbruiken of zelfs nog minder.

Expertgroepen

DNA in de Bouw agendeert de thematiek van de nabije toekomst. Niet verwonderlijk dus dat de vereniging een snel groeiend regionaal netwerk is. DNA kent een aantal expertgroepen die eens in de 3 á 4 weken samenkomen in het Arnhemse bezoekerscentrum Sonsbeek. Na vier bijeenkomsten presenteren de experts hun vindingen en resultaten tijdens een openbare DNA-bijeenkomst.

Het zijn:  Gebouwanalyse van duurzame gebouwen.  GPR en DCBA methode: integraal en duurzaam bouwen.  Duurzame installaties.  Onderwijs.  Renovatie of transitie.  Financiële markten openbreken voor duurzaamheid.

Trilogie Energie Beleven, zien en aan de slag! Dat is het motto van de Trilogie Energieneutraal Bouwen, die DNA dit najaar organiseerde, samen met Stadsregio Arnhem Nijmegen en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).

De trilogie startte met een beurs en symposia op 23 oktober in de faculteit Techniek van de HAN te Arnhem. Professionals uit Nederland, Duitsland en België

Thema DUURZAAM BOUWEN

11

Voorbeeldproject: energieneutraal mini-wijkje Ten noorden van Nijmegen is het project Generatie Wooncomplex Landgoed Oosterhout (GWLO) gerealiseerd: zes woningen die tezamen een nagenoeg energieneutraal mini-wijkje vormen en daarmee hun tijd ver vooruit zijn. Het project is een voorbeeldproject binnen het Europese project PassREg, dat in Nederland wordt uitgevoerd door Vereniging DNA in de Bouw.

Ramen met drievoudig glas, 40 cm dikke isolatie rondom, balansventilatie, buitenzonwering en een centrale houtsnipperkachel zorgen het hele jaar door voor een comfortabel binnenklimaat.

Het energieneutrale project omvat drie grote gezinswoningen en drie kleinere levensloopbestendige woningen die in carrévorm worden gebouwd.

De woningen zijn zo gebouwd dat er nauwelijks energie verloren gaat. Ze zijn gecertificeerd door het Duitse Passivhaus Institut en behalen daarmee het hoogste energielabel (A+) ruimschoots. De woningen zijn samen gebouwd in een carrévorm op 4.000 m2 en omringd door circa 6.000 m2 gemeenschappelijke tuin. Verwarming en warm water gaan per woning slechts 2 en 6 euro per maand kosten. Ramen met drievoudig glas, 40 cm dikke isolatie rondom, balansventilatie, buitenzonwering en een centrale houtsnipperkachel zorgen het hele jaar door voor een comfortabel binnenklimaat. De gezinswoningen zijn inmiddels bewoond. Met de bouw van de andere woningen wordt gestart als ze zijn verkocht.

Luchtdicht bouwen

De prefab gebouwde woningen in het GWLO-project vragen minder dan 100 euro per jaar voor warmte en warm water en volgen een bewezen voorbeeld: luchtdicht bouwen naar het passiefhuis-concept. Dat houdt in: goed isoleren, goed ventileren, gebruiksvriendelijk bouwen en voor de bewoners een optimaal binnenklimaat creëren, met zo laag mogelijke energiekosten.

De minimale isolatiewaarde (Rc waarde) van de gevels en daken van de GWLO-ge-

neutraal Bouwen bewezen dat energieneutraal bouwen gemakkelijk en betaalbaar kan. Het tweede deel op 13 november was een drukbezochte busexcursie naar passiefhuis projecten in de regio Mönchengladbach en Köln. De Trilogie werd afgesloten met een co-creation bijeenkomst in bezoekerscentrum Sonsbeek op 27 november. Een verslag daarvan treft u elders in dit blad aan.

zinswoningen is 10 m2K/W. Dat betekent een energieverbruik van minder dan 15 kWh m2/jaar.

De woningen zijn volledig luchtdicht gebouwd, maar damp-open. De muren ‘ademen’ door een dik cellulosepakket en die constructie reguleert de luchtvochtigheid.

Balansventilatie zorgt ervoor dat de lucht binnen tien maal per dag wordt uitgewisseld met verse buitenlucht. Dat maakt de ventilatie beter dan in de gemiddelde woning. De warmte terugwinunit (WTW) is ‘top of the bill’ met een rendement van 94% (volgens passiefhuis-norm).

getica (energie-efficiëntie), levensduur en woonkwaliteit een bepalende rol. De uitvoerende partijen werken samen in bouwteamverband volgens de LEAN-methode. In deze aanpak staat de particuliere opdrachtgever centraal en ondersteunen de partijen elkaar om snel tot een goed resultaat te komen. Dat werkt goedkoper en sneller en geeft minder bouwfouten. Vooraf is namelijk bedacht wat gemaakt moet worden en het proces is op elkaars aandeel en werk nauwkeurig afgestemd. In vier maanden tijd zijn de woningen gereed. Het is systeembouw, dus het gaat razendsnel.

Intelligent ketelhuis

Het intelligente ketelhuis vormt het hart van de verwarmingsinstallatie en bevat een houtsnipperkachel die snoeihout van eigen terrein gebruikt om alle woningen CO2-neutraal te verwarmen. Twee keer per jaar de houtopslag vullen volstaat. De kachel voorziet vooral in warm tapwater. De gevel- en dakkozijnen bestaan uit geïsoleerd hout met drievoudig glas, verholen scharnieren en een drievoudige tochtwering. Dat vermindert radicaal het warmteverlies, indringen van water, geluid en tocht.

Bij de planning en uitvoering van het project spelen de principes van de Trias Ener-

Geluiddempers van het superstille ventilatiesysteem.

Projectgegevens Opdrachtgevers: privé, drie gezinnen Directievoering/Lean-planning: Ariëns Vastgoed onderhoud Architect: Pieter Wagter Bouwkundig advies: Azimut Bouwbureau Bouwbegeleiding: Promantor

Thema DUURZAAM BOUWEN

12

Scrum wordt katalysator voor energieneutrale renovatie Het laatste deel van de succesvolle Trilogie Energieneutraal Bouwen 2013 in de regio Arnhem Nijmegen ademde co-creation. DNA in de Bouw en de stadsregio organiseerden de afsluitende bijeenkomst om met de gehele bouwketen ideeën, visies en ervaringen uit te wisselen over energieneutraal wonen, bouwen en renoveren. De bijeenkomst vormde de aftrap voor de introductie van het werken in zogenaamde scrumteams, waarin bouwpartners samen opgaan met bewoner of eigenaar.

Door: Saskia de Jong (DeJong&Verder)

van inQasa Vastgoeddiensten uit Nijmegen. ‘Wij als professionals zijn afhankelijk van de vraag van de klant en daarom willen we graag met hem of haar aan tafel om dat te gaan organiseren.’

Particuliere markt in beweging

Als de buurman het doet, dan gaat het lopen. Dat was in grote lijn de strekking van het gesprek in veel groepen over de grote opgave in de particuliere renovatie. Bij het in gang zetten daarvan zal vooral de kleinschalige aanpak kansrijk zijn, zo is de verwachting. Dus 1-op-1 aan tafel met het bouwteam en de eigenaar of bewoner. Juist omdat het merendeel van de particulieren een gezond wantrouwen heeft en afwacht, kan het voorbeeld van de buurman of het initiatief in de wijk, voor een doorbraak zorgen. Het gaat immers om grote beslissingen en niemand wil investeren in een blinde vlek. De kunst van de keten is de particuliere markt in beweging te brengen om de eigen woning energiezuinig te maken. Verhalen op een gezamenlijke verjaardag of in het buurthuis gaan de motor vormen. En die 1-op-1 benadering in de particuliere renovatie wordt extra haalbaar door het werken in een zogenaamd scrumteam.

Scrummen

De afsluiting van de bijeenkomst was geen slot, maar een start. Als eerste stap schaarden de deelnemers zich eensgezind achter de intentie in de regio grootschalig energiezuinig te gaan bouwen en renoveren.

De ruim veertig deelnemers startten met het op papier zetten van ieders droom waar je over tien jaar wil staan. Want over tien jaar kan alles, maar morgen kan niets.

zijn droom, noteerden de deelnemers in groepsvorm kansen en belemmeringen voor de energieneutrale transitie. Door te rouleren besprak iedere groep andermans

De slotbijeenkomst van de Trilogie Energieneutraal Bouwen vormde ook de aftrap voor de introductie van het werken in scrumteams met behulp van de morfologische ontwerpmethode. Scrummen gaat voor een doorbraak zorgen, vooral in de renovatiesector, meent DNA-voorzitter Carlpeter Goossen. ‘Wie zo werkt, gaat zijn project goedkoper realiseren, begrijpt de ander beter en bovendien verdient iedereen er een eerlijke boterham aan.’ Bouwpartners gaan samen op met de bewoner of eigenaar. Deze integrale aanpak genereert maximale aandacht voor de techniek en

Morfologisch ontwerp.

Vaak wordt aan veranderingen begonnen als belemmeringen vooraf helder zijn en liefst ook al opgelost. Maar ook geldt dat als je ergens over blijft praten, de beweging niet op gang komt. De co-creërende vorm van deze bijeenkomst was gekozen om dat patroon te voorkomen of te doorbreken. En dat werkte. In een bruisende sfeer wisselde men met elkaar een stroom van ideeen, visies en ervaringen uit over energieneutraal wonen, bouwen en renoveren. Die vorm gaf inzicht in verschillende belangen en hoe ze te overbruggen. En gaf alle ruimte om samen te ervaren hoe je kansen benut en obstakels oplost.

Noodzaak integrale aanpak

Nadat men met elkaar kennismaakte via

obstakels en loste ze op. Onderwerpen die ter tafel kwamen gingen onder andere over de noodzaak van de gezamenlijke aanpak: ‘Niet iedereen in de bouwketen durft de stap naar integraal denken en doen te maken. Terwijl we precies dat nodig hebben.’

Maar ook: ‘Je moet niet alleen bouwkundige zaken toevoegen voor meer comfort; voor energiezuinige oplossingen moet je er juist anders naar kijken.’ En: ‘De kosten die je extra kwijt bent, verdien je terug door de besparingen die je realiseert.’ De actieve werkvorm leidde in één groep zelfs tot een proefproject waarover men tijdens de middag al concreet afspraken maakte.

‘Vandaag is mijn gevoel versterkt dat ketensamenwerking bijdraagt aan duurzame huisvesting’, aldus deelnemer René Jansen

materialen, om een zo goed mogelijk comfort te krijgen met zo min mogelijk energiekosten. Oplossend vermogen en deskundigheid van alle deelnemers wordt ten volle benut en snelle interactie is gegarandeerd. Het morfologisch ontwerp wordt namelijk gebruikt om alle kennis, ideeën en oplossingen te verzamelen en te ordenen en daaruit de meest optimale keuze te maken.

Morfologisch ontwerp

De ontwerpmethode betrekt de opdrachtgever in een helder en overzichtelijk beslistraject. In de traditionele bouw heeft de opdrachtgever niet zelden de keuze uit slechts één of twee opties die de voorkeur hebben van de architect en een grote kans

Scrum is nieuw

‘Scrummen is een nieuwe manier van werken met zelfsturende teams die constant op zoek zijn naar wat het beste werkt. Scrum drukt je meteen met je neus op de feiten, helpt je om anders te kijken en zorgt ervoor dat je voortdurend blijft nadenken. Scrum valt of staat met creativiteit, betrokkenheid en samenwerking van het hele team’, aldus Michael Franken in Scrum voor Dummies. [einde kader]

De serie 1-op-1

Scrummen betekent procesinnovatie. Autonome teams van de plaatselijke architect/bouwkundige en de (werkvoorbereiders van de) plaatselijke aannemer en installateur gaan samen naar de bewoner.

De bewoner denkt mee met het scenario. MKB-bedrijven en leveranciers zijn in de bouw en renovatie meestal nog volledig ingericht op projectgerelateerde fragmentatie, waarbij men nieuwe innovaties per project aanpakt. Dit staat integrale innovatie in de weg. Er is procesinnovatie nodig om dit te doorbreken: bedrijven zetten samen een vast team op en ontwikkelen een serie van 1. Vooral binnen de renovatiesector is dat nodig om de transitie op gang te krijgen. De opgave is in technisch opzicht steeds anders, maar de aanpak dezelfde.

Stevige piketpaal

Het einde van de bijeenkomst was geen slot, maar een start om door te gaan op de ingeslagen weg. Op de concrete vraag van facilitator Pepijn Nicolas van Spinner wat voor steun je nu kunt leveren, antwoordde Frank van Rooijen, lid college van bestuur van de stadsregio: ‘In de regio geven we duurzaam bouwen sinds vier jaar concreet vorm. We hebben al grote stappen gezet, dankzij alle partners in de markt. Als stadsregio willen wij faciliteren wat er op de werkvloer al gebeurt en als overheid willen we de markt bedienen en bijdragen aan het versnellen van processen.

Op bijeenkomsten als deze slaan we een stevige piketpaal en markeren we de ambitie van een energiezuinige regio. Dat we het hier van onderaf doen, vind ik een veelbelovende aanpak. Als overheid ondersteunen we die aanpak heel graag, mits we daaraan waarde kunnen toevoegen.’

hebben om afgewezen te worden. DNA ondersteunt bouwpartijen die met scrummen aan de slag willen, waarmee Goossen partijen opriep om lid te worden van de vereniging en gebruik te maken van de kennis die binnen DNA wordt ontwikkeld en uitgewisseld. Het is bijna mogelijk om zonder verhoging van de netto maandlast woningen energetisch te renoveren. Met een andere aanpak krijgen we dat in Nederland voor elkaar.

Thema DUURZAAM BOUWEN

13

Gipsvezelplaten verbeteren het binnenklimaat Steeds meer kozijnen en deuren van bamboe Greenline gipsvezelplaten van Fermacell verbeteren het binnenklimaat. De keratine in de plaat neutraliseert namelijk de Vluchtige Organische Stoffen (VOS) voor een groot deel en zuivert de binnenlucht.

De gangbare stoffen in de lucht worden voor 75 tot 100 procent geabsorbeerd en geneutraliseerd. Fermacell Greenline wordt aanbevolen door Sentinel Haus Institut om binnenlucht te zuiveren en gezondheidsklachten te voorkomen.

Door het gebruik van parfum, cosmeticaproducten of schoonmaakmiddelen komen Vluchtige Organische Stoffen (VOS) vrij in de ruimte. Eén van de voornaamste VOS is het kankerverwekkende Formaldehyde, dat door de Wereldgezondheidsorganisatie op de zwarte lijst is gezet. De keratine in Greenline gipsvezelplaten neutraliseert

de VOS voor een groot deel en zuivert de binnenlucht. Het gerenommeerde Sentinel Haus Institut uit Freiburg (D) heeft de Greenline-platen als beste getest.

De werking van de gipsvezelplaten steunt op het zuiverende effect van schapenwol.

De platen zijn daartoe bewerkt met de dierlijke vezel keratine. De plaat absorbeert de VOS en bindt ze daar om ze vervolgens af te breken. De aanwezigheid van Propenal, een VOS die onder meer in sigarettenrook voorkomt, wordt door het gebruik van Greenline tot nul procent gereduceerd.

Formaldehyde, een stof die onder meer in meubels zit, wordt daarmee teruggebracht tot één procent.

De Greenline platen werken –afhankelijk van het gebruik van de ruimte- dertig jaar lang, zelfs nadat deze afgewerkt zijn met bijvoorbeeld pleisterlagen. Volgens de Europese norm EN13501-1 voldoet Greenline aan de classificering A2 s1 d0 en is dus niet brandbaar. Daarbij hebben wanden met een enkele plaatlaag al snel een geluidsisolatie van 49 DB, wat bijdraagt aan het akoestisch comfort van een ruimte.

De Greenline-producten zijn in Duitsland onlangs toegepast bij een kleuterschool van 2.000 vierkante meter, maar ze zijn ook geschikt voor kleinere ruimtes, zoals huizen of kantoren. In ziekenhuizen bij-

In de recent gebouwde strandhuisjes aan de Zeeuwse kust bij Domburg zijn Greenline gipsvezelplaten gebruikt. Deze plaat biedt volgens de opdrachtgever de beste combinatie van duurzaamheid en brandwerendheid.

voorbeeld, is Greenline in staat het binnenklimaat en daarmee het patiëntenwelzijn te verbeteren. In recent gebouwde strandhuisjes aan de Zeeuwse kust bij Domburg zijn ook Greenline gipsvezelplaten gebruikt. Vanuit de Gemeente Veere was de wens dat deze huisjes uit 2012 zo duurzaam mogelijk werden gebouwd.

Fermacell BV, Wijchen, (024) 649 51 11, www.fermacell.nl

Nederlands recyclingsysteem pvc dakbanen De verenigde dakbedekkingsbedrijven (VEBIDAK) en de verenigde leveranciers van PVC dakbedekking (Vekudak) introduceren Roofcollect; een betaalbaar systeem om pvc dakbedekking te recyclen voor een betere wereld. Vooral snijafval wordt gerecycled en na inzameling en verwerking gebruikt voor nieuwe producten; jaarlijks goed voor zo’n 60 big bags. De kosten zijn vooraf bekend en Roofcollect is goedkoper dan afvoer met bouw- en sloopafval.

Het recyclingsysteem richt zich vooral op snijafval, omdat pvc dakbanen een le-

de prijs naar 55 euro per stuk (prijzen exclusief BTW). Big bags bestelt men via de site, maar eigen big bags gebruiken kan ook.

Oude dakbanen moeten goed geveegd worden, snijafval is meestal schoon genoeg.

De website www.vekudakrecycling.nl geeft alle informatie over Roofcollect. Er is praktische informatie te vinden met instructies voor een juiste inzameling op de bouwplaats en in de werkplaats van de dakdekker. Men plaatst er direct zijn bestelling en download big bag-labels. Vóór het definitief maken van de opdracht heeft men de totale kosten in beeld.

Korting voor leden en partners

Beide verenigingen investeren in het recyclingsysteem. Om Roofcollect extra aantrekkelijk te maken krijgen leden van VE-

BIDAK 12,5% korting op de afvoer van big bags. Ook partner bedrijven van de Vekudak leveranciers krijgen 12,5% korting op de afvoer. De korting voor een dakdekker kan dus oplopen tot 25%!

Het initiatief van VEBIDAK en Vekudak sluit aan bij het Europese initiatief van de Vinyl Foundation. Roofcollect is de Europese oplossing voor de recycling van pvc dakbedekking en waterdichte membranen.

Roofcollect is in 2003 opgericht door de fabrikanten van kunststof dakbedekkingen in Europa. Het is een succes: volumes zijn gestegen van 1.633 ton in 2011 tot 2.580 ton in 2012.

Via www.vekudakrecycling.nl kopen dakdekkers lege big bags en worden afgevulde big bags opgehaald.

Milieuproductverklaring (EPD) voor producten Roofcollect richt zich vooral op snijafval, omdat pvc dakbanen een levensduur hebben van wel 30 jaar en niet veel gerenoveerd of gesloopt worden. In Nederland komt jaarlijks circa 20 ton snijafval vrij.

vensduur hebben van wel dertig jaar. Er wordt dus nog niet veel gerenoveerd of gesloopt. In Nederland komt jaarlijks circa 20 ton snijafval vrij, een volume van zo’n 60 big bags. Hoewel recyclen van pvc dakbanen geld kost, is het goedkoper dan afvoer met ongesorteerd bouw- en sloopafval. De werkwijze van Roofcollect maakt het dakdekkers heel eenvoudig om te recyclen, vooral omdat de kosten vooraf helder zijn.

Hoe meer ingezameld, des te goedkoper

Voor het inzamelen en afvoeren van big bags liggen de prijzen vast. Een vakman weet hoeveel snijafval of pvc-dakbedekking van een dak komt en rekent de kosten per project dus snel uit. Hoe meer big bags per rit mee gaan, des te goedkoper per stuk. Recycling van één big bag kost 99 euro tot eind 2014 en vanaf vijf stuks daalt

Forbo Flooring heeft sinds kort een milieuproductverklaring, oftewel Environmental Product Declaration (EPD), voor al haar producten. Een EPD is een document waarin door een derde partij geverifieerde informatie staat over de milieu-impact van een product. Hiermee wil Forbo inzicht geven in de impact van haar vloeren op het klimaat. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de opwarming van de aarde, de aantasting van de ozonlaag, maar ook aan de uitputting van fossiele en niet fossiele grondstoffen. Daarnaast worden de productiemethoden, grondstoffen en recycled content beschreven in de EPD. De vloerenfabrikant uit de Zaanstreek geeft zich bloot omdat het sterk hecht aan transparantie, openheid en duurzaamheid, en zich al jaren inzet voor een milieuvriendelijke productie. Het bedrijf levert met Marmoleum bijvoorbeeld één van de duurzaamste vloeren ter wereld.

Forbo kreeg haar EPD van UL Environment uit de Verenigde Staten dat hiertoe LCA’s (levenscyclusanalyses) uitvoerde voor al Forbo’s producten. De EPD is vervolgens door een derde en onafhankelijke partij, PE

International, geverifieerd. Naast de eerder genoemde categorieën is er ook gekeken naar de impact van de producten op de verzuring van land en water, de vermesting en op de fotochemische ozonvorming.

Voor veel meer informatie en de EPD zie www.forbo-flooring.nl/milieuproductverklaring.

MOSO, Europees marktleider op het gebied van bamboeproducten, constateert een flinke groei in het professionele gebruik van bamboe als alternatief voor tropisch hardhout in de bouw en het exterieur. Het Nederlandse bedrijfsleven loopt hierin voorop in Europa. Bamboebalken zijn ideaal voor de vervanging van tropisch hardhout in semi-structurele toepassingen zoals deuren en kozijnen.

Bamboe is de afgelopen jaren sterk in opkomst in de interieurbouw. Onder andere als decoratieve toepassing in vloeren, tafelen werkbladen, wand- en plafond bekleding. Ook het duurzame aspect van bamboe begint de erkenning te krijgen die het verdient. René Zaal, directeur MOSO International: ‘Dankzij verschillende innovaties is bamboe nu ook aan een opmars bezig in de bouw en het exterieur, daar waar het vooral kan worden gebruikt als vervanger van tropisch hardhout. Denk hierbij aan massieve balken, vlonderplanken en gevelbekleding.’

Grote potentie in kozijnbouw

Bij de toepassing van reuzenbamboe is er van ontbossing geen sprake, omdat het een grassoort is die als een landbouwgewas wordt beheerd. Daarnaast groeit bamboe veel sneller dan zachthout, maar heeft het hardhout eigenschappen. Zaal: ‘Er gaan

grote hoeveelheden tropisch hardhout om in de kozijnbouw.

Bamboe kan hier een belangrijke bijdrage leveren aan het verduurzamen van de sector en daarnaast wordt het gewaardeerd in de leidende duurzaam-bouwen certificeringssystemen BREEAM NL en LEED. We zien dat steeds meer koplopers in de timmerindustrie, zoals REINÆRDT Deuren, interesse tonen om bamboe toe te passen in veeleisende toepassingen zoals kozijnen, trappen, randbalken, glaslatten en deuren.

Chris Hendriks, directeur van REINÆRDT Deuren: ‘Na jarenlang testen op sterkte, flexibiliteit, stabiliteit en maatvastheid hebben wij recent de overstap naar bamboe gemaakt. Vanuit de markt hebben wij veel positieve reacties ontvangen. Architecten waarderen de bijzondere uitstraling maar zeker ook de duurzame prestaties van onze producten.’

Zaal: ‘Met name in de gecomprimeerde, extra harde Density® uitvoering, is bamboe visueel niet te onderscheiden van tropisch hardhout, terwijl het in tegenstelling tot hardhout zeer regelmatig is qua dimensiestabiliteit en opbouw: het heeft geen noesten en uitvloei van harsen. We zijn er van overtuigd dat we in de toekomst bamboe op nog veel meer plekken toepassen die doorgaans aan tropisch hardhout toebedeeld waren. Bijvoorbeeld in buitenkozijnen, bruggen en de GWW-bouw.’

MOSO International B.V., Zwaag, (0229) 26 57 32, www.moso-bamboe.nl

FIjNE FEEstDAGEN! Samsung led-tv 102 cm Full HD

VOOR VASTE KLANTEN

3990 SPAARPUNTEN

Bouwcenter en Imabo wensen u fijne feestdagen! Speciaal voor onze klantenpashouders hebben wij deze maand feestelijke cadeaus zoals een led-TV, gourmetset en leuke bordspellen. Kijk op www.bouwcenter.nl.

• 2x HDMI en USB • Media afspelen via USB • Levendige kleuren

Wij kennen u en u kent ons. Uw vak is ons vak, wij weten

Dat BouwCenter en Imabo samen verdergaan, levert u ook

precies wat u nodig heeft en hebben dat allemaal onder één

spijkerharde voordelen op: nog scherpere prijzen bijvoorbeeld.

dak. Wij kennen ook de lokale markt, weten wat er speelt en

Gewoon omdat wij nog groter kunnen inkopen. Maar ook altijd

kunnen u daardoor al vroeg in het bouwproces ondersteunen.

dicht in de buurt. Project buiten uw regio? Geen probleem

En wij zijn flexibel. Ons bedrijf gaat niet om vijf uur dicht. Als u

met 86 Bouwcenter-vestigingen in Nederland is er altijd een

ons nodig heeft, zijn wij er. Wij zijn namelijk ook ondernemers.

in de buurt. Gewoon de vertrouwde kennis en service dichtbij

Net als u.

uw project. Dat wat u als bouwprofessional nog krachtiger maakt!

Geef uw bestelling uiterlijk dinsdag 31 december 2013 voor 17.00 uur door. Het cadeau kunt u vervolgens zelf afhalen. Afbeeldingen kunnen afwijken. Als het artikel niet meer op voorraad is, wordt een product van gelijke waarde aangeboden.

Thema DUURZAAM BOUWEN

15

Algen reduceren CO2-uitstoot en zijn grondstof Proces

Vorig jaar heeft Algaecom met en bij Icopal een proefinstallatie gebouwd waarmee de CO2-uitstoot van de bitumenrecyclingfabriek deels kan worden afgevangen. De algen gebruiken de CO2 als voedingsstof en verdubbelen zich elke 36 tot 48 uur, waarna een deel wordt geoogst. De geoogste algen worden vervolgens gebruikt in het productieproces van bitumen producten; dit is nog nergens ter wereld eerder toegepast.

Vorig jaar zijn op het fabrieksterrein van Icopal in Groningen grote kunststof zakken opgehangen, gevuld met water en gericht op het zuiden, omdat zonlicht zorgt voor de groei van de algen. De 12 meter lange zakken, tien stuks in totaal, zijn vervolgens gevuld met monocultures van algen. De dichte zakken zorgen dat er geen ongewenste organismen gaan groeien. Voor de groei gebruiken de algen de CO2 uit de rookgassen van één van de zogenaamde olieheaters als

Algenzakken.

voeding. Interessant duurzaam detail is dat de gebruikte olieheater het recyclingproces op temperatuur brengt. Het testterrein beslaat 100 m2.

Onlangs is de proef succesvol afgerond. De proefinstallatie is het resultaat van een samenwerking met de Hanze Hogeschool en is gesubsidieerd door het Innovatief actieprogramma (IAG) van de Provincie Groningen.

In de bitumenrecyclingfabriek is voor het smelten van gebruikte dakbedekking, snijresten en productie-uitval energie nodig.

Deze energie wordt opgewekt door verbranding van aardgas waarbij CO2 vrijkomt. Dit CO2 is naar de algen geleid die dit als grondstof gebruiken om te groeien.

Zo wordt CO2 omgezet in nieuwe biomassa: algen. Omdat de algen een speciale olie bevatten, kunnen ze weer worden gebruikt als grondstof voor bitumenproductie. Op deze wijze wordt een duurzame kringloop verkregen. ‘Nergens ter wereld is een algenfabriek als deze te vinden. De verwerking van de geoogste algenmassa in dakbedekking, of als verjongingsmiddel en/of bindmiddel voor asfalt is volstrekt uniek’, aldus Bert Knol, Managing Partner Algaecom.

Vanwege die schaarste zet Icopal ook stevig in op recycling en hergebruik. Nu al bestaan de dakrollen van het bedrijf voor

Proefopstelling algenreactoren.

15% uit gerecycled materiaal. De recyclingfabriek in Groningen vierde onlangs haar vijf-jarig jubileum. Met algen heeft Icopal in de toekomst dus nog een manier om in een deel van haar behoefte aan bitumen te voorzien.

Icopal bv, Groningen, (050) 551 63 33, www.icopal.nl

Corporaties verbeteren energielabel vaakst via dakisolatie Het Rijk heeft met de huursector afgesproken dat alle huurwoningen van woningcorporaties vanaf 2020 energielabel B of beter hebben. Ter ondersteuning kregen corporaties onlangs via het Energieakkoord in potentie € 400 miljoen in het vooruitzicht gesteld.

Maar waaraan wordt dit geld besteed? Momenteel voeren corporaties vooral verbeteringen door in de isolatiewaarden van het dak, plaatsen ze HR-glas en nieuwe, zuinige cvketels om energielabels te verbeteren. Dit blijkt uit grootschalig onderzoek onder corporaties voor de Corporatie Bouwplannen Scan van BouwKennis. tor hebben overheid, verhuurders en de Woonbond afspraken gemaakt over energiebesparing in de huursector: in 2020 hebben alle corporatiewoningen energielabel B of beter.

Op dit moment hebben nog niet alle corporatiewoningen een energielabel. In 2014 verwachten corporaties dat 95 procent van hun eigen woningbezit een energielabel heeft en in 2015 is dat 96 procent. De woningen die gelabeld zijn, zitten ondanks genomen verbeteringen gemiddeld nog steeds op energielabel D. Uit de energieprestatiemonitor van Aedes SHAERE blijkt dat nog maar 18% van de woningen in 2012 label B of hoger heeft.

Isoleren belangrijkste maatregel

Het energiezuinig renoveren van de bestaande woningvoorraad is de belangrijkste opgave voor corporaties in het komende decennium. Een aanzienlijk deel van hun bestand voldoet niet aan de huidige eisen op het gebied van duurzaamheid. En dat is slecht voor milieu én de portemonnee van huurders. Met het convenant Energiebesparing Huursec-

Als onderdeel van het Energieakkoord stelt het Rijk € 400 miljoen beschikbaar voor sociale verhuurders die energiebesparende maatregelen treffen. Deze maatregelen moeten in de periode 2014-2017 worden uitgevoerd. Het verbeteren van de isolatiewaarde van het dak, het zetten van HR-glas en het vervangen van de cv-ketel zijn de meest genoemde maatregelen die corporaties momenteel uitvoeren ter verbetering van de energielabels. Ook het verbeteren van de isolatiewaarde van de gevel wordt vaak genoemd.

Ten opzichte van de resultaten in 2011 is het percentage corporaties dat maatregelen neemt ter verbetering van de isolatiewaarde van het dak sterk gestegen van 20% in 2011 tot 52% in 2013. De belangrijkste redenen om hiervoor te kiezen zijn

volgens corporaties dat het om een groot oppervlak gaat, warmte omhoog stijgt en dat het aanpakken van de schil nodig is voor een goede isolatie. Dakisolatie wordt bovendien gezien als een relatief goedkope maatregel.

Samenwerkingsovereenkomst Natuurmonumenten en Kalkzandsteen Op 15 november 2013 ondertekenden Marc van den Tweel, algemeen directeur van Natuurmonumenten en Ben Bergsma, algemeen directeur van CRH Structural NL een samenwerkingsovereenkomst. Hiermee wordt de samenwerking tussen beide organisaties, die jaren geleden begon met de overdracht van Het Blauwe Meer aan Natuurmonumenten, succesvol voortgezet.

Calduran Kalkzandsteen mag de zandwinning van haar locatie Hoogersmilde uitbreiden. Daarvoor is recent opnieuw vergunning verleend. Deze uitbreiding is voorbereid in overleg met Natuurmonu-

komen. Door alleen zand te winnen in de natte winterperiode wordt een grote daling van de grondwaterspiegel voorkomen.

In overleg met Natuurmonumenten heeft het bedrijf een plan ontwikkeld voor de

menten, beheerder van het omliggende Natura-2000 gebied Leggelderveld. Calduran benaderde in een vroeg stadium Natuurmonumenten. Na zorgvuldig onderzoek en met oog voor de aanwezige natuurwaarden, is een vergunningaanvraag ingediend waar Natuurmonumenten zich goed in kon vinden. De winning zal plaatsvinden met respect voor de natuur in dit Natura-2000 gebied.

De hydrologische effecten van de zandwinning op de aangrenzende heide en vennen en op het agrarisch gebruik zijn diepgaand onderzocht. Met goede maatregelen zijn negatieve effecten te voorkomen. Calduran legt onder meer een kleischerm aan in de bodem om wegstromen van water te voor-

inpassing van de zandwinput in het omringende natuurgebied.

Landschapsarchitect Robbert de Koning uit Arnhem maakte daarvoor een landschapsplan. Aan de zuidkant van de zandwinput heeft Calduran een start gemaakt met deze inrichting. De oever krijgt een natuurlijke inrichting. Op de aangrenzende bosstrook zijn bomen en struiken verwijderd en herstelt zich de vroegere heide. Deze gaat over in de natte heide en vennen van het Leggelderveld. Natuurmonumenten begraast het geheel met koeien.

TECHNIEK

16

Villa IJburg: technisch hoogstaand Door twee tegengestelde S-vormen die om het programma van eisen zijn gevouwen, maakt villa S2 op IJburg maximaal gebruik van het uitzicht en de oriëntatie op de zon. De detaillering speelt daarbij een belangrijke rol: het glasoppervlak is bijvoorbeeld maximaal door geen kozijnen toe te passen waar dat niet nodig is. Deze detaillering én de toepassing van witte natuursteen benadrukken de S-vormen nog extra.

Glas en witte natuursteen worden gecombineerd met hout voor een wat warmere uitstraling.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Foto’s: Raphaël Drent fotografie

Architect Marc van Driest van MARC Architects uit Amsterdam tekende voor het ontwerp van de villa S2 op het Oostelijke Rieteiland van IJburg. De villa heeft drie verdiepingen, met een parkeergarage en gastenverblijf in de kelder, woonkamer, eetkamer en keuken op de begane grond, en slaapkamers, badkamers en terras/balkon op de verdieping. Om het gastenverblijf in de kelder toch te voorzien van daglicht, is de begane grondvloer deels opgetild.

‘Het idee voor de S-vormen ontstond vanuit de gedachte dat je je als architect bij particulier opdrachtgeverschap terughoudend moet opstellen’, licht Van Driest toe. ‘Afgestemd op de wensen van de bewoners moet je het woonprogramma op de meest fantastische manier rangschikken. Vervolgens pak je dit in, met de omhulling, als een cadeautje.’

‘Intelligente’ vloerrand

De S-vormen in het aanzicht van de villa worden benadrukt doordat bij de glasoppervlakken geen zichtbare kozijnen zijn toegepast, waar dat niet nodig is. Alleen bij te openen delen in de gevel zijn deze kozijnen zichtbaar. Dit zorgt voor maximaal uitzicht van binnen naar buiten.

‘De vloerrand hebben we ontworpen als een ‘intelligente’ vloerrand, met onder meer de weggewerkte zonneschermen en verborgen kozijnen’, aldus Van Driest. ‘Normaal sluit de vloerrand direct aan op het glas, waardoor bij een regenbui vuilstrepen vanaf het glas over de vloerrand kunnen lopen, en de rand vervuilt. Hier ligt de rand wat van het glas af met daartussen – onzichtbaar – goten die het water achter de gevel afvoeren.’

In het aanzicht van de villa is gekozen voor een beperkt aantal materialen, namelijk glas, natuursteen en hout, om geen kakelbont geheel te krijgen. De witte natuursteen

De benaming Villa S2 komt van de S-vorm die aan beide zijden van de villa zichtbaar is.

Zeer zorgvuldige uitwerking van de natuursteen gevelafwerking. Zo zijn bijvoorbeeld alle randen even dik/hoog.

Aan de ‘landzijde’ zijn méér vlakken gesloten en afgewerkt met hout: Nobelwood, ofwel verduurzaamd vurenhout.

is een composiet materiaal dat bestaat uit 90 procent natuursteen kiezel en 10 procent witte hars. De toegepaste panelen zijn 22 mm dik en gepolijst.

schillende vormen en platen. Zo zijn er bijvoorbeeld voor de dakrand neusvormige natuursteen profielen toegepast, zonder zichtbare daktrimmen. Dit was mogelijk door een terugliggende dakrand. Alle hoeken zijn in verstek gemaakt en ook de neggenprofielen bij de kozijnen vergden veel aandacht door het terugliggende glas.’

De natuursteenplaten zijn bevestigd op een achterliggende aluminiumconstruc-

Aandacht voor details

De S-vorm is ook aan de waterzijde herkenbaar, onder meer door de witte gevelbeplating.

De natuursteen bekleding vergde het uiterste van de ontwerpdeskundigheid van Van Driest. ‘Alle natuursteen is op maat geprefabriceerd. Dat betekende zo’n 110 ver-

TECHNIEK

gedetailleerd

17

Projectgegevens

Opdrachtgever: particulier Architect: MARC Architects, Amsterdam Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Bloed BV, Ede Natuursteen gevelbekleding: PP Gevelbouw, Dodewaard Houten gevelbekleding: Foreco, Dalfsen Installaties: Veldhoen, Ede(W), Delektro.nl, Veenendaal (E) Bruto vloeroppervlak: 390 m2 Bruto inhoud: 1295 m3 Stichtingskosten: 950.000 euro (excl. BTW) Bouwkosten: 840.000 euro (excl. BTW)

Ophangconstructie voor de dakrand elementen.

vlakken voorzien van driedubbel glas (Uwaarde van 0,7 W/m2K) en is in de gesloten gevel- en dakvlakken hoogwaardige isolatie opgenomen, namelijk Kingspan Kooltherm, 120 mm, met een Rc-waarde van circa 6,0 m2K/W. De witte gevelbekleding met natuursteen zorgt voor enige koelte in de zomer. De woning is voorzien van vloerverwarming in alle ruimtes: in de vloerafwerking liggen de luchtkanalen van de WTW. Zonnecollectoren op het dak, het warmteterugwinsysteem met WTW-unit en ledverlichting zorgen samen voor een laag energieverbruik.

Toepassing van hout

Voor een deel zijn de gesloten gevelvlakken afgewerkt met een houtbekleding. ‘Hoewel

De dakrandelementen zijn niet alleen in de juiste vorm aangeleverd, maar ook met verstekken. Alle hoeken zijn in verstek gemaakt.

Montage van de witte randelementen; in totaal zijn er 110 verschillende elementen toegepast, allemaal op maat geprefabriceerd.

De goot achter het natuursteen randpaneel, met de uitlaat naar de hemelwaterafvoer.

De overhoekse schuifpui (Sky-frame): de eerste in Nederland met drielaags glazen bladen.

tie. Deels zijn ze verlijmd en deels onzichtbaar bevestigd ofwel verdekt geschroefd met schroeven in de kleur van de kiezels in de panelen.

Ook de maatvoering van de verschillende panelen is zorgvuldig op elkaar afgestemd. Voor het raam in de zijgevel bijvoorbeeld geldt dat de onderregel even breed/ hoog is als de doorlopende dakrand (370 mm hoog). Ook alle naden tussen de pane-

len hebben dezelfde afmetingen, namelijk 10 mm.

De fascinatie voor bouwtechniek komt voort uit de studie in Delft: zowel Marc van Driest als compagnon Taco van Iersel zijn beide afgestudeerd in twee studierichtingen, namelijk architectuur en bouwtechnologie. Van Driest: ‘Wij denken vanuit de techniek, en dat geldt ook voor bijvoorbeeld de installaties. We gaan van de ar-

chitectonische elementen naar de details.

Ambachtelijkheid hierbij is belangrijk én interessant. Architectuur gaat ook over maakbaarheid en uitvoerbaarheid.’

Constructie en installaties

De villa is opgebouwd met betonnen wanden en betonnen (breedplaat)vloeren. Om een zo energiezuinig mogelijke (energieneutrale) woning te maken, zijn de glas-

‘s Avonds – als binnen de verlichting aan gaat – is te zien dat het hout ook voor enkele glazen delen langs loopt.

in de villa zoveel mogelijk glas is toegepast, geldt dat er soms behoefte is aan privacy, zoals bij de slaapkamers. Deze gesloten geveldelen zijn bekleed met hout, voor een warmere uitstraling’, vertelt Van Driest.

De houten gevelbekleding bestaat uit horizontale delen van 25 mm dik en 55 mm hoog, met naden van 15 mm, en met rvs nagels op vaste afstanden vernageld. Alleen ’s avonds – als binnen de verlichting aangaat – is zichtbaar dat deze bekleding ook voor een aantal glasvlakken langsloopt, zoals bij de badkamer.

Voor de houten bekleding is gekozen voor vuren dat via een speciale behandeling is verduurzaamd tot NobelWood, als alternatief voor tropisch hardhout. Het hout is gemodificeerd op basis van biopolymerisatie.

Doordat hiervoor alleen foutvrij homogeen spinthout wordt toegepast, vergrijst het materiaal zeer gelijkmatig.

Ook voor de houtbekleding zijn bijzondere details ontworpen. Zo bestaat de garagedeur uit vier (verticale) delen, waarvan twee delen naar rechts en twee delen naar links vouwen. Dit vouwen vergde het uiterste van het voorstellingsvermogen: hoe vouwen de delen in elkaar waarbij de houtbekleding – toch 25 mm dik – niet ‘in de weg zit’? Van Driest zocht de oplossing uit via animatiefilmpjes. De deuren kunnen maar op één manier open en dicht, maar dit is via een druk op de knop volledig geautomatiseerd.

ONDERHOUD

18

Prestatiegericht onderhoudscontract: Van inspannings- naar prestatiecontracten: dat is de weg die veel organisaties inslaan. Logisch, want met een goed afgestemd prestatiecontract kan elke organisatie 10 tot 15 procent besparen op onderhoudskosten. Veel aannemers- en installatiebedrijven bekijken deze ontwikkeling met argusogen. Zij vrezen voor omzetdaling of een lagere winstmarge. Toch kunnen leveranciers van de nood een deugd maken, vindt JeanMarc Vloemans. Deze senior adviseur expertisecentrum van de Bossche vastgoedspecialist HEVO ziet voor innoverende onderhoudsbedrijven wel degelijk kansen in prestatiecontracten.

Tekst: Hubertine van den Biggelaar

Die innovatie zit niet in middelen en materialen, maar vooral in mensen. ‘Voor onderhoudsbedrijven zit de winst van het prestatiecontract in de stabiele relatie die je kunt opbouwen met de opdrachtgever.

Door je werk goed te doen en veel initiatief te nemen voeg je meerwaarde toe aan je diensten.’

Jean-Marc Vloemans geeft toe dat het in eerste instantie lijkt alsof onderhoudsbedrijven bij prestatiecontracten per saldo geld inleveren: ‘De huidige inspanningscontracten ervaren leveranciers als veilig en overzichtelijk. Er zijn duidelijke prijsafspraken over preventief onderhoud voor een vaststaand bedrag. Je weet als leverancier wat je krijgt en waar je aan toe bent.

Daarnaast zijn er vaak aanvullende afspraken over storingsonderhoud. Met name dit storingsonderhoud wordt vaak als een be-

langrijke inkomstenbron gezien, omdat het extra omzet genereert. De angst dat bij prestatiecontracten veel minder verdiend wordt leeft volop in de branche. Dat is een verkeerde insteek, vind ik. Prestatiecontracten bieden onderhoudsbedrijven veel zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en bewegingsvrijheid. Dat past helemaal in de huidige maatschappelijke ontwikkelingen.

De bouwbranche zal daarin moeten meebewegen, of ze dat leuk vindt of niet.’ Vloemans verwijst daarmee naar het feit dat de overheid de markt voor wat betreft de overheid gerelateerde opgaven steeds sterker stuurt. Denk maar aan de aanbestedingswet en toenemende publiek-private samenwerkingen (PPS). Hij signaleert dat onderhoudsbedrijven die in staat zijn om hun mentaliteit te veranderen van de nood een deugd kunnen maken. Zulke bedrijven zijn volgens hem in staat om de kansen die prestatiecontracten bieden aan te grijpen.

eigen expertise in te brengen. Samenwerking komt dan voorop te staan. Dat is een belangrijke basis voor het slagen van elk prestatiecontract. Idealiter zou een onderhoudsbedrijf het gesprek met de opdrachtgever moeten durven aangaan. Wat is de ondergrens van onderhoud? Welke onderdelen moeten tiptop in orde zijn en welke onderdelen voldoen ook nog met minder frequent onderhoud?

Volgens Jean-Marc Vloemans zijn de ant-

Partner

Prestatiecontracten nopen onderhoudsbedrijven om in beweging te komen en mee te gaan in de veranderde marktomstandigheden. Van afwachten en reageren op situaties, naar ingrijpen en het voorkomen van situaties: zo vat Jean-Marc Vloemans het samen. Leveranciers moeten zich gaan opstellen als partner. Dat kan door in het onderhandelingstraject mee te denken en

20.597

PRINT EXEMPLAREN PRINT TOTAAL (VERSPREID) Q1 2013

100% Betrouwbare oplagecijfers?

Alleen met het HOI-keurmerk.

Dit tijdschrift draagt het HOI-keurmerk. Zo weet u zeker dat de oplage-cijfers kloppen en dat u niet te veel betaalt voor uw advertentie. Dat zijn gegarandeerd de harde cijfers. Dat is HOI.

Waarom in uw vrije tijd wel super ademende kleding en op uw werk niet?

HOI. DE HARDE CIJFERS VAN DIGITAAL ÉN PRINT.

8 TOT 10 KEER STERKER!

A sp dem or t tm zo er g ke oe n d m al aa s r d de an ge we ren l b om et m aa ee lb rd aa e r!

Instituut voor Media Auditing

3 3

8 TOT 20 KEER BETER ADEMEND

G

roen Bevestigingsmaterialen BV

is officieel Benelux distributeur van

slangklemmen en leidingklemmen

EN 343

RET: 5,2

Kijk op www.simplynosweat voor alle voordelen van Hydrowear – SIMPLY NO SWEAT WATERPROOF

* IN VERHOUDING MET PU REGENKLEDING

Netwerk 121 - 1446 WV Purmerend T.+31(0)299 462 062 - F.+31(0)299 645 469 www.groenclamps.nl / info@groenclamps.nl

ONDERHOUD

19

maak van nood een deugd conditie te houden en storingen te voorkomen. Juist dat laatste is voor opdrachtgevers een kostenpost waarop ze flink kunnen besparen.

Om ook op langere termijn kritisch de onderhoudskosten te kunnen blijven volgen, is strategisch onderhoudsmanagement voor opdrachtgevers onontbeerlijk. De eerste stap daarin is het bepalen van de onderhoudsstrategie. Deze strategie krijgt pas meerwaarde als ze gekoppeld is aan de vastgoedstrategie. Die zou op zijn beurt weer gekoppeld moeten zijn aan het pri-

Evolutie of revolutie?

maire organisatieproces. Bij zo’n integrale aanpak kan het onderhoudsbedrijf – eventueel met behulp van een vastgoedspecialist zoals HEVO - strategisch én praktisch adviseren en de relatie met de opdrachtgever versterken.

der kritische installaties, zodat het primaire organisatieproces niet in gevaar komt.

Door ervaring op te doen met de proces ondersteunende en proces gerelateerde installaties krijgen opdrachtgevers en leveranciers waardevolle informatie in handen. Bijvoorbeeld over kostenbesparingen, storingsgevoeligheid van installaties en de meerwaarde van goed preventief onderhoud. Dat geeft opdrachtgevers de mogelijkheid om hun onderhoudsstrategie waar nodig bij te sturen. Leveranciers doen waardevolle ervaringen op in prestatiegericht werken. Daarbij is wel noodzakelijk dat beide partijen zich op langere termijn aan elkaar willen verbinden en als partners de dialoog over de onderhoudsstrategie blijven aangaan. Daarbij is en blijft communicatie tussen de betrokkenen het sleutelwoord voor succes!’

Ondanks dat Jean-Marc Vloemans kansen in prestatiecontracten ziet, pleit hij voor een evolutie in plaats van een revolutie.

‘Prestatiegericht onderhoud zal de komende jaren dé tendens worden in gebouwen installatieonderhoud. Maar zoals bij elke nieuwe ontwikkeling is het goed om stapsgewijs over te gaan naar deze nieuwe strategie. Zo vind ik het raadzaam om te starten met een combinatiecontract met inspanningsafspraken voor kritische installaties en prestatieafspraken voor min-

Figuur 1. woorden op deze vragen afhankelijk van de organisatie. Installaties die direct invloed hebben op het organisatieproces moeten uiteraard prima functioneren. Ter illustratie twee eenvoudige voorbeelden: de ICTstructuur van een school moet op orde zijn, omdat bij storingen het hele onderwijsproces (onder andere door uitval van de digiborden) stilvalt. En een operatiekamer moet smetteloos schoongemaakt zijn, omdat een ziekenhuis anders geen operaties kan uitvoeren. Tegelijkertijd is het bij een school minder essentieel dat het pand strak in de verf zit. En een ziekenhuis functioneert prima als de kozijnen enkele gebreken vertonen. Deze onderdelen vergen dus minder intensief preventief onderhoud.

Een goed onderhoudscontract is daarom altijd maatwerk. Dat betekent dat opdrachtgevers zich moeten verdiepen in welke onderdelen (gebouw en installaties) er bij een organisatie zijn, in hoeverre zij het primaire proces beïnvloeden en welke staat van onderhoud nagestreefd moet worden. In figuur 1 is dit schematisch weergegeven.

Nulmeting

Een belangrijk aspect van prestatiecontracten is dat zowel de opdrachtgever als leverancier hetzelfde beeld hebben bij de vereiste onderhoudsstaat. Daarom is het zaak dat beide partijen goed op de hoogte zijn van de NEN-norm 2767-1. Met deze objectieve methode kan men de conditie van bouw- en installatiedelen eenduidig vastleggen. Daar zit wel een adder onder het

gras. De NEN-norm houdt geen rekening met de invloed van installaties op de (primaire) bedrijfsvoering. ‘Daarom is het verstandig om een nulmeting op te stellen om de status van de gebouw- en installatieonderdelen te inventariseren en een relatie te leggen met de leeftijd van de installaties en de invloed op het primaire proces,’ stelt Jean-Marc Vloemans. ‘Deze aanpak is dé basis van het meerjaren onderhoudsplan en daarmee ook van het prestatiecontract.

Aan de hand van de resultaten kan een or-

ganisatie bepalen welk onderhoudsniveau – met een kritische ondergrens – gewenst is voor een installatie. Het maakt ook inzichtelijk met welke frequentie inspecties en onderhoudswerkzaamheden nodig zijn.’

Onderhoudsstrategie

De quickscan zorgt ervoor dat opdrachtgevers goed voorbereid de contractbesprekingen ingaan. Sterker nog: het helpt organisaties om het onderhoudsbudget op de langere termijn vast te stellen en te bepalen hoeveel geld er jaarlijks gereserveerd moet worden voor onderhoudswerkzaamheden in de komende jaren. Daarmee verschuift gebouw- en installatieonderhoud van incidentmanagement naar een onderhoudsstrategie op langere termijn. Tegelijkertijd leggen steeds meer organisaties de complete regie bij de leverancier neer.

‘Eigenlijk is leverancier niet meer het juiste woord. Met het leveren van een dienst kun je als onderhoudsbedrijf in de toekomst niet meer volstaan. Zelf initiatief en verantwoordelijkheid nemen, onderhoudsplannen opstellen, flexibel en zelfstandig opereren en pro-actie reageren zijn wezenlijk om opdrachtgevers aan je te binden. Het is ook dé manier om een prestatiecontract winstgevend voor je te laten werken. Dat is een wezenlijke verandering in de onderhoudsbranche,’ constateert Jean-Marc Vloemans. ‘Onderhoudsbedrijven moeten nu het lef hebben om daar op in te spelen, zodat ze straks de boot niet gaan missen!’

Spiegel voorhouden

Onderhoudsbedrijven zouden opdrachtgevers een spiegel moeten durven voorhouden en hun kennis en expertise zichtbaar maken in hun offerte en onderhandelingen. Door prestatiecontracten worden ze gedwongen om bewust na te denken over storingsgedrag en de invloed die hierop uitgeoefend kan worden met bijvoorbeeld preventief onderhoud. Tegelijkertijd moeten ze terdege rekening houden met de onderhoudseisen om installaties in goede

(Advertentie) aluminium carports serredak dubbele carport metalen carport deurluifel rokersoverkapping overkapping auto terras overkapping veranda afdak

Nobelstraat 26 | 3846 Cg HarderwijkT 0341 460444 | F 0341 412224 | E info@carportharderwijk.nl

SLIMBOUWEN

20

Andere verhoudingen als grondstof voor nieuwe verdienmodellen Bent u geïnteresseerd in nieuwe verdienmodellen? Dan is dit een interessant verhaal voor u. Het gaat over de relatie tussen duurzaam bouwen, nieuwe eigendomsverhoudingen en verantwoord gebruik van grondstoffen. Ieder gebouw dat u realiseert is belangrijk voor twee heel verschillende partijen met totaal andere belangen: de investeerder die er geld aan wil verdienen en de gebruiker die er wil wonen, werken, recreëren, enzovoorts. Een focus op de belangen van een van deze partijen kan zakelijk zeer interessant zijn. Ik leg graag uit waarom.

Tekst: Remko Zuidema, secretaris/penningmeester van Stichting Slim Bouwen en voorzitter van Stichting Briqs.

In de huidige wet- en regelgeving is een vastgoedinvesteerder niet alleen verantwoordelijk voor het casco maar ook voor een deel van inrichting van het gebouw, zoals de keuken, het sanitair, gebruikersinstallaties en afwerking. Zijn belang bij het casco is groot omdat dat lang meegaat en hij zijn investering over een lange termijn

kan terugverdienen. Zijn belang bij de inbouw is klein en de verantwoordelijkheid eerder een last. Een inbouw bestaat namelijk uit producten die relatief kort meegaan doordat gebruikers steeds sneller van behoeften veranderen. Tijdens de levensduur van het casco van het gebouw worden deze inbouwonderdelen dus meerdere malen vervangen. Daar komt bij dat de investeerder de gebruiker niet kent. Hij heeft geen idee wat zijn behoeften en voorkeuren zijn, als die gebruiker het zelf al weet

én kan verwoorden. De gebruiker krijgt een inbouw waar hij geen zeggenschap over heeft gehad, een inbouw die hij ongetwijfeld wil aanpassen. Twee ongelukkige partijen.

Daarom pleit ik voor nieuwe verhoudingen die investeerders en gebruikers de vrijheid geven als eigenaar te investeren in dat deel van het gebouw dat voor hen belangrijk is.

Voor aannemers ontstaan zo twee specialistische markten; die van het casco (B2B) en die van de inbouw (B2B+B2C). Op welke markt heeft ú de beste kansen en maakt u het verschil?

Gunstig effect op grondstoffengebruik

Deze nieuwe verhoudingen hebben ook een zeer gunstig effect op ons gebruik van grondstoffen in de bouw. Als we uitgaan van een splitsing van casco en inbouw dan lassen we namelijk niets meer aan elkaar en storten we geen installaties meer in het beton. Producten en materialen worden los verwerkt. Ze kunnen ieder

voor zich worden verwijderd of vervangen als dat functioneel, technische, economisch en ecologisch het meest gunstig is. Zo kan een circulaire economie ontstaan die nieuwe contractvormen mogelijk maakt. Zoals leasecontracten voor tijdelijk gebruik van bijvoorbeeld gevels, een keuken of het sanitair. Contracten gebaseerd op geleverde kwaliteit van de prestatie in plaats van de eenmalige verkoop en levering van producten. Welke kansen ziet u híer voor uzelf en uw collega's?

De oplossing onderzocht

De geschetste oplossingen zijn nu nog juridisch complex en vragen om een grondige studie naar vereenvoudiging. Stichting Briqs schreef een onderzoeksvoorstel voor NWO in samenwerking met De Groene Zaak en het Groene Brein. U vindt meer informatie op de website www.briqs.org. Ik ben benieuwd naar uw reactie.

HoTT Update Het House of Tomorrow Today (HoTT), dat momenteel wordt gerealiseerd in Sterksel, is de volgende fase van het Slimbouwen proces ingegaan. Slimbouwen knipt het bouwproces op in vier fasen: casco, schil, installaties en de afbouw. Iedere fase wordt begeleid door een ‘lokethouder’. Na realisatie van de fundering en grondplaat, is nu het stokje van de Zijtaartse Bouw Onderneming BV overgedragen aan de lokethouder van de schil: de DNN-Groep.

Tekst: Monique Blacha

Het HoTT wordt gekenmerkt door een efficiënt en industrieel proces. In een hal in Emmen heeft de DNN-Groep onder geconditioneerde omstandigheden de wanden geprefabriceerd in Staalframe. Deze wanden zijn woensdag 27 november op de bouwplaats in Sterksel aangekomen en worden met een dermate hoge snelheid gemonteerd, dat de laagbouw van de woning binnen drie dagen staat. Het is van belang om de elementen met grote precisie te plaatsen; lichte afwijking heeft namelijk gevolgen voor alle volgende onderdelen die op de bouw gemonteerd worden.

Flexibiliteit

De leidingenstraat, ook wel de aorta genoemd, die dwars door de woning loopt

herbergt de grote leidingen. Vanaf hier zijn er aftakkingen, de kleine adertjes, die zich verspreiden door de kamers van de woning. In het Staalframe zijn ponsgaten in de profielen gemaakt, om zo de flexibiliteit bij het plaatsen, en in de toekomst verplaatsen, van de leidingen te kunnen herbergen. De ambitie is om de woning nog voor de kerst wind- en waterdicht te hebben. Na de kerst vindt de koppeling van leidingen plaats, gevolgd door de afbouw die grotendeels wordt verzorgd door Van Vonderen.

Nederland wordt HoTT!

Verschillende bedrijven, zoals de Zijtaartse Bouw Onderneming BV, Alius Energy, Duco, Cementbouw, AnArchi, DNN-Groep en anderen koplopers in de bouw, hebben zich verenigd in de HoTT Commu-

Staalframe elementen.

In een hal in Emmen heeft de DNN-Groep onder geconditioneerde omstandigheden de wanden geprefabriceerd in Staalframe.

nity. In samenwerking met Slimbouwen wordt het concept van het HoTT door vertaald naar een concept dat zich richt op meer grootschalige woningbouw. Niet alleen nieuwbouw, maar ook geschikt voor de renovatie. Daarnaast wordt HoTT ook ontwikkeld voor scholen, overheidsge-

bouwen, kantoren en ziekenhuizen, et cetera.

Voor meer informatie: www.slimbouwen.nl

SLIMBOUWEN

21

Wist u dat…

Denken in 4R toekomst biedt?

De aandacht voor duurzaamheid, grondstoffen schaarste en milieu heeft al grote veranderingen in de bouw tot gevolg. Veel van de ontwikkelingen zijn ongetwijfeld ook bij u bekend. De veranderingen hebben invloed op de gehele bouwketen, het bouwproces en de bouwmaterialen. Door deze aandacht verandert de vraag van de klant drastisch en worden de eisen gesteld aan de gebouwen, nu en in de toekomst, steeds groter.

Tekst: Monique Blacha

Anticiperen op het duurzaamheidvraagstuk is geen hype meer te noemen maar een wezenlijke ‘must’ voor elk bedrijf. Alle bedrijven benoemen daarom ook activiteiten op deze marktvraag. Het resultaat is dat iedereen het heeft over ‘duurzaam bou-

voor tijdelijke oplossingen. De problematiek die er ligt is veel groter is en gaat dieper. Dit onderzoek is vorm gegeven rondom deze problematiek en genoemd: ‘R4: Rethink, Reduce, Re-use, Recycle!’ Het moet en kan anders. Maar om dit te bereiken moeten deze gedachte en ambitie er vanaf het begin van ieder bouwproject zijn. 4R sym-

te termijn uit te denken en na voltooiing van het gebouw alles over te laten aan anderen. Het bovenstaande vraagt ook anders denken over tijd, exploitatie, adaptief vermogen en veroudering, dan gebruikelijk in de bouw. Dit vormt een bron van vernieuwing. Begrippen als lifetime-engineering en lifeccycle costing zijn prominent. Vanuit iedere R van R4 is een strategie te bepalen en een oplossing voor de problemen waar we mee te kampen hebben. Dit zien we al gebeuren in de markt, bijvoorbeeld door het verantwoord omgaan met materialen.

Maar door samenhang in alle R’s vanaf het

Goede architectuur lekt niet Duurzaamheid is een geleidelijk vervagend begrip. We weten allemaal wat het betekent en toch word je bij het gebruik ervan corrigerend aangesproken.

Het woord is door misbruik gedevalueerd.

Daarvoor hadden we het over milieuvriendelijkheid en nu is groen het toverwoord.

Opmerkelijk is dat sustainability het in het Engels taalgebied nog prima doet en dat wij het steeds vaker over volhoudbaarheid hebben. Voor mij mag het allemaal, het is zinvoller om het over de inhoud te hebben.

wen’, iedereen er aan mee doet, iedereen ‘groen’ denkt en iedereen ‘groen’ is. Maar wat is nu echt groen? Wat is nu duurzaam bouwen? Is een gebouw met een BREEAMlabel per definitie groen en een gebouw zonder label niet? De meningen zijn sterk verdeeld. Een ding is zeker, je komt er niet meer mee weg om er alleen over na te denken, het is tijd om te gaan doen! Samen bouwen we aan de stad van de toekomst, de Eco-Cities van Nederland.

4R: Re-think, Reduce, Re-use, Recycle!

De bouwsector in zijn huidige vorm zorgt

Slimbouwen agenda  Nieuwjaarsborrel, 22 januari 2014  HoTT-Experience excursie, februari 2014  Slimbouwen excursie station Den Haag, maart 2014  ‘Innovatie in beeld’, Slimbouwen congres, 14 april 2014 Voor informatie, precieze data en deelname zie www.slimbouwen.nl of stuur een email naar info@slimbouwen.nl.

boliseert de strategie die antwoord geeft op de vraag die er nu ligt in de markt vanuit de klant, vanuit de maatschappij, overheid, maar ook vanuit de aarde en het milieu.

De strategie

Bij duurzaam bouwen staat het begrip tijd centraal. Immers klanten, exploitanten en gebruikers hebben de exploitatieperiode van een gebouw voor ogen waarin ze kunnen profiteren van het gebouw en zijn voorzieningen. Echter de bouwnijverheid zelf is een projectmatig denkende sector die zich permitteert alles voor de kor-

initiatief tot en met de sloop en het hergebruik van alle materiaal is de problematiek echt aan te pakken!

Meer informatie?

Slimbouwen heeft een onderzoek uitgevoerd om deze strategie verder uit te werken. Een beknopte samenvatting van de onderzoeksresultaten kunt u vinden op de website van Slimbouwen.

Slimbouwen in BouwTotaal Deze pagina’s komen tot stand onder verantwoordelijkheid van de Stichting Slimbouwen. Deze stichting is een actief kennisplatform dat samen met de innovatoren in de bouwsector het bouwproces reset. Een platform voor kennis, expositie, innovatie en samenwerking, gebaseerd op een wetenschappelijk onderbouwde en bewezen methodiek van werken. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Monique Blacha van Slimbouwen.

Bezoekadres: Lichttoren 32, Eindhoven en Einsteinbaan 1, Nieuwegein Postbus 1127, 3430 BC Nieuwegein Tel. (030) 750 98 05 Email: monique@slimbouwen.nl Internet: slimbouwen.nl

Gebouwen die lang meegaan en een aantal gebruikers kunnen overleven scoren goed. Dat zijn gebouwen die we omhelzen, gebouwen met emotie en een hoge architectonische kwaliteit. Gebouwen die ook de veranderende vraag kunnen blijven bedienen. Juist de emotionele waarde is lastig vooraf te taxeren en daarom toetsen we er in den beginne niet op. Een architect van naam is geen garantie. Een betere indicator zou zijn of gebruikers gelukkig zijn.

Carel Weeber zei ooit: ‘goede architectuur lekt’. Deze uitspraak was bedoeld om aan te geven dat architectuur de technische complexiteit en risico’s niet uit de weg zou moeten gaan. Voor mij geldt niettemin dat goede architectuur perse niet lekt. De complexiteit niet ontlopen en toch je gebouw bouwtechnisch op orde hebben. Gebreken irriteren. Als het tocht, of galmt, als er schimmel of mos op de wand komt, als het muf geurt of als de buren elkaar nadrukkelijk horen, heb je gewoon fouten gemaakt en als het consequent fout gaat zak je wat mij betreft door het ijs.

Zeker nu de markt verschuift naar het hergebruik van bestaand vastgoed is het ontwerpen primair gericht op goede plattegronden met meerdere gebruiksscenario’s, wellicht partieel op vormtechnisch ingrijpen. Je moet echter meer dan ooit voor alles je vak beheersen. Exact weten hoe iets gemaakt moet worden en hoe het technisch functioneert.

Beheersen de nieuwe architecten hun vak nog wel in deze brede context? Ik waag het te betwijfelen. De verschraling van bouwtechniek in het onderwijsmenu, juist in deze tijd van verandering, voorspelt niet veel goeds.

Slimbouwen is behulpzaam en organiseert de techniek. Het omvat in de kern begrippen als flexibiliteit en materiaalreductie en is daarmee al bij voorbaat buitengewoon duurzaam. Het levert gebouwen op die mee kunnen bewegen op de veranderende vraag en die zuiniger met materiaal omspringen. Ze zijn ook energiezuinig met een sterke voorkeur voor een Active House benadering omdat die met begrippen als comfort en gezondheid de gebruiker centraal stelt. Veel licht en natuurlijke ventilatie bijvoorbeeld.

Met slimbouwen zit je automatisch goed.

Een slim gebouw lekt niet.

Jos Lichtenberg Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg, hoogleraar productontwikkeling aan de TUe, consultant bij projecten productinnovatie en voorzitter stichting Slimbouwen.

SLIM RUIMTEGEBRUIK

22

100 % Plug and Play: APH 80 Hoewel de naam een robot waardig is, lijkt APH 80 toch vooral op houten speelgoed. Een huis, getekend zoals een kind dat doet met een rechthoekige plattegrond en een puntdak. Het gebouwtje kan volledig worden geprefabriceerd, over de weg vervoerd én klaar voor gebruik worden neergezet binnen één dag. De productietijd bedraagt slechts vier tot zes weken. Heb je geen zin in bouwoverlast, dan biedt APH 80 een 100 % plug and play oplossing.

Tekst: Ir. Marcel van Mierlo

De drie belangrijkste pijlers onder het Spaanse Architectenburo Abaton (Madrid) zijn: duurzaamheid, eenvoud en welzijn van bewoners. Vanuit deze visie was het een logische stap om APH 80 te ontwikkelen. Een gebouwtje met 27 m2 vloeroppervlak en 3,5 meter nokhoogte. Prachtig open en ruim om in te leven en een gesloten doos als hij op transport gaat of een tijdje niet in gebruik is. Met twee personen kan je er riant verblijven. Er is een ruime twee-persoonsslaapkamer, een centrale ruimte die dient als living en keuken

houtvezelcementplaten en het ontbreken van dakgoten. APH 80 is voorzien van natuurlijke ventilatie en het water wordt afgevoerd achter de gevelbeplating.

Begoña Camuñas, directeur communicatie van Abaton, vertelde me enthousiast over het ontstaan en gebruik van APH 80.

Waarom zijn jullie begonnen met het ontwikkelen en bouwen van APH 80-4?

‘Acht jaar geleden bouwden we onze eerste draagbare ruimte op basis van een ver-

Plattegrond. (met koelkast, gootsteen en kookplaat) én een separate badkamer met douche. Gevelhoge openingen in de living maken je één met de natuur.

De houten constructie is volledig CNC-gestuurd (Computer Numerical Control) geproduceerd. Aan de binnenzijde is deze afgewerkt met houten panelen van Spaanse Spar, en geïsoleerd met 12 cm geëxtrudeerde polystyreen en minerale wol. De geventileerde gevel bepaalt de karakteristieke uitstraling door het gebruik van grijze

Het gebouwtje is eenvoudig te verplaatsen.

bouwde scheepscontainer. APH 80-4 is het resultaat van veel doorontwikkelen, testen en beproeven van dat eerste concept.’

Welke functies kan je onderbrengen in APH 80-A? ‘Met zijn drie separate ruimtes (slaapkamer, living/keuken en badkamer) is het huisje multifunctioneel en bijvoorbeeld prima te gebruiken als buitenhuisje voor twee personen, kantoortje of gastenver-

APH 80: een gebouwtje met 27 m2 vloeroppervlak en 3,5 meter nokhoogte. Prachtig open en ruim o blijf. Inmiddels hebben we zes modellen en kunnen dus de functionaliteit gemakkelijk aanpassen aan ieders persoonlijke wensen.

Ook kunnen de functies later eenvoudig worden gewijzigd. Als persoonlijke wensen niet passen binnen de zes standaard modellen, kan onze architect op verzoek

ook nog andere wijzigingen in het ontwerp aanbrengen tegen meerkosten.’

Hoe is dit gebouwtje duurzaam gemaakt?

‘De basisconstructie is massief hout. Het

SLIM RUIMTEGEBRUIK

23

dichte laag onder de houtvezelcement gevelbeplating aangebracht. De ruimte tussen de panelen is bewust opengelaten, zodat het water via de dakbedekking onder de platen kan worden afgevoerd. Zoals u kan zien heeft de APH80 geen goot en krijgt hierdoor een hele bijzondere uitstraling.’

Welke technische installaties kunnen worden geleverd?

om in te leven en een gesloten doos als hij op transport gaat of een tijdje niet in gebruik is. materiaal dat we hebben gebruikt om de buitenkant af te werken is houtvezelcement plaat met een minimale levensduur van 50 jaar. De meeste materialen kunnen worden gerecycled en voldoen aan de duurzaamheidscriteria die Ábaton van toepassing verklaart op al haar projecten. Het gebruik van

hout in het hele gebouw geeft niet alleen rust, maar het is ook hypo-allergeen. Er is dus weinig tot geen kans op allergische reacties. Het geproduceerde hout komt van gereglementeerde bossen met een herbebossingsprogramma’s waardoor, opslag van CO2, zuurstof generatie en behoudt van een

bosrijke habitat zijn gegarandeerd.’

Hoe realiseren jullie waterdichting en isolatie?

‘Dit hutje is rondom ingepakt met 12 cm thermische isolatie. We hebben de water-

‘APH 80 kan probleemloos worden aangesloten op conventionele voorzieningen en een normaal rioolstelsel. Maar het huisje kan ook simpel worden aangepast voor zonnepanelen en andere installaties, die de stand-alone kwaliteit en duurzaamheid verder vergroten. Een volledig autarkisch model is beschikbaar, maar dit bouwen we alleen op bestelling vanwege de hogere kosten.’

Welke activiteiten zijn nodig voor voorbereiding van de job-site?

‘We kunnen het huisje plaatsen op een traditionele fundering. De APH80 wordt geleverd met een kit om te worden bevestigd op die fundering.’

Welke vergunningen zijn nodig zijn om APH 80-4 te plaatsen?

‘Dit is in Spanje verschillend per regio en stad. Dus dat zoeken we van tevoren even uit.’

Waar is de APH 80-4 live te bewonderen?

‘In Madrid, in de buurt van ons hoofdkantoor staat een prachtig prototype van ons droomhuisje. Als u in de buurt bent, kom vooral eens langs.’

BOUWKOSTEN

24

Buitengevelisolatie met PS hardschuim en pleisterwerk Voor het na-isoleren van een gevel aan de buitenzijde zijn er diverse isolatiesystemen met uiteenlopende afwerkingen beschikbaar. In dit artikel gaat Casadata.nl nader in op de kosten van het na-isoleren van de buitenzijde van de gevel met PS hardschuim isolatieplaten en het afwerken daarvan met een pleistersysteem.

Tekst: www.casadata.nl.

De bestaande buitenspouwmuur moet gesloopt worden om de gevel aan de buitenzijde te kunnen isoleren. Dit gebeurt meestal met een breek/sloophamer. Voor het na-isoleren ontgraaft men bij de fundering tot 400 mm beneden maaiveld, ter breedte van 400 mm. Tevens vooraf de bestaande kozijnen afplakken en beschermen met folie. Bij de voorbereidende werkzaamheden gaat het ook om het aanbrengen van netten en een lichtkap op de steiger, het monteren van aluminium lekdorpels, PVC hoeken op kozijnen en butylband om kozijnen. Tevens betreft het sparingkistjes plaatsen en kopschotjes aanbrengen voor de gevelisolatie en cementgebonden platen ter plaatse van de betonnen vloeren.

Als voorbeeld is uitgegaan van het na-isoleren met het Sto Therm Classic systeem met PS isolatieplaat, afgewerkt met pleisterwerk. Deze PS isolatieplaat bestaat uit geĂŤxpandeerde PS hardschuim, type HDS WDV 035, dat brandvertragend is gemodificeerd en is voorzien van een sponning. Deze PS platen brengt men met Sto hechtmortel goed sluitend aan in een verband dat minimaal 150 mm verspringt. De hechtmortel

opbrengen met een 10 x 12 RVS kamspaan volgens de Kammlett methode of de randen volledig verlijmen en moppen evenredig verdelen volgens de moppenmethode.

Het hechtvlak moet minimaal 60% van het oppervlak bedragen.

In de hoeken bij kozijnen, overige gevelopeningen en bij opgaand werk is het raadzaam de isolatiestroken uit hele platen te zagen, zodat het verband niet strookt met de gevelopening. Op de PS platen moet men Sto weefselmortel aanbrengen voor de spanningsverdelende laag, voor het inbedden van de wapening waar

de eindafwerking sierpleister is. Hiervan is de laagdikte minimaal 2 mm. Men kan de weefsellaag na minimaal 48 uur en maximaal zes weken na het plaatsen van de isolatieplaten in de Sto weefselmortel aanbrengen, afhankelijk van de weersomstandigheden. De weefselbanen moeten elkaar minimaal 100 mm overlappen en gebouwhoeken minimaal 150 mm. Extra glasweefselstrookjes van 300 x 300 mm moeten loodrecht op de diagonaal aangebracht worden ter plaatse van de kozijnhoeken en overige gevelopeningen. In de inwendige hoeken van de negge mag men het weefsel niet onderbreken. In de horizontale of verticale neggehoek eveneens een extra strook weefsel aanbrengen.

Het geheel afwerken met een Sto sierpleister van 2 mm dik of met een spachtelpleister. Na minimaal 48 uur, zodra de wapeningslaag volledig is gedroogd, de sierpleister of spachtelpleister aanbrengen. Deze laag mag tijdens de verwerking

niet worden blootgesteld aan regen, felle wind of extreem hoge luchtvochtigheid.

Bij het werken tijdens felle zonneschijn ervoor zorgen dat de vers opgezette pleisterlaag steeds in de schaduw ligt. Men moet het gevelisolatie systeem aan de bovenzijde altijd voorzien van een stabiele, blijvend gesloten en waterdichte afdekking met voldoende overstek van minimaal 30 mm ten opzichte van de afgewerkte gevel.

Bouwkosten

In de kostenberekeningen is uitgegaan van een vrijstaande woning met 186 m2 oppervlakte of van een twee-onder-een-kap woning met 149 m2 oppervlakte. De kosten zijn gebaseerd op de bruto prijs. De sloopkosten zijn inclusief de huur en het opbouwen/demonteren van een renovatiesteiger en de huur van een minikraan met bediening. De voorbereidingskosten zijn inclusief kopschotjes voor de gevelisolatie en cementgebonden platen bij de betonnen

(Bron kostentabel 40.41.011 en tabel 37.41.221) Kostentabel buitengevel isoleren met systeem Sto Therm Classic en afwerken met sierpleister, kosten per m2 excl. btw, bron casadata.nl Activiteit

Woningtype

Omschrijving

Bijzonderheid

Directe kosten

Indirecte kosten

Totaal

Bestaande buitengevel voorbereiden

Bij twee-onder-1-kap woning met 149 m2 oppervlakte

Slopen buitenspouwmuur

Met breek/sloophamer slopen en afvoeren in container

45,15

7,68

52,83

Voorbereiden isolatiewerk

Inclusief reparatiewerk

17,50

2,98

20,48

Slopen buitenspouwmuur

Met breek/sloophamer slopen en afvoeren in container

47,3

8,04

55,34

Voorbereiden isolatiewerk

Inclusief reparatiewerk

22,23

3,78

26,01

70 mm dik

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

74,09

12,60

86,69

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

75,23

12,79

88,02

Bij vrijstaande woning met 186 m2 oppervlakte Buitengevel isoleren met STO Therm Classic met PS hardschuim isolatieplaat

Bij twee-onder-1-kap woning met 149 m2 oppervlakte

100 mm dik

150 mm dik

Bij vrijstaande woning met 186 m oppervlakte 2

70 mm dik

100 mm dik

150 mm dik

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

76,74

13,05

89,79

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

77,99

13,26

91,25

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

79,13

13,45

92,58

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

80,64

13,71

94,35

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

84,49

14,36

98,85

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

85,63

14,56

100,18

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

87,14

14,81

101,95

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

72,39

12,31

84,7

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

73,9

12,56

86,46

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

75,4

12,82

88,22

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

76,29

12,97

89,26

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

77,8

13,23

91,03

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

79,3

13,48

92,78

Afgewerkt met sierpleister Stolit K 2 mm dik in lichte kleur

82,79

14,07

96,86

Afgewerkt met spachtelpleister in kleurgroep 1

84,3

14,33

98,63

Afgewerkt met spachtelpleister, in kleurgroep 2

85,81

14,59

100,4

BOUWKOSTEN systemen van gevels ziet u op casadata.nl.

Daarvan zijn na het inloggen alle complete calculaties te zien en te downloaden in Excel of te importeren in het calculatieprogramma CasadataCalc en daar eenvoudig aan te passen.

Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten

vloeren. De na-isolatiekosten zijn inclusief weefselhoeken, afdichtingsband, en grindkoffer. De kosten zijn exclusief steigerwerk, bouwplaats- en veiligheidsvoorzieningen, het afvoeren van de afkomende materialen en stortkosten.

Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringskosten van arbeid en materiaal. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico.

Meer richtprijzen van andere na-isolatie-

25

Meer dan 23.000 calculaties op www.casadata.nl

Voor betrouwbare richtprijzen van de bouw- en onderhoudskosten ga je naar www. casadata.nl. Daar vind je ruim 23.000 richtprijzen op basis van complete calculaties.

Elke calculatie kun je na het inloggen direct bekijken, downloaden, aanpassen of er een eigen begroting of offerte mee maken.

van 17%. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8% voor algemene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.

Eindelijk gemakkelijk en snel kostenbegrotingen en offertes maken!

Dat kan nu met het handige en praktische calculatieprogramma CasadataCalc. Daarmee kun je met alle kostengegevens van Casadata.nl en met je eigen calculatiegegevens werken. CasadataCalc is volledig nieuw ontwikkeld volgens de nieuwste inzichten en met de meest recente technieken op het gebied van automatisering. Het programma ziet er dan ook uit als Excel en is ook even flexibel en gemakkelijk in gebruik. In CasadataCalc kun je met de Casadata richtprijzen met hun onderliggende calculaties werken en deze kostengegevens ook meteen aanpassen met betrekking tot de te rekenen uren en uurlonen of de materiaal hoeveelheden of prijzen.

Je kunt werken in een vrije, eigen werkvolgorde, zonder dat je daarbij gebonden bent aan een opgelegde, dwingende structuur van bijvoorbeeld een standaard bestek. Uiteraard kun je in CasadataCalc per projectcalculatie steeds de uurlonen, kortingen en toeslagen in stellen. Ook het afdrukken is flexibel: je kunt met je eigen bedrijfslogo in een eigen vormgeving printen en kiezen welke onderdelen van de calculaties je wilt printen.

Kijk op www.casadata.nl voor de prijzen uit uw regio

Kostenspecificatie buitengevel isoleren met systeem Sto Therm Classic: PS hardschuim isolatieplaat, dik 150 mm, en een spachtelpleister afwerklaag, in kleurgroep 1, 2-onder-1-kapwoning met ca. 149 m2 oppervlakte, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Hardschuim isolatieplaat met Sto bouwlijm aanbrengen

149

m2

0,33

49,17

38,34

1.885,18

Sto weefselmortel aanbrengen, incl. weefselhoeken kozijnen

170

m

0,25

42,50

38,34

1.629,45

Sto afdichtingsband aanbrengen

91

m

0,05

4,55

38,34

174,45

2

Weefselhoeken aanbrengen

71

m

0,05

3,55

38,34

136,11

Spachtelpleister aanbrengen

149

m2

0,25

37,25

38,34

1.428,17

Grindkoffer aanbrengen

3

m3

1,00

3,00

38,34

115,02

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Directe kosten

140,02

5.368,37

Sto bouwlijm voor isolatie

670

kg

1,32

884,40

Hardschuim isolatieplaat, 150 mm dik, HDS - WDV 035 ( PS 20 SE)

155

m2

21,00

3.255,00

Sto Armat Classic weefselmortel

522

kg

2,26

1.179,72

Sto weefsel, inclusief weefselhoeken

170

m2

1,45

246,50 99,19

Sto afdichtingsband, 15/3

91

m

1,09

Weefselhoeken met pvc inleg

71

m

0,93

66,03

Spachtelpleister, kleurgroep 1

450

kg

3,09

1.390,50

Grindkoffer

3

m3

89,80

269,40

Subtotaal materiaalkosten

7.390,74

Eindtotaal directe kosten

12.759,11

Kostenspecificatie sloopwerk buitenspouwmuur voor buitengevelisolatie bij 2-onder-1-kap woning met circa 149 m2 oppervlakte, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Ontgraven t..p.v. fundering tot 400- maaiveld

5,40

m

3

0,30

1,62

35,10

56,86

Afdekmateriaal kozijnen (folie/plakband) aanbrengen

30,00

m2

0,10

3,00

35,10

105,30

HWA afvoeren demonteren

2,00

stk

0,25

0,50

35,10

17,55

Lekdorpels/raamdorpels slopen

13,40

m

0,05

0,67

35,10

23,52

Buitenspouwmuur slopen Puincontainer 10 m3 afvoeren

149,00

m

2

0,35

52,15

35,10

1.830,47

36,00

m3

0,50

18,00

35,10

631,80

Binnenspouwmuur kalkzandsteen uitvlakken

149,00

m2

0,15

22,35

35,10

784,49

Grondwerk aanvullen/egaliseren

3,00

m

0,50

1,50

35,10

52,65

3

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

99,79

Renovatiesteiger bouwen/demonteren

post

1.325,00

1.325,00

Transportkosten renovatiesteiger (heen/terug)

1,00

post

235,00

235,00

Huur renovatiesteiger

4,00

wk

95,00

380,00

Huur minikraan (met bediening)

1,50

uur

79,60

119,40

Afvoer puincontainer, 10 m

36,00

m

28,70

ton

3

Stortkosten, metselwerk puin

Directe kosten

1,00

3.502,63

3

11,50

414,00

6,50

186,55

Huur sloophamer

1,00

wk

62,00

62,00

Uitvlakmortel, Sakrete 4-in-1

2,32

ton

216,90

503,21

Subtotaal materiaalkosten

3.225,16

Eindtotaal directe kosten

6.727,79

26

BOUWGEBREKEN

Lekkage onder daktuin lastig te traceren In 1997 is er een groot wooncomplex gebouwd nabij het centrum van een grote stad. Het complex bestaat uit een aantal gebouwen die in een ronding om een binnentuin zijn geplaatst. Onder de binnentuin bevindt zich een parkeergarage waarin zich vanaf het begin lekkages voordoen.

Na op vele manieren en vooral heel lang zoeken blijkt niet de daktuin de oorzaak te zijn, maar een scheidingsmuurtje. Probleem is de onbereikbaarheid van dit muurtje door het groen van de daktuin.

Tekst: Ing. S. den Ouden, Bureau voor Bouwpathologie BB

Problematiek

De parkeergarage is half onder het maaiveld gelegen. Het dak van de parkeergarage ligt gelijk met de vloer van de onderste woningen. In het midden van de parkeergarage ligt op de dakvloer een grote daktuin, die door de woongebouwen wordt omsloten. Vanaf oplevering doen zich lekkages voor vanuit de vloer van de daktuin.

doen onder de daktuin en het terras rondom de daktuin. Onder de gebouwen rondom de daktuin zijn geen lekkagesporen waarneembaar. Hierop wordt een inspectie uitgevoerd van de daktuin en de omliggende terrassen. Hieruit blijkt dat het grondpakket van de daktuin een grote dikte heeft en is omsloten door een gemetselde muur. Deze muur doet tegelijkertijd dienst als grondkering tussen de dakterrassen en de daktuin.

Tijdens de rondgang wordt door de aan-

gen weer te geven en wordt een vervolgonderzoek ingepland. Nadat de informatie is verkregen en bestudeerd wordt tijdens het vervolgonderzoek gestart met de uitvoering van een impulsstroommeting. Hierbij wordt de daktuin in segmenten opgedeeld en wordt per segment een ‘stroomdraad’ rond dit segment gelegd, die vervolgens nat wordt gesproeid. Op deze draad wordt een impulsstroom gezet waarna binnen deze stroomkring met een voeler de plaats wordt bepaald waar de stroom weglekt

stroomtechniek is gelokaliseerd waar het lekwater vanuit de parkeergarage een direct contact heeft met het water op de dakbedekking onder de daktuin en de dakterrassen. Omdat na segmentsgewijze meting één duidelijk aanwijsbare plaats naar voren kwam is plaatselijk de muur weggebroken en is de meting herhaald. Opnieuw een zeer duidelijke plaatsaanduiding: de stekeinden. Visueel bleek dan ook op deze plaats een duidelijke lekkage oorzaak.

De dakbedekking is niet waterdicht aangebracht rondom de stekken in het betonnen keerwandje in de scheidingsmuur. Het beton van dit keermuurtje sloot ook niet waterdicht op de dakbedekking aan omdat de dakbedekking hier onderdoor was doorgelegd. Na insnijding bleek ook veel water onder de dakbedekking, op de betonnen dakvloer aanwezig. Een eerder door de aannemer uitgevoerde proef met water en

Plaatselijk verwijderde scheidingsmuur.

Beregeningstest waarbij het doorlekken van de scheidingsmuur duidelijk zichtbaar wordt.

Herstel bij doorvoer stekeind.

Beregeningstest doorlekken scheidingsmuur.

Door de ontwikkelaar is bij oplevering van de parkeergarage met overtuiging gebracht dat dit nog water was vanuit de nieuwbouw dat er uit moest. Het zou snel in hoeveelheid verminderen en over een jaar zeker zijn gestopt. Binnen een jaar wordt duidelijk dat de lekkage eerder erger wordt dan minder. Na meerdere onderzoeken en aanpassingen aan de afwatering van de daktuin wordt duidelijk dat het lek niet gemakkelijk te vinden zal zijn. Door de aannemer wordt aangegeven dat de volgende stap het geheel ontgraven van de daktuin zal zijn. De schade aan voornamelijk auto’s blijft ondertussen toenemen en bewoners en verzekeraars pikken dit niet langer.

Onderzoek

Met de Vereniging van Eigenaren wordt een afspraak gemaakt dat een inventarisatie van de lekkages in de parkeergarage wordt uitgevoerd op het moment dat de lekkages zich voordoen. Bij de inventarisatie van de lekkages in de parkeergarage blijkt dat de lekkages zich uitsluitend voor-

Plaatselijk verwijderde scheidingsmuur.

wezigen namens de VvE aangegeven dat al veel maatregelen zijn genomen om de lekkages te verhelpen. Geen hiervan zou tot enig resultaat hebben geleid, behalve dan één daarvan; het injecteren van de naden vanuit de parkeergarage. Deze acties zijn allen ondernomen door de aannemer waarbij als laatste optie de naden in de dakvloer vanuit de parkeergarage zijn geïnjecteerd. Door deze laatste actie is op enkele plaatsen de lekkage gestopt, maar op andere plaatsen is er geen resultaat zichtbaar.

Bij de VvE worden de tekeningen en met name de detailtekeningen van de parkeergarage en daktuin opgevraagd. Daarnaast wordt gevraagd de herstelacties van de aannemer op papier en in de tekenin-

via de lekkageplaats. De voeler is met een draad gekoppeld aan een connector die in de parkeergarage in een actieve lekkage vanuit de dakvloer is geplaatst. Gestart is daar waar de lekkages in de parkeergarage het hevigst zijn. Bij het eerste segment wordt meteen een locatie aangewezen ter plaatse van de scheidingmuur tussen terras en daktuin. Ook bij de overige segmenten blijft de aangewezen lekkagelocatie de scheidingsmuur.

Besloten is op enkele plaatsen een deel van de scheidingsmuur weg te breken. Onder deze scheidingsmuur is een betonnen keerwand aanwezig die met stekken aan de betonnen dakvloer is gekoppeld. De dakbedekking blijkt door de stekken te zijn onderbroken en sluit niet waterdicht aan. Tijdens het wegbreken van het muurtje blijkt dat hier veel water naar toe blijft stromen vanuit de daktuin. Uit controle meting blijkt dit het laagste punt van de daktuin te zijn.

Na verloop van enkele uren wordt de aanvoer van water minder waarna het onderzoek is hervat. Een controle meting met impulsstroom geeft nu een heel duidelijke richting aan: de stekeinden en enkele beschadigingen aan de dakbedekking hier omheen. Bij insnijding van de dakbedekking blijkt hieronder op de betonvloer water te staan.

Analyse en Conclusie

Uit metingen door middel van de impuls-

Herstel bij doorvoer stekeind.

kleurstof had al aangetoond dat kleurstof ter hoogte van de muurtjes als eerste de parkeergarage inkwam.

Herstel

Als eerste is besloten de tuinmuur te verwijderen, een grote ingrijpende klus. Herstel heeft bestaan uit het aangieten van de dakbedekking rondom de stekken van de betonmuur. Omdat een periode met veel regenval werd voorspeld is een proefperiode afgesproken voor het herstellen van de scheidingsmuur. Aan de VvE is gevraagd een logboek bij te houden wanneer er lekkages optraden en of ter plaatse van de stekeinden op dat moment water op de dakbedekking stond. Na verloop van één maand bleken nagenoeg alle lekkages in de parkeergarage opgedroogd terwijl vrijwel continue sprake was van een laag van circa 5 centimeter water op de dakbedekking ter plaatse van de stekeinden. Hierop is besloten de tuinmuur weer te herstellen daar de lekkageoorzaak weggenomen bleek. Gelukkig behoefde niet de gehele daktuin te worden ontgraven en konden hogere kosten worden voorkomen.

FISCAAL & PERSONEEL

27

Onze wetgever discrimineert niet!

Ondernemers die overwegen hun bedrijf ‘fiscaal vriendelijk’ over te dragen aan hun kinderen kunnen opgelucht ademhalen: de buitengewoon gunstige ‘bedrijfsopvolgingsfaciliteit’ (ofwel ‘BOF’) in de Successiewet blijft (voorlopig) van kracht. Op 22 november heeft de Hoge Raad, in tegenspraak met de Rechtbank Breda, beslist dat deze faciliteit niet discrimineert. Alles blijft hierdoor bij het oude. U kunt daarom bij een bedrijfsopvolging binnen de familie gebruik blijven maken van de BOF. Tekst: Mr Frank Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Bennekom fkerkhof@alfa.nl

Op 13 juli 2012 deed Rechtbank Breda een uitspraak die de bedrijfsopvolgingspraktijk behoorlijk op de kop had kunnen zetten: de wetgever discrimineert met de BOF (en dat mag natuurlijk niet). Dit omdat de BOF slechts van toepassing is bij schenken of vererven van ondernemingsvermogen. Alleen dan geldt een enorme vrijstelling: tot een waarde van ruim € 1.028.000 (2013) is de verkrijging volledig vrijgesteld van schenk- en erfbelasting en daarboven geldt een vrijstelling van 83%. Zonder twijfel een buitengewoon gunstige faciliteit, waar niet-ondernemingsvermogen geen toegang toe heeft. Volgens de rechtbank was dit verschil in behandeling niet te rechtvaardigen.

Gevaar voor de praktijk

De uitspraak van de rechtbank betekende dat voortaan iedereen een beroep kon doen op de gunstige effecten van de BOF. Dat kan de bedoeling van de wetgever niet zijn. De kennelijk toch al niet zo volle Nederlandse schatkist zou nog verder leeg gegraaid worden. De kans was dus groot dat de wetgever de BOF zou aanpassen (lees: veel minder gunstig maken) als de Hoge Raad de lijn van de rechtbank zou volgen.

Op 22 november werd echter duidelijk dat de Hoge Raad dat niet heeft gedaan: volgens de Hoge Raad discrimineert onze wetgever niet!

Bedrijfsopvolgingsfaciliteit blijft

Door de uitspraak van de Hoge Raad kan de komende jaren (voorlopig) onbedreigd op toepassing van de BOF worden gerekend.

Het blijft dus van belang waar mogelijk re-

kening te houden met deze vrijstelling. Een voorbeeld hiervan volgt hierna.

Voorbeeld

Vader wil de via zijn holding gehouden aandelen Bouw BV overdragen aan zijn zoon.

Die zoon werkt al jaren mee in het bedrijf en heeft in feite al de dagelijkse leiding (mede) in handen. Het bedrijfspand, dat eigendom is van de holding van vader, wordt niet overgenomen door de zoon.

Als de holding van vader alle aandelen Bouw BV overdraagt (zie tekening 1) is het bedrijfspand vervolgens niet-ondernemingsvermogen. Later, bij vererving van de aandelen Holding Vader BV, is de BOF niet van toepassing.

In deze situatie is het verstandiger (en vooral fiscaal veel voordeliger) dat vader, via zijn eigen holding, een (aanmerkelijk) aandelenbelang houdt in Bouw BV (zie tekening 2). Dan blijft het bedrijfspand voor de toepassing van de BOF ondernemingsvermogen. Bij een toekomstige vererving van de aandelen Holding Vader BV valt de volledige waarde dan wel onder de BOF.

Tot slot

Uiteraard zijn er, om de BOF toe te kunnen passen, nog meer voorwaarden. Ook het testament speelt bijvoorbeeld een rol. Begeleiding door een deskundige fiscalist is dus noodzakelijk.

Daar gaan we weer De praktijk is weerbarstig, ik weet het.

Maar mijn waarschuwingen in columns en artikelen zijn het (soms) waard om rekening mee te houden. Al vaker heb ik aan de hand van de praktijk gewezen op het belang van afspraken. Waar nodig moet u deze maken en schriftelijk vastleggen. Maar u moet natuurlijk ook weten welke afspraken u in het verleden heeft gemaakt!

En zeg eens eerlijk, weet u dat precies?

Kijk eens kritisch naar wat er in de toekomst kan gebeuren en vraag u vervolgens af wat u daarvoor heeft geregeld.

Enfin, onlangs stuitte ik weer op een ondernemer (laat ik hem Kees noemen) die dat niet heeft gedaan, met alle vervelende gevolgen van dien. Hij vertelde het volgende verhaal: toen hij zijn pensioenleeftijd naderde vond hij het tijd worden dat zijn zoon hem ging opvolgen. Op zichzelf niet vreemd. Kees beschouwde zijn aandeel in het bouwbedrijf als zijn ‘eigendom’, waarover hij vrijelijk kon beschikken. Maar zijn compagnon had plannen waarin de zoon van Kees geen enkele rol speelde.

Hij was van plan zelf de aandelen van Kees over te nemen.

Ja maar, zo hoor ik u denken, dat moet toch niet kunnen! In dit geval toch wel.

Destijds, bij aanvang van de samenwerking, hadden Kees en zijn compagnon afgesproken (en schriftelijk vastgelegd) dat de aandelen in hun gezamenlijke BV aan de ander moesten worden aangeboden bij het ‘met pensioen gaan’.

Nu Kees ouder is dan zijn compagnon is hiermee in feite vastgelegd dat de onderneming uiteindelijk overgaat op de compagnon. Achteraf was dat (volgens Kees uiteraard) niet de bedoeling. Maar daarvoor was het inmiddels te laat. Het wrange was dat zijn compagnon niet lang na de overname van de aandelen van Kees de aandelen verkocht aan zijn eigen zoon. Tja, het kan verkeren.

Wees dus (nogmaals) gewaarschuwd: als u met een compagnon in een BVstructuur zit is het verstandig om de onderlinge afspraken in de aandeelhoudersovereenkomst en/of de statuten periodiek tegen het licht te houden.

Zo nodig kunnen de afspraken wellicht (dan nog) gewijzigd worden.

Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs fkerkhof@alfa-accountants.nl

Akker Units Verhuur Akker Units Verhuur Verhuur-Opslag-Transport Lopikerweg oost 198 A - 3412 KJ Lopikerkapel Tel: 030-6874969 - Fax 030-6874971 www.unitsverhuur.nl - info@unitsverhuur.nl

Verhuur-Opslag-Transport

VERHUUR & VERKOOP van:

vloerbekisting, ondersteuning en wandbekisting

Lopikerweg oost 198 A - 3412 KJ Lopikerkapel Tel: 030-6874969 - Fax 030-6874971 www.unitsverhuur.nl - info@unitsverhuur.nl

tel. 0492 450835 www.coffral.com

WILT U OOK OP DEZE SPECIALE PAGINA STAAN

NEEM DAN KONTAKT OP EN BEL

0570-654660

COM-keur Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein Tel: 030-6053344 E-mail: info@com-keur.nl Internet: www.comkeur.nl

gespecialiseerd in de im- en export en installatie van airconditioningsystemen.

Smeenkhof 33, 7429 AX Deventer - telefoon: 0570-656071

www.starair.nl

3.9

mm

Video Endoscoop

Voor alles rondom glas.

0318-553151 www.bohle.nl

met LED belichting InzamelIng en verwerkIng van uw houtvezel, zaagsel of resthout (a-hout).

www.plospan.nl 0418 65 1911

Stรถpler Instrumenten & Apparaten bv Middenwetering 1 - 3543 AR Utrecht the Netherlands tel. +31 30 264 49 11 fax +31 30 261 37 66 www.stopler.com

de specialist voor alle bevestigingen met nieten, krammen, spijkers, schroeven PRess Hechttechniek B.V. Smeenkhof 33, 7429 AX Deventer - telefoon: 0570-658899

www.presshechttechniek.nl

WILT U OOK OP DEZE SPECIALE PAGINA STAAN

NEEM DAN KONTAKT OP EN BEL

0570-654660

PRODUCTNIEUWS

29

Uitbreiding vlakke boarddeurenprogramma en buitendeurenlijn Skantrae heeft haar programma vlakke boarddeuren flink uitgebreid met elf nieuwe modellen. Daarnaast introduceert het bedrijf een nieuwe buitendeurenlijn genaamd ‘Skantrae Nova’, bestaande uit vijf modellen. Deze voordeuren hebben een moderne en strakke uitstraling.

Vlakke boarddeuren

Er is gekozen om in de voorbehandelde stompe deuren een dichte volspaan-versie toe te voegen. Daarnaast zijn er varianten met klein glas en groot glas toegevoegd.

Alle met PEFC keurmerk. Verder zijn er drie dichte brandwerende modellen toegevoegd: een stomp en een opdek model, die 30 minuten brandwerend zijn conform NEN 6069.

Het opdek model heeft tevens opschuimende strips en is fabrieksmatig afgelakt in EBC lak. Er is tevens een stomp model dat 60 minuten brandwerend is conform NEN 1634 en is voorzien van vierzijdige interdencestrips.

De gehele serie board brandwerend is FSC goedgekeurd.

Verder heeft Skantrae een breed programma EBC afgelakte deuren opgenomen in haar programma. De fabrieksmatig aangebrachte witte EBC lak is krasvast en onder-

houdsvriendelijk. De HPL volspaan deur – uitgevoerd met hardhouten kantlatten en voorzien van een HPL toplaag – maakt het nieuwe programma compleet. Deze is standaard leverbaar in de kleur ‘alpino wit’ en kent een grote stootvastheid.

Buitendeuren

De basis voor de vlakke buitendeuren bestaat uit een AluTherm FSC okoumé plaat waarin twee aluminium platen zijn aangebracht. De kern bestaat uit hoog isolerend XPS-schuim. De Nova voordeuren worden geleverd inclusief voorgemonteerd HR++ glas (ISO blank of mat) en gemonteerde weldorpel. Door deze samenstelling van materialen kennen deze deuren een hoge isolatiewaarde.

Standaard zijn de deuren RAL 7004 voorgegrond en is er keuze uit drie RAL kleu-

Akoestische plafondpanelen te combineren met betonkernactivering Vlakke boarddeur.

Veiligheidsdeuren gaan draadloos Het Aperio L100 veiligheidsslot is het eerste draadloze slot met geïntegreerde toegangscontrole. Het slot biedt een optimale inbraakbeveiliging en communiceert real time over de deurstatus van en naar het toegangscontrolesysteem via een draadloze verbinding. Dit alles met behoud van uw bestaande deurbeslag.

Het slot maakt het eenvoudig om veiligheidsdeuren te integreren in een (bestaand) toegangscontrolesysteem. Het systeem is daarnaast, door de beperkte bouwkundige aanpassingen, zeer kostenefficiënt. Toegangsautorisaties kunnen online en real time beheerd worden met behulp van één systeem. Gebruikers kunnen onmiddellijk en in één oogopslag deurstatusinformatie vanuit het slot krijgen. De optimale

Hunter Douglas uit Rotterdam heeft nieuwe aluminium plafondpanelen ontwikkeld die de akoestiek in een ruimte waarborgen, waarbij verlies van thermische prestaties bij betonkerngeactiveerde gebouwen tot een minimum worden beperkt. Bovendien bestaan deze panelen voor 90 procent uit gerecycled materiaal.

Standaard plafondpanelen blokkeren de opwarmende en koelende werking van het beton, waardoor die niet wordt doorgegeven aan de ruimte eronder. Zonder panelen verliest een ruimte echter de geluidsabsorberende werking ervan. In dit spanningsveld heeft Hunter Douglas een optimum gevonden met BXD-plafondpanelen, die meer open tussenruimte bieden dankzij een voeg van 30 millimeter. De akoestische waarde die daardoor verloren zou gaan, wordt gecompenseerd door de paneelhoogte van 60 millimeter. Deze panelen zijn 30 millimeter breed

en hebben een gemiddelde absorptiewaarde αw = 0,50.

Nieuwe buitendeurenlijn ‘Skantrae Nova’.

ren voorlak. De Skantrae Nova modellen zijn FSC en KOMO ge c e r t i f ic e e rd en verkrijgbaar in een groot aantal standaardmaten, maar daarnaast is er ook maatwerk mogelijk.

Skantrae B.V., Zevenaar, (0316) 58 66 00, www.skantrae.com Door BXD-panelen van verschillende breedtes (30, 80 en 130 mm) met elkaar te combineren met een voegbreedte van 20 millimeter, kan zelfs een αw van 0,85 worden behaald.

De plafondpanelen hebben naast het functionele aspect ook een esthetische waarde.

Met de nieuwe BXD-panelen oogt het plafond vlak: door de kleine afstand tussen de lamellen is het plafond visueel gesloten.

Bovendien is deze oplossing voor betonkerngeactiveerde gebouwen lager dan de baffles die doorgaans als akoestische oplossing worden gebruikt. De aluminium panelen hebben een milieubewust karakter: ze bestaan voor 90 procent uit gerecycled materiaal. Daarbij zijn alle panelen afzonderlijk en in combinatie op brandwerendheid getest volgens EN 13501-1; ze voldoen aan de classificering B S2 d0, wat betekent dat ze moeilijk ontvlambaar zijn.

Hunter Douglas Europe, Rotterdam, (010) 486 9911, www.hunterdouglas.nl

QR-code op ventilatie- en luchtverwarmingstoestellen Het optimaal functioneren van een toestel voor ventilatie en luchtverwarming valt of staat met een goed gebruik door de eindgebruiker. Tijdig onderhoud en het schoonmaken van filters zijn cruciaal. De uitleg hierover vindt de eindgebruiker in de installatiehandleiding. Maar wie heeft er nu altijd zijn installatiehandleiding bij de hand? Brink Climate Systems voorziet de Allure, Elan, Renovent Excellent en het Passiefhuistoestel daarom standaard van een QR-code op de voorzijde van het toestel.

Even scannen met de mobiel of tablet en de klant heeft alle toestelinformatie bij de hand. Of het nu gaat om de installatiehandleiding over de werking van het toe-

stel, een brochure met toestelinformatie of het vinden van de dichtstbijzijnde installateur, het is allemaal via de QR-code te vinden. Bovendien staat direct onder de QR-code ook het serienummer van het toestel, zodat de consument dit nummer snel paraat heeft. Bijvoorbeeld bij de toestelregistratie voor garantie of voor het bestellen van ventilatiefilters via de webshop.

Het optimaliseren van de samenwerking tussen fabrikant, installateur en eindgebruiker is een belangrijk speerpunt van Brink Climate Systems. Hoofd Marketing Wendy Wind: ‘Gebruiksgemak voor de consument is voor ons heel belangrijk. De toegevoegde waarde van de QR-code is dat de bewoner meteen over de juiste informatie beschikt.’ Het bedrijf introduceerde eerder

ook al het Climate OK-keurmerk. Daarmee krijgt de eindgebruiker, naast een duidelijke uitleg, de garantie voor een energiezuinig, gezond en comfortabel binnenklimaat.

Brink Climate Systems B.V., Staphorst, (0522) 46 99 44, www.brinkclimatesystems.nl

Betegelbaar opzetstuk voor doucheafvoer inbraakbeveiliging en de weerstand tegen extreme temperaturen zorgen ervoor dat het Aperio™ slot ook geschikt is voor buitendeuren.

De Aperio L100 toegangscontrole technologie is geïntegreerd in het slot en niet in het beslag. Hierdoor behoudt u in uw gebouw keuzevrijheid voor nagenoeg elk design deurbeslag. Het slot wordt aangestuurd door een compacte kaartlezer op de deur.

Zo blijft de uniforme uitstraling van het gebouw gewaarborgd.

ASSA ABLOY Nederland B.V., Raamsdonksveer, (088) 639 46 00, www.assaabloy.nl

Inloopdouches bieden een ideale combinatie van fraai design en veel bewegingsvrijheid in de badkamer. Het opzetstuk, een alternatief voor de bekende kunststof of metalen roosters, is betegelbaar waardoor de afwerking van de badkamer tot in het kleinste vloerdetail kan worden doorgezet. Daarmee gaat deze nagenoeg onzichtbaar en naadloos op in de vloer. Het ontwerp van het opzetstuk is zodanig dat zelfs glasmozaïek kan worden ingelegd.

Het nieuwe betegelbare opzetstuk van Viega is de eerste in de markt die geen profiel kent en een zeer geringe opbouwhoogte van slechts 5 mm heeft. Dankzij de onbeperkte mogelijkheden om bijvoorbeeld tegels, natuursteen of glasmozaïek in te leggen, zijn de ontwerpmogelijkheden uiterst

veelzijdig. Materialen met een dikte van 5 t/m 30 mm kunnen worden verwerkt. Het opzetstuk zelf kan tot 300 kg worden belast.

Waar het opzetstuk aan de bovenzijde zorgt voor het designdetail, verloopt de afvoer van het water via een smalle ronde sleuf die zich tussen de bovenkant van het inzetstuk en de vloerafwerking bevindt. Ondanks de geringe breedte heeft de afvoer een capaciteit tussen 0,4 en 0,5 l/sec. Het betegelbare opzetstuk kan worden gecombineerd met alle afvoer-basisbehuizingen van de Viega Advantix-serie.

Net als andere Viega afvoeren kan voor de afdichting van het betegelbare opzetstuk worden gekozen voor een combinatieafdichting of -bij gebruik van een verhogingselement- met conventionele afdichting zoals bitumen- of kunststofstroken.

Het nieuwe Viega opzetstuk kan met alle mogelijke vloerafwerkingen worden afgewerkt; zelfs glasmozaïek kan door de geringe opbouwhoogte van slechts 5 mm worden toegepast. Het enige dat zichtbaar is zijn smalle schaduwvoegen, waardoor het water snel en betrouwbaar wegloopt (foto: Viega).

Viega Nederland, Naarden, (035) 538 04 42, www.viega.nl

PRODUCTNIEUWS Stand-alone toegangscontrole oplossing De kostenefficiënte en gebruiksvriendelijke toegangscontrole oplossing LIPS Smartair is nu ook verkrijgbaar in een standalone versie. Een flexibel systeem dat heel eenvoudig toegangscontrole per deur mogelijk maakt.

De kern van het systeem bestaat uit een beslagset die in 10 minuten op een deur kan worden gemonteerd (bekabeling is niet nodig) en werkt in combinatie met het al aanwezige slot. In het beslag is een lezer geintegreerd en zijn de autorisatiegegevens opgeslagen. Wanneer een toegangspas wordt ‘herkend’, kan de gebruiker de deur met de deurkruk openen. Het wijzigen of

opheffen van autorisaties is offline (met een portable programmer), online, data on card en nu ook standalone mogelijk.

De standalone versie biedt de mogelijkheid om het toegangsbeheer zeer kostenefficiënt en geheel met behulp van programmeerkaar-

ten te beheren, zonder de beheerssoftware te gebruiken. Gebruikerskaarten, keyfobs en andere toegangsdragers kunnen op eenvoudige wijze met deze programmeerkaarten worden ingeleerd in het beslag. Elke toegangsdrager is individueel te blokkeren.

Daarnaast biedt deze versie een ‘kantoorfunctie’ (loopstand). LIPS Smartair standalone is uitermate geschikt voor een klein aantal binnendeuren en/of gebruikers.

ASSA ABLOY Nederland B.V., Raamsdonksveer, (088) 639 46 00, www.assaabloy.nl

Haakse slijpmachines met herstart beveiliging

Schaftwagen op maat

Nieuw in het Hitachi assortiment: een 4-tal haakse slijpers met herstartbeveiliging. Hiermee wordt wederom aan de veiligheid van de gebruiker gedacht.

Harmsen Materieel in Lemelerveld maakt sinds kort zelf schaftwagens. Eigenaar Gerjon Harmsen begon met de productie van een viertal eigen schaftwagentypes.

De maatvoering is uniform. De lengte van de schaftwagen is 4,1 meter, de breedte 2,06 meter. Inmiddels worden ook schaftwagens op maat gemaakt.

De nieuwe modellen zijn de G18 en 23 UDY (2.600W), G23MRUA (2.500W) en model G23SWU (2.200W). Naast de verhoogde veiligheid zijn de G18 en 23 UDY uitgevoerd met ‘UVP’. Dit is het door Hitachi ontwikkelde systeem dat voor een laag vibratieniveau zorgt. Dus brengen deze machines een hoog werkcomfort met zich mee. Alle modellen hebben aanloopstroombegrenzing en een zeer vlakke kop. Tevens hebben

ze een duurzame constructie tegen overbelasting. In Hitachi’s najaars/winter actiefolder treft u deze producten voordelig geprijsd aan.

Hitachi Power Tools Netherlands BV, Nieuwegein, (030) 60 84 050, www.hitachi-powertools.nl

Gerjon Harmsen begon met de productie van een viertal eigen schaftwagentypes.

Type S is volledig ingericht als schaftwagen; type SB heeft een berging over de gehele breedte van de wagen; type SBT heeft een berging en een toilet en type SHB een halve berging of een toilet. De wagens zijn

Doorwerken in de winter met wintermortel In de bouwsector is het essentieel dat projecten volgens planning verlopen en dat de strakke deadline wordt behaald. Zeker in deze financieel zware tijden wil iedereen doorwerken: tijd is immers geld. Regen en vorst in de wintermaanden kunnen dit echter verhinderen. Natte of bevroren kalkzandsteenblokken mogen niet worden gelijmd, waardoor de werkzaamheden moeten worden gestaakt. Een optie is de Silkafix wintermortel te gebruiken; deze is minder gevoelig voor winterse omstandigheden dan traditionele mortels.

Xella adviseert zijn klanten de Silka blokken droog te bewaren en vooral geen zout te strooien op de werkplaats. ‘Iedere winter gooien de weersomstandigheden roet in het eten,’ weet Gerard Nabuurs, projectbegelei-

namelijk niet lijmen. Dit betekent wachten en dat kost geld. Berg het materiaal dus goed op en zorg er tevens voor dat lucht onder het afdekzeil kan komen. Dit voorkomt condensvorming, waardoor er geen ijslaag op de blokken ontstaat.

Een veel gemaakte fout is bovendien het strooien van zout. Dit gebeurt na vorst om te voorkomen dat werknemers uitglijden. Het zout tast echter de kalkzandsteen aan; deze verpulvert zodanig dat de onderste laag verdwijnt. Een beter alternatief is dan het strooien van zand of hele kleine kiezelsteentjes.’

Om de verwerking van Silka kalkzandsteen in winterse omstandigheden te vergemakkelijken, is de speciale Silkafix wintermortel ontwikkeld. De snelle sterkteontwikkeling van Silkafix lijmmortel maakt vers lijmwerk minder gevoelig voor de gevolgen van invallende vorst dan traditionele mortels.

Xella Nederland BV, Vuren, (0183) 67 12 34, www.xella.nl

30 Handschoen houdt handen droog en warm Met de Showa Temres 281 blijven uw handen gegarandeerd droog: het membraan houdt water en vloeistof uit de handschoen, terwijl warmte en vocht direct van binnen naar buiten kan. Deze waterdichte en ademende handschoen is nu ook verkrijgbaar in de Showa Temres 282 wintereditie; met een extra isolerende voering.

De drager van de nieuwe handschoenen geniet in koude omstandigheden van warmte en een optimale bescherming tegen vloeistoffen. Transpiratie, irritatie, onaangename geurtjes en gevoelloze vingers zijn hiermee verleden tijd. De naadloze, dunne nylon liner is voorzien van een volledig ademende micro ventilerende PU-coating. De ademende membraan technologie houdt water uit de handschoen, terwijl warmte en vocht van binnen naar buiten kan zodat de handen droog blijven. De isolerende voering biedt bescherming tegen koude en zorgt voor een warm en comfortabel gevoel. Daarnaast is de handschoen mechanisch zeer sterk (level 4 EN388) en is de handschoen geschikt voor precisie- en montagewerkzaamheden. Prestop B.V. is importeur van Showa - Best® handschoenen voor Nederland.

Prestop B.V., Uden, (0413) 24 44 88, www.prestopbv.nl

allemaal RDW-erkend en zijn relatief licht.

Desgewenst worden ze voorzien van de huisstijl van de koper. De vormgeving is simpel en strak. ‘Dat is een bewuste keuze, eentje waar ik vertrouwen in heb’, vertelt Gerjon. ‘Veel oudere schaftwagentypes hebben een rond dak. Pipowagens noemen ze die ook wel. En veel bedrijven willen daarmee niet langer geassocieerd worden.

‘We zijn geen pipobedrijf’.’

Harmsen was nog maar net begonnen met de eigen productie van schaftwagens toen de gemeente Dalfsen zich bij hem meldde.

Daar wilden ze voor de buitendienst een schaftwagen van vijf meter. ‘Natuurlijk konden we die ook verzorgen. We zijn er trots op dat we die klus hebben gekregen en voor ons was het een uitdaging om te laten zien dat we meer aankunnen dan onze

vier ‘vaste’ types. We hebben een schaftwagen gebouwd die volledig voldoet aan de wensen van het buitendienstpersoneel.

De wagen staat op een schamelonderstel, vier wielen, waarvan één stel kan draaien. Daarnaast hebben we gezorgd voor een berging, een extra gaskachel, een klein keukenblok en met leer beklede bankjes met extra bergruimte eronder.’

Naast schaftwagens (nieuw en tweedehands) richt Harmsen Materieel zich ook op de verkoop van units en zeecontainers.

Daarnaast verzorgt men onderhoud en eventuele reparaties.

Harmsen Materieel, Lemelerveld, (0572) 37 04 61, www.harmsenschaftwagens.nl.

App voor verwarmings- en ventilatiesystemen De nieuwe app van Brink Climate Systems zorgt ervoor dat de installateur dikke handleidingen en installatieboeken voortaan niet meer mee hoeft te nemen.

Zelfs aansluitschema’s zijn er op te vinden. Ook de klant heeft alle gegevens direct bij de hand en hoeft niet meer te zoeken. der van Xella. ‘Na vorst in de nacht krijg ik van aannemers altijd de vraag of ze mogen lijmen. Het maakt echter niet uit of het nu vier of zes graden vriest: het belangrijkste is dat de kalkzandsteen blokken droog zijn.

Als er sneeuw, ijs of regen opkomt, mag je

In een apart deel van de app kan de installateur lezen hoe hij onderhoud moet plegen. Ook vindt hij daar allerlei aansluitschema’s. Gesleep met dikke handboeken is dus niet meer aan de orde. Belangrijk is ook dat gebruikers er zelf om vragen. Bij een foutmelding van het toestel moest de

eindgebruiker eerst zelf op zoek naar zijn handleiding of Brink bellen voor een verklaring van de code. Nu kan hij die zelf opzoeken en de storing in sommige gevallen zelf eenvoudig verhelpen. Ook is een lijst toegevoegd van Climate OK-installateurs, waarvan Brink zegt dat ze kwaliteit leveren. Na de eerdere QR-code op de toestellen is dit de volgende stap op weg naar een hoger serviceniveau.

De app bevat nog meer functies die service bieden aan de consument, bijvoorbeeld wanneer die een filter moet vervangen.

Ook biedt de app algemene informatie over Brink Climate Systems en is er een lijst met veelgestelde vragen (FAQ) te raadplegen.

De app is gratis beschikbaar in de Android Market en App Store.

Brink Climate Systems B.V., Staphorst, (0522) 46 99 44, www.brinkclimatesystems.nl

PRODUCTNIEUWS Zuivere zaagsnede door volledige controle De decoupeerzagen GST 160 CE/BCE Professional van Bosch bieden houtverwerkende ambachten, zoals meubelmakers en timmermannen hoge precisie bij de gecontroleerde geleiding van het gereedschap. Dit wordt mogelijk gemaakt door de combinatie van gering gewicht, compacte bouwvorm, kleine greepomtrek en ‘Precision Control’-zaagbladgeleiding.

Het geoptimaliseerde rollersysteem van de GST 160 CE/BCE Professional minimaliseert het buigen van het zaagblad, voorkomt het verlopen van het zaagblad en maakt zo uiterst zuivere zaagsneden mogelijk, vooral in hout en houtmaterialen. De machines zagen ook betrouwbaar dikke materialen, zoals isolatiemateriaal, sandwichplaten of houten balken, vooral in combinatie met de extra lange zaagbladen van de ‘Precision’-reeks van Bosch.

De machine is er in twee uitvoeringen: met staafgreep (CE) en met beugelgreep (BCE).

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers. jaargang 10, nr. 12, december 2013 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot Redactie Carla Debets Jan Bol Joop Wilschut Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 e-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends telefoon: 0570- 861007 e-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Beide modellen wegen slechts 2,2 respectievelijk 2,3 kilogram, werken met de krachtige 800 wattmotor met Contant-Electronic en hebben een robuuste voetplaat van persgietmagnesium. De voetplaat glijdt dankzij de kunststof zool wrijvingsarm over het werkstuk. Daardoor wordt schade aan gevoelige oppervlakken vermeden. De inschakelbare LED-verlichting verbetert het zicht op het zaagbereik.

Voor versteksnedes kan de voetplaat tot een hoek van 90 graden zonder gereedschap versteld worden. De zaagbladen kunnen dankzij het SDS-systeem met één hand en zonder gereedschap vervangen worden.

De uitrusting wordt aangevuld met een spanenblaasfunctie, waarmee de vakman de zaaglijn altijd goed in het zicht heeft, een elektronische toerentalinstelling, een

heropstartbeveiliging, die het ongecontroleerd starten na een stroomonderbreking verhindert en een roteerbare zuigbuis, die de vakman de nodige bewegingsvrijheid biedt.

De decoupeerzagen GST 160 CE/BCE Professional zijn voor 250 euro excl. btw in de vakhandel verkrijgbaar. Ze worden geleverd in de L-BOXX met drie zaagbladen, antisplinterplaatje en stofafzuigingsset.

Nederlandse HandelsUitgaven

Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 e-mail: info@handelsuitgaven.nl

Copyright

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

Het innovatieve Omega-Plus systeem van Saint-Gobain API uit Harderwijk beschikt over een ingebouwde oplossing waardoor beschadigingen bij het verplaatsen van systeemwanden worden voorkomen. In het profiel is een montagegroef aangebracht met daarin een kunststof strip, die wordt afgesloten met zogeheten ‘buiglippen’. Bij het bevestigen van de schroef wijken deze uiteen. Als de wand en daarmee de schroef worden verwijderd, sluit de strip zich en is het gat afgedekt.

Soepel te verwerken handgips Saint-Gobain Gyproc lanceert Gyproc Xact: een nieuw, soepel te verwerken handgips voor de professionele gebruiker. Het bedrijf verbreedt hiermee zijn portfolio van stukadoorgipsen. Gyproc Xact zorgt dankzij een verfijnde korrelopbouw voor een perfect wit resultaat.

Met Gyproc Xact speelt het bedrijf in op de behoefte aan lichter werken in de stukadoorswereld. Het product is makkelijk aan te brengen, snel vlak te zetten en perfect te pleisteren. Deze voordelen komen het best tot hun recht door de toevoeging van exact 17,5 liter water per zak Gyproc Xact van 25 kilo.

Het verbruik is circa 4 m2 per zak van 25 kilo bij een laagdikte van 8 millimeter. De verwerkingstijd bij handmatig gebruik is circa drie uur. Het gips droogt gelijkmatig op en vormt een sterke, homogene massa. Gyproc

Xact leent zich bij uitstek voor toepassing op binnenmuren en plafonds. Het hecht op alle traditionele steenachtige ondergronden en op beton, cellenbeton, gipsblokken en gipsplaten.

Gyproc heeft tevens StucGarant® in het leven geroepen. Deze garantie biedt stukadoors tien jaar garantie op de hechting van Gyproc-gipsen en voorstrijken, waaronder ook Gyproc Xact.

De montagegroef in het Omega-Plus bandrastersysteem maakt het ook mogelijk bewegwijzering, brandmelders of verlichting aan het plafond te bevestigen. De kunststof strip onttrekt hierbij de bevestigingspunten en eventuele bedrading aan het zicht.

Het systeem biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid om zwakstroom door te voeren, waarbij de kabel is weggewerkt in de strip.

De buiglippen in de strip zorgen er tevens voor dat, na montage van een systeem-

Saint-Gobain Gyproc, Vianen, (0347) 325 100, www.gyproc.nl

Nieuwe ruiterrol borgt ventilatie en regendichtheid Goede ventilatie verhoogt de duurzaamheid van het dak. Het vormde Moniers uitgangspunt voor de nieuwe Optivent, de doorontwikkeling van de universele ruiterrol die nok- en hoekkeperconstructies op het dak afdicht en regendichtheid garandeert. De gepatenteerde dubbele ventilatiekanalen bereiken een hoge ventilatiestandaard. Het overspannen van breedtes van 300 tot 340 mm maakt de Optivent bijzonder geschikt voor toepassing op hoger geprofileerde dakpannen, als de Nieuwe Hollander, OVH en VH.

Abonnementen e-mail: mirjam@handelsuitgaven.nl

NHU

Systeemwand verwijderen zonder zichtbare beschadiging

Robert Bosch Benelux, www.bosch-pt.com

Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (create-by) e-mail: ronald@create-by.nl

BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV

31

Met de universele ruiterrol Optivent introduceert Monier de nieuwe klasse ruiterrol die ventileert en waterdicht is.

De universele ruiterrol Optivent is voorzien van dubbele ventilatiekanalen met een ingenieus systeem van windlabyrinten dat voor een uitstekende ventilatie zorgt.

Met de Optivent introduceert Monier de nieuwe klasse ruiterrol die ventileert en waterdicht is. Hij combineert het beste van twee producten: de hoge ventilatiestandaard van de Topvent, met het vertrouwde verwerkingsgemak van de universele ruiterrol. Voor de Topvent ontwikkelde Monier dubbele ventilatiekanalen. Van de zijkanten van de universele ruiterrol werd de textuur gebruikt van het UV-vlies voorzien van spanningsvrij aluminium. Dat voelt zacht aan en verwerkt prettig. Bovendien is de universele ruiterrol een vertrouwd

product dat al twintig jaar op de markt is.

Monier leverde inmiddels 53 miljoen meter wereldwijd, dat is ruim 1x de aarde rond.

De universele ruiterrol Optivent is een eigen innovatie van Monier en voorzien van dubbele ventilatiekanalen met een ingenieus systeem van windlabyrinten. Dat zorgt voor een uitstekende ventilatie, want de openingen zijn zo geplaatst dat ze regendichtheid en weerstand tegen stuifsneeuw garanderen. Het overspannen van breedtes van 300 tot 340 mm maakt hem bijzonder geschikt voor toepassing op hoger geprofi-

wand, geen schroefgat zichtbaar is. Herstel van het plafondsysteem is dan niet nodig.

Dankzij de geïntegreerde oplossing voor het bedekken van het schroefgat is dit systeem uitermate geschikt voor de herindeling van kantoorruimten. Het achteraf aanbrengen van een ander product is dus niet nodig en bovendien voorkomt dit kleurverschil. Omega-Plus is veel mooier in aanzicht en heeft daarmee ook een esthetisch voordeel.

Het Omega-Plus systeem is geschikt voor alle typen plafondpanelen, die geschikt zijn voor bandrasterplafonds. Zo is het tevens gebruikt bij de bouw van De Rotterdam. De gemeente Rotterdam gaat ongeveer de helft van de 70.000 m2 kantoorruimte in de Rotterdam in gebruik nemen. Zij hebben bewust gekozen voor een plafondconcept dat flexibele, aanpasbare indeling mogelijk maakt.

Saint-Gobain API BV, Harderwijk, (0341) 474 600, www.api.nl

leerde dakpannen, als de Nieuwe Hollander, OVH en VH. Hij is eenvoudig en snel aan te vormen en heeft een rekfactor van 50%. De universele ruiterrol Optivent is leverbaar in lengtes van 5 en 10 meter en te bestellen in antraciet en rood.

Monier B.V., Montfoort, (0348) 47 65 11, www.monier.nl

#probin_nl probin nederland

uitgebreide, 130-delige waterdichte gereedschapskoffer van slagvast kunststof. Met 4 gereedschapsbladen vol gereedschappen zoals een inbussleutel- en doppenset, diverse schroevendraaiers, hamer, ijzerzaag, moersleutels, etc. Zeer compleet!

386.188.0130 VAN

LIG DE 013

GEREEDSCHAPSKOFFER WATERDICHT

214,79

150,00

Inhoud:

ACCUSCHROEFBOOR BS18LT

bijzonder sterke, 18V machine met nieuwste 5,2 Ah accu voor ongekende prestaties. Met o.a. variospeed voor het traploos instellen van toerental, snelstop, multifunctioneel controle-systeem voor bescherming machine en accu’s, Air cooled technologie voor korte oplaadtijd en lange levensduur, snelspanboorhouder, ingebouwde lamp, riemhaak, bithouder, 2 x 5,2 Ah accu’s en een snellader. In koffer. www.metabo.nl 409.230.2155 VAN 498,75

399,00

• Spanbereik boorhouder: 1,5 - 13 mm • Max. boordiameter hout: 38 mm • Max. boordiameter staal: 38 mm

* NOG MEER UITHOUDINGSVERMOGEN MET DE NIEUWE

5,2 Ah accu!

1. 75% meer uithoudingsvermogen.

2. Zelfde groote, zelfde gewicht.

3. Ongevoelig voor kou en hitte.

4. 100% compatibiliteit op andere 18V machines.

5. Max. werkvrijheid.

*3 JAAR ONBEPERKTE ACCU GARANTIE

AGGREGAAT EPSI 2000

compacte, stille 1700 Watt aggregaat met perfecte spannings- en frequentiestabiliteit.

Standaard voorzien van olieniveaubeveiliging, elektronische overbelastings- en kortsluitbeveiliging. Zowel geschikt voor 12V en 230V. Werkt 7 uur op een volle tank.

Tankinhoud 7,7 liter. Gewicht 22 kg.

729.417.9420

UD 98 CC CILINDERINHO NIVEAU 68 DBA MAX. GELUIDS

VAN

799,

990,00

00

Sterke landelijke technische groothandel voor bouw en industrie Specialist in hang- en sluitwerk en toegangscontrolesystemen Ruim 25.000 artikelen op voorraad Uitsluitend A-merken WWW.PROBIN.COM

60 Nm! MAX. KOPPEL R VOOR 4-POLIGE MOTO IT EN TE MEER CAPACI EILIGING ELASTINGSBEV RB VE O